VJE Tạp chí Giáo dục, Số 443 (Kì 1 - 12/2018), tr 59-64

THIẾT KẾ CHỦ ĐỀ GIÁO DỤC STEM TRONG DẠY HỌC PHẦN

“CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở THỰC VẬT”,
SINH HỌC 11 - TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Trần Thị Gái - Nguyễn Thị Phương - Nguyễn Thị Hoài Thanh
Trường Đại học Vinh

Ngày nhận bài: 20/10/2018; ngày sửa chữa: 02/11/2018; ngày duyệt đăng: 04/11/2018.
Abstract: STEM-oriented teaching helps students learn through experience, theory links practice.
Therefore, STEM proposes career orientation for students. The article presents STEM design in
teaching Biology and example following this orientation and in module “Matter and energy
metabolism”-Biology grade 11 at high school.
Keywords: STEM, STEM education, STEM-oriented teaching, STEM topic, teaching Biology.

1. Mở đầu 2. Nội dung nghiên cứu

Giáo dục hiện đại chuyển từ dạy học tiếp cận nội
dung sang tiếp cận năng lực (NL) là một xu hướng đem
lại hiệu quả cao trong giáo dục nhưng cũng đòi hỏi người
dạy và người học đều phải thay đổi cách dạy và cách học.
Giáo dục STEM là một quan điểm dạy học theo tiếp cận
liên ngành từ hai trong các lĩnh vực Khoa học, Công
nghệ, Kĩ thuật và Toán học trở lên. Trong đó nội dung
học tập được gắn với thực tiễn, phương pháp dạy học
theo quan điểm dạy học định hướng hành động.
STEM thường gắn liền với chương trình giảng dạy tích
hợp (Johnson, PetersBurton- Moore, 2016), học tập dựa
trên dự án hoặc vấn đề (Tawfik - Trueman, 2015), học tập
khám phá (Crippen - Archambault, 2012). STEM là một
phương thức để tăng hiệu quả giáo dục (Rodriguez, 2016).
STEM thực sự cần thiết trong dạy học vì để giải thích được
các hiện tượng xảy ra trong thế giới tự nhiên thì con người
cần huy động kiến thức tổng hợp thuộc nhiều lĩnh vực
(Moomaw, 2013; Talley, 2016; Vasquez, Comer -
Sneider, 2013). Giáo dục STEM hướng tới đào tạo con
người có NL trong cuộc sống tương lai đáp ứng nhu cầu
nhân lực lao động trong thời đại công nghệ.
Giáo dục STEM một mặt thực hiện đầy đủ mục tiêu
giáo dục đã nêu trong Chương trình giáo dục phổ thông,
mặt khác nhằm phát triển các NL cốt lõi cho học sinh
(HS) phát triển các NL đặc thù của các môn học thuộc về
STEM và định hướng nghề nghiệp cho HS. Một trong
những yêu cầu đối với giáo viên (GV) là cần biết cách
thiết kế các hoạt động STEM một cách sáng tạo. Tuy
nhiên, hiện nay, GV vẫn còn chưa nhận thức rõ bản chất
dạy học STEM cũng như cách để thiết kế hoạt động
STEM trong môn học. Nghiên cứu sâu về hoạt động
STEM, cách thức để thiết kế và tổ chức HS học tập các
môn học nói chung, Sinh học nói riêng là một hướng
nghiên cứu cập nhật, cần thiết trong bối cảnh Việt Nam
đang đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT.
2.1. Giáo dục STEM
STEM là viết tắt của các từ Science (Khoa học),
Technology (Công nghệ), Engineering (Kĩ thuật),
Mathematics (Toán học). Giáo dục STEM về bản chất
được hiểu là trang bị cho người học những kiến thức và
kĩ năng cần thiết liên quan đến các lĩnh vực khoa học,
công nghệ, kĩ thuật và toán học. Các kiến thức và kĩ năng
này phải được tích hợp, lồng ghép và bổ trợ cho nhau,
giúp HS không chỉ hiểu biết về nguyên lí mà còn có thể
thực hành và tạo ra được những sản phẩm trong cuộc
sống hằng ngày.
Theo Tsupros N., R. Kohler và J. Hallinen (2009),
giáo dục STEM là cách tiếp cận liên ngành trong quá
trình học, trong đó các khái niệm học thuật mang tính
nguyên tắc được lồng ghép với các bài học trong thế giới
thực, ở đó HS áp dụng các kiến thức trong khoa học, công
nghệ, kĩ thuật và toán học vào trong các bối cảnh cụ thể
giúp kết nối giữa trường học, cộng đồng, nơi làm việc và
các tổ chức toàn cầu, để từ đó phát triển các NL trong
lĩnh vực STEM và cùng với đó có thể cạnh tranh trong
nền kinh kế mới.
* Mối liên hệ tương tác giữa các lĩnh vực trong giáo
dục STEM (xem hình 1 trang bên)
Theo David D. Thornburg (2008), các lĩnh vực Toán
học, Công Nghệ, Khoa học và Kĩ thuật có mối quan hệ
chặt chẽ trong mô hình STEM. Toán học và Công nghệ
được sử dụng trong nghiên cứu Khoa học và Kĩ thuật
nhằm giúp con người khám phá và cải tạo thế giới. Mặt
khác Khoa học và Kĩ thuật thúc đẩy sự phát triển tiến bộ
của Toán học và Công nghệ. Sự khác biệt giữa Khoa học
và Kĩ thuật thể hiện ở mục đích và phương thức thực
hiện. Mục đích của Khoa học là sự “tìm kiếm” nhằm
nghiên cứu về sự vật, hiện tượng tự nhiên còn Kĩ thuật
thiên về sự “thực hiện” nhằm thiết kế và chế tạo các vật

59
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số 443 (Kì 1 - 12/2018), tr 59-64
thể cho sự tiến bộ của nhân loại. Để khám phá tự nhiên,
Khoa học liên quan đến “phương pháp khoa học”, bao
gồm quá trình xây dựng giả thuyết và xác minh được
hình thành và phát triển cho HS ở nhiều cấp lớp. Để thiết
kế và chế tạo, Kĩ thuật cần hình thành và phát triển cho
người học sự sáng tạo và đổi mới, là những thuộc tính rất
cần thiết trong lĩnh vực Kĩ thuật nhưng khó để định lượng
và cần có thời gian hình thành lâu dài trong môi trường
học tập kích thích sự sáng tạo. Sự khác biệt này có tính
chất tương đối vì trong Khoa học cũng cần có sự sáng tạo
và trong nghiên cứu Kĩ thuật cũng cần có phương pháp
khoa học. Do vậy, tiếp cận giáo dục STEM phải là tiếp
cận mang tính liên ngành để tạo ra sự kết hợp hài hòa
giữa các lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kĩ thuật và Toán
học giúp HS trải nghiệm thực tế nhằm khám phá tri thức
và sáng tạo ra các sản phẩm có ý nghĩa.
2.2. Quy trình thiết kế chủ đề giáo dục STEM trong dạy
học Sinh học
Theo tác giả Nguyễn Thanh Nga và cộng sự (2017),
các tiêu chí của chủ đề giáo dục STEM là: kiến thức
thuộc lĩnh vực STEM, giải quyết vấn đề thực tiễn, định
hướng thực hành, làm việc nhóm. Quy trình thiết kế chủ
đề giáo dục STEM gồm 5 bước: Vấn đề thực tiễn → Ý
tưởng chủ đề STEM → Xác định kiến thức STEM cần
giải quyết → Xác định mục tiêu chủ đề STEM → Xây
dựng bộ câu hỏi định hướng chủ đề STEM [9; tr 34].
Theo tác giả Lê Xuân Quang (2017), quy trình xây
dựng chủ đề STEM gồm 5 bước: Lựa chọn nội dung cụ
thể trong môn học → Kết nối với những sản phẩm, vật
phẩm ứng dụng trong thực tế → Phân tích ứng dụng →
Chỉ ra các kiến thức liên quan trong các môn thuộc lĩnh
vực STEM → Hình thành chủ đề [10; tr 43].
Dựa trên sự nghiên cứu của các nhóm tác giả, chúng
tôi đề xuất quy trình thiết kế chủ đề giáo dục STEM trong
môn dạy học môn Sinh học gồm các bước như sau:
60
Bước 1) Lựa chọn chủ đề
giáo dục STEM:
Để xác định chủ đề STEM,
GV có thể lựa chọn một trong
hai cách sau:
Cách 1: Xây dựng mạch nội
dung chủ đề trong chương trình
(cơ sở khoa học)  Lựa chọn chủ
đề STEM để vận dụng kiến thức
vào giải quyết vấn đề thực tiễn.
Để lựa chọn chủ đề STEM
theo cách này, GV cần phải:
- Xác định mục tiêu của
phần/chương trong môn Sinh
học; - Xác định các mạch nội
dung cơ bản; - Lựa chọn các nội
dung có thể gắn với các sản phẩm ứng dụng thực tiễn;
- Phân tích các sản phẩm ứng dụng và xác định kiến thức
các môn thuộc lĩnh vực STEM để giải quyết vấn đề;
- Đặt tên cho chủ đề giáo dục STEM.
Cách 2: Xuất phát từ vấn đề thực tiễn  Lựa chọn
chủ đề STEM nhằm xác định kiến thức làm cơ sở khoa
học trong chương trình để giải quyết vấn đề thực tiễn.
Để lựa chọn chủ đề giáo dục STEM theo cách này,
GV cần phải: - Xác định vấn đề thực tiễn gắn liền với
môn Sinh học. Đây là các tình huống có vấn đề, có thể là
các ứng dụng trong cuộc sống hằng ngày, con người cần
giải quyết một công việc nào đó, thôi thúc HS tìm hiểu
và thực hiện để đáp ứng nhu cầu. Nó cũng có thể là yêu
cầu của định hướng nghề nghiệp, đòi hỏi HS giải quyết
nhằm trải nghiệm một số nhiệm vụ của nghề nghiệp nào
đó trong thực tế; - Xác định nội dung môn Sinh học liên
quan vấn đề thực tiễn; - Xác định kiến thức các môn
thuộc lĩnh vực giáo dục STEM để giải quyết vấn đề;
- Đặt tên cho chủ đề giáo dục STEM.
Việc lựa chọn chủ đề giáo dục STEM, GV có thể thực
hiện theo một trong hai cách đã nêu trên tùy thuộc vào
từng nội dung hoặc tình hình thực tiễn của địa phương.
Trong quá trình lựa chọn, GV có thể phát huy ý tưởng
sáng tạo của HS khi khuyến khích HS đề xuất và thảo
luận lựa chọn vấn đề STEM. Xuất phát từ thực tiễn cuộc
sống xung quanh, sau khi tìm hiểu thực trạng, tiến hành
điều tra, thảo luận nhóm và tham khảo từ nhiều nguồn tư
liệu, HS sẽ đưa ra nhiều ý tưởng chủ đề giáo dục STEM
hấp dẫn khác nhau. Từ đó, lựa chọn ra những chủ đề sáng
tạo, thiết thực phục vụ cho cuộc sống hằng ngày.
Bước 2) Xác định mục tiêu của chủ đề giáo dục STEM:
- Mục tiêu: Xác định được các mục tiêu kiến thức, kĩ
năng, thái độ, và NL mà HS cần hướng tới sau khi thực
hiện chủ đề giáo dục STEM.
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số 443 (Kì 1 - 12/2018), tr 59-64
- Cách tiến hành:
* Về kiến thức: Trình bày về nội dung kiến thức HS
học được thông qua chủ đề.
+ Xác định mức độ nhận thức của HS theo thang nhận
thức Bloom cải tiến: Biết, hiểu, vận dụng, phân tích, đánh
giá, sáng tạo.
+ Sử dụng các động từ hành động để viết mục tiêu
sao cho các mục tiêu có thể lượng hóa và đánh giá được.
* Về kĩ năng: Trình bày những kĩ năng của HS được
hình thành thông qua thực hiện các hoạt động học tập
trong chủ đề giáo dục STEM. Mục tiêu kĩ năng xác định
gồm nhóm kĩ năng tư duy, nhóm kĩ năng học tập và
nhóm kĩ năng khoa học.
* Về thái độ: Trình bày về những tác động của việc
thực hiện các hoạt động học đối với nhận thức, giá trị
sống và định hướng hành vi của HS. Cần xác định rõ ý
thức người học với con người, thiên nhiên, môi trường,
ý thức trong học tập và tư duy khoa học.
* Các NL chính cần hướng tới: các NL mà HS trong
quá trình khám phá tri thức và vận dụng vào giải quyết
các vấn đề thực tiễn, tạo ra các sản phẩm có giá trị thực
tế. Các NL hướng tới thường là NL giải quyết vấn đề, NL
sáng tạo, NL hợp tác.
Bước 3) Xác định các vấn đề cần giải quyết trong chủ
đề giáo dục STEM:
- Mục tiêu: Xây dựng được bộ câu hỏi định hướng
phục vụ cho tổ chức hoạt động STEM.
- Cách tiến hành: + Xác định các vấn đề cần giải
quyết trong chủ đề giáo dục STEM; + Xây dựng các nội
dung cụ thể cần sử dụng để giải quyết vấn đề; + Tương
ứng với mỗi vấn đề trên đặt ra các câu hỏi định hướng có
liên quan.
Bước 4) Xác định các nội dung cụ thể cần sử dụng để
giải quyết vấn đề trong chủ đề STEM:
- Mục tiêu: Xây dựng các nội dung cụ thể trong từng
môn học liên quan đến từng vấn đề.
- Cách tiến hành: Tìm hiểu xem trong môn Sinh học,
Toán học, Vật lí, Hóa học, Công nghệ,... có những nội
dung nào liên quan đến chủ đề.
Bước 5) Thiết kế hoạt động học tập:
- Mục tiêu: Xác định tiến trình hoạt động trong dạy
học của chủ đề giáo dục STEM.
- Cách tiến hành: + Xác định điều kiện tổ chức hoạt
động: không gian (lớp học, ở nhà, phòng thí nghiệm, cơ
sở sản xuất ...); thời gian tổ chức hoạt động; + Xác định
các phương pháp và kĩ thuật dạy học chủ đạo để tổ chức
hoạt động: dạy học giải quyết vấn đề, dạy học khám phá,
dạy học dự án, dạy học hợp tác...; XYZ, mảnh ghép, khăn
trải bàn, phòng tranh, ổ bi, bản đồ tư duy...; + Xác định
61
phương tiện tổ chức hoạt động; + Xác định các bước thực
hiện hoạt động: nêu rõ các thao tác tiến hành hoạt động.
Bước 6) Thiết kế các tiêu chí và bộ công cụ kiểm tra,
đánh giá HS:
- Mục tiêu: Đánh giá sản phẩm và sự hợp tác trong
hoạt động học tập của HS.
- Cách tiến hành: + Thiết kế phiếu đánh giá sản phẩm:
Xây dựng các chỉ tiêu đánh giá ⇒ Phân phối điểm hợp lí
cho từng chỉ tiêu ⇒ Thiết lập phiếu đánh giá; + Thiết kế
phiếu đánh giá hoạt động nhóm: Xây dựng các chỉ tiêu
đánh giá ⇒ Phân phối điểm hợp lí cho từng chỉ tiêu ⇒
Hoàn thành phiếu đánh giá.
2.3. Ví dụ thiết kế chủ đề giáo dục STEM phần A
“Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật” (Sinh
học 11)
Bước 1) Lựa chọn chủ đề:
* Xác định mục tiêu của phần A “Chuyển hóa vật
chất và năng lượng ở thực vật”.
- Giải thích được sự phù hợp về cấu trúc với chức
năng của các cơ quan trong việc thực hiện chuyển hóa
vật chất và năng lượng ở thực vật.
- Trình bày được vai trò của nước đối với thực vật.
Mô tả được cơ chế trao đổi nước ở thực vật gồm 3 quá
trình liên tiếp: Hấp thụ nước, vận chuyển nước và thoát
hơi nước.
- Trình bày được vai trò của các quá trình hút, vận
chuyển và thoát hơi nước chính là các động lực vận
chuyển nước từ ngoài môi trường đất vào cây.
- Phân tích được vai trò của tưới tiêu hợp lí đối với sự
sinh trưởng và phát triển của cây trồng và sự trao đổi
nước ở thực vật phụ thuộc vào điều kiện môi trường.
- Phân tích được vai trò của chất khoáng với đời sống
thực vật và cơ chế hấp thụ, vận chuyển nguyên tố khoáng
phụ thuộc vào đặc điểm của hệ rễ, cấu trúc của đất và
điều kiện môi trường.
- Trình bày được vai trò của nitơ, quá trình đồng hóa
nitơ khoáng và nitơ tự do trong khí quyển.
- Thiết kế và tiến hành được thí nghiệm về vai trò của
phân bón và chứng minh được vai trò của phân bón đối
với cây trồng.
- Chứng minh được lá cây có cấu tạo phù hợp với
chức năng quang hợp.
- Phân biệt được quá trình quang hợp ở thực vật C3,
C4, CAM.
- Phân tích được ảnh hưởng của các nhân tố ngoại
cảnh đến quang hợp.
- Giải thích được quá trình quang hợp quyết định
năng suất cây trồng.
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số 443 (Kì 1 - 12/2018), tr 59-64

- Phân tích được dấu hiệu bản chất của hô hấp và ý * Kiến thức: - Trình bày được vai trò của nước đối
nghĩa của hô hấp ở thực vật. với thực vật. Mô tả được cơ chế trao đổi nước ở thực vật
- Phân biệt được các con đường của quá trình phân giải gồm 3 quá trình liên tiếp: Hấp thụ nước, vận chuyển nước
hợp chất hữu cơ ở thực vật và đặc điểm của mỗi con và thoát hơi nước; - Trình bày được vai trò của các quá
đường. trình hút, vận chuyển và thoát hơi nước chính là các động
- Giải thích được mối quan hệ giữa quang hợp và hô lực vận chuyển nước từ ngoài môi trường đất vào cây;
hấp, ảnh hưởng của các nhân tố ngoại cảnh đến hô hấp ở - Phân tích được vai trò của tưới tiêu hợp lí đối với sự
thực vật. sinh trưởng và phát triển của cây trồng và sự trao đổi
nước ở thực vật phụ thuộc vào điều kiện môi trường.
- Có ý thức bảo vệ môi trường thông qua trồng và
chăm sóc cây xanh, bón phân hợp lí. * Kĩ năng: - Thiết kế các bản vẽ, mô hình tưới nước
cho cây trồng; - Xây dựng được nguyên lí hoạt động của
- Phát triển NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn, NL
tự học và hợp tác, NL nghiên cứu khoa học. sản phẩm; - Chế tạo và lắp ráp các sản phẩm theo phương
án thiết kế; - Vận hành, thử nghiệm, cải tiến các mô hình;
* Các mạch nội dung cơ bản: Trao đổi nước ở thực - Làm việc nhóm, làm thí nghiệm, thuyết trình, lắng
vật, dinh dưỡng khoáng ở thực vật, quang hợp, hô hấp. nghe, phản biện.
* Các nội dung gắn với thực tiễn → Sản phẩm ứng
* Thái độ: - Ý thức giữ gìn môi trường, bảo vệ cây
dụng → chủ đề STEM
xanh và bảo vệ môi trường; - Say mê nghiên cứu khoa
Nội Vấn đề Sản phẩm học; - Nhiệt tình, năng động trong quá trình gia công, lắp
TT Chủ đề STEM
dung thực tiễn ứng dụng
ráp sản phẩm; - Hòa nhã, có tinh thần trách nhiệm đối với
Trao các nhiệm vụ chung của nhóm.
Hệ thống Hệ thống
đổi Thiết kế mô hình
tưới nước tưới nước Các NL cần hướng tới: NL nghiên cứu khoa học,
1 nước ở tưới nước hiệu
cho cây cho cây
thực
trồng trồng
quả cho cây trồng NL hợp tác, NL sáng tạo.
vật
Bước 3) Xác định các vấn đề cần giải quyết trong chủ
Dinh đề STEM:
dưỡng Thiết kế mô hình
2 khoáng
Trồng rau Trồng rau
trồng rau thủy - Hiện nay có các phương pháp tưới cây nào? Ưu
sạch thủy canh
ở thực canh nhược điểm của mỗi phương pháp?
vật - Vì sao cần phải thiết kế hệ thống tưới nước cho cây trồng?
Ứng dụng
Tăng đèn led - Hệ thống được thiết kế cho đối tượng cây trồng nào?
Quang Thiết kế mô hình
3
hợp
năng suất trong sản
đèn led trồng rau
- Phương pháp tưới được sử dụng trong mô hình là
cây trồng xuất nông gì? Phương pháp này có ưu thế gì?
nghiệp
- Hệ thống tưới nước có cấu tạo và nguyên tắc hoạt
Thiết kế mô hình
Bảo quản
Hệ thống
tủ sấy nông sản động như thế nào?
4 Hô hấp sấy nông
nông sản
sản
bằng năng lượng Bước 4) Xác định các nội dung cụ thể cần sử dụng để
ánh sáng mặt trời giải quyết vấn đề trong chủ đề STEM:
Các bước tiếp theo chúng tôi sẽ minh họa các bước Tên Khoa học Công Kĩ thuật Toán học
cụ thể trong chủ đề “Thiết kế mô hình tưới nước hiệu quả sản phẩm (S) nghệ (T) (E) (M)
cho cây trồng”. Cơ chế
Vấn đề thực tiễn của chủ đề: trong sản xuất nông trao đổi Đo chiều
nghiệp, người nông dân thường tưới nước bằng phương nước ở Hệ thống dài ống
Bản vẽ
Mô hình thực vật. bơm, ống dẫn theo
pháp tưới thủ công, vừa vất vả, tốn kém mà hiệu quả kinh tưới nước dẫn, giá
và mô
bản vẽ,
Các yếu tố
tế không cao. Thực tế hiện nay tại các thành phố, không hình lắp
tự động ảnh hưởng đỡ để làm tính toán
gian chật hẹp nên người dân thường tận dụng ban công, ráp tưới
cho cây đến trao mô hình khoảng
nước tự
sân thượng để trồng rau và cây cảnh, cây ăn quả. Tuy trồng đổi nước tưới nước
động.
cách đặt
nhiên công việc bận rộn sẽ không chủ động trong việc và sự sinh tự động. ống dẫn
tưới cây hàng ngày theo đúng nhu cầu nước của cây. Vì trưởng của nước.
thực vật.
vậy, việc thiết kế mô hình tưới nước hiệu quả có ý nghĩa
thực tiễn cao trong việc tưới tiêu hợp lí cho cây trồng Bước 5) Thiết kế hoạt động học tập
nhằm giải quyết các vấn đề thực tiễn nêu trên. Dự án “thiết kế, chế tạo mô hình hệ thống tưới
Bước 2) Xác định mục tiêu của chủ đề STEM: nước cho cây trồng”

62
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số 443 (Kì 1 - 12/2018), tr 59-64

* Thời gian: 2 tuần ở nhà và 1 tiết báo cáo sản phẩm + Quy mô: 3 tầng và một giàn phía trên để lắp bồn nước và đặt
trên lớp học. các hộp trồng rau.
Kích thước (tầng 1 cao 30 cm, rộng 60 cm, dài 1m; tầng 2 cao 60
* Tiến trình thực hiện: cm, rộng 45 cm, dài 1m; tầng 3 cao 10 cm, rộng 30 cm, dài 1m).
Nội + Khoảng cách trồng cây: chiều dài 1 m và lắp 9 chai nhựa so
Hoạt động của GV Hoạt động của HS
dung le nhau quanh trục, tương ứng sẽ trồng được 9 cây ở mỗi tầng.
Bước 1. Lập kế hoạch (thực hiện trên lớp) + Lắp thùng dựng nước tưới và gắn mô tơ công tắc tự động.
Nêu tình huống có vấn đề + Lắp ống dây dẫn nước từ thùng chứa xuống các chai nhựa
về nhu cầu nước của cây trồng cây.
Nêu tên Nhận biết chủ đề dự (3) Hoàn thành báo cáo để chuẩn bị trình bày sản phẩm:
trồng và thực trạng tưới
dự án án.
tiêu hợp lí cho cây trồng - HS hoàn thiện sản phẩm.
hiện nay. - Viết báo cáo trình bày về sản phẩm: vật liệu, cách làm, cách
Xây vận hành sản phẩm, tính ứng dụng của sản phẩm.
- Phân chia nhóm.
dựng ý - GV hướng dẫn, hỗ trợ HS trong quá trình hoàn thiện sản phẩm
- Tổ chức cho HS phát Hoạt động nhóm, chia
tưởng và chuẩn bị báo cáo.
triển ý tưởng. sẻ các ý tưởng.
của dự Bước 3: Báo cáo kết quả
án - Thống nhất ý tưởng.
- Các nhóm báo cáo
- Yêu cầu HS nêu các - Căn cứ vào chủ đề - Tổ chức cho các nhóm kết quả
nhiệm vụ cần thực hiện học tập và gợi ý của báo cáo kết quả và phản - Trình chiếu
của dự án. GV, HS nêu ra các Báo cáo hồi. PowerPoint.
- GV gợi ý bằng các câu nhiệm vụ phải thực kết quả - Gợi ý các nhóm nhận xét, - Các nhóm tham
hỏi định hướng: hiện. bổ sung cho các nhóm gia phản hồi về phần
+ Hiện nay có các - Thảo luận và lên kế khác. trình bày của nhóm
phương pháp tưới cây hoạch thực hiện bạn.
Lập kế
nào? Ưu nhược điểm của nhiệm vụ (nhiệm vụ;
hoạch mỗi phương pháp là gì? người thực hiện; thời GV hướng dẫn HS tự đánh
HS sử dụng phiếu
thực lượng; phương pháp, Đánh giá, đánh giá đồng đẳng.
+ Vì sao cần phải thiết kế để tự đánh giá và
hiện dự phương tiện; Sản giá Sau đó GV sẽ đánh giá HS
hệ thống tưới nước cho đánh giá lẫn nhau.
án. phẩm). và công bố kết quả.
cây trồng?
- Từ đó gợi ý cho HS các + Thiết kế mô hình
nhiệm vụ cần thực hiện. tưới nước.
- GV phát các phiếu đánh + Chế tạo mô hình
giá: đánh giá sản phẩm, tưới nước.
đánh giá hoạt động cho + Thiết kế poster/
HS. PowerPoint và trình bày.
Bước 2: Thực hiện kế hoạch dự án và xây dựng sản phẩm (2
tuần)
(hoạt động vào thời gian ngoài giờ lên lớp)
(1) Thiết kế mô hình tưới nước cho cây:
- Xác định loại cây dự định trồng: các loại rau ăn lá (xà lách, rau
cải, các loại rau thơm,...)
- Tính toán tỉ lệ giữa các phần và các chi tiết phải đảm bảo các
quy luật vật lí, sinh học nhằm đảm bảo quá trình quang hợp diễn Hình 3. Sản phẩm hệ thống tưới nước cho mô hình
ra bình thường. trồng cây tiết kiệm diện tích của của HS
- Tiết kiệm tối đa nguồn nước nhờ hệ thống tưới nhỏ giọt.
Bước 6) Thiết kế các tiêu chí và bộ công cụ kiểm tra,
- Chiều rộng và chiều dài của các ống và chân đế phải tương
đương nhau (đảm bảo tính bền vững). đánh giá HS
- Thiết kế hệ thống nước nhờ bơm chế tự động nhằm cấp nước Ngoài bộ tiêu chí đánh giá hoạt động nhóm, hoạt
chủ động cho cây trồng. động cá nhân thì tiêu chí đánh giá sản phẩm mô hình tưới
Mô hình hoàn thiện có thể hoạt động tốt cung cấp rau sạch cho nước cho cây được chúng tôi thiết kế như sau:
hộ gia đình.
Chưa đạt
(2) Chế tạo mô hình tưới nước cho cây trồng: Tiêu chí Tốt (5 điểm) Đạt (3 điểm)
(1 điểm)
- Nguyên liệu: vỏ chai nhựa, ống nhựa PVC, keo dán ống nước, Cấu trúc mô Cấu trúc mô Cấu trúc mô
mô tơ, súng gắn keo nến và keo nến, ống hút, dây nhựa dẫn nước. Hình hình hợp lí; lắp hình tương hình chưa
- Lắp ráp mô hình: thức đặt khoảng đối hợp lí; hợp lí, lắp
+ Kích thước: cao 110 cm, đáy rộng 60 cm. cách tỉ lệ phù lắp đặt đặt các

63
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số 443 (Kì 1 - 12/2018), tr 59-64

hợp đảm bảo khoảng cách khoảng cách học, STEM sẽ giúp HS phát triển phẩm chất, NL; khám
khả năng vận tỉ lệ một vài và tỉ lệ phá tri thức và vận dụng tri thức vào giải quyết các vấn
hành của hệ chỗ còn chưa không phù đề thực tiễn. Thiết kế hoạt động dạy học theo định hướng
thống. phù hợp. hợp.
giáo dục STEM đúng nguyên tắc và quy trình sẽ góp
Hệ thống
hoạt động
Hệ thống phần trong việc tổ chức thành công hoạt động học tập.
Hệ thống vận được tuy
không vận Với quy trình thiết kế ở trên, có thể vận dụng vào thiết kế
Vận hành hành được các hoạt động STEM ở các nội dung và chủ đề khác nhau
hành tốt nhiên thỉnh
hoặc vận
thoảng có
hành kém.
trong môn Sinh học nhằm nâng cao chất lượng dạy học
gặp vấn đề. ở trường phổ thông.
Phạm vi Ứng dụng
ứng dụng được nhưng Chưa ứng
Khả năng ứng Tài liệu tham khảo
và tính không sử dụng được
dụng rộng rãi,
khả thi
dễ sử dụng.
dụng rộng rãi trong thực tế, [1] Johnson, C. C. - Peters-Burton, E. E. - Moore, T. J.
của mô được vì còn cần cải tiến. (2016). STEM road map: A framework for
hình khó sử dụng. integrated STEM education. New York: Routledge.
Sản phẩm
Sản phẩm sáng
thể hiện Sản phẩm [2] Tawfik, A. - Trueman, R. (2015). Effects of case
tạo, có tư duy libraries in supporting a problembased learning
Tính được sự sáng còn khuôn
vận dụng thực
sáng tạo tạo nhưng mẫu, chưa STEM course. Journal of Educational Technology
tế cao, ứng
chưa linh linh hoạt. Systems, Vol. 44(1), pp. 5-21.
dụng linh hoạt.
hoạt.
[3] Crippen, K. J., - Archambault, L. (2012) . Scaffolded
 Một số câu hỏi, bài tập đánh giá: inquiry-based instruction with technology: A
Câu 1. Qua những đêm ẩm ướt vào buổi sáng thường signature pedagogy for STEM education.
có những giọt nước xuất hiện trên đầu tận cùng của lá Computers in the Schools, Vol. 29, pp. 157-173.
(đặc biệt, thường thấy ở lá cây một lá mầm). Theo em [4] Moomaw, S. (2013). Teaching STEM in the early
đây là hiện tượng gì, hãy giải thích nguyên nhân của hiện years: Activities for integrating science, technology,
tượng đó? engineering, and mathematics. St. Paul, MN:
Câu 2. Khi được học về quá trình quang hợp ở các Redleaf Press.
loài thực vật khác nhau, Bình được biết thực vật CAM để [5] Talley, T. (2016) The STEM coaching handbook:
thích nghi với điều kiện sống khô hạn điển hình là cây Working with teachers to improve instruction. New
xương rồng thì nó thực hiện việc mở khí khổng vào ban York, NY: Routledge.
đêm, đóng vào ban ngày, lá biến đổi thành gai để hạn
chế sự thoát hơi nước. Bình thắc mắc rằng loài xương [6] Vasquez, J. A. - Sneider, C. - Comer, M. (2013).
rồng khi được trồng ở Việt Nam thì cơ chế đóng mở khí STEM lesson essentials, grades 3-8: Integrating
khổng có thực hiện như ở vùng khô hạn hay không? Hãy science, technology, engineering, and mathematics.
giải thích giúp bạn. Portsmouth, HN: Heinemann.
Câu 3. Thế nào là trạng thái cân bằng nước trong [7] Tsupros, N. - R. Kohler - J. Hallinen (2009). STEM
cây? Em hãy nêu các cơ sở khoa học của việc tưới nước education: A project to identify the missing
hợp lí cho cây trồng? components. Intermediate Unit 1 and Carnegie
Mellon, Pennsylvania.
Câu 4. Bác An là một nông dân đang muốn cải tiến
hệ thống tưới tiêu trong nông trại của mình. Hiện nay đã [8] Thornburg D. D. (2008). Why STEM Topics are
có phương pháp mới ứng dụng nhiều trong tưới tiêu cho Interrelated: The Importance of Interdisciplinary
cây trồng đó là tưới phun mưa và tưới nhỏ giọt. Đây là Studies in K-12 Education. Thornburg Center for
các phương pháp tưới tự động giúp tiết kiệm nhân công Space Exploration.
và nguồn nước. Trong vườn của bác hiện có một nửa [9] Nguyễn Thanh Nga (chủ biên, 2017) - Phùng Việt
diện tích trồng rau ăn lá và một nửa diện tích là trồng Hải - Nguyễn Quang Linh - Hoàng Phước Muội.
hoa. Sau khi tìm hiểu, bác An băn khoăn không biết nên Thiết kế và tổ chức chủ đề giáo dục STEM cho học
lựa chọn phương pháp nào. Bằng hiểu biết của mình, em sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông. NXB
hãy tư vấn giúp bác. Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh.
3. Kết luận [10] Lê Xuân Quang (2017). Dạy học môn công nghệ phổ
Giáo dục STEM có ý nghĩa thiết thực trong dạy học thông theo định hướng giáo dục STEM. Luận án tiến
nói chung và dạy học Sinh học nói riêng. Thông qua dạy sĩ Giáo dục học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

64