Zekâ nedir?

* Bir kişinin bir problem karşısında onu çözüp bir ürün ortaya koyabilme, problemi
sorgulama, yorumlama ve çözme yöntemidir.
Gardner’a göre bireyin gösterdiği bir özelliğin zekâ olabilmesi için şu özellikler gereklidir:
* Bir dizi sembole sahip olma
* Kültürel yapıda değerli olma
* Aracılığıyla mal ve de hizmet üretebilmesi
* İçinde problem çözebilmesi gerektiğini vurgulamak
Çoklu zekâ alanlarının gelişimini etkileyen faktörler:
* Biyolojik nitelikler
* Beslenme faktörleri
* Kişisel hayat hikâyesi
* Tarihsel ve Kültürel toplumsal bağlam ve içinde yaşanılan deneyimler
* Beyin hasarları ve geçirilen hastalıklar

SÖZEL DİL ZEKÂSI: şiir okuma, mizah, hikâye anlatma, gramer bilgisi vb.
Temel işlemleri ya da özellikleri:
* Sözcüklerin sırasını ve anlamını anlayabilme
* Her hikâyeyi, masalı, fıkrayı anlatır. İyi bir hafızası vardır.
* Açıklama, öğretme ve öğrenme
* Soyut ve simgesel düşünme ile, kavram oluşturma ve kelime yazma
* Dil bilgisi, şiir, hikâye anlatma, mizah yapma
* Sözcükler yoluyla espri yapma
* Kelime oyunlarını sever. İyi bir kelime hazinesi vardır
* Bir işin akışında diğerlerinin ikna edebilme
* Anımsayabilme ve çağrışım yapabilme
* Daha ayrıntılı dil analizleri yapabilme
Öğrenme yolu: Kelimelerle oynayarak, yazarak, konuşarak, mizahı kullanarak, ikna ederek
öğrenme.
Çalışma alanları: Edebiyat, yazarlık, şair, arşivcilik, hatip, dil bilim, hukuk, siyaset
Sözel dilsel zekâyı geliştirmek için:
* Öğrencilerin sevdiği ve zevk aldığı merakla beklediği bir hikâyeyi bir metinde ya da
kitaplardan okumaları sağlanmalı
* Bir hikâyenin sonunu kendi deneyim ve hayallerine göre bitirmeleri sağlanmalı
* Başkalarının söylemlerini ve yazısını analiz etmeleri sağlanmalı
* Gündelik hayata dair problemler üzerine bir tartışmaya teşvik edilmeldir.

MANTIKSAL-MATEMETİKSEL ZEKÂ: Formül oluşturma, neden-sonuç ilişkilerini

çıkarma, akıl yürütme, hipotez kurma ve strateji oyunları yapabilme.
Temel işlemleri ya da özellikleri:
* Soyut modelleri tanıyabilme
* Tümevarımsal sonuç çıkarmalar
* Tümdengelimsel sonuç çıkarmalar
* Mantıksal problem çözümlerinde başarılıdır.
* İlişkileri ve bağlantıları fark edebilme
* Karmaşık hesaplamalar yapabilme
* Hipotezler kurar ve sunar
* Bilimsel düşünebilme ve araştırma yapabilme
Öğrenme yolu: Akıl yürüterek, soyut modelleri tasarlayarak, sayılarla düşünerek, ilişkileri ve
bağlantıları kurgulayarak öğrenme
Çalışma alanları: Muhasebeci-satın alma, matematik ve mühendislik bilimleri, bilim adamı,
istatistik, bilgisayar, ekonomi ve fen bilimleri alanında
Mantıksal-Matematiksel zekâyı geliştirmek için:
* Öğrencilere karşılaştırma ve eşleştirmeli düşünmeye dayalı oyunlar oynatılmalı
* Nesnelerin ve problemlerin mukayeseli çözümsel egzersizleri yaptırılmalıdır.
* Bilimsel yöntem kullanımı gerektiren bir projede, çalışmada ve ödevlerde öğrencilere aktif
görevler verilmelidir.
GÖRSEL VE MEKÂNSAL ZEKÂ: Resimler, imgeler şekiller ve çizgilerle düşünme, üç
boyutlu nesneleri algılama ve muhakeme etme becerisi.

Temel işlemleri ya da özellikleri:

* Etkin hayal gücünü kullanırlar
* Bir objenin farklı açılardan perspektifini anlayabilir, onu zihinde canlandırabilirler.
* Görüntüleri hayallerinde canlandırabilir ve görselleştirebilirler.
* Zihinlerinde resimler yaratır ve çizerler ve canladırırlar.
* Boşlukta yolunu bulabilirler
* Grafiksel gösterimde iyidirler
* Renkleri iyi kullanabilirler
* Uzaydaki nesneler arasındaki ilişkileri algılayabilme
* Görsel sanatlarda üretim yapmaktan hoşlanırlar
* İyi harita okuyabilirler
* Nesneleri zihinden kullanabilme becerileri
* Sanat ve proje aktivitelerini, görsel sunuşları sever
* Farklı açılardan doğru algılama özellikleri vardır
Öğrenme yolu: Öğrenmede daha çok sanat, video, filmler, bulmacalar ve haritalardan
yararlanırlar. İmgeleri düzenleyerek, zihinsel resimler oluşturarak, çizerek desen oluşturarak,
hayal ederek öğrenme
Çalışma alanları: Ressam, artist, fotoğrafçı, mühendis, kameraman, mimari, heykeltıraş,
tasarımcı, dekoratörlük, izci, rehber
Görsel ve mekânsal zekâyı geliştirmek için:
* Fikir veya düşünceleri resimlerle ifade etmeleri sağlanmalı.
* Hayal güçlerini zenginleştirmek için neyin neye benzediğini anlatmaları ve göstermeleri
sağlanmalı
* Tarihsel ve kültürel zaman yolculuğuna çıkartılmalı ve orada siz olsaydınız neler
yapardınızı hayalleriyle anlatmaları sağlanmalı
* Öğrencilerin kendilerine idol ya da kahraman olarak belirledikleriyle hayali bir sohbet
yaptırılmalı
* Fikir veya düşüncelerini resim, maket, grafik ya da bir posterle ifade etmeleri sağlanmalı.
BEDENSEL-KİNESTETİK ZEKÂ: Hareket ederek öğrenir. Söylenenden çok yapılanı
hatırlar. Dans, spor, vücut dili
Özündeki kapasiteler şunlardır:
* Vücut hareketlerini kontrol etme
* Bedenin farkında olma
* Zihin ve beden arasında güçlü bir bağ kurma
* Pandomin yetenekleri
* Bedeni tümüyle iyi kullanma
Öğrenme yolu: Zihinle bedeni birleştirerek, mimiklerle, vücudu geliştirerek, dokunarak, dans
ederek, üç boyutlu tasarımlar oluşturarak öğrenmeyi gerçekleştirebilirler.
Çalışma alanları: Spor, dans, heykeltıraş, teknik direktör, kareografi, oyunculuk, cerrahlık,
sanatçılık
Bedensel-kinestetik zekâyı geliştirmek için:
* Öğrencilere bir şeyleri öğretirken gösterip yaptırma yöntemi kullanılmalı
* Aktif süreçleme için drama ve rol oynama gibi yöntemlerle öğrencilerin bedensel
devinimleri kullanmaları sağlanmalı
* Harfleri ve anlamları vücut diliyle anlatmaları sağlanmalı
* Roman, hikâye ve şiirin canlandırılması yapılmalı.

MÜZİKSEL-RİTMİK ZEKÂ: Müziksel formları algılama ve müzikle ifade etme yeteneği.

Müzikle düşünme, müzikle ilgili kavramları anlama, dinleme, yorumlama, kolayca akılda
tutabilme
Müziksel-ritmik zekâsı gelişmiş öğrenci özellikleri:
* Şarkıların melodilerini çok iyi hatırlar
* İnsan sesi ve çevreden gelen sesler gibi çok farklı seslere karşı duyarlı olur, dinler ve
tepkide bulunur.
* Müziği yaşamında kullanmak için fırsatlar oluşturur.
* Bir müzik aletini çalar ya da çalmayı ister
* Müzik dersini çok sever.
* Konuşurken veya hareket ederken elleri ve ayakları ile ritim tutar.
* Ders çalışırken farkında olmadan masaya vurarak ritim tutar.
Öğrenme yolu: Öğrenme müzik, kayıt cihazı, CD ve ritimler ihtiyaç duyar. Müziğin yapısını
kavrayarak öğrenebilir. Melodi ve ritim yaratarak, duygudaşlık kurarak, seslere duyarlı
olarak, enstrüman kullanarak, müziğin yapısını kavrayarak öğrenme.
Çalışma alanları: Şarkıcı, besteci, müzisyen, orkestra şefi, müzik eleştirmeni
Müziksel-ritmik zekâyı geliştirmek için:
* Bir öğrenci öğrenmekte zorlandığı bir konuyu müziksel ifadeler, şarkı, türkü vb gibi
müziksel olarak söylemesi sağlanmalı
* Derslerde beynin kortizol salgılamasını engellemek ve serotin düzeyini yükseltmek için
müziği öğrencinin yaşamında kullanmak için fırsat hazırlamalı
* Öğrencilerin kendileri için yaşadığı doğal çevrenin örüntüsü içindeki ritüellik ve ritmi
yaşamaları sağlanmalı

KİŞİLERARASI-SOSYAL ZEKÂ: Sosyal ilişki kurmaktan hoşlanır, doğal bir lider olarak
görünür, problemi olan arkadaşlarına öğütler verir, organizasyonların baş elamanıdır.
Sosyal zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri:
* Arkadaşlarıyla ya da akranlarıyla sosyalleşmeyi çok sever.
* Grup içerisinde doğal bir lider görümündedir
* Problemi olan arkadaşlarına her zaman yardım ederler
* Dışarıda iken kendi başının çaresine bakabilir.
* Başkaları ile birlikte ders çalışmayı veya oyun oynamayı çok sever.
* En az iki veya üç yakın arkadaşı vardır.
* Başkaları daima onunla birlikte olmak ister.
* Başkalarına selam verir, onların hatırlarını sorar ve onları önemser
* Empati yeteneği çok gelişmiştir.
Öğrenme yolu: Grup birlikteliğinden sinerji oluşturarak, empati ve sempati kurarak iş birliği
yaparak, kaynaşarak, iletişim kurarak öğrenme.
Çalışma alanları: Öğretmenlik, yönetim, işletme, danışmanlık, Psikolog, rehberlik uzmanı,
politika

Sosyal zekâyı geliştirmek için:

* Öğrencilerin grupla işbirliği içerisinde çalışmalarını sağlanmalı.
* Sınıf içerisinde beyin fırtınası yapmaları sağlanmalı
* Gündelik hayatın ve öğrenme-öğretme sürecinde işlenen konunun tartışılması sağlanmalı
* Öğrencilerin kendi aralarında toplantı, görüşme, konuşma yapmaları sağlanmalı
* Sınıf mitingleri ve serbest konuşma kürsüleri oluşturulmalı.
KİŞİSEL-İÇSEL-ÖZEDÖNÜK ZEKÂ: Gardner’a göre günlük hayattaki en önemli
zekâdır. “Bu işi yalnız başıma yapabilir miyim” diye kendilerine sorular sorarlar. Bir işi kendi
kendilerine en iyi şekilde yapabileceklerine inanırlar. Kişinin kendisini objektif olarak
başkalarının gözüyle görebilmesi yeteneğidir.
Bu zekânın özellikleri şunlardır:
* Konsantrasyon
* Düşünsellik
* Yürürtücübilş/bilişşelfarkındalık
* Değişik duyguların farkında olma
* “Öz”ü tanıma ve değer verme
* Yüksek düzeyli düşünme becerileri ve akıl yürütme
Öze dönük zekâ ile öğrenenlerin özellikleri:
* Özgürlüğe düşkün ve bağımsız olma eğilimindedirler.
* Kendisinin zayıf ve güçlü yanları hakkında gerçekçi, yansız bir görüşe sahiptir.
* Zayıf ve güçlü yönleri hakkında bilgi sahibidir.
* Hatalarındaki başarı ve başarısızlıkları iyi irdeleyerek onlardan yararlanır ve ders alma
becerisine sahiptir.
* Kendine saygısı yüksektir. Kendisiyle barışık yaşama becerisine sahiptir.
* Yalnız başına oynamaya veya ders çalışmaya bırakıldığında daha başarılıdır.
Öğrenme yolu: Yoğunlaşarak, duygu ve düşüncelerinin farkına vararak, ruhsal gerçekliklerin
farkına vararak, düşünmeyi düşünerek, benliğini geliştirerek, özgün bireysel etkinlikler
yaparak öğrenme.
Çalışma alanları: Yazar, psikoterapist, sosyal hizmet uzmanı, dini lider, sanatçı, iş adamı,
ressam, heykeltıraş, mimar

İçsel zekâyı geliştirmek için:

* Ben kimim ve amacım nedir? Soruları cevaplandırılmalı. Bu bağlamda kısa ve özlü metinler
yazdırılmalıdır.
DOĞA ZEKÂSI: Sağlıklı ve bilinçli bir çevre oluşturma yeteneğidir. Doğadan örnekleme-
ilişkilendirme-benzeşim kurma gibi analiz ve sentezlemeyi yapabilirler.
Özellikleri şunlardır:
* Doğadaki canlıları incelemekten hoşlanır.
* Çevre bilinci çok iyi gelişmiştir.
* İnsanın var oluşunun nedenlerini ve kendi var oluşunu düşünür.
* Doğanın insanlar üzerindeki ya da insanın dağa üzerindeki etkisi ilgilenirler.
* Doğa olaylarına karşı çok hassastırlar
* Toprakla uğraşmayı, hayvan beslemeyi veya bitki yetiştirmeyi çok severler.
Öğrenme yolu: Doğadaki canlı organizmaları gözlemleyerek öğrenmelerine katkı
sağlayabilirler. Doğayı ve doğada olup bitenleri gözlemleyebilme yeteneği kazanarak,
kendisin de bu dünyanın bir parçası olduğunun farkına vararak öğrenme.
Çalışma alanları: Çiftçiler, zooloji, botanik, organik kimya, biyoloji, jeoloji, meteoroloji,
arkeoloji, çiçekçilik, tıp, fotoğrafçılık dağcılık, izcilik

Çoklu zekâ kuramının sınıf içi uygulamalarında dikkat edilmesi gereken temel noktalar:
1.
2.
3.
Çoklu zekâ yaşamında değerlendirme: