Έννοιες και προτάσεις

που πρέπει να θυμάμαι

από τα
Μαθηματικά
της
Α΄ Γυμνασίου
Επιμέλεια:
Θεολόγου Απόστολος
Μαθηματικός

“Τον Αρχιμήδη θα τον θυμούνται ακόμη και

όταν ο Αισχύλος θα έχει ξεχαστεί, επειδή οι
γλώσσες πεθαίνουν, ενώ οι μαθηματικές ιδέες
όχι”
Godfrey Harold Hardy (1877-1947)
 ΑΛΓΕΒΡΑ
(1) Βασικά σύνολα αριθμών
= 0, 1, 2, 3, ... Φυσικοί αριθμοί

= ..., − 3, − 2, − 1, 0, 1, 2, 3, ... Ακέραιοι αριθμοί

α 
=  , όπου α ακέραιος και β ακέραιος διαφορετικός από το 0  Ρητοί αριθμοί
β 

(2) Δυνάμεις
α ν = α  α  ...  α
(α)
ν παράγοντες
(β) 0ν = 0 (γ) 1ν = 1

(δ) α0 = 1 (ε) α1 = α (στ) α ν  αμ = α ν + μ

ν
αν αν  α 
α  β = ( α  β)
ν
(ζ) = α ν−μ (η) ν ν
(θ) = 
αμ βν  β 
−ν ν
1 α β
( α ν ) = α ν μ
μ
(ι) (ια)* α− ν = (ιβ)*   = 
αν β α

(3) Ευκλείδεια Διαίρεση

Αν Δ→διαιρετέος, δ→διαιρέτης, π→πηλίκο και υ→υπόλοιπο τότε Δ = δ  π + υ με υ  δ

Παρατηρήσεις:
α α 0
δ0 =1 =α =0
α 1 α

(4) Πρώτος αριθμός ονομάζεται ένας αριθμός, εκτός από το 1, που έχει διαιρέτες μόνο τον
εαυτό του και το 1.

(5) Σύνθετος αριθμός ονομάζεται ο αριθμός που δεν είναι πρώτος.

(6) Μέγιστος κοινός διαιρέτης δύο φυσικών αριθμών ονομάζεται ο μεγαλύτερος από τους
κοινούς τους διαιρέτες και συμβολίζεται ΜΚΔ.

(7) Ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο δύο ή περισσοτέρων αριθμών ονομάζεται ο μικρότερος

μη μηδενικός από τα κοινά πολλαπλάσια και συμβολίζεται ΕΚΠ.

(8) Πρώτοι μεταξύ τους ονομάζονται δύο αριθμοί αν ο ΜΚΔ τους είναι 1.
(9) Για να βρούμε το ΜΚΔ δύο φυσικών αριθμών αφού τους αναλύσουμε σε γινόμενο πρώτων
παραγόντων παίρνουμε μόνο τους κοινούς παράγοντες με το μικρότερο εκθέτη.

(10) Για να βρούμε το ΕΚΠ δύο ή περισσότερων φυσικών αριθμών αφού τους αναλύσουμε σε
γινόμενο πρώτων παραγόντων παίρνουμε τους κοινούς και μη κοινούς παράγοντες με το
μεγαλύτερο εκθέτη.

(11) Κριτήρια διαιρετότητας

(α) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 2, αν το τελευταίο του ψηφίο διαιρείται ακριβώς
με το 2.
(β) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 3, αν το άθροισμά των ψηφίων του διαιρείται
ακριβώς με το 3.
(γ) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 4, αν τα δυο τελευταία του ψηφία σχηματίζουν
αριθμό που διαιρείται ακριβώς με το 4.
(δ) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 5, αν το τελευταίο του ψηφίο διαιρείται ακριβώς
με το 5.
(ε) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 6 αν είναι ταυτόχρονα διαιρετός και με το 2 και
με το 3.
(στ) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 9, όταν το άθροισμα των ψηφίων του διαιρείται
ακριβώς με το 9.
(ζ) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 10, αν το τελευταίο του ψηφίο είναι 0.
(η) Ένας ακέραιος διαιρείται ακριβώς με το 25, αν τα δυο τελευταία του ψηφία σχηματίζουν
αριθμό που διαιρείται ακριβώς με το 25.

(12) Προτεραιότητα πράξεων

(α) Αν δεν έχουμε παρενθέσεις:
Δυνάμεις → (Πολλαπλασιασμοί, διαιρέσεις) → (Προσθέσεις, αφαιρέσεις)
(β) Αν έχουμε παρενθέσεις:
Πράξεις μέσα στις παρενθέσεις με την προηγούμενη σειρά

(13) Κλάσματα
0 α
(α) =0 (β) δεν υπάρχει!!!!
α 0
α α
(γ) =α (δ) =1
1 α

[2]
 α β α β β αγ +β
(ε)  = πρόσθεση ομώνυμων (στ) α = μετατροπή μεικτού
γ γ γ γ γ
κλασμάτων αριθμού σε κλάσμα
α γ αγ β α β
(ζ)  = πολλαπλασιασμός (η) α  = πολλαπλασιασμός αριθμού με
β δ βδ γ γ
κλασμάτων κλάσμα
α γ α γ
α γ α δ (ι) Αν  =1 τότε , αντίστροφα
(θ) : =  διαίρεση κλασμάτων β δ β δ
β δ β γ
κλάσματα
α α
β αδ α 1 αγ
(ια) = (ιβ) = =
γ β γ β β β
δ γ γ
α α
β β α
(ιγ) = =
γ γ β γ
1

(14) Ποσοστά
α α α
(α) α% = (β) α‰ = (γ) Το α% του β είναι β
100 1.000 100

(16) Πρόσημο αριθμού λέγεται το σύμβολο + ή – που βάζουμε πριν από τον αριθμό.

(17) Αρνητικός αριθμός ονομάζεται αυτό που έχει πρόσημο -.

(18) Θετικός αριθμός ονομάζεται αυτός που έχει πρόσημο + ή τίποτα.

(19) Ο αριθμός 0 δεν είναι θετικός ούτε αρνητικός.

(20) Ομόσημοι λέγονται οι αριθμοί που έχουν το ίδιο πρόσημο.

(21) Ετερόσημοι λέγονται οι αριθμοί που έχουν διαφορετικό πρόσημο.

(22) Ρητοί αριθμοί λέγονται οι φυσικοί, τα κλάσματα και οι δεκαδικοί μαζί με τους
αρνητικούς αριθμούς.

[3]
(23) Άξονας ονομάζεται μια ευθεία στην οποία έχουμε ορίσει ένα σημείο Ο για αρχή στο οποίο
αντιστοιχούμε τον αριθμό 0 και ένα σημείο Ι στο οποίο αντιστοιχούμε τον αριθμό 1.
Η ημιευθεία ΟΙ συμβολίζεται και Οx και ονομάζεται ημιάξονας θετικών αριθμών.
Η αντικείμενη ημιευθεία Οx΄ ονομάζεται ημιάξονας αρνητικών αριθμών
Ο άξονας x΄Ox περιλαμβάνει όλους τους ρητούς αριθμούς (αρνητικούς, θετικούς και το
μηδέν).

(24) Σε κάθε ρητό αριθμό αντιστοιχεί ένα σημείο του άξονα x΄Ox. Ο αριθμός που αντιστοιχεί
σε ένα σημείο του άξονα x΄Ox, ονομάζεται τετμημένη του σημείου.

(26) Απόλυτη τιμή αριθμού α είναι η απόσταση της τετμημένης του από την αρχή Ο του
άξονα x΄Ox.

(27) Αντίθετοι είναι οι αριθμοί που είναι ετερόσημοι και έχουν την ίδια απόλυτη τιμή.

(28) Η απόλυτη τιμή ενός θετικού αριθμού είναι ο ίδιος αριθμός

(29) Η απόλυτη τιμή ενός αρνητικού αριθμού είναι ο αντίθετος αριθμός

(30) Από δύο θετικούς αριθμούς μεγαλύτερους είναι αυτός που έχει τη μεγαλύτερη απόλυτη
τιμή.

(31) Από δύο αρνητικούς αριθμούς μεγαλύτερους είναι αυτός που έχει τη μικρότερη απόλυτη
τιμή.

(32) Για να προσθέσουμε δύο αριθμούς βάζουμε το πρόσημο του μεγαλύτερου κατά απόλυτη
τιμή και αν είναι ομόσημοι τους προσθέτουμε ενώ αν είναι ετερόσημοι τους αφαιρούμε.

(33) Για να πολλαπλασιάσουμε δύο ή περισσότερους αριθμούς βάζουμε πρόσημο + αν το

πλήθος των – είναι άρτιο ή – αν το πλήθος των – είναι περιττό και τους πολλαπλασιάζουμε.

(34) Για να διαιρέσουμε δύο αριθμούς ακολουθούμε τον κανόνα του πολλαπλασιασμού.

(35) Για να υπολογίσουμε μια δύναμη με βάση αρνητικό αριθμό και εκθέτη φυσικό αριθμό,
πρώτα βρίσκουμε:
- το πρόσημο του τελικού αριθμού, εξετάζοντας τον εκθέτη:
• αν είναι άρτιος (ζυγός) το αποτέλεσμα είναι θετικό
• αν είναι περιττός (μονός) το αποτέλεσμα είναι αρνητικό
- υπολογίσουμε τη δύναμη σαν να είναι η βάση θετικός αριθμός
[4]
 ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ
(1) Μηδενική γωνία λέγεται η γωνία της οποίας το μέτρο είναι ίσο με 0o .

(2) Ορθή γωνία λέγεται η γωνία της οποίας το μέτρο είναι ίσο με 90o (Δηλαδή, οι πλευρές
της ορθής γωνίας είναι κάθετες ημιευθείες).

(3) Οξεία γωνία λέγεται κάθε γωνία με μέτρο μικρότερο των 90o .

(4) Αμβλεία γωνία λέγεται κάθε γωνία με μέτρο μεγαλύτερο των 90o και μικρότερη των 180o

(5) Ευθεία γωνία λέγεται η γωνία της οποίας το μέτρο είναι ίσο με 180o (Δηλαδή οι πλευρές
της είναι αντικείμενες ημιευθείες).

(6) Μη κυρτή γωνία λέγεται κάθε γωνία με μέτρο μεγαλύτερο των 180o και μικρότερο των
360o .

(7) Πλήρης γωνία λέγεται η γωνία της οποίας το μέτρο είναι ίσο με 360o .

(8) Δύο ευθείες ε1 και ε 2 ενός επιπέδου που δεν έχουν κοινό σημείο λέγονται παράλληλες.

Τις παράλληλες ευθείες τις συμβολίζουμε ε1 ε 2 .

(9) Μεσοκάθετος ευθυγράμμου τμήματος είναι μία ευθεία γραμμή κάθετη στο μέσο του
ευθυγράμμου τμήματος.

(10) Χορδή είναι ένα ευθύγραμμο τμήμα με τα άκρα πάνω στον κύκλο.

(11) Διάμετρος κύκλου ονομάζεται κάθε χορδή του που διέρχεται από το κέντρο του.

(12) Επίκεντρη γωνία λέγεται κάθε γωνία όταν η κορυφή της είναι το κέντρο ενός κύκλου.

(13) Τόξο κύκλου ονομάζεται το μέρος του κύκλου που βρίσκεται μέσα σε μια επίκεντρη
γωνία. Λέμε επίσης ότι είναι αντίστοιχο τόξο της επίκεντρης γωνίας.

(14) Ημικύκλιο ονομάζεται το τόξο που αντιστοιχεί σε διάμετρο.

[5]
(15) Κυκλικός δίσκος είναι ο κύκλος και το μέρος του επιπέδου που περικλείει.

(16) Όταν η ευθεία διέρχεται από το κέντρο του κύκλου ονομάζεται διακεντρική του κύκλου.

(17) Όταν η ευθεία και ο κύκλος έχουν δύο κοινά σημεία τότε η ευθεία ονομάζεται τέμνουσα
του κύκλου

(18) Όταν η ευθεία και ο κύκλος έχουν ένα κοινό σημείο τότε η ευθεία ονομάζεται
εφαπτομένη του κύκλου.

(19) Όταν η ευθεία και ο κύκλος δεν έχουν κανένα κοινό σημείο τότε η ευθεία λέγεται
εξωτερική του κύκλου.

(20) Οι γωνίες που βρίσκονται ανάμεσα στις

ευθείες ε1, και ε2 ονομάζονται «εντός» (των
ευθειών) και όλες οι άλλες «εκτός».
ˆ 3 , Α
Α ˆ 4 ,  Β
ˆ 1, Β
ˆ2 είναι “εντός” και

ˆ 1,  Α
Α ˆ 2 ,  Β
ˆ 3 ,  Β
ˆ 4 είναι “εκτός”

(21) Οι γωνίες που βρίσκονται προς το ίδιο

μέρος της ευθείας δ ονομάζονται “επί τα
αυτά” (μέρη της ευθείας)
ˆ 2 , Α
Α ˆ 3 ,  Β
ˆ 2 ,  Β
ˆ3 είναι “επί τα αυτά” και

ˆ 1,  Α
Α ˆ 4 ,  Β
ˆ 1,  Β
ˆ 4 είναι “επί τα αυτά”

(22) Δύο γωνίες που βρίσκονται η μία στο ένα κι η άλλη στο άλλο ημιεπίπεδο της ευθείας δ,
λέγονται μεταξύ τους “εναλλάξ”.

(23)
Ζευγάρια γωνιών ε η
(α) εντός εναλλάξ ΙΣΕΣ
(β) εκτός εναλλάξ ΙΣΕΣ
(γ) εντός και επί τα αυτά ΠΑΡΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ
(δ) εκτός και επί τα αυτά ΠΑΡΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ
(ε) εντός – εκτός εναλλάξ ΠΑΡΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ
(στ) εντός – εκτός και επί τα αυτά ΙΣΕΣ

(24) Τα κύρια στοιχεία ενός τριγώνου είναι οι πλευρές και οι γωνίες του.
[6]
(25) Ορθογώνιο τρίγωνο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει μια γωνία ορθή.

(26) Αμβλυγώνιο τρίγωνο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει μια γωνία αμβλεία.

(27) Οξυγώνιο τρίγωνο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει όλες του τις γωνίες, μικρότερες της
ορθής.

(28) Ισόπλευρο τρίγωνο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει και τις τρεις πλευρές του ίσες.

(29) Ισοσκελές τρίγωνο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει δύο πλευρές του ίσες.

(30) Σκαληνό τρίγωνο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει όλες τις πλευρές του άνισες.

(31) Βάση ισοσκελούς τριγώνου ονομάζεται η πλευρά του που είναι άνιση με τις άλλες
δύο.

(32) Διάμεσος ενός τριγώνου, ονομάζεται το ευθύγραμμο τμήμα που ενώνει την κορυφή με
το μέσο της απέναντι πλευράς.

(33) Ύψος ενός τριγώνου, ονομάζεται το κάθετο ευθύγραμμο τμήμα από την κορυφή προς
την απέναντι πλευρά.

(34) Διχοτόμος ενός τριγώνου, ονομάζεται το ευθύγραμμο τμήμα της διχοτόμου μιας
γωνίας που φέρνουμε από την κορυφή και καταλήγει στην απέναντι πλευρά.

(35) Ορθόκεντρο τριγώνου ονομάζεται το κοινό σημείο των τριών υψών ενός τριγώνου.

(36) Βαρύκεντρο τριγώνου ονομάζεται το κοινό σημείο των τριών διαμέσων ενός τριγώνου.

(37) Έγκεντρο τριγώνου ονομάζεται το κοινό σημείο των τριών διχοτόμων ενός τριγώνου.

ˆ +Β
(38) Σε κάθε τρίγωνο ΑΒΓ ισχύει: Α ˆ + Γˆ = 180ο .

(39) Σε κάθε τρίγωνο ορθογώνιο τρίγωνο οι οξείες γωνίες του είναι συμπληρωματικές.

[7]
(40) Εξωτερική γωνία τριγώνου ονομάζεται κάθε γωνία που σχηματίζεται από μια πλευρά
του και την προέκταση μια άλλης.

(41) Κάθε εξωτερική γωνία ενός τριγώνου ισούται με το άθροισμα των απέναντι γωνιών του.

(42) Τετράπλευρο ονομάζεται το πολύγωνο

με 4 πλευρές του οποίου καμιά πλευρά του
δεν είναι παράλληλη με καμιά.

(43) Παραλληλόγραμμο ονομάζεται το

τετράπλευρο που έχει τις απέναντι πλευρές
του παράλληλες.

(44) Ιδιότητες παραλληλογράμμου

(α) Οι απέναντι πλευρές του είναι ίσες.
(β) Οι απέναντι γωνίες του είναι ίσες.
(γ) Οι διαγώνιοι του διχοτομούνται
(δ) Έχει κέντρο συμμετρίας το σημείο τομής των διαγώνιων.

(45) Ορθογώνιο παραλληλόγραμμο ή

ορθογώνιο ονομάζεται το παραλληλόγραμμο που
έχει μια γωνία του ορθή.

[8]
(46) Ιδιότητες ορθογωνίου
(α) Όλες οι γωνίες του είναι ορθές.
(β) Οι διαγώνιες του είναι ίσες.
(γ) Έχει δύο άξονες συμμετρίας
(δ) Όλες οι ιδιότητες του παραλληλογράμμου

(47) Ρόμβος ονομάζεται το παραλληλόγραμμο

που έχει δύο διαδοχικές πλευρές ίσες.

(48) Ιδιότητες ρόμβου

(α) Όλες οι πλευρές του είναι ίσες.
(β) Οι διαγώνιες του τέμνονται κάθετα.
(γ) Οι διαγώνιες του διχοτομούν τις γωνίες του
(δ) Έχει δύο άξονες συμμετρίας
(ε) Όλες οι ιδιότητες του παραλληλογράμμου

(49) Τετράγωνο ονομάζεται το παραλληλόγραμμο

που είναι ορθογώνιο και ρόμβος.

(50) Ιδιότητες τετραγώνου

Όλες οι ιδιότητες
• του παραλληλογράμμου
• του ορθογωνίου και
• του ρόμβου
[9]
(51) Τραπέζιο ονομάζεται το τετράπλευρο που έχει
δύο μόνο πλευρές του παράλληλες.

(52) Βάσεις τραπεζίου ονομάζονται οι δύο παράλληλες πλευρές.

(53) Ύψος τραπεζίου ονομάζεται η απόσταση των βάσεων.

(54) Ισοσκελές τραπέζιο ονομάζεται το τραπέζιο

που έχει τις μη παράλληλες πλευρές του ίσες.

(55) Ιδιότητες ισοσκελούς τραπεζίου

(α) Οι προσκείμενες γωνίες σε κάθε βάση είναι ίσες.
(β) Οι διαγώνιες είναι ίσες.
(γ) Η ευθεία που διέρχεται από τα μέσα των βάσεων είναι άξονας συμμετρίας.

[10]
[11]