Giáo Trình

Trêng §HSPKT Nam §Þnh GV: Mai ThỊ THÊM
Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Ch¬ng I : Çc nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn c¬ b¶n
§1. Çc lo¹i s¬ ®å m¹ch ®iÖn vµ ký hiÖu

I. Kh¸i niÖm vÒ s¬ ®å m¹ch ®iÖn cña m¸y
1. S¬ ®å khai triÓn
Lµ s¬ ®å thÓ hiÖn ®Çy ®ñ çc phÇn tö cña hÖ thèng kÓ c¶ çc kh©u liªn
®éng b¶o vÖ. Trong s¬ ®å nµy çc phÇn tö cña khÝ cô ®iÖn thiÕt bÞ ®îc b¶o vÖ
kh«ng xÐt ®Õn vÞ trÝ t¬ng quan thùc tÕ gi÷a chóng mµ chñ yÕu xÐt ®Õn vÞ trÝ
thùc hiÖn chøc n¨ng cña chóng .
Vd: cuén d©y cña khëi ®éng tõ cã thÓ vÏ ë chç nµy nhng nh÷ng tiÕp ®iÓm
kh¸c cña nã l¹i ë chç kh¸c cã khi mçi tiÕp ®iÓm ë mét n¬i . PhÇn tö ®èt nãng cña
r¬le nhiÖt ë m¹ch ®éng lùc mµ tiÕp ®iÓm cña nã ë m¹ch khèng chÕ …
S¬ ®å m¹ch khai triÓn cã thÓ chia thµnh tõng côm theo chøc n¨ng cña çc
m¹ch (côm khëi ®éng , ®iÒu chØnh h·m, b¶o vÖ). ë mçi côm ®Òu ghi râ chøc
n¨ng bªn c¹nh cã ®¸nh sè ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc theo dâi vµ ph©n biÖt çc phÇn
tö còng nh cùc tÝnh cña nguån lóc chuyÓn sang s¬ ®å l¾p r¸p
Trong nhiÒu tr¬ng hîp còng cã cuén , côm kh«ng ghi râ chøc n¨ng , chØ ®Ó çc
khèi nèi l¹i víi nhau
2. S¬ ®å nguyªn lý
Lµ s¬ ®å d¹ng cña s¬ ®å khai triÓn ®· ®¬n gi¶n ho¸ ®i s¬ ®å nµy chØ ®Ó l¹i
çc m¹ch chÝnh biÓu thÞ çc m¸y ®iÖn. Çc khÝ cô ®iÖn vµ çc kh©u cã ý nghÜa
nguyªn lý lµm viÖc cña hÖ thèng ®«i khi s¬ ®å nguyªn lý chØ gi¶i thich sù lµm
viÖc cña mét vµi kh©u nµo ®ã cña hÖ thèng tù ®éng ®iÒu khiÓn
3. S¬ ®å l¾p r¸p
ThÓ hiÖn vÞ trÝ l¾p ®Æt thùc tÕ cña çc thiÕt bÞ khÝ cô ®iÖn, tiÕt diÖn
d©y dÉn, sè hiÖu cña çc d©y nèi, viÖc bè trÝ thiÕt bÞ khÝ cô ®iÖn dùa trªn kÕt
cÊu ®Æc ®iÓn lµm viÖc cña m¸y phøc t¹p hay ®¬n gi¶n
- Çc ®éng c¬ ®iÖn, r¬le tèc ®é, c«ng t¾c hµnh tr×nh ®îc bè trÝ ngay t¹i m¸y
- Çc khÝ cô ®iÖn tù ®éng nh r¬le ®iÖn ¸p, ¸p t« m¸t, khëi ®éng tõ, m¸y biÕn
¸p, chØnh lu … ®îc ®Æt trong tñ ®iÖn
- Çc khÝ cô ®iÖn cÇn quan s¸t nh ®ång hå, ®Ìn tÝn hiÖu , nót Ên khi ®iÒu
khiÓn, cÇu dao, biÕn trë tay quay còng ®îc bè trÝ trªn b¶ng khèng chÕ
1

Kh¸c víi b¶n vÏ nguyªn lý lµ vÏ tù do. B¶n vÏ l¾p r¸p ®îc vÏ theo mçi tû lÖ tiªu
chuÈn nhÊt ®Þnh, cã ghi râ kÝch thíc cña b¶ng ®iÖn, tñ ®iÖn vµ çc khÝ cô ®iÖn
- Çc thiÕt bÞ hay háng hoÆc ph¶i thao t¸c l¾p r¸p lu«n ®Æt ë vÞ trÝ thÝch
hîp ®Ó dÔ thao t¸c, dÔ söa ch÷a ®¶m b¶o an toµn kü thuËt
- Bªn c¹nh çc khÝ cô ®iÖn thêng ký hiÖu díi d¹ng ph©n sè tö sè kÝ hiÖu tªn
viÕt t¾t cña khÝ cô ®iÖn, mÉu sè kÝ hiÖu tªn … cña khÝ cô ®iÖn
- Trªn s¬ ®å l¾p r¸p çc ®Çu d©y ë tõng khèi ®Òu ®îc ®¸nh sè kÝ hiÖu thèng
nhÊt víi s¬ ®å nguyªn lý. Mçi chç nèi d©y kh«ng qu¸ 3 sîi tÊt c¶ çc d©y ®i cïng h -
íng v¬i nhau ®Òu vÏ chËp chung b»ng mét nÐt ®Ëm
Chç çc d©y nèi chËp vµo bã hay t¸ch ra khái bã d©y chóng ®îc vÏ gÉy gãc theo
chiÒu mµ nã dÉn tíi. Çc bã d©y cña m¹ch khèng chÕ, m¹ch ®éng lùc ®îc t¸ch rêi
nhau vÏ riªng
- S¬ ®å l¾p r¸p tiÖn lîi cho qu¸ tr×nh söa ch÷a vËn hµnh. §îc thiÕt kÕ theo yªu
cÇu cña qu¸ tr×nh c«ng nghÖ
II. Ph©n lo¹i m¹ch ®iÖn
HÖ thèng ®iÖn cña m¸y hiÖn ®¹i thêng kh¸ phøc t¹p bao gåm hai lo¹i m¹ch
m¹ch ®éng lùc cßn gäi lµ m¹ch chÝnh, m¹ch ®iÒu khiÓn gäi lµ m¹ch phô
1. M¹ch ®éng lùc
Bao gåm m¹ch phÇn øng cña m¸y ®iÖn mét chiÒu m¹ch r«to, stato m¸y ®iÖn
xoay chiÒu, m¹ch ra cña çc bé biÕn ®æi ®éng lùc m¹ch chÝnh vµ m¹ch phÇn tö
trong m¹ch chÝnh ®îc vÏ b»ng nÐt ®Ëm
2. M¹ch khèng chÕ(mạch điều khiển)
Bao gåm m¹ch cña çc cuén d©y, c«ng t¾c t¬, r¬le, nót Ên ®iÒu khiÓn çc khÝ
cô chØ huy, m¹ch khèng chÕ kÓ c¶ çc m¹ch tÝn hiÖu vµ b¶o vÖ b»ng nÐt m¶nh
nhá
III. KÝ hiÖu çc thiÕt bÞ trªn s¬ ®å
1. M¸y ®iÖn mét chiÒu
2

¦ ¦ ¦
KT KT
KT
a b c
KT//
F Đ
KTnt Ư
d e f
a. M¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu kÝch tõ ®éc lËp

b. M¸y ®iÖn mét chiÒu kÝch tõ nèi tiÕp
c. M¸y ®iÖn mét chiÒu kÝch tõ song song
d. M¸y ®iÖn mét chiÒu kÝch tõ hçn hîp
e. HÖ thèng m¸y ph¸t ®éng c¬ F - §
g. HÖ thèng ®æi ®iÖn dïng ®éng c¬ K§B vµ m¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu
2. M¸y ®iÖn xoay chiÒu
a. Kh«ng ®ång bé ba pha r«to d©y quÊn nèi h×nh sao d©y quÊn stato nèi tam
gi¸c
Y
Y
b. Kh«ng ®ång bé ba pha r«to d©y quÊn nèi h×nh Y stato nèi h×nh Y víi ®iÓm
trung tÝnh nèi ra
3
c. Kh«ng ®ång bé ba pha víi 6 ®Çu ra cña d©y quÊn stato r«to nèi ng¾n m¹ch
d. Kh«ng ®ång bé 3 pha r«to lång sãc dïng d©y quÊn stato cã thÓ thay ®æi nèi
Y/YY b»ng thay ®æi sè ®«i cùc
Y/YY
f. Kh«ng ®ång bé 3 pha r«to lång sãc d©y quÊn stato cã thÓ thay ®æi nèi tõ
 /  b»ng çch thay ®æi sè ®«i cùc
 / 
4

3. Nguån ®iÖn
a. Mét chiÒu  
U
b. Xoay chiÒu
U~
4. M¸y biÕn ¸p
a. Mét pha lâi s¾t tõ
b. Mét pha lâi s¾t tõ cã mµn che gi÷a çc cuén d©y
c. Mét pha ba d©y quÊn l¸ s¾t tõ cã ®Çu rót ra ë d©y quÊn thø 3
d. Ba pha 2 d©y quÊn
5
e. Ba pha lâi s¾t tõ çc cuén d©y nèi h×nh  /  cã ®iÓm trung tÝnh rut ra
   
f. Ba pha lâi s¾t tõ d©y quÊn nèi h×nh  /  cã ®iÓm trung tÝnh nèi ra
5. M¸y biÕn dßng
6. TiÕp ®iÓm
6
a b
c d
e f
a. Thêng më
b. Thêng ®ãng
c. Thêng më ®ãng chËm
d. Thêng ®ãng më chËm
e. Thêng ®ãng ®ãng chËm
f. Thêng më më chËm
7. TiÕp ®iÓm r¬ le nhiÖt
8. Cuén d©y
9. C«ng t¾c
10. CÇu dao 1 pha , 3 pha
7
11. ¸p t« m¸t
8

Chương 1: Các nguyên tắc tự động khống chế truyền động điện
1.1. Nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn theo thêi gian
I. Néi dung cña nguyªn t¾c
§iÒu khiÓn theo theo nguyªn t¾c thêi gian ®îc dùa trªn c¬ së çc th«ng sè lµm
viÖccña m¹ch ®éng lùc biÕn ®æi theo thêi gian . Nh÷ng tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn t¹o
ra theo mét quy luËt thêi gian cÇn thiÕt ®Ó lµm thay ®«Ø tr¹ng th¸i cña mét hÖ
thèng
Nh÷ng ngìng chuyÓn ®æi cña ®èi tîng
VD: Tèc ®é phÇn tö thô c¶m ®îc thêi gian ®Ó ph¸t tÝn hiÖu cÇn ®îc chØnh
®Þnh dùa theo dßng ®iÖn , m« men cña mçi ®éng c¬ ®îc tÝnh to¸n chän ngìng cho
phï hîp víi ®èi tõng thiÕt bÞ cña hÖ thèng
- Nh÷ng phÇn tö thô c¶m ®îc víi thêi gian cã tªn gäi chung lµ r¬le thêi gian nã
t¹o lªn mét kho¶ng thêi gian trÔ hay thêi gian duy tr×
- Çc c¬ cÊu duy tr× thêi gian cã thÓ lµ c¬ cÊu con l¾c , c¬ cÊu ®iÖn tõ, khÝ
nÐn t¬ng øng lµ r¬le thêi gian khiÓu con l¾c , r¬le th¬× gian kiÓu ®iÖn tö , r¬le
thêi gian kiÓu ®iÖn tõ
§Ó minh ho¹ ta xÐt ®éng c¬ mét chiÒu kÝch thÝch ®éc lËp cã 2 cÊp ®iÖn trë
phô trong m¹ch phÇn øng ®Ó h¹n chÕ dßng ®iÖn khëi ®éng
1G 2G
+ 1Dg
¦
2Dg
-
+ -
KT
ë m¹ch ®éng lùc nµy 1Dg,2Dg lµ 2 tiÕp ®iÓm thêng më cña c«ng t¾c t¬ cÊp
®iÖn vµo cho ®éng c¬ 1G, 2G lµ tiÕp ®iÓm gia tèc cña ®éng c«ng t¾c t¬
9

II. Çc kh©u ®iÓn h×nh ®iÒu khiÓn truyÒn ®éng ®iÖn theo nguyªn t¾c
thêi gian
1. Më m¸y ®éng c¬ mét chiÒu 2 cÊp ®iÖn trë phô trong m¹ch ph©n øng
a. S¬ ®å m¹ch ®éng lùc 1G 2G
+ Dg
-
¦
r1 r2
+ -
kt 2Rth
b. S¬ ®å m¹ch ®iÒu khiÓn
+ -
M
D 3 5
1 Dg
Dg
Dg 7
1Rth
Dg
9 1Rth 11
1G
2Rth 13
2G
c. Giíi thiÖu s¬ ®å
- M¹ch ®éng lùc 2 cÊp ®iÖn trë phô r1 r2 vµ hai c«ng t¾c t¬ gia tèc 1G 2G ,
c«ng t¾c t¬ Dg , cuén d©y r¬le thêi gian 2Rth
- M¹ch ®iÒu khiÓn
1Rth cuén r¬ le thêi gian , cuén d©y c«ng t¾c t¬ gia tèc 1G 2G , tiÕp ®iÓm
r¬le thêi gian 1Rth 2Rth , Dg cuén d©y cña c«ng t¾c t¬
d. Nguyªn lý lµm viÖc
10

CÊp nguån cho m¹ch ®éng lùc vµ m¹ch ®iÒu khiÓn tr¹ng th¸i ban ®Çu sau khi
cÊp nguån cho m¹ch r¬le thêi gian 1Rth cã ®iÖn tiÕp ®iÓm thêng ®ãng ®ãng
chËm (9 – 11) më ra
§Ó khëi ®éng ta Ên M cuén d©y c«ng t¾c t¬ Dg cã ®iÖn sÏ ®ãng tiÕp ®iÓm
duy tr× Dg (3 -5) vµ ®ãng tiÕp ®iÓm Dg m¹ch ®éng lùc lóc nµy ®éng c¬ ®îc ®Êu
vµo líi ®iÖn qua çc ®iÖn trë phô r1, r2 dßng ®iÖn qua r cã trÞ sè lín g©y sôt ¸p trªn
rphô1
§iÖn ¸p ®ã vît qu¸ ngìng ®iÖn ¸p hót cña r¬le thêi gian 2Rth nã sÏ më ngay tiÕp
®iÓm thêng ®ãng ®ãng chËm 2Rth (11 – 13)
Cïng víi sù ho¹t ®éng cña r¬le thêi gian 1Rth chóng kh«ng cho c«ng t¾c t¬ 1G ,
2G cã ®iÖn trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh khëi ®éng tiÕp ®iÓm Dg (1–7) më
ra c¾t ®iÖn r¬le thêi gian 1Rth ®a r¬le nµy ho¹t ®éng ®Ó chuÈn bÞ ph¸t tÝn hiÖu
chuyÓn tr¹ng th¸i cña truyÒn ®éng ®iÖn , Mèc 0 cña thêi gian t lµ thêi ®iÓm cña
Dg ( 1 – 7 ) më
Sau khi r¬le thêi gian 1Rth nh¶ c¬ cÊu duy tr× thêi gian sÏ tÝnh thêi gian tõ gèc
0 cho tíi ®¹t trÞ sè chØnh ®Þnh th× ®ãng tiÕp ®iÓm kÝn 1Rth ( 9 – 11) cuén d©y
1G ®îc cÊp ®iÖn vµ ho¹t ®éng ®ãng tiÕp ®iÓm 1G m¹ch ®éng lùc vµ lo¹i ®iÖn
trë phô r1 ra khái m¹ch phÇn øng
ViÖc lo¹i r1 lµm cho r¬le 2Rth mÊt ®iÖn lµ c¬ cÊu duy tr× thêi gian t¬ng tù
nh 1Rth khi ®¹t trÞ sè chØnh ®Þnh sÏ ®ãng tiÕp ®iÓm 2Rth (11-13) c«ng t¾c t¬ 2G
cã ®iÖn ®ãng tiÕp ®iÓm 2G m¹ch ®éng lùc lo¹i nèt r2 ra khái m¹ch phÇn øng
* §Æc tÝnh c¬ trong qu¸ tr×nh khëi ®éng
Gi¶ sö ®éng c¬ cã ®Æc tÝnh tù nhiªn lµ n0b lµm viÖc víi t¶i mc=const nh vËy
m« men rÊt lín nÕu qu¸ tr×nh më m¸y vÉn theo ®Æc tÝnh tù nhiªn cña nã.
Muèn cho m« men më m¸y n
chØ b»ng ( 1,8  2.5 ) M®m th× ta
ph¶i ®a thªm ®iÖn trë phô vµo
m¹ch phÇn øng ®Ó khi khëi ®éng
®éng c¬ lµm viÖc theo ®êng a
®Æc tÝnh n0d víi ®êng n0d cã n1 a
b
M1= 1,8  2.5 M®m > Mc nªn ®éng p
b
c
c¬ t¨ng ®Òu tèc ®é vµ æn ®Þnh c
d
ë p
0 Mc M2 M1 M
11

Cã tèc ®é n1 yªu cÇu cña s¶n suÊt lµ ph¶i lín h¬n tèc ®é n 1 ( n>n1) v× vËy ta
ph¶i lµm sao chuyÓn cho ®éng c¬ vÒ ®Æc tÝnh tù nhiªn cña nã
B»ng çch c¾t líi ®iÖn trë phô ra khái m¹ch phÇn øng ®ãng 1G nã sÏ chuyÓn
sang ®êng ®Æc tÝnh n0c
V× qu¸ tr×nh cã khÝ cña hÖ thèng nªn tèc ®é kh«ng biÕn ®æi ngay do ®ã sù
suy chuyÓn lªn tõ ®Æc tÝnh n0d sang n0c vµ ®êng n»m ngang song song víi trôc
hoµnh dc/
M« men ®éng c¬ vÉn gi¶m dÇn vµ tèc ®é t¨ng dÇn t¬ng tù víi c lo¹i nèt r2 ra
khái m¹ch ®iÖn phÇn øng ®éng c¬ sÏ chuyÓn sang ®Æc tÝnh tù nhiªn n0b
Nh vËy trong qu¸ tr×nh më m¸y m« men cña ®éng c¬ biÕn ®æi gi÷a M 1 vµ C
(M1> M2) th«ng thêng M1= 1,8  2.5 M®m cßn M2 còng ph¶i lín h¬n M®m
M2 cµng lín th× m« men më m¸y trung b×nh cµng lín thêi gian më m¸y cµng
ng¾n sè cÊp r phô cµng nhiÒu ®ßi hái ph¶i dïng nhiÒu khÝ cô ®iÖn ®Ó khèng
chÕ
2. Hµm ®éng n¨ng ®éng c¬ ®iÖn mét chiÒu kÝch tõ ®éc lËp theo nguyªn
t¾c thêi gian
a. S¬ ®å nguyªn lý
1G
+
¦
Dg -
Rf
Rh H
12
+ -
K
M
D 3 5 2
1 Dg
Dg
Dg 7
Rth
Rth 9 Dg 11
H
c. Giíi thiÖu thiÕt bÞ

- M¹ch ®éng lùc dïng mét ®iÖn trë h·m Rh, mét ®iÖn trë phô, c«ng t¾c t¬ gia
tèc 1G , mét tiÕp ®iÓm thêng më H, mét c«ng t¾c t¬ Dg
- M¹ch ®iÒu khiÓn: c«ng t¾c t¬ Dg, r¬le thêi gian Rth, cuén h·m H
d. Ph©n tÝch m¹ch ®iÒu khiÓn vµ nguyªn lý lµm viÖc
Thùc hiÖn ®ãng kho¸ K cÊp nguån cho toµn m¹ch ®Ó ®éng c¬ lµm viÖc Ên M
c«ng t¾c t¬ Dg cã ®iÖn tiÕp ®iÓm duy tr× Dg (3-5) cã ®iÖn duy tr× . §ång thêi
m¹ch ®éng lùc cã ®iÖn ®éng c¬ ®îc nèi nèi tiÕp víi ®iÖn trë phô ®a vµo khëi
®éng . C«ng t¾c t¬ gia tèc 1G ®ãng l¹i khi ®éng c¬ ®· ®¹t tèc ®é . M« men gi¶m
®éng c¬ lµm viÖc trªn ®êng ®Æc tÝnh c¬ tù nhiªn . §ång thêi khi c«ng t¾c t¬ Dg cã
®iÖn th× Dg (1-7),(9-11) më ra
Muèn h·m ®éng n¨ng Ên nót dõng D khi ®ã c«ng t¾c t¬ Dg mÊt ®iÖn tiÕp
®iÓm Dg mÊt duy tr× ®ång thêi Dg m¹ch ®éng lùc më ra tiÕp ®iÓm Dg ®· c¾t
®iÖn vµo phÇn øng ®éng c¬
§ång thêi Dg(1-7), (9-11) ®ãng l¹i cÊp ®iÖn cho cuén d©y r¬le thêi gian Rth(7-
2) vµ cuén h·m H sau mét thêi gian chØnh ®Þnh cña Rth ®· ®a ®iÖn trë phô vµo
m¹ch phÇn øng thùc hiÖn chÕ ®é h·m ®éng n¨ng . Sau tõ (3-5) gi©y Rth(1-9) më ra
c¾t ®iÖn vµo cuén h·m H (2-11) lµm më tiÕp ®iÓm H m¹ch ®éng lùc c¾t Rh ra
khái m¹ch phÇn øng kÕt thóc qu¸ tr×nh h·m
3. NhËn xÐt vÒ çc ph¬ng ph¸p ®iÒu khiÓn theo thêi gian
a. ¶nh hëng cña m« men c¶n Mc ( trªn trôc ®éng c¬ )
13

Khi m« men c¶n t¨ng lín h¬n trÞ sè tÝnh to¸n do ®ã gi¸ trÞ gia tèc cña hÖ sÏ nhá
®i v× vËy ®Õn hÕt thêi gian duy tr× cña r¬le thêi gian tèc ®é ®éng c¬ kh«ng ®¹t
®îc gi¸ trÞ mµ thÊp h¬n dÉn ®Õn dßng ®iÖn vµ m« men chuyÓn ®æi lín h¬n gi¸
trÞ cÇn h¹n chÕ
b. ¶nh hëng cña m« men qu¸n tÝnh
§èi víi ®éng c¬ ®iÖn 1 chiÒu kÝch tõ song song gi¶ sö nh ë ®iÖn ¸p líi gi¶m
10% mµ tõ th«ng cña ®éng cã vÉn kh«ng thay ®æi th× cho tèc ®é lý tëng kh«ng t¶i
U
®îc tÝnh b»ng c«ng thøc w0 
k
w0 lµ tèc ®é kh«ng t¶i lý tëng

k lµ hÖ sè
 tõ th«ng
Khi tèc ®é chuyÓn xuèng thÊp dùa trªn sù vît qu¸ trÞ sè cho phÐp cña dßng
®iÖn vµ m« men ®éng c¬
c. ¶nh hëng cña trÞ sè ®iÖn trë cuén d©y r¬le thêi gian
NhiÖt ®é t¨ng lªn th× ®iÖn trë cuén d©y r¬le còng t¨ng dÉn ®Õn gi¶m dßng
®iÖn ch¹y qua cuén d©y lµm gi¶m søc tõ ®éng cña r¬le lµm thay ®æi thêi gian duy
tr× cña nã tuú theo tõng lo¹i r¬le
d. ¶nh hëng cña ®iÖn trë khëi ®éng
Trong qu¸ tr×nh khëi ®éng çc ®iÖn trë khëi ®éng bÞ ®èt nãng do ®ã m« men
®éng c¬ gi¶m ®i lµm cho qu¸ tr×nh t¨ng tèc kÐo dµi
4. KÕt luËn vÒ ph¬ng ph¸p ®iÒu khiÓn thêi gian
- ¦u ®iÓm :
+ Cã thÓ chØnh ®Þnh ®îc thêi gian theo tÝnh to¸n , ®éc lËp víi th«ng sè hÖ
thèng ®éng lùc
+ Trong thùc tÕ ¶nh hëng cña m« men c¶n , ®iÖn ¸p líi , ®iÖn trë cuén d©y
h·m nh kh«ng ®¸ng kÓ ®Õn sù lµm viÖc cña hÖ thèng vµ qóa tr×nh gia tèc cña
truyÒn ®éng ®iÖn v× çc trÞ sè thùc tÕ sai kh¸c víi trÝ sè thiÕt kÕ kh«ng nhiÒu
+ ThiÕt bÞ trong s¬ ®å ®¬n gi¶n , tin c©y ®îc øng dông réng r·i trong truyÒn
®éng 1 chiÒu vµ xoay chiÒu
Bµi tËp :
14

Ph©n tÝch nguyªn lý lµm viÖc m¹ch ®iÖn h·m ®éng n¨ng ®éng c¬ xoay chiÒu
3 pha r« to lång sãc
A B C
+ -
ATM M
D 3 5 4 H
1 K 2
Dg
H H
Dg 7 K 9 Rth 11
H
RN
H
CCL Rth
§C
1.2. Çc nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn theo tèc ®é

Tèc ®é quay trªn trôc ®éng c¬ hay c¬ cÊu chÊp hµnh lµ mét th«ng sè ®Æc trng
quan trong x¸c ®Þnh tr¹ng th¸i cña hÖ thèng truÒn ®éng ®iÖn do vËy ngêi ta dùa
vµo th«ng sè nµy ®Ó ®iÒu khiÓn sù lµm viÖc cña hÖ thèng . M¹ch ®iÒu khiÓn
phÇn tö ph¶i cã thô c¶m ®îc chÝnh x¸c tèc ®é lµm viÖc cña ®éng c¬ gäi lµ r¬le tèc
®é
Khi tèc ®¹t ®Õn ngìng sÏ ph¸t tÝn hiÖu ®Õn phÇn tö chÊp hµnh ®Ó chuyÓn
tr¹ng th¸i lµm viÖc cña hÖ thèng 11
15
7
R¬le tèc ®é cã thÓ cÊu t¹o ®iÒu khiÓn theo
nguyªn t¾c ly t©m , nguyªn t¾c c¶m øng, còng cã thÓ 5 4
m¸y ph¸t tèc ®é , ®èi víi ®éng c¬ xoay chiÒu cã thÓ
gi¸n tiÕp kiÓm tra tèc ®é th«ng qua søc ®iÖn ®éng N 1
vµ tÇn sè cña m¹ch r« to ®Ó x¸c ®inh tèc ®é quay
2
cña ®éng c¬ S
* CÊu t¹o r¬le tèc ®é

1 r« to lång sãc
2 stato
15

3 cÇn ®ì
4 lß xo
5 bé phËn chØ thÞ kÐo lß xo
Khi r« to kh«ng quay çc tiÕp ®iÓm cña nã ®Òu më th× çc lß xo g¾n chÝnh
gi÷a cÇn . Khi r«to quay tõ trêng quÐt qua d©y quÊn stato trong lång sãc cã dßng
c¶m øng t¸c dung t¬ng hç gi÷a dßng vßng víi tõ trêng quay t¹o nªn m« men chèng l¹i
c©n b»ng víi m« men ®iÖn tõ khi tèc ®é quay cña r« to nhá h¬n trÞ sè ngìng cña
m« men ®iÖn tõ kh«ng th¸ng ®îc m« men c¶n nªn tiÕp ®iÓm kh«ng ®ãng ®îc
Khi tèc ®é r« to ®¹t gi¸ trÞ lín nhÊt b»ng chØ sè ngìng th× m« men ®iÖn tõ
th¾ng ®îc m« men c¶n lµm cho phÇn tÜnh quay ®ãng çc tiÕp ®iÓm t¬ng øng theo
chiÒu quay cña r«to
->> Rơle kiểm tra tốc độ thường dùng để thay đổi chế độ làm việc của hệ thống
TĐ( động cơ) ở một tốc độ nào đó;
->> Đại lượng vào là tốc độ quay của động cơ, đại lượng ra là vị trí của các tiếp
điểm, khi tốc độ quay đạt một giá trị cho trước nào đó –> rơle tác động -> đóng cắt
tiếp điểm của nó trong mạch điều khiển hay mạch bảo vệ
II. Çc kh©u ®iÓn h×nh m¹ch ®iÒu khiÓn theo nguyªn t¾c tèc ®é
1. Më m¸y ®éng c¬ mét chiÒu kÝch tõ ®éc lËp cã h¹n chÕ dßng khëi ®éng
qua ba cÊp Rp trong m¹ch phÇn øng
- S¬ ®å m¹ch
+ -
K
+ ¦¦
r3 r2 r1 Dg -
3G 2G 1G
3G
2G
1G
M¹ch ®éng lùc cã ba ®iÖn trë phô r1, r,2, r3

Ba c«ng t¾c t¬ gia tèc 1G, 2G, 3G
Cuén kÝch tõ m¹ch trong m¹ch phÇn øng
16

* Nguyªn lý:
ë ®iÓm chuyÓn ®æi trong tr¹ng th¸i c©n b»ng x¶y ra t¹i tèc ®é w 1I1,w2I2,w3I3
çc ®iÓm nµy ®iÖn ¸p r¬i trªn hai ®Çu phÇn øng
U1  KW1  IR
U 2  KW2  IR
U 3  KW3  IR
Gi¶ sö ta c¾t ®iÖn trë r1, r2, r3 ta ph¶i chän c«ng t¾c t¬ cã ®iÖn ¸p lÇn lît lµ:
Uhót cña 1G = U1
Uhót cña 2G = U2
Uhót cña 3G = U3
Tõ s¬ ®å nguyªn lý lµm viÖc nh sau
Ên nót M c«ng t¾c t¬ Dg cã ®iÖn ®ãng tiÕp ®iÓm Dg(3-5) duy tr× cho c«ng
t¾c t¬ vµ ®ång thêi ®ãng tiÕp ®iÓm Dg ë m¹ch ®éng lùc vµ toµn bé ®iÖn trë phô
vµo m¹ch phÇn øng ®éng c¬ . Khi tèc ®é ®¹t ®Þnh møc ®Õn w ®iÖn ¸p trªn hai
®Çu c«ng t¾c t¬ 1G ®¹t trÞ sè hót U 1 c«ng t¾c t¬ 1G hót ®ãng tiÕp ®iÓm 1G lo¹i
r1 ra khái m¹ch phÇn øng ®éng c¬ l¹i lµm viÖc víi gia tèc thø hai . Khi tèc ®é ®éng
c¬ ®¹t tíi trÞ sè hót U2 th× ®iÖn ¸p trªn c«ng t¾c t¬ 2G ®¹t trÞ sè hót U 2 ®ãng tiÕp
®iÓm 2G lo¹i r2 khái m¹ch phÇn øng ®éng c¬ l¹i chuyÓn lªn ë gia tèc thø 3 khi tèc
®é ®éng c¬ ®¹t trÞ sè w3>w2 th× ®iÖn ¸p trªn hai ®Çu c«ng t¾c t¬ 3G ®¹t trÞ sè hót
U3 ®ãng tiÕp ®iÓm 3G vµ lo¹i nèt ®iÖn trë r3 khái m¹ch lóc nµy ®éng c¬ lµm viÖc
æn ®Þnh
n
n0
Q a a’
n b
c b’
U3G nC1 d c’
P
U2G d’
e
U1G
e’
0 MC M2 M1 M
- ¦u ®iÓm : RÎ tiÒn ®¬n gi¶n

- Nhîc ®iÓm : Trong thùc tÕ ®éng c¬ khëi ®éng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c
nhau lµm thay ®æi trÞ sè chuyÓn ®æi ®iÖn trë cuén d©y khi ®iÖn ¸p nguån thay
17

®æi th× ®iÓm chuyÓn ®æi còng thay ®æi lµm t¨ng hÖ sè chuyÓn ®æi qu¸ t¨ng
dßng ®iÖn cho phÐp do vËy ta m¾c theo s¬ ®å sau
+ K
-
+ rf3 rf2 rf1

Dg -
¦
3G 2G 1G
3G
2G
1G
U1G = U – I1r1
U2G = U – I2r2
U3G = U – I3r3
KÕt luËn : M¾c theo s¬ ®å nµy th× ®iÖn ¸p ®Æt lªn c«ng t¾c t¬ nh biÓu thøc
trªn
Sau khi 1G lµm viÖc th× 2G lµm viÖc vµ 3G còng lµm viÖc nghÜa lµ ®iÖn ¸p
hót cña c«ng t¾c t¬ tØ lÖ víi ®iÖn ¸p nguån . Mét lîng phô thuéc vµo trÞ sè ®iÖn trë
cã trong m¹ch ®Ó h¹n chÕ dßng ®iÖn Ýt sö dông do ®ã m¾c theo s¬ ®å nµy cã t¸c
dông nhiÒu h¬n
2. M¹ch khëi ®éng ®éng c¬ mét chiÒu kÝch tõ ®éc lËp 1 cÊp ®iÖn trë phô
vµ h·m ®éng n¨ng theo nguyªn t¾c tèc ®é
- S¬ ®å m¹ch ®iÖn
G
 ¦
Dg - + -
M
Rf D 3 5
Rh H
1 Dg
Dg
Dg
R th RH 7
H
Rh lµ ®iÖn trë h·m
18

RH lµ r¬ le tèc ®é
H lµ cuén h·m
Dg lµ c«ng t¾c t¬ thùc hiÖn h·m
Nguyªn lý :
CÊp ®iÖn cho toµn m¹ch Ên nót M cuén d©y c«ng t¾c t¬ cã ®iÖn Dg ®a
®iÖn trë phô vµo m¹ch phÇn øng ®éng c¬ ®Ó h¹n chÕ dßng khëi ®éng . Khi ®¹t tèc
®é ®éng c¬ th× ®iÖn ¸p trªn hai ®Çu cuén d©y G ®¹t trÞ sè hót
UG = kw  I2R khi c«ng t¾c t¬ G t¸c ®éng th× lo¹i ®iÖn trë phô ra khái m¹ch
phÇn øng ®éng c¬ lµm viÖc trùc tiÕp víi líi ®iÖn
Khi cÇn dõng nhanh ®éng c¬ ta thùc hiÖn qu¸ tr×nh h·m ®éng n¨ng b»ng çch
Ên nót D c«ng t¾c t¬ Dg mÊt ®iÖn phÇn øng ®éng c¬ bÞ c¾t ra khái líi ®iÖn tiÕp
®iÓm phô cña Dg nèi kÝn m¹ch cuén RH m¾c vµo hai ®Çu phÇn øng ®éng c¬ lóc
nµy tèc ®é ®éng c¬ t¨ng lªn ®iÖn ¸p r¬le h·m RH ®¹t trÞ sè hót tiÕp ®iÓm RH(1-7)
®ãng l¹i c«ng t¾c t¬ H cã ®iÖn phÇn øng ®éng c¬ nèi ng¾n m¹ch qua RH thùc
hiÖn qu¸ tr×nh h·m ®éng n¨ng
ë mét tèc ®é nhá nµo ®ã th× RH nh¶ ®a m¹ch trë vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu ®éng
c¬ h·m tù do cho tíi lóc dõng
3. H·m ngîc ®éng c¬ mét chiÒu kÝch tõ ®éc lËp theo nguyªn t¾c thêi gian
S¬ ®å m¹ch ®iÖn:
Trong m¹ch ®éng lùc : 1T,2T lµ c«ng t¾c t¬ thuËn 1N,2N lµ c«ng t¾c t¬ ngîc
H c«ng t¾c t¬ h·m , 1RH 2RH r¬le tèc ®é
Trong m¹ch khèng chÕ dïng bé khèng chÕ 3 vÞ trÝ (0,1,2)
1T
1T 2N
+
r1 r2 r3
T1 N2 ¦
0
1T 2G 1G H
+ - 1N - 2T
1N 2T
2T H
1RH 2 RH
2N
H
19

Nguyªn lý lµm viÖc:
§éng c¬ ®ang ch¹y theo mét chiÒu nµo ®ã ®Ó ®¶o chiÒu quay ®éng c¬ ta
®¶o cùc tÝnh cña nguån ®Æt vµo phÇn øng ®éng c¬ lóc nµy ®iÖn ¸p nguån vµ søc
c¶m ®iÖn r«to t¸c ®éng víi nhau. §Ó h¹n chÕ dßng ®iÖn khëi ®éng cÇn mét trÞ sè
®iÖn trë phô. H¹n chÕ khëi ®éng nhiÖt ®o¹n RH thùc hiÖn khi ®¶o chiÒu quay
NÕu kh«ng cã ®o¹n RH ®a vµo m¹ch lóc ®¶o chiÒu th× trÞ sè lín nhÊt cña
dßng ®iÖn ®¶o chiÒu chÝnh lµ dßng h·m . Khi thùc hiÖn h·m ngîc ®Ó ®¶o chiÒu
kÕt thóc tríc khi chuyÓn sang giai ®o¹n khëi ®éng theo chiÒu ngîc RH ph¶i ®îc
ng¾n m¹ch lo¹i ra khái phÇn øng
§iÒu khiÓn viÖc ®a RH vµo hay lo¹i RH vµ thùc hiÖn bëi 1RH, 2RH ë m¹ch
®éng lùc tÝn hiÖu ®Æt lªn çc cuén d©y h·m ph¶n ¸nh tèc ®é quay cña ®éng c¬ ë
thêi ®Çu cña giai ®o¹n h·m , çc r¬ le nµy kh«ng t¸c ®éng ®¶m b¶o RH tham gia
vµo m¹ch khi tèc ®é gi¶m  0 çc r¬le nµy t¸c ®éng ®ãng mach cho c«ng t¾c t¬ lo¹i
RH vµ chuyÓn sang ®o¹n khëi ®éng theo chiÒu ngîc míi
4. NhËn xÐt vÒ nguyªn t¾c tèc ®é
- ¦u ®iÓm: ®¬n gi¶n rÎ tiÒn thiÕt bÞ cã thÓ lµm c«ng t¾c t¬ m¾c trùc tiÕp
vµo phÇn øng ®éng c¬ kh«ng cÇn th«ng qua r¬le
- Nhîc ®iÓm: Thêi gian më m¸y, h·m phô thuéc vµo m« men c¶n , m« men
qu¸n tÝnh, ®iÖn ¸p líi
§iÖn trë cuén d©y c«ng t¾c t¬ , c«ng t¾c t¬ gia tèc cã thÓ kh«ng lµm viÖc ®îc
khi ®iÖn ¸p líi qu¸ thÊp
20

1.3. Nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn dßng ®iÖn
Dßng ®iÖn trong m¹ch phÇn øng còng lµ mét th«ng sè quan träng x¸c ®Þnh
tr¹ng th¸i cña hÖ thèng chuyÓn ®éng , ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i mang t¶i b×nh thêng, non
t¶i , qu¸ t¶i còng nh tr¹ng ®ang khëi ®éng hay ®ang h·m cña ®éng c¬ .
Qu¸ tr×nh khëi ®éng , h·m cÇn ®¶m b¶o nhá h¬n trÞ sè giíi h¹n cho phÐp , qu¸
tr×nh lµm viÖc còng vËy dßng ®iÖn cã thÓ gi÷ kh«ng ®æi ë trÞ sè nµo ®ã theo yªu
cÇu
II. S¬ ®å ®iÓn h×nh theo nguyªn t¾c dßng ®iÖn
1. S¬ ®å khëi ®éng c¬ mét chiÒu kÝch thÝch nèi tiÕp cã mét cÊp R p h¹n
chÕ trong m¹ch phÇn øng ®éng c¬
KT G
RG
+ Dg
¦
-
Rf
RK
+ -
M
D 3 5
1 Dg
Dg
RK 7 9
RG
G
G
RG lµ r¬le dßng ®iÖn

RK lµ r¬le kho¸
Nguyªn lý:
Ên M c«ng t¾c t¬ Dg cã ®iÖn tiÕp ®iÓm Dg (3-5) ®ãng l¹i ®Ó duy tr× vµ
tiÕp ®iÓm Dg ¬ m¹ch lùc ®ãng l¹i cÊp ®iÖn cho phÇn øng ®éng c¬ ,cuén d©y
RG, RK cã ®iÖn cïng ®îc khëi®éng v× dßng ®iÖn trong m¹ch phÇn øng lµ lín nhÊt
b»ng dßng I1 lín h¬n trÞ sè hót cña RG . Trong m¹ch nµy RG ph¶i nhá h¬n RK ®Ó
sau khi RG t¸c ®éng më tiÕp ®iÓm RG(7-9) th× RK míi t¸c ®éng ®ãng tiÕp ®iÓm
RK(1-7) ®¶m b¶o cho ®iÖn trë phô tham gia vµo m¹ch phÇn øng khi tèc ®é t¨ng lªn
21

dßng phÇn øng gi¶m I2=Inh¶ cña RG th× tiÕp ®iÓm RG(7-9) ®ãng l¹i c«ng t¾c t¬ G
®ãng l¹i ng¾t ®iÖn trë phô ra khái m¹ch tiÕp ®iÓm G(1-7) ®ãng l¹i duy tr× cho G
I I I
KtrëvÒ = I  Ihót= K
nha nha
 2
hut trove K TV
Tõ c«ng thøc trªn ta cã thÓ biÕt ®îc KTV

Tõ ®ã chän RG cã hÖ sè trë vÒ lín
2. Mạch điện mở máy động cơ 1 chiều kích từ độc lập qua 2 cấp điện trở
phụ theo nguyên tắc dòng điện
22

3. M¹ch h·m ngîc ®éng c¬ xoay chiÒu ba pha r« to d©y quÊn
a. S¬ ®å m¹ch ®iÖn
A B C
2 1 0 1 2
ATM RH
H
H
T N 1G
RN 1G
2G
§C
2G
rf 2
rf 1 1G
H
rH
RH
Trong m¹ch ®éng lùc gåm 2 cÊp ®iÖn trë phô

RH r¬le dßng ®iÖn
T, N lµ tiÕp ®iÓm më thuËn vµ më ngîc cña ®éng c¬ r« to d©y quÊn
M¹ch ®iÒu khiÓn dïng bé khèng chÕ S tiÕp ®iÓm 2 tiÕp ®iÓm thêng më
®ãng chËm cña r¬le thêi gian
1G, 2G lµ c«ng t¾c t¬ gia tèc
H c«ng t¾c t¬ h·m
b. Nguyªn lý lµm viÖc
- Khi ®¶o chiÒu ®éng c¬ 3 pha r« to d©y quÊn cÇn ®a thªm ®iÖn trë phô vµo
khëi ®éng
- Dïng m¹ch ®iÒu khiÓn theo nguyªn t¾c dßng ®iÖn ®Ó ®iÒu khiÓn viÖc ®a
vµo vµ lo¹i ra Rf cho mçi lÇn ®¶o chiÒu ®éng c¬
23

- Khi trÞ sè dßng ®iÖn r«to lín h¬n dßng ®iÖn khëi ®éng th× nã ph¶i t¸c ®éng
khi dßng ®iÖn r« to gi¶m dÇn vÞ trÝ khëi ®éng th× nã ph¶i nh¶ ®Ó chuÈn bÞ cho
qu¸ tr×nh khëi ®éng tiÕp theo
Thêi gian chØnh ®Þnh dßng ®iÖn nh¶ lín h¬n I 1 vµ dßng hót còng lín h¬n I 1 vµ
®îc x¸c ®Þnh theo hÖ sè trë vÒ
Qu¸ tr×nh lo¹i bá Rf ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c thêi gian nhê c¬ cÊu duy tr×
c«ng t¾c t¬ H vµ G
Gi¶ sö ®éng c¬ ®ang lµm viÖc theo chiÒu thuËn nghÜa lµ bé khèng chÕ g¹t
sang bªn thuËn
Muèn ®¶o chiÒu g¹t bé khèng chÕ sang bªn ngîc bé khèng chÕ lît qua vÞ trÝ lít
qua vÞ trÝ 0 çc c«ng t¾c t¬ H , 1G . H mÊt ®iÖn çc tiÕp ®iÓm cña chóng nh¶ ra
®a toµn bé Rf vµo trong m¹ch r« to . Khi lít ®Õn vÞ trÝ ngîc dßng ®iÖn r« to xuÊt
hiÖn lóc nµy lín h¬n trÞ sè chØ ®Þnh hót cña RH nªn RH lµm më tiÕp ®iÓm RH ë
m¹ch ®iÒu khiÓn ®¶m b¶o cho ba ®iÖn trë phô tham gia vµo m¹ch
Khi tèc ®é gi¶m vÒ kh«ng th× dßng r« to còng gi¶m ®Õn trÞ sè nhá lµm cho
RH ®ãng l¹i c«ng t¾c t¬ H cã ®iÖn qu¸ tr×nh h·m ngîc ®iÖn trë RH lo¹i ra ®éng c¬
b¾t ®Çu khëi ®éng theo chiÒu ngîc víi hai cÊp ®iÖn trë phô ( r1,r2)
III. NhËn xÐt nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn theo dßng ®iÖn khi dïng nguyªn t¾c
®iÒu khiÓn theo nguyªn t¾c dßng ®iÖn
- ¦u ®iÓm : thiÕt bÞ ®¬n gi¶n kh«ng chÞu ¶nh hëng cña nhiÖt ®é cuén d©y
c«ng t¾c t¬ , r¬le
- Nhîc ®iÓm : ®é tin cËy thÊp cã kh¶ n¨ng ®×nh chØ gia tèc ë cÊp trung gian
NÕu ®éng c¬ bÞ qu¸ t¶i dßng ®iÖn còng gi¶m xuèng ®Õn trÞ sè nh¶ cña r¬le
dßng ®iÖn
24
Bài tập:Cho mạch khống chế tự động quá trình khởi động động cơ không đồng
bộ ba pha roto dây quấn qua hai cấp điện trở phụ
A B C
CD CC2
M
A1 B1 C1 D RN
3 5 4
K 2
1
CC1
3 K
A2 B2 C2
K
K
7 1G 9
1G
1RI
RN RN
1G
11 2G 13
2G
§K
2RI
2G 2G
Rf2 H×
nh 2-5
2RI
1G 1G
Rf1
1RI
25

1.4 . Nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn theo hµnh tr×nh
Khi qu¸ tr×nh thay ®æi tr¹ng th¸i lµm viÖc cña hÖ thèng cã quan hÖ chÆt chÏ
víi vÞ trÝ cña çc bé phËn nh ®Çu m¸y , bµn m¸y , m©m cÆp…
Ta cã thÓ dïng çc thiÕt bÞ ®Æc biÖt ®ã lµ c«ng t¾c hµnh tr×nh ®ù¬c ®Æt t¹i
çc vÞ trÝ thÝch hîp trªn ®êng ®i cña bé phËn truyÒn ®éng ®ã
Khi di ®éng chuyÓn dÞch ®Õn vÞ trÝ nµy sÏ t¸c ®éng lªn c«ng t¾c hµnh tr×nh
lµm ®ãng më tr¹ng th¸i lµm viÖc
VD: ®Æt c«ng t¾c cuèi cïng ®Ó h¹n chÕ hµnh tr×nh bµn m¸y bµo , m¸y doa ,
cÇu trôc ®¶o chiÒu gi¶m tèc ®é cho bµn m¸y
II. Khâu điển hình:
1. Sơ đồ tự động dừng động cơ không đồng bộ 3pha theo nguyên tắc hành
trình
A B C
CD CC2
M RN
A1 B1 C1 D
1 3 5 4 2
K
CC1
KH K
A2 B2 C2
RN RN H×nh 2-7
§K
2. M¹ch ®iÖn sö dông c«ng t¾c hµnh tr×nh trong ®éng c¬ ®iÖn xoay
chiÒu 3 pha r« to lång sãc
26

A B C
+ -
K
ATM MT
D 3 5 7 KN 9 11 RN
KT 2
KT
KH1
MN KH 2
13 15 KT 17 19
KT KN KN
KN
RN
§C
3.M¹ch ®iÒu khiÓn ®¶o chiÒu quay cho chuyÓn ®éng bµn m¸y bµo giêng
b»ng c«ng t¾c hµnhtr×nh
1. M¹ch ®éng lùc
1T 1N
+
Bµn m¸ y
_
KH 2T 2N
2. M¹ch ®iÒu khiÓn

Bµn m¸y di chuyÓn tõ A ®Õn B
Hai c«ng t¾c hµnh tr×nh KH1vµ KH2 liªn ®éng víi nhau
RTG r¬le trung gian
1Rth vµ 2Rth¬ le thêi gian
T,N hai c«ng t¾c t¬ thuËn ngîc
27

+
M _
D 3 5
1 RTG 2
R TG
7 R TG 9 2 Rth 11 N 13
T
KH 1
15 R TG 17 1 R th 19 T 21
N
KH 2
T 23
1R th
N 25
2R th
3. Nguyªn lý lµm viÖc

Gi¶ sö bµn m¸y ®ang dõng khi ®i hÕt hµnh tr×nh ngîc do vÊu B t¸c dông vµo
vÊu cña c«ng t¾c hµnh tr×nh KH lµm cho KH1 ®ãng l¹i KH2 më
Khi Ên M r¬le trung gian RTG cã ®iÖn ®ãng çc tiÕp ®iÓm RTG (7-9) vµ
(15-17) lóc nµy c«ng t¾c t¬ T cã ®iÖn ( v× KH1 ®ãng kÝn ) nhng RTG ( 15-17)
®ãng ®Ó chuÈn bÞ cho cuén ngîc N . M¸y ph¸t ®îc kÝch thÝch theo chiÒu lµm cho
®éng c¬ kÐo phÇn m¸y ch¹y theo hµnh tr×nh thuËn lóc nµy nhê tiÕp ®iÓm T(1-23)
®ãng kÝn nªn 1Rth cã ®iÖn lµm më tiÕp ®iÓm Rth (17-19) . Khi bµn m¸y ®i hÕt
hµnh tr×nh thuËn vÊu A l¹i t¸c dông vµo c«ng t¾c hµnh tr×nh lµm cho c«ng t¾c
hµnh tr×nh chuyÓn vÞ trÝ më KH1 vµ ®ãng KH2 lóc nµy 1R th mÊt ®iÖn ( v× T
mÊt ®iÖn ) ®éng c¬ ®îc h·m tù do tèc ®é gi¶m
Chê cho ®Õn hÕt thêi gian ®ãng chËm cña 1R th (17-19) cuén d©y c«ng t¾c t¬
N míi cã ®iÖn . M¸y ph¸t sÏ kÝch thÝch theo chiÒu lµm cho bµn m¸y ®i theo hµnh
tr×nh ngîc l¹i . Khi ®i hÕt hµnh tr×nh ngîc vÊu B l¹i t¸c dông vµo c«ng t¾c hµnh
tr×nh ngîc ®Ó tiÕn hµnh lµm viÖc nh trªn
4. M¹ch ®iÖn sö dông c«ng t¾c hµnh tr×nh trong ®éng c¬ ®iÖn xoay
chiÒu 3 pha r« to lång sãc
28

a. S¬ ®å m¹ch ®éng lùc
A B C
+ -
K
ATM MT
D 3 5 7 KN 9 11 RN
KT 2
KT
KH1
MN KH 2
13 15 KT 17 19
KT KN KN
KN
RN
§C
c. Giíi thiÖu s¬ ®å
- M¹ch ®éng lùc
§éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu 3 pha r«to lång sãc §C
R¬le nhiÖt RN
TiÕp ®iÓm c«ng t¾c t¬ KT, KN thuËn , ngîc
¸p t« m¸t ATM
A, B, C nguån ®iÖn xoay chiÒu 3 pha
- M¹ch ®iÒu khiÓn
Nguån ®iÖn xoay chiÒu mét pha
Bé nót bÊm MT , MN , D
Cuén d©y c«ng t¾c t¬ KT , KN çc tiÕp ®iÓm thêng më duú tr× KT (3-5),
KN(3-13)
TÕp ®iÓm thêng ®ãng KN(7-9), KT(15-17)
C«ng t¾c hµnh tr×nh KH1 , KH2
29

RN r¬le nhiÖt
d. T¸c ®éng m¹ch ®iÖn
§ãng ATM ®Ó chuÈn bÞ cÊp ®iÖn cho m¹ch ®éng lùc vµ m¹ch ®iÒu khiÓn
Muèn quay theo chiÒu thuËn ta Ên MT c«ng t¾c t¬ KT(9-11) cã ®iÖn ®ãng
tiÕp ®iÓm KT(3-5) ®Ó duy tr× vµ ®ång thêi ®ãng KT ¬ m¹ch lùc nèi ®éng c¬ vµo
líi ®iÖn ®éng c¬ quay theo chiÒu thuËn
C«ng t¾c hµnh tr×nh KH1 (11-2) ®ãng l¹i cho ®Õn khi t¸c ®éng vµo ®éng c¬
quay ®îc vµ chuyÓn ®éng nhê bé phËn t¸c ®éng vµo c«ng t¾c hµnh tr×nh c¾t
®iÖn cho chiÒu thuËn vµ chuÈn bÞ ®ãng ®iÖn cho chiÒu ngîc
Muèn quay theo chiÒu ngîc ta Ên nót MN
30

1.5. Çc kh©u liªn ®éng vµ b¶o vÖ
1.5.1. Các dạng bảo vệ cơ bản:
I. B¶o vÖ ng¾n m¹ch
Trong hÖ thèng tù ®éng ®iÒu khiÓn truyÒn ®éng ®iÖn bÊt kú lµ ng¾n m¹ch
mét pha hay ba pha ®Òu nguy hiÓm , çc thiÕt bÞ b¶o vÖ ph¶i t¸c ®éng nhanh çt
hÖ sù cè ra khái m¹ch ®iÖn
1. B¶o vÖ ng¾n m¹ch b»ng cÇu ch×
- Trong m¹ch ®iÖn xoay chiÒu cÇu ch× ®îc ®Æt trªn c¶ 3 pha tõ ®Çu nguån
- Trong m¹ch ®iÖn mét chiÒu cÇu ch× ®îc ®Æt trªn c¶ 2 phÝa cña nguån
®iÖn
- Kh«ng ®Æt cÇu ch× ë d©y trung tÝnh , trªn m¹ch nèi ®Êt v× khi cÇu ch× t¸c
®éng d©y ch¶y sÏ xuÊt hiÖn mét hiÖu ®iÖn thÕ rÊt nguy hiÓm
¦u ®iªm: rÎ tiÒn
Nhîc ®iÓm : t¸c ®éng kh«ng chÝnh x¸c , thay ®æi theo thêi gian , kh«ng cã kh¶
n¨ng b¶o vÖ ë chÕ ®é 2 pha
Ta thêng lùa chän cÇu ch× ®¶m b¶o theo ®iÒu kiÖn sau:
+ Quan hÖ ®iÖn ¸p cÇu ch× víi ®iÖn ¸p líi :
UCC  UL
ICC  Itt
I kd
I CC 
C
Itt lµ dßng ®iÖn tÝnh to¸n t¬ng øng v¬i c«ng suÊt tinh to¸n (P tt) cña thiÕt bÞ
tiªu thô
Ik® lµ dßng ®iÖn khëi ®éng cña phô t¶i lín nhÊt
2. B¶o vÖ ng¾n m¹ch b»ng ¸p t« m¸t (ATM)
ATM dïng ®Ó b¶o vÖ qu¸ t¶i vµ ng¾n m¹ch
ATM chuyªn dông dïng ®Ó ®ãng c¾t tõ xa kh«ng thêng xuyªn vµ tù ®éng c¾t
khi qu¸ t¶i ®èi víi m¹ch ®iÖn mét chiÒu 330V vµ 660V ®èi víi m¹ch xoay chiÒu cã
dßng ®iÖn ®Þnh møc tíi 6000A . Nh÷ng m¸y c¾t h¹ ¸p hiÖn ®¹i cã thÓ c¾t ®îc
dßng ®iÖn tíi 300KA
31

ATM chØnh ®Þnh b¶o vÖ çc m¹ch ®iÖn tr¸nh qu¸ t¶i vµ ng¾n m¹ch , dßng
chØnh ®Þnh lªn tíi 2000  5000 lÇn
Dßng chØnh ®Þnh cña ATM ®èi víi c¬ cÊu nh¶
Ic® = 1,2 Ik®
§èi víi ®éng c¬ r«to lång sãc th× dßng chØnh ®Þnh = 1,3 lÇn so víi dßng khëi
®éng
Ic® = 1,3Ik®
3. B¶o vÖ r¬le dßng ®iÖn cùc ®¹i t¸c ®éng nhanh
B¶o vÖ ng¾n m¹ch b»ng r¬le dßng cùc ®¹i víi hÖ thèng t¸c ®éng c¾t nhanh
x¶y ra khi lµm viÖc víi m¹ch ®iÒu khiÓn lo¹i b¶o vÖ nµy ®Æt lªn 2 pha cho ®éng
c¬ xoay chiÒu 3 pha vµ trªn mét cùc ch« ®éng c¬ mét chiªu
Ic® = 1,2 Ik®
4. B¶o vÖ qu¸ t¶i l©u dµi (b¶o vÖ nhiÖt)
Trêng hîp nµy khi qu¸ t¶i l©u dµi vît trÞ sè cho phÐp sÏ g©y lªn ph¸t nãng lµm
cho nhiÖt ®é cña d©y quÊn m¸y ®iÖn vît qu¸ trÞ sè cho phÐp ®èi víi c¹ch ®iÖn cña
nã dÉn ®Õn ch¸y m¸y ®iÖn . §Ó b¶o vÖ m¸y ®iÖn cã thÓ sö dông ATM chØnh
®Þnh c¬ cÊu nh¶ hçn hîp
B¶o vÖ b»ng r¬le nhiiÖt tiÕp ®iÓm cña r¬le nhiÖt kh«ng thÓ tù phôc håi ®îc
nªn sau khi t¸c ®éng cÇn ph¶i Ên phôc håi trë l¹i
5. B¶o vÖ qu¸ t¶i ng¾n h¹n xung kÝch (b¶o vÖ dßng ®iÖn cùc ®¹i)
VD: cho ®éng c¬ b¶o vÖ qu¸ t¶i lµm viÖc ë chÕ ®é ng¾n h¹n lÆp l¹i ta cã thÓ
thùc hiÖn theo s¬ ®å dïng 3 r¬le dßng cùc ®¹i víi thêi gian dßng chØnh ®Þnh
1 RM 2 RM 3 RM
Dg
Rth
1 Dg 2 Dg 3 Dg
1RM 2RM 3RM
Dg
BKC RTH
§C
1RM , 2RM r¬ le b¶o vÖ dßng ®iÖn cùc ®¹i
32

3RM r¬le b¶o vÖ ng¾n m¹ch
Rth : r¬le thêi gian
BKC bé khèng chÕ
Tõ s¬ ®å cuén d©y r¬le dßng ®iÖn ®îc m¾c tríc tiÕp ®iÓm cña 1Dg, 2Dg,
3Dg môc ®Ých b¶o vÖ sù phãng ®iÖn gi÷a çc tiÕp ®iÓm cña c«ng t¾c t¬
1RM, 2RM b¶o vÖ qu¸ t¶i xung kÝch vµ chÕ ®é lµm viÖc cña 2 pha nªn
chØnh ®Þnh dßng ®iÖn hót cña nã bÐ h¬n dßng lµm viÖc 2 pha vµ bÐ h¬n dßng
khëi ®éng
Ihót 1RM,2RM < I2 pha < Ik®
Do chØnh ®Þnh nh vËy nªn khi khëi ®éng 1RM , 2RM ®Òu t¸c ®éng. V× vËy
®Ó ®¶m b¶o khëi ®éng ta ph©n m¹ch chóng b»ng R th thêi gian chØnh ®Þnh cña Rth
ph¶i lín h¬n hoÆc b»ng Ik®
TiÕp ®iÓm 3RM ®Ó b¶o vÖ ng¾n m¹ch cßn 1RM, 2RM lµ lo¹i r¬le tù phôc
håi
Ic® = 1,2 Ik®
II. B¶o vÖ cùc tiÓu (b¶o vÖ ®iÖn ¸p kh«ng)

Khi ®iÖn ¸p líi bÞ mÊt ®iÖn hoÆc gi¶m thÊp trÞ sè cho phÐp th× ph¶i c¾t
m¹ch gi÷a nguån ®iÖn vµ ®éng c¬ ®Ó tr¸nh ®éng c¬ khëi ®éng khi ®iÖn ¸p líi
phôc håi ngêi ta dïng r¬le b¶o vÖ b¶o vÖ cùc tiÓu b¶o vµ b¶o vÖ ®iÓm kh«ng b¶o
vÖ nµy ®îc thùc hiÖn b»ng r¬le ®iÖn ¸p thÊp cuén d©y cña r¬le ®îc m¾c víi ®iÖn
¸p líi cßn tiÕp ®iÓm cña nã ®ãng nguån cung cÊp cho m¹ch ®iÒu khiÓn ®Õn ®éng
c¬
RA
1RN 2 RN 1 RM 2RM
RA
2 0 1
§ Õn m¹ ch ®iÒu khiÓn
M¹ch nµy khi ®ang lµm viÖc nÕu ®iÖn ¸p líi gi¶m thÊp qu¸ gi¸ trÞ quy ®Þnh
hoÆc mÊt ®iÖn th× r¬ le RA nh¶ c¾t ®iÖn m¹ch ®iÒu khiÓn . Khi ®iÖn ¸p l íi
33

phôc håi m¹ch ®iÒu khiÓn kh«ng cã ®iÖn trë l¹i ®éng c¬ bé khèng chÕ ®ang ë vÞ
trÝ lµm viÖc
Muèn tiÕp tôc lµm viÖc ph¶i quay bé khèng chÕ vÒ vÞ trÝ 0 do vËy lo¹i b¶o
vÖ nµy gäi lµ b¶o vÖ ®iÖn ¸p kh«ng
Khi m¹ch ®éng lùc vµ m¹ch ®iÒu khiÓn ®îc cung cÊp tõ 2 nguån ®éc lËp th×
cuén d©y RA ph¶i m¾c trªn toµn phÇn cña m¹ch ®éng lùc cßn tiÕp ®iÓm RA ®Ó
®ãng nguån cho m¹ch ®iÒu khiÓn . Do vËy rle b¶o vÖ cùc tiÓu cã thÓ kh«ng dïng
thªm r¬le ®iÖn ¸p mµ dïng thªm tiÕp ®iÓm phô
M
D 1RN 2RN
Dg
Dg
III. B¶o vÖ mÊt tõ trêng
 -
CK
R
TT
RA
1 RN 2 RN R
2 0 1 TT
RA
§éng c¬ mét chiÒu kÝch tõ ®éc lËp ®ang lµm viÖc víi dßng kÝch thÝch gi¶m
nhá qu¸ trÞ sè cho phÐp, tèc ®é cã thÓ t¨ng lªn qu¸ møc lµm háng ®éng c¬ vµ thiÕt
bÞ ®iÖn
MÆt kh¸c do tõ trêng gi¶m dßng phÇn øng t¨ng lµm xuÊt hiÖn ®æi chiÒu trªn
cæ gãp. §Ó tr¸nh çc sù cè khi gi¶m hoÆc mÊt tõ trêng cÇn ph¶i cã b¶o vÖ c¾t m¹ch
phÇn øng khái nguån cung cÊp
Khi dßng kÝch tõ ®¹t trÞ sè danh ®Þnh th× r¬le b¶o vÖ thiÕu tõ trêng RTT míi
hót ®ãng nguån cho m¹ch ®iÒu khiÓn vµ cho phÐp ®éng c¬ lµm viÖc khi dßng
kÝch thÝch nhá díi trÞ sè cho phÐp, RTT nh¶ c¾t m¹ch ®iÒu khiÓn vµ ®éng c¬ ®îc
c¾t khái líi
34

IV. Çc kh©u liªn ®éng vµ b¶o vÖ
Kh©u liªn ®éng vÒ c¬ khÝ : Çc kh©u b¶o vÖ vµ phÇn thao t¸c cã thuËn tiÖn
h¬n nhng vÒ møc ®é an toµn kh«ng ®¶m b¶o tuyÖt ®èi
Kh©u liªn ®éng ®iÖn (kho¸ an toµn) kho¸ ®Êu göi møc ®é an toµn tuyÖt ®èi
nhê çc tiÕp ®iÓm göi ( tiÕp ®iÓm liªn ®éng b¶o vÖ )
+ -
K
MT 9
D DN 7 KN RN
3 5
1 KT
KT
Liª n ®éng c¬ khÝ

MT
DT KT
11 13 15
KN
KN
5- Các khâu liên động làm chức năng bảo vệ

Trong nhiều sơ đồ tự động khống chế , để đảm bảo an toàn cho cả phần điện và
phần cơ khí của máy , người ta thường trang bị thêm một số phần tử liên động giữa
các kết cấu cơ khí của máy với mạch điện hoặc giữa các phần mạch điện với nhau .
Các liên động thường được sử dụng là :
- Để tránh ngắn mạch nguồn cung cho động cơ trong hệ thống TĐĐ có đảo chiều
bằng cách đảo chiều điện áp hoặc đảo chéo hai pha nguồn do sự tác động nhầm lẫn
của hai công tắc tơ quay thuận và quay ngược ( ví dụ T và N trong sơ đồ hình 2-9 )
người sử dụng liên động là các tiếp điểm thường đóng của các công tắc tơ này ( tiếp
điểm của N mắc nối tiếp với cuộn dây T và ngược lại ) .
- Tránh sự mài mòn quá mức các bộ phận chuyển động do không được bôi trơn ,
người ta sử dụng liên động điện : chỉ cấp nguồn cho động cơ khi động cơ bơm dầu
bôi trơn đã làm việc ; hoặc sử dụng tiếp điểm áp lực dầu : đủ áp lực dầu mới có thể
cho phép cấp điện cho động cơ .
- Ngoài ra , tuỳ theo loại thiết bị , điều kiện cũng như môi trường làm việc người
ta có thể bố trí các liên động khác để đảm bảo sự làm việc an toàn của thiết bị .
6. Bảo vệ quãng đường
Bảo vệ quãng đường ứng dụng trong các máy công nghiệp có các bộ phận
chuyển động tịnh tiến như: Cầu trục, băng tải . . . dùng các công tắc tơ cực hạ để hạn
35

chế hành trình làm việc, các tiếp điểm của chúng có thể đặt ở mạch động lực hoặc ở
mạch điều khiển để bảo vệ động cơ.
1.5.2. Tín hiệu hóa trong hệ thống truyền động cơ bản:
Để thuận tiện cho việc kiểm tra, xem xét của người vận hành, phát hiện và xử
lý kịp thời các sự cố nhất thiết phải có các dạng tín hiệu hoá để phản ánh trạng thái
làm việc của hệ thống. Có các dạng tín hiệu hoá như sau:
+ Tín hiệu có hoặc không có điện của nguồn cung cấp;
+ Tín hiệu báo trạng thái làm ciệc, nghỉ của các thiết bị quan trọng;
+ Tín hiệu dự báo chuẩn bị làm việc của các thiết bị như: cầu trục, băng tải...
+ Tín hiệu dự báo làm việc xấu hay sự cố.
Các dạng tín hiệu trên có thể dùng âm thanh, ánh sáng.
36

Ch¬ng 2 : CÁC MẠCH ĐIỆN ĐIỀU KHIỂN TRUYỀN ĐỘNG ĐỘNG CƠ ĐIỆN CƠ BẢN
2.1. Më m¸y TRỰC TIẾP ®éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu

I. M¹ch ®iÖn khëi ®éng trùc tiÕp ®éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu 3 pha r« to
lång sãc
A B C
CD
A B
CC1
CC2
M RN
D 3 5
KT 1 KT 2
KT
RN
§C

§ãng cÇu dao CD cÊp nguån cho toµn m¹ch ®éng lùc vµ m¹ch ®iÒu khiÓn
§Ó khëi ®éng ®éng c¬ ta Ên nót M c«ng t¾c t¬ KT cã ®iÖn khi ®ã KT (3-5)
®ãng duy tr× ®ång thêi KT ë m¹ch ®éng lùc còng ®ãng cÊp líi ®iÖn vµo ®éng c¬
vµ ®éng c¬ quay theo mét chiÒu cè ®Þnh
Muèn dõng m¸y Ên nót D lóc nµy cuén d©y KT mÊt ®iÖn më çc tiÕp ®iÓm
cña nã ë m¹ch ®iÒu khiÓn vµ m¹ch lùc c¾t ®iÖn líi ®a vµo ®éng c¬ lµm ®éng c¬
ngõng quay
3. Çc kh©u liªn ®éng b¶o vÖ
B¶o vÖ cho ®éng c¬ m¹ch ®éng lùc lµ cÇu ch× CC1 b¶o vÖ ng¾n m¹ch vµ qu¸
t¶i
B¶o vÖ qu¸ t¶i cho ®éng c¬ lµ r¬ le nhiÖt RN
B¶o vÖ cho m¹ch ®iÒu khiÓn lµ CC2
37

II. M¹ch điện mở máy TTĐCKĐB bằng bộ nút ấn đơn và KĐT kép
1. Giíi thiÖu s¬ ®å
M¹ch ®éng lùc : KT,KN c«ng t¾c t¬ thuËn vµ ngîc
RN r¬le nhiÖt
§C ®éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu
CD cÇu dao ®iÖn
CC1 cÇu ch× m¹ch ®éng lùc
A,B,C nguån ®iÖn
M¹ch ®iÒu khiÓn
CC2 cÇu ch× m¹ch ®iÒu khiÓn
D, MT, MN bé nót bÊm
KT(9-11) , KN ( 5-7) tiÕp ®iÓm thêng ®ãng
KT(3-5) , KN (3-9) tiÕp ®iÓm thêng më
RN r¬ le nhiÖt b¶o vÖ qu¸ t¶i
A B C
A N
CD
CC2 MT
D RN
CC 1 3 5 KN 7
2
1 KT
KT
MN
KT KN 9 KT 11
KN
KN
RN
§C
38

§ãng cÇu dao ®Ó chuÈn bÞ cÊp nguån cho m¹ch ®éng lùc vµ m¹ch ®iÒu
khiÓn
Muèn ®éng c¬ quay theo chiÒu thuËn Ên MT khi ®ã c«ng t¾c t¬ KT cã ®iÖn
®ãng tiÕp ®iÓm duy tr× KT(3-5) vµ ®ång thêi ®ãng tiÕp ®iÓm ë m¹ch lùc ®éng
c¬ ®îc nèi vµo líi ®iÖn quay theo chiÒu thuËn
Muèn ®éng c¬ quay theo chiÒu ngîc Ên nót dõng D c«ng t¾c t¬ KT mÊt ®iÖn
tiÕp ®iÓm KT(3-5) më ra mÊt duy tr× ®ång thêi çc tiÕp ®iÓm KT ë m¹ch lùc më
ra ®éng c¬ c¾t ra khái líi ®iÖn vµ dõng tù do
Ên nót MN c«ng t¾c t¬ KN cã ®iÖn ®ãng tiÕp ®iÓm duy tr× KN(3-9), KN (5-
7) më ra ®ång thêi KN m¹ch ®éng lùc ®ãng l¹i ®éng c¬ ®îc ®¶o 2 trong 3 pha
KÕt thóc qu¸ tr×nh khëi ®éng Ên nót dõng D ®éng c¬ ®îc c¾t khëi líi ®iÖn
III. M¹ch điện mở máy TTĐCKĐB bằng bộ nút ấn kép và KĐT kép
+ -
CC
MT
D 7 9 RN
3 5 DN KN
1 KT
KT
MN
11 DT 13 KT 15
KN
KN
39

IV. S¬ ®å khëi ®éng ®éng c¬ r« to lång sãc qua 1 cÊp ®iÖn trë phô
A B C
CD A N
CC1
M
D 3 5 RN
1 2
K
K
K
G Rth 7
G
RN
Rth
§C

CÊp nguån cho toµn m¹ch ®éng lùc vµ m¹ch ®iÒu khiÓn
Ên M c«ng t¾c t¬ K cã ®iÖn ®ãng tiÕp ®iÓm K(3-5) duy tr× chê cÊp ®iÖn
cho G ®ång thêi ®ãng tiÕp ®iÓm cña nã ë m¹ch ®éng lùc ®éng c¬ cã ®iÖn ®éng
c¬ ®îc khëi ®éng qua 1 cÊp ®iÖn trë phô sau mét thêi gian ®Æt tríc tõ 3-5 gi©y
c«ng t¾c t¬ gia tèc G ®ãng l¹i ®éng c¬ ®îc nèi ng¾n l¹i lo¹i ®iÖn trë phô ra khái
m¹ch stato ®éng c¬ lµm viÖc trùc tiÕp víi líi ®iÖn
40

V. M¹ch khëi ®éng ®éng c¬ r«to d©y quÊn qua 1 cÊp ®iÖn trë phô
A B C
CD A N
CC1
CC2
M
D 3 RN
K1 1
5
2
K1
RN K
Rth 7
K2
§C
K2 Rth
Rf
Ên nót M cuén K1 cã ®iÖn tiÕp ®iÓm k1( 3-5) duy tr× ®ång thêi ®ãng tiÕp
®iÓm cña nã ë m¹ch lùc ®éng c¬ ®îc khëi ®éng qua 1 cÊp ®iÖn trë phô ®ång thêi
Rth ( 5-4) cã ®iÖn sau mét thêi gian tõ 3-7s tiÕp ®iÓm Rth (5-7) ®ãng l¹i cÊp ®iÖn
cho cuén d©y K2 ®ång thêi K2 m¹ch ®éng lùc ®ãng l¹i ®éng c¬ ®îc lµm viÖc trùc
tiÕp víi líi ®iÖn khi K2 ®ãng l¹i ®éng c¬ ®îc lµm viÖc trùc tiÕp víi líi ®iÖn khi K2
®ãng Rf ®îc c¾t ra khái phÇn øng
Muèn dõng Ên nót dõng D ®éng c¬ ®îc c¾t khái líi ®iÖn
41

2.2. Các mạch điện mở máy ĐCKĐB XC 3 pha có hạn chế dòng khởi động
I. Mạch điện mở máy ĐCKĐB 3pha rôto lồng sóc có hạn chế dòng điện
khởi động bằng điện trở phụ ở mạch stato
AC 3 phase
220v/380v
A B C
AB
C1 U=220v 0
A1 B1 C1
cc1
K1 RN
M
D 2
K1
1
3 5
K1
Rth1
Rf K2
Rth1 K2
7
RN
Motor
* Giới thiệu thiết bị

Mạch điện gồm có: 01 bộ khởi động từ đơn (ctt K1 và rơ le nhiệt RN); 01 rơle thời
gian Rth1, 01 ctt K2 để loại điện trở phụ khỏi mạch động cơ; 01 bộ nút bấm đơn 2
button (D-nút dừng, M-nút ấn mở máy); 01 động cơ điện AC 3 pha rôto lồng sóc; 01
áp tô mát AB đóng cắt nguồn; cầu chì CC1 để bảo vệ ngắn mạch cho mạch điều
khiển, 01 bộ điện trở phụ Rf.
*Nguyên lý làm việc
Đóng áp tô mát AB cấp nguồn cho toàn mạch;
-Điều khiển động cơ khởi động và làm việc : ấn nút mở máy M -> cuộn dây K1 có
điện -> đóng tiếp điểm K1(3-5) duy trì đồng thời đóng các cặp tiếp điểm K1 mạch
động lực -> cấp điện cho động cơ 3 pha khởi động qua 1 cấp điện trở phụ; đồng thời
cuộn dây rơ le thời gian Rth1 có điện. Sau khoảng thời gian chỉnh định (phù hợp với
thời gian khởi động của động cơ) tiếp điểm thường mở đóng chậm Rth(5-7) đóng lại
-> cuộn dây K2 được cấp điện, đóng các cặp tiếp điểm thường mở K2 mạch động lực
lại -> nối ngắn mạch cấp điện trở phụ -> loại điện trở phụ Rf ra khỏi mạch động cơ ->
điện áp được cấp trực tiếp vào động cơ .
42

-Dừng động cơ: ấn nút dừng D – mạch điều khiển mất điện – nhả các cặp tiếp điểm
thường mở K1, K2 mạch động lực ra cắt điện vào động cơ-> động cơ ngừng quay.
*Bảo vệ quá tải: Giả sử khi động cơ đang làm việc xảy ra sự cố quá tải trong mạch
-> dòng điện trong động cơ tăng lên -> dòng đi qua các phần tử nhiệt của rơle nhiệt
tăng lên đạt đến trị số dòng tác động của rơle nhiệt -> các phiến kim loại kép rơ le
nhiệt dãn nở dài ra - đẩy bật tiếp điểm thường đóng RN , cắt điện vào cuộn dây K ->
cắt điện vào động cơ -> động cơ được bảo vệ không cho làm việc trong tình trạng quá
tải.
Muốn cho mạch điện làm việc trở lại ta phải khắc phục sự cố quá tải này và chờ 1
khoảng thời gian đủ để các phần tử nhiệt của rơle nhiệt hạ nhiệt độ về trạng thái ban
đầu rồi mới ấn được nút ấn phục hồi và khởi động lại động cơ.
II. Mạch điện mở máy ĐCKĐB 3pha rôto lồng sóc có hạn chế dòng điện
khởi động bằng điện kháng ở mạch stato
a/Sơ đồ mạch điện:
AC 3 phase
220v/380v
A B C
AB
A1 B1 C1
C1 U=220v 0
cc1
K1 RN
K1 M
D 2
1
3 5
K1
Rth1
Xf K2
Rth1 K2
7
RN
Motor
b/ Giới thiệu thiết bị

Mạch điện gồm có: 01 bộ khởi động từ đơn (ctt K1 và rơ le nhiệt RN); 01 rơle thời
gian Rth1, 01 ctt K2 để loại điện trở phụ khỏi mạch động cơ; 01 bộ nút bấm đơn 2
button (D-nút dừng, M-nút ấn mở máy); 01 động cơ điện AC 3 pha rôto lồng sóc; 01
áp tô mát AB đóng cắt nguồn; cầu chì CC1 để bảo vệ ngắn mạch cho mạch điều
khiển, 01 bộ điện kháng phụ Xf để hạn chế dòng điện mở máy động cơ 3 pha.
c/ Nguyên lý làm việc
43

Điều khiển động cơ khởi động và làm việc : ấn nút mở máy M -> cuộn dây ctt K1
được cấp điện -> đóng các tiếp điểm K1 thường mở lại (K1 3-5 đóng ->duy trì cấp điện
cho toàn mạch điều khiển; đồng thời đóng các cặp tiếp điểm KT thường mở mạch
động lực) -> cấp điện cho động cơ 3 pha khởi động qua 1 cấp điện kháng phụ; đồng
thời cuộn dây rơ le thời gian Rth1 có điện. Sau khoảng thời gian chỉnh định (phù hợp
với thời gian khởi động của động cơ) tiếp điểm thường mở đóng chậm Rth 5-7 đóng lại
-> cuộn dây ctt K2 được cấp điện, đóng các cặp tiếp điểm thường mở K2 mạch động
lực lại -> nối ngắn mạch cấp điện kháng phụ -> loại điện trở phụ Rf ra khỏi mạch
động cơ -> điện áp được cấp trực tiếp vào động cơ -> động cơ làm việc với đặc tính
cơ tự nhiên – với các thông số là định mức.
Dừng động cơ: ấn nút dừng D – mạch điều khiển mất điện – nhả các cặp tiếp điểm
thường mở K1, K2 mạch động lực ra cắt điện vào động cơ-> động cơ ngừng quay.
Bảo vệ quá tải: Giả sử khi động cơ đang làm việc xảy ra sự cố quá tải trong
mạch -> dòng điện trong động cơ tăng lên -> dòng đi qua các phần tử nhiệt của rơle
nhiệt tăng lên đạt đến trị số dòng tác động của rơle nhiệt -> các phiến kim loại kép rơ
le nhiệt dãn nở dài ra - đẩy bật tiếp điểm thường đóng RN 2-0 cắt điện vào cuộn dây ctt
K -> cắt điện vào động cơ -> động cơ được bảo vệ không cho làm việc trong tình
trạng quá tải.
Muốn cho mạch điện làm việc trở lại ta phải khắc phục sự cố quá tải này và chờ 1
khoảng thời gian đủ để các phần tử nhiệt của rơle nhiệt hạ nhiệt độ về trạng thái ban
đầu rồi mới ấn được nút ấn phục hồi và khởi động
III. Mạch điện mở máy ĐCKĐB 3pha rôto lồng sóc có hạn chế dòng điện
khởi động qua máy biến áp tự ngẫu:
a/ Sơ đồ mạch điện
A B C
AB
C1 U=220v 0
A1 B1 C1
cc1
K1 RN
K1 M
D 2
1
3 5
K1
K2 Rth1
BATN
K2 K2 Rth1 K2
7
RN
Motor
44

Mạch điện gồm có: 01 bộ khởi động từ đơn (ctt K1 và rơ le nhiệt RN); 01 rơle
thời gian Rth1, 01 ctt K2 để loại máy biến áp tự ngẫu khỏi mạch động cơ; 01 bộ nút
bấm đơn 2 button (D-nút dừng, M-nút ấn mở máy); 01 động cơ điện AC 3 pha rôto
lồng sóc; 01 áp tô mát AB đóng cắt nguồn; cầu chì CC1 để bảo vệ ngắn mạch cho
mạch điều khiển, 01 máy biến áp tự ngẫu để giảm điện áp đặt vào động cơ 3 pha ở
thời điểm khởi động.
Điều khiển động cơ khởi động và làm việc : ấn nút mở máy M -> cuộn dây ctt K1
được cấp điện -> đóng các tiếp điểm K1 thường mở lại (K1 3-5 đóng ->duy trì cấp điện
cho toàn mạch điều khiển; đồng thời đóng các cặp tiếp điểm K1 thường mở mạch
động lực) -> cấp điện cho động cơ 3 pha khởi động qua biến áp tự ngẫu; đồng thời
cuộn dây rơ le thời gian Rth1 có điện. Sau khoảng thời gian chỉnh định (phù hợp với
thời gian khởi động của động cơ) tiếp điểm thường mở đóng chậm Rth 5-7 đóng lại ->
cuộn dây ctt K2 được cấp điện, mở các tiếp điểm K2 thường đóng ở mạch động lực ra
và đóng các cặp tiếp điểm thường mở K2 mạch động lực lại -> loại máy biến áp tự
ngẫu ra khỏi mạch động cơ -> điện áp được cấp trực tiếp vào động cơ -> động cơ làm
việc với đặc tính cơ tự nhiên – với các thông số là định mức.
Dừng động cơ: ấn nút dừng D – mạch điều khiển mất điện – nhả các cặp tiếp điểm
thường mở K1, K2 mạch động lực ra, cắt điện vào động cơ-> động cơ ngừng quay.
le nhiệt dãn nở dài ra - đẩy bật tiếp điểm thường đóng RN 2-0 cắt điện vào cuộn dây ctt
K1 và K2 -> các tiếp điểm thường mở K1 và K2 mạch động lực nhả ra -> cắt điện
vào động cơ -> động cơ được bảo vệ không cho làm việc trong tình trạng quá tải.
Muốn cho mạch điện làm việc trở lại ta phải khắc phục sự cố quá tải này và
chờ 1 khoảng thời gian đủ để các phần tử nhiệt của rơle nhiệt hạ nhiệt độ về trạng thái
ban đầu rồi mới ấn được nút ấn phục hồi và khởi động lại động cơ.
VI. S¬ ®å khëi ®éng bằng phương pháp đổi nối Y/
45

* S¬ ®å khëi ®éng bằng phương pháp đổi nối Y/ không đảo chiều dùng
rơle thời gian
1. Giíi thiÖu s¬ ®å :
KD1, KD2, KD3 lµ çc c«ng t¾c t¬, Rth lµ r¬ le thêi gian, §C ®éng c¬ ch¹y
/
S¬ ®å nguyªn lý
AC 3 phase
380v
A B C
C1 U=220v 0
AB1
AB2 RN
MT KY
A1 B1 C1 D 7 Rth 2
3 5 9
1 Rth
KD
K
KD
KY KY
RN
13
K
K
11
A B C
KD
Z X Y
KY
Các thiết bị trong mạch điện:

- RN : Rơle nhiệt
- K1, K2 : Côngtắctơ điều khiển động cơ khởi động Y
- K1, K3 : Côngtắctơ điều khiển động cơ làm việc chế độ 
- AP1 : Áptômát 3 pha, đóng-cắt nguồn điện mach động lực
- AP2 : Áptômát 1 pha, đóng-cắt nguồn mạch điều khiển
- D1, M1: Nút bấm dừng, mở máy
- Rth: Rơle thời gian
- M : Động cơ xoay chiều không đồng bộ ba pha rôto lồng sóc
46

2. Nguyên lý hoạt động:
a / Mở máy:
- Đóng AP1, AP2: Cấp nguồn cho mạch động lực và điều khiển
+ Khời động Y: Ấn nút M1, Côngtắctơ K2 có điện, tác động, tiếp điểm
K2 (5-11) đóng lại cấp nguồn cho côngtắctơ K1 tác động và duy trì nguồn cho côngtắctơ K1
và K2 bằng tiếp điểm K1(3-11), các tiếp điểm ở mạch động lực của côngtắctơ K1, K2 đóng
lại động cơ M được khởi động Y, Rơle thời gian Rth có điện khi bấm M1
+ Làm việc  : Sau khoảng thời gian khởi động t ta đặt ở Rth thì rơle thời gian tác
động tiếp điểm thường đóng mở chậm Rth(7-9) mở ra ngắt nguồn cấp cho côngtắctơ K2,
tiếp điểm K2(5-11) đóng lại cấp nguồn cho côngtắctơ K3 tác động, các tiếp tiểm ở mạch
động lực của côngtắctơ K2 mở ra, của côngtắctơ K3 đóng lại thực hiện đổi nối Y sang  ,
động cơ chuyển sang chế độ làm việc 
b / Dừng máy:
- Ấn nút D ( 1-3) ngắt điện cấp cho côngtắctơ K1 để cắt nguồn cấp cho động cơ M,
mở các tiếp điểm ở mạch động lực của K1 ( A1-A2, B1-B2, C1-C2 ), ngắt nguồn cấp cho
động cơ, động cơ dừng
- Ngắt áptômát AP1, AP2 ngắt nguồn cấp cho mạch động lực và điều khiển
c) Các khâu liên động và bảo vệ:
- Bảo vệ ngắn mạch động lực và điều khiển bằng AP1, AP2
- Bảo vệ quá tải cho động cơ bằng rơle nhiệt RN
- Bảo vệ tránh làm việc đồng thời của côngtắctơ K2 và K3 trong quá trình dổi nối
bằng tiếp điểm thường đóng K2(11-13), K3(5-7)
- Bảo vệ cực tiểu bảo vệ điểm 0 ( không tự mở máy ) bằng tiếp điểm của các
côngtắctơ K1(3-11)
NhËn xÐt : B»ng çch chØnh ®Þnh thêi gian ®ãng vµ c¾t tiÕp ®iÓm cña r¬le thêi gian
m¹ch ®iÖn ®· tù ®éng chuyÓn ®æi tõ ®Êu    lµm gi¶m ®iÖn ¸p ®Æt vµo cuén d©y
47

** S¬ ®å khëi ®éng bằng phương pháp đổi nối Y/ không đảo chiều ở trạng
thái có điện
~3fa/380V - 50Hz
L1
L2
L3
N
AP1
A1 B1 C1
K1
A2 B2 C2
~ 220 V K2 11
RN K1 0
N
K1
A B C AP2 M1 Y RN
D 3 5 7 K3 9 K2 2
1
K3
K2
Z X Y
M2 13 K2 15
K3
K2 K3

- RN : Rơle nhiệt
- K1, K2 : Côngtắctơ điều khiển động cơ khởi động Y
- K1, K3 : Côngtắctơ điều khiển động cơ làm việc chế độ 
- D1, M1, M2 : Nút bấm dừng, điều khiển động cơ khởi động Y, làm việc chế độ 
- M : Động cơ xoay chiều không đồng bộ ba pha rôto lồng sóc
a / Mở máy:
+ Khời động Y: Ấn nút M1, Côngtắctơ K2 có điện, tác động và tự duy trì bằng tiếp
điểm K2 ( 3-5 ), tiếp điểm thường mở K2 (3- 11) đóng lại, côngtắctơ K1 có điện tác động
và duy trì bằng tiếp điểm K1(3-11), các tiếp điểm ở mạch động lực K2, K1 đóng lại động cơ
M khởi động ở chế chế độ đấu Y
+ Làm việc  : Sau khi khởi động Y ta bấm nút bấm M2 tiếp điểm (5-7) mở ra,
công tắc tơ K2 mất điện, đồng thời côngtắctơ K3 có điện tác động và tự duy trì bằng tiếp
điểm K3(3-13), các tiếp điểm động lực của côngtắctơ K2 mở ra, của côngtắctơ K3 đóng lại
động cơ được đổi nối Y sang chế độ  và làm việc ở chế độ 
48

b / Dừng máy:
- Ấn nút D ( 1-3) ngắt điện cấp cho côngtắctơ K1 để cắt nguồn cấp cho động cơ M,
mở các tiếp điểm ở mạch động lực của K1 ( A1-A2, B1-B2, C1-C2 ), ngắt nguồn cấp cho
động cơ, động cơ dừng
- Bảo vệ tránh làm việc đồng thời của côngtắctơ K2 và K3 trong quá trình dổi nối
bằng tiếp điểm thường đóng K2(13-15), K3(7-9)
- Bảo vệ cực tiểu bảo vệ điểm 0 ( không tự mở máy ) bằng các tiếp điểm của các
côngtắctơ K2(3-5) và K3(3-13)
* S¬ ®å khëi ®éng bằng phương pháp đổi nối Y/ có đảo chiều dùng nút ấn
49
a/ Giới thiệu thiết bị

Gồm có: Động cơ Y/; Bộ khởi động từ kép (ctt KT, KN) làm nhiệm vụ đảo chiều quay
động cơ 3 pha; ctt chuyển đổi Yvà ; 1 rơ le thời gian Rth; 1 ATM AB đóng cắt nguồn, nút
ấn Mt điều khiển động cơ quay thuận, Mn đk động cơ quay ngược,
b. Phân tích
Đóng ATM AB cấp nguồn cho toàn mạch.
Khởi động theo chiều thuận: ấn nút án MT -> cuộn dây ctt KT có điện -> tiếp điểm
KT3-5 đóng lại duy trì cho cuộn dây KT, tiếp điểm KT13-15 mở ra để bảo vệ liên động không
cho cuộn dây ctt KN có điện; đồng thời đóng các cặp tiếp điểm KT mạch động lực đóng lại)
chuẩn bị cấp điện cho động cơ hoạt động; tiếp điểm thưởng mở KT 3-17 đóng lại cấp điện cho
cuộn dây ctt KY và cuộn dây rơle thời gian Rth -> tiếp điểm thường mở KY ở mạch động
lực đóng lại -> động cơ được cấp điện khởi động ở chế độ Y.
Sau thời gian chỉnh định của Rth cho kết thúc quá trình khởi động -> tiếp điểm Rth 17-
19 mở ra cắt điện ctt KY làm cho tiếp điểm thường mở KY mạch động lực mở ra -> cắt điện
vào động cơ ở chế độ Y, tiếp điểm thường đóng KY 23-25 đóng lại; tiếp điểm Rth17-23 đóng lại
-> cấp điện cho K; tác động -> mở K;19-21 bảo vệ an toàn cho KY, rồi đóng các cặp tiếp
điểm K; mạch động lực đóng lại động cơ được làm việc ổn định chế độ ;;
Muốn dừng động cơ ấn nút dừng D -> toàn mạch điều khiển mất điện -> các cặp tiếp
điểm thường mở của các ctt KT; K; mở ra cắt điện vào động cơ -> động cơ ngừng quay.
Đảo chiều quay động cơ ta ấn nút mở máy MN -> cuộn dây ctt KN được cấp điện ->
mở tiếp điểm .......(sv tự phân tích)
Muốn dừng động cơ ấn nút dừng D.......
*Mạch điện mở máy ĐCKĐB rôto dây quấn có hạn chế dòng điện khởi
động bằng điện trở phụ ở mạch roto:
50
Ên nót M cuén K1 cã ®iÖn tiÕp ®iÓm k1( 3-5) duy tr× ®ång thêi ®ãng tiÕp
®iÓm cña nã ë m¹ch lùc ®éng c¬ ®îc khëi ®éng qua 1 cÊp ®iÖn trë phô ®ång thêi
Rth ( 5-4) cã ®iÖn sau mét thêi gian tõ 3-7s tiÕp ®iÓm Rth (5-7) ®ãng l¹i cÊp ®iÖn
cho cuén d©y K2 ®ång thêi K2 m¹ch ®éng lùc ®ãng l¹i ®éng c¬ ®îc lµm viÖc trùc
tiÕp víi líi ®iÖn khi K2 ®ãng l¹i ®éng c¬ ®îc lµm viÖc trùc tiÕp víi líi ®iÖn khi K2
®ãng Rf ®îc c¾t ra khái phÇn øng
Muèn dõng Ên nót dõng D ®éng c¬ ®îc c¾t khái líi ®iÖn
VII. Khëi ®éng ®éng c¬ qua m¸y biÕn ¸p tù ngÉu

51

A B C
AB
C1 U=220v 0
A1 B1 C1
cc1
K1 RN
K1 M
D 2
1
3 5
K1
K2 Rth1
BATN
K2 K2 Rth1 K2
7
RN
Motor
* Giới thiệu thiết bị

Mạch điện gồm có: 01 bộ khởi động từ đơn (ctt K1 và rơ le nhiệt RN); 01 rơle
thời gian Rth1, 01 ctt K2 để loại máy biến áp tự ngẫu khỏi mạch động cơ; 01 bộ nút
bấm đơn 2 button (D-nút dừng, M-nút ấn mở máy); 01 động cơ điện AC 3 pha rôto
lồng sóc; 01 áp tô mát AB đóng cắt nguồn; cầu chì CC1 để bảo vệ ngắn mạch cho
mạch điều khiển, 01 máy biến áp tự ngẫu để giảm điện áp đặt vào động cơ 3 pha ở
thời điểm khởi động.
* Nguyên lý làm việc
Điều khiển động cơ khởi động và làm việc : ấn nút mở máy M -> cuộn dây K1
được cấp điện -> đóng các tiếp điểm K1 thường mở lại (K1(3-5)đóng ->duy trì cấp
điện cho toàn mạch điều khiển; đồng thời đóng các cặp tiếp điểm K1 thường mở
mạch động lực) -> cấp điện cho động cơ 3 pha khởi động qua biến áp tự ngẫu; đồng
thời cuộn dây rơ le thời gian Rth1 có điện. Sau khoảng thời gian chỉnh định (phù hợp
với thời gian khởi động của động cơ) tiếp điểm thường mở đóng chậm Rth 5-7 đóng lại
-> cuộn dây K2 được cấp điện, mở các tiếp điểm K2 thường đóng ở mạch động lực ra
và đóng các cặp tiếp điểm thường mở K2 mạch động lực lại -> loại máy biến áp tự
ngẫu ra khỏi mạch động cơ -> điện áp được cấp trực tiếp vào động cơ .
Dừng động cơ: ấn nút dừng D – mạch điều khiển mất điện – nhả các cặp tiếp
điểm thường mở K1, K2 mạch động lực ra, cắt điện vào động cơ-> động cơ ngừng
quay.
52

le nhiệt dãn nở dài ra - đẩy bật tiếp điểm thường đóng RN, cắt điện vào cuộn dây ctt
K1 và K2 -> các tiếp điểm thường mở K1 và K2 mạch động lực nhả ra -> cắt điện
vào động cơ -> động cơ được bảo vệ không cho làm việc trong tình trạng quá tải.
Muốn cho mạch điện làm việc trở lại ta phải khắc phục sự cố quá tải này và
chờ 1 khoảng thời gian đủ để các phần tử nhiệt của rơle nhiệt hạ nhiệt độ về trạng thái
ban đầu rồi mới ấn được nút ấn phục hồi và khởi động lại động cơ.
VII. Khëi ®éng ®éng c¬ qua m¸y biÕn ¸p tù ngÉu
A N
A B C
CC 2
D M1 RN
ATM 3
5 KD3 7
1 KD2 2
CC1
KT
KD1 M2 9 KD2 11
KD1
KD3
13 TG 15
KD3
KD2
KD3
KD2 17
TG
RN
TG
§C
Giíi thiÖu thiÕt bÞ: BiÕn ¸p tù ngÉu lín P BA = (5  7) P®c , KD1 , KD2, KD3
khëi ®éng tõ dïng ®Ó khëi ®éng ®éng c¬ qua MBA tù ngÉu
TG vµ RN r¬ le trung gian vµ r¬ le nhiÖt
¸p t« m¸t vµ cÇu ch× b¶o vÖ ng¾n m¹ch vµ qu¸ t¶i
Nguyªn lý lµm viÖc:
§ãng ATM ®Ó chuÈn bÞ cÊp nguån cho m¹ch ®éng lùc vµ m¹ch ®iÒu khiÓn
53

Ên M1 c«ng t¾c t¬ KD2 cã ®iÖn KD2 ®ãng çc tiÕp ®iÓm KD2(3-5) ®Ó duy
tr× ®ång thêi ®ãng KD2(9-11),(3-17) cÊp ®iÖn cho c«ng t¾c t¬ KD1 vµ c«ng t¾c
t¬ TG c«ng t¾c t¬ TG cã ®iÖn nã sÏ ®ãng çc tiÕp ®iÓm TG(13-15) ®Ó chuÈn bÞ
cÊp ®iÖn cho c«ng t¾c t¬ KD3
§ång thêi m¹ch ®éng lùc çc tiÕp ®iÓm KD1 , KD2 ®ãng l¹i ®éng c¬ ®îc khëi
®éng qua MBA tù ngÉu . BiÕn ¸p ph¶i ®Ó ë ®iÖn ¸p thÊp (60  70)% ®iÖn ¸p
®Þnh møc vµ ®iÒu chØnh triÕt ¸p khi b»ng ®iÖn ¸p líi sau ®ã Ên M2 th× KD1 vµ
KD2 mÊt ®iÖn KD3 cã ®iÖn ®éng c¬ lµm viÖc trùc tiÕp víi líi ®iÖn
54

2.5 Çc ph¬ng ph¸p h·m ®éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu 3 pha
I. H·m ngîc
A B C
A N
ATM
CC 2 M RN
D 3 5 KH 7 2
CC1 1 KT
KT
KT KH 9 11 KT 13
KH
RN
§C
Kh¸i niÖm h·m ngîc : Khi ®éng c¬ ®ang quay thuËn thùc hiÖn h·m theo chiÒu
ngîc l¹i ®îc gäi lµ h·m ngîc
2. Giíi thiÖu thiÕt bÞ
§C ®éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu 3 pha r«to lång sãc
KT , KH lµ hai c«ng t¾c t¬ thuËn vµ ngîc
RN r¬le nhiÖt
D, M lµ bé nót bÊm
§ãng ATM chuÈn bÞ cÊp ®iÖn cho toµn m¹ch
Ên nót M c«ng t¾c t¬ KT cã ®iÖn ®ãng tiÕp ®iÓm KT ( 3-5) ®Ó duy tr×
®ång thêi ®ãng tiÕp ®iÓm KT ë m¹ch lùc ®«ng c¬ ®îc quay theo mét chiÒu cè
®Þnh
R¬le nhiÖt b¶o vÖ qu¸ t¶i cho ®éng c¬ ®iÖn, cÇu ch× CC1 b¶o vÖ qu¸ t¶i
ng¾n m¹ch
55

Thùc hiÖn h·m ngîc Ên nót dõng D c«ng t¾c t¬ KH cã ®iÖn më tiÕp ®iÓm
KH (5-7) lµm cho KT mÊt ®iÖn më tiÕp ®iÓm cña nã ë m¹ch lùc ng¾t ®éng c¬ ra
khái líi ®iÖn dõng tù do vµ ®¶o chiÒu ngîc l¹i khi Ên D th× tiÕp ®iÓm KH ë m¹ch
lùc ®ãng l¹i ®«ng c¬ ®îc ®¶o 2 trong 3 pha
Qu¸ tr×nh h·m lµ Ên nót D kÕt thóc qu¸ tr×nh h·m ng¾t D vµ KH mÊt ®iÖn
Liªn ®éng b¶o vÖ KH(5-7) vµ KT(11-13)
II. H·m ®éng n¨ng
H·m ®éng n¨ng thùc hiÖn b»ng çch c¾t ®iÖn ®éng c¬ xoay chiÒu 3 pha ra
khái líi ®iÖn vµ ®a vµo líi ®iÖn nguån mét chiÒu vµo 2 pha ®éng c¬ thùc hiÖn
qu¸ tr×nh h·m ®éng n¨ng
1 . S¬ ®å h·m ®éng n¨ng quay mét chiÒu
a. S¬ ®å nguyªn lý
b. Giíi thiÖu s¬ ®å
A, B,C nguån ®iÖn
§C ®éng c¬ xoay chiªu 3 pha r«to lång sãc
DM nót bÊm
Rth r¬le thêi gian
56

KH c«ng t¾c t¬ h·m
BA m¸y biÕn ¸p
CL cÇu chØnh lu
c. Nguyªn lý lµm viÖc
§ãng AB chuÈn bÞ cÊp ®iÖn cho m¹ch lùc vµ m¹ch ®iÒu khiÓn
Më m¸y Ên M c«ng t¾c t¬ K cã ®iÖn ®ãng tiÕp ®iÓm K (3-5) duy tr× ®ång
thêi ®ãng tiÕp ®iÓm K ë m¹ch ®éng lùc nèi cÊp nguån cho ®éng c¬ ®éng c¬ quay
theo mét chiÒu nhÊt ®Þnh
Muèn dõng m¸y Ën nót D c«ng t¾c t¬ K mÊt ®iÖn më tiÕp ®iÓm K (3-5) vµ
më tiÕp ®iÓm cña nã ë m¹ch lùc c¾t ®éng c¬ ra khái nguån ®iÖn ®ång thêi cÊp
®iÖn cho r¬le thêi gian Rth vµ c«ng t¾c t¬ h·m KH , KH ®ãng tiÕp ®iÓm KH(1-9)
®Ó duy tr× ®ång thêi nèi cÊp nguån cho BA ®a nguån mét chiÒu vµo h·m ®éng
n¨ng sau mét thêi gian chØnh ®inh tiÕp ®iÓm thêng ®ãng më chËm RTh(11-13) më
ra c¾t ®iÖn c«ng t¾c t¬ ham KH kÕt thóc qu¸ tr×nh h·m
2. S¬ ®å nguyªn lý m¹ch ®iÖn h·m ®éng n¨ng có ®¶o chiÒu quay ®éng c¬
®iÖn xoay chiÒu 3 pha
a. S¬ ®å m¹ch ®iÖn
57
b. Giíi thiÖu s¬ ®å
- RN: Rơle nhiệt
- KT, KN: Côngtắctơ điều khiển động cơ M quay thuận, ngược
- KH: Côngtắctơ điều khiển quá trình hãm
- AP1 : Áptômát 3 pha, đóng-cắt nguồn điện mạch động lực
- MT, MN: Nút bấm điều khiển động cơ quay thuân- ngược
- D: Nút bấm dừng bằng hãm động năng
- Rth: Rơle thời gian
- M: Động cơ xoay chiều không đồng bộ ba pha rôto lồng sóc
- Rp: Điện trở phụ
- BA: Biến áp 220/24 V
c. Nguyên lý hoạt động:
*Mở máy:
58

- Ấn nút bấm MT côngtắctơ KT có điện tác động và duy trì bằng tiếp điểm KT(3-
5), các tiếp điểm ở mạch động lực của côngtắctơ KT( A1-A2, B1-B2,C1-C2) đóng lại cấp
nguồn cho động cơ M quay thuận
* Dừng máy:
+Dừng bằng quá trình hãm động năng:
- Ấn nút D ( 1-3), Côngtắctơ KT mất điện, mở các tiếp điểm ở mạch động lực của
KT( A1-A2, B1-B2,C1-C2) ngắt nguồn xoay chiều 3 pha cấp cho động cơ, đồng thời
côngtắctơ KH, Rth có điện, KH tác động và tự duy trì bằng tiếp điêm KH(1-17), tiếp điểm
thưởng mở KH(1-25) đóng lại cấp nguồn sơ cấp cho biến áp, các tiếp điểm ở mạch động lực
của KH(A1-A2, C1-C2) đóng lại cấp nguồn một chiều cho hai trong ba pha của động cơ,
thực hiện quá trình hãm động năng, sau khoảng thời gian t ta đặt ở Rth, rơle thời gian tác
động mở tiếp điểm thường đóng mở chậm của Rth(21-23) ngắt nguồn cấp cho côngtắctơ
KH, tiếp điểm KH(1-25) mở ra ngắt nguồn cấp cho sơ cấp của biến áp, các tiếp điểm của
KH ở mạch động lực mở ra ngắt nguồn một chiều cấp cho động cơ, kết thúc quá trình hãm
động năng.
* Đảo chiều quay:
- Kết thúc hãm động năng muốn đảo chiều quay của động cơ ta ấn nút
MN(3-11), côngtắctơ KN có điện tác động và tự duy trì bằng tiếp điểm KN(3-11), các tiếp
điểm KN(A1-C2, B1-B2,C1- A2) ở mạch động lực đóng lại đảo thứ tự hai trong ba pha
nguồn cấp cho động cơ, động cơ quay ngươc.
- Muốn hãm động năng ở chế độ quay ngược ta thực hiện tương tự như ở chế độ
quay thuận
d) Các khâu liên động và bảo vệ:
côngtắctơ KT(3-5), KN(3-11)
- Bảo vệ tránh làm việc đồng thời của các côngtắctơ KT, KN bằng các tiếp điểm
thường mở KT( 13,15), KN(7-27)
59

- Bảo vệ tránh làm việc đồng thời của côngtắctơ KT( hoặc KN) và côngtắctơ KH
bằng tiếp điểm KT(17-19) ( KN(21-23)), và KH(2-9)
4. S¬ ®å nguyªn lý m¹ch ®iÖn h·m ®éng n¨ng ®éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu 3
pha bằng phanh điện từ:
60

b.Giíi thiÖu s¬ ®å:
- KD1: ĐK ĐC quay thuận
- KD2: ĐK ĐC quay ngược
- Rth: khống chế thời gian hãm
-MBA:máy biến áp cảm ứng dùng để hạ xuống điện áp thấp
- CL:chỉnh lưu từ điện áp xoay chiều sang một chiều
-CP: cuộn phanh
-M1:mở máy thuận
-M2:mở máy ngược
-D:dừng hãm
A2:PHÂN TÍCH NGUYÊN LÍ
*Khởi động:- Đóng ATM1,ATM2 cấp điện cho mạch động lực và điều khiển
-Đặt thời gian cho Rth
->Khởi động thuận:Ấn M1 , cuộn dậy KD1 đong tiếp điển thường mở KD1(3-
5)để duy trì và mở tiếp điểm thường đóng KD1(13-15)(1-17). Đồng thời tiếp điểm
thường mở mạch động lực đóng lại cấp điện cho động cơ ,động cơ quay theo chiều
thuận.
-Khởi động ngược:ấn M2 cuộn dây KD2 có diện và đóng tiếp điểm KD2(3-11)để
duy trì và mở mạch tiếp điểm thường đóng KD2(7-9)(17-19).Đồng thời tiếp điểm
hường mở mạch động lực đóng lại cấp điện cho động cơ ,động cơ quay theo chiều
ngược
*Dừng hãm:
- Dừng thuận: ấn D cuộn dây KD1maats điện cắt 3 pha ra khỏi động cơ và tiếp
điểm KD1 (1-17)trở về thường đóng cuộn dây Rth đóng Rth (21-23 đưa nguồn
Dcmvào cuộn phanh CP thực hiện hãm.Sau thời gian chỉnh định(khoảng vài giây)tiếp
điểm thường đóng mở chậm Rth(23-25)mở ra cắt điện DC vào cuộn phanhkeets thúc
quá trình hãm .
-Dừng ngược: ấn D cuộn dây KD2 mất điện cắt điện 3 pha ra khỏi động cơ và
tiếp điểm KD2(17-19)trở về thường đóng cuộn dây Rthđóng Rth (21-23)đưa nguồn
điện DC vào cuộn phanh CP thực hiện hãm sau khoảng thời gian chỉnh định( khoảng
61

vài giây) tiếp điểm thường dóng mở chậm Rth(23-25) mở ra cắt điện DC vào cuộn
phanh kết thúc quá trình hãm.
62

2.3. Çc ph¬ng ph¸p ®iÒu chØnh tèc ®é ®éng c¬
Kh¸i qu¸t chung
Trong çc m¸y c¾t gät kim lo¹i ®îc ®iÒu chØnh tèc ®é b»ng ph¬ng ph¸p ®iÖn
c¬ lµ mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p nhê hép ®iÒu chØnh tèc ®é nhiÒu cÊp vµ nhê
®éng c¬ ®iÖn, ph¹m vi ®iÒu chØnh réng ®¬n gi¶n ho¸ hÖ thèng truyÒn ®éng
®iÖn gi¶m nhá kÝch thíc ®éng c¬  ®¶m b¶o n¨ng suÊt cña m¸y. HÖ thèng cã kh¶
n¨ng ®iÒu chØnh tèc ®é ®éng c¬ v« cÊp
§iÒu chØnh tèc ®é b»ng çch thay ®æi sè ®«i cùc
Ph¬ng ph¸p ®iÒu chØnh tèc ®é b»ng çch thay ®æi sè ®«i cùc trêng hîp nµy
chØ ¸p dông víi ®éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu 3 pha
ë trêng hîp nµy ®éng c¬ dïng ®Ó ®iÒu chØnh thêng thay ®æi sè ®«i cùc theo
tØ lÖ 1/2 sè cùc ë stato vµ t¬ng tù còng nh thay ®æi sè ®«i cùc r«to
60 f
Khi thay ®æi sè ®«i cùc tèc ®é thay ®æi n v/ p (p lµ sè ®«i cùc )
p
§Ó ®æi nèi d©y quÊn stato ta sö dông bé chuyÓn m¹ch vµ ®æi nèi b»ng c«ng
t¾c t¬.
Trªn s¬ ®å ®Êu ®éng c¬ ®îc ®Êu víi çc tiÕp ®iÓm chÝnh cña c«ng t¾c t¬ vµ
vµo cuén d©y stato víi s¬ ®å  /  hoÆc  /  c¶ 2 trêng hîp ngêi ta dïng c«ng
t¾c t¬ ®Ó chuyÓn ®æi
a. S¬ ®å m¹ch  / 
b. S¬ ®å m¹ch  / 
A1 A B1 B C1 C A1 A B1 B C1 C
X Y Z X Y Z
a. b.
c.
63
1. Sơ đồ nguyên lý(mở máy ĐCKĐB quay một chiều chạy Y/YY dùng rơle thời
gian
~3fa/380V - 50Hz
L1
L2
L3
N
AP1 ~ 220 V 0
A2 B2 C2 L1 N
K1
A3 B3 C3 AP2 K1
MT RN
1 D 3 5 2
RN
A4 K1
B4 C4
KY
A
2KYY KY
B 1KYY 7 Rth 9
C
1KYY Rth
1KYY
A1 KY 11 Rth
B1 13
C1
2KYY
1KYY 15

- Aptomat 3 pha (AP1), 1pha (AP2)
- Contacto: K1
- Contacto KY : điều khiển động cơ làm việc chế độ Y
- Congtacto 1KYY, 2KYY: điều khiển động cơ làm việc ở chết độ YY
- Rơle nhiêt: RN
- Nút bấm mở máy: MT
- Nút bấm dừng máy: D
- Động cơ xoay chiều không đồng bộ 3 pha rôto lồng sóc hai cấp tốc độ Y/YY
*. Nguyên lý hoạt động:
a) Mở máy:
- Đóng áptômát AP1, AP2 cấp nguồn cho mạch động lực và mạch điều khiển
64

- Bấm nút bấm MT, côngtắctơ K1 có điện tác động và tự duy trì bằng tiếp điểm K1(3- 5),
oông tắc tơ KY có điện tác động, các tiếp điểm ở mạch động lực của côngtắctơ K1, KY
đóng lại động cơ chạy ở chế độ Y
- Khi K1 có điện, đồng thời Rth có điện, sau khoảng thời gian t đặt ở rơle thời gian , rơle tác
động tiếp điểm thường đóng mở chậm Rth( 7-9) mở ra ngắt nguồn cấp cho công tắc tơ KY,
tiếp điểm thường mở đóng chậm Rth( 11-13) đóng lại, côngtắctơ 1KYY cón điện, tiếp điểm
1KYY (13-15) đóng lại, cấp nguồn cho côngtắctơ 2KYY có điện, các tiếp điểm ở mạch
động lực của côngtắctơ KY mở ra, của côngtắctơ 1KYY, 2 KYY đóng lại động cơ chạy ở
chế độ YY
b) Dừng máy:
- Để dừng máy bấm nút bấm dừng D, côngtắctơ K1 mất điện, mở các tiếp điểm côngtắctơ
K1 ở mạch động lực ngắt nguồn cấp cho động cơ M, động cơ M dừng.
- Bảo vệ ngắn mạch cho mạch động lực và mạch điều khiển bằng áptômát AP1, AP2
- Bảo vệ quá tải cho động cơ M bằng rơle nhiệt RN, khi xảy ra quá tải rơle nhiệt RN tác
động, tiếp điểm RN(2, N) ở mạch điều khiển mở ra ngắt nguồn cấp cho côngtắctơ K, mở các
tiếp điểm ở mạch động lực của côngtắctơ K ngắt nguồn cấp cho động cơ M, động cơ dừng
- Bảo vệ cực tiểu bảo vệ điểm không bằng tiếp điểm K (3- 5)
- Bảo vệ liên động tránh làm việc đồng thời hai côngtăctơ KY và 1KYY bằng tiếp điểm
thường đóng KY(5- 11), 1KYY(1-7)
65
2. Sơ đồ nguyên lý(mở máy ĐCKĐB quay hai chiều chạy Y/YY dùng rơle thời
gian)
AC 3 phase
220v/380v
A B C
U=220v 0
C1
AB
cc1 MT KT RN
A1 B1 C1 D KN 2
1
3 KT 5 7 9
KN
MN KT
KT KN
KN 11 13 15
C2
B2 KY
A2 Rth 1KYY
KT
RN 17 19 21
KN Rth
KY 2KYY
1KYY
23 25
U V W
Rth KY 2KYY
1KYY 27
1KYY
U1 V1 W1
Gồm có: Động cơ 2 cấp tốc độ Y/YY; Bộ khởi động từ kép (ctt KT, KN) làm nhiệm
vụ đảo chiều quay động cơ 3 pha; 3 ctt chuyển đổi Y/YY; 1 rơ le thời gian Rth; 1
ATM AB đóng cắt nguồn

Đóng ATM AB cấp nguồn cho toàn mạch.
Khởi động theo chiều thuận: ấn nút án MT -> cuộn dây ctt KT có điện -> tiếp
điểm thường đóng KT13-15 mở ra để bảo vệ liên động không cho cuộn dây ctt KN có
điện; đồng thời đóng các cặp tiếp điểm KT thường mở lại (KT 3-5 đóng lại để duy trì
cấp điện liên tục cho cuộn dây ctt KT; tiếp điểm KT mạch động lực đóng lại) chuẩn
bị cấp điện cho động cơ hoạt động; tiếp điểm thưởng mở KT 3-17 đóng lại cấp điện cho
66

cuộn dây ctt KY và cuộn dây rơle thời gian Rth -> tiếp điểm thường mở KY ở mạch
động lực đóng lại -> động cơ được cấp điện khởi động ở chế độ Y.
Sau thời gian chỉnh định của Rth cho kết thúc quá trình khởi động -> tiếp điểm
Rth17-19 mở ra cắt điện ctt KY làm cho tiếp điểm thường mở KY mạch động lực mở ra
-> cắt điện vào động cơ ở chế độ Y, tiếp điểm thường đóng KY 23-25 đóng lại; tiếp
điểm Rth17-23 đóng lại -> cấp điện cho 1KYY tác động -> mở 1KYY 19-21 bảo vệ an
toàn cho KY, rồi đóng các cặp tiếp điểm 1KYY thường mở lại. 1KYY mạch động lực
đóng lại đấu chụm YY cho động cơ; 1KYY25-27 đóng lại-> cuộn dây ctt 2KYY được
cấp điện -> đóng các cặp tiếp điểm 2KYY mạch động lực cấp điện cho động cơ làm
việc ở chế độ YY.
Muốn dừng động cơ ấn nút dừng D -> toàn mạch điều khiển mất điện -> các
cặp tiếp điểm thường mở của các ctt KT; 1KYY; 2KYY mở ra cắt điện vào động cơ
-> động cơ ngừng quay.
Đảo chiều quay động cơ ta ấn nút mở máy MN -> cuộn dây ctt KN được cấp
điện -> mở tiếp điểm KN7-9 bảo vệ liên động điện ngăn không cho cuộn dây ctt KT có
điện trong khi cuộn dây ctt KN đang được cấp điện, đồng thời đóng các cặp tiếp điểm
KN thường mở: KN3-11 đóng lại để duy trì cấp điện liên tục cho cuộn dây ctt KN; KN
thường mở mạch động lực đóng lại chuẩn bị cấp điện cho động cơ khởi động; tiếp
điểm KN3-17 đóng lại, cấp điện cho cuộn dây ctt KY và cuộn dây rơle thời gian Rth.
KY có điện đóng KY mạch động lực động cơ được cấp điện và khởi động ở cấp tốc
độ Y. Quá trình chuyển sang lầm việc ở cấp tốc độ YY giống như làm việc ở chiều
quay thuận.
67

3.Sơ đồ nguyên lý(mở máy ĐCKĐB quay hai chiều chạy Y/YY dùng nút ấn
AC 3 phase
220v/380v
A B C 0
C1 U=220v
AB
cc1
MT KT RN
A1 B1 C1 D KN
2
1
3 KT 5 7 9
KT KN KN
MN
KT
C2
B2
A2 11 13 15
KN
RN KY
MY
KT 17 19 1KYY
21 23
KY
KY 2KYY
KN
MYY 1KYY
U V W 25 KY 29
1KYY 27
2KYY
1KYY
U1 V1 W1
1KYY
a. Giới thiệu thiết bị:
b. Phân tích sơ đồ
68

2.4.Các mạch điều khiển tuần tự nhiều động cơ:
1.Mạch điện điều khiển tuần tự 2 động cơ
~3fa/380V - 50Hz
L1
L2
L3
N
~ 220V
0
L1 N
AP1 RN1 RN1

D M
AP2 1 3 5 Rth2 7 2 4
K1
A1 B1 C1
Rth1
K1
K1 K2
A2 B2 C2 A4 B4 C4
Rth2 15 9 Rth1 11
K2
RN1 RN2
A3 B3 C3 A5 B 5 C5 Rth2
D0 13
M1 M2
Rth2

- RN1, RN2 : Rơle nhiệt
- K1, K2 : Côngtắctơ điều khiển động cơ M1, M2
- D0, M: Nút bấm dừng tuần tự, mở máy tuần tự
- D: Nút bấm dừng không tuần tự
- Rth1, Rth2: Rơle thời gian
- M1, M2 : Động cơ xoay chiều không đồng bộ ba pha rôto lồng sóc
a / Mở máy:
- Ấn nút bấm M1 côngtắctơ K1 có điện tác động và duy trì bằng tiếp điểm K1(3-5),
đồng thời Rth1 có điện, các tiếp điểm ở mạch động lực của côngtắctơ K1 đóng lại cấp nguồn
cho động cơ M1 quay
- Sau khoảng thời gian t1 ta đặt ở rơle thời gian Rth1, thì rơle tác động tiếp điểm
thường mở đóng chậm Rth1(9-11) đóng lại cấp nguồn cho côngtắctơ K2 tác động, các tiếp
điểm của K2 ở mạch động lực đóng lại cấp nguồn cho động cơ M2 quay, kết thúc quá trình
mở máy tuần tự
b / Dừng máy:
69

+Dừng tuần tự:
- Ấn nút D0 ( 5-13), tiếp điểm thường đóng D0(9-15) mở ra ngắt nguồn cấp cho
côngtắctơ K2, mở các tiếp điêm mạch động lực của K2 ngắt nguồn cấp cho M2 động cơ M2
dừng trước, đồng thời khi bấm D0 thì rơle thời gian Rth2 có điện, sau khoảng thời gian t2
đặt ở Rth2, rơle tác động tiếp điểm thường đóng mở chậm Rth2(5- 7) mở ra ngắt nguồn cấp
cho côngtắctơ K1, mở các tiếp điểm ở mạch động lực của K1 ngắt nguồn cấp cho động cơ
M1, động cơ M1 dừng
+ Dừng không tuần tự: Ấn nút D(1-3) ngắt nguồn cấp cho côngtắctơ K1, K2 mở các
tiếp điểm động lực của K1 và K2 ngắt nguồn cấp cho động cơ M1 và M2, động cơ M1 và
M2 đừng đồng thời
- Ngắt áptômát AP1, AP2 ngắt nguồn cấp cho mạch động lực và điều khiển.
2.Mạch điện điều khiển tuần tự 2 động cơ:

~3fa/380V - 50Hz ~ 220V
L1
0 N
L1
L2
L3
N
AP2 M1 RN1 RN2 RN3
1 D 3 5 Rth 4 7 2 4 6
K1
Rth1
K1
AP1 A1 B1 C1
Rth3 9 Rth1 11
K2
K1 K2 K3
Rth 2
A2 B2 C2 A3 B3 C3 A4 B4 C4 K2 13
RN1 RN2 RN3 Rth3 15 17 Rth2 19

K3
A5 B 5 C5 A6 B 6 C6 A 7 B 7 C7
Rth3
M1 M2 M3 D0 21
Rth3 K2 23 Rth4

- RN1, RN2, RN3 : Rơle nhiệt
- K1, K2, K3 : Côngtắctơ điều khiển động cơ M1, M2, M3
- AP1 : Áptômát 3 pha, đóng-cắt nguồn điện mạch động lực
- D0, M0: Nút bấm dừng tuần tự
70

- M1:, mở máy tuần tự
- D: Nut bấm dừng hệ thống
- Rth1, Rth2, Rth3: Rơle thời gian
- M1, M2,M3 : Động cơ xoay chiều không đồng bộ ba pha rôto lồng sóc
a / Mở máy:
- Ấn nút bấm M1 côngtắctơ K1 có điện tác động và duy trì bằng tiếp điểm K1(3-5),
đồng thời Rth1 có điện, các tiếp điểm ở mạch động lực của côngtắctơ K1 đóng lại cấp nguồn
cho động cơ M1 quay
- Sau khoảng thời gian t1 ta đặt ở rơle thời gian Rth1, thì rơle tác động tiếp điểm
thường mở đóng chậm Rth1(9-11) đóng lại cấp nguồn cho côngtắctơ K2 tác động, các tiếp
điểm của K2 ở mạch động lực đóng lại cấp nguồn cho động cơ M2 quay, tiếp điểm thường
mở K2(5-13) đóng lại cấp nguồn cho Rth2, sau khoảng thời gian t2 đặt ỏ Rth2, rơle tác động
tiếp điểm thường mở đóng chậm Rth2(17-19) đóng lại cấp nguồn cho
công tắctơ K3 tác động, các tiếp điểm của K3 ở mạch động lực cấp nguồn cho động cơ M3
quay, kết thúc quá trình mở máy tuần tự.
b / Dừng máy: +Dừng tuần tự:
- Ấn nút D0 ( 5-21), tiếp điểm thường đóng D0(15-17) mở ra ngắt nguồn cấp cho
côngtắctơ K3, mở các tiếp điêm mạch động lực của K3 ngắt nguồn cấp cho M3 động cơ M3
dừng trước, đồng thời khi bấm D0 thì rơle thời gian Rth3 có điện, sau khoảng thời gian t3
đặt ở Rth3, rơle tác động tiếp điểm thường đóng mở chậm Rth3(5- 9) mở ra ngắt nguồn cấp
cho côngtắctơ K2, mở các tiếp điểm ở mạch động lực của K2 ngắt nguồn cấp cho động cơ
M2, động cơ M2 dừng, công tắc tơ K2 mất điện tiếp điểm thường đóng K2(21-23) đang mở
sẽ đóng lại cấp nguồn cho Rth4, sau khoảng thời gian t4 ta đặt ở Rth4, rơle sẽ tác động, tiếp
điểm thường đóng mở chậm Rth4(5-7) mở ra ngắt nguồn cấp cho côngtăctơ K1, mở các tiếp
điểm của K1 ở mạch động lực ngắt nguồn cấp cho động cơ M1, động cơ M1 dừng.
+ Dừng không tuần tự: Ấn nút D(1-3) ngắt nguồn cấp cho côngtắctơ K1, K2, K3
mở các tiếp điểm động lực của K1 và K2 ngắt nguồn cấp cho động cơ M1 và M2, động cơ
M1,M2 và M3 đừng đồng thời
- Bảo vệ quá tải cho ba động cơ bằng rơle nhiệt RN1, RN2, RN3
CHƯƠNG 3: TRANG BỊ ĐIỆN CHO CÁC MÁY NÂNG VÀ VẬN CHUYỂN
71

III.1. Trang bị điện cho cầu trục
a. Khái niệm về cầu trục
Cầu trục là loại máy dùng để nâng bốc; vận chuyển hàng hóa, nguyên vật liệu
trên bến cảng, công trường xây dựng hoặc các nhà máy công nghiệp lớn.
Cầu trục có thể chuyển động tới - lui; qua - lại và lên - xuống để bốc dỡ hàng
hóa theo yêu cầu. Các bộ phận chính của cầu trục gồm:
 Hệ thống xe cầu: Còn gọi là xe lớn phục vụ cho chuyển động tới - lui của cầu
trục. Trên bệ cao của nhà xưởng có bố trí đường ray; xe cầu sẽ di chuyển dọc
theo đường ray này nhờ động cơ và cơ cấu truyền động.
 Hệ thống xe trục: Còn gọi là xe con, có bố trí móc câu được đặt trên đường ray
của xe cầu để thực hiện chuyển động qua - lại.
 Cơ cấu nâng hạ: Bao gồm dây cáp, móc câu hoặc nam châm điện đặt trên xe
trục. Đây là bộ phận quan trọng dùng nâng hạ hàng hóa.
 Ngoài ra trên xe trục còn đặt buồng điều khiển: toàn bộ hệ thống đóng cắt, bảo
vệ, các khóa an toàn cho cả hệ thống đều được đặt ở đây để công nhân thuận
tiện thao tác.
 Yêu cầu trang bị điện cho cầu trục
-Cầu trục phải làm việc an toàn ở chế độ tải nặng nề nhất.
-Động cơ phải đảo được chiều quay, công suất đủ lớn để đảm bảo khởi động trong
thời gian qui định; Không cần điều chỉnh vô cấp nhưng cũng không được nhảy cấp
quá lớn; làm việc ở chế độ ngắn hạn lập lại.
 Gia tốc của cơ cấu nâng hạ không quá 0,2m/s2.
 Phải có các biện pháp an toàn để dừng khẩn cấp khi sự cố và đảm bảo an toàn
cho người và hàng hóa.
 Phải tín hiệu rõ ràng các trạng thái làm việc.
b.Những đặc điểm cơ bản của hệ truyền động và trang bị điện cầu trục:
72

- Chế độ làm việc của các cơ cấu cầu trục được xác định từ các yêu cầu của quá trình
công nghệ, chức năng của cần trục trong dây chuyền sản xuất, cấu tạo và kết cấu của
cầu trục rất đa dạng
- Khi thiết kế và chế tạo hệ thống điều khiển và hệ truyền động điện phải phù
hơp với từng loại cụ thể
- Cầu trục trong phân xưởng luyện thép , trong các phân xưởng nhiệt luyện phải
đảm bảo các chỉ tiêu kỹ thuật trong chế độ quá độ.
• Cầu trục trong các phân xưởng lắp ráp phải đảm bảo quá trình mở máy êm, dải
điều chỉnh tốc độ rộng, dừng chính xác đúng nơi lấy hàng và hạ hàng v.v…
• Các cơ cấu của cầu trục làm việc trong chế độ cực kì nặng nề: Tần số đóng cắt
lớn, chế độ quá độ xảy ra nhanh khi mở máy, hãm và đảo chiều
c.Yêu cầu cơ bản đối với các cơ cấu của cầu trục:
- Sơ đồ cấu trúc của hệ điều khiển tự động đơn giản.
- Các phần tử cấu thành có độ tin cậy cao, đơn giản về cấu tạo, thay thế dễ dàng.
- Trong sơ đồ điều khiển phải có mạch bảo vệ điện áp “không”, quá tải và ngắn mạch.
- Quá trình mở máy diễn ra theo một luật được định sẵn.
- Sơ đồ điều khiển cho từng động cơ riêng biệt, độc lập.
- Có công tắc hành trình hạn chế hành trình tiến, lùi cho xe cầu, xe con, hạn chế hành
trình lên của cơ cấu nâng - hạ
d.Phân tích mạch điện tự động khống chế cầu trục điển hình
* Điều khiển các cơ cấu của cầu trục bằng bộ khống chế động lực kiểu H-51
73
+ Giới thiệu thiết bị

 Động cơ điện 3 pha KĐB roto dây quấn
 NCH: phanh hãm
 Dg: công tắc tơ
 RC: rơ le dòng
 Rf: điện trở phụ
- Bộ khống chế động lực H- 51 là loại đối xứng
 (1÷5) vị trí bên phải: chế độ nâng hàng ( cơ cấu nâng – hạ) và chạy tiến (cơ
cấu di chuyển)
 (1÷5) vị trí bên trái: chế độ hạ hàng ( cơ cấu nâng – hạ) và chạy lùi (cơ cấu di
chuyển)
H-51 có 12 cặp tiếp điểm:
 KC1,KC3,KC5,KC7: Đảo chiều quay động cơ bằng cách thay đổi thứ tự 2
trong 3 pha điện áp nguồn cấp cho dây quấn stato động cơ.
 KC2,KC4, KC6, KC8, KC10: Điều chỉnh tốc độ động cơ bằng cách thay đổi
trị số điện trở phụ Rf trong mạch roto của động cơ.
74

 KC9,KC11,KC12: dùng cho mạch bảo vệ
->>Nguyên lý hoạt động:
Khi đóng cửa ca bin, tiếp điểm KB đóng kín, tiếp điểm KC9, KC11, KC12 kín do tay gạt
KC ở vị trí 0. Nhấm nút M, cấp điện cho cuộn Dg, các tiếp điểm thường mở Dg đóng lại,
mạch tự duy trì và ta có thể bỏ tay khỏi nút M. có 2 chiều quay là thuận và nghịch tương
ứng vs Nâng – tiến hoặc Hạ - lùi
+Ta chọn Nâng – tiến, quá trình điều khiển như sau:
- Gạt KC sang vị trí 1, tiếp điểm KC1, KC5 kín cấp điện cho động cơ quay thuận, động cơ
khởi động và được điều chỉnh với 4 cấp tốc độ, KC11, KC12 mở.
- Gạt KC sang vị trí 2, tiếp điểm KC2 kín loại bỏ điện trở phụ 1 để tăng tốc động cơ.
- Gạt KC sang vị trí 5, tiếp điểm KC8, KC10 kín loại bỏ điện trở phụ 4 và 5 để tăng tốc
động cơ. Lúc này động cơ đã đạt vận tốc tối đa.
Khi chạy hết hành trình thuận, công tắc hành trình KT được tác động, ngắt điện mạch điều
khiển, động cơ đừng.
- Để động cơ làm việc trở lại thì gạt KC sang vị trí 0 cho chu trình làm việc tiếp theo.
+ Quá trình quay nghịch diễn ra tương tự:
- Khi cầu trục đang ở vị trí nâng, quay KC tới vị trí 1 thì động cơ được khởi động (theo
đường 1)và trị số mômen động cơ bé (M1 khi tốc độ động cơ bằng 0) nhằm khắc
phục khe hở giữa các bánh răng trong cơ cấu truyền lực, và kéo căng cáp.
- Quay KC tới vị trí 2 thì tiếp điểm KC2 đóng lại cắt 1 cấp điện trở phụ, tốc độ động cơ
được tăng lên theo đường 2
- Tương tự ở tất cả các vị trí 3,4,5 để thay đổi tốc độ động cơ.
75
Họ đặc tính cơ của động cơ tương ứng với các vị trí của bộ khống chế
- Nếu bộ khống chế động lực dùng loại không đối xứng, khi đặt bộ khống chế ở vị trí 1
(hạ hàng ) động cơ làm việc như động cơ một pha và có đường đặc tính (A) nét đứt
khi đó ta nhận được tốc độ hạ thấp hơn n3 (với phụ tải bằng M1)
-Dừng máy nhờ quay từ từ KC về vị trí 0
+ Bảo vệ liện động:
- Bảo vệ ngắn mạch bằng cầu chì CC
- Bảo vệ quá dòng bằng role dòng RC,1RC,ORC
- Bảo vệ điện áp 0 nhờ mở máy chỉ bắt đầu được khi quay bộ khống chế về vị trí 0
- Tiếp điểm công tắc hành trình KN, KH hạn chế dịch chuyển khi nâng và khi hạ.
76

*Hệ truyền động cơ cấu nâng – hạ của cầu trục dùng hệ máy phát – động cơ điện một
chiều (F- Đ)
RĐC
CKTF F Đ
BA Rsh
KĐA 1
CÔĐ CFĐ R1 2
R2 R3
3
V1 V2
MĐKĐ 4
N V3 G
CFA R4 5
V4 6
H
N H R5
7
N H 8
CCĐ RĐC KĐA R6
9
H N
10
H N
KKĐ
+ CKĐ RTT
R7
11 -
12
KC
2 1 0 1 2 RĐA
RTT RĐC KĐA 13
I
RĐA 14
N
RĐA HC1
II 15
H
HC2
III 16
G
IV 17
N RTh1 KKĐ 18
19
H RTh2
RTh1 20
N
21
RTh2
H 22
- Hệ truyền động F- Đ thường dùng đối với những cầu trục có trọng tải lớn, chế độ làm
việc nặng nề, yêu cầu về điều chỉnh tốc độ cao hơn, đáp ứng yêu cầu ngặt nghèo do
công nghệ đặt ra.
- Đây là hệ F – Đ có máy điện khuếch đại trung gian để tổng hợp và khuếch đại tín
hiệu điều khiển. Hệ TĐ này được sử dụng phổ biến trong các nhà máy lắp ráp và sửa
chữa, xí nghiệp luyện kim
- Động cơ truyền động cơ cấu nâng hạ Đ được cấp nguồn từ máy phát F
- Kích từ cho máy phát F là cuộn CKTF được cấp từ máy điện khuếch đại từ
77

- MĐKĐ có 4 cuộn kích từ:
- Cuộn chủ đạo CCĐ(9) nhằm đảo chiều dòng chủ đạo nghĩa là quyết định chiều
quay (nâng – hạ) cho động cơ.
- Cuộn phản hồi âm điện áp CFA (6) gồm 2 chức năng: điều chỉnh tốc độ bằng
cách thay đổi sức từ động sinh ra trong cuộn CFA bằng biến trở R4 và giúp
dừng nhanh động cơ truyền động khi dừng máy do dòng trong cuộn CFA
ngược chiều với dòng trong cuộn CCĐ
- Cuộn phản hồi âm dòng có ngắt CFD (2) để hạn chế dòng khi mở máy hoặc
đảo chiều
- Cuộn ổn định CÔĐ để nâng cao chất lượng của hệ truyền động.
- Điều khiển hệ truyền động bằng bộ khống chế chỉ huy kiểu cam KC đối xứng có 2 vị
trí nâng hạ hàng.
- Quay bộ khống chế sang phải, hàng được nâng lên với tốc độ thấp nếu KC ở vị trí 1,
tốc độ cao nếu KC ở vị trí 2
- Muốn hạ hàng, quay bộ khống chế sang trái. Nếu hạ chậm thì KC ở vị trí 1, hạ nhanh
thì KC ở vị trí 2
>Phân tích tác động mạch:
- Điều kiện để hệ làm việc là đủ từ thông kích từ, rơ le dòng điện bảo vệ thiều từ thông
RTT hoạt động.
- Bộ khống chế ở vị trí “0” nếu đủ điện áp cấp, role điện áp RDA(14) tác động, tiếp
điểm RDA (14),(15) đóng.
- Nâng hàng ở tốc độ thấp : Chuyển bộ khống chế sang vị trí “1” bên phải, công tắc tơ
N có điện, tiếp điểm N (18) , (21) đóng lại cấp điện cho KKĐ (19) và role thời gian
Rth (20). Khi khởi động, cần momen lớn( để đưa vật ra khỏi vị trí cân bằng), ta tăng
dòng kích từ động cơ qua cuộn CKĐ bằng cách nối tắt điện trở R7(12) (tiếp điểm
KKĐ (11) đóng) và duy trì thời gian bằng role thời gian Rth1. Sau 1 thời gian tiếp
điểm Rth thường đóng mở chậm (18) mở ra ngắt điện KKĐ, tiếp điểm KKĐ (11) mở
ra, R7 nối thông, dòng qua cuộn kích từ động cơ đạt giá trị định mức.
- Điều chỉnh tốc độ bằng cách thay đổi sức từ động sinh ra trong cuộn CFA bằng biến
trở R4 (6). Khi làm việc ở tốc độ thấp, tiếp điểm G (5) kín, sức điện động sinh ra
trong cuộn CFA rất lớn làm giảm sức điện động tổng của MĐKĐ, kết quả điện áp ra
của máy phát F giảm dẫn đến tốc độ của độ cơ giảm
78

- Nâng hàng ở tốc độ cao: Đặt bộ khống chế ở vị trí “2” lúc này công tắc tơ G có
điện, tiếp điểm G (5) mở ra nối thông điện trở G4. Dòng qua cuộn phản hồi âm điện
áp CFA giảm, cứ điện động tổng của MĐKĐ tăng đẫn đến tốc độ động cơ tăng.
- Quá trình hạ hàng xảy ra tương tự
- Khi dừng máy, cuộn CFA (6) được nối vào phần ứng của động cơ qua hai tiếp điểm
thường kín N, H (7) và điện trở hạn chế R5(7). Do chiều của cuộn CFA ngược chiều
với dòng trong cuộn CCĐ giúp dừng nhanh động cơ truyền động.
>>Các khâu bảo vệ:
- Bảo vệ quá dòng bằng role dòng điện cực đại RDC
- Bảo vệ quá điện áp bằng role điện áp cao KĐA
- Bảo vệ điện áp “ không” bằng role điện áp RĐA
- Bảo vệ thiếu từ thông bằng role dòng điện RTT
III.2. Trang bị điện cho máy xúc

3.3.Trang bị điện cho các máy búa trong công nghệ rèn, đập
3.4. Trang bị điện cho các máy ép ma sát
3.5. Trang bị điện nhóm máy hàn.
1. Phân loại
- Hiện nay hàn điện là một phương pháp ghép nối các chi tiết được dùng
rộng rãi trong công nghiệp, trong xây dựng, trong ngành chế tạo và sửa chữa máy.
- Hàn điện có những ưu điểm nổi bật với phương pháp ghép nối khác như tán đinh,
rivê, bulông, êcu là do: HÀN ĐIỆN
- Tiết kiệm nguyên vật liệu so với các phương pháp hàn gắn kết khác (5  10)% so
với phương pháp tán đinh, 40% so với phương pháp đúc).
Hàn hồ quang Hàn tiếp xúc
- Độ bền cơ học mối ghép nối cao.
- Giá thành hạ, năng suất cao
- Dễ dàng thực hiện cơ khí hoá và tự động hoá quá trình công nghệ ở mức cao.
Hàn Hàn
tay
- Cải thiện được điều kiện làm việc cho công nhân ghép nối kim loại.
tự động
79
CD
4RG
R
T
h
A N
FH
2RG
R
K
RP3
RU RTh
17
RU
1RI 2RI
KC0 8
Đ2
KC1
RH
KC2 25
RU
11 KC3 13
12 1110 9 8 7
HN
KC
KC44 1RG 1G
19
15 T 29
KC5 17 2RG
31 5 33 2G
17 KC6 2
B 35 3 3G
0
19 KC7 21
RK 39
4G
1 2 3 4 5 6
80
Ch¬ng IV: Trang bÞ ®iÖn cho çc m¸y rÌn dËp
I. Kh¸i niÖm chung

RÌn ®Ëp lµ ph¬ng ph¸p gia c«ng b»ng ¸p lùc lîi dông biÕn d¹ng dÎo cña kim lo¹i
®Ó t¹o ra s¶n phÈm cã h×nh d¹ng vµ kÝch thíc mong muèn
RÌn vµ dËp nãng dËp nguéi chiÕm vÞ trÝ quan träng trong c«ng nghiÖp s¶n
xuÊt nhiÒu s¶n phÈm chóng kh«ng chØ ®¶m b¶o cho çc ph«i chÊt lîng cao chÝnh
x¸c ®Ó gia c«ng c¬ khÝ tiÕp mµ trong nhiÒu trêng hîp cßn lµ thao t¸c hoµn thiÖn.
C«ng nghÖ rÌn dËp tiÕn tíi t¹o çc chi tiÕt ®¶m b¶o kÝch thíc h×nh d¹ng vµ chÊt l-
îng bÒ mÆt cuèi cïng chØ gia c«ng tinh b»ng c¬ khÝ vµ mét sè trêng hîp kh«ng cÇn
gia c«ng c¬ khÝ thªm, tiÕn bé vÒ chÊt lîng s¶n phÈm va n¨ng suÊt cao tron rÌn dËp.
Tù ®éng ho¸ çc m¸y dÌn dËp.
Çc m¸y dÌn dËp cã l¹i chØ thùc hiÖn mét nguyªn c«ng cã lo¹i thùc hiÖn nhiÒu
nguyªn c«ng.
¸p lùc gia c«ng trªn m¸y thêng lín vµ rÊt lín t¹o ra díi d¹ng xung lùc ®ét biÕn (lùc
t¸c dông vµo ph«i ®Ó g©y biÕn d¹ng) thêng ng¾n vµ rÊt ng¾n so víi thêi gian 2 lÇn
thao t¸c.
Trong thêi gian kh«ng thao t¸c b¸nh ®µ bëi m«men qu¸n tÝnh lín sÏ ®îc ®éng
c¬ tÝch luü n¨ng lîng díi d¹ng ®éng n¨ng lóc thao t¸c tèc ®é hÖ gi¶m ®éng n¨ng dù
tr÷ ë b¸nh ®µ sÏ t¹o ra m«men cïng ®éng c¬ ®Ó th¾ng lùc c¶n do biÕn d¹ng cña
ph«i vµ m«men qu¸ t¶i cho phÐp cña ®éng c¬ kh«ng cÇn qu¸ lín.
II. ®Æc ®iÓm truyÒn ®éng
ë çc m¸y rÌn dËp cã b¸nh ®µ ®Çu trît (®Çu dËp) T chuyÓn ®éng lªn xuèng
th«ng qua trôc khuûu, tèc ®é ®Çu trît lµ tèc ®é thay ®æi thuú thuéc gãc quay cña
trôc khuûu do vËy m«men qu¸n tÝnh cña phÇm nµy qui ®æi vÒ trôc ®éng c¬ còng
thay ®æi.
B¸nh ®µ ®a ®éng c¬ t¨ng tèc ®Ó tÝch luü n¨ng lîng khi m¸y kh«ng thao t¸c vµ
khi b¸nh ®µ n¨ng lîng lóc thao t¸c th× hÖ gi¶m tèc, ®éng c¬ lµm viÖc trong ®iÒu
kiÖn t¶i thay ®æi liªn tôc, tèc ®é thay ®æi liªn tôc nghÜa lµ lu«n ë tr¹ng th¸i qu¸ ®é.
M¸y dÌn dËp lµ m¸y cã tèc ®é cao, vÝ dô nh m¸y tù ®éng dËp t«n hiÖn ®¹i cã
®Õn 1250 hµnh tr×nhñtong 1 phót.
81

M¸y Ðo dËp nãng lùc lín 4000T lµ 50 hµnh tr×nh/phót. tÝnh chÊt ®éng c¬ phï
hîp víi tÝnh chÊt 1 m¸y.
®éng c¬ ph¶i cã cÊu t¹o vµ kh¶ n¨ng sö dông l©u dµi cho phÐp trong ®iÒu
kiÖn s¶n xuÊt dÌn dËp nh nhiÖt ®é cao, ®é rung.
ë çc m¸y Ðp trôc khuûu tèc ®é cÇn thiÕt biÕn d¹ng dÎo ®îc ®¶m b¶o nhê m¹ch
®éng häc c¬ khÝ cña m¸y. trêng hîp nµy ®éng c¬ chØ quay trôc dÇn víi tèc ®é
kh«ng ®æi.
ë m¸y dÌn dËp kh«ng cã b¸nh ®µ P <200 KW thêng dïng ®éng c¬ kh«ng ®ång
bé ®Ó cã tèc ®é kh«ng ®æi. ë m¸y dÌn dËp cã b¸nh ®µ thêng dïng ®éng c¬ kh«ng
®ång bé roto lång sãc cã ®é trît cao.
M¹ch truyÒn ®éng c¬ khÝ ®¶m b¸o truyÒn lùc vµ thay ®æi tèc ®é trªn trôc
®éng c¬ thµnh tèc ®é gia c«ng phï hîp trªn ®Çu trît.
- Phï hîp víi tÝnh chÊt m¸y vµ thùc hiÖn thao t¸c c«ng nghÖ, chÞu rung
®éng, chÞu nhiÖt ®é cao
- An toµn vµ thuËn tiÖn khi lµm viÖc.
- §¹t n¨ng suÊt cÇn thiÕt víi chÊt lîng s¶n phÈm cao.
- Tin cËy trong khai th¸c.
- Çc khÝ cô ®iÖn vµ çc thiÕt bÞ ®iÖn ®îc ®Æt trong tñ, c«ng t¾c
hµnh tr×nh ®îc ®Æt trªn vá m¸y.
III. chän truyÒn ®éng b¸nh ®µ theo ®iÒu kiÖn më m¸y
Më m¸y víi b¸nh ®µ ®éng c¬ dÌn dËp lµ nÆng nÒ nhÊt v× m«men qu¸n tÝnh
cña b¸nh ®µ rÊt lín.
Thêng sau khi qui ®æi vÒ trôc ®éng c¬ nã gÊp tõ 20_70 lµm m«men qu¸n tÝnh
r«to çch nµy cßn t¨ng ®îc gi¸ tÞ m«men trung b×nh lªn vµ do ®ã gi¶m thêi gian më
m¸y.
NÕu mÒm hãa ®îc ®Æc tÝnh lµm viÖc cña ®éng c¬ nhê ®iÖn trë phô tham
gia cè ®Þnh ë m¹ch r«to çch nµy cßn t¨ng ®îc gi¸ trÞ m«men trung b×nh lªn vµ do
®ã gi¶m thêi gian më m¸y.
NÕu mÒm ho¸ ®îc ®Æc tÝnh lµm viÖc cña ®éng c¬ nhê ®iÖn trë phô tham
gia cè ®Þnh ë m¹ch r«to th× cã thÓ gi¶m m«men qu¸n tÝnh cÇn thiÕt cña b¸nh ®µ
do t¨ng ®é trît vµ ®ång thêi còng gi¶m thêi giam më m¸y.
82
27
43
23
45
11
9
4
7
1RI 1KH
2KH
Đ1
Đ3
N

Khi tÝnh to¸n ®iÖn tö më m¸y cÇn x¸c ®Þnh m«men cùc ®¹i lóc më m¸y thêng
lµ Mx= (0,8_0,85)Mth
Sau ®ã cho sè cÊp më m¸y (kh«ng kÓ cÊp lµm viÖc) thêng ë m¸y rÌn dËp c«ng
CC
suÊt ®Þnh møc ®éng c¬ < 50 Kw th× thùc hiÖn 1 cÊp më m¸y.
C«ng suÊt (50_100) Kw th× thùc hiÖn 2 cÊp më m¸y.
C«ng suÊt tõ 100 Kw trë lªn th× 3 cÊp më m¸y.
M¸y dÌn dËp c«ng suÊt <75Kw rÊt hay dïng ë ®éng c¬ r«to lång sãc cã ®é trît
lín.
IV. S¬ ®å ®iÒu khiÓn m¸y rÌn dËp
XÐt 1 s¬ ®å ®iÒu khiÓn li hîp ma s¸t thùc hiÖn qua 1 nam ch©m ®iÖn t¸c
dông lªn bé van ®iÖn khÝ ®Ó ®ãng li hîp. S¬ då ®iÒu khiÓn li hîp ma s¸t b»ng 2
tay dËp l¸t 1 vµ kh«ng cho phÐp lËp hµnh tr×nh liªn tiÕp b»ng çch Ên çc nót bÊm
liªn tôc.
H×nh a cho s¬ ®å thiÕt bÞ chØ huy cã trôc nèi víi trôc khuûu.
Hai cam c pr«phin sao cho tiÕp ®iÓm thêng më CH_1 ®ãng ë ®iÓm chÕt díi
trôc khuûu (®Çu dËp ë vÞ trÝ cuèi cïng). TiÕp ®iÓm thêng ®ãng (CH_2) më ra
trong thêi gian ng¾n. khi ®Çu dËp ë vÞ trÝ gÇn trªn cïng (®iÓm chÕt trªn cña trôc
khuûu).
Khi cÊp nguån cho m¹ch ®iÒu khiÓn (B) r¬le 1R cã ®iÖn t¸c ®éng vµ tù duy
tr× ®ång thêi ®ãng s½n m¹ch cho r¬le 2R. khi 2 tay Ên vµo 1N vµ 2N th× 1R vÉn cã
®iÖn do tù duy tr× vµ 2R cïng ®îc cÊp ®iÖn, tiÕp ®iÓm thêng më cña 2R ®ãng
m¹ch cuén nam ch©m NC cña van ®iÖn – khÝ, cÊp khÝ ®ãng ly hîp, trôc khuûu
b¾t ®Çu quay ®Èy ®Çu dËp xuèng tíi ®iÓm chÕt díi CH_1 ®ãng. ®Çu dËp b¾t
®Çu ®i lªn vµ ngêi vËn hµnh cã thÓ bá tay khái çc nót Ên mµ vÉn kh«ng sî v« ý bÞ
®Ëp vµo tay.
R¬le 2R vÉn ®îc duy tr× khi ®Çu dËp ®i lªn nhê tiÕp ®iÓm CH_1 gÇn ®iÓm
chÕt trªn çc tiÕp ®iÓm CH_1 vµ CH_2 ®Òu më vµ ®Çu dËp dõng.
NÕu ngêi vËn hµnh Ên liªn tôc 1N vµ 2N th× 1R vÉn cã ®iÖn do tù duy tr× qua
CH_2 nhng tíi gÇn ®iÓm chÕt trªn th× 2_CH bÞ më r¬le 1R mÊt ®iÖn vµ tiÕp
®iÓm 1R t duy tr× còng më ra nªn sau ®ã CH_2 cã ®ãng th× 1R còng kh«ng thÓ cã
®iÖn. R¬le 2R còng bÞ ng¾t ®Çu dËp sÏ dõng l¹i ®Ó cã hµnh tr×nh míi ph¶i nh¶
nót
83

Giáo Trình

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giáo Trình

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Trêng §HSPKT Nam §Þnh GV: Mai ThỊ THÊM

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

§1. C¸c lo¹i s¬ ®å m¹ch ®iÖn vµ ký hiÖu

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

a. M¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu kÝch tõ ®éc lËp

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

d. Ba pha 2 d©y quÊn

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

5. M¸y biÕn dßng

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

10. CÇu dao 1 pha , 3 pha

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

b. S¬ ®å m¹ch ®iÒu khiÓn

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

c. Giíi thiÖu thiÕt bÞ

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

w0 lµ tèc ®é kh«ng t¶i lý tëng

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

1.2. C¸c nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn theo tèc ®é

* CÊu t¹o r¬le tèc ®é

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

M¹ch ®éng lùc cã ba ®iÖn trë phô r1, r,2, r3

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

- ¦u ®iÓm : RÎ tiÒn ®¬n gi¶n

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

+ rf3 rf2 rf1

Rh lµ ®iÖn trë h·m

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

RG lµ r¬le dßng ®iÖn

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Tõ c«ng thøc trªn ta cã thÓ biÕt ®îc KTV

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Trong m¹ch ®éng lùc gåm 2 cÊp ®iÖn trë phô

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

2. M¹ch ®iÒu khiÓn

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

3. Nguyªn lý lµm viÖc

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

1RM , 2RM r¬ le b¶o vÖ dßng ®iÖn cùc ®¹i

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

II. B¶o vÖ cùc tiÓu (b¶o vÖ ®iÖn ¸p kh«ng)

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

III. B¶o vÖ mÊt tõ trêng

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Liª n ®éng c¬ khÝ

5- Các khâu liên động làm chức năng bảo vệ

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

Khoa ®iÖn - §iÖn Tö

2.1. Më m¸y TRỰC TIẾP ®éng c¬ ®iÖn xoay chiÒu