TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP.

HCM
KHOA IN & TRUYỀN THÔNG

Giáo trình

LÝ THUYẾT PHỤC CHẾ

TRONG NGÀNH IN

Biên soạn: TS. NGÔ ANH TUẤN

Năm 2011
Chöông 1
Lòch söû phaùt trieån
cuûa kyõ thuaät tram hoùa hình aûnh
(Phaàn ñoïc theâm)

Con ngöôøi coù khaû naêng nhaän bieát theá giôùi xung quanh baèng nhieàu
giaùc quan, moät trong nhöõng giaùc quan ñoù laø khaû naêng nhìn vaø nhaän
bieát ñöôïc toâng maøu, ñoä saùng toái. Trong raát nhieàu tröôøng hôïp thì söï
nhaän bieát ñöôïc ñoä saùng toái laø ñuû cho maét nhaän bieát caùc thoâng tin cuûa
theá giôùi xung quanh, chính vì vaäy trong söï phaùt trieån cuûa caùc kyõ thuaät
in khaùc nhau, bao giôø ngöôøi ta cuõng coù cuøng moät coá gaéng phaân chia
cöôøng ñoä saùng giöõa nôi saùng maøu vaø nôi toái maøu thaønh töøng baäc. Lòch
söû phaùt trieån cuûa caùc coâng vieäc naøy ñöôïc chia laøm boán giai ñoaïn.
2 chöông 1

Cheá taïo baûn in baêèng thuû coâng

ñeå taùi taïo laïi taàng thöù cuûa hình aûnh
Töø theá kyû 15 thì kyõ thuaät khaéc goã hay khaéc treân ñoàng ñaõ ñöôïc
phaùt trieån thaønh kyõ thuaät cheá baûn, maëc duø chöa hoaøn thieän nhöng noù
laø phöông phaùp ñaàu tieân phuïc vuï cho vieäc taùi taïo taàng thöù. Ñaàu tieân
thì ñoä roäng cuûa caùc ñöôøng gaïch vaø söï caét nhau giöõa caùc ñöôøng gaïch
cho moät khaû naêng ñeå taùi taïo taàng thöù. Phöông phaùp naøy do LUDUIG
VON SIEGEN tìm ra vaøo naêm 1642, trong phöông phaùp naøy oâng
duøng moät baûn ñoàng coù beà maët nhaùm ñoàng ñeàu, neáu chaø leân beà maët
baûn ñoàng moät lôùp möïc ñeàu thì khi in leân giaáy ta seõ coù moät dieän tích
maøu ñeàu ñaën, neáu muoán phaàn dieän tích naøo ñoù treân baûn ñoàng saùng
hôn (möïc dính vaøo ít hôn) oâng duøng moät caùi ñuõa baèng theùp maøi leân
baûn ñoàng laøm cho noù bôùt nhaùm thì choã ñoù seõ nhaän möïc ít hôn. Baûn
in kieåu naøy coù ñaëc tröng cuûa phöông phaùp in oáng ñoàng vôùi söï thay
ñoåi caû chieàu saâu laãn dieän tích, phöông phaùp naøy phaùt trieån nhaát vaøo
khoaûng giöõa theá kyû 17-18.

Hình 1.1: Baûn khaéc ñoàng “Kî syõ, caùi cheát vaø quûy döõ” cuûa ALBRECHT cho
ta thaáy khaû naêng bieán ñoåi aûnh thaät thaønh aûnh aûo, hình beân phaûi laø hình
phoùng to maët ngöôøi minh hoïa cho kyõ thuaät naøy.
Lòch söû phaùt trieån cuûa kyõ thuaät tram hoùa hình aûnh 3

Cuõng taïo neân moâät hieäu quaû nhö vaäy laø phöông phaùp cuûa JEAN
BAPTISTA LEPRINCE phaùt minh naêm 1760, trong phöông phaùp naøy
ngöôøi ta phuû leân beà maët ñoàng moâät lôùp nhöïa ñöôïc nung chaûy moâät
caùch ñeàu ñaën, lôùp nhöïa naøy ñöôïc taïo bôûi caùc haït nhöïa nhoû khi ta aên
moøn baûn ñoàng thì hoùa chaát seõ aên moøn phaàn ñoàng loä ra giöõa caùc haït
nhöïa. Sau khi aên moøn xong laàn thöù nhaát neáu muoán aên moøn phaàn naøo
nöõa thì ta chæ caàn phuû moät lôùp baûo veä leân phaàn naøo khoâng caàn aên
moøn nöõa vaø tieáp tuïc aên moøn cöù nhieàu laàn nhö vaäy ta seõ taïo ñöôïc baûn
ñoàng coù taàng thöù. Phöông phaùp naøy gioáng nhö phöông phaùp in oáng
ñoàng vôùi ñoä saâu thay ñoåi nhö ngaøy nay trong ñoù nhieäm vuï cuûa caùc
haït nhöïa coù taùc duïng nhö bôø cuûa haït tram oáng ñoàng, vaø maøu in hay
möïc in seõ naèm ôû caùc choã truõng.
Naêm 1798, ALOIS SENEFELDER ñaõ tìm ñöôïc quaù trình in taïo
ñöôïc taàng thöù maø trong ñoù phaàn töû graphic rieâng reõ ngöôøi ta khoâng
nhaän bieát ñöôïc, vieäc nghieân cöùu cuûa oâng tieáp theo trong theá kyû 19
cung caáp cho chuùng ta nhöõng khaû naêng ñaàu tieân veà phöông phaùp in
offset sau naøy.

ÖÙng duïng kyõ thuaät sao cheùp

Naêm 1820, JOSEPH NICEÙPHORE NIEÙPCE ñaõ söû duïng nhöõng vaät
lieäu nhaïy saùng ñeå taïo neân lôùp baûo veä treân beà maët ñoàng, oâng phaùt
hieän ra raèng dung dòch Asphalt ñöôïc phuû moät lôùp moûng treân beà maët
ñoàng döôùi taùc duïng cuûa nguoàn saùng seõ bò oxi hoùa vaø khoâng tan. Baèng
phöông phaùp naøy ta coù theå taïo ñöôïc baûn in coù teân goïi “Cardinal
d’Amboise”.
Trong nhöõng naêm 1853 ñeán 1858 WILLIAM HENRY FOX TAL-
BOT ñaõ phaùt trieån kyõ thuaät khaéc ñoàng. Baèng phöông phaùp naøy ta chæ
coù theå cheá baûn phuïc vuï cho in soá löôïng nhoû vì caùc baûn in baèng ñoàng
khoâng chòu ñöôïc aùp löïc lôùn khi in vaø choùng bò moøn. Vôùi söï phaùt trieån
cuûa kyõ thuaät nhieáp aûnh (PHOTOGRAPHIC) vaø khaû naêng sao truyeàn
qua nhieàu vaät lieäu mang khaùc nhau GUSTAV LE GRAYE vaø FRED-
4 chöông 1

ERIC SCOTT ARCHER vaøo naêm 1851 ñaõ nghieân cöùu khaû naêng
truyeàn hình aûnh sang baûn in, baûn ñaù hay caùc daïng in khaùc baèng vieäc
öùng duïng lôùp croâm gelatine, cuøng luùc ñoù thì phöông phaùp aên moøn cho
baûn in noåi cuõng ñöôïc phaùt trieån.
Hai phöông phaùp aên moøn: Phöông phaùp aên moøn Pariser cuûa
FIRMIN GILLOT vaø”aên moøn Wiener” cuûa CARL ANGERER vaãn
coøn coù yù nghóa tôùi nay.

Hình 1.2: Baûn in ñaàu tieân ñöôïc

cheá baûn baèng phöông phaùp sao
chuïp do NICEÙPHORE NIEÙPCE
thöïc hieän, baøi maãu laø moät baûn
khaéc ñoàng. Ñaàu tieân noù ñöôïc phuû
moät lôùp parafin trong suoát tröôùc
khi noù ñöôïc sao chuïp sang lôùp
Asphalt treân baûn ñoàng roài noù
ñöôïc aên moøn.

Lòch söû phaùt trieån cuûa tram Autotypisch

Lòch söû phaùt trieån cuûa tram Autotypisch baûn thaân noù cuõng ñaõ vieát
neân lòch söû cuûa tram, trong ñoù nhaán maïnh ñeán quaù trình bieán ñoåi töø
toâng maøu thaät sang toâng maøu aûo, lòch söû phaùt trieån cuûa noù tieán cuøng
vôùi lòch söû phaùt trieån cuûa caùc kyõ thuaät taïo lôùp nhuõ töông phuïc vuï caùc
phaûn öùng quang hoùa vaø caùc maùy chuïp quang cô.
Nhöõng maãu tram Autotypisch ñaàu tieân ñöôïc laøm töø caùc löôùi luïa
hay löôùi mòn khi chieáu saùng seõ taïo treân vaät lieäu nhaïy saùng moät baûn
tram. Töø naêm 1852 WILLIAM HENRY FOX TALBOT ñaõ trình baøy
phaùt minh veà vieäc taïo baûn tram trong ñoù oâng söû duïng moät baûn luïa
204 chöông 8

Theo lyù thuyeát moät ñieåm ñöôïc queùt vaøo seõ coù moät giaù trò ñoä xaùm
nhaát ñònh treân töøng maøu vaø öùng vôùi möùc ñoä xaùm ñoù seõ coù moät haït
tram ñöôïc xuaát ra treân film nhö vaäy theo lyù thuyeát thì ñoä pgaân giaûi
nhaäp neân baèng vôùi ñoä phaân giaûi xuaát. Tuy nhieân tren thöïc teá khi in 4
maøu ngöôøi ta phaûi xoay goùc tram cho töøng maøu vaø giaû söû khi xoay
luôùi ñieåm ghi grid ñi moät goùc 450 seõ bò thieáu so vôùi goùc 00. Vì goùc
450 laø goùc xoaytao neân ñöôøng cheùo hình vuoâng lôùn nhaát neân ngöôøi ta
phaøi tính toaùn sao cho soá ñieåm khi queùt vaøo phaûi ñuû ñeå laáp ñaày oâ grid
khi xoay noù ñi 450. Theo ñònh lyù pitago thì soá ñieåm ñeå laáp ñaày ñöôøng
cheùo hình vuoâng gaáp caên hai cuûa 2 laàn so vôùi caïnh hình vuoâng do vaäy
ñoä phaân giaûi nhaäp neân gaáp 2 (= 1,41) laàn so vôùi ñoä phaân giaûi tram.

Hình 8.1: Khi xoay löôùi ñieåm ghi grid ñi moät goùc 450 caùc phaàn töû ñieåm treân
löôùi luùc naøy bao giôø cuõng gaáp caên hai cuûa 2 laàn so vôùi löôùi ñieåm ghi grid
ôû goùc 00.
Goùc 450 laø goùc xoay tao cho soá ñieåm grid chöùa trong ñoù lôùn nhaát,
caùc goùc khaùc cho soá ñieåm grid nhoû hôn. Ta nhaän thaáy coù moät vaán ñeà
ôû ñaây ñoù laø ñoä phaân giaûi nhaäp cho maøu ôû goùc 00 = vôùi ñoä phaân giaûi
xuaát laø ñuû, khi xoay ñi caùc goùc cho ñeán goùc 450 thì ñoä phaân giaûi nhaäp
phaûi gaáp caên hai cuûa 2 laàn ñoä phaân giaûi xuaát môùi ñuû, vaäy neáu ta choïn
ñoä phaân giaûi nhaäp gaáp caên hai cuûa 2 laàn ñeå thoûa ñieàu kieän cho goùc
450 thì caùc goùc coøn laïi seõ bò dö ra moät soá ñieåm vaø ñöông nhieân soá
ñieåm dö naøy seõ bò boû ñi khi xuaát film, chính caùc ñieåm dö bò boû ñi naøy
seõ laøm aûnh höôûng ñeán ñoä töông phaûn vaø chi tieát cuûa hình aûnh
Xaùc ñònh chaát löôïng queùt hình 205

(töông töï nhö tröôøng hôïp queùt thieáu thì seõ coù caùc daûi thuaät noäi suy ra
theâm ñieåm, caùc ñieåm theâm vaøo chæ mang yù nghóa laáp cho ñuû chöù
khoâng mang theâm vaøo chi tieát).
Ta haõy laøm moät thí nghieäm ñeå thaáy aûnh höôûng cuûa vieäc queùt dö
soá ñieåm ñeán chaát löôïng hình aûnh:
1) Queùt theo tyû leä ñoä phaân giaûi
nhaäp = 1,41 laàn ñoä phaân giaûi
xuaát.
2) Queùt theo tyû leä ñoä phaân giaûi
nhaäp = 2 laàn ñoä phaân giaûi xuaát.
3) Khi aùp löôùi ñieåm leân ñeå chuaån bò
ghi RIP seõ laáy trung bình taát caû
caùc giaù trò trong moät phaàn töû nöûa
toâng (halftone cell) ñeå nhaän ñöôïc
moät giaù trò cho haït tram.
4) RIP coäng taát caû caùc giaù trò toâng
trong moãi phaàn töû nöûa toâng vaø
chia cho soá löôïng ñieåm trong moät
phaàn töû nöûa toâng (ôû ñaây laø 9).
5) Keát quaû cuûa quaù trình laøm trung
bình coäng naøy laø laøm giaûm ñoä
töông phaûn vaø chi tieát khi so saùnh
vôùi quaù trình (1) queùt ñuùng soá
ñieåm yeâu caàu.

Hình 8.2: