Professional Documents
Culture Documents
“Em T 18 tuổi. Hiện đang là học sinh lớp 11 trường THPT Kỳ Sơn, Hòa Bình. Mẹ
em là một người đàn bà tha phương cầu thực từ đâu tới Kỳ Sơn. Bà không có anh
em, họ hàng thân thích. Hàng ngày chỉ biết đi mò cua bắt ốc ngoài đồng về bán
lấy tiền mua gạo. Chị miệt mài lao động kiếm sống. Cuộc sống của chị gặp nhiều
khó khăn và thiếu thốn. Không may trong một lần đi mò cua bắt ốc ngoài đồng, chị
đã bị một gã say rượu cưỡng hiếp và mang thai. Cuộc sống của một người đã khó
nay lại đèo bòng thêm một người nữa càng làm tăng sự thiếu thốn lên gấp bội.
Bà của T là một bà lão góa bụa, mù lòa, già yếu, gặp mẹ T và hai người sống với
nhau, xem nhau như mẹ con. Do cuộc sống khó khăn, thiếu thốn, lao động nặng
nhọc mà mẹ T sau khi sinh em được một thời gian thì qua đời, để lại hai bà cháu
côi cút trong căn lều nhỏ rách nát ngoài đồng, ngày qua ngày nương tựa vào nhau
mà sống. Trong túp lều chỉ có vỏn vẹn một chiếc chõng tre, tối đến bà nằm một
bên còn em một bên thức để học bài. Em chăm học và học giỏi. Thấy tình cảnh
khốn khó của hai bà cháu, chính quyền địa phương đã làm đơn cho em được vào
sống tại trung tâm Công tác xã hội Hòa Bình. em T vào trung tâm học được học
sinh giỏi nhiều năm liên tiếp. Cuộc sống tuy đỡ khổ hơn trước nhưng lúc nào e
cũng nhớ về bà. Mỗi khi có được nghỉ hè hoặc có dịp được về chơi thăm nhà, T
đều chăm chỉ phụ giúp bà công việc ở nhà. Một thời gian sau đó, bà của T qua đời
vì tuổi cao sức yếu. Em buồn vì mất đi chỗ dựa tinh thần. Em thay đổi bản thân
theo hướng tiêu cực, giả vờ quên đi quá khứ trước đây của mình. Em học hành
cểnh mảng, hay bỏ học, tụ tập bạn bè với các bạn xấu rồi đánh nhau. Học lực của
1
em giảm sút. Các bạn xa lánh em dù em đá bóng giỏi và có tài làm thủ lĩnh trong
đám bạn bè”.
3
các yếu tố tác động đến tổ chức, những vấn đề tổ chức cần đối mặt, nhận diện đúng
đối tượng, điều kiện bảo đảm thực hiện của quyết định. Trong các hoạt động này,
quá trình thu thập và xử lý thông tin có liên hệ với mật thiết với nhau. Thông tin
thu thập thiếu sẽ không giúp nhận diện được bản chất, quy luật của vấn đề. Thông
tin thu thập đầy đủ nhưng thiếu kỹ năng xử lý cũng sẽ làm giảm ý nghĩa của thông
tin, không đem lại cơ sở khoa học vững chắc cho quá trình lập kế hoạch và ra
quyết định.
b. Kỹ năng lắng nghe
Lắng nghe là một công cụ cơ bản của công tác xã hội cá nhân . Lắng nghe
tích cực , chú tâm là mục đích nhắm đến. Mục đích là hiểu lời nói và cảm nghĩ của
người nói càng chính xác càng tốt, việc tập trung tinh thần để lắng nghe là cần
thiết. Người nghe phải chú ý đến những gì được nói ra, những gì không được nói
ra và những gì được đề xuất. Lắng nghe, vì vậy, trở thành một hoạt động được thực
thi một cách có ý thức đối với nhân viên xã hội. Nó còn là một khía cạnh thực hành
nguyên tắc chấp nhận.
c. Kỹ năng quan sát
Quan sát là chú ý đến những đặc điểm của người, vật hay tình huống và
trong bối cảnh của công tác xã hội cá nhân, mục đích là sử dụng những dữ kiện
quan sát được để hiểu thân chủ và hoàn cảnh của anh ta. Nhân viên xã hội phải có
sự quan sát, nhận thức về những điều sau đây liên quan đến thân chủ :
Dáng vẻ bên ngoài : Nhân viên xã hội không khó khăn gì lắm trong việc chú
ý đến dáng vẻ bề ngoài của con người thân chủ - áo quần anh ta mặc, mức độ sạch
sẽ ...
Biểu hiện qua nét mặt : Khuôn mặt con người đôi khi phản ánh những cảm
nghĩ nội tâm và đối với nhân viên xã hội thì biểu hiện qua nét mặt là cơ sở để quan
sát. Những cảm nghĩ như buồn, giận và thù địch không cần sự diễn đạt thành lời để
4
biểu thị chúng; sẽ có những dấu hiệu mách bảo hiện lên khuôn mặt cho biết những
cảm nghĩ che dấu. Tương tự, những tư thế, dáng điệu, giọng nói, và cử động của cơ
thể cũng đều có ý nghĩa .
Những dấu hiệu của sự lo lắng, bất an : Thân chủ chỉ ngồi mép ghế vì cảm
thấy xa lạ hay căng thẳng . Nhiều thân chủ của chúng ta không cảm thấy thoải mái
trong ngày đầu tiên đến cơ sở xã hội. Họ không biết gì về công việc làm của nhân
viên xã hội và những gì họ trông đợi ở cơ sở xã hội. Sức ép từ các vấn đề của họ và
việc họ phải nói chuyện với một người xa lạ làm tăng thêm sự bối rối, lúng túng
nơi họ.
Xem ngôn ngữ cơ thể : Mối quan hệ giữa cơ thể và tâm hồn được thể hiện
qua cử động của cơ thể để biểu lộ cảm nghĩ. Hiện tượng này được gọi là ngôn ngữ
cơ thể và có thể kèm theo hay không kèm theo ngôn ngữ không lời. Những điều
nẩy sinh trong ngôn ngữ cơ thể là truyền thông không lời, nhưng đó là truyền
thông không tự ý hay sự truyền tải tín hiệu ngoài ý muốn của người truyền đạt.
Biểu lộ cảm nghĩ không tự ý qua nét mặt : Vì những điệu bộ và những biểu
lộ qua nét mặt là không tự ý trong các tình huống ngoài đời thực nên trong một vở
kịch diễn viên phải giả vờ đóng vai để miêu tả sinh động các nhân vật trong câu
chuyện.
Quan sát những gì ngoài những cái đã rõ : Những phạm vi quan sát của nhân
viên xã hội mở rộng ra ngoài những gì mình thấy ở thân chủ, nghe từ thân chủ,
những gì xảy ra giữa thân chủ và những người khác kể cả những người trong gia
đình.
d. Kỹ thuật chiếc cốc đầy một nửa
kỹ thuật chiếc cốc đầy một nửa nêu lên những mong muốn và nhận thức của thân
chủ về sự thiếu hụt trong cuộc sống của em. Từ khi sinh ra, T không biết bố mình
là ai. Em thiếu đi tình thương của người bố và hiện tại, hai người thân thiết nhất
5
của em là mẹ em và bà em cũng đã qua đời. Em mong muốn có tình thương yêu từ
những người ruột thịt nhưng em lại không có được. Sử dụng kỹ thuật này, nhân
viên CTXH đã biết được phần nào những mong muốn và suy nghĩ của em.
e. Kỹ thuật chuyến tàu cuộc đời
Riêng đối với kỹ thuật này, đó là việc cho thân chủ nhìn thấy một bức tranh vẽ
đoàn tàu, trong đó bao gồm nhiều toa tàu khác nhau. Mỗi toa ứng với một thời gian
mà thân chủ sống, những khó khăn mà thân chủ phải trải qua. ở chuyến tàu cuộc
đời, nhân viên CTXH chỉ ra cho thân củ vấn đề hiện tại của thân chủ đang nằm ở
toa tàu nào và nếu dần dần giải quyết từng bước thì cuối cùng con tàu đó sẽ về tới
đích, tức là thân chủ sẽ có một cái kết có hậu. Áp dụng kỹ thuật này đã động viên
và khích lệ em T rất nhiều.
II. Tiến trình CTXH cá nhân
1. Tiếp cận thân chủ :
Nhân viên CTXH đến gặp thân chủ tại Trung tâm Công tác xã hội Hòa Bình. Em T
có hoàn cảnh rất cá biệt. Trong nhà C1 cũng có nhiều em với nhiều hoàn cảnh khác
nhau nhưng xét trên nhiều phương diện như môi trường hoàn cảnh sống, lứa tuổi,...
thì tiếp cận em T gặp không ít khó khăn. Khó khăn ở đây không phải là do em T là
người khó bắt chuyện , ngược lại em là người rất dễ gần, dễ nói chuyện. Nhưng
chính cái thuận lợi ấy lại là điều gây khó khăn trong quá trình làm việc với em. Em
hay trêu đùa người khác và khiến người nói chuyện rất khó để đề cập với em về
vấn đề của chính bản thân em.
6
3. Thu thập dữ liệu:
- Từ thân chủ
- Sau khi bà mất, em T coi như mình không có quá khứ. Em không nói với ai
về bản thân mình.
- Em T mất chỗ dựa về tinh thần nên rơi vào trạng thái sốc, khủng hoảng về
tâm lý.
c/ Sơ đồ phả hệ
Chú thích
7
Mối quan hệ thân thiết
4. Chuẩn đoán:
Vấn đề: em T sinh ra trong gia đình không biết bố mình là ai, thiếu thốn tình
cảm, cuộc sống gặp nhiều khó khăn khi mẹ không có nghề nghiệp ổn định, cuộc
sống phụ thuộc vào thiên nhiên. Em bị mất chỗ dựa về tinh thần khi bà và mẹ đều
qua đời.
Đặc điểm: em T học hành chểnh mảng, bỏ học, kết bạn với đám bạn xấu,
đánh nhau, bắt nạt các em nhỏ.
- Em T bị sốc về tâm lý khi không còn người thân bên cạnh, mất chỗ dựa về
tinh thần.
- Em bị khủng khoảng, dẫn đến bế tắc trong cuộc sống không biết sau này em
sẽ sống như thế nào?
- Nhu cầu được định hướng về tương lai, ổn định cuộc sống sau khi ra khỏi
trung tâm
- Hướng nghiệp
g/ Sơ đồ sinh thái:
Thời gian Mục tiêu Hoạt động Nguồn lực Lượng giá
2 tuần thay đổi thái độ, kèm em học bài, thân chủ em T chú tâm
hành vi của thân nhất là trong thời vào việc học
nhân viên
chủ gian em ôn thi hoc hơn. Em chịu
CTXH
kỳ. động viên, an khó học thêm
10
ủi em, đưa ra giáo viên môn Toán,
những lời khen để vốn là môn
cán bộ quản
em cảm thấy tự không phải là
lý
hào về bản thân thế mạnh, sở
mình trường của
em.
1 tuần Quan tâm đến đề cập một cách thân chủ em T nhận
đời sống vật nhẹ nhàng đến thức được
nhân viên
chất và tinh thần những vấn đề hiện hành vi của
CTXH
của thân chủ, tạo tại của em và đưa bản thân.
điều kiện để ra lời các bạn, các em T thay đổi
những
thân chủ tham khuyên phù hợp. em nhỏ sống hành vi theo
gia sinh hoạt văn tổ chức các trò tại trung tâm hướng tích cực
hóa cộng đồng chơi, cùng em vui hơn.
lành mạnh chơi, từ đó khuyến Thông qua các
khích em cùng với trò chơi vận
các hệ thống xung động, em T và
quanh em là những các bạn nhỏ
người đang trực trong trung
tiếp dạy dỗ em, các tâm gần gũi
bạn trong trung nhau hơn. Các
tâm phối hợp cùng em nhỏ cũng
trị liệu cho em một không còn sợ
cách có hiệu quả em T như
hơn. trước.
mỗi khi có trận
11
bóng đá, em T
được giao
trọng trác là
đội trưởng và
có nhiệm vụ
hướng dẫn kỹ
thuật đá bóng
cho những em
nhỏ tuổi hơn.
Đội bóng duy
trì hàng tuần,
mỗi khi các
em đi học về
và đã làm
xong các công
việc được
phân công.
Nhờ vậy, em T
đã thoải mái
hơn trong việc
thể hiện cảm
xúc cá nhân
theo hướng
tích cực, nhận
ra được tình
cảm của mọi
12
người quan
tâm dành cho
mình.
1 tuần hướng nghiệp giới thiệu cho em thân chủ Tư vấn, cung
T về những loại cấp kiến thức,
nhân viên
hình sản xuất hiện kỹ năng lựa
CTXH
đại, tình hình thị chọn nghề phù
trường lao động, giáo viên hợp với bản
những yêu cầu thân, sở thích
nhân lực thạo nghề của em T để
của mọi ngành sau khi em T
kinh tế, về nội ra khỏi trung
dung và triển vọng tâm ổn định
phát triển của thị cuộc sống.
trường nghề
nghiệp, những
cách và điều kiện
tiếp cận chúng,
những yêu cầu do
các nghề đòi hỏi
đối với con người,
những khả năng
tăng cường và tự
hoàn thiện trình độ
nghề nghiệp trong
quá trình hoạt động
13
lao động.
6. Thực hiện kế hoạch:
Duy trì trạng thái cân bằng về tâm lý theo chiều hướng tích cực học tập và
tham gia các hoạt động.
Khi đưa ra kế hoạch trị liệu thì nhân viên xã hội cần tiến hành trị liệu, can
thiệp đối với thân chủ.
Tạo điều kiện để thân chủ tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc: tư vấn, hòa
nhập cộng đồng, thay đổi môi trường.
Cùng phối hợp với giáo viên trong việc cung cấp kiến thức, kỹ năng về
hướng nghiệp
Tác động tới trường học, nơi em T đang theo học để em không bị lôi kéo, dụ
dỗ bởi những học sinh hư.
Khi đã trị liệu cho em T, nhân viên CTX đánh giá lại xem quá trình thực
hiện đã tốt chưa. Nếu cần thay đổi thì sẽ thay đổi như thế nào.? Đồng thời có thể
đưa ra kế hoạch trong tương lai gần. Sau quá trình chữa trị, nhân viên xã hội cần
phải chú trọng đến việc phục hồi những chức năng về thể chất, tâm lý và xã hội
của trẻ.
Đối với em T, qua quá trình trị liệu đạt kết quả, nếu muốn đạt kết quả tốt
hơn nữa cần phải nhờ đến sự phối hợp của các cô tại trung tâm, nhất là hai cô quản
lý đối tượng. Kèm theo đó là các em lớn tuổi hơn thân chủ ngay tại nơi thân chủ
đang sinh sống. Chính những nguồn lực đó đã giúp cho tiến trình trợ giúp thân chủ
thành công.
14
Quá trình tiến hành can thiệp với thân chủ, ngoài những phương pháp được
sử dụng thường xuyên như thu thập thông tin từ các hệ thống xung quanh thân chủ,
quan sát các hoạt động của thân chủ, nhân viên CTXH còn trực tiếp tiến hành thu
thập thông tin từ chính thân chủ của mình, để em có thể bày tỏ về hoàn cảnh, quá
khứ mà em xem như không tồn tại. Cũng đã có nhiều buổi trò chuyện được diễn ra,
nhiều buổi thành công và có những buổi không như mình mong muốn nhưng nhìn
chung việc can thiệp có kết quả tốt đẹp. Em T đã chăm học hơn so với trước. Em
hạn chế việc bỏ học ở lớp, ít đánh nhau với bạn bè và đặc biệt một điểm thấy rõ ở
em là em đã đối xử tố, hòa nhã với những em ít tuổi hơn ở trung tâm.
PHẦN BA
1. Những khó khăn/ thuận lợi trong quá trình thực tập
Thuận lợi
Lãnh đạo trung tâm khi lần đầu tiên tiếp xúc đã có sự tiếp đón nồng nhiệt.
Tạo điều kiện cho nhóm sinh viên thực tế môn học
Các giáo viên trong lớp truyền đạt cho các em những kiến thức khá bổ ích và
những kỹ năng trong công việc
Đánh giá cao những hoạt động của nhóm sinh viên
Trong quá thực tập tại địa phương, nhìn chung các cấp lãnh đạo từ xã đến ấp
luôn tạo mọi sự giúp đở cho bản thân em rất nhiệt tình trong quá trình làm việc
như; quá trình tiếp xúc, gặp gở thân chủ cá nhân và nhóm, củng được sự hổ trợ
nhiệt tình của các cán bộ trung tâm.
Khó khăn
15
Đối với ngành CTXH, việc thực hành, thực tế rất quan trọng. Đó là cơ hội để
sinh viên kiểm chứng, đối chiếu những kiến thức và lý thuyết đã được học trên ghế
nhà trường. Tuy nhiên, thời gian chuyến đi quá ngắn nên chưa có nhiều thời gian
để tiếp xúc cũng như tìm hiểu sâu sắc về các đối tượng.
2. Kinh nghiệm học hỏi của bản thân trong quá trình thực tập tại cơ sở
- Hiểu rõ về ngành học của mình, về con đường mà mình đã lựa chọn.
- Hiểu được những nhân tố cần thiết của một nhân viên CTXH là: sự nhiệt
tình, cống hiến, quyết tâm dẫn thân, có lòng yêu nghề.
- Hiểu được hoàn cảnh và tâm lý của nhiều đối tượng khác nhau.
- Rèn luyện được các kỹ năng như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng lắng nghe trước
đám đông,...
- Biết cách tiếp cận với đối tượng, làm họ tin và sẵn sàng chia sẻ tâm tư hoàn
cảnh của mình
Đội ngũ nhân viên xã hội còn thiếu, có một số thầy cô chuyên môn và tận
tình trong công việc nhưng cũng không tránh khỏi một số thầy cô không được đào
tạo chuyên ngành công tác xã hội.
Có các dạng khuyết tật nhưng đội ngũ cán bộ nhân viên hầu như là nữ nên
việc trợ giúp cho các em còn nhiều khó khăn.
16
Các cấp chính quyền cần quan tâm đối với đối tượng bảo trợ nhiều hơn, cần
thực hiện làm tốt các chính sách an sinh xã hội cho họ, cần làm gấp các thủ tục cho
thân chủ hưởng chế độ theo qui định trong thời gian tới.
Trang bị, củng cố hệ thống kiến thức cơ bản, cơ sở chuyên ngành và kỹ năng
thực hành nghề công tác xã hội, giúp bản thân có phương pháp tư duy khoa học, có
phẩm chất đạo đức, có năng lực vận dụng kiến thức để giải quyết những vấn đề
thực tiễn xã hội đặt ra.
Bằng nhiều biện pháp nâng cao trình độ ngoại ngữ phục cụ cho chuyên môn
đạt chất lượng.
17