BaiGiang ChatLuong NguonDien - Feb 2012

BÀI GiẢNG
CHẤT LƯỢNG ĐiỆN NĂNG

(POWER SYSTEM QUALITY)
Biên soạn: Nguyễn Hữu Phúc
Khoa Điện- Điện Tử
Đại Học Bách Khoa TP HCM
02.2012
CHAÁT LÖÔÏNG ÑIEÄN NAÊNG (NGUỒN ĐIỆN)
Chaát löôïng ñieän naêng laø vaán ñeà mang tính thôøi söï töø khoaûng 2 thaäp
nieân qua, vaø ngaøy caøng ñöôïc quan taâm ñeán .
Vaán ñeà thöïc ra khoâng phaûi laø môùi meû, maø ñaõ toàn taïi ngay töø nhöõng
buoåi khôûi thuûy cuûa ngaønh naêng löôïng.
Vaán ñeà trôû neân môùi, thôøi söï laø ôû choã caùch ñaët vaán ñeà hieän nay mang
tính heä thoáng hoaù, mang tính toaøn cuïc, chöù khoâng phaûi laø ñeà caäp ñeán
töøng vaán ñeà, töøng hieän töôïng moät caùch rieâng reõ nöõa nhö tröôùc ñaây.
Vaán ñeà ñöôïc ñaëc bieät quan taâm ñeán , khoâng chæ treân khía caïnh ngöôøi
cung caáp ñieän (caùc coâng ti saûn xuaát, truyeàn taûi, phaân phoái ñieän naêng),
maø coøn treân khía caïnh khaùch haøng (ngöôøi söû duïng ñieän naêng).
Coù 4 lí do khieán cho vaán ñeà chaát löôïng ñieän naêng ñöôïc quan taâm
ñeán nhieàu .
4 LÍ DO ÑEÅ QUAN TAÂM
1. Khaùc vôùi caùc thieát bò thuoäc caùc theá heä cuõ, caùc thieát bò thuoäc theá heä môùi
(söû duïng phoå bieán kó thuaät vi xöû lí, linh kieän ñieän töû coâng suaát) hieän nay
nhaïy caûm hôn nhieàu ñoái vôùi caùc söï thay ñoåi cuûa chaát löôïng ñieän.
2. Xu höôùng ngaøy caøng naâng cao hieäu quaû, hieäu suaát cuûa quaù trình saûn
xuaát khieán vieäc söû duïng caùc thieát bò môùi ( ví duï nhö caùc boä truyeàn ñoäng
kieåu bieán taàn, hay caùc boä tuï buø hieäu chænh heä soáù coâng suaát, giaûm toån
thaát ñieän naêng) caøng trôû neân phoå bieán. Ñieàu naøy khieán möùc hoïa taàn
trong löôùi ñieän taêng cao hôn bao giôø.
3. Moái quan taâm, cuõng nhö hieåu bieát cuûa khaùch haøng söû duïng ñieän veà vaán
ñeà chaát löôïng ñieän cuõng cao hôn so vôùi tröôùc ñaây. Do ñoù, yeâu caàu cuûa
khaùch haøng ñoái vôùi chaát löôïng ñieän cuõng trôû neân khaét khe hôn.
4. Vieäc caùc thieát bò ñöôïc lieân keát, noái maïng trôû neân phoå bieán trong quaù
trình saûn xuaát . Ñieàu naøy coù nghóa moät söï coá cuûa moät phaàn töû seõ coù taàm
aûnh höôûng lôùn hôn .
CHAÁT LÖÔÏNG ÑIEÄN NAÊNG LAØ GÌ ?
 Ñònh nghóa veà chaát löôïng ñieän coù theå raát khaùc nhau , tuøy quan
ñieåm ( quan ñieåm cuûa ñieän löïc thöôøng nghieâng veà ñoä tin caäy trong
cung caáp ñieän, trong khi cuûa nhaø saûn xuaát thieát bò laiï thieân veà caùc
thoâng soá cuûa nguoàn ñieän ñeå sao cho thieát bò coù theå laøm vieäc toát ).
 Chaát löôïng ñieän naêng laø vaán ñeà coù lieân quan nhieàu ñeán ngöôøi söû
duïng. Do ñoù, quan ñieåm cuûa ngöôøi söû duïng phaûi ñöôïc quan taâm
ñeán nhieàu hôn.
 Moät ñònh nghóa sau thöôøng ñöôïc chaáp nhaän trong caùc taøi lieäu veà
chaát löôïng ñieän :
Chaát löôïng ñieän laø baát cöù vaán ñeà naøo coù lieân quan ñeán ñieän
aùp, doøng ñieän, taàn soá khieán cho caùc thieát bò cuûa ngöôøi söû duïng
ñieän khoâng laøm vieäc bình thöôøng hay thaäm chí hö hoûng.
Caùc nhìn nhaän khaùc nhau :
 2 bieåu ñoà döôùi ñaây cho thaáy moái quan taâm ñoái vôùi cuøng vaán ñeà chaát
löôïng ñieän naêng laø khaùc nhau, tuyø töø quan ñieåm cuûa khaùch haøng,
hay cuûa ñieän löïc :
Quan ñieåm khaùch haøng Quan ñieåm ñieän löïc

CHAÁT LÖÔÏNG ÑIEÄN = CHAÁT LÖÔÏNG ÑIEÄN AÙP
 Xeùt treân khía caïnh kó thuaät, ñieän löïc chæ coù theå kieåm soaùt ñöôïc chaát löôïng ñieän
aùp cung caáp, vaø khoâng theå ñoái vôùi doøng ñieän maø moät taûi nhaát ñònh tieâu thuï.
 Vì lí do treân, caùc tieâu chuaån cho chaát löôïng ñieän thöïc ra ñöôïc xaây döïng treân cô
sôû baûo ñaûm ñieän aùp trong moät möùc qui ñònh.
 Chaát löôïng ñieän ñöôïc theå hieän qua bieân ñoä, taàn soá, hình sin cuûa ñieän aùp cung
caáp. Baát cöù ñoä sai leäch naøo cuûa caùc yeáu toá treân ñeàu coù lieân quan ñeán vaán ñeà chaát
löôïng ñieän.
 Taát nhieân, giöõa aùp vaø doøng luoân coù moái quan heä maät thieát. Ñieän aùp do caùc maùy
phaùt phaùt ra haàu nhö luoân coù hình sin, nhöng doøng qua caùc taûi khaùc nhau seõ khaùc
nhau, vaø ñieàu naøy laïi coù aûnh höôûng ngöôïc laïi ñoái vôùi ñieän aùp cung caáp. Ví duï :
 Doøng ngaén maïch laøm cho ñieän aùp bò suït giaûm, hoaëc baèng khoâng.
 Doøng caùc xung seùt taïo neân caùc xung ñieân aùp raát cao gaây phoùng ñieän beà maët, vaø coù theå daãn
ñeán hieän töôïng ngaén maïch.
 Caùc doøng ñieän bò meùo daïng do caùc taûi phi tuyeán laøm meùo daïng ñieän aùp. Ñieän aùp bò meùo
daïng naøy (khoâng sin) laïi aûnh höôûng ñeán caùc hoä tieâu thuï khaùc.
° Vì theá, tuy ñieän aùp laø ñaïi löôïng ñöôïc quan taâm ñeán cuoái cuøng, nhöng trong thöïc
teá, caàn phaûi quan taâm ñeán doøng ñieän khi ñeà caäp ñeán caùc vaán ñeà cuûa chaát löôïng
ñieän.
VÌ SAO CAÀN QUAN TAÂM ÑEÁN CHAÁT LÖÔÏNG ÑIEÄN ?
 Chaát löôïng ñieän coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán caùc quaù trình saûn xuaát hieän ñaïi,
vôùi möùc ñoä töï ñoäng hoaù, tin hoïc hoaù ngaøy caøng cao, vôùi caùc thieát bò nhaïy caûm
hôn nhieàu ñoái vôùi chaát löôïng ñieän, so vôùi caùc theá heä thieát bò ñieän cô tröôùc ñaây.
 Moät ví duï cho thaáy, chæ caàn moät taùc ñoäng cuûa maùy caét cung caáp ñieän cho moät
khu coâng nghieäp trung bình, coù theå daãn ñeán thieät haïi khoaûng 10 000 USD vì
caàn coù 4 giôø ñeå coù theå khôûi ñoäng laïi tieán trình saûn xuaát.
 Caùc ñieän löïc hieän nay trong tieán trình phi ñoäc quyeàn, caøng yù thöùc roõ hôn vaán
ñeà treân. Trong boái caûnh caïnh tranh giöõa caùc ñieän löïc, yeâu caàu cung caáp cho
khaùch haøng chaát löôïng ñieän cao nhaát laø muïc tieâu cuûa caùc ñieän löïc.
 Moái quan taâm cuûa xaõ hoäi ñeán chaát löôïng ñieän ngaøy ñöôïc naâng cao.
 Caùc nhaø saûn xuaát thieát bò ngaøy caøng quan taâm ñeán ñeán vaán ñeà vì caàn thieát keá,
cheá taïo caùc thieát bò ngaøy caøng tinh vi hôn, nhieàu chöùc naêng hôn, nhöng giaù
thaønh phaûi ngaøy caøng reõ hôn.
 Toùm laïi, vaán ñeà chaát löôïng ñieän laø cuûa moïi beân, töø caùc
ñieän löïc, khaùch haøng, cho ñeán caùc nhaø saûn xuaát , cheá taïo
thieát bò, vaø cuûa xaõ hoäi.
CAÙC TIEÂU CHUAÅN LIEÂN QUAN
 IEEE (The Institute of Electrical and Electronics

Engineers), IEC ( the International
Electrotechnical Commission), CIGRE ( the
Congreøs International des Grands Reùseaux
EÙlectriques aø Haute Tension) coù nhieàu ñònh nghóa,
tieâu chuaån veà chaát löôïng ñieän.
 Tieâu chuaån IEEE P1159
 Baûng sau lieät keâ ra caùc hieän töôïng , cuõng nhö caùc
ñaëc tính lieân quan, theo caùch phaân loaïi cuûa IEC.
PHÂN LOẠI CÁC HIỆN TƯỢNG NHIỄU
ĐIỆN TỪ TRÊN NGUỒN ĐIỆN-Bảng 1
PHÂN LOẠI
CÁC HIỆN
TƯỢNG NHIỄU
ĐIỆN TỪ TRÊN
NGUỒN ĐIỆN-
Bảng 2
CAÙC QUAÙ ÑOÄ
 Caùc hieän töôïng quaù ñoä xaûy ra trong heä thoáng ñieän coù theå ñöôïc phaân loaïi theo
quaù ñoä xung (impulsive transient) vaø quaù ñoä dao ñoäng (oscillatory transient).
 quaù ñoä xung : caùc quaù ñoä ñieän aùp, doøng ñieän , taàn soá khaùc vôùi taàn soá coâng
nghieäp , coù cöïc tính hoaëc döông hoaëc aâm. Hình cho thaáy xung quaù ñoä 1.2x50 s -
2000 V cuûa doøng xung seùt. Quaù ñoä xung coù theå gaây ra hieän töôïng coäng höôûng khi
coù taàn soá gaàn truøng vôùi taàn soá rieâng cuûa maïch ñieän.
 quaù ñoä dao ñoäng : caùc quaù ñoä ñieän aùp, doøng ñieän , taàn soá khaùc vôùi taàn soá coâng
nghieäp , coù cöïc tính döông vaø aâm. Hình cho thaáy quaù ñoä dao ñoäng khi ñoùng traïm
tuï buø vaøo vaøo löôùi ñieän vôùi moät traïm khaùc ñang vaän haønh (back-to-back
capacitors energization) coù taàn soá dao ñoäng vaøo khoaûng chuïc kHz, ñöôïc xeáp vaøo
loaïi quaù ñoä taàn soá trung bình –taàn soá töø 5 kHz ñeán 500 kHz (medium-frequency
transient). Caùc quaù ñoä coù taàn soá dao ñoäng nhoû hôn 5 kHz, ñöôïc xeáp vaøo loaïi quaù
ñoä taàn soá theeù©p (low-frequency transient). Tröôøng hôïp ñoùng traïm tuï vaøo löôùi
seõ taïo quaù ñoä vôùi taàn soá 300-900 Hz, bieân ñoä coù theå ñaït tôùi 2.0 pu – thoâng thöôøng
töø 1.3-1.5 pu, keùo daøi trong khoaûng 0,5 – 3 chu kì, tuyø theo thoâng soá cuûa löôùi
ñieän. Caùc hình cho thaáy caùc dao ñoäng naøy.
CAÙC QUAÙ ÑOÄ
CAÙC QUAÙ ÑOÄ
CAÙC THAY ÑOÅI ÑIEÄN AÙP KEÙO DAØI
 ANSI C84.1 qui ñònh thay ñoåi ñieän aùp thuoäc loaïi keùo daøi (long-
duration voltage variations) khi khoaûng thôøi gian keùo daøi hôn 1
phuùt. Caùc thay ñoåi ñieän aùp naøy coù theå laø caùc quaù ñieän aùp hay thaáp
ñieän aùp.
 Caùc quaù ñieän aùp hay thaáp ñieän aùp naøy thöôøng laø do caùc bieán ñoåi
cuûa taûi tieâu thuï hay caùc thao taùc ñoùng caét treân löôùi ñieän.
 Caùc quaù ñieän aùp : khi ñieän aùp (hieäu duïng) ôû taàn soá coâng nghieäp
taêng cao hôn 110 %, vaø keùo daøi hôn 1 phuùt. Ví duï : caét ñieän moät taûi
coù coâng suaát lôùn khoûi löôùi; ñoùng ñieän vaøo traïm tuï buø.
 Caùc thaáp ñieän aùp : khi ñieän aùp (hieäu duïng) ôû taàn soá coâng nghieäp
giaûm hôn 90 %, vaø keùo daøi hôn 1 phuùt. Ví duï : ñoùng ñieän vaøo moät
taûi coù coâng suaát lôùn ; caét ñieän traïm tuï buø.
 Maát ñieän keùo daøi (sustained interruptions): khi ñieän aùp baèng khoâng
trong khoaûng thôøi gian hôn 1 phuùt.
CAÙC THAY ÑOÅI ÑIEÄN AÙP TRONG THÔØI GIAN NGAÉN
 Theo Baûng 2, caùc thay ñoåi ñieän aùp trong thôøi gian ngaén ñöôïc phaân loaïi theo
khoaûng thôøi gian dieãn ra caùc thay ñoåi naøy: töùc thôøi, khoaûnh khaéc, vaø ngaén haïn.
Caùc thay ñoåi naøy thöôøng do nguyeân nhaân: caùc söï coá, doøng khôûi ñoäng cao khi
ñoùng ñieän vaøo taûi lôùn… vaø theå hieän döôùi 3 hình thöùc : suït ñieän aùp (sag); vöôït ñieän
aùp (swell); maát ñieän aùp (interruption).
 Maát ñieän aùp (interruption): xaûy ra khi ñieän aùp xuoáng coøn nhoû hôn 0.1 pu, trong
thôøi gian khoâng quaù 1 phuùt. Hình cho thaáy do söï coá treân ñöôøng daây, ñieän aùp
giaûm coøn 0.2 pu trong 3 chu kì, sau ñoù baèng 0 trong khoaûng 1.8 giaây, tröôùc khi
recloser ñoùng ñieän trôû laïi.
 Suït ñieän aùp (sag, dip): xaûy ra khi ñieän aùp (giaù trò hieäu duïng ôû taàn soá coâng nghieäp)
giaûm coøn trong khoaûng 0.1 – 0.9 pu., trong thôøi gian töø 0.5 chu kì cho tôùi 1 phuùt.
Hình vaø Hình laàn löôït cho thaáy hieän töôïng suït ñieän aùp xaûy ra khi coù söï coá 1
pha chaïm ñaát vaø khi môû maùy moät ñoäng cô coâng suaát lôùn.
 Vöôït ñieän aùp (swell): xaûy ra khi ñieän aùp (giaù trò hieäu duïng ôû taàn soá coâng nghieäp)
taêng leân trong khoaûng 1.1 – 1.8 pu., trong thôøi gian töø 0.5 chu kì cho tôùi 1 phuùt.
Hình cho thaáy ñieän aùp taêng treân pha khoâng bò söï coá khi coù söï coá 1 pha chaïm ñaát
treân löôùi. Hieän töôïng naøy cuõng thöôøng xaûy ra khi caét ñieän moät taûi quan troïng,
hoaëc khi ñoùng ñieän vaøo traïm tuï buø.
ÑIEÄN AÙP MAÁT CAÂN BAÈNG
Ñieän aùp maát caân baèng xaûy ra khi möùc leäch ñieän aùp
khoûi giaù trò ñieän aùp trung bình vöôït quaù möùc qui
ñònh.
Coù theå bieåu dieãn möùc maát caân baèng ñieän aùp qua %
cuûa thaønh phaàn thöù töï nghòch hay thaønh phaàn thöù töï
khoâng. Hình bieåu dieãn möùc maát caân baèng qua tæ soá
UO/U1 vaø U2/U1 cuûa moät phaùt tuyeán trong 1 tuaàn.
Nguyeân nhaân cuûa vieäc maát caân baèng ñieän aùp coù
theå do hieän dieän caùc taûi 1 pha treân löôùi ñieän (döôùi
2%). Ñieän aùp cuõng theå bò maát caân baèng do noå chì 1
pha cuûa daøn tuï buø 3 pha.
MEÙO DAÏNG ÑIEÄN AÙP
 Meùo daïng ñieän aùp
(waveform distortion)
xaûy ra khi daïng ñieän aùp
leäch khoûi hình sin trong
traïng thaùi xaùc laäp, do
hieän dieän cuûa caùc hoaï taàn
baäc cao.
 5 loaïi meùo daïng chính
cuûa ñieän aùp :
 Do phaân cöïc moät chieàu (dc
offset)
 Hoaï taàn (harmonics)
 Lieân hoïa taàn (interharmonics)
 Khaác ñieän aùp (notching)
 Nhieãu (noise)
PHAÂN CÖÏC MOÄT CHIEÀU
 Phaân cöïc moät chieàu (dc offset) laø hieän töôïng khi
coù söï hieän dieän cuûa ñieän aùp hay doøng moät chieàu
trong löôùi ñieän.
 Nguyeân nhaân coù theå do caùc bieán ñoåi töø hoïc cuûa
traùi ñaát (geomagnetic disturbances) hay do nguoàn
chænh löu baùn soùng (halfwave rectification).
 Hieän dieän cuûa thaønh phaàn moät chieàu trong löôùi
ñieän gaây ra caùc aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán söï hoaït
ñoäng caùc thieát bò : maïch töø maùy bieán aùp bò baõo
hoaø , vaø laøm taêng toån hao theùp cuõng nhö laøm giaûm
tuoåi thoï cuûa maùy; hieän hieän töôïng aên moøn ñieän
hoaù (electrolytic erosion) cuûa caùc moái noái ñaát.
HOÏA TAÀN
 Hoaï taàn laø caùc ñieän aùp hay doøng ñieän hình sin coù taàn soá laø boäi soá
cuûa taàn soá coâng nghieäp (taàn soá cô baûn), do hieän dieän cuûa caùc taûi phi
tuyeán trong löôùi ñieän.
 Möùc ñoä meùo daïng hoaï taàn coù theå bieåu dieãn baèng phoå caùc bieân ñoä
vaø goùc pha cuûa caùc thaønh phaàn hoaï taàn. Heä soá toång meùo daïng THD
(total harmonic distortion) ñaùnh giaù möùc ñoä meùo daïng cuûa daïng
soùng.
 Hình cho thaáy daïng soùng vaø phoå hoaï taàn cuûa doøng tieâu thuï do boä
bieán taàn thay ñoåi toác ñoä ñoäng cô.
 IEEE 519-1992 qui ñònh caùc möùc ñoä cho pheùp cuûa meùo daïng ñieän
aùp vaø doøng ñieän trong löôùi ñieän truyeàn taûi vaø phaân phoái, vaø ñònh
nghóa theâm heä soá toång tieâu thuï TDD (total demand distortion) nhaèm
ñaùnh giaù möùc ñoä meùo daïng theo phaàn traêm cuûa doøng ñònh möùc,
trong khi hệ số tổng meùo dạng họa tần THD (total harmonic
distortion) ñöôïc tính theo phaàn traêm cuûa bieân ñoä cô baûn.
INTERHARMONICS
 Thaønh phaàn hoïa taàn coù taàn soá khoâng laø boäi soá nguyeân cuûa
taàn soá coâng nghieäp, ñöôïc goïi laø lieân hoïa taàn
(interharmonics).
 Nguoàn sinh ra caùc lieân hoïa taàn laø caùc boä bieán ñoåi taàn soá
(frequency converters, cycloconverters), caùc ñoäng cô
ñoàng boä, caùc loø ñieän hoà quang.
KHAÁC ÑIEÄN AÙP (notching)  Hieän töôïng xaûy ra khi phuï
taûi ñieän töû coâng suaát coù
doøng ñieän ñöôïc chuyeån
maïch töø pha naøy sang pha
khaùc.
 Hoaï taàn xuaát hieän coù theå
coù baäc raát cao.
 Hình cho thaáy daïng soùng
ñieän aùp vôùi caùc khaác ñieän
aùp xaûy ra khi taûi laø boä bieán
ñoåi 3 pha caáp ñieän moät
chieàu. Caùc khaác ñieän aùp
xuaát hieän khi doøng ñieän
chuyeån maïch töø pha naøy
sang pha khaùc, trong
khoaûng thôøi gian aáy xaûy ra
ngaén maïch töùc thôøi giöõa 2
pha, laøm cho ñieän aùp pha
bò suït xuoáng ñoät ngoät.
NHIEÃU (noise)
 Nguyeân nhaân laø do caùc thieát bò ñieän töû coâng suaát,
caùc maïch baûo veä, caùc thieát bò hoà quang
 Nhieãu laø caùc tín hieäu ñieän coù phoå taàn soá thaáp hôn
200 kHz xeáp choàng leân ñieän aùp hay doøng ñieän trong
daây pha hay daây trung tính.
CHAÄP CHÔØN ÑIEÄN AÙP
ANSI C84.1-1982 ñònh

nghóa chaäp chôøn
ñieän aùp khi ñöôøng
bao cuûa bieân ñoä ñieän
aùp thay ñoåi trong
khoaûng töø 0.9 ñeán
1.1 pu.
Nguyeân nhaân cuûa hieän
töôïng coù theå do aûnh
höôûng cuûa taûi laø loø
hoà quang. Thoâng
thöôøng möùc chaäp
chôøn 0,5% coù theå
taïo ra hieän töôïng
nhaápFORnhaùMORE
y ñeønINFO...
khi
taà n soá
List thay ñoå
location ori contact
töø 6- for procedures document (or other
8related
Hz. documents) here
ÑÖÔØNG CONG CBEMA
 Theo ANSI 446, laø ñöôøng cong thöôøng ñöôïc duøng ñeå ñaùnh
giaù chaát löôïng ñieän. Ñöôøng cong ñöôïc thaønh laäp nhaèm
ñanh giaù hoaït ñoäng cuûa caùc maùy tính lôùn theo bieân ñoä
ñieän aùp vaø thôøi gian thay ñoåi ñieän aùp.
 Tuy raèng caùc maùy tính theá heä môùi coù dung sai laøm vieäc
khaùc hôn vôùi ñöôøng cong naøy, ñöôøng cong CBEMA vaãn
coøn ñöôïc duøng nhö laø tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù caùc thieát bò
nhaïy caûm vôùi chaát löôïng ñieän.
 Caùc ñieåm hoaït ñoäng naèm ñöôùi ñöôøng bao döôùi theå hieän
thieát bò laøm vieäc trong tình traïng khoâng ñuû coâng suaát. Caùc
ñieåm hoaït ñoäng naèm treân ñöôøng bao treân theå hieän thieát bò
laøm vieäc trong tình traïng hoûng caùch ñieän, quaù ñieän aùp,
baõo hoaø maïch töø.
Đường cong CBEMA (Computer Business
Equipment Manufacturers Association)
Đường cong
ITI
(Information
Technology
Industry)
SUÏT ÑIEÄN AÙP VAØ MAÁT ÑIEÄN AÙP
 Suït ñieän aùp vaø maát ñieän aùp thöôøng laø 2 hieän töôïng coù moái lieân
heä vôùi nhau.
 Suït ñieän aùp thöôøng do söï coá treân löôùi ñieän, taûi ñoäng cô khôûi
ñoäng, dieãn ra trong thôøi gian ngaén töø 0.5 ñeán 30 chu kì. Maát
ñieän aùp (thöôøng khoâng quaù 2 ñeán 5 s.) thöôøng do taùc ñoäng cuûa
ñieän löïc nhaèm giaûi tröø söï coá thoaùng qua treân löôùi. Caùc maát
ñieän keùo daøi hôn 1 phuùt thöôøng laø caùc söï coá vónh vieãn.
 Hieän nay hai hieän töôïng treân thöôøng laø caùc than phieàn töø phía
khaùch haøng maø caùc ñieän löïc hay gaëp phaûi . Thöïc teá laø caùc taûi
daân cö, dòch vuï, coâng nghieäp vôùi caùc maùy tính, caùc boä ñieàu
khieån ñieän töû, vi xöû lí… seõ maát caùc döõ kieän, quaù trình laøm vieäc
phaûi khôûi ñoäng laïi . Möùc ñoä töï ñoäng hoaù ngaøy caøng cao cuûa
caùc xí nghieäp trong tình theá caïnh tranh veà chaát löôïng, giaù
thaønh laïi caøng khieán cho caùc hieän töôïng treân ñöôïc quan taâm
ñeán ñaëc bieät.
CAÙC NGUYEÂN NHAÂN CUÛA SUÏT ÑIEÄN AÙP
VAØ MAÁT ÑIEÄN AÙP
 Hình cho thaáy khi xaûy ra söï coá treân moät xuaát tuyeán,
khaùch haøng seõ chöùng kieán suït ñieän aùp, tieáp theo sau coù
theå laø hieän töôïng maát ñieän khi maùy caét laøm vieäc ñeå caét söï
coá. Neáu söï coù6 laø thoaùng qua, maùy cắt coù theå töï ñoùng laïi
thaønh coâng vaø söï coá maát ñieän chæ coù tính taïm thôøi.
Thöôøng thì maùy caét laøm vieäc sau khoaûng thôøi gian töø 5 tôùi
6 chu kì, trong khoaûng thôøi gian ñoù, ñieän aùp giaûm thaáp.
Maùy caét seõ caét trong khoaûng thôøi gian töø 20 chu kì cho
ñeán 2-5 s. vaø caùc thieát bò nhaïy caûm seõ ngöng hoaït ñoäng
do vieäc maát ñieän naøy.
CAÙC THAY ÑOÅI ÑIEÄN AÙP TRONG THÔØI GIAN NGAÉN
 Theo Baûng 2, caùc thay ñoåi ñieän aùp trong thôøi gian ngaén ñöôïc phaân loaïi
theo khoaûng thôøi gian dieãn ra caùc thay ñoåi naøy: töùc thôøi, khoaûnh khaéc,
vaø ngaén haïn. Caùc thay ñoåi naøy thöôøng do nguyeân nhaân: caùc söï coá,
doøng khôûi ñoäng cao khi ñoùng ñieän vaøo taûi lôùn… vaø theå hieän döôùi 3 hình
thöùc : suït ñieän aùp (sag); vöôït ñieän aùp (swell); maát ñieän aùp (interruption).
 Maát ñieän aùp (interruption): xaûy ra khi ñieän aùp xuoáng coøn nhoû hôn 0.1
pu, trong thôøi gian khoâng quaù 1 phuùt. Hình cho thaáy do söï coá treân
ñöôøng daây, ñieän aùp giaûm coøn 0.2 pu trong 3 chu kì, sau ñoù baèng 0 trong
khoaûng 1.8 giaây, tröôùc khi recloser ñoùng ñieän trôû laïi.
 Suït ñieän aùp (sag, dip): xaûy ra khi ñieän aùp (giaù trò hieäu duïng ôû taàn soá
coâng nghieäp) giaûm coøn trong khoaûng 0.1 – 0.9 pu., trong thôøi gian töø 0.5
chu kì cho tôùi 1 phuùt. Hình vaø Hình laàn löôït cho thaáy hieän töôïng suït
ñieän aùp xaûy ra khi coù söï coá 1 pha chaïm ñaát vaø khi môû maùy moät ñoäng cô
coâng suaát lôùn.
 Vöôït ñieän aùp (swell): xaûy ra khi ñieän aùp (giaù trò hieäu duïng ôû taàn soá coâng
nghieäp) taêng leân trong khoaûng 1.1 – 1.8 pu., trong thôøi gian töø 0.5 chu kì
cho tôùi 1 phuùt. Hình cho thaáy ñieän aùp taêng treân pha khoâng bò söï coá khi
coù söï coá 1 pha chaïm ñaát treân löôùi. Hieän töôïng naøy cuõng thöôøng xaûy ra
khi caét ñieän moät taûi quan troïng, hoaëc khi ñoùng ñieän vaøo traïm tuï buø.
CAÙC THAY ÑOÅI ÑIEÄN AÙP KEÙO DAØI
 ANSI C84.1 qui ñònh thay ñoåi ñieän aùp thuoäc loaïi keùo daøi (long-duration
voltage variations) khi khoaûng thôøi gian keùo daøi hôn 1 phuùt. Caùc thay ñoåi
ñieän aùp naøy coù theå laø caùc quaù ñieän aùp hay thaáp ñieän aùp.
 Caùc quaù ñieän aùp hay thaáp ñieän aùp naøy thöôøng laø do caùc bieán ñoåi cuûa taûi
tieâu thuï hay caùc thao taùc ñoùng caét treân löôùi ñieän.
 Caùc quaù ñieän aùp : khi ñieän aùp (hieäu duïng) ôû taàn soá coâng nghieäp taêng
cao hôn 110 %, vaø keùo daøi hôn 1 phuùt. Ví duï : caét ñieän moät taûi coù coâng
suaát lôùn khoûi löôùi; ñoùng ñieän vaøo traïm tuï buø.
 Caùc thaáp ñieän aùp : khi ñieän aùp (hieäu duïng) ôû taàn soá coâng nghieäp giaûm
hôn 90 %, vaø keùo daøi hôn 1 phuùt. Ví duï : ñoùng ñieän vaøo moät taûi coù coâng
suaát lôùn ; caét ñieän traïm tuï buø.
 Maát ñieän keùo daøi (sustained interruptions): khi ñieän aùp baèng khoâng trong
khoaûng thôøi gian hôn 1 phuùt.
Chập chờn điện áp (flicker)
CAÙC BIEÄN PHAÙP KHAÉC PHUÏC
Coù nhieàu bieän phaùp nhaèm khaéc
phuïc haäu quaû gaây ra do caùc hieän
töôïng treân, tuyø treân quan ñieåm
khaùch haøng, ñieän löïc, hay nhaø cheá
taïo thieát bò.
Thöôøng thì seõ ít toán keùm nhaát, neáu
giaûi quyeát vaán ñeà ôû möùc ñoä thaáp
nhaát, nghóa laø gaàn vôùi taûi nhaát.
Hình cho thaáy chi phí seõ taêng khi
giaûi quyeát vaán ñeà xuaát phaùt töø thieát
bò, ñi daàn leân nhoùm thieát bò, phaùt
tuyeán vaø daàn ñeán ñieän löïc.
ÔÛ möùc 1 vaø 2, chæ caàn giaûi quyeát

hieän töôïng cho caùc caùc thieát bò vaø
boä ñieàu khieån cuï theå.
ÔÛ möùc 3, caàn coù nguoàn caáp lieân
tuïc cho taûi trong khoaûng thôøi gian
ngaèn.
ÔÛ möùc 4, caàn coù nhöõng thay ñoåi
mang tính heä thoáng cuûa ñieän löïc, ñeå
coù theå giaûm soá laàn suït aùp vaø maát
KHAÉC PHUÏC HIEÄN TÖÔÏNG
TÖØ QUAN ÑIEÅM KHAÙCH HAØNG
 Ñeå coù theå löôùt qua caùc thay ñoåi ñieän aùp thoaùng qua treân, taûi caàn ñöôïc
chuyeån qua heä thoáng caáp nguoàn khaùc trong voøng ½ chu kì vaø tieáp tuïc
ñöôïc caáp nguoàn trong vaøi giaây tieáp theo, cho tôùi khi ñieän löôùi ñöôïc taùi
laäp. Heä thoáng caáp nguoàn döï phoøng noùi treân phaûi coù khaû naêng chuyeån
maïch raát nhanh, hoaëc laøm vieäc thöôøng tröïc (always on line).
 Vì caùc lí do kinh teá, chæ coù theå quan taâm ñeán nhöõng taûi thaät quan troïng
(caùc boä ñieàu khieån vi maïch, maùy tính), Trong tröôøng hôïp naøy, caùc boä
nguoàn löu ñieän (UPS) coù theå giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà. Tröôøng hôïp caàn
coâng suaát lôùn ñeå coù theå vaän haønh caû nhaø maùy, giaûi phaùp Thieát Bò Löu
Ñieän Sieâu Daãn (SSD= Superconducting Storage Device) ñöôïc phaùt trieån,
vieäc chuyeån maïch ñöôïc thöïc hieän trong voøng milliseconds. SSD coù theå
caáp ñieän trong tröôøng hôïp maát ñieän ñeán 2 s.
 Coù 2 loaïi UPS : loaïi thöôøng tröïc (on-line) vaø loaïi chôø (standby) Caùc UPS
naøy coù theå caáp ñieän cho taûi trong voøng 15 phuùt. Moät loaïi UPS khaùc laø toå
ñoäng cô-maùy phaùt cuõng coù theå ñöôïc duøng tröôøng hôïp maát ñieän keùo daøi.
UPS loaïi thöôøng tröïc (online UPS)
 Hình bieåu dieãn sô doà cuûa
UPS loaïi thöôøng tröïc.
Ñieän aùp nguoàn ñöôïc chænh
löu thaønh ñieän moät chieàu,
vaø naïp ñieän cho boä acqui.
Ñieän aùp moät chieàu ñöôïc
nghòch löu trôû laïi thaønh
xoay chieàu, cung caáp cho
taûi. Khi maát ñieän nguoàn
xoay chieàu, boä nghòch löu
ñöôïc caáp ñieän töø boä acqui.
Ngoaøi vieäc tieáp tuïc duy trì
nguoàn ñieän trong tröôøng
hôïp maát ñieän, UPS loaïi
thöôøng tröïc coøn coù ñaëc
ñieåm caùch li taûi vôùi caùc
thay ñoåi cuûa ñieän aùp
nguoàn.
 UPS loaïi thöôøng tröïc coù
giaù thaønh cao, hieäu suaát
thaáp hôn UPS loaïi chôø.
UPS loaïi döï phoøng (stanby, off-line UPS)
 Hình bieåu dieãn UPS loaïi döï
phoøng (standby, off-line UPS)
vì trong tröôøng hôïp bình
thöôøng, taûi ñöôïc caáp ñieän töø
ñieän löôùi. Khi maát ñieän löôùi,
chuyeån maïch seõ chuyeån taûi
qua daáp ñieän töø boä bieán taàn
laáy nguoàn töø boä acqui. Thôøi
gian chuyeån maïch töø ñieän löôùi
sang nguoàn döï phoøng raát quan
troïng. Theo ñöôøng cong
CBEMA cho thaáy giôùi haïn
thôøi gian chuyeån maïch laø 8
ms, thoâng thöôøng thôøi gian
chuyeån maïch 4 s ñaûm baûo
vieäc hoaït ñoäng lieân tuïc cuûa
caùc taûi quan troïng.
 Caùc thoâng soá kó thuaät cuûa UPS
bao goàm kVA, möùc ñieàu aùp
tónh vaø ñoäng, doä meùo daïng
cuûa doøng ñieän vaøo vaø ñieän aùp
ra, baûo veä choáng xung quaù aùp,
khaû naêng tröø nhieãu (noise
attenuation).
KHAÉC PHUÏC HIEÄN TÖÔÏNG TÖØ QUAN ÑIEÅM ÑIEÄN LÖÏC
 Veà phía ñieän löïc, coù 2 phöông aùn cô baûn nhaèm gæam thieåu soá laàn vaø
möùc ñoä traàm troïng cuûa caùc söï coá leân heä thoáng ñieän :
 Ngaên ngöøa caùc söï coá xaûy ra
 Caûi tieán phöông phaùp giaûi tröø söï coá.
° Ngaên ngöøa caùc söï coá baèng caùch : meù nhaùnh caây; söû duïng caùc choáng
seùt; veäï sinh caùc baùt söù; söû duïng caùc naép chuïp choáng chim choùc, boø
saùt…
° Caûi tieán phöông phaùp giaûi tröø söï coá baèng caùch söû duïng maùy caét töï
ñoùng laïi (reclosers); khoâng ñaët cheá ñoä caét nhanh (fast tripping
elimination); theâm maïch voøng; thay ñoåi thieát keá caùc phaùt tuyeán.
Caùc bieän phaùp naøy laøm giaûm ñaùng keå soá laàn/ thôøi gian maát ñieän vaø
hieän töôïng suït ñieän aùp xaûy ra.
CAÙC SÖÏ COÁ TREÂN LÖÔÙI ÑIEÄN VAØ THIEÁT BÒ ÑÖÔÏC SÖÛ DUÏNG
 Caùc söï coá thoaùng qua vaø vónh vieãn treân löôùi ñieän coù theå
ñöôïc giaûm thieåu baèng caùch aùp duïng caùc thieát bò : caàu chì
töï rôi (baûo veä maùy bieán aùp, caùc nhaùnh reõ) nhaèm baûo veä
traùnh caùc söï coá vónh vieãn vaø coâ laäp phaàn coøn laïi cuûa löôùi
ñieän ñoái vôùi phaàn bò söï coá ; thieát bò töï ñoùng laïi (recloser)
; caàu chì haïn doøng (current limiting fuses) ñöôïc söû duïng
khi doøng ngaén maïch quaù lôùn vaø doøng söï coá coù theå coù
gaây nguy hieåm. Do giaù thaønh cao hôn, neân loaïi chì naøy
chæ ñöôïc duøng khi doøng ngaù8n maïch lôùn hôn 2000-3000
A, doøng ñieän ngaén maïch qua caàu chì coù theå bò daäp taét
nhôø caùt thaïch anh bò noùng chaûy trong voøng 0,25 s.
CAÙC QUAÙ ÑOÄ ÑIEÄN AÙP
 Nguyeân nhaân gaây ra quaù ñoä ñieän aùp : coù 2 nguyeân nhaân chính do vieäc ñoùng caét
traïm tuï buø vaø do caùc xung seùt. Caùc quaù ñoä naøy coù theå coù taàn soá cao (khi ñoùng
caét taûi ñieän töû coâng suaát, khi coù xung seùt), taàn soá trung bình ( ñoùng traïm tuï) hay
taàn soá thaáp.
 Ñoùng caét traïm tuï : caùc tuï buø ñöôïc söû duïng roäng raõi treân löôùi ñieän, cung caáp coâng
suaát phaûn khaùng kVAR nhaèm naâng cao heä soá coâng suaát, caûi thieä ñieän aùp treân löôùi
ñieän. Khi ñoùng caét caùc traïm tuï, hieän töôïng quaù ñoä dao ñoäng coù theå xaûy ra. Vieäc
ñoùng caét traïm tuï thöôøng ñöôïc thöïc hieän theo nhieàu caùch : thôøi gian, nhieät ñoä,
doøng ñieän, ñieän aùp, kVAR. Ngoaøi ra coù theå keát hôïp nhöõng yeáu toá treân, nhö ñieàu
khieån theo nhieät ñoä vôùi öu tieân theo ñieän aùp (voltage override).
 Hình bieåu dieãn sô ñoà moät phaùt tuyeán vôùi traïm tuï. Khi ñoùng traïm tuï quaù ñoä ñieän
aùp xaûy ra, vaø töø vò trí taûi ôû caùch xa traïm tuï ñieän aùp taûi dao ñoäng vôùi taàn soá cao,
vôùi bieân ñoä leân ñeán 1,34 pu. Thöïc ra, theo lí thuyeát bieân ñoä cuûa quaù ñoä coù theå
ñaït 2.0 pu.
 Quaù ñoä ñieän aùp treân coù theå lan truyeàn treân ñöôøng daây, qua caùc maùy bieán aùp phaân
phoái (theo tæ soá voøng daây) roài vaøo caùc taûi. Ñieän aùp treân taûi coù theå ñöôïc khueách
ñaïi, neáu nhö treân maïch ñieän haï theá coù caùc tuï vaø taàn soá rieâng cuûa maïch laïi truøng
vôùi taàn soá cuûa quaù ñoä ñieän aùp lan truyeàn tôùi.
HIEÄN TÖÔÏNG KHUEÁCH ÑAÏI CAÙC QUAÙ ÑOÄ ÑIEÄN AÙP
 Do hieän töôïng khueách ñaïi treân, ñieän aùp quaù ñoä xuaát hieän taïi thanh caùi maïch ñieän
haï theá coù theå ñaït giaù trò 3.0 ñeán 4.0 pu, coù theå gaây hö hoûng caùc thieát bò.
 Coù theå giaûm bôùt aûnh höôûng cuûa caùc quaù ñoä khi ñoùng tuï baèng caùch aùp duïng
phöông phaùp ñoùng ñoàng boä hay ñoùng ñieän theâm ñieän trôû vaøo maïch (synchronous
closing breakers or switches with preinsertion resistors] .
 Taïi vò trí taûi (thanh caùi haï aùp), coù theå haïn cheá taùc haïi cuûa quaù ñieän aùp baèng caùch
duøng caùc trieät xung coâng suaát (high-energy surge arresters) loaïi oxide kimloaïi
(MOV) coù möùc tieâu taùn naêng löôïng töø 2-4 kJ.
 Caán löu í raèng caùc trieät xung noùi treân chæ coù theå giôùi haïn caùc quaù ñoä ñeán möùc 1.8
pu, möùc naøy roõ raøng chöa haún ñaõ an toaøn cho caùc thieát bò ñieän töû nhaïy caûm chæ
chòu noåi ñeán 1.75 pu [1200 V ñænh ñieän aùp ngöôïc cuûa caùc SCR coâng nghieäp]..
 Moät bieän phaùp nhaèm giaûm hieän töôïng khueách ñaïi treân laø chuyeån caùc tuï buø heä soá
coâng suaát taïi caùc thanh caùi haï aùp thaønh caùc boä loïc hoaï taàn, vôùi ñieän caûm noái tieáp
vôùi tuï. Nhôø vaäy, quaù ñoä ñieän aùp taïi thanh caùi seõ giaûm ñeán möùc chaáp nhaän ñöôïc.
 Trong tröôøng hôïp chæ coù moät vaøi taûi, ví duï caùc boä bieán taàn thay ñoåi toác ñoä ñoäng
cô, toû ra nhaïy caûm vôùi caùc xung ñieän aùp, phöông aùn hôïp lí laø maéc noái tieáp treân
maïch ñieän cuoän khaùng (khoaûng 3%) ñeå ngaên chaën caùc xung coù taàn soá cao ñi qua.
 keùo daøi trong khoaûng 0,5 – 3 chu kì, tuyø theo thoâng soá cuûa löôùi ñieän. Caùc hình
cho thaáy caùc dao ñoäng naøy.
CAÙC XUNG SEÙT
 Seùt laø hieän töôïng thieân nhieân vôùi nguy cô tieàm aån cao.
 Hình cho thaáy caùc vò trí maø seùt coù theå ñaùnh vaøo treân löôùi ñieän, vôùi haäu quaû laø
doøng seùt chaïy vaøo thieát bò.
 Caùc khaûo saùt cho thaáy xung seùt vaøo ñöôïc thieát bò töø löôùi ñieän thoâng qua caùc ñieän
dung kí sinh giöõa caùc daây quaán cuûa maùy bieán aùp phaân phoái, vaø ñieän aùp cao xuaát
hieän beân daây quaán thöù caáp.
 Tuøy vaøo keát caáu, phaân boá daây quaán cuûa maùy bieán aùp maø ñieän dung kí sinh coù caùc
giaù trò khaùc nhau. Ñieän dung kí sinh giöõa daây quaán - ñaát coù theå lôùn hôn ñieän dung
kí sinh giöõa daây quaán - daây quaán, do ñoù xung seùt deã daøng ñöôïc daãn xuoáng ñaát
hôn laø qua daây quaán thöù caáp. Choáng seùt phía haï aùp coù theå deã daøng tieâu taùn naêng
löôïng seùt coøn laïi, tuy vaäy ñoä doác cuûa xung seùt vaãn raát doác, vaø chieàu daøi cuûa caùc
daây daãn (lead length) ñoùng vai troø quan troïng.
 Vaán ñeà chaát luôïng ñieän lieân quan ñeán xung seùt lan truyeàn qua ñöôøng daâu noái ñaát
ñeán thieát bò taûi theå hieän qua vieäc :
 Ñieän theá cuûa daây noái ñaát taêng cao ñeán vaøi kV, coù theå gaây hö hoûng cho thieát bò
ñieän töû nhaïy caûm noái giöõa 2 heä thoáng noái ñaát khaùc nhau (ví duï nhö maùy tính
ñöôïc noái vôùi ñieän thoaïi thoâng qua modem ).
 Caûm öùng ñieän aùp cao trong daây pha cuûa heä thoáng caùp.
CAÙC NGUYEÂN TAÉC BAÛO VEÄ QUAÙ ÑIEÄN AÙP
 Caùc nguyeân taéc baûo veä
quaù ñieän aùp nhö sau :
1. Giôùi haïn möùc ñieän aùp coù

theå aùp leân caùch ñieän cuûa
thieát bò
2. Thaùo doøng seùt ñi khoûi
thíeât bò
3. Ngaên chaën, khoâng cho
sung xeùt ñi vaøo thieát bò
4. Noái chaët (bond) taát caû caùc
heä thoáng noái ñaát vôùi nhau
vôùi noái ñaát cuûa thieát bò
5. Giaûm thieåu, hay ngaên caùc
xung doøng chaïy giöõa caùc
heä thoáng tieáp ñaát
6. Taïo maïch loïc thaáp qua söû
duïng nguyeân lí haïn xung.
Caùc nguyeân lí naøy ñöôïc theå

hieän treân Hình .
THIEÁT BÒ BAÛO VEÄ QUAÙ ÑIEÄN AÙP
Choáng seùt (surge arresters) vaø trieät xung (TVSS= transient voltage surge
suppressors) laø caùc thieát bò thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå haïn aùp. Choáng seùt thöôøng ñöôïc
ñaët taïi vò trí tuû phaân phoái (service entrance), trong khi trieät xung laïi thöôøng ñöôïc laép
taïi vò trí cuûa thieát bò. Khaû naêng tieâu taùn naêng löôïng seùt cuûa choáng seùt cao hôn cuûa
trieät xung .
Khe phoùng ñieän (crowbar devices): vôùi khoâng khí hay chaát khí khaùc laø ñieän moâi, seõ
phoùng ñieän khi coù quaù ñieän aùp cao xuaát hieän. Khi khe hoû phoùng ñieän, doøng theo sau
taàn soá coâng nghieäp (power-frequency follow current) tieáp tuïc ñöôïc duy trì qua khe
hôû, trong khoaûng ít nhaát laø ½ chu kì ñeán khi ñieän aùp veà khoâng. Ñieàu naøy khieán ñieän
aùp suït thaáp vaø moät soá taûi coù theå bò ngöng hoaït ñoäng.
Varistor haïn aùp (clamping devices): laø caùc ñieän trôû phi tuyeán, maø trong ñieàu kieän
laøm vieäc bình thöôøng coù ñieän trôû raát lôùn , khieán cho doøng ñieän (roø) qua raát nhoû, cho
tôùi khi coù hieän töôïng quaù ñieän aùp xaûy ra. Hình bieåu dieãn ñaëc tính doøng qua choáng
seùt MOV theo ñieän aùp ñænh. Hình bieåu dieãn khaû naêng tieâu taùn naêng löôïng cuûa choáng
seùt theo ñieän aùp laøm vieäc.
2 ñònh möùc quan troïng cuûa choáng seùt laø : MCOV(maximum continuous operating
voltage)= ñieän aùp laøm vieäc lieân tuïc lôùn nhaát, coù giaù trò thöôøng khoaûng 125% ñieän aùp
pha laøm vieäc lôùn nhaát – vaø ñònh möùc tieâu taùn naêng löôïng (energy dissipation rating)
tính baèng Joules.
CAÙC MAÏCH LOÏC XUNG QUAÙ AÙP
 Bieán aùp caùch li (isolation transformers) vôùi giaùp choáng
nhieãu tónh ñieän (electrostatic shield) ñöôïc duøng ñeå giaûm
thieåu caùc xung quaù ñoä cao taàn nhôø vaøo ñieän khaùng taûn cuûa
bieán aùp . Nhôø vaäy, caùc quaù ñoä ñieän aùp töø löôùi khoù lan
truyeàn qua taûi vaø ngöôïc laïi, caùc khaác ñieän aùp, do vieäc
chuyeån maïch caùc linh kieän ñieän töû coâng suaát, cuõng khoâng
gaây aûnh höôûng ñeán löôùi ñieän.
 Caùc maïch loïc thaáp qua (low-pass filters) nhö treân Hình ,
goàm nhieàu cuoän khaùng noái rieáp vaø tuï ñieän maéc song song.
Toå hôïp maïch LC naøy taïo thaønh ngoõ thoaùt coù toång trôû thaáp
ñoái vôùi caùc taàn soù6 coäng höôûng nhaát ñònh. Trong caùc maïch
trieät xung quaù ñoä coù theâm caùc haïn aùp maéc song song vôùi
caùc tuï. Treân Hình laø maïch goàm 2 trieät xung phoái hôïp vôùi
maïch thaáp qua. Trieät xung ôû ngoõ vaøo laø loaïi khe hôû coù
möùc tieâu taùn naêng löôïng cao, vai troø cuûa cuoän khaùng noái
tieáp laø chaën caùc quaù ñoä cao taàn, trong khi nhieäm vuï cuûa tuï
song song laø haïn cheá toác ñoä taêng ñieän aùp. Varistor MOV ôû
ngoõ ra cuûa maïch ñieän keàm giöõ ñieän aùp ôû möùc khoâng gaây
nguy hieåm cho thieát bò ñöôïc baûo veä.
 Caùc maïch ñieàu hôïp toång trôû thaáp (LIPC= low-impedance

power conditioners) ôû ngoõ vaøo cuûa caùc boä nguoàn hoaït
ñoäng theo cheá ñoä khoaù (switch-mode power supplies),
khaùc vôùi caùc bieán aùp xung laø coù toång trôû vaøo thaáp hôn
nhieàu.
QUAÙ ÑOÄ DO ÑOÙNG CAÉT TRAÏM TUÏ BUØ
 Moät hieän töôïng coù theå gaëp phaûi trong caùc xí nghieäp laø khi
cho caùc boä bieán taàn thay ñoåi toác ñoä ñoäng cô khôûi ñoäng.
Do taûi taêng cao, traïm tuï buø ñöôïc töï ñoäng ñoùng vaøo. Bò aûnh
höôûng bôûi caùc quaù ñoä ñieän aùp sinh ra trong quaù trình ñoùng
ñieän vaøo tuï, maïch baûo veä cho caùc boä bieán taàn laøm vieäc
vaø gaây tình traïng ñöùng maùy. Phöông aùn ñôn giaûn, ít toán
keùm nhaát trong tröôøng hôïp naøy laø ñieän löïc cuøng baøn baïc
vôùi khaùch haøng ñeå coù theå ñoùng ñieän vaøo traïm buø ít phuùt
tröôùc khi khôûi ñoäng taûi. Vieäc naøy khoâng gaây toån haïi gì,
cho daàu vieäc ñoùng ñieän vaøo traïm tuï laø chöa caàn thieát vaøo
thôøi ñieåm aáy.
SÖÛ DUÏNG ÑIEÄN TRÔÛ PHUÏ NOÁI TIEÁP
 Ñieän trôû phuï noái tieáp (preinsertion resistors) ñöôïc duøng ñeå haïn
cheá caùc quaù ñoä gaây ra do vieäc ñoùng caét caùc traïm buø. Quaù trình
cheøn theâm ñieän trôû ñöôïc thöï hieän khi tieáp ñieåm ñoäng tröôït qua
caùc ñieän trôû tröôùc khi gaøi vaøo tieáp ñieåm coù6 ñònh. Thôøi gian
theâm ñieän trôû laø khoaûng 0,25 chu kì ôû taàn soá 50 Hz. Taùc duïng
ñeäm cuûa ñieän trôû phuï thuoäc vaøo kVAR cuûa traïm tuï, cuõng nhö
vaøo doøng ngaén maïch taïi vò trí ñaët tuï. Baûng cho thaáy quaù ñieän
aùp giaûm ñaùng keå khi söû duïng phöông phaùp naøy.
ÑOÙNG ÑOÀNG BOÄ
° Moät phöông aùn khaùc ñeå giaûm quaù ñieän aùp khi ñoùng traïm tuï laø duøng
maùy caét ñoùng ñoàng boä (synchonous closing breakers). Baèng caùch
ñònh thôøi ñieåm ñoùng tieáp ñieåm sao cho ñieän aùp heä thoáng baèng vôùi
ñieän aùp treân tuï vaøo thôøi ñieåm caùc tieáp ñieåm gaëp nhau, nhö vaäy seõ
traùnh xung ñieän aùp nhaûy voït vaø nhö theá hieän töôïng dao ñoäng cuûa
maïch ñieän seõ ñöôïc giaûm thieåu.
° Maùy caét ñöôïc thieát keá ôû ñieän aùp phaân phoái hay truyeàn taûi (15 ñeán
230 kV) , 3 tieáp ñieåm ñöôïc thieát keá laøm vieäc ñoäc laäp, coù theå ñoùng
trong voøng 0,25-1 ms khi ñieän aùp veà zero. Maïch ñieän töû seõ laáy maãu
caùc bieán nhö nhieät ñoä, ñieän aùp, naêng löôïng tích tröõ, vaø thôøi gian keá
töø laàn hoaït ñoäng tröôùc ñeå coù thuaät toaùn tieân ñoaùn thôøi gian. Hieän
töôïng maøi moøn, thay ñoåi trong ñaëc tính cuûa cô caáu truyeàn ñoäng
cuõng ñöôïc buø tröø vaø hieäu chænh thôøi gian ñoùng tieáp ñieåm cho caùc
hoaït ñoäng keá tieáp. Ñieän aùp quaù ñoä coù theå giaûm coøn 1,1 pu khi söû
duïng maùy caét ñoùng ñoàng boä .
BAÛO VEÄ CHOÁNG SEÙT
 Nhieàu hieän töôïng lieân quan ñeán chaát löôïng ñieän baét nguoàn töø hieän töôïng phoùng ñieän
trong khí quyeån . Caùc xung seùt ñieän aùp cao khoâng chæ gaây hö hoûng ñeán caùc thieát bò, maø
coøn gaây ra söï coù thoaùng qua sau ñoù, khieán ñieän aùp bò suït hay maát ñieän aùp.
 Daây choáng seùt: bieän phaùp hay ñöôïc duøng cho löôùi truyeàn taûi vaø traïm. Tuy nhieân,
phöông aùn ít ñöôïc duøng vôùi löôùi phaân phoái vì vieäc ñaët daây trung tính treân cao, treân caùc
daây pha laøm cho vieäc noái daây trung tính vaøo caùc thieát bò treân ñöôøng daây nhö maùy bieán
aùp, tuï buø trôû neân khoù khaên, ngoaøi ra khi ñoù chieàu cao cuûa coät cuõng phaûi cao hôn laøm
cho giaûi phaùp trôû neân toán keùm.
 Tuy vaäy, trong moät soù tröôøng hôïp khi coù moät ñoaïn daây cuûa phaùt tuyeán thöôøng xuyeân bò
taùc ñoäng cuûa caùc xung seùt, coù theå söû duïng phöông aùn daây choáng seùt laép treân moät soá coät
ñöôïc thieát keá ñaëc bieät cao hôn.
 Choáng seùt MOV: moät phöông phaùp khaùc cho caùc ñöôøng daây thöôøng bò taùc ñoäng cuûa caùc
xung seùt laø laép ñaët choáng seùt ñònh kì treân caùc daây pha. Thoâng thöôøng söù ñôû ñöôøng daây
deã bò phoùng ñieän , ñoù ñoù ngaên hieän töôïng phoùng ñieän söù cuõng laø bieän phaùp giaûm nguy
cô suït aùp vaø maát ñieän aùp ñaùng keå. Treân Hình choáng seùt thaùo doøng seùt xuoáng ñaù6t khi
lan treân ñöôøng daây, bieân ñoä doøng xeùt ñöôïc thoaùt xuoáng ñaát tuyø thuoäc vaøo ñieän trôû ñaùt
cuûa choáng seùt.
 Choáng seùt haï theá : Thoâng thöôøng caùc ñieän löïc khoâng ñaët caùc choáng seùt beân phía haï theá.
CHOÁNG SEÙT HAÏ THEÁ
 Hình cho thaáy seùt ñaùnh vaøo phía ñöôøng daây
vaø doøng seùt ñöôïc thaùo xuoáng ñaát qua choáng
seùt trung theá vaø daây daãn tieáp ñaát. Daây tieáp
ñaát noái vôùi cöïc X2 cuûa maùy bieán aùp phaân
phoái, vaø moät phaàn doøng seùt seõ theo daây tieáp
ñaát phía taûi xuoáng ñaát, tuyø thuoäc vaøo töông
quan ñieän trôû cuûa 2 daây daãn tieáp ñaát treân.
Suït aùp gaây ra doøng ñieän chaïy treân daây trung
tính phía taûi ñöôïc buø tröø moät phaàn do ñieän aùp
hoã caûm treân daây pha. Nhö vaäy, ñieän aùp xuaát
hieän seõ khieán doøng qua daây quaán thöù caáp
maùy bieán aùp vaø qua taûi theo ñöôøng neùt chaám
treân Hình. Ñieän aùp caûm öùng trong cuoän daây
sô caáp coù theå gaây phoùng ñieän giöõa caùc lôùp
daây quaán.
 Haäu quaû laø :
1. Xung seùt chaïy qua taûi gaây hö hoûng hoaëc thieát
bò laøm vieäc sai.
2. Caùch ñieän maùy bieán aùp phaân phoái bò ñaùnh
thuûng.
3. Do hieän töôïng ñaùnh thuûng caùch ñieän, gaây
chaïm chaäp caùc voøng daâ sô caáp, tæ soá bieán aùp
thay ñoåi vaø ñieän aùp thöù caáp ñaët leân taûi seõ taêng
cao. Thôøi gian söï coá dieãn ra coù theå vaøi giaây,
nhöng coù theå leân ñeán haøng giôø.
BAÛO VEÄ QUAÙ ÑIEÄN AÙP CHO MAÙY BIEÁN AÙP PHAÂN PHOÁI
2 caùch thöùc thöôøng ñöôïc duøng ñeå baûo veä cho

maùy bieán aùp phaân phoái :
1. Daây quaán thöùù caáp maùy bieán aùp ñöôïc caáu
taïo theo kieåu ñan xen (interlaced
secondary winding).
2. Laép ñaët choáng seùt haï aùp phía thöù caáp cuûa
maùy bieán aùp.
Hình cho thaáy maùy bieán aùp phaân phoái kieåu treo
coät ñöôïc baûo veä quaù ñieän aùp caû phía trung
aùp laãn phía haï aùp. Caùc choáng seùt trung aùp
vaø haï aùp ñöôïc laép ñaët tröïc tieáp, ngay treân
thuøng may bieán aùp. Vôùi daây noái ngaén
nhaát cho caùc choáng seùt, ñieän aùp dö seõ coù
giaù trò nhoû nhaát, vaø taùc duïng baûo veä cuûa
choáng seùt seõ cao hôn. Choáng seùt haï aùp
thöôøng coù ñònh möùc doøng phoùng lôùn 40
kA, ñònh möùc ñieän aùp dö töø 3-5 kV, trong
khi BIL cuûa daây quaán haï aùp töø 20-30 kV.
GIAÛI PHAÙP BAÛO VEÄ QUAÙ ÑIEÄN AÙP TOAØN DIEÄN PHÍA HAÏ AÙP
 Hình cho thaáy ñieän aùp ño ñöôïc taïi thanh caùi cuûa tuû
phaân phoái haï aùp coù bieân ñoä leân ñeán 15 kV khi coù
xung seùt ñaùnh vaøo ñöôøng daây trung aùp vôùi giaù trò
töông ñoái nhoû (2,6 kA).
 Daïng soùng ñieän aùp vôùi caùc dao ñoäng taàn soá cao
(high-frequency ringing wave) bò aûnh höôûng maïnh
bôûi chieàu daøi daây caùp cuõng nhö giaù trò ñieän trôû ñöôøng
daây.
 Bieän phaùp ñeå baûo veä quaù ñieän aùp cho maïch ñieän haï
aùp laø giaûi phaùp mang tính toaøn dieän (whole-house
protection), söû duïng choáng seùt MOV haï aùp taïi caùc vò
trí khaùc nhau: töø vò trí maùy bieán aùp phaân phoái vôùi
choáng seùt maùy bieán aùp (transformer surge arrester)
ñöôïc laép ñaët ngay taïi thöù caáp, cho ñeán choáng seùt taïi
tuû baûng phaân phoái (sevice entrance surge arresters),
vaø cuoái cuøng laø choáng seùt ngay taïi oå caém ñieän cuûa
thieát bò caàn ñöôïc baûo veä (outlet protector).
BAÛO VEÄ QUAÙ ÑIEÄN AÙP CHO CAÙP NGAÀM
 Khi caùp ngaàm bò laõo hoaù theo thôøi gian söû duïng, ñoä beàn caùch ñieän
cuûa voû caùp trôû neân keùm hôn vaø deã bò ñaùnh thuûng vaø hö hoûng,
ngay khi xuaát hieän xung quaù ñieän aùp coù bieân ñoä khoâng lôùn. Do
giaù thaønh cao cuûa caùp, coù theå keùo daøi ñôøi soáng höõu duïng cuûa caùp
baèng caùch duøng choáng seùt ñeå baûo veä quaù ñieän aùp. Tuøy vaøo caáp
ñieän aùp, coù theå laép ñaët choáng seùt taïi ñaàu coät (riser-pole surge
arrester) hay caû choáng seùt ñaàu coät vaø choáng seùt taïi ñieåm hôû maïch
(open-point arrester). Hình cho thaáy caùc caùch laép ñaët treân cho
caùp ngaàm .
 Nhaèm muïc ñích taêng cöôøng baûo veä, coù theå söû duïng theâm caùc
phöông aùn sau :
 Laép theâm choáng seùt ôû ñieåm hôû maïch, neáu chöa coù.
 Laép theâm choáng seùt thöù ba taïi vò trí maùy bieán aùp aùp choùt.
 Laép theâm choáng seùt taïi moãi vò trí bieán aùp.
 Laép caùc choáng seùt coù ñieän aùp dö ñaëc bieät thaáp.
 Bôm chaát loûng phuïc hoài caùch ñieän (insulation-restoring fluid) vaøo
caùp.
 Söû duïng sô ñoà laép choáng seùt scout. Xem Hình .
 Theo Hopkinson, coâng thöùc ñaùnh giaù möùc ñoä hö hoûng cuûa caùp
theo soá laàn xung quaù ñoä maø caùp phaûi chòu taùc ñoäng coù daïng haøm
muõ:
D= NVc , trong ñoù: D= theå hieän möùc ñoä hö hoûng cuûa caùp; N= soá laàn
xung quaù ñoä taùc ñoäng; V= bieân ñoä cuûa xung; c= haèng soá thöïc
nghieäm, thay ñoåi töø 10-15.
Theo coâng thöùc treân, roû raøng laø tuoåi thoï cuûa caùp seõ ñöôïc keùo daøi ñaùng
keå khi coù bieän phaùp giaûm thieåu bieân ñoä xung quaù ñoä taùc ñoäng vaøo
caùp.
CHOÁNG SEÙT TAÏI VÒ TRÍ HÔÛ MAÏCH
 Soùng ñieän aùp lan truyeàn treân caùp seõ coù bieân ñoä taêng gaáp ñoâi taïi vò
trí hôû maïch, do ñoù ñieän aùp ñænh maø caùp chòu ñöïng seõ coù trò soá gaáp
ñoâi ñieän aùp dö cuûa choáng seùt ñaàu coät. Ñoái vôùi caùc caùp coøn môùi, ñoä
beàn caùch ñieän cuûa caùp thöôøng cao hôn nhieàu so vôùi möùc quaù ñieän
aùp naøy, neân choáng seùt taïi vò trí hôû maïch coù theå khoâng caàn thieát.
 Neáu ghi nhaän söï coá hö hoûng caùp do quaù ñieän aùp khí quyeån taêng
cao, phöông aùn ñaàu tieân caàn nghó ñeán laø laép theâm choáng seùt taïi vò
trí hôû maïch.
LAÉP CHOÁNG SEÙT TAÏI VÒ TRÍ MAÙY BIEÁN AÙP AÙP CUOÁI
Choáng seùt laép taïi vò trí hôû maïch khoâng theå hoaøn toaøn loaïi tröø hieän
töôïng ñaùnh thuûng caùp do caùc xung seùt ñaùnh vaøo ñöôøng daây, bieân ñoä
quaù ñieän aùp khi ñoù thöôøng coù giaù trò lôùn nhaát taïi vò trí cuûa maùy bieán aùp
aùp cuoái.
Hình cho thaáy phaân boá xung ñieän aùp theo thôøi gian taïi caùc vò trí khaùc
nhau doïc theo chieàu daøi caùp. Bieân ñoä xung quaù ñieän aùp taêng cao taïi vò
trí maùy bieán aùp aùp cuoái. Vieäc laép theâm choáng seùt taïi vò trí naøy seõ baûo
veä höõu hieäu cho caû tuyeán caùp.
Thöïc teá vaän haønh cho thaáy phöông aùn baûo veä toái öu nhaát cho caùp
ngaàm laø laép ñaët choáng seùt taïi 3 vò trí : taïi ñaø6u coät, taïi vò trí hôû maïch,
taïi maùy bieán aùp aùp cuoái. Hieäu quaû phöông aùn gaàn nhö ngang baèng vôùi
phöông aùn laép choáng seùt taïi moïi vò trí traïm bieán aùp, tuy nhieân phöông
aùn ñaàu ít toán keùm hôn.
CHOÁNG SEÙT TRONG DAÀU
 Caùc maùy bieán aùp hôïp boä ñaët treân neàn duøng trong heä thoáng caáp
ñieän löôùi ngaàm coù theå ñöôïc trang bò choáng seùt ñaët trong ngaên
maùy bieán aùp, trong daàu (under-oil arresters). Ñieàu naøy coù yù
nghóa lôùn trong vieäc baûo veä tuyeán caùp vì caùc choáng seùt ñöôïc
phaân boá ñeàu doïc theo ñöôøng caùp. Tuy vaäy, ñaây laø phöông aùn
coù giaù thaønh khaù cao.
CHOÁNG SEÙT KIEÅU CAËM VAØ CHOÁNG SEÙT COÙ ÑIEÄN AÙP DÖ THAÁP
 Choáng seùt kieåu caëm (elbow arresters) ñöôïc söû duïng khaù phoå bieán trong caùc löôùi
caùp ngaàm, vaø laø phöông aùn kinh teá hôn , so vôùi phöông aùn choáng seùt trong daàu.
 Choáng seùt coù ñieän aùp dö thaáp (low-discharge arresters) laø loaïi choáng seùt ñöôïc
cheá taïo ñaëc bieät cho vieäc baûo veä caùp ngaàm. Loaïi choáng seùt naøy coù ñieän aùp dö
thaáp hôn ôû doøng phoùng ñònh möùc cuûa xung seùt, tuy nhieân vaãn coù caùc khaû naêng
chòu ñöïng ñieän aùp laøm vieäc ñònh möùc. Choáng seùt MOV coù khe hôû (gapped MOV
arresters) taän duïng caùc öu ñieåm cuûa coâng ngheä MOV khoâng khe hôû vaø caùc öu
ñieåm cuûa kó thuaät choáng seùt coù khe hôû (tröôùc ñaây thöôøng ñöôïc duøng trong coâng
ngheä choáng seùt silicon-carbide), nhôø vaäy haønh lang baûo veä coù theå ñöôïc taêng
theâm 20-30%. Caùc khe hôû vaø caùc voøng ñieän trôû song song (parallel ring resistors)
laøm giaûm phaân boá ñieän aùp treân caùc ñóa MOV vaø traùnh ñöôïc hieän töôïng phaù huûy
nhieät (thermal runaway).
BÔM THEÂM CHAÁT LOÛNG CAÙCH ÑIEÄN
 Ñaây laø kó thuaät khaù môùi cho pheùp keùo daøi tuoåi thoï cuûa caùp ngaàm.
Baèng caùch taïo chaân khoâng moät ñaàu vaø bôm aùp löïc ñöôïc aùp vaøo ñaàu
caùp coøn laïi, chaát loûng caùch ñieän ñöôïc bôm vaøo ruoät caùp, ñieàn khít
caùc choã troáng hình thaønh do hieän töôïng laõo hoaù caùp, giuùp keùo daøi
thôøi gian söû duïng caùp.
SÔ ÑOÀ CHOÁNG SEÙT KIEÅU TIEÀN TRAÏM (SCOUT)
 Yù töôûng cuûa sô ñoà raát ñôn giaûn : ñaët theâm caùc choáng seùt 2 beân cuûa choáng seùt ñaøu coät
nhaèm giaûm thieåu naêng löôïng seùt coù theå tieâu taùn treân caùp. Hình cho thaáy sô ñoà treân. Doøng
xung seùt lan truyeàn doïc theo ñöôøng daây seõ gaëp choáng seùt tieàn traïm (scout arrester) tröôùc,
nhö vaäy moät phaàn naêng löôïng cuûa doøng seùt seõ theo choáng seùt naøy thoaùt ra ñaát. Phaàn naêng
luôïng coøn laïi lan truyeàn tieáp vaøo choáng seùt ñaàu coät. Do ñoù, ñieän aùp dö treân choáng seùt ñaàu
coät seõ giaûm ñi, vaø chính ñieän aùp dö naøy laø quaù ñieän aùp ñaët leânø caùp ngaàm.
 Caùc khaûo saùt thöïc nghieäm cho thaáy sô ñoà noùi treân giuùp giaûm thieåu ñaùng keå caùc söï coá do
choïc thuûng caùc ñieän cuûa caùp ngaàm vaø maùy bieán aùp. Caùc moâ phoûng cho thaáy ñieän aùp dö
ñöôïc giaûm khoâng nhieàu – khoaûng vaøi phaàn traêm – nhöng ñieàu lôïi loán nhaát maø sô doà mang
laïi la, ñoä doác ñaàu soùng xung seùt ñaõ ñöôïc giaûm ñaùng keå ñaët leân caùp.
 Trong thöïc teá, taïi nhieàu phaùt tuyeán cuûa nhöõng khu vöïc coù nhieàu taûi daân cö, sô ñoà scout
naøy ñaõ ñöïôc söû duïng moät caùch ngaãu nhieân, vì coù theå saün coù caùc choáng seùt cho caùc maùy
bieán aùp ôû 2 beân ñaàu coät xuoáng cuûa ñöôøng caùp ngaàm.
CAÙC QUÙA ÑOÄ DO ÑOÙNG CAÉT TAÛI
 Hieän töôïng treo cuûa caùc boä ñieàu chænh toác ñoä :ña soá caùc heä truyeàn ñoäng ñieàu
chænh toác ñoä söû duïng nguoàn aùp kieåu nghòch löu (voltage source inverter = VSI)
vôùi tuï ñieän trong maïch trung gian moät chieàu (dc link). Caùc boä ñieàu khieån naøy
raát nhaïy caûm vôùi caùc quaù aùp moät chieàu vaø coù hieän töôïng treo maùy ngay khi
ñieän aùp leân ñeán 117%. Vì caùc quaù ñoä ñieän aùp gaây ra do thao taùc ñoùng caùc traïm
tuï buø coù theå leân ñeán 130%, xaùc xuaát ñöùng maùy cuûa caùc boä bieán taàn laø raát cao.
Hình cho thaáy quaù ñoä ñieän aùp xaûy ra treân thanh caùi khi ñoùng tuï buø vaø doøng
quaù ñoä töông öùng qua boä truyeàn ñoäng, cuõng nhö ñieän aùp cuûa maïch trung gian
moät chieàu.
 Caùch thöùc hieäu quaû nhaát ñeå traùnh hieän töôïng treân laø caùch li caùc heä truyeàn ñoäng
ra khoûi löôùi ñieän nhôø caùc cuoän khaùng. Ñeå coù theå tính toaùn ñöôïc caùc giaù trò ñònh
möùc cuûa cuoän khaùng caàn caùc moâ phoûng, tính toaùn cho heä, löu yù ñeán caùc giaù trò
cuûa traïm tuï buø, maùy bieán aùp…Cuoän khaùng vôùi giaù trò 3% thöôøng ñöôïc duøng vôùi
caùc boä truyeàn ñoäng, tính treân ñònh möùc kVA cuûa boä truyeàn ñoäng.
QUAÙ ÑOÄ DO ÑOÙNG CAÉT TAÛI
 Khi caét ñieän caùc taûi caûm vôùi caùc thieát bò duøng khe hôû
khoâng khí nhö contactor, thöôøng xaûy ra hieän töôïng xung
cao taàn. Hình bieåu dieãn hieän töôïng treân. ANSI/IEEE
C62.41 neâu thí duï ñieån hình vôùi caùc xung coù caïnh leân 5-
ns, keùo daøi trong 50-ns. Do thôøi gian dieãn bieán quaù ngaén,
naêng löôïng töông öùng caùc xung raát nhoû, tuy vaäy coù theå
gaây ra caùc aûnh höôûngñeán caùc thieát bò ñieän töû.
 Caùc quaù ñoä sinh ra khi ñaûo chieàu ñoäng cô thang maùy,
ñoùng caét ñoäng cô maùy laïnh, maùy haøn gaây ra caùc xung coù
ñænh leân ñeán 3 kV.
 Coù theå duøng caùc loïc nhieãu cao taàn vaø bieán aùp caùch li ñeå
ngaên chaën caùc quaù ñoä nhanh (EFT=electrical fast
transient) xuaát hieän treân caùp ñoäng löïc. Söû duïng giaùp boïc
ñeå traùnh hieän töôïng caûm öùng ñeán caùc thieát bò vaø ñöôøng
daây döõ lieäu chaïy gaàn.
QUAÙ ÑOÄ DO ÑOÙNG ÑIEÄN MAÙY BIEÁN AÙP
 Doøng xung kích (inrush current) khi
ñoùng ñieän maùy bieán aùp chöùa nhieàu
thaønh phaàn hoaï taàn, coù theå keùo daøi
trong 1 s. Neáu trong heä thoáng coù
ñieåm coäng höôûng gaàn vôùi moät trong
caùc taàn soá cuûa hoïa taàn cuûa doøng xung
kích, ñieàu kieän quaù ñieän aùp ñoäng
ñöôïc thoûa vaø quaù ñieän aùp sinh ra coù
theå hö hoûng cho choáng seùt vaø nhöõng
söï coá cho caùc thieát bò nhaïy caûm khaùc.
 Hình cho thaáy daïng soùng cuûa doøng
xung kích vaø quaù ñieän aùp sinh ra.
FOR MORE INFO...

List location or contact for procedures document (or other
related documents) here
CAÙC COÂNG CUÏ PHAÂN TÍCH QUAÙ TRÌNH QUAÙ ÑOÄ
 Phaàn meàm ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát trong vieäc phaân tích caùc hieän töôïng quaù ñoä
trong heä thoáng ñieän laø EMTP (Electromagnetic Transient s Program), do
Hermann W. Dommel phaùt trieån taïi Cô quan Quaûn lí Ñieän löïc Bonneville (BPA)
töø nhöõng naêm 1960. Phaàn meàm ñöôïc lieân tuïc naâng caáp , hoaøn thieän bôûi caùc cô
quan, toå chöùc, caù nhaân khaùc nhau, trong ñoù vai troø cuûa EPRI vaø Development
Coordination Group (DCG) raát quan troïng.
 Moät phieân baûn khaùc cuûa EMTP laø ATP (Alternate Transients Program) ñöôïc phaân
phoái bôûi Can/Am EMTP User’s Group (Nhoùm caùc ngöôøi söû duïng EMTP
Canada/Hoa Kì ), laõnh ñaïo bôûi W.Scott Meyer, cuõng laø ngöôøi ñaõ laõnh ñaïo, phaùt
trieån phaàn meàm EMTP trong raát nhieàu naêm.
 Moät coâng cuï phaàn meàm phaân tích khaùc laø PSCAD/EMTDC ñöôïc phaùt trieån bôûi
Manitoba HVDC Research Center. Ñaëc ñieåm cuûa phaàn meàm naøy laø giao dieän
thaân thieän vôùi ngöôøi söû duïng, cho pheùp veõ deã daøng caùc maïch ñieän caàn phaân tích
vaø quan saùt caùc quaù trình quaù ñoä dieãn ra khi giaûi baøi toaùn.
 Ngoaøi ra, coøn khaù nhieàu phaàn meàm khaùc phaân tích caùc maïch ñieän töû cuõng coù theå
ñöôïc duøng ñeå phaân tích quaù trình quaù ñoä trong heä thoáng ñieän. Moät ví duï ñieån
hình laø phaàn meàm PSPICE ñöôïc phaùt trieån do Electronics Research Laboratory,
University of California, Berkeley. Taát nhieân, caùc phaàn meàm naøy khoâng ñöôïc
thaät linh ñoäng, vaø khoâng hieäu quaû baèng caùc phaàn meàm khaùc ñöôïc thieát keá
chuyeân bieät cho vieäc phaân tích quaù ñoä heä thoáng ñieän.
HOÏA TAÀN
 Kinh nghieäm thöïc teá taïi caùc nöôùc coâng nghieäp cho thaáy, ñieän aùp löôùi ñieän
truyeàn taûi vaø phaân phoái haàu nhö coù daïng hình sin theo thôøi gian. Tuy
nhieân, khi ñi gaàn veà phía taûi hôn, ñoä meùo daïng ñieän aùp taêng leân ñaùng keå.
Ñaëc bieät, taïi vò trí taûi cuûa moät soá nhaø maùy coâng nghieäp ñieän aùp bò meùo
daïng khaù nhieàu, vaø chöùa caùc thaønh phaàn hoïa taàn.
 Hoaï taàn xuaát hieän trong löôùi ñieän laø moät vaán ñeà lôùn cuûa chaát löôïng ñieän.
Ñaây laø vaán ñeà khaù môùi meû ñoái vôùi ña soá caùc kó sö ñieän, vì thöôøng chæ coù
ñieän aùp, doøng ñieän ôû taàn soá cô baûn laø ñöôïc quan taâm ñeán . Vì theá, caàn
ñeán nhöõng coâng cuï, nhöõng phöông phaùp hoaøn toaøn khaùc, khi giaûi quyeát
caùc baøi toaùn coù lieân quan ñeán hoïa taàn treân löôí ñieän.
 Thöïc ra, chæ ñoä vaøi % cuûa löôùi ñieän phaân phoái taïi moät nöôùc coâng nghieäp
hoaù cao ñoä nhö Hoa Kì, bò aûnh höôûng nghieâm troïng bôûi hoaï taàn. Ngoaøi ra,
khu vöïc söû duïng ñieän chòu nhieàu aûnh höôûng cuûa hoaï taàn hôn laø khu vöïc
cung caáp ñieän. Caùc khaùch haøng coâng nghieäp, söû duïng nhieàu caùc thieát bò
truyeàn ñoäng thay ñoåi toác ñoä, loø ñieän… bò aûnh höôûng nhieàu bôûi hieän töôïng
meùo daïng ñieän aùp.
MEÙO DAÏNG DO HOÏA TAÀN
 Hieän töôïng meùo daïng hoaï taàn laø do tính phi tuyeán cuûa caùc
phaàn töû trong heä thoáng ñieän, khi ñieän aùp khoâng quan heä
tuyeán tính theo doøng ñieän cuûa taûi. Hình cho thaáy moät moái
quan heä phi tuyeán ñieån hình, vôùi ñieän aùp ñaët vaøo ñieän trôû
phi tuyeán laø hình sin, nhöng doøng ñieän laïi bò meùo daïng
khoûi hình sin nghieâm troïng.
 Baèng caùch phaân tích Fourier, ñieän aùp (doøng ñieän) khoâng
hình sin coù theå phaân tích thaønh toång caùc hình sin coù taàn soá
cô baûn, baäc 2,…vaø caùc baäc cao khaùc. Löu yù raèng, khi daïng
soùng coù baùn kì döông vaø aâm gioáng nhau, phaân tích chuoåi
Fourier chæ goàm caùc hoaï taàn baäc leõ. Ñaây laø tröôøng hôïp
thöôøng gaëp trong thöïc teá, ñoái vôùi caùc thieát bò ñieän töû coâng
suaát thöôøng ñöôïc söû duïng, tröø tröôøng hôïp caùc chænh löu
baùn soùng hay taûi loø hoà quang.
HOÏA TAÀN ÑIEÄN AÙP VAØ DOØNG ÑIEÄN
Khi moät thieát bò khoâng laøm vieäc bình thöôøng do aûnh höôûng cuûa hoaï taàn, coù theå do:
Ñieän aùp laøm vieäc quaù meùo daïng, thaønh phaàn hoaï taàn quaù lôùn, khieán maïch ñieàu khieån xaùc
ñònh sai goùc kích.
Doøng ñieän quaù bò meùo daïng, gaây quaù taûi nhieät cho caùc thieát bò trong heä thoáng ñieän nhö maùy
bieán aùp.
Thaønh phaàn hoaï taàn cuûa dieän aùp quaù lôùn do thaønh phaàn hoaï taàn cuûa doøng ñieän sinh ra do
thieát bò taûi coù giaù trò quaù lôùn.
Taûi phi tuyeán laø nguoàn bôm doøng hoaï taàn vaøo heä thoáng ñieän. Hình cho thaáy vôùi taûi
phi tuyeán , doøng tieâu thuï meùo daïng (chöùa caùc thaønh phaàn hoaï taàn) chaïy qua toång trôû
tuyeán tính noái tieáp cuûa ñöôøng daây laøm cho ñieän aùp treân taûi cuõng phi tuyeán, cho daàu
ñieän aùp cung caáp töø nguoàn laø hình sin. Möùc ñoä meùo daïng cuûa ñieän aùp phuï thuoäc vaøo
toång trôû vaø doøng ñieän.
Cuøng moät taûi phi tuyeán coù theå gaây ra möùc meùo daïng ñieän aùp khaùc nhau, khi taûi coù
vò trí khaùc nhau treân löôùi ñieän.
Tieâu chuaån thöôøng ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù aûnh höôûng cuûa hoaï taàn treân löôùi ñieän laø
IEEE 519-1992.
KIEÅM SOAÙT MÖÙC ÑOÄ HOÏA TAÀN
 Theo tieâu chuaån IEEE 519-1992, cô sôû ñeå phaân chia

traùch nhieäm trong vieäc khoáng cheá, kieåm soaùt möùc
ñoä hoïa taàn :
 Vieäc khoáng cheá giaù trò doøng hoaï taàn bôm vaøo löôùi
ñieän quyeát ñònh bôûi ngöôøi söû duïng thieát bò.
 Vôùi giaù trò doøng hoaï taàn bôm vaøo löôùi ñieän naèm
trong möùc ñoä giôùi haïn cho pheùp, vieäc khoáng cheá
möùc ñoä meùo daïng ñieän aùp laø traùch nhieäm cuûa ñieän
löïc, laø cô quan coù thaåm quyeàn quyeát ñònh ñoái vôùi
toång trôû cuûa heä thoáng.
HOÏA TAÀN HAY QUAÙ ÑOÄ ?
 Khoâng neân laàm laãn giöõa 2 hieän töôïng khaùc bieät : söï coá gaây ra do söï
hieän dieän cuûa hoaï taàn vaø söï coá do hieän töôïng quaù ñoä.
 Hieän töôïng quaù ñoä tuy coù chöùa thaønh phaàn taàn soá cao, nhöng thöïc
ra chæ dieãn bieán trong khoaûng thôøi gian, khi coù söï thay ñoåi traïng
thaùi ñoät ngoät trong heä thoáng ñieän. Caùc thaønh phaàn taàn soá cao naøy
khoâng nhaát thieát laø caùc hoaï taàn, vaø khoâng coù moái lieân quan, raøng
buoäc naøo vôùi taàn soá (cô baûn) cuûa löôùi ñieän.
 Trong khi ñoù - hoaï taàn - theo ñònh nghóa, laø hieän töôïng mang tính
xaùc laäp, coù lieân quan ñeán söï hoïat ñoäng cuûa taûi, vaø coù taàn soá laø boäi
soá cuûa taàn soá cô baûn.
 Tuy vaäy, cuõng coù tröôøng hôïp maø söï phaân ñònh khi aáy khoâng thaät roõ
raøng: tröôøng hôïp doøng xung kích khi ñoùng ñieän khoâng taûi maùy bieán
aùp. Ñaây laø hieän töôïng tuy mang tính quaù ñoä, nhöng laïi coù theå gaây
ra meùo daïng ñieän aùp trong thôøi gian ñaùng keå (vaøi sec.) vaø maët
khaùc, laïi coù theå keùo theo hieän töôïng coäng höôûng trong heä thoáng
ñieän.
1. TOÅNG QUAN VEÀ SEÙT .
2. NOÄI DUNG BAØI BAÙO .
3. MOÂ PHOÛNG .
4. NHAÄN XEÙT .
5. KEÁT LUAÄN .
a- KHAÙI NIEÄM
b- HÌNH DAÏNG XUNG SEÙT
c- AÛNH HÖÔÛNG CUÛA SEÙT
d- CAÙC PHÖÔNG PHAÙP BAÛO VEÄ

a- KHAÙI NIEÄM :
- Seùt laø moät nguoàn naêng löôïng lôùn cuûa quaù
ñoä xung löïc .
- Seùt ñaùnh vaøo nhieàu vò trí gaây thieät haïi cho
ngöôøi vaø thieát bò ...
TRAÏM XAÊNG
NHAØ MAÙY Tree
MAÙY
BIEÁN THEÁ
CAO OÁC
MAÏNG ÑIEÄN
Voltage Voltage
0 Time 0 Time
20ms 50us
Transients 8/20us Transient (in time)

PHOØNG THÍ NGHIEÄM PHAÙT XUNG
Nearby lightning strike - buildings

connected by buried cables and pipes.
Earth voltages at each end of
the cable differ by several
hundred kV.
Surge current flows along cable
and discharges into equipment
ports
200kV
80kV
Ground 10kV
potential
0 Distance from strike point

Nearby lightning strike - buildings

Direct strike
connected by buried to and pipes.
cables
lightning conductor
Earth voltagesoratinterference
Lightning conductor each end of
the cable differ by several
earth tape or power Lightning
cable (source of pick-up from power conductor
Signal line noise, high dv/dt)hundred kV.
cables.
Effective Signal
capacitance
between cable
conductors, C
i
Capacitively Earth tape
coupled current (down
flows across gap,
i=C(dv/dt) conductor)
Lightning strike Induced

to object within loop
a few metres of current
cabling.
Electromagnetic
field.
Lightning Building metal work

discharge current
Power & data cables

Cable loop
Lightning
current 50m
discharge
10kA/us
10m V = 8,000V
100m
Direct lightning strike

or supply network
disturbance on power line.
Surge creates potential difference of Communication Line

thousands of volts between power lines,
communication lines and earth.
Electronic circuits (particularly interfaces) fatigue or die.
Fax
Surge Protected
AC Power Strip
for key equipment
Primary Protectors
MDF
for trunk lines
Modem PBX
Hub
Secondary
Protectors for
key equipment
Hub
Primary Protectors
for incoming cables Hdr
hub Hub
Rptr
Sub Distribution
Surge Suppressor
Surge Protected
Main Incomer Power Strip
Surge Suppressor
File PBX
servers
CAÙC ÑIEÄN AÙP QUAÙ ÑOÄ TRONG HEÄ THOÁNG
CAÙC THIEÁT BÒ VAØ CAÙP DAÃN DO SEÙT ÑAÙNH
TRÖÏC TIEÁP VAØO TOAØ NHAØ
a- TOÙM TAÉT
b- GIÔÙI THIEÄU
c- PHÖÔNG PHAÙP ÑO ÑAÏC
d- CAÙC QUAÙ AÙP TRONG HEÄ THOÁNG CAÙP
MAÏNG
e- CAÙC QUAÙ AÙP TRONG HEÄ THOÁNG ÑIEÄN HAÏ
THEÁ TRONG NHAØ
f- MOÂ PHOÛNG MAÙY TÍNH
g- KEÁT LUAÄN
a- TOÙM TAÉT :
+ seùt ñaùnh tröïc tieáp vaøo moät toaø nhaø, caùc
doøng ñieän lôùn chaïy trong heä thoáng choáng
seùt (LPS) .
+ Caùc tröôøng ñieän töø gaây ra bôûi caùc doøng ñieän
naøy coù theå caûm öùng caùc doøng ñieän vaø
ñieän aùp trong maïng ñieän cuûa daây daãn beân
trong toaø nhaø.
+ Baøi vieát naøy trình baøy caùc keát quaû khaûo saùt
tieâu bieåu cuûa caùc quaù aùp caûm öùng trong
heä thoáng cung caáp ñieän haï theá
b- GIÔÙI THIEÄU:
+ Tia seùt ñaùnh tröïc tieáp vaøo toaø nhaø caùc xung seùt naøy
coù theå gaây truïc traëc hoaëc phaù hoûng caùc thieát bò .
+ Möùc ñoä aûnh höôûng trong moät maïng ñieän phuï thuoäc
raát nhieàu vaøo caáu truùc vaät lyù cuûa maïng ñieän.
+ Moät trong caùc vaán ñeà lôùn nhaát lieân quan ñeán vieäc
kieåm soaùt caùc quaù aùp caûm öùng do seùt trong caùc heä
thoáng ñieän vaø truyeàn döõ lieäu laø ñaùnh giaù ñaùp öùng cuûa
caùc heä thoáng naøy vôùi xung ñieän töø cuûa seùt (LEMP).
+Trong baøi vieát naøy seõ trình baøy caùc keát quaû nghieân cöùu
tieâu bieåu .
c- PHÖÔNG PHAÙP ÑO ÑAÏC :
47 6c
x 33 7c
5c
29 8c
4c
ig A
9c
gen CC
Surge current
generator
c- PHÖÔNG PHAÙP ÑO ÑAÏC :
Ig[A]
1600
Tf a
a : Ipeak=1550A, 2,5/10μs
1200
Tc Tf / Tc= 2,5/10μs
b
800
400
b : Ipeak=984A, 2,5/12,5μs
0
-2 2 6 10 14 t1[μs]
-5 5 15 25 35 t2[μs]
D- CAÙC QUAÙ AÙP TRONG HEÄ THOÁNG CAÙP MAÏNG:
47 6c
x 33 7c
5c
29 8c
4c
ig A
9c
gen CC
Surge current
generator
+ Caùc giaù trò quaù aùp caûm öùng giaûm khi chieàu daøi daây
taêng leân; caùc giaù trò lôùn nhaát ñaõ ñöôïc ghi nhaän trong
caùc ñoaïn ngaén cuûa caùc ñöôøng daây keát thuùc trong caùc
phoøng lieàn keà vôùi phoøng ñieän.
+ Caùc möùc quaù aùp taêng khoaûng 2-3 laàn neáu ñöôøng
daây ñaët song song vôùi oáng coù doøng ñieän xung seùt ñi
qua.
+ Caùc giaù trò ñænh-ñænh cuûa quaù ñieän aùp gaây ra trong
caáu truùc ñöôøng daây coù taûi R = 100ohm trung bình nhoû
hôn töø 1.5 ñeán 4 laàn so vôùi maïch hôû.
+ Caùc möùc quaù aùp trong ñöôøng daây nhoû hôn khoaûng 2
laàn so vôùi giaù trò doøng ñieän thöû nghieäm
E- CAÙC QUAÙ AÙP TRONG HEÄ THOÁNG ÑIEÄN HAÏ
THEÁ BEÂN TRONG TOAØ NHAØ:
47
x 33 8e
9e
29 7e
10e
6e
ig A B2
11e
gen
Surge current
generator
47
x 33 8e
7e 9e
29 10e
6e
ig A B2
11e
gen
Surge current
generator
47
x 33 8e
7e 9e
29 10e
6e
ig A B2
11e
gen
Surge current
generator
+ Neáu toaøn boä maïch boá trí caùch oáng coù doøng xung seùt
ñi qua moät khoaûng caùch, caùc möùc quaù aùp ñöôïc taêng
nhieàu laàn so vôùi caùc maïch khaùc coù cuøng ñoä daøi, trong
ñoù coù moät soá daây chaïy trong vuøng laân caän cuûa oáng.
+ Caùc giaù trò quaù ñieän aùp xaûy ra trong heä caáp nguoàn
coù taûi R=50 seõ nhoû hôn khoaûng töø 1.5-2 laàn so vôùi
caùc quaù aùp xaûy ra trong maïch hôû.
+ Caùc möùc ñoä quaù ñieän aùp trong heä thoáng seõ nhoû hôn
khoaûng 1.5-2 laàn so vôùi giaù trò cuûa doøng ñieän thöû
nghieäm.
F- MOÂ PHOÛNG MAÙY TÍNH:
F- MOÂ PHOÛNG MAÙY TÍNH:
G- KEÁT LUAÄN:
1) Trong caùc ñoaïn daây töø vaøi meùt ñeán vaøi chuïc meùt noái caùc
thieát bò ñieän vôùi nhau beân trong toaø nhaø, caùc quaù ñieän aùp caûm
öùng coù giaù trò khaù cao coù theå xaûy ra.
2)Trong tröôøng hôïp coù seùt ñaùnh tröïc tieáp leân caùc toaø nhaø, caùc
doøng ñieän seùt thöïc thuï seõ lôùn hôn nhieàu vaø thôøi gian taêng laø
nhoû hôn hoaëc baèng nhau .
3) Caùc keát quaû khaûo saùt thí nghieäm phuø hôïp vôùi caùc keát quaû
tính toaùn soá hoïc thu ñöôïc töø moâ phoûng maùy tính caùc xung vaø
maïch ñieän thöïc.
+ Caùc giaù trò quaù aùp caûm öùng giaûm khi chieàu daøi daây
taêng leân.
+ Caùc möùc quaù aùp taêng khoaûng 2-3 laàn neáu ñöôøng
daây ñaët song song vôùi oáng coù doøng ñieän xung seùt ñi
qua.
+ Caùc giaù trò ñænh-ñænh cuûa quaù ñieän aùp gaây ra trong
caáu truùc ñöôøng daây coù taûi nhoû hôn (töø 1.5 ñeán 4 laànñoái
vôùi maïng caùp UTP vaø töø 1.5 ñeán 2 laàn ñoái vôùi maïng caùp
ñieän vôùi taûi R=50ohm ) so vôùi maïch hôû.
+ Caùc möùc quaù aùp trong ñöôøng daây nhoû hôn khoaûng
1ñeán 2 laàn so vôùi giaù trò doøng ñieän thöû nghieäm
1) Caùc quaù ñieän aùp caûm öùng coù giaù trò khaù cao coù theå xaûy ra
trong caùc ñoaïn daây. Ñieàu naùy caàn thieát phaûi laép ñaët heä thoáng
choáng seùt caùch xa vôùi maïng ñieän caøng xa caøng toát .
2)Trong tröôøng hôïp coù seùt ñaùnh tröïc tieáp leân caùc toaø nhaø, caùc
doøng ñieän seùt thöïc thuï seõ lôùn hôn nhieàu vaø thôøi gian taêng laø
nhoû hôn hoaëc töông töï.
3) Caùc keát quaû khaûo saùt thí nghieäm phuø hôïp vôùi caùc keát quaû
tính toaùn soá hoïc thu ñöôïc töø moâ phoûng maùy tính caùc xung vaø
maïch ñieän thöïc.Ñieàu naøy giuùp cho vieäc tìm kieám caùc giaûi
phaùp choáng seùt khaû thi nhaát coù theå thöïc hieän toát töø caùc moâ
phoûng treân maùy tính .
 ĐẶC TRƯNG CỦA VÕNG & GIÁN ĐOẠN ĐIỆN ÁP
 NGUYÊN NHÂN
 CÁC DẠNG VÕNG VÀ GIÁN ĐOẠN ĐIỆN ÁP
 CÁC THIẾT BỊ NHẠY CẢM VỚI VÕNG ĐIỆN ÁP
 CÁC GIẢI PHÁP CHO KHÁCH HÀNG DÙNG ĐIỆN
 ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ CỦA CÁC GIẢI PHÁP
 NHẬN XÉT
ĐẶC TRƯNG CỦA VÕNG & GIÁN
ĐOẠN ĐIỆN ÁP
• Võng điện áp là sự giảm trị hiệu dụng của điện

áp nằm trong khoảng từ 0.1 đến 0.9 pu với
khoảng thời gian trung bình là từ 0.5 đến 30 chu
kỳ.
• Gián đoạn điện áp xảy ra khi trị hiệu dụng của
điện áp nhỏ hơn 0.1 pu. Gián đoạn tạm thời từ 2
đến 5 giây. Gián đoạn lâu dài khoảng trên 1 phút
NGUYÊN NHÂN
Sự cố trên
lưới truyền
tải Hệ
thống
Sự cố trên điện
phát tuyến
song song
Khởi động
động cơ lớn
NGUYÊN NHÂN
Sự cố trên chính
phát tuyến
Hệ thống
điện
Thao tác vận hành

của điện lực
NGUYÊN NHÂN
22kV
C B
3
110kV
2
HT D A
E F
NGUYÊN NHÂN
Trên mạch Hệ thống

song song truyền tải
46% 31%
Trên chính
phát tuyến
23%
CÁC DẠNG VÕNG VÀ GIÁN
ĐOẠN
CÁC DẠNG VÕNG VÀ GIÁN ĐOẠN
• Các thiết bị chỉ nhạy cảm với biên độ của võng điện áp,
gồm: các rơ le thấp áp, các bộ điều khiển chu trình, điều
khiển tốc độ động cơ v.v...
• Các thiết bị nhạy cảm với cả biện độ lẫn thời gian tồn tại
của võng điện áp, gồm các thiết bị sử dụng các bộ nguồn
điện tử
• Các thiết bị nhạy cảm với đặc điểm của võng điện áp
hơn là với biện độ và thời gian tồn tại, bị tác động mạnh
bởi các đặc tính như: độ không cân bằng pha, thời điểm
võng điện áp xảy ra và các dao động quá độ
Chiều tăng chi phí
Giải pháp
khách hàng
Đặc tính
Các giải Bảo vệ toàn Bảo vệ thiết bị
pháp điện diện trong nhà điều khiển
lực máy 1
Điều khiển
2
3 Động cơ
4
Tải khác
1. Máy biến áp cộng hưởng sắt từ
2. Bộ tổng hợp từ
3. Thiết bị bù nối tiếp
4. Nguồn điện không gián đoạn (UPS)
CÁC GIẢI 5. Bộ động cơ máy phát
PHÁP
6. Hệ thống tích trữ năng lượng có bánh
trớn
7. Thiết bị tích trữ năng lượng siêu dẫn
8. Chuyển mạch tĩnh và chuyển mạch
nhanh
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ
CỦA CÁC GIẢI PHÁP
Các bước thực hiện nhằm tìm ra sự chọn lựa tốt
nhất để cải thiện võng và gián đoạn điện áp:
• Mô tả đặc điểm chất lượng điện năng hệ thống
• Đánh giá các chi phí liên quan đến các sự thay đổi
của chất lượng điện năng
• Đặc tính của các giải pháp theo khía cạnh chi phí
và hiệu quả
• Thực hiện phân tích kinh tế so sánh
CHI PHÍ CỦA CÁC GIẢI PHÁP
Giải pháp sử dụng Chi phí Chi phí vận hành, sửa chữa
ban đầu (% so với chi phí ban đầu
mỗi năm)
Bảo vệ các bộ điều khiển (< 5kVA)
CVT $1000/kVA 10
UPS $500/kVA 25
Bộ hiệu chỉnh võng áp động $250/kVA 5
Bảo vệ máy điện (10-300kVA)
UPS $500/kVA 15
Bánh trớn $500/kVA 7

Bộ hiệu chỉnh võng áp động $200/kVA 5
Bảo vệ toàn diện (2-10MVA)
UPS $500/kVA 15
Bánh trớn $500/kVA 5
DVR (Hỗ trợ điện áp 50%) $300/kVA 5
Chuyển mạch tĩnh $600.000 5
Chuyển mạch nhanh $150.000 5
HIỆU QUẢ CỦA CÁC GIẢI PHÁP
Tên giải pháp Gián Các dạng võng điện

đoạn áp %
% dưới 50- 70-
50% 70% 90%
CVT 0 20 70 100
DVR/DSC 0 20 90 100
Bánh trớn 70 100 100 100
UPS 100 100 100 100
Chuyển mạch tĩnh 100 80 70 50
Chuyển mạch nhanh 80 70 60 40
SO SÁNH CÁC GIẢI PHÁP
Chi phí cho giải pháp
$700.000
$600.000 Tổn thất

PQ
$500.000
$400.000
$300.000
$200.000
$100.000
Chuyển mạch
Giải pháp Cơ nhanh
sở Bù nối UPS
tiếp
CVT cho điều

khiển Chuyển mạch
Bánh trớn hoặc tĩnh
SMES
NHẬN XÉT
1. Số lượng võng và gián đoạn điện áp tùy

thuộc vào mạng cung cấp
2. Mức độ ảnh hưởng phụ thuộc vào cách kết
nối máy biến áp và phụ tải
3. Tổn thất kinh tế do võng và gián đoạn điện
áp có thể biến thiên từ 0 đến hàng trăm ngàn
đô la
4. Giải pháp rẻ tiền nhất là giải pháp gần với
thiết bị
Noäi dung
1.Ñaët vaán ñeà
2.Khaûo saùt hoaï taàn
3.Nguoàn sinh ra hoaï taàn
4.Aûnh höôûng cuûa hoaï taàn
5.Ñaùp öùng cuûa heä thoáng ñieän khi coù hoaï taàn
6.Moâ phoûng hoaï taàn
7.Keát luaän
1.Ñaët vaán ñeà
Ñònh nghóa hoaï taàn
Ñaëc ñieåm cuûa hoaï taàn
Taàm quan troïng cuûa hoaï taàn

Ñònh nghóa hoaï taàn
 Hoïa taàn laø tín hieäu soùng sin coù chu kyø vôùi taàn soá laø boäi soá nguyeân cuûa
taàn soá soùng cô baûn (h=1)
 Hieän töôïng mang tính xaùc laäp, coù lieân quan ñeán söï hoaït ñoäng cuûa taûi.
Khai trieån Fourier cuûa haøm tuaàn hoaøn:


f t   co   ch sin hot   h 
h 1
Trong ñoù:
Co: Ñoä lôùn cuûa thaønh phaàn moät chieàu.
Ch: Bieân ñoä cuûa thaønh phaàn hoïa taàn baäc h.
h: Goùc pha cuûa thaønh phaàn hoïa taàn baäc h.
Ñaëc ñieåm cuûa hoaï taàn
 Cuøng moät taûi phi tuyeán coù theå gaây ra möùc
meùo daïng ñieän aùp khaùc nhau, khi taûi coù vò
trí khaùc nhau treân löôùi ñieän.
 Meùo daïng ñieän aùp dieãn ra trong thôøi gian
ñaùng keå vaø coù theå keùo theo hieän töôïng
coäng höôûng trong heä thoáng ñieän.
 Khi daïng soùng coù baùn kì döông vaø aâm
gioáng nhau, phaân tích chuoåi Fourier chæ goàm
caùc hoaï taàn baäc leû.
 Chu kyø sau daïng soùng gaàn nhö ñoàng daïng
vôùi chu kyø keá tröôùc ñoùù vaø bieán ñoåi raát chaäm
2.Khaûo saùt hoaï taàn
 Söï meùo daïng soùng sin
 Phoå naêng löôïng cuûa hoaï taàn
 Baäc cuûa hoaï taàn
 Chæ soá haøi
 Thaønh phaàn coâng suaát treân löôùi ñieän khi coù hoaï taàn
 Hoaï taàn boäi ba

Söï meùo daïng soùng sin
Doøng ñieän khoâng coù daïng hình sin, maø laø
moät daïng ngaãu nhieân vaø mang tính chu kyø
vaø bieán ñoåi raát chaäm.
Doøng ñieän qua phaàn töû khoâng tæ leä vôùi ñieän
aùp ñaët vaøo noù.
Daïng soùng meùo daïng laø toång caùc soùng sin
khaùc taàn soá baèng vieäc phaân tích Fourier.
Phaân tích moät soùng ngaãu nhieân thaønh
caùc thaønh phaàn cuûa noù
1.5 f(t) Haøi baäc

5, 7
1
0.5
-0.5 Haøi
baäc
Moät soùng sin bò
3
meùo daïng treân
-1
taûi -1.5
0 0.0041 0.0082 0.0123 0.0164
Haøi cô baûn baäc 1
Time Secs
Phoå naêng löôïng cuûa hoaï taàn
Thể hiện dãy biên độ các hài khác nhau, minh
hoạ như hình vẽ dưới đây
1.00
0.90 Biên độ sóng

0.80 hoaï taàn nhìn
0.70 Harmonic spectrum chung là nhỏ so
0.60
với biên độ sóng
Amplitude
0.50
tần số cơ bản
0.40
0.30
0.20
0.10
0.00
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31
Harmonic Order
Baäc cuûa hoaï taàn
Được xác định như là tỉ số của tần số sóng
hài fn so với tần số cơ bản
Thoâng thöôøng, caùc soùng haøi baäc cao (treân

daõy töø baäc 20 ñeán baäc 50 tuyø theo heä thoáng)
ñöôïc boû qua khi phaân tích heä thoáng ñieän.
Chæ soá haøi
1. Chæ soá meùo daïng haøi toaøn phaàn THD laø
pheùp ño tæ soá giöõa trò hieäu duïng cuûa toaøn boä
caùc soùng haøi coù baäc töø 1 ñeán h so vôùi trò hieäu
duïng cuûa thaønh phaàn cô baûn (M1).
hm ax
M 2
h
THD  h 2
M1
M coù theå laø trò hieäu duïng cuûa doøng ñieän hoaëc ñieän
aùp
3. Chæ soá meùo daïng yeâu caàu toaøn
phaàn TDD


h2
I h2
TDD  * 100%
IL
Trong ñoù:
Ih: cöôøng ñoä cuûa thaønh phaàn haøi ñaëc bieät
h : caáp ñoä haøi.
IL: doøng taûi yeâu caàu toái ña
IL laø doøng taûi yeâu caàu toái ña (thaønh phaàn taàn soá cô
baûn) taïi ñieåm keát noái chung vieát taét laø PCC.
Thaønh phaàn coâng suaát treân löôùi
ñieän khi coù hoaï taàn
Moät khi coù söï hieän dieän cuûa söï meùo daïng, ngoaøi
coâng suaát Q ñöôïc duøng ñeå bieåu thò caùc thaønh
phaàn phaûn khaùng, coù theâm ñaïi löôïng môùi laø D
(Distortion Power hoaëc Distortion Voltamperes).
Coâng suaát S xaùc ñònh theo caùch sauD
S  P Q D
2 2 2 Q
Hoaï taàn boäi ba
Caùc soùng haøi boäi ba laø caùc soùng haøi baäc leû cuûa haøi baäc 3
(h = 3, 9, 15, 21,...).
Caùc soùng haøi boäi ba gaây neân moät vaán ñeà quan troïng trong
heä thoáng ñaáu hình sao trung tính noái ñaát ñoù laø söï toàn taïi
doøng ñieän haøi lôùn trong daây trung tính
Doøng treân daây trung tính

khoâng chöùa thaønh phaàn cô
A baûn nhöng bieân ñoä cuûa haøi
baäc 3 ôû ñaây gaáp 3 laàn
bieân ñoä doøng haøi treân moãi
pha
B
C
3
NGUOÀN PHAÙT SINH RA HOAÏ TAÀN
Taûi coâng nghieäp Taûi tieâu thuï
Boä bieán ñoåi Nguoàn cung

caáp 1 pha
nguoàn 3 pha
Ñeøn
huyønh quang
Ñieàu chænh toác
ñoä vaø thangLoø
maùhoà
y quang
Thieát bò
Truyeàn Truyeàn
Thieát bò baûo
vaê
ñoäng AC
n phoø n g ñoäng DC hoaø töø
NGUOÀN SOÙNG HAØI TÖØ TAÛI COÂNG NGHIEÄP
1.Boä bieán ñoåi nguoàn 3 pha
Ñaây laø loaïi nguoàn doøng ñieån hình cuûa vieäc ñieàu
chænh toác ñoä truyeàn ñoäng (ASD), cuûa truyeàn ñoäng
ñoäng cô DC, nguoàn ñieän aùp nghòch löu ñieàu khieån
baèng ñieàu cheá ñoä roäng xung PWM...
Nhöõng heä thoáng truyeàn ñoäng ñieàu khieån baèng PWM

hieän nay ñaõ ñöôïc öùng duïng cho nhöõng taûi leân ñeán
500 hp. Ñaây laø nguyeân nhaân chính ñaùng cho nhöõng
kyõ sö ñieän quan taâm.
Boä bieán ñoåi nguoàn 3 pha
Khi söû duïng boä chænh löu

1
6 böôùc thì thaønh phaàn

2 2 2
soùng haøi: 5, 7, 11, 13, 19

3
Va
Vb
Vc
Boä chænh löu 12 böôùc

giaûm ñöôïc thaønh phaàn
1
2 2 2
hoaï taàn baäc 5,7

3
Chænh löu 18 böôùc giaûm

ñöôïc thaønh phaàn baäc
Boä chuyeån ñoåi ñieän 5,7,11,13.
töû coâng suaát 3 pha
khoâng taïo ra doøng
ñieän haøi baäc 3.
Truyeàn ñoäng AC Daïng tai thoû
1
2 2 2
3
2 2 2
3
1
Va
Vb ÑOÄ NG CÔ
Vc
AC
3
3
1
2 2 2
2 2 2
1
1
3
Chuû yeáu hoaï taàn

baäc 5, 11, 17
Doøng ñieän vaø phoå haøi ñaët leân
ñoäng cô khi ñieàu chænh toác ñoä
söû duïng boäânghòch löu nguoàn
doøng ñieän (ADS- CSI)
Truyeàn ñoäng AC
2
3 3 3
2 2 2
1 1 1
1
Va
Vb ÑOÄ NG CÔ
Vc
AC
2
3 3 3
2 2 2
1 1 1
1
Doøng ñieän vaø phoå haøi ñaët leân

ñoäng cô khi ñieàu chænh toác ñoä
theo phöông phaùp ñieàu cheá
ñoä roäng xung PWM-ASD
•AÛnh höôûng cuûa caùc yeáu toá leân hoaï taàn
Cuoän caûm theâm Toác ñoä laøm vieäc

vaøo boä bieán taàn cuûa ñoäng cô
THD cuûa doøng ñieän •Söï giaûm bôùt hoaï taàn

giaûm töø 90 ñeán 100% • trong khi phaùt ra naêng
xuoáng coøn 30 ñeán 40%. •löôïng khoâng thay ñoåi.
Toác ñoä caøng lôùn bieân
ñoä hoaï taàn caøng lôùn
2. Thieát bò hoà quang
Trong coâng nghieäp luyeän kim, coù hai loaïi loø
hoà quang AC vaø DC
Loø hoà quang AC:

hoà quang phi
tuyeán, khoâng ñoái
xöùng vaø khoâng oån
ñònh, gaây neân hoaï
taàn baäc chaün, leû
vaø lieân tuïc laø
nguoàn gaây nhieãu
taïi moïi taàn soá.
2. Loø hoà quang
 Loø hoà quang DC: nguoàn

hoà quang ñöôïc cung caáp
qua boä chænh löu neân oån
ñònh hôn so vôùi nguoàn hoà
quang AC.
 Hoaï taàn gioáng nhö hoïa
taàn gaây ra bôûi boä chænh löu
 Hoaï taàn lieân tuïc thaáp hôn
so vôùi nguoàn hoà quang AC
2. Loø hoà quang
Phoå cuûa doøng loø hoà

quang baogoàm
Hoaï taàn baäc chaún
Hoaï taàn baäc leõ
Hoaï taàn baäc lieân

tuïc
3. Thieát bò baõo hoøa
Thieát bò baõo hoøa bao goàm:
 Maùy bieán aùp
 Thieát bò ñieän töø coù loõi theùp
 Ñoäng cô.
Haøi ñöôïc taïo ra do ñöôøng ñaëc tuyeán töø hoùa
khoâng tuyeán tính cuûa theùp
Toång trôû cuûa cuoän khaùng baõo hoaø thay ñoåi tuyø
theo doøng ñieän chaïy qua chuùng, gaây neân söï meùo
daïng doøng ñieän.
NGUOÀN PHAÙT SINH SOÙNG HAØI TÖØ TAÛI TIEÂU THUÏ
1. Caùc nguoàn caáp ñieän moät pha

Nhöõng thieát bò taïo soùng haøi bao goàm:
- Boä ñieàu chænh toác ñoä ñoäng cô,
-Caùc boä nguoàn coâng suaát lôùn duøng
linh kieän ñieän töû
- Caùc boä ñieàu khieån ñoäng cô DC
- Caùc boä naïp ñieän, ballast ñieän töû
- Thieát bò chænh löu/ nghòch löu.
Caùc nguoàn caáp ñieän moät pha
L1
Boä nguoàn xung +250 A
(Switch-mode power AMPS
supply- SMPS)
120v - AC L2
0A
C1 Switcher
a nd
Controls DC
-250 A
125.0A/DIV VERTICAL 3.3MS/DIV HORIZ
Moät ñaëc tính rieâng bieät cuûa boä nguoàn xung laø taïo
ra doøng ñieän haøi baäc 3 raát lôùn treân daây trung tính.
Laøm quaù taûi, quaù nhieät treân möùc cho pheùp.
2. Ñeøn huyønh quang
 Söï meùo daïng do soùng haøi ñeán töø caùch hoaït ñoäng
cuûa söï phoùng ñieän.
 Moät soá ballast ñieän töû coù theå coù cheá ñoä caáp
nguoàn ñeå caûi thieän hieäu suaát naêng löôïng, coù theå
taêng gaáp ñoâi hoaëc gaáp ba soùng haøi ôû ngoõ ra.
Söï meùo daïng ñieän

aùp cuûa ñeøn huyønh
quang
4
Taùc ñoäng cuûa hoaï taàn
Taùc ñoäng cuûa hoaï taàn
Thieát bò ñieän laøm vieäc khoâng bình thöôøng
Chaát löôïng ñieän naêng keùm.
Laøm cho caùc thieát bò baûo veä taùc ñoäng

nhaàm.
1. Taùc ñoäng leân tuï ñieän
Thöïc teá cho thaáy tuoåi thoï cuûa tuï giaûm
coù lieân quan ñeán hoïa taàn do phaùt
noùng
Caùc toån thaát naøy ñöôïc xaùc ñònh do
goùc leäch 
2. Taùc ñoäng leân bieán aùp
Coù ba aûnh höôûng laøm cho gia taêng nhieät trong
bieán aùp khi doøng ñieän taûi bao goàm caû
nhöõng thaønh phaàn haøi.
Doøng ñieän hieäu duïng trôû neân cao hôn

Toån hao doøng ñieän xoaùy taêng
Toån hao saét töø taêng
Ñoä meùo ñieän aùp taêng coù theå laøm taêng

doøng ñieän xoaùy trong laù saét moûng
3. Taùc ñoäng leân ñoäng cô
Ñieän aùp haøi taïi ñoäng cô ñöôïc taïo neân nhöõng
doøng ñieän taàn soá cao caûm öùng trong rotor.
Töø thoâng theâm vaøo laøm taêng toån hao.
Giaûm hieäu suaát, laøm noùng ñoäng cô, laøm rung
ñoäng cô.
Vaán ñeà quaù nhieät seõ xaûy ra khi ñoä meùo ñieän aùp
töø 8% ñeán 10% vaø cao hôn.
Baäc vaø bieân ñoä cuûa thaønh phaàn haøi tuøy thuoäc
vaøo tæ soá X/R cuûa maïch rotor, tæ leä X/R thaáp thì coù
theå laøm giaûm ñöôïc haøi.
4. Taùc ñoäng leân heä thoáng vieãn thoâng
Flux linkages Daây
trung
tính
Doøng haøi trong
heä thoáng ñieän
thaâm nhaäp vaøo
trong caùc maïch
thoâng tin baèng söï Caùp
caûm öùng hay hay vieãn
daây daãn tröïc tieáp. thoâng
Ñieän aùp gaây ra trong caùc daây daãn song song bôûi caùc dao ñoäng
soùng haøi thöôøng gaëp thì naèm trong daõi baêng thoâng cuûa heä thoáng
thoâng tin neân taïo nhieãu trong nhöõng maïch thoâng tin, ñaëc bieät laø
soùng haøi giöõa 540 hz (haøi baäc 9) vaø 1200 hz
5.Ảnh hưởng của họa tần tới các
thiết bị khác
Gaây neân kích daãn khoâng ñuùng thôøi ñieåm (sai goùc
kích) cho caùc thieát bò coâng suaát coù ñieàu khieån (SCR,
transitor)
Gaây oàn trong chaán löu vaø caùc thieát bò chieáu saùng
baèng ñeøn fluorescent
Coù theå gaây chæ thò sai ñoái vôùi caùc thieát bò ño löôøng.
Laøm noùng vaø hö hoûng daây trung tính, laøm CB taùc

ñoäng nhaàm
5
Ñaùp öùng cuûa heä thoáng ñieän
khi coù hoaï taàn
1. Trôû khaùng heä thoáng
Caùc taàn soá cuûa soùng haøi do taûi phi tuyeán taïo ra
ñaõ laøm cho trôû khaùng heä thoáng ñieän thay ñoåi.
Vieäc phaân tích haøi trong heä thoáng thöôøng söû duïng
trôû khaùng ngaén maïch taïi moät ñieåm cuûa löôùi.
ZSC = RSC + jXSC
Khi phaân tích soùng haøi phaûi ñieàu chænh ñieän khaùng
khi thay ñoåi taàn soá.
Ñieän khaùng taïi baäc haøi thöù h ñöôïc xaùc ñònh töø ñieän
khaùng cuûa trôû khaùng cô baûn X1
Xh = hX1
Trôû khaùng heä thoáng
 Trong heä thoáng coâng nghieäp trôû khaùng töông

ñöông cuûa heä thoáng ña phaàn laø trôû khaùng cuûa
bieán aùp. Neân coù theå laáy xaáp xæ XSC baèng trôû
khaùng chæ cuûa bieán aùp.
 XSC  Xtx
Ohms
0.1
0.08
Quan heä giöõa trôû 0.06
khaùng vaø taàn soá cuûa 0.04
heä thoáng caûm 0.02
0
Hz
0 300 600 900 1200
2. Trôû khaùng cuûa tuï
Trong heä thoáng phaân phoái, nhöõng tuï duøng ñeå ñieàu
chænh heä soá coâng suaát laøm thay ñoåi trôû khaùng cuûa
heä thoáng
Tuï ñieän thì khoâng taïo ra hoaï taàn, nhöng noù laøm haøi
xaáu theâm tình traïng meùo daïng do hoaï taàn
Dung khaùng thì giaûm khi coù hoaï taàn
Trong ñoù C tính baèng farad.
1
XC 
2fC
3. Coäng höôûng song song
 Coäng höôûng song song ?
 Trong taát caû caùc maïch ñeàu chöùa ñöïng caû ñieän
dung vaø ñieän caûm coù moät hoaëc nhieàu taàn soá töï
nhieân
 Khi maø moät trong nhöõng taàn soá ñoù truøng vôùi taàn
soá sinh ra trong heä thoáng gaây neân coäng höôûng
laøm cho ñieän aùp vaø doøng ñieän taïi taàn soá ñoù coù
giaù trò raát cao
Coäng höôûng song song
 Coäng höôûng haøi hr thöôøng ñöôïc tính döïa vaøo trôû
khaùng taïi taàn soá cô baûn söû duïng moät trong caùc coâng
thöùc sau
XC MVASC kVAtx x100
hr   
X SC M varcap k varcap xZ tx (%)
 Trong ñoù hr = baäc haøi coäng höôûng
XC = ñieän khaùng cuûa tuï
XSC = ñieän khaùng ngaén maïch cuûa heä thoáng
MVASC = coâng suaát ngaén maïch heä thoáng MVA
Mvarcap = Mvar ñònh möùc cuûa boä tuï
KVAtx = kVA ñònh möùc cuûa ñaàu phaân aùp bieán aùp
Ztx= trôû khaùng cuûa ñaàu phaân aùp bieán aùp
Kvarcap = kvar ñònh möùc cuûa boä tuï
5. AÛnh höôûng cuûa ñieän trôû vaø
taûi trôû
Ñieän trôû taûi seõ laøm giaûm coäng höôûng, daãn ñeán
giaûm haøi.
Ñieän trôû trong heä thoáng thöôøng ñuû ñeå ngaên
chaën nhöõng doøng ñieän vaø ñieän aùp cao.
Soá löôïng taûi trôû trong heä thoáng chieám tæ leä caøng
nhieàu thì neáu coù xaûy ra coäng höôûng do haøTaù i thì
c ñoäng
ñænh coäng höôûng caøng thaáp. cuûa taûi trôû
treân maïch
coäng höôûng
song song
Lieân hoaï taàn
Thaønh phaàn hoïa taàn coù taàn soá khoâng laø
boäi soá nguyeân cuûa taàn soá coâng nghieäp,
ñöôïc goïi laø lieân hoïa taàn (interharmonics).
Nguoàn sinh ra caùc lieân hoïa taàn laø caùc boä

bieán ñoåi taàn soá (frequency converters,
cycloconverters), caùc ñoäng cô ñoàng boä,
caùc loø ñieän hoà quang.
“HOAÏ TAÀN GAÂY NHIEÃU TRONG
HEÄ THOÁNG ÑIEÄN VAØ CAÙC
PHÖÔNG PHAÙP KHAÉC PHUÏC”
1. Các khái niệm về hài :
1. Thành phần hài

2. Bậc của hài
3. Phổ
4. Biểu diễn dạng sóng nhiễu
5. Giá trị hiệu dụng của sóng nhiễu
6. Tỉ số hài thành phần và độ méo dạng
toàn phần THD
1. Thành phần hài :
Có dạng hình sin với tần số là bội số của
tần số cơ bản. Biên độ sóng hài nhìn chung là
nhỏ so với biên độ sóng tần số cơ bản.
2. Bậc của hài :
Được xác định như là tỉ số của tần số
sóng hài fn so với tần số cơ bản
3. Phổ:
Thể hiện là dãy biên độ các hài khác nhau,
minh hoạ như hình vẽ dưới đây:
4. Biểu diễn dạng sóng nhiễu:

3. Phổ:
Thể hiện là dãy biên độ các hài khác nhau,
minh hoạ như hình vẽ dưới đây:
4. Biểu diễn dạng sóng nhiễu:

5. Giá trị hiệu dụng của sóng nhiễu:
Giá trị hiệu dụng với các hài dạng sóng
sin là trị cực đại chia cho 2. Ở trạng thái xác
lập năng lượng phát sinh theo định luật Joule
là bằng tổng các năng lượng sinh ra do mỗi
thành phần hài.
6. Tỉ số hài thành phần và độ méo dạng toàn
phần THD
Tỉ số hài thành phần (hay phần trăm sóng
hài): được diễn tả là tỉ số biên độ của một
thành phần sóng hài so với sóng hài tần số cơ
bản.
- Độ méo dạng toàn phần THD (ký hiệu là
D): là tỉ số giá trị hiệu dụng của tất cả các
sóng hài so với một trị số được xác định dựa
trên 1 trong 2 tiêu chuẩn sau:
2. Ảnh hưởng nhiễu do hài dòng và áp.
- Các ảnh hưởng tức thời

+ Đối với các thiết bị điều khiển bằng điện tử
+ Sai số đối với thiết bị đo lường
+ Đối với các thiết bị điện tử viễn thông
2. Ảnh hưởng nhiễu do hài dòng và áp.
- Các ảnh hưởng dài lâu:
+ Sự phát nóng của tụ điện. Các tổn thất này
được xác định như là tổn thất góc 
+ Tổn thất trong máy phát và MBA do nhiệt
+ Các tổn thất trong MBA do các hiệu ứng bề
mặt
+ Ảnh hưởng của nhiệt độ đến cáp lực
3. Các giới hạn và tiêu chuẩn về hài:
Giới hạn:
- Động cơ đồng bộ : dòng nhiễu stator cho phép
là từ 1,3% đến 1,4%.
- Động cơ không đồng bộ: dòng nhiễu stator
cho phép là từ 1,5% đến 3,5%.
-Cáp : nhiễu điện áp đối với lõi cách điện cho
phép 10%
Tiêu chuẩn:
Các tiêu chuẩn IEC 61000 về giới hạn
tương thích điện từ đối với sóng hài
3. Các giới hạn và tiêu chuẩn về hài:
4. Nguoàn phaùt ra hoaï taàn :
4.1 Boä bieán ñoåi coâng suaát tónh trong heä
thoáng ñieän 3 pha
Doøng ñieän cung caáp cho boä bieán ñoåi coâng

suaát ñoái vôùi taûi mang tính caûm
Doøng ñieän cung caáp cho boä bieán ñoåi coâng

suaát ñoái vôùi taûi mang tính dung
Maëc duø chuùng coù daïng soùng khaùc nhau ñoái
nhöng thaønh phaàn hoaï taàn cuûa doøng ñieän
phía sô caáp vaø phía thöù caáp cuoän /Y cuûa
maùy bieán aùp coù cuøng tính chaát.
Baäc cuûa hoaï taàn gaây ra bôûi xung doøng
cung caáp cho boä chænh löu:
N = kp + 1
Vôùi k = 1, 2, 3, 4, 5, …
p : soá löôïng thieát bò coâng suaát trong boä bieán
ñoåi coâng suaát.
Aùp duïng vaøo boä chænh löu 6 xung (p=6),
chuùng ta tính ñöôïc caùc hoïa taàng baäc 5, 7, 11,
13, 17, 19, 23, 25; vôùi p = 12 : hoaï taàn baäc
11, 13, 23, 25, …
Nhaän xeùt thaáy trong I5 vaø I7 coù bieân ñoä lôùn
nhaát.
Trong thöïc teá, phoå cuûa doøng ñieän hôi khaùc so
vôùi lyù thuyeát, vaø gaây neân hoaï taàn baäc chaün
vaø leû, vaø caùc hoaï taàn naøy coù bieân ñoä nhoû, ñaëc
tính xaùc ñònh; vì bò aûnh höôûng bôûi caùc yeáu toá
sau:
 Khoâng ñoái xöùng
 Khoâng chính xaùc khi thyristor daãn ñieän
 Thôøi gian ñoùng caét
 Boä loïc khoâng hoaøn haûo
Phöông phaùp khaéc phuïc
 Ñoái vôùi caàu chænh löu: coù theå laøm suy giaûm
hoaï taàn baèng caùch tính toaùn goùc ñoùng cuûa
Thyristor thích hôïp.
 Caùc boä bieán ñoåi coâng suaát hoãn hôïp
Thyristor vaø diode gaây neân hoaï taàn baäc chaün
vaø gaây nhieãu nghieâm troïng neân chæ duøng khi
coâng suaát thaáp.
 Söû duïng boä ñieàu taàn, dimmer cho phoå ña
daïng hôn chæ duøng boä chænh löu.
 Söû duïng kyõ thuaät Ñieàu roäng xung (PWM).
Kyõ thuaät naøy cho pheùp ñoùng caét ôû taàn soá cao
vaø gaây neân hoaï taàn thaáp.
Phöông phaùp khaéc phuïc
 Tröôøng hôïp coù nhieàu boä
bieán ñoåi coâng suaát cuøng noái
vaøo moät thanh caùi, duøng
phöông phaùp keát hôïp ñaáu
noái ñaûo pha qua maùy bieán
theá ñeå laøm suy giaûm hoaï
taàn baäc 5 vaø 7.
4.2 Heä thoáng chieáu saùng
Heä thoáng chieáu saùng bao goàm caùc loaïi ñeøn

phoùng ñieän hay ñeøn huyønh quang laø nguoàn gaây
neân hoïa taàng doøng ñieän treân heä thoáng.
Hoaï taàn baäc 3 coù theå ñaït ñeán 100% trong moät soá
tröôøng hôïp khi söû duïng caùc loaïi ñeøn compact hieän
ñaïi.
Gaây nguy hieåm cho daây trung tính noái ñaát,
neáu khoâng choïn kích côõ thích hôïp, coù theå bò ñoát
noùng do thaønh phaøn hoaï taàn qua daây daãn khaù lôùn.
4.3 Loø hoà quang
Trong coâng nghieäp luyeän kim, coù hai loaïi loø hoà
quang AC vaø DC
 Loø hoà quang AC: hoà quang

phi tuyeán, khoâng ñoái xöùng
vaø khoâng oån ñònh, gaây neân
hoaï taàn baäc chaün, leû vaø lieân
tuïc laø nguoàn gaây nhieãu taïi
moïi taàng soá.
4.3 Loø hoà quang
 Loø hoà quang DC: nguoàn hoà

quang ñöôïc cung caáp qua boä
chænh löu neân oån ñònh hôn so
vôùi nguoàn hoà quang AC.
 Hoaï taàn gioáng nhö hoïa taàn
gaây ra bôûi boä chænh löu
 Hoaï taàn lieân tuïc thaáp hôn
so vôùi nguoàn hoà quang AC
4.4 Thieát bò coù cuoän khaùng baõo hoaø
Thieát bò trong tröôøng hôïp naøy bao goàm maùy

bieán theá, caùc thieát bò ñieän töø coù loõi theùp…
Toång trôû cuûa cuoän khaùng baõo hoaø thay ñoåi tuyø theo
doøng ñieän chaïy qua chuùng, gaây neân söï meùo daïng
doøng ñieän.
Do ñoù, laáy moät tröôøng hôïp laøm ví duï, maùy
bieán aùp khoâng taûi phaûi chòu quaù ñieän aùp lieân tuïc.
4.5 Maùy ñieän quay

Caùc loaïi maùy ñieän quay gaây neân hoaï taàn baäc cao, coù
theå boû qua bieân ñoä.
Maùy ñoàng boä coâng suaát thaáp gaây neân hoïa taàn baäc 3
gaây taùc haïi: quaù nhieät lieân tuïc (khi khoâng coù söï coá)
cho ñieän trôû trung tính noái ñaát; phaûi tính toaùn doøng
baûo veä cho relay baûo veä hö hoûng caùch ñieän.
4.6 Moâ hình tính toaùn
Khi tính toaùn hoaï taàn cho boä bieán ñoåi coâng suaát, loø
hoà quang, coù theå xem nhö laø hoaï taàn nguoàn doøng.
Ñoái vôùi loø hoà quang, ñeå taêng tính chính xaùc thì hoaï
taàn nguoàn doøng töông ñöông phaûi noái song song vôùi
moät toång trôû thích hôïp.
4.7 Phöông phaùp tính toaùn
Khi xeùt ñeán doøng hoaï taàn bò dòch pha (ñaûo pha), coù
theå söû duïng phöông phaùp vector. Ñoái vôùi moät soá
nguoàn gaây nhieãu moät pha, coù theå duøng moâ hình
khoâng caân baèng. Khi chæ xeùt ñeán bieân ñoä cuûa hoaï taàn
doøng ñieän ñöôïc gaây ra bôûi nguoàn gaây nhieãu, coù theå
söû duïng tieâu chuaån IEC 61000-3-6 vôùi phöông phaùp
ñeà xuaát veà boå sung aûnh höôûng ñoái vôùi töøng loaïi
nguoàn gaây nhieãu.
5. Heä thoáng khi coù thieát bò gaây nhieãu, nhöõng
khoù khaên cuûa khueách ñaïi coäng höôûng:
 Heä thoáng khi khoâng coù buø coâng suaát Q

Veà nguyeân lyù, trong phaïm vi cuûa taàn soá lieân quan tôùi
nhieãu, heä thoáng vaãn mang tính caûm.
Ñieän khaùng cuûa heä thoáng tyû leä vôùi taàn soá, boû qua aûnh
höôûng cuûa taûi vaø ñieän trôû. Toång trôû cuûa heä thoáng,
nhìn töø phía heä thoáng, coù theå giôùi haïn theo ñieän
khaùng ngaén maïch Xsc taïi ñieåm ñang xeùt.
Möùc ñoä cuûa hoaï taàn ñieän aùp coù theå tính toaùn ñöôïc töø
coâng suaát cuûa thieát bò gaây nhieãu vaø coâng suaát ngaén
maïch taïi thanh caùi noái vôùi thieát bò gaây nhieãu.
Lsc = ñieän caûm ngaén maïch

cuûa heä thoáng, nhìn töø phía
thanh caùi noái vôùi thieát bò gaây
nhieãu. In: doøng ñieän ñi qua
thieát bò gaây nhieãu.
XSCn = Lcc n = Lsc n (2 f1)
Do ñoù: Vn = XSCn In = Lsc n (2
f1) In
Nhieãu hoaï taàn noùi chung chaáp nhaän ñöôïc khi thieát bò
gaây nhieãu khoâng vöôït quaù coâng suaát ñònh möùc. Tuy
nhieân, cuõng phaûi xeùt ñeán söï coäng höôûng gaây ra bôûi tuï
vaø caûm khaùng cuûa heä thoáng.
Chuù yù: trong thöïc teá, hoaï taàn ñieän khaùng cuûa heä
thoáng X, khi khoâng coù tuï ( thöôøng laø heä thoáng phaân
phoái), xem nhö laø Lsc, coù theå coi nhö tæ leä vôùi taàn soá
theo töông ñöông thoâ.
Vôùi lyù do naøy, ñieän khaùng ngaén maïch cuûa heä thoáng
noùi chung coù theå nhaân vôùi heä soá 2 hoaëc 3 khi tính
toaùn, ñaëc bieät khi coù nghi ngôø lôùn veà ñaëc tính cuûa heä
thoáng.
Do ñoù: Xn = k n X1 vôùi k = 2 hay 3
Toång trôû hoaï taàn cuûa heä thoáng taïo ra caùc thaønh phaàn
khaùc nhau nhö toång trôû ngaén maïch cuûa heä thoáng
phaân phoái cuõng nhö laø toång trôû cuûa caùp, ñöôøng daây,
maùy bieán theá, ñieän dung caûm öùng, maùy moùc vaø caùc
daïng taûi.
 Heä thoáng khi coù buø coâng suaát Q
Khi coù xeùt ñeán tuï buø, nhieãu hoaï taàn coù theå ñaït
ñeán möùc nguy hieåm.
Taïi taàn soá xaùc ñònh, coäng höôûng xaûy ra giöõa tuï buø vaø
ñieän khaùng cuûa heä thoáng nhìn töø phía tuï.
Keát quaû laø gaây neân söï khueách ñaïi, vôùi caùc möùc
ñoä suy giaûm khaùc nhau, cuûa hoaï taàn doøng ñieän vaø ñieän
aùp neáu baäc coäng höôûng baèng baäc cuûa hoaï taàn doøng
ñieän bôm vaøo heä thoáng. Söï khueách ñaïi naøy coù theå gaây
hö hoûng cho thieát bò.
Hieän töôïng naøy coù theå xem nhö coäng höôûng
song song.
Vôùi: Lsc = ñieän caûm ngaén
maïch cuûa heä thoáng nhìn töø
thanh caùi gaén tuï vaø thieát bò
gaây nhieãu.
C : tuï buø
In : doøng qua thieát bò gaây
nhieãu
Load : taûi tuyeán tính
Vn = ZAOIn
Toång trôû tyû leä nghòch vôùi ñöôøng cong taàn soá cho thaáy:
 Taïi taàn soá coäng höôûng far aûnh höôûng điện cảm được
buø baèng aûnh höôûng ñieän dung.
Caûm öùng taïi taàn soá thaáp, bao goàm caû taàn soá cô baûn
 Gia taêng vôùi söï gia taêng taàn soá, trôû neân raát lôùn vaø
ñieän dung caûm öùng taïi taàn soá coäng höôûng far
 Giaù trò toång trôû khoaûng R = U2/P, vôùi P laø toång coâng
suaát cuûa caùc taûi ñoäng cô ñöôïc caáp nguoàn baèng boä bieán
ñoåi coâng suaát tónh.
Neáu hoaï taàn doøng ñieän In coù cuøng taàn soá vôùi
coäng höôûng song song far, hoaï taàn ñieän aùp töông öùng
tính nhö sau:
Vn = RIn vôùi n = nar = far/f1
Tính toaùn baäc coäng höôûng nar :
Baäc coäng höôûng song song nar laø tyû soá giöõa taàn soá
coäng höôûng far vaø taàn soá cô baûn.
1
f ar 
2 Lsc  LT C
Tính toaùn baäc coäng höôûng nar :
Vôùi C : tuï buø; LT : töï caûm ngaén maïch; Lsc : caûm khaùng
ngaén maïch cuûa heä thoáng.
Toång quaùt, vôùi coâng suaát ngaén maïch taïi ñaàu cöïc tuï buø:
S sc
nar 
Q
Vôùi Ssc : coâng suaát ngaén maïch taïi ñaàu cöïc tuï buø
(MVA)
Q : coâng suaát tuï buø taïi ñieän aùp ñaët (MVar).
Thöïc teá:
 Neáu baäc cuûa hoaï taàn doøng ñieän gaàn baèng baäc coäng
höôûng song song seõ gaây neân hoaï taàn quaù aùp nghieâm
troïng, ñaëc bieät khi heä thoáng non taûi, hoaï taàn doøng ñieän
trôû neân taêng cao trong caùc thaønh phaàn cuûa heä thoáng
ñieän vaø chaéc chaén gaây nguy hieåm cho tuï buø.
 Neáu baäc cuûa coäng höôûng song song töông öùng vôùi
taàn soá cuûa doøng ñieän daãn trong heä thoáng ñieàu khieån
cuûa nhaø caáp haøng, noù seõ gaây nhieãu nghieâm troïng heä
thoáng ñieàu khieån.
Ñeå ngaên caûn coäng höôûng
phaûi loaïi tröø hoaëc giaûm caùc
hoaï taàn.
Toång trôû ngaén maïch cuûa heä
thoáng khoù xaùc ñònh chính xaùc
vaø bieán ñoåi trong khoaûng raát
roäng, do ñoù keùo theo söï thay
ñoåi taàn soá coäng höôûng song
song.
Do ñoù caàn phaûi oån ñònh giaù trò taàn soá naøy ôû giaù trò
khoâng töông thích vôùi giaù trò taàn soá cuûa hoaï taàn doøng
ñieän bôm vaøo heä thoáng. Ñieàu naøy coù theå thöïc hieän
ñöôïc baèng caùch noái noái tieáp cuoän caûm vaøo tuï ñieän.
Töø ñoù tính ñöôïc Vn = ZAO In (Hình 17).
Cuõng coù xuaát hieän coäng höôûng noái tieáp giöõa L vaø C.
coäng höôûng naøy cho giaù trò toång trôû raát nhoû, laø khaùng
Taàn soá cuûa khaùng coäng höôûng song song:
1
f ar 
2 Lsc  L C
Vôùi Lsc << L, phöông trình cho thaáy khi coù caûm khaùng
L, taàn soá coäng höôûng far ít bieán ñoåi theo söï bieán ñoåi
cuûa caûm khaùng ngaén maïch Lsc.
Coäng höôûng noái tieáp
Toång trôû coäng höôûng noái
tieáp: Z = r + j(L-1/C)
•Ñieän trôû r nhoû nhaát, cho taàn
soá coäng höôûng fr
•Dung khaùng döôùi taàn soá
coäng höôûng fr
•Caûm khaùng treân taàn soá fr:
1
fr 
2 LC
far phuï thuoäc vaøo Lsc, L, C,
trong khi fr phuï thuoäc vaøo L
vaø C. far vaø fr gaàn gioáng
nhau neáu nhö Lsc<<L. Möùc
ñoä buø coâng suaát khaùng vaø
ñieän aùp treân tuï ñieän phuï
thuoäc vaøo L vaø C
Coäng höôûng noái tieáp
Caûm khaùng L coù theå ñöôïc
theâm vaøo baèng 2 caùch tuøy
thuoäc vaøo vò trí coäng höôûng
song song:
 Cuoän khaùng khöû hoaï taàn
 Boä loïc
6. Bộ lọc :
- Bộ lọc cộng hưởng song song
- Bộ lọc đệm
- Bộ lọc tích cực
6. Bộ lọc :
Bộ lọc cộng hưởng song song:
Bộ lọc này là một mạch LC mắc nối
tiếp hoạt động ở tần số:
6. Bộ lọc :
Các đặc điểm chính của bộ lọc cộng
hưởng song song:
- Đặc tính phụ thuộc vào hệ số hiệu
chỉnh theo tần số nr = fr/f1.
- Khả năng bù công suất phản kháng
Qvar hoạt động tại tần số cơ bản
- Điện kháng của mạch

6. Bộ lọc :
- Hệ số chất lượng : q =X0/r.
- Pass-band :
- Tổn thất do dòng điện phản kháng tại

tần số cơ bản
6. Bộ lọc :
Bộ lọc đệm bậc 2:
- Sử dụng cho các phụ tải mà nó phát sinh
sóng hài khá cao như các lò luyện kim
- Bộ lọc có dãi lọc băng thông rộng.
6. Bộ lọc :
Bộ lọc đệm bậc 2 có tần số fr lớn hơn tần số f.
Nguyên lý hoạt động :

11) Các sóng hài có tần số dưới tần số fr
2) Sóng hài có tần số bằng tần số fr
3) Các sóng hài có tần số lớn hơn tần số fr
6. Bộ lọc :
Hình dưới cho ta thấy tổng trở của
mạng khi sử dụng bộ lọc đệm bậc 2 và bộ
lọc cổng hưởng song song
6. Bộ lọc :
- Bộ lọc đệm bậc 3
- - Bộ lọc đệm loại C
- Bộ lọc đệm đôi
6. Thiết kế bộ lọc:
Yêu cầu kỹ thuật:

1-Giảm sự nhiễu do sóng hài của nguồn
điện áp đưa vào đến mức có thể chấp nhận
được
2- Triệt tiêu hài của nguồn dòng đến mức
có thể chấp nhận được
3- Nâng cao hệ số công suất.
Việc chọn lựa dung lượng bộ lọc sẽ dựa
trên 4 yếu tố sau:
A) Khả năng triệt dòng hài:
Ksn : hệ số lọc hiệu quả (hiệu suất lọc)

Một sự cộng hưởng tần số bậc n của sóng hài
sẽ xuất hiện trong bộ lọc khi có sự tồn tại một
độ lệch tần số tương đương .
Hàm số f(Ksn,Xcn) là một hàm số của Xcn
Dạng đường cong của đồ thị hàm số này được
biểu diễn như hình dưới.
Xác định được Xcn và dung lượng bộ tụ (QC

=U2/XC) của bộ lọc điều chỉnh đơn
B) Khả năng giảm méo dạng điện áp :

Xảy ra cộng hưởng tần số liên quan đối
với bộ lọc thứ n thì độ nhiễu dạng sóng hài
điện áp bậc n
Công suất phản kháng phát ra ở tần số cơ

bản Qn đối với bộ lọc thứ n trong mỗi pha
là xắp xỉ bằng:
C) Dựa trên việc nâng cao hệ số công suất:

- - Đưa ra một giá trị công suất phản
kháng cần bù Qs hoặc một hệ số công suất
cần đạt được
- Đặt y(i) = Qn trong phương trình:
D) Thiết kế dựa trên cấp độ an toàn của bộ

lọc (chịu quá áp, quá dòng và ảnh hưởng
của nhiệt độ):
a) Dung lượng tụ dựa trên khả năng
quá áp và quá dòng cho phép:
Công suất của bộ tụ xác định dựa
trên hệ bất phương trình:
b) Khả năng chịu nhiệt:

Ảnh hưởng nhiệt do sóng hài
cũng là cơ sở xác định dung lượng định mức
của tụ :
* Giản đồ thiết kế bộ lọc:
SOÙNG HAØI
TRONG MAÏNG PHAÂN PHOÁI
HAÏ AÙP 3 PHA 4 DAÂY
VAØ CAÙC GIAÛI PHAÙP LOÏC
NOÄI DUNG
1. Giôùi thieäu
2. Nguoàn gaây ra soùng haøi
3. Caùc nghieân cöùu
4. Giaûi phaùp
5. Keát luaän
1. GIÔÙI THIEÄU
Sô ñoà cung caáp ñieän ñieån hình cho caùc toaø nhaø :
2. NGUOÀN GAÂY RA
SOÙNG HAØI
Caùc thieát bò gaây ra soùng haøi trong toaø nhaø vaên phoøng
oMaùy photocopy. oMaùy ghi aâm.

oMaùy ñaùnh chöõ ñieän. oTV.
oMaùy tính caù nhaân. oÑaàu maùy video.
oMaïng maùy tính. oUPS.
oBalllast ñeøn huyønh oBoä chænh löu SCR cho
quang. ñoäng cô.
oThieát bò ñaàu cuoái maùy oBoä chænh löu SCR cho
tính. thang maùy.
oThieát bò nghe nhìn. oThieát bò trong phoøng thí
nghieäm.
Caùc aûnh höôûng do soùng haøi gaây ra
o Laøm noùng vaø hö hoûng daây trung tính.
o Laøm noùng vaø hö hoûng baûng ñieän.
o Laøm meùo daïng ñieän aùp.
o Ñieän aùp taêng.
o Laøm CB taùc ñoäng nhaàm.
o Laøm noùng vaø giaûm tuoåi thoï MBA phaân phoái.

3. CAÙC NGHIEÂN CÖÙU
Daïng soùng doøng ñieän ñieån hình cuûa caùc thieát bò :
AÛnh höôûng cuûa haøi baäc 3 leân daây trung tính :
Keát quaû khaûo saùt :
Caùc nghieân cöùu veà soùng haøi cho caùc toaø nhaø ñieån hình :
1. Toaø nhaø vaên phoøng :
Khaûo saùt 9 toaø nhaø.
Taûi bao goàm maùy vi tính vaø caùc thieát bò vaên phoøng.
Tyû soá trung tính / pha trung bình laø 1,13.
Heä soá ñænh bình quaân laø 2,12
2. Beänh vieän :
Khaûo saùt 22 beänh vieän.
Taûi bao goàm maùy vi tính, caùc thieát bò vaên phoøng vaø caùc thieát bò
chaån ñoaùn vaø ñieàu trò.
3. Xöôûng coâng nghieäp :
Khaûo saùt 14 xöôûng.
Taûi bao goàm maùy vi tính, caùc thieát bò thí nghieäm vaø thoâng tin
lieân laïc.
4. Toaø nhaø chính phuû :
Khaûo saùt 6 toaø nhaø.
Taûi bao goàm maùy vi tính, caùc thieát bò vaên phoøng vaø
xöû lyù döõ lieäu.
5. Studio nghe nhìn :
Khaûo saùt 8 studio.
Meùo daïng ñieän aùp
Nhöõng aûnh höôûng cuûa soùng haøi treân maùy bieán aùp
Toån thaát treân maùy bieán aùp do thaønh phaàn haøi baäc 3
o Toån thaát treân maùy bieán aùp goàm toån thaát treân loõi töø vaø daây quaán
o Toån thaát treân loõi töø do ñöôøng söùc töø chaïy treân loõi töø
o Toån thaát treân daây quaán do gia taêng kích côû vaø do töø taûn
Nhöõng aûnh höôûng cuûa soùng haøi baäc 3
o Hoaït ñoäng keùm hieäu quaû do nhieät

o Choïc thuûng caùch ñieän
o Hieäu suaát hoaït ñoäng thaát
o Tuoåi thoï giaûm
o Nhieãu caùc thieát bò duøng ñieän
4. GIAÛI PHAÙP
Giaûm ñònh möùc
Loïc thuï ñoäng
Loïc tích cöïc
Caùc khuyeán caùo cuûa CBEMA
1. Giaûm ñònh möùc hoaëc söû duïng maùy bieán aùp heä soá K.
2. Taêng kích côû daây trung tính leân 1.73 laàn doøng ñaày taûi
3. Söû duïng rieâng daây trung tính cho taûi phi tuyeán vaø traùnh
duøng chung daây trung tính.
4. Söû duïng caùc caûm bieán doøng treân trung tính ñeå ñoùng caét
caùc pha
5. Söû duïng Ampe keá trò hieäu duïng thöïc vaø caùc duïng cuï ño
löôøng coù baêng thoâng ñuû roäng.
Phöông phaùp giaûm ñònh möùc maùy bieán aùp
Xaùc ñònh coâng suaát max maø maùy bieán aùp coù theå hoaït ñoäng
an toaøn trong tröôøng hôïp cung caáp cho taûi phi tuyeán.
Phöông phaùp giaûm ñònh möùc maùy bieán aùp thoâng duïng nhaát
laø phöông phaùp ‘heä soá ñænh’ ñeå tìm heä soá giaûm ñònh möùc THDF
1,414.Tròh ieäuduïngt höïcdoøngp ha

THDF 
Doøngphañæ nh
Ví duï giaûm ñònh möùc maùy bieán aùp
pha Giaù trò hieäu duïng cuûa doøng ñieän (A) Giaù trò ñænh cuûa doøng ñieän (A)
A 70 178
B 76 181
C 73 180
(70  76  73)
AVG RMS   73 A
3
(178  181  180)
AVG PEAK   180 A
3
1.414(73)
THDF   0.57
180
Vì theá, maùy bieán aùp chæ laøm vieäc vôùi 57% coâng suaát ñònh möùc.
Phöông phaùp söû duïng maùy bieán aùp heä soá K
o Phöông phaùp heä soá K ñöôïc phaùt trieån taïi phoøng thí nghieäm UL
1561
o Maùy bieán aùp heä soá K ñöôïc thieát keá ñeå duøng cho caùc taûi khoâng
sin coù kích côõ daây quaán sô caáp lôùn ñeå coù theå hoaït ñoäng vôùi doøng
soùng haøi baäc 3
o Loõi töø coù maät ñoä töø thoâng thaáp vì theá noù thieát keá baèng vaät lieäu
coù haøm löôïng saét cao.
o Maùy bieán aùp heä soá K ñaét hôn maùy bieán aùp thoâng thöôøng
o Heä soá K laø phöông tieän ñeå xaùc ñònh ñònh möùc maùy bieán
aùp coù tính ñeán aûnh höôûng cuûa ñoä lôùn vaø taàn soá soùng haøi
cuûa taûi

K    I h pu  h
2 2
h 1
o Heä soá K khoâng bieåu thò moät caùch tuyeán tính sai soá haøi cuûa maùy
bieán aùp. Ví duï, maùy bieán aùp K4 coù sai soá doøng xoaùy gaáp 4 laàn
maùy bieán aùp K1. Maùy bieán aùp K13 xaáp xæ baèng 2 laàn maùy bieán aùp
K4 vaø maùy bieán aùp K30 baèng 2 laàn maùy bieán aùp K13
Ví duï tính heä soá K
Trò hieäu duïng thöïc = 73.3A =1 pu
h IRMS(A) Ipu I2pu h2 I2pu.h2

1 52.45 0.715 0.511 1 0.511
3 42.27 0.577 0.333 9 3
5 24.97 0.341 0.116 25 2.9
7 9.44 0.129 0.016 49 0.784
9 3.72 0.051 0.003 81 0.243
11 5.51 0.075 0.006 121 0.726
13 4.77 0.065 0.004 169 0.676
Sum = 1 K = 8.84
Heä soá K = 8.84

Söû duïng caùp trung tính
SUPER NEUTRAL CABLE laø vaät

lieäu coù voû boïc baèng kim loaïi, maõù hieäu MC,
ñöôïc saûn xuaát vôùi moät daây daãn trung tính côõ
lôùn hoaëc trung tính rieâng cho töøng pha cho heä
thoáng caáp ñieän 3 pha/ 4 daây cho maùy tính vaên
phoøng (vôùi thaønh phaàn quaït DC coù ñieàu chænh
toác ñoä, baêng töø vaø ñóa cöùng), boä ñieàu khieån
laäp trình ñöôïc, vaø caùc thieát bò ñieän laø taûi phi
tuyeán, caùc doøng soùng haøi coù theå taïo ra quaù taûi
daây trung tính.
Kích côû daây trung tính laø 150% tôùi
200% ñeå giaûm aûnh höôûng cuûa soùng haøi do taûi
phi tuyeán taïo ra.
Khuyeát ñieåm
o Giaûm ñònh möùc maùy bieán aùp chæ laø giaûi phaùp taïm thôøi do noù
coù hieäu suaát thaáp vaø toån thaát cao.
o Vieäc giaûm ñònh möùc seõ giaûm bôùt aùp löïc treân maùy bieán aùp, do
noù khoâng ñöôïc thieát keá cho taûi phi tuyeán. Vì theá maø tuoåi thoï cuûa
maùy bieán aùp giaûm vaø hoaït ñoäng keùm hieäu quaû.
o Taêng kích côõ cuûa maùy bieán aùp, hoaëc choïn heä soá K quaù cao
khoâng caàn thieát, ñieàu naøy laøm taêng caùc doøng haøi do trôû khaùng
thaáp.
o Gaàn nhö khoâng theå duøng rieâng daây trung tính cho töøng taûi maùy
tính vì soá löôïng maùy tính trong toøa nhaø raát lôùn.
4. GIAÛI PHAÙP
Loïc thuï ñoäng
Loïc tích cöïc
Loïc thuï ñoäng ñeå giaûm doøng trung tính
A Ia Ia'
Ib Ip Ib' Taûi phi
tuyeán
B Ic Ip Ic' (bao goàm taûi
1 pha vaø taûi 3
Ip In' In pha)
C
MBA phaân phoái
Inf
BOÄ LOÏC
o Doøng haøi baäc 3 chaïy qua boä loïc vaø quay veà taûi
o Traùnh hieän töôïng quaù taûi maùy bieán aùp vaø daây trung tính
o Caûi thieän heä soá coâng suaát maùy bieán aùp
Maùy bieán aùp zig-zag
A Ia a Ia'
Ib Ip b Ib' Taûi phi
tuyeán
B Ic Ip Ic' (bao goàm taûi
c
1 pha vaø taûi 3
Ip In pha)
C
MBA
IFN
3  Vb1,0 Vb 2,b1  I FN
VA rating     .
2 3 3  3
3 2V I
VA rating  . ab . FN  0.333Vab .I FN
2 3 3
Maùy bieán aùp noái hình T ñeå giaûm
doøng trung tính
A Ia a Ia'
Ib Ip b Ib'
Taûi phi
B Ic Ip Ic' tuyeán
c
In' Ip In
C
MBA
Inf
MBA chính
Maùy bieán aùp ñaáu Y/ ñeå giaûm doøng trung tính
Ia I'a
a
A
Taûi phi
tuyeán
B I'n IN (bao goàm
b
taûi
C Ib Ib 1 pha vaø
c
taûi 3 pha)
Ic
Ic
Ip Ip In Ip
Coâng suaát ñònh möùc maùy bieán aùp:

Vab  I FN 
Sdm  3    0.577Vab I FN
3 3 
DUØNG MAÙY BIEÁN AÙP ZIG-ZAG ÑEÅ
GIAÛM DOØNG TREÂN TRUNG TÍNH
NHÖÕNG KHUYEÁT ÑIEÅM CHÍNH
 Trôû khaùng thöù töï khoâng cuûa maùy bieán aùp Zig-Zag phaûi nhoû. Yeâu caàu naøy
caàn phaûi thieát keá ñaëc bieät.
 Tính naêng cuûa maùy bieán aùp Zig-Zag duøng ñeå loïc soùng haøi baäc 3. Tuy nhieân
giaù trò haøi doøng ñieän phuï thuoäc raát nhieàu vaøo trôû khaùng cuûa heä thoáng phaân phoái.
Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp chæ laøm giaûm ñöôïc 50% giaù trò theo yeâu caàu.
 Trôû khaùng thöù töï khoâng thaáp laøm taêng doøng söï coá moät pha chaïm ñaát. Vì vaäy
caàn thieát phaûi choïn laïi caàu chì vaø maùy caét.
 Maùy bieán aùp Zig-Zag coù trôû khaùng thöù töï khoâng nhoû seõ daãn doøng thöù töï
khoâng töø caùc thieát bò khaùc cuûa heä thoáng.
 Maùy bieán aùp coù khoái löôïng lôùn vaø coàng keành.
GIAÛI PHAÙP LOÏC THUÏ ÑOÄNG
BAÈNG THIEÁT BÒ I-TRAP
Acme giôùi thieäu saûn phaåm laøm giaûm doøng
treân trung tính do haøi thöù töï khoâng vaø taûi baát ñoái
xöùng. I-TRAP duøng cho heä thoáng ba pha 280Y/120V
,60Hz. Haõng cuõng thieát keá vaø cung caáp caùc thieát bò
duøng ñeå thay theá heä thoáng trung tính bò phaùt noùng
quaù möùc. Thieát bò I-TRAP coù theå laép ñaët ngay beân
caïnh caùc tuû phaân phoái khaùc. Ñieàu naøy cho pheùp söû
duïng ít dieän tích hôn, ít phaûi söû duïng caùp trung tính
ñaét tieàn vaø baûo veä caùc maùy bieán aùp phaân phoái khoâng
bò phaùt noùng do taùc ñoäng cuûa hoaï taàn.
I-TRAP duøng cho nhöõng heä thoáng coù doøng
cöïc ñaïi treân trung tính leân ñeán 100A, 150A, 300A,
500A. Moãi thieát bò ñeàu coù Ampemete ñeå giaùm saùt
doøng treân trung tính.
Thieát bò ñöôïc keát noái qua 4 cöïc vaø ñöôïc ñaët
treân saøn hay treo0
treân töôøng. I-TRAP laøm vieäc0 ñöôïc
ôû nhieät ñoä 150 thaäm chí coù theå leân ñeán 220 . Caáp
caùch ñieän C, vaø ñöôïc baûo haønh 10 naêm.
4. GIAÛI PHAÙP
Loïc thuï ñoäng
Loïc tích cöïc
SÔ ÑOÀ LOÏC TÍCH CÖÏC DOØNG
TREÂN TRUNG TÍNH - +
Taûi tuyeán
- + tính vaø phi
tuyeán cuûa 1
pha vaø caû 3
- +
pha
In Boä loïc tích Iref = 0
cöïc
 Baûo veä maùy bieán aùp vaø daây trung tính khoûi söï taêng leân quaù möùc cuûa doøng hoïa
taàn baäc ba.
 Caûi thieän caùc thoâng soá laøm vieäc cuûa maùy bieán aùp.
SÔ ÑOÀ LOÏC TÍCH CÖÏC DOØNG
TREÂN TRUNG TÍNH
o Ñöôïc phaùt trieån bôûi ñaïi hoïc Texas A&M.

o Thieát keá ñeå ngaên chaën doøng thöù töï khoâng treân heä thoáng phaân
phoái 3 pha 4 daây.
o Ñaõ ñöôïc caáp baèng saùng cheá kyõ thuaät.

SÔ ÑOÀ LOÏC TÍCH CÖÏC DOØNG TREÂN TRUNG TÍNH
TAÛI PHI
TUYEÁN
(1 vaø 3 PHA)
SÔ ÑOÀ CHÖÙC NAÊNG
BOÄ LOÏC DOØNG TRUNG TÍNH
CAÙC TÍNH NAÊNG CUÛA BOÄ LOÏC
DOØNG TREÂN TRUNG TÍNH
 Hieäu suaát loïc cao, khöû ñöôïc töø 90 – 95% hoaï taàn.
 Laøm vieäc ñoäc laäp vôùi trôû khaùng cuûa heä thoáng.
 Khöû caùc hoaï taàn treân trung tính baèng boä ño vaø boä ñieàu khieån voøng kín.
 Khoâng toàn taïi ñöôøng daãn doøng thöù töï khoâng do coù trôû khaùng cao.
 Coù trang bò boä haïn xung doøng ñieän (khoâng thieát keá cho ñieàu kieän quaù
taûi).
 Caûi thieän ñaùng keå thoâng soá THD ñieän aùp vaø doøng ñieän.
 Coù ñaëc tuyeán ñaùp öùng nhanh.

KEÁT NOÁI BOÄ LOÏC DOØNG TREÂN
TRUNG TÍNH
KEÁT NOÁI BOÄ LOÏC DOØNG TREÂN
TRUNG TÍNH
THOÂNG SOÁ KYÕ THUAÄT
THOÂNG SOÁ KYÕ THUAÄT(tieáp theo)
KEÁT QUAÛ THÍ NGHIEÄM
DOØNG TREÂN TRUNG TÍNH KHI KHOÂNG COÙ BOÄ LOÏC:
DOØNG TREÂN TRUNG TÍNH KHI LAÉP THEÂM BOÄ LOÏC:

SÔ ÑOÀ BOÄ LOÏC
5. KEÁT LUAÄN
Boä loïc tích cöïc coù söû duïng maùy bieán aùp ñaáu Zig-
Zag truyeàn thoáng (nhöng maùy bieán aùp naøy khoâng
caàn phaûi laø loaïi coù trôû khaùng thöù töï khoâng thaáp) vaø
haïn cheá ñöôïc caùc doøng hoaï taàn thoâng qua thieát bò
ño keát hôïp vôùi boä ñieàu khieån voøng kín.
Hoaït ñoäng cuûa boä loïc tích cöïc khoâng phuï thuoäc
vaøo trôû khaùng cuûa heä thoáng, vì vaäy noù khoâng bò aûnh
höôûng bôûi vò trí ñaët.
Boä loïc naøy san phaúng doøng hoaï taàn trong trung
tính vaø khoâng taïo ñöôøng daãn cho doøng maát baèng ôû
taàn soá cô baûn 60Hz.
Caùc thieát bò ñieän töû trong boä loïc cho pheùp laøm
vieäc döôùi taùc ñoäng cuûa caùc xung doøng ñieän.
Boä loïc beàn vaø laøm vieäc oån ñònh. Löu yù raèng
caùc thieát bò ñieän töû coâng suaâùt khoâng ñöôïc thieát
ñeå laøm vieäc cho nhöõng nhieãu treân löôùi nhö quaù
ñieän aùp, xung ñieän aùp nhoïn ñaàu …
Coâng suaát cuûa boä nguoàn doøng ñieän töû coâng

suaát nhoû khi ñieän aùp giöõa ñieåm trung tính maùy
bieán aùp ñaáu Zig-Zag vaø trung tính cuûa heä
thoáng gaàn baèng zero.
GIAÙM
SAÙT
CHAÁT
LÖÔÏNG
ÑIEÄN
NAÊNG
NOÄI DUNG
1. TOÅNG QUAN VEÀ GIAÙM SAÙT CLÑN
2. CÔ SÔÛ CHO VAÁN ÑEÀ GIAÙM SAÙT CLÑN
3. CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH GIAÙM SAÙT CLÑN
4. THIEÁT BÒ GIAÙM SAÙT CLÑN
5. HEÄ THOÁNG GIAÙM SAÙT THÖÔØNG TRÖÏC
6. ÑAÙNH GIAÙ DÖÕ LIEÄU ÑO LÖÔØNG CLÑN
7. CAÙC HEÄ THOÁNG GIAÙM SAÙT THOÂNG MINH
8. MOÄT SOÁ TIEÂU CHUAÅN
1. TOÅNG QUAN VEÀ GIAÙM SAÙT CLÑN
Giaùm saùt chaát löôïng ñieän naêng laø gì?
Giaùm saùt chaát löôïng ñieän naêng (power quality

monitoring) laø quaù trình THU THAÄP, PHAÂN TÍCH, DIEÃN
GIAÛI döõ thieäu thoâ thaønh nhöõng thoâng tin höõu ích.
THU THAÄP : Laø quaù PHAÂN TÍCH VAØ DIEÃN

trình ño löôøng lieân GIAÛI : Laø quaù trình xöû lyù
tuïc ñieän aùp vaø doøng döõ lieäu vaø dieãn giaûi
ñieän trong moät thôøi thaønh caùc thoâng tin höõu
gian nhaát ñònh. ích.
PHAÂN TÍCH VAØ DIEÃN GIAÛI
Time
Tröôùc ñaây Hieän nay
Answer A: Answer B:
Old Way (Manual Analysis) New Way (Automated Analysis)
TOÅNG QUAN VEÀ GIAÙM SAÙT CLÑN
Vì sao phaûi giaùm saùt chaát löôïng ñieän naêng?
Vieäc giaùm saùt chaát löôïng ñieän

naêng xuaát phaùt töø yeâu caàu naâng  Maïng maùy tính
cao chaát löôïng ñieän naêng, nhaát
 Caùc thieát bò thoâng tin
laø caùc yeâu caàu töø khaùch haøng söû
duïng ñieän. Caùc khaùch haøng coâng  Caùc nhaø maùy cheá taïo linh
nghieäp vaø thöông maïi thöôøng coù kieän baùn daãn vaø saûn phaåm
nhöõng thieát bò nhaïy caûm ñieän töû
vôùi nhöõng nhieãu loaïn trong heä  Coâng ngheä sinh hoïc
thoáng ñieän vaø vì vaäy hoï yeâu caàu
 Coâng ngheä döôïc
caùc coâng ty ñieän löïc phaûi caûi
thieän chaát löôïng ñieän.
2. CÔ SÔÛ CHO VIEÄC GIAÙM SAÙT CLÑN
Ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán chaát löôïng
ñieän naêng ngöôøi ta phaûi tieán haønh khaûo saùt vaø thu thaäp
soá lieäu, töø ñoù laøm cô sôû cho vieäc toå chöùc giaùm saùt.
Caùc hoaït ñoäng khaûo saùt bao goàm :

+ Kieåm tra noái daây vaø heä thoáng noái ñaát
+ Kieåm tra thieát bò
+ Xaùc ñònh ñaëc tính cuûa doøng ñieän vaø ñieän aùp
Cuoäc khaûo saùt phaûi ñöôïc toå chöùc sao cho thu thaäp
ñöôïc caøng nhieàu thoâng tin veà thieát bò duøng ñieän cuûa
khaùch haøng caøng toát.
Nhöõng thoâng tin caàn thu thaäp
Baûn chaát cuûa vaán ñeà laø gì ?

(Maát döõ lieäu, caét xaâm laán, loãi thieát bò, truïc traëc heä thoáng ñieàu khieån).
Ñaëc tính cuûa caùc thieát bò nhaïy caûm

(Caùc tin veà thieát keá cuûa thieát bò, taøi lieäu höôùng daãn vaän haønh)
Taàn suaát xaûy ra vaàn ñeà
Nhöõng vaán ñeà ngaãu nhieân hoaëc nhöõng vaán ñeà vaän
haønh ñaõ ñöôïc bieát
(VD: vieäc ñoùng caét tuï ñieän truøng vôùi moät thôøi ñieåm ñaëc bie6t naøo ñoù)
Nhöõng thoâng tin caàn thu thaäp
Nhöõng nguyeân nhaân aûnh höôûng ñeán chaát löôïng ñieän

(Khôûi ñoäng ñoäng cô, ñoùng caét tuï buø, vaän haønh cuûa caùc thieát bò ñieän töû
coâng suaát, caùc thieát bò hoà quang …)
Tình traïng hieän taïi cuûa thieát bò ñang ñöôïc söû duïng
Caùc döõ lieäu veà heä thoáng ñieän

(Sô ñoà ñôn tuyeán, dung löôïng maùy bieán aùp, thoâng tin veà taûi, tuï buø, caùp)
Ví duï veà caùc maãu thu thaäp döõ lieäu
Supply Transformer Data :
Manufacturer :
Panel Identification :
Connection :
KVA Rating :
Location :
Primary Voltage :
Secondary Voltage :
Voltage : Feeder Currents :
Taps :
Tap Position :
A-B A
B-C B
Test Data : C-A C
A-N Neutral
Primary Voltage : Primary Current : B-N Ground
A-B A C-N
B-C B
Feeder Wire Sizes :
C-A C
N-G Bond?
A-N Neutral Phase :
B-N Ground Neutral :
C-N
Ground :
Primary Voltage : Primary Current : Comments :
A-B A
B-C B
C-A C
A-N Neutral
B-N Ground
C-N
Maãu thu thaäp soá lieäu kieåm tra Panel
N-G Bond?
Maãu thu thaäp soá lieäu kieåm tra MBA

Ví duï veà caùc maãu thu thaäp döõ lieäu
Panel Identification :
Location :
Circuit Phase Phase Phase

Breaker Neutral Ground Load Served
Maãu thu thaäp soá lieäu kieåm
Identifier A B C
tra nhaùnh maïch
Branch Circuit Identification :

Location :
Equipment/Location Volts Ph-Ph Volts N-G Load Current Ground Z Neutral Z

Maãu thu thaäp soá lieäu kieåm
tra caùc taûi rieâng bieät
3. CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH GIAÙM SAÙT
1 Xaùc ñònh muïc tieâu
2 Xaùc ñònh ñoái töôïng
3 Xaùc ñònh vò trí
Xaùc ñònh soá löôïng tín hieäu

4 vaø thôøi gian giaùm saùt
5 Thieát laäp caùc ngöôõng

 Xaùc ñònh muïc tieâu giaùm saùt
Tröôùc nhaát caàn xaùc ñònh muïc tieâu
1. Quyeát ñònh choïn löïa

thieát bò giaùm saùt.
Caùc lyù do 2. Xaùc ñònh caùc ngöôõng
phaûi xaùc kích khôûi
ñònh muïc 3. Phöông phaùp thu thaäp

tieâu vaø löu tröõ döõ lieäu
4. Caùc yeâu caàu phaân tích

vaø dieãn giaûi
 XAÙC ÑÒNH MUÏC TIEÂU GIAÙM SAÙT
Moät soá muïc tieâu cuûa

vieäc giaùm saùt chaát Xaùc ñònh ñaëc
löôïng ñieän naêng tính vaän haønh cuûa
heä thoáng ñieän
Xaùc ñònh tính

chaát cuûa moät loaïi
nhieãu loaïn
Laø moät phaàn Laø moät phaàn cuûa

cuûa döï baùo vaø baûo vaán ñeà naâng cao chaát
trì ñuùng luùc löôïng ñieän naêng
 Xaùc ñònh ñoái töôïng giaùm saùt
Caùc nhieãu loaïn trong heä thoáng ñieän traûi roäng trong
mieàn taàn soá. Nhöõng nhieãu loaïn caùc xung seùt chaúng
haïn, coù taàn soá raát cao, xuaát hieän trong thôøi gian cöïc
ngaén. Tuy nhieân coù nhöõng nhieãu loaïn ôû taàn soá thaáp vaø
keùo daøi chaúng haïn nhö hieän töôïng quaù ñieän aùp gaây do
chuyeån maïch caùc ñaàu phaân aùp maùy bieán aùp. Vì vaäy
caàn phaûi xaùc ñònh “What to monitor” ñeå coù côû sôû
choïn löïa thieát bò (thoâng thöôøng laø xaùc ñònh ñaëc tính
vaän haønh cuûa thieát bò giaùm saùt vaø nhöõng yeâu caàu ñoái
vôùi vieäc thu thaäp döõ lieäu).
 Xaùc ñònh ñoái töôïng giaùm saùt
Ví duï :
Ñeå khaûo saùt baûn chaát cuûa caùc quaù trình quaù ñoä ngöôøi
ta caàn coù caùc thieát bò thu thaäp soá lieäu coù toác ñoä laáy
maãu cao ñeå thu ñöôïc daïng soùng thöïc söï.
Ñeå khaûo saùt Voltage Sags, ngöôøi ta caàn thieát bò ño giaù
trò hieäu duïng (rms) theo thôøi gian.
Ñeå xaùc ñònh möùc ñoä meùo daïng do soùng haøi vaø khaûo saùt
söï bieán ñoåi cuûa ñieän aùp trong ñieàu kieän bình thöôøng,
ngöôøi ta caàn ño caùc maãu ôû traïng thaùi xaùc laäp vaø caàn coù
thieát bò phaân tích Fourier (ñeå xaùc ñònh caùc thaønh phaàn
haøi) vaø phaân tích khuynh höôùng (ñeå xaùc ñònh söï xu theá
bieán ñoåi cuûa ñieän aùp).
 Xaùc ñònh vò trí giaùm saùt
Vò trí giaùm saùt ñöôïc choïn treân cô sôû muïc tieâu giaùm saùt
vaø vieäc quan troïng laø xaùc ñònh ñöôïc vò trí “chieán löôïc”
chöù khoâng phaûi laø giaùm saùt taïi moïi ñieåm.
Khi muïc tieâu giaùm saùt laø vì khaùch haøng thò vò trí giaùm saùt caøng
gaàn khaùch haønh caøng toát. Nhöõng döõ lieäu thu thaäp ñöôïc ôû ñoù
phaûn aùnh ñuùng söï bieán ñoåi cuûa doøng ñieän cung caáp cho khaùch
haøng vaø möùc ñoä meùo daïng do soùng haøi taïi vò trí maø khaùch
haøng nhaän ñieän.
Khi caàn xaùc ñònh aûnh höôûng cuûa chaát löôïng ñieän naêng ñoái vôùi
caùc thieát bò nhaïy caûm thì vò trí giaùm saùt caøng gaàn vôùi vò trí cuûa
nhöõng thieát bò nhaïy caûm caøng toát. Thieát bò giaùm saùt phaûi “thaáy”
ñöôïc nhöõng vaán ñeà töông töï nhö thieát bò nhaïy caûm “nhìn thaáy”
ñaëc bieät laø caùc quaù trình quaù ñoä taàn soá cao.
 Xaùc ñònh vò trí giaùm saùt
Ví duï veà choïn vò trí giaùm Distribute Substation
saùt (kinh nghieäm töø döï aùn

CB
Tie Reclosers (N.O)
EPRI DPQ (Electric Power 3ph

R
PQN
3ph
Research Institute – R
phB
Distribution feeders Power

R
3ph
Quality) taïi ñieän löïc Myõ, PQN

300kVAr
FIXED
thöïc hieän töø naêm 1992

3ph
ñeán 1995. 300kVAr

FIXED
NC phC
NC phB
NC phA
Caùc vò trí ñaët

thieát bò giaùm saùt
R
3ph
300kVAr
FIXED
R
PQN
 Ñònh soá löôïng tín hieäu vaø thôøi gian giaùm saùt
Thoâng tin coù theå thu ñöôïc töø caùc loaïi tín hieäu :
Chaát löôïng ñieän cung caáp cho khaùch
haøng
Thoâng tin veà Voltage Sags coù theå
Tín hieäu ñieän aùp aûnh höôûng ñeán thieát bò duøng ñieän
cuûa khaùch haøng
Cung caáp thoâng tin veà nguoàn haøi
phaùt sinh töø thieát bò duøng ñieän cuûa
khaùch haøng bôm vaøo heä thoáng ñieän.
Tín hieäu doøng ñieän
Vì vaäy vieäc choïn tín hieäu giaùm saùt laø ñieän aùp, doøng
ñieän hay caû hai tuyø thuoäc vaøo muïc tieâu giaùm saùt.
 Ñònh soá löôïng tín hieäu vaø thôøi gian giaùm saùt
Khoaûng thôøi gian giaùm saùt phuï thuoäc vaøo muïc tieâu
giaùm saùt. VD :
Neáu muïc tieâu giaùm saùt laø giaûi quyeát caùc vaán ñeà lieân quan ñeán
Voltage sags trong quaù trình söï coá ôû xa thì thôøi gian giaùm saùt
phaûi ñuû lôùn vì caùc söï coá heä thoáng thöôøng hieám xaûy ra.
Neáu vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc ñoùng ngaét caùc traïm tuï ñieän thì
thôøi gian giaùm saùt caàn ñeán vaøi ngaøy.
Neáu xem xeùt vaán ñeà meùo daïng do soùng haøi vaø vaán ñeà Flicker
thì thôøi gian caàn thieát ít nhaát 1 tuaàn ñeå coù böùc tranh toång theå
phuï taûi thay ñoåi theá naøo vaø nhöõng bieán ñoäng trong heä thoáng
ra sao.
 Thieát laäp caùc ngöôõng giaùm saùt
Caùc thieát bò giaùm saùt ñöôïc thieát keá ñeå giaùm saùt nhöõng traïng thaùi
laøm vieäc khoâng bình thöôøng. Do ñoù caàn thieát phaûi xaùc ñònh caùc
ngöôõng ñeå kích hoaït caùc thieát bò khôûi ñoäng traïng thaùi giaùm saùt.
Hieäu chænh caùc ngöôõng döïa Thu thaäp döõ lieäu veà nhieãu
theo tính naêng kyõ thuaät cuûa vaø söû duïng caùc döõ lieäu naøy
caùc thieát bò chòu aûnh höôûng cuûa ñeå thieát laäp caùc ngöôõng cho
caùc vaán ñeà ñang ñöôïc giaùm saùt quaù trình giaùm saùt laâu daøi.
Moät soá thieát bò giaùm saùt tieân tieán khoâng caàn thieát laäp caùc
ngöôõng. Ñieàu caàn thieát phaûi thieát laäp caùc ngöôõng laø vì khoâng coù
ñuû boä nhôù ñeå löu tröõ taát caùc caùc döõ lieäu theo thôøi gian.
MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LIEÂN QUAN
1. Keát noái thieát bò giaùm saùt
Caùc thieát bò giaùm saùt neân ñöôïc caáp ñieän töø moät nguoàn
rieâng ñoäc laäp vôùi maïng ñieän ñang ñöôïc giaùm saùt. Ñieàu naøy
laø do moät soá nhaø cheá taïo söû duïng maïch loïc ôû ngoõ vaøo thieát
bò cuûa hoï vaø taùc duïng cuûa maïch loïc naøy laøm maát ñi caùc
xung nhieãu caàn ñöôïc giaùm saùt neáu thieát bò ñöôïc caáp ñieän töø
chính maïng ñieän maø noù ñang giaùm saùt.
Vieäc noái ñaát cuûa thieát bò giaùm saùt cuõng laø moät vaán ñeà quan
troïng. Noái ñaát thoâng thöôøng nhaèm muïc ñích an toaøn nhöng
ñieàu ñoù cuõng coù theå gaây ra doøng ñieän chaïy qua daây noái ñaát
vaø aûnh höôûng ñeán keát quaû giaùm saùt.
2. Caùc boä tranducers duøng cho thieát bò giaùm saùt
Phaûi ñöôïc choïn sao cho tín

hieäu khoâng bò meùo daïng
2 yeáu hoaëc bò xeùn ñænh khi söû
toá quan  Möùc tín hieäu duïng full scale (cuûa thieát bò
troïng caàn giaùm saùt)
phaûi xaùc
ñònh ñoái vôùi Laø yeáu toá ñaëc bieät quan
caùc troïng ñoái vôùi giaùm saùt caùc
 Ñaùp öùng taàn soá
Tranducers quaù trình quaù ñoä vaø giaùm
laø: saùt söï meùo daïng do soùng
haøi vì trong caùc tröôøng hôïp
naøy thì caùc tín hieäu taàn soá
cao ñaëc bieät quan troïng
2. Caùc boä tranducers duøng cho thieát bò giaùm saùt
Tranducers
Voltage Current
Tranducers Tranducers
Choïn theo muïc tieâu

200%
knee point
giaùm saùt
VD : 20 – 30 laàn doøng
100% bình thöôøng trong
tröôøng hôïp giaùm saùt
caùc doøng söï coá.
3. Xaùc ñònh caùc nguoàn gaây nhieãu
Caùc nguoàn gaây nhieãu treân heä thoáng ñieän thöôøng ñöôïc
xaùc ñònh thoâng qua phaân tích caùc daïng soùng tín hieäu keát
hôïp vôùi caùc daïng soùng söï coá ñaõ bieát. Caùc nguyeân nhaân
thoâng thöôøng laø :
+ Ñoùng caét taûi,
+ Ñoùng caét tuï ñieän,
+ Söï coá ñöôøng daây.
+ Hoaït ñoäng cuûa Recloser.
+ Hoaït ñoäng cuûa caùc thieát bò ñieän töû coäng suaát.
Ngoaøi ra ngöôøi ta coù theå aùp duïng moät soá kinh nghieäm vaø
suy luaän ñeå xaùc ñònh.
5. Power Surges
1. Harmonic Distortion
6. Power Sags
2. Switching Transients
7. High Voiltage Spikes
3. Line Noise
8. Brownouts
4. Frequency Variations
9. Power Failures
ÔÛ caùc heä thoáng ñieän aùp thaáp hôn 600V, neáu thieát bò giaùm
saùt phaùt hieän coù nhieãu taàn soá cao thì nguoàn nhieãu ôû gaàn vò
trí giaùm saùt.
Hieän töôïng Interruption xaûy ra gaàn vò trí giaùm saùt seõ gaây suït
giaûm ñieän aùp moät caùch ñoät ngoät, coøn neáu xaûy ra ôû xa thì
ñieän aùp suy giaûm coù thôøi gian tuyø thuoäc vaøo naêng löôïng
tích tröõ trong caùc thieát bò quay vaø caùc tuï ñieän
Möùc meùo daïng do soùng haøi seõ cao nhaát ôû gaàn caùc tuï ñieän
vì caùc tuï naøy coù khaû naêng keát hôïp vôùi ñieän caûm cuûa heä
thoáng taïo thaønh maïch dao ñoäng LC vaø coäng höôûng vôùi moät
soùng haøi naøo ñoù. Khi ñoù seõ coù moät thaønh phaàn taàn soá haøi
(taàn soá coäng höôûng) laø troäi nhaát trong phoå taàn soá.
THIEÁT BÒ GIAÙM SAÙT CHAÁT LÖÔÏNG ÑN
Lòch söû phaùt trieån
1920 1960s 1970s 1980s 1990s time
Maùy ghi Martzloff Thieát bò phaân Moät soá thieát Caùc thieát bò
seùt do phaùt trieån tích nhieãu bò môùi coù theá heä môùi
General boä ñeám Series 606 khaû naêng tích hôïp
Electric xung cho do Dranetz- baùo caùo keát nhieàu chöùc
cheá taïo pheùp ghi BMI cheá taïo quaû döôùi naêng vaø caùc
(Ghi thôøi laïi daïng (Keát quaû daïng graphic phaàn meàm
gian xung ñieän aùp phaân tích theå vaø coù boä nhôù thu thaäp,
seùt vaø cuûa xung hieän daïng ñeå löu tröõ quaûn lyù,
ngaøy giôø seùt text vaø xuaát döõ lieäu, coù phaân tích döõ
xaûy ra) ra treân giaáy khaû naêng lieäu ñöôïc
in) truyeàn döõ phaùt trieån
lieäu
Caùc loaïi thieát bò giaùm saùt chaát löôïng ñieän naêng
 Wiring and grounding testers

 Multimeters
 Digital Camera
 Oscilloscope
 Disturbance Analyzers
 Spectrum Analyzers and harmonic analyzers
 Flicker meters
 Smart power quality monitors
Moät soá thieát bò caàm tay cuûa haõng Power Sight
Maùy ño khaûo saùt nhieãu
Oscilloscope kyõ thuaät soá nhieàu keânh
Maùy ño doøng, aùp, coâng suaát vaø heä soá coâng suaát ña keânh
Maùy phaân tích chaát löôïng ñieän naêng 3 pha (caàm tay)
Chuyeån döõ
lieäu töø thieát
bò vaøo maùy
tính phuïc vuï
cho vieäc
quaûn lyù döõ
lieäu vaø phaân
tích saâu hôn.
HEÄ THOÁNG GIAÙM SAÙT THÖÔØNG TRÖÏC
Distribution
Substation
Transmission
Heä thoáng
giaùm saùt
taïi khaùch
haøng
Heä thoáng
giaùm saùt
taïi khaùch
Heä thoáng giaùm saùt haøng
taïi traïm phaân phoái
Data Cllection
Maïng
Internet
Quaûn lyù döõ lieäu, phaân

tích, xöû lyù döõ lieäu
PHAÂN TÍCH CAÙC DÖÕ LIEÄU VEÀ SÖÏ COÁ
Giaûi quyeát theá naøo ñoái vôùi moät khoái löôïng döõ lieäu khoång loà ?
Caàu traû lôøi A Caàu traû lôøi B

Phaân tích theo loãi cuõ Phaân tích töï ñoäng
THEO PHÖÔNG THÖÙC CUÕ
Caùc coâng ty ñieän löïc söû duïng caùc thieát bò thuï thaäp döõ lieäu kyõ thuaät soá
(DFRs) ñeå giaùm saùt traïng thaùi hoaït ñoäng cuûa heä thoâng ñieän vaø caùc thieát bò
treân ñoù. Caùc döõ thieäu thu nhaän ñöôïc taûi veà maùy tính nhôø phaàn meàm DFR
Master Station (MS) vaø sau ñoù thöïc hieän caùc phaân tích off-line.
Döõ lieäu DFR khoâng theå phaân tích hieäu quaû baèng tay.
Söû duïng phaàn meàm MS laøm taêng chi phí ñaøo taïo
Ñaùp öùng chaäm vì vieäc phaân tích caàn thôøi
Ñoøi hoûi nhaân löïc coù kyõ naêng cao
Khoâng coù tính choïn loïc
THEO PHÖÔNG THÖÙC MÔÙI
Nhôø söû duïng phaàn meàm trôï giuùp (DFR Assistant), vieäc thu thaäp
döõ lieäu, phaân tích vaø laäp baùo caùo ñöôïc thöïc hieän töï ñoäng.
Giaûm thôøi gian phaân tích

Coù tính choïn loïc
Tính toaùn vò trí söï coá on-line
Kieåm tra hoaït ñoäng cuûa relay, maùy caét
Cung caáp caùc baùo caùo töø phía khaùch haøng cho ngöôøi duøng
heä thoáng.
Nhöõng baûng ghi ñöôïc löu tröõ taäp trung trong cô sôû döõ lieäu.
Cung caáp caùc baùo caùo mang tính phoå thoâng, deã hieåu.
NHIEÄM VUÏ CUÛA CLIENT VAØ SERVER
Analysis
Data Archival
Processing
Communication Communication Reporting
DFR Assistant Client DFR Assistant Server

 Nhaän caùc file DFR  Löu tröõ caùc file DFR chuyeån ñeán
 Doø tìm vaø phaân loaïi söï coá  Phaân phoái caùc baùo caùo khaùch haøng
 Tính toaùn vò trí söï coá  Tích hôïp caùc baùo caùo
 Kieåm tra hoaït ñoäng cuûa Relay, maùy caét  Trôï giuùp baûo trì heä thoáng
 Löu tröõ caùc file döõ lieäu  Baûo quaûn cô sôû döõ lieäu taäp trung
 Laäp caùc baùo caùo  Xöû lyù caùc yeâu caàu
HEÄ THOÁNG XÖÛ LYÙ TRUNG TAÂM
Tri
Laä
Ñaù pxuaá
pöùntPhaâ
g n Copy Nhaän
cô
baù sôõ
yeâoucaù
caàoutích bieán coá
Yeâlieä
döõ u ucaàu
Nhaän
döõ lieäu baùo caùo
Nhaän bieán Trôï giuùp DFR

coá môùi Giaùm saùt vieân
Rochester MS Hathaway MS MehtaTech MS E-max MS

Start Continue
Phaàn meàm trôï giuùp DFR ñöôïc caøi treân maùy tính ôû vaên phoøng trung. Phaàn meàm MS
seõ trôï giuùp thu thaäp caùc file DFR vaø löu treân maùy tính naøy. Ngöôøi duøng coù theå
duøng trình duyeät Web ñeå truy caäp vaøo döõ lieäu löu tröõ.
HEÄ THOÁNG PHAÂN PHOÁI
Nhaän
Tri
Laäxuaá
p t baùo caùo
Xöû lyù Copy Nhaä
côbaù
sôûo döõ
caùolieäu söï kieän Yeâu caà u n
yeâu caàu döõ lieäu
Phaân
tích Phaùt hieän
Copy söï kieän môùi Giaùm saùt vieân
Trôï giuùp DFR
Söï kieän
Server
Trôï giuùp DFR

Client TR 1620 TR 1630 TR 100
Start Continue
Caùc trôï giuùp DFR Client hoaït ñoäng lieân tuïc taïi moãi traïm. Noù coù nhieäm vuï nhaän caùc
döõ lieäu veà söï kieän môùi vaø phaân tích, sau ñoù gôûi keát quaû ñeán trôï giuùp DFR Server.
Ngöôøi duøng coù theå truy caäp döõ lieäu veà söï kieän môùi thoâng qua trình duyeät Web.
CAÙC NGOÕ VAØO HEÄ THOÁNG
 Traïng thaùi Relay

Digital  Traïng thaùi maùy caét
Signals  Taùc ñoäng do loãi maùy caét
 Doøng ñieän 3 pha (Ia, Ib, Ic)

 Doøng thöù töï khoâng (Ir)
Analog  Ñieän aùp 3 pha (Va, Vb, Vc)
Signals  Ñieän aùp thöù töï khoâng (Vr)
Vieäc phaân tích söï coá vaãn ñöôïc thöïc hieän khi khoâng coù tín hieäu soá.
TÍNH TOAÙN CAÙC THOÂNG SOÁ
Chöông trình trôï giuùp DFR duøng tín hieäu soá vaø tín hieäu Analog ôû
caùc ngoõ vaøo ñeå tính toaùn caùc thoâng soá söï coá. Vieäc phaân loaïi söï
coá vaø xaùc ñònh traïng thaùi vaän haønh cuûa heä thoáng caên cöù treân cô
sôû caùc thoâng soá naøy
 Trò ñænh vaø trò hieäu duïng cuûa tín hieäu Analog
 Thôøi gian giaûi tröø söï coá
 Thôøi gian caét cuûa Relay
 Thôøi gian hoaït ñoäng cuûa maùy caét
 Thôøi gian start/receive/stop soùng mang tin
PHAÂN LÔÙP SÖÏ KIEÄN
Öu tieân thaáp
Non-fault event
Öu tieân vöøa
DFR switching
Correct operation
Öu tieân cao
Reclosure failure
Relay or Brk Slow

Brk Failure
Ngöôøi duøng seõ ñònh ra möùc ñoä öu tieân ñoái vôùi moãi söï kieän ñöôïc
ghi nhaän töø trôï giuùp DFR.
GIAO DIEÄN NGÖÔØI DUØNG
List 2:
Breakers
List 1:
Channels
XEM CAÙC DÖÕ LIEÄU BAÙO CAÙO
Frame 3:
Frame 1: Waveform Display
Folder Display
Frame 2:
Report Display
Ngöôøi söû duïng coù theå truy caäp vaøo cô sôû döõ lieäu vaø yeâu caàu ñöôïc cung caáp
caùc döõ lieäu caàn thieát. Döõ lieäu seõ ñöôïc cung caáp vaø ngöôøi duøng coù theå xem
chi tieát caùc döõ lieäu veà söï kieän.
VÍ DUÏ VEÀ MOÄT BAÙO CAÙO
Thoâng tin
veà söï kieän
Hoaït ñoäng cuûa

Rôle vaø maùy caét
NHÖÕNG NGÖÔØI SÖÛ DUÏNG HEÄ THOÁNG
Technician
Baùo caùo toùm

löôïc Ngöôøi lieân laïc
Kyõ sö
Baùo caùo toång Baùo caùo toùm Kyõ thuaät vieân
quaùt taét
Caùc baùo caùo ñieän töû vaø baùo caùo treân giaáy coù theå gôûi ñeán khaùch
haøng tuyø theo yeâu caàu vaø coù theå gôøi qua fax, e-mail v.v

BaiGiang ChatLuong NguonDien - Feb 2012

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BaiGiang ChatLuong NguonDien - Feb 2012

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BÀI GiẢNG

CHẤT LƯỢNG ĐiỆN NĂNG

Quan ñieåm khaùch haøng Quan ñieåm ñieän löïc

 IEEE (The Institute of Electrical and Electronics

ANSI C84.1-1982 ñònh

ÔÛ möùc 1 vaø 2, chæ caàn giaûi quyeát

1. Giôùi haïn möùc ñieän aùp coù

Caùc nguyeân lí naøy ñöôïc theå

 Caùc maïch ñieàu hôïp toång trôû thaáp (LIPC= low-impedance

2 caùch thöùc thöôøng ñöôïc duøng ñeå baûo veä cho

FOR MORE INFO...

 Theo tieâu chuaån IEEE 519-1992, cô sôû ñeå phaân chia

b- HÌNH DAÏNG XUNG SEÙT

c- AÛNH HÖÔÛNG CUÛA SEÙT

d- CAÙC PHÖÔNG PHAÙP BAÛO VEÄ

Transients 8/20us Transient (in time)

Nearby lightning strike - buildings

0 Distance from strike point

Nearby lightning strike - buildings

Lightning strike Induced

Lightning Building metal work

Power & data cables

Direct lightning strike

Surge creates potential difference of Communication Line

 CÁC DẠNG VÕNG VÀ GIÁN ĐOẠN ĐIỆN ÁP

 CÁC THIẾT BỊ NHẠY CẢM VỚI VÕNG ĐIỆN ÁP

 CÁC GIẢI PHÁP CHO KHÁCH HÀNG DÙNG ĐIỆN

 ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ CỦA CÁC GIẢI PHÁP

• Võng điện áp là sự giảm trị hiệu dụng của điện

Thao tác vận hành

Trên mạch Hệ thống

Bánh trớn $500/kVA 7

Tên giải pháp Gián Các dạng võng điện

$600.000 Tổn thất

CVT cho điều

1. Số lượng võng và gián đoạn điện áp tùy

2.Khaûo saùt hoaï taàn

3.Nguoàn sinh ra hoaï taàn

4.Aûnh höôûng cuûa hoaï taàn

6.Moâ phoûng hoaï taàn

Ñaëc ñieåm cuûa hoaï taàn

Taàm quan troïng cuûa hoaï taàn

Khai trieån Fourier cuûa haøm tuaàn hoaøn:

 Phoå naêng löôïng cuûa hoaï taàn

 Baäc cuûa hoaï taàn

 Chæ soá haøi

 Hoaï taàn boäi ba

1.5 f(t) Haøi baäc

0.90 Biên độ sóng

Thoâng thöôøng, caùc soùng haøi baäc cao (treân

Doøng treân daây trung tính

Taûi coâng nghieäp Taûi tieâu thuï

Boä bieán ñoåi Nguoàn cung

Nhöõng heä thoáng truyeàn ñoäng ñieàu khieån baèng PWM

Khi söû duïng boä chænh löu

6 böôùc thì thaønh phaàn

soùng haøi: 5, 7, 11, 13, 19

Boä chænh löu 12 böôùc

hoaï taàn baäc 5,7

Chænh löu 18 böôùc giaûm

Chuû yeáu hoaï taàn

Doøng ñieän vaø phoå haøi ñaët leân

Cuoän caûm theâm Toác ñoä laøm vieäc