Activity E1: Primary Document Appraisal

Aktibidad E1: Pagsusuri ng mga Primaryang Sanggunian Pangkasaysayan

Worksheet para sa Pagsusuri ng:

1. Filipinas Dentro de Cien Años (The Philippines A Century Hence)

2. Kartilya ng Katipunan at Ang Dekalogo
3. Deklarasyon ng Kalayaan ng Pilipinas 12 Hunyo 1898

Kilalanin ang Dokumento. (Identifying the Document)

(Ilarawan ang dokumento. Isa ba itong liham, ulat, talumpati, anunsyo, mapa,
peryodiko, atbp? Ilarawan ang dokumento na parang inilararawan mo ito sa isang
taong hindi nakikita ang dokumento.)
(Describe the document. Is it a letter, report, speech, announcement, map,
newspaper, etc.?)

Ito ay isang anunsyo na nagpapamahagi ng kaalaman sa maraming tao.

Suriin ang mga bahagi ng dokumento. (Analyzing the Document)

(Sagutin nang HINDI lalagpas sa 3 pangungusap ang bawat bilang.)
(Answer the following questions using 2-3 sentences)

1. Sino ang sumulat nito? Ilarawan siya/sila. (Who is the author of the
document? Describe the author/s)
Ang sumulat ng dokumento ay si Ambrosio Rianzares Bautista. Nagbase ang
anunsyong ito sa pagmarka ni Pangulong Manuel Roxas ang kasarinlan ng
Pilipinas nang muli siyang manumpa bilang Pangulo ng Pilipinas at inalis ang
pledge of allegiance sa Estados Unidos na kinakailangan bago ibigay ang
kasarinlan.

2. Sino ang nakabasa nito? Kanino nais iparating ang dokumento na ito? (Who is
the intended audience?)
Ito ay para sa lahat ng Pilipino na nagnanais ng Kalayaan sa mga mananakop
ng bansa katulad ng mga kastila, hapon at amerikano. Dito rin kinailangan ang
kanilang mga boses sa pagsasagawa ng Kalayaan ng bansa.

3. Kailan ito sinulat? Ano ang katangian ng panahon kung kalian nabuo ang
dokumentong ito? (When was the document written? What is the context of
the period during the publication of this document?)
Itong dokumento ay naisulat noong Hulyo 4, 1946, dito nagkaroon ng aksyon
ayon sa Tydings-McDuffie act. Ito rin ang tumayong dokumento sap ag
anunsyo ng Kalayaan ng bansa para sa mga Pilipino.

4. Saan ito sinulat? Ano ang katangian ng paligid kung saan nabuo ang
dokumentong ito? (Where was the document written?)
Naisulat ito sa Kawit, Cavite. Inihayag ng puwersang rebolusyunaryong Pilipino sa
ilalim ni Heneral Emilio Aguinaldo ang kalayaan at soberenya ng kapuluan ng
Pilipinas mula sa pamumunong kolonyal ng Espanya.

Bigyang-pakahulugan ang dokumento. (Interpretation of the Document)

(Sagutin nang HINDI lalagpas sa 10 pangungusap ang bawat bilang.)

1. Ano ang nilalaman ng dokumento? Magbigay ng buod tungkol dito. (What is

the content of the document? Provide a summary.)
Ang Akto ng Pagpapahayag ng Kasarinlan ay inihanda,sinulat at binasa ni Ambrosio
Rianzares Bautista sa wikang Kastila.Ang pagpapahayag ay inilagda ng 98
katao,kabilang na dito ay isang opisyal ng hukbong Amerikano na siyang nakasaksi
sa proklamasyon.Ipinahayag ng huling talata na mayroong isang "estranghero" na
dumalo sa katitikan,si G. L. M. Johnson,na siyang inilarawan bilang "mamamayan ng
U.S.A, isang Koronel ng Artilerya". Ngunit ang pahayag ng Kasarinlan ng Pilipinas
ay ipinatupad lamang noong 1 Agosto, kung kailan marami nang mga bayan ang
binuo sa ilalim ng mga pamuntunang inilatag ng Pamahalaang Diktaturya ni Heneral
Aguinaldo. Kinalaunan,sa Malolos,Bulacan binago ng Kongreso ng Malolos ang
kapahayagan sa dahil sa paggigiit ni Apolinario Mabini na siyang tumutol sa orihinal
na proklamasyon na nagpapahayag na ang Pilipinas ay inilalagay sa ilalim ng
proteksiyon ng Estados Unidos.

2. Bakit sinulat ang dokumentong ito? Gumamit ng mga direktang sipi (quote)
mula sa dokumento na nagpapatunay dito. (What is the purpose of the
document? Provide a direct quote from the document to substantiate your
answer.)
“Akto ng Pagpapahayag ng Kasarinlan ng Mamamayang Pilipino”
Idineklara ang kasarinlan noong 12 Hunyo,1898, sa pagitan ng ikaapat at
ikalima ng hapon sa Cavite sa pinamanang tahanan ni Heneral Emilio
Aguinaldo, Nakita sa pangyayaring ito ang pagwagayway ng Pambansang
Watawat ng Pilipinas,na siyang ginawa sa Hong Kong ni Marcella
Agoncillo,Lorenza Agoncillo at Delfina Herbozaat ang pagpapatugtog ng
Marcha Filipina Magdalo bilang pambansang awit,na kilalala ngayon bilang
Lupang Hinirang,na siyang sinulat ni Julian Felipe at pinatugtog ng bandang
San Francisco de Malabon.

3. Isakonteksto ang dokumento. Anu-ano ang mga kaganapan sa kasaysayan sa

 panahong nabuo ang dokumento? (Provide a contextual analysis of the
historical events that gave birth to the document)
Hindi kinalala ng Pamahalaang Rebolusyonaryong Pilipino ang kasunduan o
ang soberanya ng Amerika,at nakipaglaban sa Estados Unidos ngunit sila ay
nagapi. Sila ay unang kinilala ng mga puwersang Amerikano bilang, minsa'y
opisyal, na "Insureksiyong Pilipino" ngunit kinalaunan tinawag ding itong
Digmaang Pilipino-Amerikano, na siyang nagwakas noong madakip si Emilio
Aguinaldo ng mga hukbong Amerikano, at nagpahayag ng kaniyang pagkilala
at pagtanggap sa soberanya ng Estados Unidos sa Pilipinas. Pagkatapos ng
Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ipinagkaloob din ng Estados Unidos ang
Kasarinlan ng Pilipinas sa pamamagitan ng Kasunduan sa Maynila. Sa
Pilipinas, ang Araw ng Kalayaan ay ginugunita tuwing Hunyo 4 hanggang 4
Agosto 1964, sa pamamagitan ng mga mungkahi ng mga historyador at mga
nasyonalista, nilagdaan ni Pangulong Diosdado Macapagal na siyang
nagtatakda sa Hunyo 12 bilang Araw ng Kalayaan ng bansa. Nauna nang
ginugunita tuwing Hunyo 12 ang Araw ng Watawat at maraming mga gusali
ng pamahalaan ang hinihikayat na ibandera ang Watawat ng Pilipinas sa
kanilang mga tanggapan.

Gamitin ang dokumento bilang ebidensyang pangkasaysayan. (Primary

Document as Historical Evidence)
(Sagutin nang HINDI lalagpas sa 5 pangungusap ang bawat bilang.)

1. Ano ang iyong nakita o natutunan mula sa dokumento na hindi mo maaaring

makita sa iba pang dokumento? (What did you learn from the document?)

Ang aking natutunan sa dokumentong nagtutngkol sa kalayaan ng ating bansa ay ito

ay isang dokumento na nagpapakita na walang iban bansa ang nag mamay ar isa atin.
Mahalaga ang kalayaan sa kahit na sino at hindi dapat ito pinagkakait sa mga tao.
Hindi kailanman makikita ang kalayaan ng bansa sa kahit anong dokumento.

2. Anu-ano ang iba pang mga dokumento, ebidensya, o sanggunian

pangkasaysayan (historical sources) ang maaari mong tingnan upang mas
mapalalim ang pag-unawa sa paksang ito? (What are other possible sources,
evidences, or documents we can use to deepen our understanding of the
topic?)
Ang mga liham, anunsyo sa iba’t iban uri ng primaryang dokumento ang
magsusuporta at mas magpapalalim sa aking kaalaman ukol sa kalayaan ng
Pilipinas. Marami pa ang hindi naitatala ngunit ito ay malalaman kung
magririserts ng malalim sa nasabing paksa.
Halaw sa : Analyze a Written Document.
https://www.archives.gov/files/education/lessons/worksheets/written_document_analysi
s_worksheet.pdf