Pandemi̇ Dönemi̇nde Ve Sonrasinda Turi̇zm Sektöründe Otomasyon Si̇stemleri̇ni̇n Kullanilmasi

4.
Uluslararası Mersin Sempozyumu

4. International Mersin Symposium
BİLDİRİ TAM METİNLERİ KİTABI
THE BOOK OF FULL TEXTS, Book 1
KİTAP 1
Editörler:
Prof. Dr. Durmuş Ali ARSLAN - Prof. Dr. Bekezhan AKHAN
Prof. Dr. Galib SAYILOV - Prof. Dr. Muhtar MİROV
Editör Yardımcıları:
İnci KESİLMİŞ - H. Fırat KAYIRAN
Gülten ARSLAN
4. Uluslararası Mersin Sempozyumu, 22 – 24 Ekim 2020, Mersin / Türkiye
4. International Mersin Symposium, 22 - 24 October 2020, Mersin / Turkey
4. Uluslararası Mersin Sempozyumu

BİLDİRİ TAM METİNLERİ KİTABI - KİTAP 1

THE BOOK OF FULL TEXTS, Book 1
ISBN: 978-625-7882-98-9
Editörler:
Prof. Dr. Durmuş Ali ARSLAN ORCID iD: 0000-0002-5278-3911
Prof. Dr. Bekezhan AKHAN - Prof. Dr. Galib SAYILOV
Prof. Dr. Muhtar MİROV
1
Editör Yardımcıları:
İnci KESİLMİŞ - H. Fırat KAYIRAN
Gülten ARSLAN
Kapak Tasarımı: Prof. Dr. D. Ali ARSLAN

Mizanpaj-Ofset Hazırlık: Prof. Dr. D. Ali ARSLAN
© D. Ali ARSLAN
Mer Ak Yayınları, 2020 – Mersin
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınevi Sertifika No: 44984
Mer-Ak Mersin Akademi Yayınları / Mer-Ak Publishing House

Adres: Çiftlikköy Mahallesi, 34. Cadde, Nisa 1 Evleri, No: 35, 6/12,
Yenişehir/MERSİN
Tel: 0532 270 81 45 / 0553 666 06 06
Kapak Foto: http://www.xalqcebhesi.az/news/culture/19077.html
Not: Bölümlerin her türlü idari, akademik ve hukuki sorumluluğu yazarlarına aittir.
* * * * *
Önsöz
Değerli Dostlarımız, Kıymetli Misafirlerimiz, Saygıdeğer Bilim İnsanları,
Her yıl periyodik olarak, Mersin Üniversitesi ve Mer Ak Mersin Akademi işbirliğinde
düzenlenen 5. Uluslararası Mersin Sempozyumu ve 5. Uluslararası Akdeniz
Sempozyumları, 21-23 Mayıs 2021 tarihinde, yine Mersin’de, misafirlerimizin tercihine ve
salgın koşullarına bağlı olarak, hem Yüz Yüze Katılım ve hem de Zoom-Online Katılım
şeklinde gerçekleştirilecektir.
Son dört yıldır periyodik olarak, Mersin Üniversitesi ve Mer Ak Mersin Akademi
işbirliğinde düzenlenen uluslararası sempozyumlarımızın dördüncüsü, “4. Uluslararası
Mersin Sempozyumu” ve “4. Uluslararası Akdeniz Sempozyumu”, 22 – 24 Ekim
2020 tarihlerinde, Zoom Sanal Meeting ortamında - online olarak, üstün başarı ile
gerçekleştirildi.
Ayrıca, sempozyumlarımız kapsamında, “4. ULUSLARARASI MERSİN

SEMPOZYUMU, KARMA SANAT E-SERGİSİ” düzenlendi.
2
Sempozyumlara, başta Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Tataristan,
Almanya, Rusya, Dağıstan, Başkurdistan, Macaristan, Kırgızistan, Türkmenistan,
Irak, İran, Nahçıvan, Makedonya, Pakistan, Hindistan, Bosna Hersek, Hırvatistan,
Tunus, Çin, Kosova, İsviçre olmak üzere, 20’den fazla ülkeden bilim insanlarını-
araştırmacıları ağırladık. Türkiye’den ve yurt dışından 600’ü aşkın sunum ile yaklaşık 1000
bilim insanı-araştırmacı sempozyumlarımıza katıldı.
Sizleri, 21-23 Mayıs 2021 tarihinde, yine Mersin’de düzenlenmesi planlanan 5.

Uluslararası Mersin Sempozyumu ve 5. Uluslararası Akdeniz Sempozyumlarında da
aramızda görmekten onur ve mutluluk duyarız. Sempozyumlarımız, YÖK’ün AKADEMİK
TEŞVİK KRİTERLERİNE ve ÜAK’ın ATANMA KRİTERLERİNE UYGUN olarak
düzenlenecektir.
Geçmişte düzenlediğimiz 8 sempozyumumuzun tamamı, gerçek uluslararası bilgi şöleni

şeklinde gerçekleştirilmiş olup, ÜAK Doçentlik kriterlerine ve YÖK Akademik Teşvik
Kriterlerine uygun olarak düzenlenmiştir. 4. Sempozyumlarımız da, 16 Ocak 2020 tarihli
* * * * *
Cumhurbaşkanlığı Akademik Teşvik Yönetmeliğine uygun olarak düzenlenmiş olup;

“Türkiye dışından en az 5 farklı ülkeden, sözlü tebliğ sunan konuşmacı katılımı ile
tebliğlerin yarıdan fazlasının, Türkiye dışından katılımcılar tarafından sunulması”
şartı sağlanmıştır.
Sempozyumlar ile ayrıntılı bilgi için:
5. ULUSLARARASI AKDENİZ SEMPOZYUMU 21-23 Mayıs 2021
5. International Mediterranean Symposium 21-23 May 2021
https://akdenizsempozyumu.mersinakademi.com.tr/
E-posta: akdenizsempozyumu@gmail.com
5. ULUSLARARASI MERSİN SEMPOZYUMU 21-23 Mayıs 2021
5. International Mersin Symposium 21-23 May 2021
https://mersinsempozyumu.mersinakademi.com.tr/ 3
E-posta: mersinsempozyumu@gmail.com
Multidisipliner bir bakış açısıyla, 21-23 Mayıs 2021tarihlerinde, misafirlerimizin tercihine

ve salgın koşullarına bağlı olarak, yine Mersin’de hem Yüz Yüze Katılım ve hem de Zoom-
Online Katılım şeklinde gerçekleştirilecek 5. Uluslararası Mersin Sempozyumu ve 5.
Uluslararası Akdeniz Sempozyumlarında sizleri de aramızda görmekten onur ve mutluluk
duyarız.
Prof. Dr. D. Ali ARSLAN
(Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanı)
* * * * *
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖNSÖZ 2
İÇİNDEKİLER 4
İŞ BİRLİĞİNDE YENİ ADIMLAR (ULUSLARARASI PAYDAŞ 8
ÜNİVERSİTELERİMİZ)
1. BAİSHEV ÜNİVERSİTESİ (Baishev University) – KAZAKİSTAN 9
2. TERMİZ DEVLET ÜNİVERSİTESİ (Termez State University) - 17
ÖZBEKİSTAN
3. ABAİ KAZAK ULUSAL PEDAGOJİ ÜNİVERSİTESİ 24
(Abai Kazakh National Pedagogical University) – KAZAKİSTAN
4. AİTU (Astana IT Unıversıty) – KAZAKİSTAN 27
5. KAZAK DEVLET KADIN ÖĞRETMEN YETİŞTİRME 30
4
ÜNİVERSİTESİ (Kazakh State Women's Teacher Training University) –
KAZAKİSTAN
6. KORKUT ATA KIZILORDA ÜNİVERSİTESİ (Korkyt Ata Kyzylorda 33
University) - KAZAKİSTAN
7. YABANCI DİLLER VE MESLEKİ KARİYER ÜNİVERSİTESİ (The 36
University of Foreign Languages and Professional Career) KAZAKİSTAN
8. ATYRAU DEVLET ÜNİVERSİTESİ (Kh. Dosmukhamedov Atyrau 40
University) - KAZAKİSTAN
ULUSLARARASI DAVETLİ KATILIMCILAR - INVITED 54

INTERNATIONAL PARTICIPANTS
DÜZENLEME KURULU / ORGANIZATION COMMITTEE 56
ULUSLARARASI BİLİM KURULU - INTERNATIONAL SCIENTIFIC 58
COMMITTEE
BİLİM KURULU - SCIENTIFIC COMMITTEE 61
* * * * *
DANIŞMA VE HAKEM KURULU - ADVISERY BOARD 64

SEMPOZYUM GENEL PROGRAMI 69
BİLDİRİ TAM METİNLERİ 72

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE GÜDÜL’ÜN NÜFUSU 74
D. ALI ARSLAN - GÜLTEN ARSLAN
PANDEMİ DÖNEMİNDE VE SONRASINDA TURİZM SEKTÖRÜNDE 116
OTOMASYON SİSTEMLERİNİN KULLANILMASI
Halil SUNAR - Mehmet ŞAHİN - Alper ATEŞ
ÖRGÜTSEL İNTİKAM ÜZERİNE TÜRKİYE’DE YAPILMIŞ 136
ÇALIŞMALARIN ANALİZİ
Mehmet ŞAHİN - Alper ATEŞ - Halil SUNAR
FİLM TURİZMİNİN DESTİNASYONA ETKİLERİ ÜZERİNE BİR 149
LİTERATÜR ARAŞTIRMASI
Alper ATEŞ - Halil SUNAR - Mehmet ŞAHİN
COVIT-19 KARANTİNA SÜRECİNDE ARTAN AİLE İÇI ŞİDDET: 165 5
TARSUS/TÜRKİYE
Bilal CEYLAN
TÜRKİYE’DE SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIM UYGULAMALARI 177
Şule Hilal ATTAR
15-82 YAŞ KADINLARIN DIŞ GENİTAL ORGANLARININ 192
ÖLÇÜMLERİ İLE YAŞ, BOY, KİLO, BMI, PARİTE ARASINDAKİ
İLİŞKİ
Işık TUNCER
MERSİN İLİNDE BULUNAN DÜZ DOKUMA YAYGILARINDA 201
GÖRÜLEN MOTİFLER VE ANLAMLARI
Tekin BAYRAK - Mustafa KONUK
NOHUT (Cicer arietinum) SAPININ KÂĞIT ENDÜSTRİSİNDE 230
KULLANILABİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI
Ayşe ÖZDEMİR - Mustafa ÇİÇEKLER - Ahmet TUTUŞ
* * * * *
ÖĞRETMEN ADAYLARININ STEM UYGULAMALARINA YÖNELİK 243

ÖZ YETERLİK İNANÇ VE GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ
Fatih İLHAN - Erman YÜKSELTÜRK
DİJİTAL SOSYOLOJİ VE İLETİŞİM ÇALIŞMALARI BAĞLAMINDA 262
‘THE BOYS’ DİZİSİ ALIMLAMA ANALİZİ
Eren KESER - Fatih USLU
THE IMPACTS OF MEASURES TAKEN FOR THE PANDEMIC ON 286
ROAD SAFETY AND MOBILITY: A BLESSING IN DISGUISE?
Anteneh AFEWORK - Tibor SIPOS
SİLİFKE (MERSİN)’DE DOĞAL NAR (PUNICA GRANATUM L.) 294
EKŞİSİ ÜRETİMİ VE ÖNEMİ
Aşkın BAHAR
MULTI-OBJECTIVE OPTIMIZATION OF MACHINING 307
PARAMETERS IN TURNING OF HARDENED AISI 4140 STEEL
Funda KAHRAMAN - Mehmet KÜÇÜK
TOPOLOJİ OPTİMİZASYONUNUN TAŞIT BİLEŞENLERİNİN 323
TASARIMINDA UYGULANMASI ÜZERİNE BIR İNCELEME 6
Funda KAHRAMAN - Mehmet KÜÇÜK

PAZARYERLERİN FARKLI KULLANIM ALANLARINA 341
DÖNÜŞTÜRÜLMESİ: KÜTAHYA ÖRNEĞİ
Melike KALKAN
BAZI TARIMSAL ATIKLARIN MERCİMEK BİTKİSİNE ETKİSİ 354
Sevim ÖKTEN - Nimet KILINÇOĞLU - Abdulcenap CEVHERİ
EXPERIMENTAL INVESTIGATION OF BRAKE FRICTION 371
MATERIALS PARTICLE SIZE AND BRAKE PERFORMANCE
RELATIONSHIP
Banu SUGÖZÜ - İlker SUGÖZÜ
THE EFFECT OF POROSITY ON THE TRIBOLOGICAL 380
PROPERTIES OF POLYMER MATRIX BRAKE FRICTION
MATERIALS
* * * * *
INVESTIGATION OF THE EFFECT OF COMPRESSIVE STRENGTH 389

ON FRICTIONAL CHARACTERISTICS IN BRAKE FRICTION
COMPOSITES
THE INVESTIGATION OF APPLICABILITY OF INDIRECT TENSILE 396
STRENGTH (BRAZILIAN) TEST TO BRAKE FRICTION
COMPOSITES
ANTEPFISTIĞI (PİSTACİA VERA L.)’NDA PERİYODİSİTE 402
MEKANİZMASI
Muhammet Ali GÜNDEŞLİ - Murat Güney
İSLAM RÖNESANSINDA BİRLİKTE YAŞAMA TECRÜBESİNİ 412
ETKİLEYEN TEMEL FAKTÖRLER
Roya MİRZABAYOVA
* * * * *
İŞ BİRLİĞİNDE YENİ ADIMLAR

(ULUSLARARASI PAYDAŞ ÜNİVERSİTELERİMİZ)
* * * * *
ONUR KURULU / HONORARY BOARD
ALİ İhsan SU (Mersin Valisi)
Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN (Türk Dil Kurumu Başkanı)
Prof. Dr. Bekezhan A. AKHAN (President of Baishev University - KAZAKİSTAN)
Prof. Dr. Tashmukhambetov Bauyrzhan GALİKHANOVİCH (Kazakistan Baishev

Üniversitesi Rektörü)
Prof. Dr. Salamat İDRİSSOV (Kazakistan Atyrau Devlet Üniversitesi Rektörü)
Prof. Dr. Abdulkadir TAŞKULOV (Özbekistan Termiz Devlet Üniversitesi Rektörü)
Prof. Dr. Takir Ospanovich BALYKBAYEV (Kazakistan Abai Kazak Ulusal Pedagoji
50
Prof. Dr. Ahmed Zaki Darhan ZHUMAKANOVİCH (Kazakistan Astana IT University
Rektörü)
Prof. Dr. Aldambergenova Gaukhar TUREMURATKYZY (Kazakistan Kazak Devlet

Kadın Öğretmen Yetiştirme Üniversitesi Rektörü)
Prof. Dr. Karimova Beibitkul SARSEMHANOVNA (Kazakistan Korkut Ata Kızılorda

Prof. Dr. Sabri HİZMETLİ (Kazakistan Yabancı Diller ve Mesleki Kariyer Üniversitesi
Rektörü)
Prof. Dr. Galib SAYILOV (TÜDBA Türk Dünyası Bilimler Akademisi Eş-Başkanı)
Prof. Dr. Muhtar MİROV (Kazakistan Baishev Üniversitesi Rektör Yardımcısı)
Prof. Dr. Radik GALILULIN (Tataristan Naberezhnye Chelny State Pedagogical

University)
* * * * *
Prof. Dr. Hacıyev Eldar NABİYEVİÇ (Dağıstan Devlet Pedagoji Üniversitesi Rektör
Yardımcısı)
Prof. Dr. Nihada Delibegović DŽANİĆ (Bosna Hersek)
Prof. Dr. Emina Berbić KOLAR (Hırvatistan)
Prof. Dr. Naseem AHMAD (Hindistan)
Assoc. Prof. Dr. Selim BEZERAJ (Kosova)
Dr. Ali TOPÇUK (Almanya)
Nejat KEVSEROĞLU (Irak, Türkmeneli Dergisi Başyazarı)
51
* * * * *
SEMPOZYUM ORTAKLARIMIZ
T.C. Mersin Üniversitesi

T.C. Mersin Valiliği
TÜDBA Türk Dünyası Bilimler Akademiyası (Bakü, Azerbaycan)
Baishev University (Kazakistan)
Atyrau Devlet Üniversitesi (Kazakistan)
Termiz Devlet Üniversitesi (Özbekistan)
Abai Kazak Ulusal Pedagoji Üniversitesi (Kazakistan)
Kazakistan Astana IT University (Kazakistan)
Kazakh State Women's Teacher Training University (Kazakistan)
Korkyt Ata Kyzylorda University (Kazakistan)
The University of Foreign Languages and Professional Career
52
Dagestan State Pedagogical University (Dağıstan – Rusya)
University of Turkmenistan, Academy of Sciences (Türkmenistan)
Mer-Ak Mersin Akademi Danışmanlık
MER-AK Publication House
* * * * *
PAYDAŞIMIZ OLAN ULUSLARARASI AKADEMİK DERGİLER
1. Dünya İnsan Bilimleri Dergisi (World Journal of Human Sciences)
https://dergipark.org.tr/tr/pub/insan
2. BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi (BENGİ World Journal of

Yörük-Türkmen Studies)
https://dergipark.org.tr/tr/pub/bengi
3. DÜMAD Dünya Multidisipliner Araştırmalar Dergisi (WOJMUR World Journal

of Multidisipliner Research)
https://dergipark.org.tr/tr/pub/dumad
53
4. DÜSTAD Dünya Sağlık ve Tabiat Bilimleri Dergisi (WOJHENS World Journal of

Health & Natural Sciences)
https://dergipark.org.tr/tr/pub/dustad
* * * * *
DAVETLİ ULUSLARARASI KATILIMCILARIMIZ /

INVITED INTERNATIONAL PARTICIPANTS
Prof. Dr. Bekezhan A. AKHAN KAZAKİSTAN

Prof. Dr. Tashmukhambetov Bauyrzhan KAZAKİSTAN
GALİKHANOVİCH
Prof. Dr. Galib SAYILOV AZERBAYCAN
Prof. Dr. Salamat İDRİSSOV KAZAKİSTAN
Prof. Dr. Abdulkadir TAŞKULOV ÖZBEKİSTAN
Prof. Dr. Takir Ospanovich BALYKBAYEV KAZAKİSTAN
Prof. Dr. Ahmed Zaki Darhan KAZAKİSTAN
ZHUMAKANOVİCH
Prof. Dr. Aldambergenova Gaukhar KAZAKİSTAN
TUREMURATKYZY
Prof. Dr. Karimova Beibitkul KAZAKİSTAN
SARSEMHANOVNA
54
Prof. Dr. Sabri HİZMETLİ KAZAKİSTAN
Prof. Dr. Muhtar MİROV KAZAKİSTAN
Prof. Dr. Obidjon Sofiyev ÖZBEKİSTAN
Prof. Dr. Radik GALILULIN TATARİSTAN
Prof. Dr. Hacıyev Eldar NABİYEVİÇ DAĞISTAN
Prof. Dr. Naseem AHMAD HİNDİSTAN
Prof. Dr. Selim BEZERAJ KOSOVA
Prof. Dr. Nihada Delibegović DŽANİĆ BOSNA HERSEK
Prof. Dr. Hasan BAHAR TÜRKİYE
Prof. Dr. Seyfeddin RIZASOY AZERBAYCAN
Doç. Dr. Zümrüd MANSİMOVA İBRAHİM AZERBAYCAN
KIZI
Prof. Dr. Redzeb SKRİJELJ SIRBİSTAN
Prof. Dr. Numan ARUÇ MAKEDONYA
* * * * *
Prof. Dr. Hacıyev Eldar NABİYEVİÇ DAĞISTAN – RUSYA

Assoc. Prof. Dr. Kakajan JANİBEKOV TÜRKMENİSTAN
Prof. Dr. Muhtar MIROV KAZAKİSTAN
Prof. Dr. Abay DUSENBAYEV KAZAKİSTAN
Prof. Dr. Damir MATANOVİĆ HIRVATİSTAN
Prof. Dr. Emina Berbić KOLAR HIRVATİSTAN
Assoc. Prof. Anzorova Svetlana PETROVNA RUSYA
Prof. Dr. Radik GALILULIN Tataristan - RUSYA
Prof. Dr. Ardian MUHAJ ARNAVUTLUK
Prof. Dr. Asıf HACIYEV AZERBAYCAN
Prof. Dr. Fizuli KURBANOV AZERBAYCAN
Reyhan SAYILOVA AZERBAYCAN
Assoc. Prof. Dr. Aynur KHUZHAKHMETOV BAŞKURDİSTAN - RUSYA
Assoc. Prof. Dr. Selim BEZERAJ KOSOVA
Assoc. Prof. Tahseeen FATIMA PAKİSTAN 55
Assist. Prof. Dr. Chunfeng GE ÇİN
Dr. Ali TOPÇUK ALMANYA
Nejat KEVSEROĞLU IRAK
Hüseyin BEYOĞLU IRAK
Prof. Dr. Siham ZENGİ IRAK
Salah Behlül ÇAMURCU IRAK
Rashad MANAFOV IRAK
Sehavet İZZETİ İRAN
İbrahim ALBAYRAK İSVİÇRE
* * * * *
DÜZENLEME KURULU / ORGANIZATION COMMITTEE
Prof. Dr. D. Ali ARSLAN (Sempozyum Genel Koordinatörü - Chairman of

Organizing Committee)
Prof. Dr. Bekezhan A. AKHAN
Prof. Dr. Galib SAYILOV
Prof. Dr. Tashmukhambetov Bauyrzhan GALİKHANOVİCH
Prof. Dr. Salamat İDRİSSOV
Prof. Dr. Abdulkadir TAŞKULOV
Prof. Dr. Takir Ospanovich BALYKBAYEV
Prof. Dr. Ahmed Zaki Darhan ZHUMAKANOVİCH
Prof. Dr. Aldambergenova Gaukhar TUREMURATKYZY
Prof. Dr. Karimova Beibitkul SARSEMHANOVNA
Prof. Dr. Sabri HİZMETLİ
Prof. Dr. Muhtar MİROV 56
Prof. Dr. Naseem AHMAD
Prof. Dr. Nihada Delibegović DŽANİĆ
Prof. Dr. Radik GALILULIN
Prof. Dr. Hacıyev Eldar NABİYEVİÇ
Prof. Dr. Redzeb SKRİJELJ
Prof. Dr. Numan ARUÇ
Prof. Dr. Damir MATANOVİĆ
Prof. Dr. Emina Berbić KOLAR
Prof. Dr. Ardian MUHAJ
Prof. Dr. Siham ZENGİ
Prof. Dr. Hasan BAHAR
Prof. Dr. Ebru KAFKAS
Prof. Dr. Salih KAFKAS
Prof. Dr. Naseem AHMAD
* * * * *
Assoc. Prof. Dr. Zümrüd MANSİMOVA

Assoc. Prof. Dr. Kakajan JANİBEKOV
Assoc. Prof. Anzorova Svetlana PETROVNA
Assoc. Prof. Dr. Selim BEZERAJ
Assoc. Prof. Dr. Aynur KHUZHAKHMETOV
Doç. Dr. Mehmet Özgür TÜRKMENOĞLU
Dr. Öğr. Üyesi İnci KESİLMİŞ
Dr. Ali TOPÇUK
Gülten ARSLAN
Nejat KEVSEROĞLU
Fırat KAYIRAN
Melih KESİLMİŞ
57
* * * * *
ULUSLARARASI BİLİM KURULU

INTERNATIONAL SCIENTIFIC COMMITTEE
COUNTRY
Prof. Dr. Galib SAYILOV Azerbaijan
Prof. Dr. Bekezhan AKHAN Kazakhstan
Prof. Dr. Tashmukhambetov Bauyrzhan Kazakhstan
GALİKHANOVİCH
Prof. Dr. Salamat İDRİSSOV Kazakhstan
Prof. Dr. Abdulkadir TAŞKULOV Uzbekistan
Prof. Dr. Takir Ospanovich BALYKBAYEV Kazakhstan
Prof. Dr. Ahmed Zaki Darhan Kazakhstan
ZHUMAKANOVİCH
Prof. Dr. Aldambergenova Gaukhar Kazakhstan
TUREMURATKYZY
Prof. Dr. Karimova Beibitkul SARSEMHANOVNA Kazakhstan
58
Prof. Dr. Sabri HİZMETLİ Kazakhstan
Prof. Dr. Malika Djumamuratova Uzbekistan (Karakalpak)
TLEUBERGENOVNA
Assoc. Prof. Dr. Aynur KHUZHAKHMETOV Dagesstan – Russia
Prof. Dr. Seyfeddin RZASOY Azerbaijan
Prof. Dr. Ramazan QAFAROV Azerbaijan
Prof. Dr. Gülnur AZAMATOV Russia
Prof. Dr. Ardian MUHAJ Albania
Prof. Dr. Azamat AKHTYAMOV Bashkortostan
Prof. Dr. Nihada Delibegović DŽANİĆ Bosnia and Herzegovina
Prof. Dr. Rysbaev Sulaiman KAZYBAEVİCH Kırgızistan
Prof. Dr. Xin LUO China
Assist. Prof. Dr. Chunfeng GE China
Assoc. Prof. Dr. Erkin ARIZ China
* * * * *
Prof. Dr. Damir MATANOVİĆ Croatia

Prof. Dr. Emina Berbić KOLAR Croatia
Prof. Dr. Hacıyev Eldar NABİYEVİÇ Dagestan
Prof. Dr. İbrahim SİRKECİ England
Prof. Dr. Emzar MAKARADZE Georgia
Dr. Ali TOPÇUK Germany
Prof. Dr. Naseem AHMAD Hindistan
Prof. Dr. Siham ZENGİ Irak
Assoc. Prof. Hossein Khoshbaten İran
Sehavet İZZETİ İran
Prof. Dr. Takashi OSAWA Japan
Assist. Prof. Dr. Ercan ÖMİRBAYEV Kazakhstan
Assoc. Prof. Roza Zh. KURMANKULOVA Kazakhstan
Assoc. Prof. Muhtar MIROV Kazakhstan
Anara A. KARAGULOVA Kazakhstan
Prof. Dr. Roza ABDUKUOVA Kirghizstan 59
Prof. Dr. Kadırali KONKOBAYEV Kirghizstan
Assoc. Prof. Dr. Selim BEZERAJ Kosovo
Assoc. Prof. Dr. Ergin JABLE Kosovo
Prof. Dr. Numan ARUÇ Macedonia
Prof. Dr. Luvsandorj BOLD Mongolia
Assoc. Prof. Tahseeen FATIMA Pakistan
Prof. Dr. Samila KURDAMİYEVA Russia
Assoc. Prof. Anzorova Svetlana PETROVNA Russia
Prof. Dr. Redzeb SKRİJELJ Serbia
Rustem Shah VELIEV Tatarstan- Russia
Prof. Dr. Mingazova Leyla İHSAN KIZI Tatarstan- Russia
Prof. Dr. Radik GALIULLIN Tatarstan - Russia
Aizat MAKHMUTOV Tatarstan - Russia
Assoc. Prof. Dr. Kakajan JANİBEKOV Turkmenistan
* * * * *
Prof. Dr. D. Ali ARSLAN Turkey

Prof. Dr. Hasan BAHAR Turkey
Prof. Dr. Ebru KAFKAS Türkiye
Prof. Dr. Salih KAFKAS Türkiye
Prof. Dr. Yampol'skii Alexander LEONİDOVİCH Ukraine
Prof. Dr. Glenn MUSCHERT United States of America
60
* * * * *
BİLİM KURULU
SCIENTIFIC COMMITTEE
COUNTRY
Prof. Dr. Galib SAYILOV Azerbaijan
Prof. Dr. Seyfeddin RZASOY Azerbaijan
Prof. Dr. Ramazan QAFAROV Azerbaijan
Assoc. Prof. Dr. Zümrüd MANSİMOVA Azerbaijan
Assoc. Prof. Ulugbek SATTAROV Uzbekistan
Prof. Dr. Alim KAYYUMOV Uzbekistan
Assoc. Prof. Dr. Ali ALİYEV Azerbaijan
Prof. Dr. Azamat AKHTYAMOV Bashkortostan
Assoc. Prof. Dr. Aynur KHUZHAKHMETOV Bashkortostan
Assoc. Prof. Dr. Rif AXMADİEV Bashkortostan
Prof. Dr. Xin LUO China
Assoc. Prof. Dr. Erkin ARIZ China 61
Prof. Dr. Hacıyev Eldar NABİYEVİÇ Dagestan
Prof. Dr. İbrahim SİRKECİ England
Prof. Dr. Emzar MAKARADZE Georgia
Dr. Ali TOPÇUK Germany
Sarbast MOSLEM Hungary
Dr. Muhammed KERKÜKLÜ Iraq
Nejat KEVSEROĞLU Iraq
Prof. Dr. Naseem AHMAD India
Assoc. Prof. Hossein KHOSHBATEN İran
Prof. Dr. Takashi OSAWA Japan
Prof. Dr. Bekezhan AKHAN Kazakhstan
Assoc. Prof. Roza Zh. Kurmankulova Kazakhstan
Assoc. Prof. Muhtar MIROV Kazakhstan
Anara A. KARAGULOVA Kazakhstan
* * * * *
Assist. Prof. Dr. Ercan ÖMİRBAYEV Kazakhstan

Prof. Dr. Kadırali KONKOBAYEV Kirghizstan
Assist. Prof. Dr. Nurdin USEYEV Kirghizstan
Assoc. Prof. Dr. Ergin JABLE Kosovo
Assoc. Prof. Dr. Selim BEZERAJ Kosovo
Prof. Dr. Numan ARUÇ Macedonia
Prof. Dr. Luvsandorj BOLD Mongolia
Prof. Dr. Samila KURDAMİYEVA Russia
Assoc. Prof. Anzorova Svetlana PETROVNA Russia
Prof. Dr. Radik GALILULIN Tataristan - Russia
Prof. Dr. Redzeb SKRİJELJ Serbia
İbrahim ALBAYRAK Switzerland
Prof. Dr. Mingazova Leyla İhsan KIZI Tatarstan
Assoc. Prof. Dr. Guzaliya KHAZİYEVA Tatarstan
Assoc. Prof. Dr. Kakajan JANİBEKOV Turkmenistan
Prof. Dr. Yampol'skii Alexander LEONİDOVİCH Ukraine 62
Prof. Dr. Glenn MUSCHERT United States of America
Prof. Dr. D. Ali ARSLAN Türkiye
Doç. Dr. Müjdat AVCI Türkiye
Prof. Dr. Hasan BAHAR Türkiye
Prof. Dr. Ali BİLGİLİ Turkey
Prof. Dr. Salim CÖHÇE Türkiye
Prof. Dr. Ali ÇAĞLAR Türkiye
Dr. Öğr. Demet Öztürk ÇELİK Türkiye
Prof. Dr. Ahmet DAĞTEKİN Türkiye
Prof. Dr. Mustafa Musa DİRLİK Türkiye
Prof. Dr. Gülfem ERGÜN Türkiye
Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN Türkiye
Prof. Dr. Gülten Eren GÜMÜŞTEKİN Türkiye
Prof. Dr. Ebru KAFKAS Türkiye
* * * * *
Prof. Dr. Salih KAFKAS Türkiye

Dr. Öğr. Üyesi İnci KESİLMİŞ Türkiye
Prof. Dr. Faruk KOCACIK Türkiye
Prof. Dr. Suat KOLUKIRIK Türkiye
Prof. Dr. Ahmet Hakan ÖZTÜRK Türkiye
Prof. Dr. Günşah ŞAHİN Türkiye
Prof. Dr. Bekir ŞİŞMAN Türkiye
Prof. Dr. Turhan TOROS Türkiye
Prof. Dr. Hayati TÜFEKÇİOĞLU Türkiye
Doç. Dr. Mehmet Özgür TÜRKMENOĞLU Türkiye
Prof. Dr. Asım YAPICI Türkiye
Prof. Dr. Yunus YILDIRIM Türkiye
Doç. Dr. İrfan YILDIRIM Türkiye
63
* * * * *
DANIŞMA VE HAKEM KURULU

ADVISERY BOARD
Soy isim İsim

AÇIKALIN Doç. Dr. Neriman
AKÖZ Prof. Dr. Alaattin
AKKOL Dr. Öğr. Üyesi Mümtaz Levent
ALBAYRAK Dr. Öğr. Üyesi Mustafa
ALBUZ Prof. Dr. Aytekin
ALGÜL Prof. Dr. Öztekin
ALTAN Prof. Dr. Cemal
ARSLAN Gülten
ARSLAN Prof. Dr. D. Ali
ATEŞ Prof. İsmail
ATILGAN Doç. Dr. Kalender Özcan
ATTAR Dr. Öğr. Üyesi Günnur Ertong
64
AVCI Doç. Dr. Müjdat
AYDIN Prof. Dr. Mustafa
AZMAN Prof. Dr. Ayşe
BABAHAN Dr. Öğr. Üyesi Ali
BAHADIR Doç. Dr. Ziynet
BAHAR Prof. Dr. Hasan
BAL Prof. Dr. Hüseyin
BİLGİLİ Prof. Dr. Ali
BİRKÖK Doç. Dr. Cüneyt
BOZYER Dr. Öğretim Üyesi Ünal
BULDUM Dr. Öğretim Üyesi Berat Barış
CİRHİNLİOĞLU Prof. Dr. Zafer
COŞKUN Doç. Dr. İbrahim
CÖHÇE Prof. Dr. Salim
* * * * *
ÇAĞLAR Prof. Dr. Ali

ÇELİK Prof. Dr. Emine Babaoğlan
ÇELİK Dr. Öğr. Üyesi Ejder
DAĞTEKİN Prof. Dr. Ahmet
DAĞADUR Prof. Dr. İlhan
DEĞİRMEN Prof. Dr. Süleyman
DEMİR Doç. Dr. Alpaslan
DEMİR Dr. Öğr. Üyesi Bünyamin
DEMİRCİ Doç. Dr. Nevzat
DİRLİK Prof. Dr. Mustafa Musa
DOKAK Prof. Hüsnü
DÖNMEZ Prof. Dr. Süleyman
DUMAN BAY Doç. Dr. Betül
ERDEM Prof. Dr. Cumhur
ERDEM Dr. Öğr. Üyesi Meziyet Sema
ERDOĞAN Prof. Dr. Türkan 65
ERGENE Prof. Dr. Serap
ERGÜN Prof. Dr. Gülfem
ERJEM Prof. Dr. Yaşar
ERKUL Prof. Dr. Hüseyin
ERTAN Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Emin
GENÇ Prof. Dr. Salih Zeki
GÖKÇE Doç. Dr. Mustafa
GÖKHAN Prof. Dr. İlyas
GÜLBEYAZ Doç. Kürşad
GÜLSEVİN Prof. Dr. Gürer
GÜMÜŞTEKİN Prof. Dr. Gülten Eren
GÜZEL Prof. Dr. Abdurrahman
IŞIK Dr. Öğr. Üyesi Meryem Türkan
KAÇMAZOĞLU Prof. Dr. Hacı Bayram
* * * * *
KAFKAS Prof. Dr. Ebru

KAFKAS Prof. Dr. Salih
KARA Prof. Dr. İlker Fatih
KARATAŞ Doç. Dr. Mehmet
KESİLMİŞ Dr. Öğr. Üyesi İnci
KESİLMİŞ Melih
KURT Prof. Dr. Şener
KOLUKIRIK Prof. Dr. Suat
KOCA Prof. Dr. Emine
KOCACIK Prof. Dr. Faruk
KÖSE Prof. Dr. Osman
KÖZLEME Doç. Dr. Arif Olgun
KUMBUR Prof. Dr. Halil
MAZLUM Doç. Dr. Ahmet
MEŞE Doç. Dr. İlknur
MEŞE Ertuğrul 66
MUMYAKMAZ Doç. Dr. Alper
PINAR Öğr. Gör. Kasım
POLAT Doç. Dr. Ferihan
REŞİDOĞLU Prof. Dr. Hanlar
ODABAŞ Dr. Öğretim Üyesi Sevim
ÖMÜRGÖNÜLŞEN Prof. Dr. Uğur
ÖTGÜN Prof. Cebrail
ÖZBOLAT Doç. Dr. Abdullah
ÖZDEMİR Prof. Dr. Soner Mehmet
ÖZEN Prof. Dr. Recep
ÖZTÜRK Prof. Dr. Ahmet Hakan
ÖZYURT Prof. Dr. Mustafa
SAĞIR Doç. Dr. Adem
SAYAR Prof. Dr. Sedat
* * * * *
SAYINCI Doç. Dr. Bahadır

ŞAHİN Prof. Dr. Günşah
ŞİŞMAN Prof. Dr. Bekir
TAŞ Prof. Dr. Kenan Ziya
TOPAKKAYA Prof. Arslan
TOPSES Doç. Dr. Devrim
TUNCER Prof. Dr. Barbaros
TÜFEKÇİOĞLU Prof. Dr. Hayati
TÜRKMENOĞLU Doç. Dr. Mehmet Özgür
ULUOCAK Prof. Dr. Şeref
USLU Doç. Dr. Fatih
UYGUN Doç. Dr. Kalender
UYSAL Doç. Dr. Arzu
UYSAL Doç. Dr. Yücel
ÜNAL Dr. Öğr. Üyesi Recep
ÜREDİ Doç. Dr. Lütfi 67
ÜZEL Asiye
VURAL Prof. Dr. Feyzan Göher
WAKAMATSU Doç. Dr. Hirokhi
YAPALAK Dr. Öğr. Üyesi Suat
YAPICI Prof. Dr. Asım
YAVAŞOĞLU Dr. Öğr. Üyesi Ahu Sumbas
YETGİN Doç. Dr. Zeki
YILDIRIM Prof. Dr. Yunus
YILDIRIM Doç. Dr. Murat
YILDIRIM Doç. Dr. İrfan
YILDIZ Prof. Dr. Mete
YILDIZ Dr. Öğretim Üyesi Ali
YILMAZ Doç. Dr. Mualla
YOLDAŞ Prof. Dr. Yunus
* * * * *
YORULMAZ Prof. Dr. Şerife

YÖRÜK Prof. Dr. Doğan
YÜRÜDÜR Prof. Dr. Eren
68
* * * * *
4. ULUSLARARASI MERSİN SEMPOZYUMU

(22 - 24 Ekim 2020 / October 22 – 24, 2020)
SEMPOZYUM PROGRAMI / SYMPOSIUM PROGRAM

22 Ekim 2020 – KARABAĞ SALONU
8:00 KAYIT
8:30 AÇILIŞ – PROTOKOL KONUŞMALARI
KARABAĞ SALONU
10:00-10:45 1. OTURUMLAR
11:00 – 11:45 2. OTURUMLAR
12:00 – 12:45 3. OTURUMLAR
13:00 – 14:00 ÖĞLE ARASI
SUNUMLAR: 10 DK (4x10 DK), MÜZAKERE 5 DK
SALONLAR:
AZERBACAN – KARABAĞ – KAZAKİSTAN – ÖZBEKİSTAN -
TÜRKMENİSTAN SALONU
(Sunumlar, Saat: 10:00’dan itibaren, 3 gün boyunca, aynı anda 5 farklı salonda
gerçekleştirilecektir.) 69
4. ULUSLARARASI MERSİN SEMPOZYUMU AÇILIŞ OTURUMU:

DAVETLİ ULUSLARARASI KATILIMCILARIMIZ
Prof. Dr. Bekezhan A. Prof. Dr. Radik Tataristan –
AKHAN KAZAKİSTAN GALILULIN RUSYA
Prof. Dr. Galib SAYILOV AZERBAYCAN Prof. Dr. Ardian MUHAJ ARNAVUTLUK

Prof. Dr. Salamat
İDRİSSOV KAZAKİSTAN Prof. Dr. Asıf HACIYEV AZERBAYCAN
Prof. Dr. Toshqulov A. H. ÖZBEKİSTAN Prof. Dr. Fizuli
KURBANOV AZERBAYCAN
Prof. Dr. Nihada
Delibegović DŽANİĆ BOSNA HERSEK Reyhan SAYILOVA AZERBAYCAN
Prof. Dr. Hasan BAHAR TÜRKİYE Assoc. Prof. Dr. Aynur BAŞKURDİSTAN
KHUZHAKHMETOV – RUSYA
Prof. Dr. Seyfeddin
RIZASOY Assoc. Prof. Dr. Selim
AZERBAYCAN
BEZERAJ KOSOVA
Doç. Dr. Zümrüd Assoc. Prof. Tahseeen
MANSİMOVA İBRAHİM FATIMA PAKİSTAN
KIZI AZERBAYCAN
Assist. Prof. Dr. Chunfeng
GE ÇİN
* * * * *
Prof. Dr. Redzeb

SKRİJELJ SIRBİSTAN
Dr. Ali TOPÇUK ALMANYA
Prof. Dr. Numan ARUÇ MAKEDONYA
Nejat KEVSEROĞLU IRAK
Prof. Dr. Hacıyev Eldar DAĞISTAN – Hüseyin BEYOĞLU IRAK
NABİYEVİÇ RUSYA
Prof. Dr. Siham ZENGİ IRAK
Assoc. Prof. Dr. Kakajan
JANİBEKOV TÜRKMENİSTAN Salah Behlül ÇAMURCU IRAK
Assoc. Prof. Muhtar Rashad MANAFOV IRAK

MIROV KAZAKİSTAN
Muhammed IRAK
Prof. Dr. Abay Sehavet İZZETİ İRAN
DUSENBAYEV KAZAKİSTAN
İbrahim ALBAYRAK İSVİÇRE
Prof. Dr. Damir
MATANOVİĆ HIRVATİSTAN
Prof. Dr. Emina Berbić

KOLAR HIRVATİSTAN
Assoc. Prof. Anzorova

Svetlana PETROVNA RUSYA
GENEL PROGRAM
22 Ekim 2020 23 Ekim 2020 23 Ekim 2020
1. Oturum 5. Oturum 11. Oturum
22 Ekim 2020 / 13:00-14:30 23 Ekim 2020 / 8:30-10:00 24 Ekim 2020 / 8:30-10:00 70
22 Ekim 2020 / 14:45-16:15 23 Ekim 2020 / 10:15-11:45 24 Ekim 2020 / 10:15-11:45
3. Oturum
22 Ekim 2020 / 16:30-18:00 ÖĞLE ARASI: 12:00 – 13:00 ÖĞLE ARASI: 12:00 – 13:00
22 Ekim 2020 / 18:00-19:30 23 Ekim 2020 / 13:00-14:30 24 Ekim 2020 / 13:00-14:30
8. Oturum 14. Oturum
23 Ekim 2020 / 14:45-16:15 24 Ekim 2020 / 14:45-16:15
23 Ekim 2020 / 16:30-18:00 24 Ekim 2020 / 16:30-18:00
23 Ekim 2020 / 18:00-19:30 24 Ekim 2020 / 18:00-19:30
Sempozyum Mekânı: Mersin.

E-posta: mersinsempozyumu@gmail.com
Sempozyum Web Adresi:

https://mersinsempozyumu.mersinakademi.com.tr/
İletişim Tel: 0532 270 81 45 / 0553 666 06 06
* * * * *
GENEL PROGRAM
22 Ekim 2020 23 Ekim 2020 24 Ekim 2020
14:00-14:45 8:00-8:45 8:00-8:45
15:00-15:45 9:00-9:45 9:00-9:45
16:00-16:45 10:00-10:45 10:00-10:45
17:00-17:45 11:00-11:45 11:00-11:45
18:00-18:45 12:00-12:45 12:00-12:45
**** ÖĞLE ARASI: 13:00 – ÖĞLE ARASI: 13:00 –
14:00 14:00
14:00-14:45 14:00-14:45
15:00-15:45 15:00-15:45
16:00-16:45 16:00-16:45
17:00-17:45 17:00-17:45
18. Oturum 28. Oturum 71
18:00-18:45 18:00-18:45
SALONLAR:
AZERBACAN – KARABAĞ – KAZAKİSTAN – ÖZBEKİSTAN –
TÜRKMENİSTAN SALONU
* * * * *
PANDEMİ DÖNEMİNDE VE SONRASINDA TURİZM

SEKTÖRÜNDE OTOMASYON SİSTEMLERİNİN KULLANILMASI
Halil SUNAR 1
Mehmet ŞAHİN 2
Alper ATEŞ3
ÖZET
Turizm sektörünün gelişiminde en önemli etkenlerden birisi teknoloji ve kitle iletişim

araçlarında yaşanan gelişmelerdir. Bu gelişmeler toplum yaşantısında ve bireylerin
alışkanlıklarında önemli değişikliklere neden olmuştur. Teknolojinin gelişimi insan
ihtiyaçları doğrultusunda gelişirken, bu gelişimden en fazla etkilenen yine insanlar olmuştur.
Bu durum zaman içerisinde teknolojinin kullanımı ayrıcalıktan çok zorunluluk haline
dönüşerek, sürekli gelişen teknolojilere uyum sağlamak zorunda kalmıştır. Birçok
araştırmacı tarafından bu gelişmelerin olumlu ve olumsuz etkileri tartışılmakta ve birçok 116
farklı araştırmacı tarafından farklı yönleriyle araştırılmaktadır. Bu araştırmalara rağmen her
geçen gün teknolojilerin gelişimi yeni bir boyut kazanmakta ve bu yenilikler insan
yaşamlarının yanı sıra tüm sektörleri etkilemektedir. Endüstri 4.0 ile birlikte robotlaşma,
nesnelerin interneti, yapay zekâ, arttırılmış gerçeklik, sensörler, üç boyutlu görüntüler,
bilişsel teknolojiler, internetin hizmetleri, sanal gerçeklik uygulamaları gibi birçok yeni
teknolojilerinin kullanımını ortaya çıkarmıştır. Otomasyon sistemleri ile turizm sektörünün
bütün paydaşlarında yenilikçi teknoloji sistemleri ve birçok uygulama bulunmaktadır. Bu
sistemler ile birlikte turizm sektöründe uygulanan sanal ödeme yöntemleri, karekod
uygulamaları, sanal müzeler, önbürosuz oteller, kiosklar, yüz tarama sistemleri, akıllı dijital
masalar, uzaktan hizmet içi eğitimler gibi birçok yeniliğe imkân sağlamıştır. Çalışmanın
amacı, literatürdeki otomasyon sistemlerinin gelişimi, turizm sektöründeki uygulama
1 Öğr. Gör., Giresun Üniversitesi Mehmet Bayrak Tirebolu MYO, halil.sunar@windowslive.com

2 Öğr. Gör. Dr., Selçuk Üniversitesi Akşehir MYO sahinmehmet@selcuk.edu.tr,
3
Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi Turizm Fakültesi, alpera@selcuk.edu.tr
* * * * *
alanları ve Covid- 19 salgın döneminde insanların birbirleri ile temasını en aza indirecek
veya tamamen ortadan kaldıran örnek uygulamaları ve çalışmaları inceleyerek Covid- 19
salgını sürecinde ve sonrasında uygulanabilirliği noktasında öneriler sunmaktır.
Anahtar Sözcükler: Covid-19, Otomasyon Sistemleri, Pandemi.
117
* * * * *
USE OF AUTOMATION SYSTEMS IN THE TOURISM SECTOR PRE

AND POST PANDEMIC
ABSTRACT
One of the most important factors in the development of the tourism sector is the
developments in technology and mass media. These developments caused important changes
in the social life and habits of individuals. While the development of technology has
improved in line with human needs, people have been the most affected by this development.
Over time, the use of technology has become more imperative than privilege, and has had to
adapt to constantly evolving technologies. The positive and negative effects of these
developments are discussed by many researchers and they are investigated by many different
researchers in different aspects. Despite these researches, the development of technologies
is gaining a new dimension and these innovations affect all sectors as well as human lives.
With Industry 4.0, robotization has revealed the use of many new technologies such as the
Internet of Things, artificial intelligence, augmented reality, sensors, three-dimensional 118
images, cognitive technologies, internet services, and virtual reality applications. With
automation systems, all stakeholders of the tourism sector have innovative technology
systems and many applications. Along with these systems, it provided many innovations
such as virtual payment methods, data matrix applications, virtual museums, front office
hotels, kiosks, face scanning systems, smart digital tables, and remote in-service training.
The aim of the study is to provide suggestions regarding the applicability of Covid-19
epidemic process and afterwards by examining the development of automation systems in
the literature, the application areas in the tourism sector and the practices and studies that
will minimize or completely eliminate the contact of people with each other during the
Covid-19 epidemic period.
Key Words: Covid-19, Automation Systems, Pandemic.
* * * * *
GİRİŞ
Teknolojik ilerleme ve turizm yıllardır iç içe ilerlemekte ve 1980’li yıllardan bu yana, bilgi
iletişim teknolojileri turizm sektörünü küresel olarak dönüştürmektedir (Buhalis ve Law,
2008: 609). Özellikle e-turizm ve internet, turizm işletmeleri ve tüketiciler arasındaki
etkileşimi desteklemekte ve bunun sonucunda turizm ürünleri ve destinasyonları geliştirme,
yönetme ve pazarlama sürecinin tamamının yeniden yapılanmasına neden olmuştur. Bu
nedenle, turizm ve otelcilikle ilgili tüm paydaşlar, kademeli olarak rollerinin değişmesi,
beraberinde yeni fırsatları ve zorlukları ortaya çıkartmıştır (Buhalis ve O’Connor, 2005: 7).
Bilgi iletişim teknolojilerindeki gelişmeler şüphesiz hem iş uygulamalarını ve stratejilerini
hem de endüstri yapılarını değiştirmiştir (Porter, 2001: 64). Hayatın her alanında
değişikliklere ve dönüşümlere neden olan teknoloji sistemleri, 2020 yılında Covid-19 salgını
nedeniyle daha önemli hale gelmiştir. İlk olarak Çin’in Wuhan şehrinde ortaya çıkan Covid-
19 salgını kısa bir süre içerisinde bütün dünyayı büyük bir krizin içine iterek tüm dünyada
küresel bir sağlık problemi haline gelmiştir (Gralinski ve Menachery, 2020: 1). Dünya
nüfusunun %90’dan fazlasını etkileyen Covid-19, II. Dünya Savaşı’ndan bu yana küresel
ekonominin bozulmasında en ciddi problem olarak ifade edilmektedir (Gössling, Scott ve 119
Hall, 2020: 1). Turizm sektöründeki en büyük endişelerden birisi, hastalıkların, salgınların
sınırları aşabilmesi ve bunun halk sağlığının yanı sıra turistler ve turizm profesyonelleri için
her zaman önemli bir tehdit olmasıdır (Jamal ve Budke, 2020: 181). 2020 yılı Covid-19
salgını küresel olarak seyahat, turizm ve otelcilik üzerinde olumsuz yönde etkilemiştir.
Sağlık krizi küresel olarak turizmde büyük bir azalma yaşamasına neden olmuş ve turizm
sektörü, turistlerin biyogüvenliğini daha fazla dikkate alarak sektörün iyileşmesini ve
yeniden inşa edilmesini planlamak zorunluluğunu beraberinde getirmiştir (Ivanov, Webster,
Stoilova ve Slobodskoy, 2020: 1). Sektörün yeniden düzenlenmesinde kritik bir unsur,
otomasyon teknolojilerinin artan bir şekilde dahil edilmesini gerektirmektedir (Ivanov vd.,
2020: 17). Çalışmanın amacı, alanyazındaki Covid- 19 salgın döneminde insanların birbirleri
ile temasını en aza indirecek veya tamamen ortadan kaldıran örnek uygulamaları ve
çalışmaları inceleyerek Covid- 19 salgını sürecinde ve sonrasında teknolojinin turizm
sektöründe ne gibi değişimlere neden olacağı noktasında ön görülenleri değerlendirmektir.
* * * * *
1.COVID-19 SALGINI VE TURİZM SEKTÖRÜNE ETKİLERİ
21. yüzyılda turizm sektöründe iklim değişiklikleri ve küresel sağlık acil durumları
sektördeki büyük değişimin itici gücü durumundadır. Ülkeler ve turizm sektörü paydaşları
küresel çevresel tehlikelerin seyahat ve turizm üzerindeki maliyetleri, riskleri ve etkileri
konusunda daha fazla çaba harcaması gerekmektedir (Jamal ve Budke, 2020: 181-182).
Aralık aynın sonunda Çin’in Wuhan şehrinde ortaya çıkan salgın kısa süre içerisinde tüm
dünyada küresel bir sağlık problemi haline gelmiştir ve bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü
tarafından pandemi ilan edilmiştir (Gralinski ve Menachery, 2020: 1). Covid-19’un
yayılması ve büyük ölçekli seyahat kısıtlamaları, sınırların kapatılması, hava taşımacılığı,
gemi yolculukları, toplu taşıma, konaklama, küresel turizm ve otelcilik endüstrisi gibi bütün
turizm sistemleri ulusal ekonomileri hızlı ve olumsuz bir şekilde etkilemiştir
(Mallapaty, 2020: 18). Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi Başkanı ve CEO’su Gloria
Guevara’nın açıklamalarına göre pandemi nedeniyle “küresel olarak 50 milyon iş risk
altında” olduğunu belirterek, seyahat ve turizm sektörünün Covid-19 nedeniyle "halihazırda
çöküşle karşı karşıya olduğunu" ve "hayatta kalma mücadelesinde" olduğunu gösterdiğini
belirtmiştir (Jiang ve Wen, 2020: 2). Çin, sağlık krizinden etkilenen ilk ülke olması 120
nedeniyle Ocak ayı başından ortasına kadar geçen kısa sürede otellerin genel doluluk oranı
%89 düşmüştür. Bu nedenle Çin’de otel endüstrisi ciddi zorluklarla karşılaşmıştır (Zhang,
Xu ve Cui, 2020). Marriott otellerinin CEO’su Arne Sorenson yatırımcılarla yapmış olduğu
konferans görüşmesinde, Çin’deki 375 otelin %90’ı kapalı olup, otellerdeki odabaşı gelirin
azalması ve düşük doluluk oranlarının devam edileceği varsayarak, aylık 25 milyon
Amerikan Doları gelir kaybına uğradıklarını belirtmiştir (Wallis, 2020). Covid-19’un
Hindistan’da turizm ve otelcilik üzerindeki etkilerinden en önemlisi yüksek işsizlik oranları
olarak karşımıza çıkmaktadır. Hindistan’da turizm ve otelcilik sektöründeki potansiyel iş
kaybı işgücünün %70’ine denk gelen yaklaşık 38 milyon kişi olduğu tahmin edilmektedir
(Kaushal ve Srivastava, 2020: 3). Devam eden Covid-19 salgını, eğitime de ciddi bir zarar
vermiştir. Covid-19 salgını, dünya çapında Sektörün %90’ına yakın yaklaşık 1,5 milyardan
fazla öğrenciyi uzaktan eğitime yönlendirmiş veya eğitimleri askıya alınmıştır (UNESCO,
2020). Dünya Turizm Örgütü (UNWTO), Covid-19 nedeniyle 2020 yılında 300-450 milyar
Amerikan doları tutarında turizm hasılatı kaybına dönüşecek %20-30’luk bir kayıp olacağını
* * * * *
öngörmüştür. IATA, yolcu geliri 2020 yılında 252 milyar Amerikan Doları gelir kaybına
neden olacağını ve yaklaşık %38 düşüş olacağını öngörmektedir.
2.TURİZM SEKTÖRÜNDE OTOMASYON SİSTEMLERİNİN KULLANIMI
Günümüzde insanların ihtiyaç ve beklentilerindeki değişim hızı doğrultusunda teknolojinin

gelişim sürecini etkileyerek hızlandırmaktadır. Teknolojide yaşanan gelişmeler, insanlar
ihtiyaç ve beklentilerine bağlı olduğu gibi yine bu gelişimden, en çok insanlar
etkilenmektedir (Karaçam, 2014: 546). Popüler bilim basını incelendiğinde gelecekle ilgili
sıralananlara arasında; robotlar, uzayın fethi, ölümsüzlük vb. teknolojiler insanlığa altın çağ
vadettiği öngörülmektedir. Ayrıca günlük hayatta kullanılan dil bile teknopoliten kültürden
etkilenmiştir. Arayüzey, geri-besleme, çıktı gibi kavramlar insanlar arasında yaygın olarak
kullanılmaktadır (Kuban, 2004: 313). Teknoloji kavramı insanların zihninde genel olarak
yeni model elektronik cihazlar, bilgisayarlar ve ileri çağlardaki muhtemel yaşam ortamlarına
dair yeni gelişen icatlar geliyor olsa da, teknoloji sadece bilgisayar vb. elektronik cihazlardan
ibaret değildir (Bilecik, Çağlayan ve Güven, 2012: 3). Teknolojinin hızlı bir biçimde
121
gelişmesi beraberinde mobil iletişim teknolojilerini, akıllı telefonları ve tabletleri yaratarak
“akıllı devrim” olarak adlandırılan bir kavram ortaya çıkartmıştır (Yi ve Yin, 2010: 315).
Turizm sektöründe kullanılan teknolojiler arasında; endüstriyel robotlar (Ben-Ari ve
Mondada, 2018), sosyal ve hizmet robotları (Akdağ ve Akmaz, 2019; Murphy, Hofacker ve
Gretzel, 2017), otonom araçlar (Maurer, Gerdes, Lenz ve Winner, 2016), etkileşimli kiosklar
(Harmankaya, 2010), bilimsel analiz ve eğitici oyunlar (Sürücü, 2017: 37), yapay zeka
uygulamaları (Sağır ve Oraç, 2019; Huang ve Rust, 2018), kripto paralar (Gülcemal, Sayın
ve Karaman, 2019), şirketler ve müşterileri arasındaki iletişimi ve ilişkileri sürdürmeye
yarayan chatbotlar (Barış, 2020: 32; Akduman, 2019: 32), simülasyonlar ve projeksiyonlar
(Boyraz, 2013), bulut bilişim (Yazıcı ve Ayazlar, 2019), otomatik ticaret algoritmaları (Ooi
ve Soh, 2020), restoranlarda self servis veya havalimanları ve otellerde check-in için
kullanılan self servis kiosklar (Ivanov, 2020; Vakulenko, Hellström ve Oghazi, 2018),
müzelerde interaktif yüzey sistemleri, e-kataloglar, sanal asistanlar, şeffaf projeksiyon
filmleri, sanal objeler, video mapping (Dönmezoğlu, 2013), giyilebilir teknolojiler
(Conderman, Van Laarhoven, Johnson ve Liberty, 2020), sanal gezi ve sanal müzeler
* * * * *
oluşturmada (Ateş, Sunar ve Coşkuner, 2020), turizm sektöründe 3D baskı uygulamaları

(Du, 2020), havaalanlarında pasaport kontrolü, yolcuları tanımlamak için kullanılan yüz
tanıma teknolojileri (Zhu ve Wang, 2020; Berle, 2020), otellerde sesle etkinleştirilen
teknolojiler (Rozumowski, Kotowski ve Klaas, 2020), nesnelerin interneti (Not, Cavada ve
Venturini, 2020; Tosun ve Sağlık, 2019), müzelerde küratör ve rehber hizmetleri
(Slusarczyk, Strug ve Kapanowski, 2020; Roustan, 2020), otellerde ve havayollarında yapay
zeka otomatik fiyatlandırma sistemleri ve gelir yönetimi (Calvano, Calzolari, Denicolo ve
Pastorello, 2020). Ayrıca turizm sektöründe artırılmış gerçeklik teknolojisi (Sunar, Ateş ve
Akmeşe, 2019) tarihi ve kültürel miraslar hakkında bilgi vermek dışında ziyaretçilere
rehberlik etmek, konaklama işletmeleri tanıtımında, destinasyonların oyunlaştırılması,
alışveriş merkezleri gibi destinasyonların turizm alt yapılarını görselleştirmek için de
kullanılabilmektedir (Ateş, Sunar ve Coşkuner, 2020: 10).
Seyahat, turizm ve otelcilik alanında işletmeler, otonom check-inler, sanal kişisel asistanlar
ve oda teslim robotları gibi müşteriye dönük operasyonlarından bazıları için
akıllı otomasyon sistemleri kullanılmaktadır (Tussyadiah, 2020: 2). Turizm sektöründe
işletmeler maliyet-fayda analizi yaparak otomasyona yatırım yapmaya karar vermektedir 122
(Ivanov ve Webster, 2019: 53). İşletmelerin otomasyonları tercih etmesinin en büyük nedeni
sabit maliyetlerini ve nakit çıkışını azaltmasıdır. Güvenilir, risksiz, yetkin ve kullanımı kolay
olan turistlerin bu tür teknolojilere karşı olumlu bir tutuma sahip olma olasılığı daha
yüksektir (Kaushik, Agrawal ve Rahman, 2015: 284). Aynı zamanda otomasyon
teknolojileri mal ve hizmet kalitesini iyileştirmesi, üretkenliği artırması, insanların sağlığını
ve yaşam kalitesini iyileştirmesi gibi olumlu etkileri bulunmaktadır. Turizm sektöründe
teknolojinin kullanılmasının birçok olumlu faydası olduğu gibi bir takım olumsuz sonuçları
da bulunmaktadır. Otomasyon teknolojileri, insan çalışanların değiştirilmesinden dolayı iş
kayıpları ve teknolojiden kaynaklı işsizlik (Mc Clure, 2018: 1), kişisel bilgilerde yaşanan
gizlilik sorunları, duygusal katılım eksikliği gibi konular olumsuz etkilerinden bazılarıdır.
Robotik, yapay zekâ ve hizmet otomasyon teknolojilerindeki (RAISA- The advances in
robotics, artificial intelligence and service automation technologies) gelişmeler, çeşitli
sektörlerden şirketlerin maliyetleri düşürmek, işlemleri düzene koymak, israfı ortadan
kaldırmak ve üretkenliği ve verimliliği artırmak için RAISA'yı kullanmasına imkan
* * * * *
tanımakta ve bu durum işletmelerde büyük dönüşümlere yol açmaktadır. Bununla birlikte,

yeni RAISA teknolojilerinin etkili ve verimli kullanımı, turizm ve otelcilik çalışanlarının
dijital becerilerini geliştirmelerini gerektirmektedir. Hizmetlerin sağlanması noktasında
operasyonlarda self servis teknolojilerinin kullanılması, otomasyonların yoğun olduğu tesis
tasarımları ve yönetimi, finansal açıdan incelendiğinde işçilik maliyetlerinde otomasyon
sistemleri önemli ölçüde tasarruf sağlamaktadır (Ivanov, 2019: 28-31).
3.COVID-19 SALGIN DÖNEMİNDE VE SONRASINDA TURİZM

SEKTÖRÜNDEKİ OTOMASYON SİSTEMLERİNİN KULLANIMI
Covid-19 salgını ulusal ve uluslararası düzeylerde seyahat kısıtlamalarını getirmesiyle

birlikte sınırların kapatılması, etkinliklerin iptali, karantina gereksinimleri ve yayılma
korkusu, turizm sektörünü büyük ölçüde zorlamıştır (Gössling vd., 2020: 2). Covid-19
salgınının getirdiği kriz, küresel olarak turizm sektöründe turistlerin biyogüvenliğini daha
fazla dikkate alacağı turizm sektörünü planlamak zorunluluğunu beraberinde getirmiştir
(Ivanov, Webster, Stoilova ve Slobodskoy, 2020: 1). Turizm sektörünün yeniden
123
yapılandırılmasında en önemli unsur, otomasyon teknolojilerinin yoğun bir şekilde dahil
edilmesidir (Ivanov vd., 2020: 17). Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayınlanan bir
makalede, Covid-19 salgını ile ilgili on teknoloji trendine dikkat çekilmiştir. Bunlar (Xiao
ve Fan, 2020):
- Çevrimiçi Alışveriş ve Robotlarla Teslimat
- Dijital ve Temassız Ödemeler
- Uzaktan Çalışma
- Uzaktan Eğitim
- Telesağlık
- Çevrimiçi Eğlence, Oyunlar, Sanal Turlar
- Tedarik Zinciri 4.0
* * * * *
- 3D Baskı (Üç Boyutlu Baskı)
- Robotik ve Dronlar (İnsansız Hava Araçları)
- 5G Bilişim ve İletişim Teknolojileri
Çevrimiçi Alışveriş ve Robotlarla Teslimat: 2002 yılındaki SARS salgını sonrası özellikle
Çin’de işletmeden işletmeye, işletmeden tüketiciye çevrimiçi platformlarda satışlarda
büyüme gerçekleşmiştir. Çevrimiçi alışverişlerde yüzyüze teslimat izole bir yöntem
olmadığı için teslimat şirketleri ve restoranlar belirlenen bir yerden temassız teslimat
hizmetleri başlatmıştır (Xiao ve Fan, 2020). Örnek olarak, Domino’s Pizza, drone(İnsansız
hava aracı) dağıtım şirketi Flirtey ile işbirliği yaparak drone ile sipariş ulaştırmaktadır
(rozethaber.com, 2020).
Dijital ve Temassız Ödemeler: Paranın elden ele dolaşması Covid-19 salgınının yayılması
açısından büyük bir risk taşımaktadır (www.sozcu.com.tr, 2020). Bu nedenle kart, e-cüzdan,
dijital temassız ödeme Covid-19’un yayılmasını önlemek için önerilen ödeme
yöntemlerindendir. Dijital ödemeler, insanların mal, hizmet ve hatta kamu hizmeti ödemeleri
için çevrimiçi satın alma ve ödeme yapmasının yanı sıra teşvik fonlarını daha hızlı almasını 124
sağlamaktadır (Xiao ve Fan, 2020).
Uzaktan Çalışma: Covid-19’un aşısının bulunmaması ve virüsün hızlı bir şekilde yayılması
nedeniyle ilk zamanlar zorunlu izolasyonlar, sokağa çıkma yasakları gibi önlemler
getirilmiştir. Bu süreçte birçok şirket çalışanlarından evden çalışmalarını istemişlerdir.
Uzaktan çalışma olarak; protokoller, sanal toplantılar, bulut teknolojisi, iş işbirliği araçları,
güvenlik için yüz ve ses tanıma teknolojilerinin üzerinde sanal özel ağlar (VPN) etkin olarak
kullanılmaktadır. Aynı zamanda uzaktan çalışma veya esnek çalışma Covid-19’un
yayılmasını engellemeye ek olarak insanlara işe gidip gelme süresinden de tasarruf
sağlamaktadır (Xiao ve Fan, 2020).
Uzaktan Eğitim: Covid-19 nedeniyle Nisan ayı ortasında, 191 ülke okul veya üniversitelerin
kapatıldığını duyurmuştur. 1,57 milyar öğrenciyi etkileyen bu kararla eğitimin kesintiye
uğramamasını sağlamak amacıyla birçok eğitim kurumu çevrimiçi, uzaktan eğitim vermeye
başlamıştır (Xiao ve Fan, 2020). Uzaktan eğitimle sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik
* * * * *
tabanlı uygulamalar öğrencilerin eğitim programlarında evlerinden kendilerine rehberlik

etmelerine olanak tanımaktadır (Zikky, Fathoni ve Firdaus, 2018: 2).
Telesağlık: Covid-19’un yayılmasını kontrol altına almak için Telesağlık gerekli ve etkili bir
yöntem olabileceğidir. Giyilebilir kişisel nesnelerin interneti olarak ifade edilen
cihazları hayati belirtileri takip edebilmekte ve Chatbot’lar, hastalar tarafından tanımlanan
semptomlara göre ilk teşhisleri koyabilmektedir.
Çevrimiçi Eğlence, Oyunlar, Sanal Turlar: Covid-19 önlemleri, yüz yüze etkileşimleri
önemli ölçüde azaltmış olsa da, insan yaratıcılığı eğlenceyi çevrimiçi hale dönüştürmüştür.
Artırılmış gerçeklik ve sanal gerçeklik tabanlı e-turizm uygulamaları, Covid-19 sonrası
dünyada turizm endüstrisinde alternatif bir çözüm sunmaktadır. Bu süreçte çevrimiçi
konserler yapılmakta, büyük film şirketleri filmleri çevrimiçi yayınlamış, sanal turlar
oluşturulmuş, sanal müze uygulamalarına olan ilgi artmış ve çevrim içi oyun trafiğinde
önemli ölçüde artış yaşanmıştır. Örnek olarak bir kişi gerçek konuma gitmeden sanal
gerçeklik ve artırılmış gerçeklik uygulamaları teknolojisini kullanarak sanal bir turun tadını
çıkarabilmektedir. Filmler, eğlence etkinlikleri, spor etkinlikleri için yüksek kaliteli akış
hizmetleri, çok ihtiyaç duyulan eğlence fırsatlarını sağlamaktadır. Oyuncuların oyun 125
ortamında gerçek varlığını hissedebildiği, hologram teknolojisine dayalı gelişmiş çevrimiçi
oyun sistemleri, sürükleyici oyun deneyimi sağlamaktadır (Nayyar, Mahapatra, Le ve
Suseendran, 2018: 156) .
Tedarik Zinciri 4.0: Covid-19 salgını, küresel tedarik zincirinde aksamalara neden olmuş ve
kısıtlamalar nedeniyle bazı fabrikalar tamamen kapatılmıştır. Bu süreçte yiyecek ve kişisel
koruyucu ekipmana olan talep artarken, bazı ülkeler bu ürünlere farklı düzeylerde ihracat
yasakları uygulamışlardır. Yazılı somut (kağıt) kayıtlarına aşırı bağımlılık, verilere
görünürlük eksikliği ve çeşitlilik ve esneklik eksikliği, mevcut tedarik zinciri sistemini
herhangi bir salgına karşı savunmasız hale getirmiştir. Dördüncü Sanayi Devriminin büyük
veri, bulut bilişim, nesnelerin interneti ve blok zinciri gibi temel teknolojileri, verilerin
doğruluğunu artırarak, veri paylaşımını teşvik ederek gelecek için daha esnek bir tedarik
zinciri yönetim sistemi oluşturmaktadır.
* * * * *
3D Baskı (Üç Boyutlu Baskı): Covid-19 döneminde ihracat yasaklarını ve tedarik zincirinde
yaşanan kısıtlamaların etkilerini en aza indirmek için kişisel koruyucu ekipmanları üretimde
esneklik sunan 3D baskı teknolojisi uygulanmıştır. Aynı yazıcı, farklı tasarım dosyalarına
ve malzemelere dayalı olarak farklı ürünler üretebilmekte ve basit parçalar, uzun bir tedarik
süreci ve sevkiyatın gelmesi için uzun bir bekleme gerektirmeden hızlı bir şekilde yerinde
yapılabilme imkânı sağlayabilmektedir.
Robotik ve Dronlar (İnsansız Hava Araçları): Covid-19, robotların kullanımını ve robotik

üzerine araştırma yapmak için güçlü bir itici güç haline gelmiştir. Özellikle son dönemde
alanları dezenfekte etmek ve karantinadakilere yiyecek ulaştırmak için robotlar
kullanılmıştır. Bunlara Dronlar ile köpek gezdirme veya sipariş teslim etme gibi örnek
gösterilebilir.
5G Bilişim ve İletişim Teknolojileri: 5G, uzaktan izleme ve sağlık hizmetleri

danışmanlığında önemini ortaya koymaktadır (Xiao ve Fan, 2020). Dijitalleşme ve bilgi ve
iletişim teknolojilerinin uygulanması, yalnızca korumak için değil, aynı zamanda Covid-19
sonrası dünyayı yönetmek için de zorunlu olacaktır. Yapay zekâ, Büyük Veri, 5G iletişimi,
bulut bilişim ve blok zinciri gibi yeni teknolojiler, insanların ve ekonomilerin korunmasını 126
ve iyileştirilmesini teşvik ederek ortamı kolaylaştırmak için hayati bir rol oynayabileceği
öngörülmektedir. Bu gelecek vaat eden çözümleri uygulamak ve faydalarını gerçekleştirmek
için teknoloji ve mühendislik yöneticilerinin, önemli zorlukların üstesinden gelmeleri ve
maliyet, kapsam, kalite, kaynak ve risk yönetimi ile ilgili ayrıntılı yönetim görevlerini yerine
getirmelerini gerekli kılmaktadır (Siriwardhana, De Alwis, Gür, Ylianttila, Liyanage, 2020:
72).
SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu çalışmanın temel amacı, turizm ve teknoloji ilişkisi ele alınarak, Covid-19 salgını
sürecinde ve sonrasında turizmde teknolojilerin uygulanabilirliği noktasında öneriler
sunmaktır. Turizm, yapısı gereği karmaşık bir psikolojik süreç olarak ifade edilmektedir
(Cutler ve Carmichael, 2010). Covid-19 salgınının devam etmesi, kısıtlamaların esnek bir
şekilde devam etmesi, sürecin uzaması turizm sektörünün geleceğini nasıl etkileyeceği
* * * * *
salgın sürecindeki insanların yaşadıkları sağlık ve ekonomik krizlerin tüketici davranışlarına

nasıl yansıyacağı, insanların salgın sürecinden sonra seyahat davranışlarını nasıl
planlayacağı gibi konular belirsizliğini korumaktadır. Bu gelişmelerin dışında ise turizm
sektörünü bekleyen öngörülen konulardan bazıları; Webster ve Ivanov (2019)
çalışmalarında sosyal mesafe, insanlardan kaçınma, sağlık, hijyen gibi nedenlerden dolayı
insanların teknoloji kullanımına yönelik algıları, seyahat, turizm ve otelcilikte otomasyonun
belirli kullanımlarını büyük ölçüde etkileyeceğini; Gössling vd. (2020) Covid-19 döneminde
insanların içinde bulunduğu sağlık ve ekonomik kriz sırasında yaşam tarzlarına etki eden
duygusal ve finansal etki gezginlerin alışkanlıklarında önemli değişikliklere neden
olabileceğini; fiziksel mesafe, tokalaşmalardan kaçınma, nakit ödemelerden kaçınma vb.
nedenlerden dolayı dijitalleşme süreci hız kazanarak artması beklenmekte ve ayrıca sanal
müzeler, sanal turlar gibi sanal veya artırılmış gerçeklik uygulamalarına olan ilginin artacağı
beklenmektedir (Yanık, 2020). Covid-19 salgınında turizm sektöründe birçok havayolu,
otel, restoran ve seyahat acentesi çalışanları işten çıkarmak zorunda kalmıştır. Salgın
azaldığında ve turizm pazarı toparlandığında, salgın sırasında işten çıkardıkları çalışanları
geri almakta zorlanmalar olacağı ve bu konuda iş gücü açığının ortaya çıkabileceği
127
öngörülmektedir. Çalışanlarını salgın döneminde işten çıkartmak zorunda kalan işletmeler
olumsuz algılara neden olabilecek itibar ve imaj kayıpları yaşayacakları ön görülmektedir.
Bu süreçte sonuna kadar direnen gücü olan işletmeler ise imaj ve itibarlarını daha da
güçlendirmiş olacaklardır. Ayrıca Covid-19 salgını döneminde hayatta kalan turizm
işletmeleri yöneticileri, sabit maliyetlerini düşürmek için iş süreçlerinin yeniden
yapılandırılmasına uygun, teknoloji kullanımının yoğun olduğu, oluşabilecek krizlerde
ekonomik olarak dayanma gücünün daha fazla olabileceği seçenek arayışına girecekleri ön
görülmektedir. Salgın nedeniyle ülkeler, sağlık ve güvenlik önlemlerinin yasalara
eklenmesini gerektirmekte oteller, restoranlar, havaalanları ve diğer turizm işletmeleri
misafirlerinin sağlık durumunu gerçek zamanlı olarak kontrol etmek için yeni teknolojiler
içeren sistemleri kullanmak zorunda kalabileceği ön görülmektedir. Covid-19 salgın
döneminde ve sonrasında otomasyon teknolojilerini etkin kullanan işletmeler rekabette
avantaj sağlayacağı ön görülmektedir. Sanal turlar ve gezilere olan ilginin artması nedeniyle,
turizmde oyunlaştırma, dijital ürünler satın alma veya kiralama, videolar, sanal para,
hediyelik eşya siparişi gibi yeni kavramlar ve fırsatlar ortaya çıkacaktır.
* * * * *
Çalışmanın sonuçları doğrultusunda, gelecekte teknolojinin sektörde daha fazla kullanılması

beklentisi doğrultusunda, dijitalleşme nedeniyle turizm eğitimi yeniden yapılandırılmalı,
sosyal medya yönetimi, dijital pazarlama, teknoloji içerikli dersler, yazılım programları vb.
konular müfredata eklenmelidir veya ilgili bölümler ile ortak programlar açılması
önerilmektedir. Gelecek çalışmalar için ise sektör için öngörülen çözümlerin uygulanması,
güvenlik, ölçeklenebilirlik, erişilebilirlik, toplumsal sorunlar ve yasal yönler açısından bir
takım potansiyel zorluklarında irdelenmesini önerilmektedir.
128
* * * * *
KAYNAKÇA
Akdağ, G. ve Akmaz, A. (2019). Robot Teknolojiler ve Turizm 4.0. İçinde: Dijital Turizm:
Sektörün Yeni Geleceği Ed. Abdullah Karaman, Kürşad Sayın, Eğitim Yayınevi, Konya. ss.
147- 154.
Akduman, G. (2019). Dijital İşe Alım: Dijital Dünya’nın İnsan Kaynakları İşe Alım
Fonksiyonuna Etkisinin Kavramsal ve Uygulama Örnekleriyle Değerlendirilmesi.
International Journal of Arts and Social Studies, 2(3), 24-44.
Ateş, A., Sunar, H., Coşkuner, M. (2020). Sanal Gerçekliğin Müzelerde Kullanılmasına
Yönelik Bir Araştırma, Global Transformation and Differentiation II, Digitalization and the
Future of Digital Society, Bildiriler Kitabı, ISBN 9 786056 935930, Antalya. ss8-14.
Barış, A.(2020). A New Busıness Marketıng Tool: Chatbot. GSI Journals Serie B:
Advancements in Business and Economics, 3(1), 31-46.
Ben-Ari, M., Mondada, F. (2018). Elements of robotics. Cham: Springer International

Publishing.
129
Berle, I. (2020). Face Recognition Technology: Compulsory Visibility and Its Impact on
Privacy and the Confidentiality of Personal Identifiable Images (Vol. 41). Springer Nature.
Bilecik, A., Çağlayan, N. B., Güven, E. (2012). Fen ve Teknoloji Öğretmen Adaylarının
Teknoloji ve Teknolojik Ürün Konusuna Yönelik Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi. X.Ulusal
Fen ve Matematik Eğitimi Kongresinde sunulan bildiri. Niğde.
http://kongre.nigde.edu.tr/xufbmek/dosyalar/tam_metin/pdf/2464-30_05_2012-
21_35_07.pdf
Boyraz, B. (2013). Müze Teknolojileri ve Sergileme Farklılıkları. İdil Dergisi, 2 (8), 113-
128.
Buhalis, D., Law, R. (2008). Progress in Information Technology and Tourism

Management: 20 Years on and 10 Years After the Internet-The State of e-Tourism
Research. Tourism management, 29(4), 609-623.
* * * * *
Buhalis, D., O’Connor, P. (2005). Information Communication Technology

Revolutionizing Tourism. Tourism recreation research, 30(3), 7-16.
Calvano, E., Calzolari, G., Denicolo, V., Pastorello, S. (2020). Artificial Intelligence,
Algorithmic Pricing, and Collusion. American Economic Review, 110(10), 3267-97.
Conderman, G., Van Laarhoven, T., Johnson, J., Liberty, L. (2020). Wearable
Technologies for Anxious Adolescents. The Clearing House: A Journal of Educational
Strategies, Issues and Ideas, 1-7.
Dönmezoğlu, D. (2013). Günümüz Müzeciliğinde Sergileme Tekniklerinin Sanal

Teknolojiler ile Desteklenmesi ve Uygulama Örnekleri. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.
Du, Y. (2020). The Promotion of Intangible Cultural Heritage Tourism Creative Products’
Development Through 3D Printing Technology. In 4th International Conference on Culture,
Education and Economic Development of Modern Society (ICCESE 2020) (pp. 354-357).
Atlantis Press.
130
Gössling, S., Scott, D., Hall, C. M. (2020). Pandemics, Tourism and Global Change: A
Rapid Assessment of COVID-19. Journal of Sustainable Tourism, 1-20.
Gralinski, L. E., Menachery, V. D. (2020). Return of the coronavirus: 2019-nCoV”,

Viruses, 12(2), 135. https://doi.org/10.3390/v12020135
Gülcemal, T., Sayın, K., Karaman, A. (2019). Kripto Paralar ve Turizm. İçinde: Dijital
Turizm: Sektörün Yeni Geleceği Ed. Abdullah Karaman, Kürşad Sayın, Eğitim Yayınevi,
Konya. ss.123-134
Harmankaya, M. B. (2010). Müzelerde Elektronik Rehberlik Uygulamaları.

Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve
Müzeler Genel Müdürlüğü, İstanbul.
https://rozethaber.com/dominos-pizza-drone-ile-siparis-servisine-basladi/, Erişim Tarihi:

01.10.2020.
* * * * *
https://www.sozcu.com.tr/2020/saglik/corona-virusu-paradan-bulasabilir-mi-
5813776/?utm_source=dahafazla_haber&utm_medium=free&utm_campaign=dahafazlaha
ber
Huang, M. H., Rust, R. T. (2018). Artificial intelligence in service. Journal of Service

Research, 21(2), 155-172.
Ivanov, S. (2019). Ultimate Transformation: How Will Automation Technologies Disrupt

The Travel, Tourism and Hospitality Industries? Zeitschrift für
Tourismuswissenschaft 11(1), 25-43.
Ivanov, S. (2020). The İmpact Of Automation On Tourism And Hospitality

Jobs. Information Technology & Tourism, 1-11.
Ivanov, S., Webster, C. (2019). Economic Fundamentals of the Use of robots, artificial
intelligence, and service Automation in travel, tourism, and hospitality. Robots, artificial
intelligence, and service Automation in travel, tourism and hospitality, Emerald Publishing
limited, 39-55.
131
Ivanov, S., Webster, C., Stoilova, E., Slobodskoy, D. (2020). Biosecurity, Crisis
Management, Automation Technologies, and Economic Performance of Travel, Tourism
and Hospitality Companies- A Conceptual Framework. Tourism Economics (in press). doi:
https://doi.org/10.1177/1354816620946541
Jamal, T., Budke, C. (2020). Tourism in a World with Pandemics: Local-Global

Responsibility and Action. Journal of Tourism Futures.
Jiang, Y., Wen, J. (2020). Effects of COVID-19 on Hotel Marketing and Management: A
perspective article. International Journal of Comtemporary of Hospitality Management. doi:
10.1108/IJCHM-03-2020-0237
Karaçam, S. (2014). Ortaokul Öğrencilerinin Teknoloji Kavramına İlişkin Algılarının

Metafor Analizi, Gaziantep University Journal of Social Sciences (http://jss.gantep.edu.tr)
2014 13(2): 545-572.
* * * * *
Kaushal, V., Srivastava, S. (2020). Hospitality and Tourism Industry amid COVID-19
Pandemic: Perspectives on Challenges and Learnings From India. International Journal of
Hospitality Management, 102707.
Kaushik, A. K., Agrawal, A. K., Rahman, Z. (2015). Tourist Behaviour Towards Self-
Service Hotel Technology Adoption: Trust and Subjective Norm as Key
Antecedents. Tourism Management Perspectives, 16, 278-289.
Kuban, B. (2004). Teknoloji ve Toplumsal Denetimi, Teknoloji, Türk Mühendis ve Mimar

Odaları Birliği, Ankara. ss.311-331.
Kuchelmeister, V. (2018). The Virtual (Reality) Museum of İmmersive Experiences.

Published by BCS Learning and Development Ltd. Proceedings of Proceedings of EVA
London, UK, http://dx.doi.org/10.14236/ewic/EVA2018.39 203.
Liu, C., Hung, K. (2019). Understanding Self-service Technology in Hotels in China:

Technology Affordances and Constraints. In Pesonen, J. & Neidhardt, J. (Eds.) Information
and Communication Technologies in Tourism 2019, Proceedings of the 29 International
Conference in Nicosia, Cyprus, 30.01-01.02.2019, pp. 225-236. Cham, Springer. 132
Mallapaty, S. (2020). What The Cruise-Ship Outbreaks Reveal About COVID-

19. Nature, 580(7801), 18-18.
Maurer, M., Gerdes, J. C., Lenz, B., Winner, H. (Eds.) (2016). Autonomous Driving:
Technical, Legal and Social Aspects. Berlin, Heidelberg: Springer Open.
Mc Clure, P. K. (2018). “You’re Fired,” Says the robot: The Rise of Automation in the
Workplace, Technophobes, and Fears of Unemployment. Social Science Computer Review,
36(2), 139-156.
Murphy, J., Hofacker, C., Gretzel, U. (2017). Dawning of the Age of Robots in Hospitality
and Tourism: Challenges for Teaching and Research. European Journal of Tourism
Research, 15, 104–111.
* * * * *
Nayyar, A., Mahapatra, B., Le, D., Suseendran, G. (2018). Virtual Reality (VR) &
Augmented Reality (AR) technologies for tourism and hospitality industry. International
Journal of Engineering & Technology, 7(2.21), 156-160.
Not, E., Cavada, D., Venturini, A. (2020). Internet of Things and Ubiquitous Computing
in the Tourism Domain. Handbook of e-Tourism, 1-22.
Ooi, V., Soh, K. P. (2020). Rethinking Mistake in the Age of Algorithms: Quoine Pte Ltd v
B2C2 Ltd. King's Law Journal, 1-6.
Porter, M. (2001). Strategy and the Internet. Harvard Business Review, 79(3), 63–78.
https://hbr.org/2001/03/strategy-and-the-internet, Erişim Tarihi: 01.11.2020.
Roustan, M. (2020). 5 Museum Objects in Motion: Colonial Leftovers and French Cultural
Politics. The Material Subject: Rethinking Bodies and Objects in Motion, 77.
Rozumowski, A. V., Kotowski, W., Klaas, M. (2020). Resistance to Customer-driven

Business Model Innovations: An Explorative Customer Experience Study on Voice
Assistant Services of a Swiss Tourism Destination. Athens Journal of Tourism, 191.
133
Sağır, M., Oraç, E. (2019). İşletmelerde Yapay Zeka Uygulamaları: Turizm İncelemesi.
İçinde: Dijital Turizm: Sektörün Yeni Geleceği Ed. Abdullah Karaman, Kürşad Sayın,
Eğitim Yayınevi, Konya.
Siriwardhana, Y., De Alwis, C., Gür, G., Ylianttila, M., Liyanage, M. (2020). The fight
against the COVID-19 pandemic with 5G technologies. IEEE Engineering Management
Review, 48(3), 72-84.
Slusarczyk, G., Strug, B., Kapanowski, A. (2020). Cooperative Design of an Interactive

Museum Guide. International Conference on Cooperative Design, Visualization and
Engineering (pp. 57-66). Springer, Cham.
Sunar, H., Ateş, A., Akmeşe, K.A. (2019). Artırılmış Gerçeklik ve Turizm 4.0. İçinde:
Dijital Turizm: Sektörün Yeni Geleceği Ed. Abdullah Karaman, Kürşad Sayın, Eğitim
Yayınevi, Konya. ss.81-92.
* * * * *
Sürücü, O. (2017). Sanal Gerçekliğin Kültürel Mirası Korumada Kullanımı, Salih Bozok
Villası Örneği, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Konya.
Şalk, S. (2018). Turist Rehberlerinin Artırılmış Gerçeklik Uygulamalarına Yönelik

Algılarının Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Balıkesir.
Tosun, N., Sağlık, E. (2019). Nesnelerin İnterneti ve Turizm 4.0. İçinde: Dijital Turizm:
Sektörün Yeni Geleceği Ed. Abdullah Karaman, Kürşad Sayın, Eğitim Yayınevi, Konya. ss.
93-104
Tussyadiah, I. (2020). A Review af Research into Automation in Tourism: Launching the

Annals of Tourism Research Curated Collection on Artificial Intelligence and Robotics in
Tourism. Annals of Tourism Research, 81, 102883.
UNESCO (2020). https://en.unesco.org/covid19/educationresponse/globalcoalition, Erişim

Tarihi: 30.10.2020.
UNWTO. (2020). International Tourist Arrivals Could Fall by 20-30% in 2020. from https://
134
www.unwto.org/news/international-tourism-arrivals-could-fall-in-2020, Erişim Tarihi:
26.10.2020.
Vakulenko, Y., Hellström, D., Oghazi, P. (2018). Customer Value in Self-Service Kiosks:
a Systematic Literature Review. International Journal of Retail & Distribution
Management, 46(5), 507-527.
Wallis, G. (2020). Covid-19 Impact Deepens, https://www.hotelbusiness.com/covid-19-

impact-deepens/, Erişim Tarihi: 28.10.2020.
Yanık, T. (2020). Kovid-19 Sürecinde Sanal Turların Gözde Rotası İstanbul Oldu.
https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/kovid-19-surecinde-sanal-turlarin-gozde-rotasi-
istanbul-oldu/1810310
Yazıcı, S., Ayazlar, G. (2019). Bulut Bilişim ve Turizm 4.0. İçinde: Dijital Turizm: Sektörün
Yeni Geleceği Ed. Abdullah Karaman, Kürşad Sayın, Eğitim Yayınevi, Konya. ss. 61-80
* * * * *
Yi, H. H., Yin, S. L. (2010). Uses and Gratifications of Mobile Application Users.
International Conference on Electronics and Information Engineering (ICEIE 2010), 1, 315-
319.
Zhang, C., Xu, C., Cui, R. (2020). Covid-19 and Chinese Hotel Sector (30 Mart)
https://www.hospitalitynet.org/opinion/4097852.html, Erişim Tarihi: 30.10.2020.
Zhu, T., Wang, L. (2020). Feasibility Study of a New Security Verification Process Based
on Face Recognition Technology at Airport. Journal of Physics: Conference Series (Vol.
1510, p. 012025).
Zikky, M., Fathoni, K., Firdaus, M. (2018, June). Interactive distance media learning
collaborative based on virtual reality with solar system subject. In 2018 19th IEEE/ACIS
International Conference on Software Engineering, Artificial Intelligence, Networking and
Parallel/Distributed Computing (SNPD) (pp. 4-9). IEEE.
135
* * * * *

Pandemi̇ Dönemi̇nde Ve Sonrasinda Turi̇zm Sektöründe Otomasyon Si̇stemleri̇ni̇n Kullanilmasi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pandemi̇ Dönemi̇nde Ve Sonrasinda Turi̇zm Sektöründe Otomasyon Si̇stemleri̇ni̇n Kullanilmasi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

4.

Uluslararası Mersin Sempozyumu

4. Uluslararası Mersin Sempozyumu

BİLDİRİ TAM METİNLERİ KİTABI - KİTAP 1

Kapak Tasarımı: Prof. Dr. D. Ali ARSLAN

Mer-Ak Mersin Akademi Yayınları / Mer-Ak Publishing House

Değerli Dostlarımız, Kıymetli Misafirlerimiz, Saygıdeğer Bilim İnsanları,

Ayrıca, sempozyumlarımız kapsamında, “4. ULUSLARARASI MERSİN

Sizleri, 21-23 Mayıs 2021 tarihinde, yine Mersin’de düzenlenmesi planlanan 5.

Geçmişte düzenlediğimiz 8 sempozyumumuzun tamamı, gerçek uluslararası bilgi şöleni

Cumhurbaşkanlığı Akademik Teşvik Yönetmeliğine uygun olarak düzenlenmiş olup;

Sempozyumlar ile ayrıntılı bilgi için:

5. ULUSLARARASI AKDENİZ SEMPOZYUMU 21-23 Mayıs 2021

5. International Mediterranean Symposium 21-23 May 2021

5. ULUSLARARASI MERSİN SEMPOZYUMU 21-23 Mayıs 2021

5. International Mersin Symposium 21-23 May 2021

Multidisipliner bir bakış açısıyla, 21-23 Mayıs 2021tarihlerinde, misafirlerimizin tercihine

Prof. Dr. D. Ali ARSLAN

(Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanı)

ULUSLARARASI DAVETLİ KATILIMCILAR - INVITED 54

DANIŞMA VE HAKEM KURULU - ADVISERY BOARD 64

BİLDİRİ TAM METİNLERİ 72

ÖĞRETMEN ADAYLARININ STEM UYGULAMALARINA YÖNELİK 243

Funda KAHRAMAN - Mehmet KÜÇÜK

INVESTIGATION OF THE EFFECT OF COMPRESSIVE STRENGTH 389

İŞ BİRLİĞİNDE YENİ ADIMLAR

ONUR KURULU / HONORARY BOARD

ALİ İhsan SU (Mersin Valisi)

Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN (Türk Dil Kurumu Başkanı)

Prof. Dr. Bekezhan A. AKHAN (President of Baishev University - KAZAKİSTAN)

Prof. Dr. Tashmukhambetov Bauyrzhan GALİKHANOVİCH (Kazakistan Baishev

Prof. Dr. Salamat İDRİSSOV (Kazakistan Atyrau Devlet Üniversitesi Rektörü)

Prof. Dr. Abdulkadir TAŞKULOV (Özbekistan Termiz Devlet Üniversitesi Rektörü)

Prof. Dr. Aldambergenova Gaukhar TUREMURATKYZY (Kazakistan Kazak Devlet

Prof. Dr. Karimova Beibitkul SARSEMHANOVNA (Kazakistan Korkut Ata Kızılorda

Prof. Dr. Muhtar MİROV (Kazakistan Baishev Üniversitesi Rektör Yardımcısı)

Prof. Dr. Radik GALILULIN (Tataristan Naberezhnye Chelny State Pedagogical

Prof. Dr. Nihada Delibegović DŽANİĆ (Bosna Hersek)

Prof. Dr. Emina Berbić KOLAR (Hırvatistan)

Prof. Dr. Naseem AHMAD (Hindistan)

Assoc. Prof. Dr. Selim BEZERAJ (Kosova)

Dr. Ali TOPÇUK (Almanya)

Nejat KEVSEROĞLU (Irak, Türkmeneli Dergisi Başyazarı)

T.C. Mersin Üniversitesi

PAYDAŞIMIZ OLAN ULUSLARARASI AKADEMİK DERGİLER

1. Dünya İnsan Bilimleri Dergisi (World Journal of Human Sciences)

2. BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi (BENGİ World Journal of

3. DÜMAD Dünya Multidisipliner Araştırmalar Dergisi (WOJMUR World Journal

4. DÜSTAD Dünya Sağlık ve Tabiat Bilimleri Dergisi (WOJHENS World Journal of

DAVETLİ ULUSLARARASI KATILIMCILARIMIZ /

Prof. Dr. Bekezhan A. AKHAN KAZAKİSTAN

Prof. Dr. Hacıyev Eldar NABİYEVİÇ DAĞISTAN – RUSYA

DÜZENLEME KURULU / ORGANIZATION COMMITTEE

Prof. Dr. D. Ali ARSLAN (Sempozyum Genel Koordinatörü - Chairman of

Assoc. Prof. Dr. Zümrüd MANSİMOVA

ULUSLARARASI BİLİM KURULU

Prof. Dr. Damir MATANOVİĆ Croatia

Prof. Dr. D. Ali ARSLAN Turkey

Assist. Prof. Dr. Ercan ÖMİRBAYEV Kazakhstan

Prof. Dr. Salih KAFKAS Türkiye

DANIŞMA VE HAKEM KURULU

Soy isim İsim

ÇAĞLAR Prof. Dr. Ali