HuyeEn Diéu NguGi lam vudn kiém quét chua DOI SONG VA CONG VIEC . 7 * a oe aN Tw Mmc IC tm amt mes TTNHA XUAT BAN TONG HOP TP.HOM & CONG TY VAN HOA PHUONG NAM PHOI HOP THUC HIEN Huyén Dieu Nguéi lam vudn kiém quét chia DOI SONG VA CONG viEC ‘Tai ban lin thu 1 NHA XUAT BAN TONG HOP TP. HOMAG tanh kinh tri an: = Dat nude Viét Nam noi tdi sinh ra. = Cha me da sinh ra toi. m= Nhiing vi Thay da chi day cho tdi cac mat phap dé dugc thanh céng réi thanh than va an lac trong cudc déi nay. ™ Nhiing dat nude da tao co hdi cho tdi sinh s6ng va lam viée dé thyc hién ude nguyén lam duge diéu phude dic trong déi. = Nhiing ban be, than hitu, nhiing dé ti da va dang gitip d6 tdi lam viéc phude duc Va cuéi cling la cam on nhiing con chim héng hac da cho t6i co hdi gan gui vdi thién nhién, qua dé cé dip lam thém vai diéu hiu ich cho doi. THAY LOI TUA TF rong euge sing db: khi 6 ming sit mau nhigm dén mot céch rat bai ngo ma khéng phdi lic nao ching ta ciing nhan biéi. Thong thudng cdc diéu mau nhigm nay ndy sinh chinh tit vige lam cu thé ma ching ta thyc hién nhdim mang lai sit an lac cho nguoi khde. Néu ai cing tam niém hang ngay, hang tudn hode hang théng cé’ gdng lam mét viée thién hay mét diéu tot thi hiéu qud tit thign tam dy mang lai ed khi ching ta khong ludng hét duge. Va chi sau mot thdi gian moi nguai sé nhdn ra réng cudc dai minh thay déi dén khong ngo. Nhung khéng phai chi nhitng diéu mang lai ich loi true dt moi lam. Hay twéng twang mot ngay nao do, tren duimg di ta nhin thy miéng van bén trén c6 cay dink ri sét cb thé dam vio chan khich b6 hanh v6 tinh gidm lén, Néu cluing ta chiu khé ditng chan mét phit dé vitt bd miéng van thi biét déu hanh dong dé da gitp trénh di bao nhiéw tai hai vé sau. Néu khOng, ta thit hinh dung mét ngudi cng nhan lon tdi di ngang qua ching may dap nhdim cay dinh sét. Vai ngay sau vét thuong nhiém tring. Do khdng cé dit hiéu 5Khi Hong hac bay vé vé y hoc lan khdng 6 diéu kién dé duge citu chita kip anh bj ching phong don anh cudp di mang sng. Anh chét di bé lai ve dai con thd nheo nhéc. Nhitng dita tré khéng duge chem sée day dit va huding su gido duc dén ni dén chon, khi ldn lén sé tro thanh mot vain nan mé xa hoi phdi t6n kém rét nhiéu cong site dé gidi qu Ro rang tdt cd nhitng diéu nay dang lé khong x néu lic bdy gid ai dé trong ching ta chiu khé ditng chan chi mot phit déng hé. Chinh vi vay khicé co may lam diéu t6t thi ditng bao gid bé qua. Day 1a mét quan diém sng mang lai nhiéu higu qud tich cuc ma ban than t6i da 6 nhiéu kinh nghiém, dién hinh nhut cdu chuyén vé nhitng con chim héng hac dudi day. y ra Nhitng ngay ddu tién lu lai & Lam TY Ni thuge nude Nepal, mét viing dat xanh twoi ndim dudi chén day Hy Ma Lap Son léng ldnh nhiéu ni tyes, noi Bite Phat giéng tran cach dy hon 2.600 nam, 16i khm phd ra loai chim hdng hac cue ky xinh dep va qut hiém dang bi con nguii lin thi dit de doa mang séng. Thé la tdi bat déu tim hiéw va ra site bdo vé ching. Nho vdy ma cit mot déi ve chéng chim hac dén cu trit gan ngdi Vigt Nam Phdt Quéc Tu, sau hon 10 nm nay bay hac da phat trién lén dén 44 con séng rai réc trong wang Lam T} Ni. Qua viée bdo vé loai chim qui hiém nay ma 16i dugc co duyén t6t ngdy cng gan gti va gdn b6 vai thién nhién hon, Nhung moi chuyén khong chi ditng lai d dé. Cong vige thién ich nhé bé trén dé kéo theo mét chudi nhitng su kién 6 Huyén Digu v6 cling ly thi khée ma ti sé tudn tw ké lai trong quyén sich néi Toi mét myc tin tuiing réng néu ching ta ludn tam nigm lam viée phude dite thi sé gap duye bao nhieu phép la ngay trong cudc song: ddy la mét diéu mdu nhigm ma ban than 16i dd chiém nghiém duge dé tit 6 luén tim cach dp dung trong dai va nay xin duge chia sé cling vai 1d cd ban doc. Huyén Dieu Ngudi lam vuirn kiém quét chiaNGOI CHUA QUOC TE BAU TIEN TREN DAT PHAT TAI NEPAL M ac di phan Idn cudc dai sinh séng 6 nude ngoai, nhung tim tri t6i thudng hung vé qué cha dit 16 va luén mong uée c6 duge co duyén lim duge diéu gi tét cho dat nude. Dé tri an mot dit nude ma ti da duge sinh ra; dé nhd céng dn cha me, thay td va ban bé. Dé 1a ly do t6i da phét nguyén dén hét céng site xdy dung Viéi Nam Phét Quéc Ty, ngdi chia Viét Nam dau tién noi dit Phat trén xit An D6. ‘Théng thudng trong cude d¥i mdi ngudi chi tap tung 1am mt céng trinh mA minh yéu thich, bdi vi con phdi danh thi gid cho nhiéu céng viée thing ngay. Ching han d6i vi riéng t6i 1a hoc hdi thém, du lich, chiém bai cdc noi linh dia va mong mdi duge lim viée phude dt. Thé ma do phude duyén dua dén, tdi lai c6 duge nhin duyén t6t xdy dung thém ngoi chia thit hai cling mang tén Viet Nam Phat Quéc Ty tai Lam Ty Ni 6 VuongKhi Hong hac bay vé Quéc Nepal, mét dia diém thiéng liéng ma bao nhiéu kinh sich déu da nhde dén. Day chinh Ia vang dat cia vua Tinh Phan ngay xua, ndi gdn 2.600 nam trude Thdi ut Tat Dat Da thudc déng Thich Ca da gidng tran. HOi ky cia thay Huyén Trang c6 ghi lai ring vung quéc nay vdi chu vi chitng 4.000 ly (khodng 1.880 km), ndi ving Terrai dui ring Hy Ma Lap Son hang vi. Vao nim 563 rude Céng Nguyén, khi sdp dén ngay lam bén, Hoang hau Maya Devi xin nha vua cho phép minh rai hoang cung tr vé qué nha tai Vuong Quéc Devadaha dé sinh con dau léng theo dting phong tuc va truyén thong xif nay. Khi rdi khéi kinh thanh chiing 25 cay sé, ngang qua mot khu vudn tai lang Lam Ty Ni (Lumbini), Thai Tat Dat Da da gidng trin dudi géc cay V6 wu trong khu vudn xinh dep nay. Dén ndm 250 trude Cong Neuyén, Hoang dé A Duc va doan thy tang khi dén day chiém bdi da cho dung mét tru da dé ghi d&u noi linh dia ndy. Thé nhung sau nhing bién e6 chinh tri va t6n gido qua nhiéu thé ky, ving dat thiéng da chim dan vao bong quén lang. Vao mét ngay dau xuan ndm 1969, lan dau tién khi dat chan dén chiém bai Lam Ty Ni, ti that sy bang hoang. Canh quan ving dat thiéng that diéu tin, chung quanh try 44 than tich ky niém noi Deéc Phat din sinh bi nguoi dan dia phuong phéng ué bifa bai. Tdi budn rau di quanh noi nay long thm khdn nguyén, n€u qua that day 18 noi linh thiéng va dting 1a chd Phat dn sinh thi xin cho tdi duge nhin thay thanh dia phat trién truéc khi nhdm mat tif gid ci dvi 0 Huyén Diu Ké ti dé trong tat cd nhiing In hung din mon sinh hoc héi gido ly nha Phat, hay trong bai gidng cho cic sinh vién hoc vé Lich st A chau va Bang giao quéc té, tdi lu6n ludn dé cp dén ndi bin khodn nay, Tdi so sénh Lam TY Ni d6i véi Phat gido ching khic gi thénh dia Mecca ctia Hdi gido, Vatican cia Thién Chia gido, Benares cia An D6 gido hay Jerusalem cila Do Thi gido, Thé ma budn thay Lam Ty Ni nay phai chiu cdnh hoang phé diéu tan. Mé6t vai anh em trong sé nhitng hoc trd ctia t6i dang lam vige 4 cde co quan quéc té hoan toan chia sé ndi niém nay va am thim van dong trong nam tri cho ¥ nguyén lam sOng lai thénh dia Lam TY Ni Cho dén nim 1993, viée lam rat tam thanh cila céc anh chi em than hi ciing dat duge két qua: Quée vung Birendra va chénh phi vudng quéc Nepal chp thudn cp cho t6i minh dat tai Lam Ty Ni dé xay dung ngoi Viét Nam Phat Quéc Ty thif hai, ma ciing 1d ngéi chia quéc dau tién ndi Phat Thich Ca gidng tran. "MOT QuyéT DINH DAY PHIEU LUU VA MAO HIEM B 4 atu wi nam 1987, 181 tgp tung moi sie We vao viée xdy dung Viét Nam Phat Quée Ty (Viet Nam Bouddha Bhumi Vihara), ng6i chda Viét Nam déu tién noi xit Phat tai BO Dé Dao Trang (Bouddha Gaya) trén dat An B6 dé cim ta cong dn Bite Phat, déng thai cing 1a m6t mén qua tinh thén ding ting qué huong xif sd. Nhung khi bat tay vao Lim t6i mdi nhgn ra minh dang lao vao m6t céng vie cyte ky phite tap va xiét déi gian nan. Bé Bé Dao Tring n&m trong thi tn Gaya thude bang Bihar d phia Bong Bic An D6. Tai day t6i quen biét vdi nhiéu nhan vat Linh dao dia phuong va trung uong, luén sin sing gitp d@ trong céng viéc. Nhung ngude lai cling c6 diéu bat tién 1a mdi khi ho lui tdi thim viéng thudng cé rat nhiéu céng an canh sat tién h6 héu ting, khién cue sOng cla t6i mat di sy yén én BKhi Hong hae bay vé thuBng ngay. Dé 1a chufa ké do long quy mén cila ho hay yéu céu céng viée ma cé khi chi trong mét budi sdng t6i phdi di dy diém tam véi bay vi chitc sdc 6 bay dia diém khac nhau. Ngoai ra cén cé khéng biét bao nhiéu budi tiéc ting chiéu dai dén d6 tdi khong con di thdi gid cho viée xay dyng ngéi chia. T6i ben nhat tim khan nguyén: - Xin chur Phat, chu B6 Tat, chy Long Thin H6 Phép va hdn thiéng dat nude phi hd, con dén diy nhiim muc dich xdy dung ng6i cha ma khéng dé lai duge nhiéu ngudi quy mén moi tham dy tiée hoai chiu khéng thé Cau xin quy vi linh thing gia h6 ctf ngudi dén thay thé con trong chuyén nay. May man va mdu nhiém thay, may théng sau thiy U Pawara (hién nay la Tién si Phat hoc, m6t trong nhdng tu si rat ndi tiéng cia Myanmar chuyén vé van dé gido duc) dén Iuu lai Vigt Nam Phat Quéc Ty tw tap. Thdy r@t hoan h¥ thay mat tdi trong nhang lin tham dy tigc. Sau dé m6t ndm rudi thi lai cé them Thay U Nymenda (hién nay 1a Tién si Sd hoc, Phé vién trudng dai hoc Phat giéo Yangoon, Myanmar) ciing rat sn sang thay thé ti trong nhitng budi tiéc tng. Ngoai viéc duge dn ngon, theo théng lé 6 day sau mdi budi chiéu dai cde quy khéch déu dude biéu tién hodc qua ip, c6 khi con duge ting vé may bay thim viéng noi nay noi khdc, Thé la t6i thoat khéi duge chuyén giao tiép dé c6 thé chuyén tam vao céng trinh xay dung ngdi chia cdn dang ngén ngang chua biét dén bao gid mdi hon thanh. Tdi vO cing tri an sit ding cdm cia hai vi &y thay thé t6i trong van dé ny. 4 Huyén Digu Béng nhién mét co duyén dua day t6i sang tin xt Nepal. Mét budi sdng s6m t6i chudn bj di kiém tra céng vige cia the thay béng nhién nghe ting hu cdi inh 6 Mét xe cdnh sat din ddu theo sau 1a cd doan xe tién thing vio chia. TOi bude ra ngoai dén khéch, long nghi tham chde lai 14 mét phi doan chife sc quan trong dén tham. Thé nhung thit bat ngd, héa ra dé chinh 1a nhéng anh chi em tifng theo t6i tu tap may nam truéc ma cing 1a nhitng ngudi dau tién déng g6p tién dé xay dung ngdi Dé Dao Trang. ig di véi anh em cé cd Téng gidm déc Ciinh sét bang Bihar va mét vi B6 trudng dic rich Van phong Chinh phi An Dé nén mdi c6 su hd tng va béo vé chat ché cia cdnh sét nh vay T6i kinh ngac khéng hiéu cé chuyén gi ma anh em lai di thanh mot phdi doan rém r6 va xuat hién dét ng6t khdng kip viét thy hay b&o trude cho t6i nhu 1é thudng. Dodn biét duge thic mac clia t6i nén anh em ndi ngay: - Thua thdy c6 m6t viée bat ngo rat quan trong nén chting con bay qua day ma khéng kip théng bdo cho thay hay. Anh em xin phép lén lay Phat trude rdi mdi vao trong udng a. Khi di an vi, mot ngudi dai dién cd nhém diing lén trinh trong néi vai toi: - Thua thdy, nhitng mo ude ciia thay truéc diy nay da thanh hién thue. Toi thic mie: 1sKhi Hing hae bay vé - N6i that 18 ti cd nhiéu mo ude dm nén ching biét anh dinh ni dén mo ude nao? Anh dip: - Tha thay, eich dy nim khi huéng din anh em dén Lim TY Ni chiém bdi noi Dife Phat ging tran, thay da ni ring mét trong nhiéu mo ude Idn nhat cia thdy 14 duge nhin thay Lam Ty Ni phat wién ding vdi tim vée lich sit ciia nd. Thé 12 sudt bao nhiéu nam qua anh em chting con 4m thim van déng, dén nay Quéc vudng Birendra va Thi twéng K. Prasad cla Nepal da chip thudn cap dat tai Lam Ty Ni cho thay, Ngai cap may bay cho anh em qua An D6 mdi thay sang ban viée Tr€n ddi d6i khi co nhitng viée xdy dén ngoai dy liéu su tudng tng khién minh kh6ng kip suy nghi hay phan tng. Dé 1a tinh canh cia t6i lic bay gid. Khi nghe anh em ndi t6i bang hoang dén 46 khéng biét phai xit su ra sao, Ti bén hodn binh bang cach dé nghi vi ho: va - Théi bay gid may anh em ra vieng cOi bd 4é nai Phat dic dao di. Phan thay phdi lén lay Phat dé tinh tam va toa thién xem céng viéc nay cé tét hay khong. ‘Thiam tm tdi dinh bung hé ho di xong ti cng lip tte rdi khéi cha dé inh mat hdu cé thdi gian binh tam suy nghi. Viéc xdy dyng chia tai BO Dé Dao Trang con dang dé dang, hién may chuc ngudi the dang lam viée tai day thi Lim sao t6i rift ra dude ma tinh tdi viéc vudn dén Ty Ni! Nhung anh em van 16 Huyén Dieu bam sat ti va tri Idi ring da dén danh Ié tai goc bd dé uutde khi dén day. Théi d6 ca ho cing r6i hon va khéng biét nén xi sy ra sao. Anh em thuyét phuc: ~ Thua thdy day 1a chuyén gdp rit, thdy phai chiu kho thu xép cng viée va di theo chting con ngay tre khdc bdi vi co hOi nay khéng dén Lin thif hai. Bén Nepal moi viée n sang, moi ngudi dang chd dgi dén tiép thay nén khéng thé khéng di dutdc. Anh em t6 ra rt tha thiét va ndi thém mét céu khién ti quyét dinh di theo ho: - Thua thdy, xin thay dig quén Ditc Phat Thich Ca gidng tran chi cé mét lin ma thdi. Vay la tdi chi cdn kip vé phong lay cdi do tring va gud vi vai thif Tinh tinh bé vao chiée tii r6i leo 1én xe. Tit khi anh em dén chia cho tdi Itc dé chufa déy mot tigng déng hd, Qua that khOng khde gi mét cuge “bit cée"! Phi trugng Gaya céch BO Dé Dao Trang khodng 12 cay sé, lic bay gid san bay nhé nay vita mdi khdénh thanh va mdy bay tdi di hom dé 1a mét trong nhitng chuyéa bay nuéc ngoai dau tién dap xudng phi trudng Gaya Tit Bé Dé Dao Trang chi sau ching hai muai phit it ciinh 1a phi co da bay doc theo day Himalaya. Xia nay t6i vOn rat say mé nifi wyét cng nhwt phong cénh "7Khi Hong hac bay vé hong vi cda Hy Ma Lap Son. Vay ma hém a6 t6i Khéng hé dé mit tdi nhitng ring nui tring tring digp digp, lap lnh ruc 13 dudi dnb nding mat tai. Ngdi trén may bay ma long ti ban khodn khOng yén, vita lo lai via gidn anh em da day ti vao hoan cdnh la thuOng khéng kip suy tinh dén do gi cd. Sau nay anh em ké lai: - Thu thdy, d6 1a ln dau tién anh em thay thay néi bé dé gai! (Day 18 cum ti vui ma tOi va anh em thuing ding dé dm chi vie te gin, béi vi ai ciing biét cay bé dé von Khong c6 gai). Qua that luc dé t6i gidn dm ma khong it phan ting ra sao ngoai viée ding hing dé anh em biét ring ti dang phién lang. T6i chi chd ed hdi ho tS thai 46 gi khong phi 1a sé vin cd d6 dé bat ho quay vé. Tuy nhién anh em vén hiéu qué r6 ti nén ho cif ngdi im phang phic khdng ai lén tiéng gi ca Khi may bay dap xudng phi trudng quéc té Thi do Kathmandu ciia Nepal ti con chua hét bye bdi. Cita may bay vita md ra (6i da nhin thay bén duéi cé trdi tham 46 rat tinh wong. Nghi ring nghi thiic dy 14 dé tiép don cdc anh em di cing v6i minh nén t6i véi lai ra sau, nhung moi ngudi cho biét suf chudn bi Jong trong nay danh dé don. lip 161 khién t6i het sife ngai nging. Dudi chin may bay 4a c6 cdc quan chiéc cao céip cia Nepal ditng ch3 sin, trong 86 46 c6 cd vj BS trudng BO Van héa, ngudsi ma trude day 6 lin (i ting xin gap mat nhung da bi tif chéi. Thé 18 ti khOng con céich nao khéc danh din déiu phdi doain hing ding bude xuéng. Réi phai doan duge 18 Huyén Digu tng vong hoa theo phong tye Nepal. Réi tay bit mat miing diing theo nghi thife 1é tan, Anh Michel, mt trong nhing hoc td ngudi Php cia t6i va 1a thanh vién trong Chuong trinh trao déi van héa cia UNESCO, ditng phia sau thi thdm vao tai t6i - Thiy bude di trong oai vé lim nhung c6 diéu quan cia thay Gng cao 6ng thap! Lic 46 t6i mdi nhin xudng va thay ring qua ding nhit vay. C6 Ié hic ngéi trén may bay t6i bute bOi qua nén da xan Ong quan lén héi nado khéng hay! Sau phan nghi 1é xa giao trang trong, moi ngudi cing bat dau budi lam viéc chinh thite gida hai bén trong khéng khi vui vé cdi mé khién moi su phién ndo trong t6i bién mat Itic nado khéng hay. Nhung dén cudi budi hop t6i bi cing thdng tré lai khi ban dén tiép phia Nepal thong bio: - Quée vuong va Thi wéng kinh mdi thay vé nghi tai Dinh quéc khéch. Toi vOi ndii - Khéng, khéng, t6i chi 18 mOt ngudi binh thudng nén xin phép dugc 4 bén ngoai. Chi c6 céc anh em day 1am viéc tai cd quan quéc té méi 1a quéc khéch nén vio 6 rong 46. Chting (i sé lin lac véi nhau bing dién thoai, khéng c6 gi trd ngai ca. Phia Nepal khéng déng y nhung phén toi cong khéng nhugng bd. Cudi cing ho chon gidi phép dung 19Khi Hong hac bay vé hoa 1A thu xép cho t6i d tai khdch san Yak Yati. Day la ich san ndm sao néi tiéng cia Kathmandu chuyén p cdc vi thugng khach cia Chinh phi Nepal va ich phuc vu rat chu déo va dude canh géc bdo vé nghiém ngat Gidi quyét xong chuyén an 4 Iai ndy sinh thém van dé mdi, Anh em cho biét: - Chiéu mai nha vua sé c6 budi gap gd riéng véi thay va sau d6 sé dién ra 1é chinh thie trao gidy chifng nhan cap dat, e6 mdi dai dién ede béo va truyén thanh, truyén hinh, Nghe vay t6i rat e ngai vi thay ring moi chuyén trd thanh quan trong réi. Nhung day chinh 1a y tra dinh cla cde anh em. Ho muén qua ede phudng tién truyén théng dia phuong va quéc té dua sy viée ra bén ngodi déng thdi dénh dong cong déng Phat gido thé gidi dé cing hgp site bao vé, phat trién ving thénh dia Lim Ty Ni, Téi hoan toan chéng lai chuyén nay va n6i ring: - Y t6i muén cit dm thém ma lam, chitng nao moi viéc xong xudi hay céng bé cing ching mun. Bay gid lam ram beng 1d sau nay gap kh6 khin tré ngai khién khéng lim duge thi mat uy tin vi mang tiéng that hifa, Ching t6i théo ludn, ban cai rt caing thang hon ba tiéng déng hé ma khéng di dén théng nhat. T6i ben dua ray kién 20 Huyén Dieu - Téi déng ¥ d€n yét kién nha vua, nhung cdn viée giao dat t6i dé nghi chi tién hanh ky két gidfa ti vdi cdc vi dai dién chinh phii Nepal, khong c6 bdo chi tham dy, Cuéi cing anh em déng ¥ vdi yéu cu cila ti. Ngdy ‘hom sau khi moi thi tuc ky két giao nhdn xong xudi, phia Nepal cho mét may bay dac biét dua t6i xuéng ving Lam Ty Ni dé chon dat. Liic bay gid t6i vui mitng lim vi mac da da dén Lam Ty Ni rit nhiéu phen nhung day 1a lin dau ién t6i duge ngdm nhin toan cdnh noi Pite Phat gidng trin ti trén cao. Tdi hio hing dén d6 néi véi vién phi cong - Nhd anh dién thoai vé hdi y kién cap lanh dao 6 thé cap cho téi todn b6 ving dat nay hay khong? Toi sé bién Lam Ty Ni thanh mot cong vién tim cd quée té Vien phi céng sting sé - Khéng thé duge thufa thay. Chiing tdi dude lénh chi chon ving dat trong pham vi hai mau ma thdi. Trong con phdin khdi khong kém ché nén tdi néi vui thé théi, chit déi véi ti hai mau dat da tt lam rdi. TO: hd anh cho phi co bay 1a 1 bly tém vong gén mat dat dé quan sat that ky bén dudi. Cudi cing t6i quyét dinh chon khodnh dat gn noi Die Phat din sinh voi ¥ nghi sau ndy sé thudn Igi cho Phat ul ngu tai chia Viét Nam ra lay Phat duge gan. Sau khi t6i chon xong, vién pl ng goi dién vé cap chi huy bao cdo dé chim toa do dang hoang réi cho mdy bay dép xudng phi trudng Bhairahawa cla vang Lam TY Ni aKhi Hong hae bay vé Huyén Digu Tai day ho ding xe Jeep ché ti dén xem tan mit miéng dit. Khi dén noi, t6i that vong ndo né va budn Kh6ng thé néi di khi khiim phd khodnh dat minh vita Iva chon hét site cain thn héa ra lai IA mét ving toan ao hé! ‘TOi di tdi di Jui quanh khu dat ma thé dai nao nudt, ban Khoan nghi nggi chi mudn xin déi lai nhung ngdn agai vi nhg ring anh phi cong da béo cao vé dé b6 phin cap dat dién vao gidy t8 dau ra d6 rdi. Thay t6i buén ra mat, anh phi cong dén gin néi voi ti: - Thufa thay, thdy chon dat chd nay 1a tt lim. Toi ngac nhién ~ Sao anh biét t6t? - Ché nay nhiéu nude, nghia 1a sau nay chia Viet Nam sé c6 nhiéu eg héi phat wién Nghe anh néi wf nhién 161 cng thay vui va bé ¥ dinh xin doi miéng dat khic dé khdi sinh thém rife r6i C6 dat ri phdi bat tay ngay vao viée xay cat vi cde anh em than hitu cho biét 7 Thua thdy minh phii lam sém chit néu ming dat bs Ktng thi m6t thdi gian sau chinh phd Nepal sé thu i lai Thé nhung nan gidi nhat van 1a van dé tai chinh. Cac anh em ban - Thay ding lo, tui con hiéa khi trd vé nude sé tim céch, xoay sd, tré kim hai thang sau sé gifi tién qua cho thay. 2 ¢ anh em ¢6 van: T6i cdn dang Ivdng ly thi y gid thay cif ditng ra t8 chic 1é déng thé cat chia, méi dai dién céc nuéc, dai dién chinh phi Trung uong xudng chitng kién coi nhu minh chinh thife bit tay vao xdy dung. Ti thudn Kim theo ¥ ho va nhd anh em lim nhitng vige cén thiét: ~ Th6i dude, tdi sé ditng lam chit 1é. Cac anh em tiép tay trong viée méi dai dién cdc nude, dai dién chinh quyén Trung uong va dia phuiéng vuong quéc Nepal cing cic ton gido dén dy. Liic bay gid ving nay toan hé ao, céy c6i ram rap va chufa c6 dung trang nhya. Da vay méy ngay tude khi 1am 1é tai lai dé mua dim dé khién t6i hét site lo ling, néu thdi tiét cif kéo dai nhu thé e ring khdng thé ndo to chife cling kién duge. T6i bén thap ba cay nhang diing ra khdin nguyén - Ching con gém toan nhiing ngudi thanh tam dé day xy chia wén dat thiéng. Xin chu Phat, chit BO tat, chu Long than h6 phép Bat b6 kim cang va hén thiéng it nude gia hé cho trdi quang may tanh dé c6 thé Lim 1é dong thé. Mau nhi n thay, sau dé tri ndng dep lién te sudt miy ngay lién, nhé vay hom lam 1é dat it dai rt Kho réo. Téi c6 niém tin mdi khi tién hanh viée gi quan trong déu mdi nhitng vi dite 46 dén tham dy dé nung nh phic BKhi Hing hac bay vé die cia chu vi dy dem lai may min cho cong viée. Vi thé {oi than chinh dén mai mét bic cao ting dite trong Li Ngai U Nyaneinda (thugng goi 1a Th: dy Ci) lam chi 1é. Thiy Ci dang tru ti chia Mign Bin déng thoi 1a Cha tich H6i déng Phat gido The gidi tai BG Da Dao Tring. Ngoai ra ti cting mdi nhitng vi thay nhiéu uy tin ciia cae nude khie dén dé cing tung kinh, chi nguyén trong buéi 1é dong thé. Trude day Thay t6i day ring mdi khi tién hanh lam y dung céng tinh nao thi phai di quanh miéng di lit ba dén bay vong theo chi vita di vita tung kinh doc chi. Nhung ngat mot ndi ving nay ton hd ao lénh king nude, pl 2 105 tdi dau ing dugc nhung con cde vi thay kia thi biét [Am sao? TOi ben nan nit Ti chap tay lay quy thay, xin vui long gitp da chting (6i bing cach Ii ba vong quanh mi ng dat. Nhung cdc thay tir chi: ~ Chiing t6i khng dim 16i dau. 13 rin cn thi sao! Cuéi cing Thay Ci dé nghi ~ Thdi bay gid ching ta dat bon ctia migng dat rdi ding diy chi né khi cde thiy tung kinh thi cd vong khip migng d Y tre tai bon gée lai voi nha, Sau dé sgi day dé tinh cht chay ig Y bw rh di vay cing gi Mie di ¥ kién nay hoan toan hop ly nhung ti van thay khéng On, ri ro dang tng kink ma con chim bay mM Huyén Digu ngang qua Lim dit sgi day qua 1a diém xau. Hai bén ban ludn m6t hdi, t6i c& ging thuyét phuc céc thay chiu khé 16i nuéc m6t phen nhung Thay C4 budng mot céu Lim t6i ciing hong: - Nhung thva théy, thy ban quan thi dé réi con ching t6i quan xa rdng lim sao ma 16i? Thé 14 t6i phdi thudn dé moi ngudi ngdi tung kinh trén dung chit khong di vong quanh mi€ng dat. T6i ngdi tung ma long khéng yén nhung dinb thtic thi vi khong dn céich nao khéc. Nhung khi t6i vita tung xong mét thdi kinh thi diéu mau nhiém béng xuat hién: tir phia Nam mét anh chang bin xif cudi voi ling thing huéng vé phia chting tdi Ngay lip tite t6i chay d&n hdi tham. Anh ta cho biét dan; trén dung v6 ritng lam viéc, tinh c& ngang qua day thity dong ngudsi nén ghé vao xem. Thé 12 161 hdi mugn con voi dé cic thdy cudi vong quanh miéng dat va duge anh vui vé ding y. Vay 1a Thay Ca cht 1é bén leo lén ngdi chém ché trén minh voi, con voi budc di khoan thai trong tiéng tung kinh déu déu khién t6i v6 cing xtic déng. Diéu ngac nhién nhat 18 m6t so ngudi din Nepal tu tp chung quanh theo déi budi 1é bing nhién bat khéc rung ritc. Toi thc mac khéng hiéu tai sao minh vui mitng ma ho lai khoc? Sau khi héi thim téi mdi va lé ring déi vdi ngudi dan h 14 mét diém linh ting mau nhiém. trong ving Ho cho biét: 25Khi Hing hac bay vé ~ Thifa thay, khi ndo e6 nhding cude 1é nhu thé nay ma voi xudt hién chinh 1a diém lanh. Xua kia Hoang hau Maya nim méng thay voi sau dé sinh ra Thai uit Siddhartha. Lan nay thay lam 1é ma wf nhién voi xudi hign chic chain sé dude thanh cong vién man Ti nghe vay vui mitng v6 cing. Sau khi cae vi thy da dao quanh m6t vong va tung kinh xong, béng nhién anh nai nbat dinh kéo t6i lén di cling vdi anh. T6i tw chéi khong dude nén phai chiéu y. Con voi nham t hung Nam di tdi cdn phia sau lung ching (6i I day nti tuyét Hy Ma Lap Son tring diép dn hién pho vé dep tuyét vai dudi dnh nding ban mai. Tdi vita thudng thie cdnh dep thién nhién vita cdm nghiém sau sée nhiing mau nhiém la lang dang xdy ra, niém vui tran ngdp trong long. NeGi trén minh voi t6i tung thdi kinh Phé Mon va tri chi. Mot diéu la lang khéng gidi thich duge 1A wy dung anh nai dua ti di khong phai chi mot ma dén ba vong xung quanh miéng dat cla Viét Nam Phat Quée Ty ma Chinh phi Nepal d: Chua hét, di xong ba vong anh vin khdng chiu ngiing ma cho voi hudng thing dén ché. try dé vua A Duc. Trude sy viée bat ngd nay ti xtc dong dén dé bang hoing va ding ngay lic 46 trong long tdi ndy ra mGt quyét dinh téo bao. Thé la khi dén noi Bite Phat gidng trin, t6i cung kinh danh 1é va thank tim khan nguyén: - Con vita nhing diéu mau nhiém la thu dng vi thé xin phat nguyén 6 lai day dé xay dung 26 Huyén Dieu Vigt Nam Phat Quéc Ty, ngéi chia quéc té diu tién ndi Phat gidng tran. Dé ta on anh nai, t6i hio phéng bi€u tang 500 rupi (khodng gin 10 My kim) nhung anh cudng quyét tif chéi khodn tién khd hdu hi so vdi mot ngay cong lao déng cia ngudi dja phuong. Diéu nay cang lam tdi tin tudng vaio sy mau nhiém la thugng dang dién ra. Sau d6 tdi td vé dia diém noi céc phdi doan dang nghi chin va ding cam truta. TOi vui mitng qué dén d6 bd cdm vi khéng hé théy d6i. Cho moi ngudi dn xong va chudn bj ra vé, t6i mdi trinh trong bao tin: - Téi da quyét dinh Iu lai nd nay. Qua 1a mOt tin dong tai! Cac thay nghe vay déu 5 ra lo ngai 161 sé gap nhiéu bat tric trong cudc sng don than déc ma tai ving dit cdn hoang vu va day day nguy hiém. Téi tran an moi ngudi: - Quy vi ditng lo, t6i sé dyng chdi dé s6ng tai day. Thay Ca tran tinh trude tién va nhac ti nhd dén van dé thiét thuc nhat n nay thay cé bao nhiéu tién ma ddi 6 lai? ‘T6i luc tim hét trong ede tii va thy ing minh cdn diing 60 46 la MY. Liic bay gid moi ngudi déu chung mot nhdn dinh ring Ivu lai mét noi hoang vdng nhu thé nay chi vi chitng dé tién qua 10 viée Lim c6 phan mao hiém. Vi vay quy thay va cdc doan chiu khé bé ra hon hai iéng aKhi Hong hac bay vé déng hé thuyét phuc t6i bé ¥ dinh dy dé cing tra vé BS Dé Bao Tring. Mét sé thdy con hia hen sau vai théng chudin bj that ky ludng sé cing t6i wd Iai Lam Ty Ni dé bat ddu viée xy cat. Tuy nhién t6i van khong thay déi ¥ nguyén va ndi 16 ring: Gi cim han duge m6t sy mdu nhiém nén da phat nguyén 6 lai, gid diy khong thé nao lim khdc hon duge. Moi ngudi déu ngao ngdn trude quyét dink déy phiéu lwu cia ti, Cudi cing. e6 18 vi qua xtic dong nén tit cd cing nhau tung bai kinh MahaMangala Sutta dé héi hung va céu xin cho ¥ nguyén ciia ti duge thanh tyu. Thdy U Pawara, thiy Nanda va thay U Thoundara déu dn cin nhac nhé 16i phai hét ste cain than vi noi nay vn day day rin déc, déng thdi nén 0 cinh gidc vé nguy co thi dit ti cae vang rig lin can thinh thong van md dén day. T6i rat cdm xtic va hét long cam on sit hvu tim ciia moi agus Thé nhung khong ai biét ring t yn cé MOL tai sin Jn lao khiie: 46 1a ¥ chi quyét tim va long tin vao su miu nhiém. Diéu nay gitp cho ti vst qua moi ndi lo u vé viée thiéu thon phuong tién dé sinh sOng, ké cd n bac. Vi vay t6i cm thay rift thanh thin, khong hé ban tim hay nao ning trude bao nguy hiém va thit théch dang chi d6n minh, Téi cling Ap & niém hy vong viée Kim eta minh sé khong ngiing lai 6 pham vi mot ng6i Viet Nam Phat Quée Ty ma cé thé lan rong, ching khiéc gi mét am 28 Huyén Digu thanh phat ra nhd cOng hudng ma truyén dén tai niu ngudi, nhu Idi ca Gido su’ Asha Ram Shakya - dai dién Chinh phi vuidng quéc Nepal - da phat biéu trong budi 18 dong thé: - Bang viée can dim vugt qua moi kh6 khan dé khdi cong x4y cat ngéi chia quéc té dau tién noi Phat gidng trdn, Viét Nam Phat Quéc Ty da mé ra mét trang sit vang son mdi cho lich sif Phat gido thé gidi. Day that la mét diéu ding ty hao. Téi kéu goi Téng hdi Phat gido viténg quéc Nepal cling nhut cdc quéc gia trén thé gidi nén sdm theo gudng Viét Nam Phat Quéc Ty dé bio vé va phat trién Lam Ty Ni. 2»HINH THANH MOT “LIEN HIEP QUOC PHAT TY” CV ige xay dung ngoi Vigt Nam Phét Quéc Tw 2 Lam Ty Ni mang lai cho t6i khéng biét bao nhiéu vat va cue nhc, lao tam khé tri va chiu dung rat nhiéu dp lyc. Mac dit 1a ngudi tién phong xay edit, nhung trong, a m6t s6 cdc chila khée nhd cé chinh phi nude ho kinh phi xdy dung nén da nhanh chéng hoan think, riéng chia Viét Nam duge xay dyng bang tién day hoc ciia t6i cing nhiing khodn déng gép ciia Phat tit khdp noi trén thé gidi nén kéo dai hon cd chuc ndm van chua xong. Tuy nhién, dé chi la van dé thdi gian va t6i luén tin tuéng ngéi chia réi cing sé hoan thanh trong suv mau nhiém. Thdi gian déu ngoai khd Khan to In vé vain dé chinh lai cOn mdt trd ngai khOng nhé 1a cho di t6i 6 du tién bac dé cat mt ngéi chia nguy nga dé sé, 3Khi Hong hac bay vb Khéng sdm thi mugn nhiing ngudi eye doan va khong cb thign tim quanh day cing sé gay phién nhigu cho dén ching no t6i khéng chiu dung ndi phai bd di thi thoi. D6 mdi chinh 14 diéu t6i ban khodn, to ling. Hang ngay t6i van duy ti nhing thdi kinh, tri chi, niém Phat va toa thién mOt cach déu dan dé mong sao kiém due m6t gidi phip Wi wu c6 thé bdo vé va phil n Lam ‘TY Ni that higu qua, Va cudi cting ti da tim ra, | QUOC TE DAU TIEN TREN DAT PHAT | TAI NEPAL \ Cho dén nay t6i vain con nhd dé la vaio dém rim thang 10 nim 1993, Sau khi tung kinh, tri chi, niém Phat va toa thién, mot ¥ wéng béng ndy ra trong tri phdi lam sao bin avi nay thanh mét Lién Hiép Quoc ctia Phat gido, C6 nghia li phii thuyét phue cho duige méi nude xay dyng mot ngdi chia tai day ma quan trong la phii do chinh ngudi eda xi dé xy cat thi mdi c6 ¥ nghia va dc biét mdi cé thé bdo vé dude thénh dia. Don gidn bdi vi m6t khi ede nude uf diing ra xdy edit cOng vide sé nhanh chéng thanh wu va duge bio quan mét ciich Wt dep. Réi khi ngdi chia cia nude ndo hign dién tai Lam TY Ni dung nhién cd dain te va dat nude ho din da cting sé gén bé vdi yong dat thiéng nay. cement ‘Thé 1a ti lap tie bat tay hinh thanh ngay mot “Uy ban sit gid quée 1” quy tu mot sé anh em dang lim viée trong cde ed quan quéc t€ dé cing di dén cic muse van ddng. Nh@ng anh om nay cing c6 tim nguygn mong mudn Lam Ty Ni phat wién. Ban than ti cting né luc vn dung tat ed ede moi quan hé eda minh dé thuyét phuc cdc chinh phi cing nhu t6 chife Ph§t gido trén the gidi tham gia vao chudng trinh nay. 2 33zi an Nhém do dac ym ec vi Thay tink ngayon Cie tu st Myanmar nhigt tinh te cing nhan gut An D6 itp tay | | ee mae | | MOT QuYET DINH BAY PHIEU LUU VA MAO HIEM Think Unk chit voi sud hign va saw dé kitoan thai dua Thay C4 di vong quanh bhw dat chia s Viet Nam. Veia di visa tung hinh Cie vf cao tang dt dé et hanh 18 dong th5 batt che 34 35Doin cay chudin bj | dung tau lam cho nuong nd, bt du chudt ngay dy gian Trusie etn tou vita dung song. Nen dit onde hy gilt chee chan egt eee Nadi ben oan, téw Thay tro eng haus} rim inh ehibu te gdm canh chidu ta dung e6t ‘6 37| Nhaug gui An 6 WU BO DE Dao Tring sang phy gitip Nude due xach etch aid 2 cay 36 ‘Thay tro cing nhau phi ed; hat tien eo man ta rain, Chun bi bita 164 dam bac 38 Moe thank nidn Nepal 6 thi dé Kathmandn san hhi doc bai Bio vith wé vine xy ding Vigt Nam Phat Quoc Te da The thayén lin lage 66 di, the ta chi con tei mgt minh 39Nadine how dep cing le moe niégm oui 40 Bang lang hoang hon Cang may vin con wang trang sting baw ban pene nner 4HINH THANH MOT “LIEN HIEP QUOC PHAT TU” sinensis 43Nege mhion tan hodng so whi | lan dd tien nhin thily eq chim ca in xudt hign trade ena te Hoan hi loan béo tin vui Do chink ta Hong hae, ging chim qui hhidim thuge loai cao nhde the gid He tring dp tring thay cho vg Hp hang chim hae bay dén ehiie mang da msi ad 45CHU TICH HO! CANH GIT CHIM B) ing hge bitu diém mot digw mia | cho moi nguai thang thie | | 1 | i i | | | | | Vo chdng hac true “ta liu dai” as Z | = ~ ae | 47=| Chim haw thading suyén dén thaim vite “lau dai” ‘Théo te thong cdo you edu moi ngudi khong duage sim hai én loai Hong hae ‘That oui da bao v? duge Héng hae sau bao rion of wang va bidn ert a8. 49Hing hae bay 13 tink than mg 79 thong béo yeu ede moi ng hong dig xin hai dn toed Hong Inge bring: dings Nepal 50. ‘That dau long khi nhin thdy canh — Hop mat ngubi dan dia phuong plu nit va tré con vat vd vugt qua ban bac va yidi thich ¥ nghta vibe ‘Dons song oan nahige dy edu AP i pe A Gi6t hip Thay U-Phoundara iit nhigm ow Pho truing ban sudy edt cis Ching hoi cong, Lean ming eae ‘di swe Clie Thay tig han Lim 18 Li kh ebng say ceong ham giee dong dio ena dn lange Bhai cng, slGite tre Lon be, mdi ngud gap mot tay Cong doan dé tién: ngiin dong nue Tae em be ri mhow 4} thao gia aay came Ky au Myanmar phi trach (earworm Trai qua bao gian bho, mong edu de cing trinh ‘oan thankCong trink pha ng ian naan do sap nhiew ean 8 Lim dan est sat chun bj ab tongs D6 be-ting mat edu Foci toi bans th cing Gap 49 cde whis bio ean tin ve thant trong sue mide nhion cay edu Cay ede tinh thaaongs di Xéy them ch nghi chan hai ben edu ‘Tranh ve cdy edu tinh Uaange VIET NAM PHAT OU6G TU LAM TINT ek on ‘The gut xin ngung nhgn tién sing hi vide xy sien wave ogo56 CAY CAU TINH THUONG VIET NAM TREN DONG SONG THANH THOAT —— Huyén Digu au nbiéu nim kién tri theo dudi muc dich khong met mdi, dén nay ket quit e6 dude qua that In luo ngoai suf mong dgi: tong cong c6 19 cOng tinh ciia cdc nude da vi dang xay dung cde ngdi chia va cd s8 vin hoa tai Lim TY Ni Nhat Bin xdy cat xong dai thép hda binh va dua vao hoat déng mot thy vign cing bdo tang vién mang, tim vée quée t& Chinh phi va dain ching Myanm da dung xong ngdi dai thap va mot tu vién khd bé thé Hoang gia, Chinh phi cing dén ching Thai Lan dav xie tién hinh thinh mot ngdi chia dé s6 uy nghi Chinh phi va Giso hdi Phat gido Trung Quée h thanh trong thi nmdt ngdi chia dep dé 1 nga phony theo md hinh Thidu Lam Ty nim n Viet Nam Phat Quée Ty. Chinh phii va dan ching Tich Lan cing dang xdy cat mat tu vién kha to Ién, Riéng Han Quée c6 ci mgt chuidng tinh qui md nhim dyng mOt tw vign tim ed vai chéah dign 6 thé chifa ti bén ngan ngwdi. Phgt gido eke mide Dite, Phip... cling dang tich eve nd lve xdy dung chia xit ho, Gan day, Téng thong Mong C6 va Hoang hau nude Bhutan vita than chinh sang Nepal xin duge khu d Vict Nam Phat Quée Ty dé chudn bi xy chita an ng: Trong tdng lai gin t6i hy vong sé thuyét phue due hai nude My va Nga xdy dung chia tai day. Nhung cuing quée da titng cung cap phuding tiGn quan’ sy cho Vigt Nam trong cude chién tranh khi tre thi nay ching ta e6 gdng thiic diy va gép site ing hé bi nhiéu phudng tién trong vige hinh think ngdi chia ciia miBe ho 87Khi Hong hac bay vé tai thdnh dia. Nha lai khi t6i lam 18 khdi cong xay dung ngdi chia quéc té dau tién tai Lam Ty Ni vao ngay 23 thing 9 nam 1993 (ming 8 thing 8 nam Quy Dau), ndi day vin edn a mét ving dim lay nude dong, dudng sd chia md mang, nhing tién nghi t6i thiéu cuia m6t ddi séng van minh nh dign va nude déu chua c6 Mu®i nm tri qua, biét bao gidng 6 phong ba, bao nhiéu sti Ie di bé ra va nhat 12 céng kh6 di dén cic nude dé kién tri viin déng, gid diy nbin lai thanh qua dat duge that xiét bao vui mitng. Lam TY Ni ngdy nay 6 nhiéu khdi site, di c6 dign nude, c6 dudng day lién lac dién thoai trong nude, quée té, cd dién thoai di dong va mang internet, Hé théng dudng si duge toa déu dén khip chia rdi rae trong ving. Chugng trinh xdy dung chia eila ede nude mang Iai hang ngin cong in vige lm, kh6ng chi cho céng nhin cila nhiéu nude ma cd ngudi dia phuong, cde dich vu di kém nd 16 gitip cho nhiéu ving chung quanh ngdy cdng nh6n nhip tr phi. Day chinh 1a mét su mau nhiém ma ban than Quéc vuong Birendra khi con sng cing nhu nhiéu trio Thi twéng ciia Nepal trong sudt nhitng ndm qua déu khéng Khoi ngd ngdng mdi khi dén day tan mat ching ki phat trién vugt bic ca Lam TY Ni. That 14 mt niém tw hdo ddng thoi cng 1a phude bau cho dan t6c ching ta khi lin dau tién trong lich ste nguti Viet Nam da gdp mét phan cong sife vio viée hinh 58 Huyén Dieu thanh cum cha quéc té tai ving dit thiéng duge thé gidi céng nhan 1a di sin van héa nhan loai. ‘Thé 1a trong s6 bén thénh dia quan trong nhét cia Phat sido thi ngoi Vigt Nam Phat Quoc Ty da hién dign ti hai noi 14 Bo Dé Bao Trang tai xtt An D6 va Lam TY Nid vuong quée Nepal.DAT LANH CHIM DAU Teri moi én Lim. 79 Ni 101 nbd thy ndi kh6ng c6 nhiéu loai chim. Dén nam thi nhi, mot budi sdng via tif trong léu bat bude ra, t6i sitng sot khi nhin thy hai con chim cao Idn la thu@ng dang dting ngay trude Iéu. T6i cao 1 mét 68 thé ma hai con chim nay lai ditng cao hon cd t6i. Cam gidc dau tién la sy khiép sg. TOi wy héi khong biét day cé phdi 1a ma quy hién hinh dé de doa minh hay ching? TOi vdi va bé chay vao Iéu réi lap tic thi sin mét khtic cay trén tay dé 16 c6 bi chting tan céng thi sé ty vé. Khi da biét chic minh duge an toan t6i ben diing bén trong nhin ra. T6i ting di du lich nhiéu noi trén thé gidi, doc qua nhiéu sich vd, gap gd nhiéu loai chim quy hiém, nhung qué 1 chia bao gid gap lodi chim nao cao Idn va dep dé dudng ay. Ti lién tudng dén chuyén ké vé nhiing con dai bang khdng 16 chuyén an thit nguéi, nhung 6 chi 1a trong truyén thuyét. Quan sét ky, hai con chim otKhi Héng hac bay vé nay 6 BG léng mau xm nhat diém xuyét mot vong mau 46 quanh 6 tréng yéu digu nhut c6 thiéu nif mang sgi chuyén xinh xinh lam dang. Toi an long nhan thay ching 6 vé hién inh, dnh mat nbin ra chiéu thin thign. Li sau chting bay di, con truéc con sau nhip nhang vé cdnh nhu ludt trén bau tri vdi dang vé cao quy dep dé khong thé ti 6i bén vao thu vién tra ty dién va khdm phd day la loai chim Héng hac - tén khoa hoc Ia Sarus Crane - véi chiéu cao trung binh khodng 1,7 mét va nang trén dudi 9 kg. Day 1a gidng chim cao nhat thé gidi va c6 dic tinh Ong riéng ré thanh ting cp. Qua 1d mot hinh anh wong, trung cho hanh phiic va biéu twdng cia sy hda hgp trong cude séng Toi bén lién hé vdi cic t6 chife bio vé méi trudng the gidi va due ho cho biét day 1A loai chim eye ky qui hiém dang trén da tuyét chiing. Cai Igi dau tién eda vie chim hac xual hign noi day i gitip ti co hoi md rong méi quen biét véi cdc ban bé trong 16 chite vé méi sinh thé gidi va cling chinh chim hac di dua ho dén véi Lam Ty Ni. Theo sy nghién ctfu ciia t6i trén thé gidi cé khodng 15 loai chim hac khéc nhau. Chdng han nhv Trung Quéc 6 loai hac dac biét trén dau c6 chép nhon goi 1a dan dinh hac. Cac nude Phi chau nhwf Togo, Zaire, Tanzania 6 hac cd den (black neck crane) va mét loai dan dinh hac (crown crane) 6 Congo ving Nam Phi. Ngoai ra ving Sibérie 06 lodi bach hav hang nam bay vé Nepal, An BS tam wi dé trénh cai lanh gid cla ving Sibérie. Mién Nam xtf Canada c6 loai sa hac (sandy crane) v6i b6 long Oy Huyén Dieu diém chim li ti nhu nhitng hat cat va thudng tim vé ving Florida 6 My dé trdnh rét. O dé cao khodng sdu biy ngan mét cla ving Himalaya lai c6 loai hue déu den (black head), Riéng 3 Vigt Nam c6.lodi séu ddu dé ma theo ti ra phdi goi la hac déu dd, gidng chim nay chiéu cao thdp hon loti hang hac hién sinh s6ng tai Lam TY Ni. Ti ciing thich goi chiing bling tén hdng hac Vigt Nam dé néi lén niém tf hao vé su hign dién ciia lodi chim xinh dep nay nutdc ta, mac-da that ra chiing chifa bao gid sinh dé tai Viét Nam do tinh hinh méi sinh khong tt. ‘Thong thutng héng hac Viét Nam chi ditng chan ngi day mét thdi gian vio mda nude can — nhiéu nhat 6 Tram Chim thudc ving Déng Thaép ~ ri dén mda nuéc 1a thi lai bay lén Campuchia. Sau nhiéu nam di dén nhiéu nai trén thé gidi dé quan sat chim hac, t6i nhan thy ring mdi lodi déu c6 dic tinh riéng ui cach bay, cdch dip dén tiéng kéu déu khéc nhau. Riéng hdng hac ngoai dic diém thudc gidng chim ‘cao nhat thé gidi cdn 1a mét trong nhiing Jodi hac thong minh vao bac nhit. Phan Idn hac lm t6 tai ving xdm xdp nude va song ngi am udt (wetland). Mot x ‘An chua danh gid diing mite vé I9i ich cia loai daft ngap nude ny Khi cho Hing nhiing ving dit dm udt chi tao nén suv héi théi va ban ldy nude dong. That ra chinh né déng m6t vai trd tich cule déi véi mdi sinh trén trdi dat giip cho khi hau duge diéu hda va thién nhién duge quan binh. Theo sy nghién cifu cila t6i thi 70% loai ed déu sinh sin 6 ving 8Khi Hing hae bay vé it dm udt ri tir dé nhitng dan ed con méi di chuyén dan ra song ra bién. Chinh vi vay ma chting ta can phai c6 nhiing ching trinh quéc gia va quéc té dé bio ve nhiing ving dat dm uét hién dang mdi ngdy mét thu hep dan CHU TICH HOI CANH GIT CHIM Ke ty ngay chim hong hac xudt hién tai Lam TY Ni, trong bao nhiéu bén bé cong viée toi cdn cdng ding thém m6t nghé mdi nifa 1a... canh git chim T6i lap ra mét bd phan chuyén lo viée bio vé ¢ hac trong d6 t6i la mét trong nhing thanh vién tich eye: Quan sat chting liu ngay t6i dé dang phan biét con ado trdng, con ndo mdi. Khéc vdi lodi ngudi, thong thuféing phy nit xinh dep hon dan 6ng, nguge lai con hae tng trong lai sc sd vdi ding dp oai vé hdn hin con mai, dic biét long chim hac tréng mugt ma hon va vang 6 diém xuyét 8 cd cing Ién hon Nhin hac trOng ve vain hac mdi ciing thd mong khong khde chi cdnh trai anh tai tan tinh gai thuyén quyén. Chang hac xoé ddi cdnh lugn 16 trén khong cot phd truong hét vé oai hing cia minh trong khi nang thi “tinh 6Khi Héng hac bay vé trong nhu da mat ngoai con e”, lén, nghi éng iu chiém ngudng vi vé tin thudng. ROi Khi da két nghia keo son, tif 46 d6i chim lun di vé c6 nhau khang khit y nhu con ngudi. Khi di chuyén chim tréng luén bay trude het nhu qui Ong lich lim vita che ché vita din dugng cho chim mai bay sau. Hang nam khi dén mda mua - Vao khodng thing 6 - ji mia chim hac dé tritng. Ching chon ngi lim 16 rit din than, ci hai vg chéng bay (i lui mgt diém vai chuc lan, quan sit ky Ivng chung quanh, hé cdim nhan diéu gi bait an 18 bé di ngay. CUing nhu con ngudi, hé khi e6 diéu gi de doa dén mang sOng thi phdi tim cach déi pho, vi vay chim hac ludn luén chudn bi sin nhiéu 6 ma theo danh gid ca t6i 1A nhiim dénh lac hudng bén ngoai. Tuy i cd thé tién dodn chinh xde chim hac sé.chon 6 truée ngay hac mai khai hoa nd nhuy. Diéu nay khién ngudi dan dia phugng cing nhy anh em trong chia theo t6i bdo vé loai chim déu v6 ciing ngac nhién. Don gidn t6i chi cdn chit ¥ theo ddi déi chim, hé noi nao ching lui ti thudng xuyén vdi vé quyén luyén va nhat la cdch thife chiing chudn bj hét stfe ky lung, thi d6 chinh 1a ndi ching sé sit dung trong thi ky nim 6, Con trOng di nhat titng cong rom ra dem vé dit phia dudi ché nim ciia chim mdi cho duge khé réo, Dae biét chim trong rat ky tinh, Iya chon can than ting cong rm va kiém tra lai bing céich ding mé lc cong rém qua lai cho sdu bo, hay rée rén roi ra hét mdi sit dung. 66 Huyén Digu Théi diém chim mdi dé, cd hai vo chéng déu 6 trong tinh trang bat an r6 rét. C6 khi t61 quan sat thiy hai vg chéng dting xa xa nhin tritng vdi vé lo ling, c6 18 vie ngai bi mat con. Trong giai doan ap tritng, néu chang may bi thi ring dn mat, hay con nguii lady cdp tring thi hai vg chéng chim hac rat dau khé. DOi mat chting dum nét bi thvong, cd hai phat Jén nhiing tiéng kéu dai do nao, réi gyc ddu vao canh véi vé dau budn v6 han. Chinh vi vay, méi khi chim mdi dé xong t6i lién cho thd cép t6c Igp nhanh mét léu tranh cdch dé khodng bay tém mét va cat cit ngudi canh gdc cd ngdy lin dém. Chiing t6i tin hanh hét stéc gp rit dé rit ngdn néi lo du ciia ching. Thdi gian sau khi cin léu da 1am xong, ngay ngay cé ching ti d bén canh bio vé, hai vg chéng hac mdi dan da lay lai dude vé thanh than. Diéu nay chang khdc gi con ngudi, trong mét xa hdi khéng én dinh ngudi dan sé hoang mang, méi trudng sdng xdo trdn tt yéu con ngudi sOng trong 46 ca dao dng theo, Hay trong mot gia dinh cing vay, khi song trong mét cdnh nha ém dm thi con edi mdi c6 dude su an toan vé mat tinh than. Chim hac dé mdi lin téi da hai trtfng, dé xong chim mai nim &p tréng cdn chim tréng di quanh vong ngoai bio vé vg con, hé con thi khaéc mon men dén gan déu bi né tain cong quyét ligt. Khi chim mai mét bo ra ngoai (101 doan chiing né méi chén vi cap chan cia chim rat dai) chim tring vao thé ché tiép tue &p con. 67Khi Hong hae bay vé Diéu th vi la chim hac trong c6 dic tinh khé gidng nam gidi d lodi ngudi. Néu chim me siéng ning lan tuy nim &p con gid nay qua gid khéc, thi chim bo’ chi mién cudng vao thay thé khi vo di kiém an. Vita thay bong déng chim mdi vé téi anh chang da vi vang nhdy ra “nhudng” ngay cho vg. Vi vay day cing 14 mOt cach dé phan biét chim trong va chim mai, chi can diing quan sat lic chting ap tritng 1a nhiin ra ngay Tuy nhién da rat lwoi “chuyén nha”, nhung cing nh bao nhiéu ding nam nhi khéc hac tréng c6 tinh thin tréch nhiém cao trong viée bdo vé vd con. Khi bi tén cOng, chim Wng kéu lén rat to réi dang rong déi cénh lao vao d6i thi nhut vii bao, trong khi chim mai ding thii thé che chd cho chim con. Cach thife ay khién con vat hung dif nhu ché s6i cing phai ¢ sg ma rit lui, mac da trén thye t& néu ché si tin cong quyét ligt chura chic chim hac da dich lai dude. Déi vai con ngudi cing vay, hé ai mon men tdi gén chim hac luén chil déng tin céng da doi Mot diéu thi vi khéc 1a khi chim hac mdi dé tting xong, thinh thodng c6 nhitng cap chim hac tit ndi khie bay dén, xodi canh nhip nhang nhing diéu mua rat dep va cling cat lén nhitng am thanh ém div. TOi nghi day li nghi thife chtic mifng ciia nhitng chim hac ba con thin thude danb cho suf chao ddi cia hac con. Doi hac mia hat khodang 5 phut sau d6 cat cdnh Iugn trén khong trung may vong r6i ti gid bay di ‘Tir 29 dén 35 ngay, tritng nd ra chim con, vg chéng hac luu lai thém khodng m6t tun 1é r4i bat déu di di 68 Huyén Dieu ndi khée ma ching thay an todn hon. Chim hac mém mdi cho con Ja m6t hin anh that dé thuton; cing (6 ra rift diing gid gid’c. Méi khi chim t kiém mdi, t6i canh déng hé thay khodng 15 phit thi né tr vé. Dén lugt chim mdi bay di cing khodng 15 phuit da bay vé, chi xé xich trén duéi mét phuit chit khong bao gid lau hon. Thife an cua chim hac la cli nang, ré cay va con tring. Thién nhién tao nén nhiing con vat xinh dep nay, déng thdi phti cho chting khd nang ty sinh t6n, khong hé quiy riy hay Lim ndng génh cho con ngudi. Chi mét hai ngay sau khi nd thanh chim con, chi chim non da dude cha me thay nhau day dé, cdch thife cling khéng khic gi ngudi ta. Khi tip cho con di, hac cha difng mét bén trong ching, cdn hac me hudng dan con budéc titng doan ngdn réi quay trd lai. Ngdy hom sau chim me din con di xa hon va cit thé mdi ngay tién bd thém mt chiit, Ri chim con bit dau duge hoc bay. Loai chim nay cén c6 céch tap bdi cho con rit déc dio, Con mai diing trén bd canh chitng cdn con tréng 191 xudng nude fam miu dé céc chim con bit chude. Khi chim con dude ngoai ba tudn tuéi thi hai vg chéng phan ‘éng méi chim hac gid mot dita con Sau khodng tm thang s6ng trong vong tay bio boc cia cha me, chi chim trudng thanh chinh thife Na 6m dé sng ddi déc lap va day chinh 1a ngay trong dai nhat trong ddi chim hac. Budi chia tay nay bao gid cing gay 0Khi Hing hac bay vé mét in tugng sau sfc va vui budn Mn In cho thay Wo ching t6i. Ngay hé 6 cd vg chéng con cdi cing nhau mia hat vui vé, th4t 1a mot ednh wong dep dé va hanh phtic, Sau d6 cd ba con hac xodi cdénh tung bay vé hai hudng va chim con mét minh rong rudi trén con dung di im hanh phiic lita di, Méi cap hac c6 mét ving lanh dia riéng. Ly thi nhat la c6 dn t6i theo déi duge mét man dinh ghen cia chting. M6t bita no béng nhién t6i nhin thay hai con hac danh nhau dit d6i, cdinh tugng trong cing gidng nhu ga dé nhau, Gan d6 c6 mét con hae ding cach mét khoang ching kién. Ti c6 phan ngac nhién khong hiéu con tht rd ving phia B&c chi c6 hai con. Khi quan sat ky qua dng ddm t6i nbdn ra hai con dang danh nhau déu 1a hac mai, Sau mot héi chién du bat phan thing bai con thi ba bé di, Toi héi thim ngudi dan quanh ving thi ho cho biét tit ba théng nay c6 mot ing 1é loi d ving pi Nam. Téi doan n vat thi ba trong man kich con hac mai dén ring c6 1é 46 chinh 1a nhi hom trudc va chii ¥ theo di Qué nhién hai hm sau con mai thif ba bat than xuat hién nai 16 &m cia vo chéng hac 6 phia Béc trong khi hac vo di kiém mdi, Thé 1a chi mai 1é loi thoi mdi vui vé vdi anh chéng. Khéng ngé cé v¢ tr vé thinh linh va bat gap. Hai bén x6 x4t nhau di ddi khién anh chang tng da tinh khéng dém can thiép ma chi chay lang xing phia ngoai kéu la nhy cau cifu. Tuy nhién dé chi 1a trung hdp ngoai 1é. Théng thuéng cdc cip vd chéng hac rat chung thiy vdi nhau. 70 Huyén Digu Cing tva nhu con ngudi, loai chim hac 18 ra than thign vdi nhiing ngudi yéu thuong bdo vé ching va nguge lai hét stic dit ton Adi voi nhiing ai c6 ¥ mudn xAm hai. Chim hac thudng xuyén lui tdi Viét Nam Phat Quéc Ty. va t6 ra khé quyén luyén vdi t6i. Hé bi diéu gi de doa y nhu ring chim hac lai v6i va bay vé cha Viét Nam cach xa t6 clia chting gin hai cay so nhw tim su bio vé di ngay gidfa dém khuya Chi cin nghe g kéu ti cd thé dodn ngay dude tm trang chim hac. Lic vui tiéng kéu trong tréo, hic budn kéu nghe do no, khi lo so khde vdi hic tic gidn Ching c6 dic tinh céng hing, hé mot con kéu 1én thi con kia dap lai. Niém vui ndi budn cing déu 16 ra ben ngoai, khi vui chting xoé cdnh mia hat, lic budn gue ddu vao cdnh thdn thife, cé khi lai that tha that théu di quanh quan bé cd an udng. M6i lin chim hac dén kéu cifu t6i tite t6e cho ngudi di xe dap hodc xe gén may chay dén noi dé xem xét va can thiép. Chinh vi vay ma tai chda ching toi ludn c6 sin nhiéu may b6 dam dé tién viéc lién lac. Néu d6 1a ngudi din dia phuong rinh mo trom tring thi chting t6i bio ngay vdi chinh quyén dia phiténg nhd ho can thiép. MO6t méi de doa Idn cho loai chim 6 vang Lam Ty Ni 1a nhiing day dién cao thé ngang doc trén bau tdi. Canh tugng chim hac buéng minh mém mai dang rng déi canh dap xudng 1d m6t hinh dnh nén tho tuyét dep, tiée thay d6 ciing chinh 1a nguyén nhan gay nén cdi chét oan ung cho mét s6 con khi vuténg phai day dién nKhi Hong hac bay vé Vao dau théng 6 ndm 2000, c6 mét doi chim hac bay vé lam t6 ngay tai Viét Nam Phat Quéc Ty 6 Lam Ty Ni. Dau léng thay chua dén ngdy hac mai dé thinh linh mét hém chim tréng bi dién giyt chét khi sap stta dép xudng dat. Ching ti chén xdc chim vdi day di nghi thie tung niém nhu d6i vdi mét con ngudi. Sudt mét tudn 1é sau d6, sing ndo chim mai cling dén ngay noi nguéi ban dai minh wf nan kéu than thdm thiét. Lic bay gid, moi ngudi trong chia déu budn rau that ching khdc nado dang cé tang, nhat 14 mdi Khi nghe tiéng kéu théng thi ja con chim mai lé ban, Dang thuong nhat 1a ké tiv hom khi muén bay lén, chim mdi luén luén ctii dau chay bd mot quing ra khdi ving c6 day dién ching chit mdi tung cdnh bay lén trdi, Diéu 46 chiéng té loai chim nay c6 su théng minh dic biét, vi rd rng n6-¥ thife duge nguyén nhan edi chét cia ngudi ban dd TOi da ra stéc vin ddng va hy vong dén lic nao dé tinh hinh kinh té Nepal phat trién t6t hon, chinh quyén trung udng va dia phuidng c6 ké hoach thay thé hé thong dién hién thdi bing céch chén ngdm dudi dat n BAO VE HONG HAC Tong tit cd cdc méi de doa thi nguy hiém nhat 46i vdi loai chim héng-hac chinh 1a con ngwdi. TW khi chim hac xudt hién, ngdi Viét Nam Phat Quéc Ty tai Lam TY Ni tré thanh noi thu hut rift dong khach dén tham quan. Dan chiing quanh ving nghe dén loai chim g gan chia nén cing dn dn kéo nhau dén R6i khOng biét xuat phat ti dau ma dan dia phuong dén vdi nhau ring néu ai an dude tring chim hdng hac sé s6ng dén 500 tudi, cn néu dn thit chim thi tho dude 700 ndm. Thé 1a sy s6ng cila nhitng sinh vat dep dé va hién lanh nay bi con ngutdi de doa. MOt s6 ngudi An cp tritng va tim cach san Jén chim. Tif d6 thay trd téi lao dao khdn khé trong viéc bio vé IW chim. Ching ti chi c6 mudi may ngudi phai lo déi ph6 vdi hang irdm ké ngay dém sinh rp. Hé mdi khi c6 RBHuyén Digu Khi Hing hac bay vé mot con chim 4é tring 1a chting ti bat dau ngay mot ké& hoach canh gifc chit ché sudt ngay dém, thé ma chi mot chit so sy hay ngudi bio vé vita thiép ngi 1a lap wie cd ké xudt hién trm tring Viée bdo vé chim hac khién 161 tn kém raft nh thi gid, én bac va nhdt 1a céng stfc. Téi van déng chinh quyén dia phuong, ké cd bdo chi, dé dua lodi chim nay vao dién duge bdo vé dac biét va dé ng! ban hanh ludt 1é dp dung hinh phat ndng d6i vdi nhéng ngudi xdm hai ddi séng cla ching. Chinh quyén ra m6t théng bdo ai bat git hodc sin bn chim sé phdi bj phat tién rat ndng, tham chi co thé bj ta lin bj phat. Thé nhung t#t cd nhéing nd luc 46 déu khong dén , tring chim tiép tye bj mat trém. Mi lén nhu vay that khong khéc gi xdy ra mt vu bat cdc. Ching t6i hop Wie vdi cinh sat truy lang gt gao khdp ndi, nhumg 1am sao ¢6 thé tim ra duge khi chiing di nim an toan trong bao tif ciia nhing ké ciip. BOi khi chting t6i tim ra duge nhing v6 tring duge chén gidu dudi dat va danh thie thé khong sao biét dude thi pham. La m6t ngudi yéu thién nhién va thi vat, ti that sy dau kh6. Mi lan phat hién tréng chim bj mat t6i budn dén chdy nude m&t. M6t vai mén sinh néi dda ning t6i mde ng loai chim nay nén gid day phdi hao tim t6n stfc nhiéu véi chting. Lic bay gid quyén luc ciia con ngudi khéng con téc dung nia rdi, cho di cé tb td thi khi duge ty do nhing ké cdp lai tiép tue sn dudi bay chim. "4 TOi rat tin wOng su thiéng liéng cila thénh dia noi Diic Phat gidng tran, nén mdi khi c6 vie edfp thiét déu d6 t6i thanh kinh di chung quanh tru da vua A Dye va khéin cau cic dang linh thiéng gia hd cho t6i c6 mot quyén nang dic bit dé bio vé cdc con chim héng hac. vai. Li Sau khi thanh tim edu nguyén, t6i trd vé cha thdo mOt t8 thong bdo bing tiéng Nepal ndi dung viet ring Jodi chim hac dang hién dién tai day vén rat Linh thiéng, mang sy binh an tdi ndi nao chting dat chan dén. Trén thé gidi hién nay lodi nay con rat hiém, do vay viée ching dén day tri ngu chinh 1a mét diém lanh cho cu din dia phuong. Vi thé ké tit nay ngudi ndo xam pham dén chim hac sé phdi nhdn hinh phat nang né, néu an tring sé bi ghé 1d wén ngudi, cn ai giét hai chting thi ba di bj nan. Ta théng bio duge phan phat rong rai khdp trong ving da 6 tic dong tich cue. nhiéu ngudi té ra tin wéng nén viée mat cp 6 phan gidm bét. Tuy nhién cing c6 mOt s6 nhé khéng tin va tiép tue tim cach lay cap wing chim Khodng hai tidn sau, bong nhién mét ngudi tho bén chda Nhat Ban va mot céng nan tai cha Viét Nam bj ghé Id ddy tay. Thé la cd hai het site hodng so bén dén gap thay Nabatame tru tri chia Nhat Ban va t6i dé thi nbdn (i 161, Day chinh 1a ahang thd: pham 4 an cp trtfng chim. Tin nay nhanh chéng lan truyén ra bén ngoai. Nhd vay ma tinh trang nay da dd hon nhiéu. B