Cung mdt tac gid 1, — VIET.NAM TRANH BAU SU. Xuét ban dau nam’ 1949 Téi ban lan the hai va I&n thé ba trong nom 1951 - 1983. Buge Chénh-phi VIET-NAM do bé Ngogi-giao va | Théng-Tin gii tang cdc sé quén ngogi-quéc vo Bgi- Hoc dudng HOA-THINH-BON. Buge BS Quéc-Gia Gido-Dyc ligt vao hgng séch tham-Khdo cho ¢éc gido-su. Bugc toan-th8 béo-cht TRUNG, NAM, BAC hoan- nghénh a 7 I. — ViIET-NAM CAN.BDAI SU YEU. Sogn theo chuong-trinh sé hoc cba BG Quéc-Gia Gido-Dyc, 1p dg Nhi nién cp Trung-hoc Xudt-ban nam 1952 — Téi-bdn n&m 1953. I. — VIET-SU TAN BIEN (.Quy2a tf) Dy dinh xuét ban cud! ‘ndim 1956 gdm, cdc tdi ligu v8 cdc trisu.dat BINH, LE, "LY. va! TRAN. Iv. — vi-TuYEN 17. XwSt-ban hdi.théng 8.1956, 16! bai théng 2. 1956 BANG .SOAN V. — VIET-NAM CAN-DAI CACH-MANG SU. Khdo.cou v8 cude tranh thd déclép vd vén.déng gidi phéng dan tc cba CACH:MANG VIET-NAM to thug thét thé kinh thanh HUE ngay 23 théng 5.1885 dén cugc CACH-MANG MUA THU 1945. Vi. — THE NAO LA CHANH.TRI ? Trinh bay cde ly-thuyét ede chénh.tr| thudng thé, Hac rl VIET-sU’ TAN BIEN QUYEN THE NHAT (Bitn khdo bd? cée vite d& xlty tai trong thoi thuegng c& vd’ chi &) a od a . a"sett acts aE eeepc TUA _ Mi-khfe-Tu mé- div bin Tuyén Ngén Cong Sin. bing eda «TV jch si la Lich siz gai cdp tranh déu>. Khiu higu nay: tk may ‘chuc nit nay da Jan tin khép Thé-giéi, 16i cudn’bao nhiéa tiga nh&n dim nghto. Kh3 én con dwdng ddi hdi hanh-phic, tt Au qua A. Khia higu may phét xudt & mot quan-niém mot g-thire céch mgng méi mé trong. thé-hé cla ching ta, n6 xéc déag hisy khong xin cée bya héy xét. Theo ching t8i, ciru-cénh cha Lich-sir nhin-loai ching phai Iuén luén'h ngioi‘tranh’ déu voi ngwdi dé tiga-diét lin nhau,: léy ‘céch ngén-La-tinh « Homo lupus homini® ngroi déi voi ngwdi ohw lang x61 Hm tiéu-chutn, Khéng! Lich-s& Ja Lich-sir traah dau that, nhung’khéag phai chi la Lich-sir ca ngwoi trauh dau voi ngwdi, im 1a Lich-si cda ngwdi nb-lye ddng-héa edi thé-lve ty-nhién dé ma tn Ciing vi cdi muc-dich thn tai sng chu dy mi & trong cde XS-hdi méi 6 siy phin-céng khi thah-d6 kj-thugt sin-xuit qué thé-ldu khong di cung-cip diy di cho doin-th8. Cho néa phin‘céng I cin thi d® thich-éng véi gisi-doen tiéo-héa, Va trong sy phan-cong bao-him §-nghia hgp-téc. RBi thi ho’ c&nh sinh-hogt lau din khée nhau. Xé-héi cing ngiy cing phin-héa, tk phin-céng chuyéa-nghiép ngudi ta di déa f-thite gisi-edp xi-hdi, vt giai-cdp tén-ti tite ngwéi ta di dén cho bao-thi tw-hiu mA guén mat g-nghia doin thé -d8. phn Iai ohau. RSi thi t8i giét vua, con giét cha, cde than Ay thin, céc ti ky th, mi ek ching bao lau thanh bing chirng xée-thye hon tht nhitag phong wio giti-phéng cia céc dan te bj ti] & A-chau cfa dai cing di minh-chimg cho ditu dy véy. - ectn tea t « Dan-téc Vigt-Nam vi bé Quée-sir tanh déu cho f-thire quée- gia 1 rit ch mot U-thuyét v8 dan-téc-tfah xy ding én cin-bin « thye nhigm cla xwong mdu va hy-sinh ». Banh rag Lich-tir Ia mét khoa hgc, ddi phi khach quan. Nhung Lich cfing Ehng phii Ik mt bin théng-ké ohing thyc-kiga 11 acy teli_ ai ching cé liga-hé v6i ahou bing mit sci gify’ wuyéo- théag ng&m-ngim imién-tgc tih dng qua Lichsir cia mor din te ching pI thé x phin-tir mi bao-hm phia-tir. Cho néa khéng th? vi je ma Khong ‘chon Wty mét Hip-tredmg. Lap-treémg chin chiah lgp-teréng dan-bin phi. trrémg cha ngirdi hoat-doag thyc-té tong cdi f-thée tip-th8, céi hbn séng ni n6 thm hit hign & che trang-thai sinh-hogt thign si van bigt cia ahin dan eye van d3ng tim ehét tf, khéng ting gidn-dogn, theo thita ¥ day m6i 1 mgt b@ et If-twing ma thank-niém Mic nly dang mong dg, ngé hiu « On of tri tin». Ban tai ng PHAM.VAN-SON téc-gii-« VIET-NAM teak diu cit, ti lau Sp d hodi béo viét mgt cudn sir din-tge VietNam trong dé éng khéag quéa vai t2 chfoh lam linh déag Lich-sit 1 hing trigu anh hing ligt-nir v6 dank cia céc thi dai. Nay ong di hoin thish, c6 ahd $ muén 16 d8 twa, t6i ngia agai vi bat t8i khéng ximg voi céng phu cla téc-gii. Nhung G4 cing mét nguyga-vong nhir trén t6i cling dém xin ha, bit. NGUYEN - BANG. THYC (Ha-Ngi, ngiy 25-3 Gidép Ngo)Lor TAC GIA Ho Hing-Bang ra dit trarée Thidr-Chia kg nguyén ngét 30 thé-ki. Vt ho Hing-Bang xutt-hign mgt ddn gc tat ong ha-luu séng Duong-Tit phiéwbgt dan xung miin Déng-Nam Trung- Qué, ofnk Bac-Vigt o& ngdy nay ding chin bén bo bitn Titm-La. Dan tgc dé la dén te Vigt-Nam. Bic, qua nhiéu thé-hg Vigt-Nam chéng nhau. obi Dé-Quéc Han’. téc, mgt khét ngwet irén 400 trigu, dién - tich 3.637.000 cy s8 vudng, mgt quéc-gia déng déo, ring rat vd tree ddy odin minh odo béc nhat irén thé-gi6i. So sénh v6t Trung-Quéc himg-ot nh ody, Vigt-Nam chi la mot Quéc- gia nhugc-titu, dén 8 chia nbi mot phn hat merot, dat ‘dat gdm lat chi 18 edt gidi néu Trung-Quéc cé th? of 1a dt do. Nam, tix d¢-tam thé-kj sou Téy-Lich Vigt-Nam luén luén bj nan quéy phé cia Chiém-thank tuy ching 1d mét moe lén nhung cing Ii mgt dén ic da tién héa 0d Rigt-higt dw6i trot Béng- Nam-A. ngét. mgt ngan nim. Bi kep gita hat gong kim, cé khi cing lién-két hanh-dong xiSt odo cB hong, éng cha ching ta ludn luén tich-cye trank dau, tich-cye hy-sink nén dau irdi qua bao nhiéu giai - dogn thing-trim, bi-thdt, con chéu Héng-Lec oin sink ton, vdn phat teitn, vdn. banketrwéng cxong-thd, vn gi ving dugc Tie-do ting lam cho Thé-giéi phdi nggcenhién, ké thi nggt milu wiiT-st TAN - BIEN Cudt thé-kj thé 19 Le Tang mst nwéc ca. quéc-se, Vide Nam mit chit guyén trén 80 nam, nhio’ theo nhidt [dn-qude A.chéa, triréc ngon trio Thyc-dén cia nguoi da trdng. Nhing con chéa Trung, Triga, Thong-Kigt, Hung-Bo, Quang- Trang’ odn Rién gan, bén chi, ofn tin tong & qud-khit, odn nkin thing odo uzong lai, 0d khing ngieng tranh déu, Luén mudi nam tré vé ddy, sau cuge D2-Nhj chién - tranh, Rhéng bé 16 cdc co-hgi suy-tan cita céc DE-quéic, dwge thitc-tink tru6c sie tién-b§ chung cia nhdn-logi trén khdp hoan-ciu, danetéc ching ta vung girom dank quyén sng, dan dd cwrong quytn vd nay dé thdu hSi duge chi quyén Déc-Lép that se. i day ching ta tién; Tién 1a lugt séng ot, ching ta, quan- ntgin chi .cé stéc_manh méi gié-gin, ‘moi xdy-deng duege nin Cong-lg xa-hit trong Quéc-gia ngodt Quéc-té. Ching toi nghi ring khing Ide ndo bing lie ndy 2 soan lei bg Quéc-sit cho hyp 06! hotn cith mét cia ntrGe nhds Hém qua bing xwong méu éng cha ching ta dé viét nhieng trang sik cit. Hém nay cling bang xuong méu thé-hg ching ta vtét nhitng trang si méi. Nguwot ngoai-quicsdnh-s6i céc on dé Péng-Dwong theong néi: VIETNAM 1 mot dan téc cé Lich-sé... téc 1d ho nhin thiy & dén-téc ching ta ingt cqud-khé cank-ligt. vd nhitu khéendng trong cue trank sng hém qua od ngdy nay. Ho da doc Licks cha ching ta, ho khdm-phgc nhéing dic. tink cia dan-tge ching ta trén nhidu djaditm nhung si thee ching ta dé cé mgt cudn Lich-sit_ma vide bién-sugn cling s@ céu-tgo dugc déng dén hin hoi d2 cho ngebi tri-théc ngogi- qude va trong ‘née xem cha ? Ching ti rit léy lam bat: dicdt md tra 18i ring chea. Néw k8 dén s& ch rho, di-nhtén ching ta cing cb mot Him quyn ma ta chi cb th xdc-djnh gid-tr} cia né vdo nhing ‘arte merece ee eerste Lot Thc GI 1% thoi qud-dang, nhéng cudn sé nay do tay ngwoi VIET. viét kB tt LE-VAN-HUU, NGO-Si-LIEN, PHAN-HUY-CHU vdn vdn... ngodi ra cdn mgt 36 cia ngwoi Téa soan ra nh Sé-kd, Quéng-Chdu-Ki, Gtoo-chéu ngoat-oee-ki, Vi-Cing, Thig-Kiah-Chi, Héa-Hén-Thw van odn... trong dé ngwoi ta cghé> nhteng Bign-chuytn chinhetr] cia VIET-NAM odo trong cudn Lich-ste of-dat- cha gut Hén do aking méi lién-quan gia hai dén te.” Trong thot Téy-thuge uta qua cing cé. mot cuin Viet at vit bang tiéng Phép ra dot ma hitu hét do ngwot Phap vi&t, RE v8 Lagng tam cho le nhiéu, nhang v8 phim th cing cha dang cho ta hii | Diku tat hai v8 nhiéng cudn sich nho 1 chd cdc sib-than da chi lam vite chép gta-phd cia cée hoang-gia hon 1a viet Licks si cia dét nuéc. Sé-thin tét-nkién cé bdn-phin «dep pho ra, xéu xa day lai» 1a loi «hdy 15 » cha kink Xudn-tha. Ngoat edi tink cach chi-quan né lam mat tinh-thin dgo-lép cia ngdi bit viét st Toi cin nhieng mé thancthogi, nhieng bai ludn-lg khong phat chi khién ngwei ta cé cdm twéng da doc phai nhieng cudn vin Abn-tgp, nhgt-nhéo, 06 vj. Biéu ct yéu cha mgt cubn Si la déi séng cia dan toc vé cde phirong dign kinh- 88, vin-héa, x8-hoi dé do nhitng déng-le nao chi-phéi nhieng dinh-luat ndo'va nhéng nguyén-cé nao vé chinh- trj dé dem Iai c&c cuge thjnh-suy cho céc trigu-dai. Nhéng digu nay tiéc thay téi nay chwa dwrgc coi 1a quan-trong va trinh bay véi nhing din-chieng cin thiét theo phwong-phép. khoa-hge. (Nhéng su thiéu sdf ching t6i k8 ra déy khing riéng & noi céc nha chép sit cita ching ta. Trwée déy cde sit-gia Phép cing so-xudt nh ogy, nghia la ngwéoi ta da cht Jo dé-cao cde vite ofa hoing-gia, ede vige tin-lap, cde infin mac ma it fim hia céc odin dé dan-sinh, dén tc né chita dung nhing uu, nhege-ditm hay nhing se thét dde ca mot nin chinketrj. Augustin Thierry mét sir-gta Phap 08 egn-dat da len tiéng phan nan nhiing ké ten-b8t cia mink 0& RE tt thét-det cia ong ngdi bit cda16 “NIBT-S0--TAN- BIEN. Lor TAG’ Gik . at Sé-gia Phap méi bit dit huréng v8 mit Xashst vd Datechdng.:) _, Tinh-trang cia cdc cudn Vigt-sie do ngeoi Viet btén sogn ‘dang bubn 1a thé, nhéng trang st do ngwet Tau viét vé ching ta Ui cang t2.hal hon, Cac stt-ligu dé ldy etin-ct .& cdc thit-tich, cdc 36 Wu-cda céc quan’ lat, tuéngetd, this, thdtthd Trang-quée ngoat bién vién. Bac-tritu cdch Nam-phirong muon dém tring- daong, tir leu-vee song Hodng-Ha téi be sing Nhi, sing “Ma, Bing ngudt lat chia ré gitta'ké théng-tr} ngardt bf trf thi se thire phat sai-xuyén rat nhidu od throng bf xuyén-tac La dang khdc; nat [at thot Hong-Bang t6t Bac-thugc la thoi-kg. khayél-si & mrée ta do chS khong c6 ngwat Vigt d8 viet sir cho ngueoi Viet (Theo éng Léonard Aurousseau Lich-st cia chirtg ta chi ré rang tir dé fam: thé-ki traréc T.C. vd trwéc dé chi 18 nhitng da-sit, nhieng chuygn than-bi), Vet nhitng cua Viglst cba ngwei Phép bién-soan vd nghlén edu gtin déy nko & se seu-tim cha ede nh& khdd-cd, cling’ e6 mét $8 tdt-ligu xécoddng va cé gid-tr} nhueng mot oat sé-gia Phép of ‘Rhéng trdnhduge edt 16% chdé-quan nh nhitu nhd chép sé Trarg. qusc. da phi-nkgn khang nhiéng nhitu ditu 6t dep cia ddn tge VIET-NAM lat cin cé nhite ki-thi hep. hot 08 chiing-téc khign sg thal nhiéa phen dé bj mo dm mélcdch dang Uée. Tém loi nhing cain siz nhur oy 13 08 pt cuge. dtu dge odin. ‘da ok Uah-thiin cika ching ta, déng Ié ta dé phéi cb nhing ‘cubn sd déeng dan v2 chinh-trl, kinh-t, xd-hgt rank rol, xéctich tat. liga a2 lam cinban cho mgt nén gido-duc dén-téc diya oto khoa- Ipc: 0d nhieng quan-ntim chdn-chink. N&n gido-duc nay cé sit-mang in sda odo tém tel ngwai dén nhdt 12 céc thank-nién nhieng §- lrbng 18° rét 08 ngubn g&c dén Ge, cdc truytn-thOng 02 ndng-lyce quéc-gia, nhitng think-tich lén lao cha t3-tién d8 phiin khét tink thin déneching, dong thet a3 phét bay 18 nhing se I8i lim cia mgt 38 tritu-dal vd nhda-ogt Lich-sé a2 gitp kinh.nghi¢m cho dém ngurdi saui téec [a 08 cho ho mét con dirtbag hank-cht 08 twong-lat Urwéc cdt nhigm-vg phyng-s¢ quéc-gia, ddn-tgc. Vet nhitng nkén-dink trén day ching tankin dén nn sit-hge eda nurgc hd khong khét cb tdm-tiréng déng treéc mgt cénh* owen hoang: nha vdng, triréc mgt cong cudc con phat ton nhitu tm huyét, rile dB xdy deng. * Do tinh trang nay, Dai Phét-thanh BA-LAT néim 1952 dé Ten tiéng 08 vite than lép mét ban nghién ctu sé-hoc. Nam 1950 trth béo VIET-THANH ngdy 13-4 ban Hodng-trong-Vigt eiing 18.9’ Bin khodn. Va ching taciing chea quén trén déy. 10 nam hia nha trl-thite cling d@ ting ob nhttu sy than phitn. Let them trong cugc tié p-xdc gitta cy TRAN-TRONG-KIM téc’ gia VIET NAM .st-lugc, 061 ching t6i céch déy ba nim van a? ndy cGng dayc néu ra; Triin-tién-sinh cing £6 § can phdi xdc-tién. vige Tim 31 sit-ligu AB ott Iai cuén Lich-sit cha neéc nha, tdc-phim eda tién-sink, khéng hon khéng kém odn chi [a métcuén si-leoe. C6 nén nhde ring sait khi cuBn sit cia’ Tran quén ra dai th, trong odin hocegi6t cling cé-léc déc mgt sO sib-litu ra mat, nheng cdc bad siructm cé gid-trf vdn chn hiém hoi ngodl mét 36 tdi-lteu cia cée hoc-gié NCUYEN-V AN-TO, B4O-DUY-ANH, HOA. BANG, L. AUROUSSEAU,. MASPERO, PARMENTIER vdn on... Céc tdi-liga nay tay ogy ofn cin phaisxem xét Tat ot chink gia cde hyc-gid néi trén cdn nhita ditm chia ré. ° Theo cdc nhgn-djnh trén ddy ching idi cS dp-dung mét phirong-phép mi trong oigc bién sogn cuén si nay nd dbi hoi mgt sy fim tdi gdt gao cdc sé-ligu con thiéu sdt, mét se nghién- ctu rit thin trong cdc sie-se 2 trénh céc diéu sai lim hay xuyére tac nhét 1d d6t 6% cdc sit-ligu ngogi-quéc. Toi ddy ching t6i ghi chép cé cde bai khdo-ludn hay lei phé-binh' cia cde sit-gia, cde tri-thée trong nurée d2 rot them anh sing’ odo aking te-tebng di-ding cha mi thoi-dat. Nha nhiép énk.trang thanh trong vigc thu cée htnh béng odo ngtekinh (objectif) thé ndo tht nh& ai-hge cing khéng th? lam hdc duge. Bé la 08 véin-dé tai-lteu.18 vit - si? TAN - BIEN Nhung mét vite Rhéc quan-hé hon vin dé tai Mew Le ede nhgn dink, cdc G-kién cia nhd chép st traée mbi bién-cd Uchesie. St-gia phdi cé can-dém trinh bay quan-ni¢m céa mtnh sao cho hyp-lg va xéng dang. Vide nay bude sit-gia vdo mot trdch- nhigm rit lon, Néu thigu se nghiénecéru kG cing cdc sit-liga, sr theo r8i cdc cuge dién-tién cia théi-cugc, thiéu se sdng suét va cong bing, sé-gia dia ra nhing §-kién sai Tani hay tx of thi tat hai khéng sao Luong cho hét dug. Nhe trén ching l6i dé nét, sé-hge Ia'nbn tang eda vite gido-duc hay ft nhat la phiin trong-yéu trong chirong trinh gido-héa cong din mgt nwéc, ody sy thét cia Lich-si dau xdu, déu.dep phi duge néu ra chon ogn. ~ Cho t6i ngdy nay mgt 36 si-gia cha ching ta dé ling lo gla céi vige cla.cde si thin hang nam vdo 83 céng vig iritu dink mét eéch suing nhgt ‘va olge cia cdc of ngwest bang nhiéeng Tei khen, ché khing lot tch bao nhigu cho dém nguei sau b5t thiga tink thin khdch quan, bat 6c xu thei dét v6t cdc nhd duong-deo. Ching ta hign dang cin nhiing nha st-hoc uyén-béc hon, séu sie hon, tin tdm hon dB xy dyng mét nén sié-hoc ving ving, phong phi ttm hia cho ching la mét céch khoa-hoc nguyénenhdn eda nhéng bién chuyBn Lich-sit cing cdc anh hirong cda nb dét 06% quSc-gia, xé-Agi xea 8 nay. Nh& sir-hoc 45 sé 14 mét gidi- phia.st hay mét lwong-y phdn téch rank ré cée bénh-trang dd ap-dung nhitng phrong thudc cin-thiét. Nha si- hoc phat ding vao Igp trwang cia Dei-ching, di sdt 061 DBgi-chéng moi xde nhén dwge céc dita dé, hay gdy nén do mét chink-séch hove mgt chink-th? cia méi tritu-dai boi nhing digu ‘ndy anh-hréng truc-tiép dén ching ta, nghia [a dén todn-th. Ngoai ra muén Tam trdn ste-mang, si-gia cin phat di sdu 080 qué-khé tm bat hoc cho trong lat — On o6 tri-tan — nur [ei cB-nhdn dé néi. Nhung néi rang sit-hoc cé th? 1a nén tang cia vite gido-héa LOE TAC GIA 19 quan ching khing phat 1a chi dem cdi di-odng oanh-Ligt, mht 1a edi diving da tan cia titn nhdn ra d2 phé-tricong hay khichedéng qutin ching. Phat di xa hon néa! Do se xic-liép ngdy nay dé dang v&i nhitu dén-tdc khdc ta cin phai fim hidu nhing wu-khayét- didm cia nguedi oa ctta ta, dau hen, déu kém, a8 ty minh dénh gid Tiy ‘cdi s8-traring, sb-dodn gia ta 08 Thién-ha ngé héu trénk dirge cdi bénh me hat con khen hay 02 fim ra néo lién. Quan-nigm v2 dan te va thoi-og dé xdc déng, buéc trong lai dé nkin r6, ta ¢6 th cal chan lén derong mét céch ving chic. Béi v6i not- B6 cita ching ta hia bit cach sika d3i nbieng diéa sat Tam 08 chink. Ir}, kinh-té, vin-héa 0d xé-hgl, 481 v61 céc nerée ngoui ching ta sé 6 mot chi-treong, mél chink sach d2 béo.of cht-quyn cing dua chen a6i cdc dén Ige trén trong quéc-té. Mot quéc gia dire ke Lsoda minh khéng th? khéng 06 nhieng G-thiee t6i-thitu ndy tree df-ving, hién tai oa twong Lai cha mink. Trong cuge trank sing ngdy nay khéng tin Id ngieng, [a thot od cdi gi khéng ten tit bj dao-thét. Mgt dén tec muér trong tn, muén tien héa, nun think-dgl phi irdnh hét thay mol s¢ bit ngo. T§ nh dan’ tie Phip, néu céc ting lép xa-hgt cing gido-ng6 sém v8 odn d2 quy8n Ipi thi ngn qudn-ché dgc-dodn, ngn phong-kién ich-kj, nan Uing-1é tham tan ddu cé kéo dai dén thé-kij-thé XVIIT d2 ri bao nhigu seong mau dé phdi d3 ra qua may cugc céch-mang lien Wép. Trai lot dét-06i dén Anh qug-t§c 9d dan ching (i [du dé btét di dén thé dung-hoa nén Hoang-gia vin véng bin, od dupe cdm-tink cia nhin-ddn, mgc diu da cé Tin dén ching Anh xi ti-hinh mot of hodng-dé. Dan téc Trung-Hoa cui det Man-Thanh néu khong kidu- ngao vt nén vain. mink {8 cd cha minh, sém linh-ngé trode se tén-héa, hiing-cwong cha Tay-phaong o6 Ié Ditu-wéc Thién-Tén 08 Nam-Kinh vdo gita thé-kj thé XIX chia dé da ra dei > DE két-lugn ching ti nghi rang phai lubn luén cé cdi gd théc tinh, khuyén-khich, gidc ng6 od thdc d@y quiin ching. Cat dé theo ching 181 [a str-hgc 0& sit-hoc phéi dugc bién sogn theo nhéengeee 20 vigT-s@ TAN- BIEN ———————————— quan-nigm réng rai 061 mét.tink thin dén-ché trigt-d3 vd luén luén cé nhieng cénh cdo kip thei nhitng nha cém-quyén, nhitng chinh-tr]-gia. Cén lai Dike quéc-xd, Nhgt-bén od mt vdi curong. quée dé dic dung st-hgc trong cuge on déng qutin-ching. Néi thém ody dé hita ring six-hgc c6 gt, het cho cdc muu-d3 lén lao, hueng- quéc hay téng-quic khi nd décé dip bién ra thé regu adng quén chél cho cd mét dn tfc trén bat sa-trwdng. Trie6e mgt quan-nigm siz-hoc ménk-méng nhiwong Gy, ching ta thy sit-hge née nbd qué dang cin: hét stro phét - that, . Céng cuge nay khéng the la vige ca mgt cé-nhdn ma La cha todn-* th3 dét 06% nhitng ai quan tém dén ép Iai cha céc ngeéi treéc 04 lién lac véi cdc bon Sng.thoe nhing mong st-hoe nuwée nha. chéng ra khéi fink-lrong s0- khodng. Ching ti hy-oong riéng 08 phan ching tdi lam edt vige iu ttén Le phé b3 mét phiin ndo dém cé hoang dai cia owen si- foc, thé cling 1a lam mgt vige qué séc mink rot. Con nhieng vige trong-dat'hon xin tréng cho cdc hoc-gtd, cdc béc cao minh trong marée. Nhéng nim gin ddy nhita bat Khéo-lugn v8 Ljch-sie ra dot, nhtéu cuBn sdch bién sogn riéng bist vB cde ofn dé Iich-si ma mét phtin 6 gid-tr} han hot li nhau ra mét Quéc dén, phat ching la nhéng trigu-chéng t6t link bdo trixée. si-hgc nuée nhe mgt ngay khéng xe sé di dén ch8 kign-toan ofy. PHAM-VAN-SON Saigon, ngdy 5 théng 10 néim 1952 i | Phan the Nhat CHUONG I KHAI.LUAN VE XA-HOI VIET-NAM XUA VA NAY 1 — Vi-trt va khi-bau cia Vigt-Nam, — Vitt-Nam ngly ney BL mét ade tn bén-dio Déng-Duong & vio khoing gitta An-D§ va Trung-Hoa thuge chiu A hiréng vé phia Nam, Bic, Vigt-Nam giép Trang -Hoa (giép giéi ba tah mita Nam Trong-Quéc: Vin-Nim, Quing-Béng, va Quing -Tiy.) Tay gidp Ai-Lao, Cao-Mitn, Béag giép ba b8 Nem-Hii. Mot ding khéc & Déng-Nam-Chiu A, bén-dio Béng-Duong trong dé 6 Vigt-Nam nhin qua quin dio Phi-Laft-Tan va duSi chin v8 phia Nam shu dap xuéng quin dio Ma-Lai ma vi-trl cing méi lign-hg d6i vei bén-dio Béng-Dwong cé th vi voi Dija-Trung- Hai & Au-Chiu, Nuéc Vigt-Nam ging hish chir S hep b8 ngang, dai b& rong. Chiu cong ving theo bé bita bit diu ti vish Béc-Vige lon vao dé diu Trung-Vige din din won ta, xudng dén Nam- ‘Vigt thi chitu cong Igi din din an ving vio theo mét dwéng rit ém din,2 wet -st TAN - BIEN Dign-tich xfag chimg 312.000 cay 6 vutng trong d6: gt: 105.000 ety oS vutng, Trung -Vigt + 150.000 ety sé vuéng Nam- 57.000 ‘ety 35 yuéng Béc- Viet chia ra ‘fam ba mitn: Thwrong-du cé ohitu rimg ndi chay vdng céah cung theo hinh-th® xi Bac ahw chiée quat xbe tk noi sip miga Thugag- thay sét_cée ving bién - giéi Vigt-Hoa. Ngoa adi cao hat 1k Fan-Si-Pan (3.14! thuéc) ‘Trung-Du Ia mia & gitra Trung-Chau vi, Thrgng-Du gidp cfc khu ring aii. Trong-Chin i mign cé nhitu dtng bing sin rugng dit d& cay, cly va séng ngdi thujn tiga cho moi viéc giao thong (song Héng-Ha phat - nguyéa tt Tay-Tang cé nhitu chi-nhéah tan mét Eh’p Trang -Chau)- dan cw xét dong dic; sdng thuréng it hep 6 gify Trrdng-Son hiah nhu cdi rong s6ng chay doc wr Bic- Vigt vio Nam-Vier, c6 th? vi edi binh phong ngiin céch hai xt © day rugng dit higm-hoi vi vi-trl bj-ket gia BB va ink sng cia dan ching ¢6 nhitu noi chi tréng vao lim-sin va hai-san hay ngu-lei (agh® dénh cé). Kinh 1é néng nghigp & diy khéng duge phong phi nhw & Bac-Vige va Nam-Vigt 6 th8 coi [a hai vga thée cla Vigt-Nam. Nam-Vigt & vio Khiéc duéi séng Ciri-Long (agwdi Phip goi Ta song Mekéng) e6 song Dng-Nai va ohifu chi-nhéah chey dai & mé Dong-Béc, 6 rét nhita-dit, rogag phi nhigu dc bigt nén rat thinh dat v8 néng-nghigo. Nhin dia & diy khong déng dio my wwomg-d6j ‘v6i tng a dign-tich dt dai vita sng voi dita, via séng voi mung, virda néa_khéng chat vat, vit vB ohw din Bac-Vige bj nan ahéa-min i trén mot cay eB vudag, cb ché Iéa 161 2000 ngwoi,, ditu thay & m§t noi n’o wén thé-giéj ngiy nay). ‘Vigt- Nam la mét xi thage ohigt-déi, nhung khi-hiu 6 Khéc hau ti Nam ra Bic, thudng néng va tm-thip, Bac - Vigt dong thiz6 2gt18 mot mia tiga 54. aire hod d8-dau din khé. chja, gié bée lanh thdi XA-HOI VIET-NAM XUA VA NAY B -gidp giéi Trung-Quéc 18 mét mitn 6n-déi, cé bén. mia 16 rt, mia smn dim im, 6 nhiéa ngay [ét phat mva cing cé kl mia nly cly cd moc manh. Mia hd néng, bite 6 khi | vit chju ahung cing [a mia dB thio mc sinh si nk cho néng nghigp. Céc béah dich, t abat con tré hay phét sinh trong vu hi. Vio khoing théng séu hay thing bay thong c6 nude léndo ching tra mua to nhw tit nude tit .ede ving. thuong-du vé ding-bing dé sinh ra_ngn lyt, xa kia hay phé ve dé digs, gly. nén nhitu ow thigt hai vé tai san va tinhméah cho din ching ving Trmg-Chiu. Cuge ching moi voi nude It hang nim de doa dé dite, ding kt It mot cing cugevi dai cla dan te VigeNam wi qua bao uhiéu thé-ky trong khi khoa-hgc chua duge Sp-dyng. Day IA mgt cuge chiga diu gita Newei va Thige. Nhién <6 lé n6 di hun diic cho din te ching ta chi dite’ tinh kign hin 78 me tinh thin chia, dung rét déng k®. Nhwag cing ah yt ma mudag,, dit thém miu, mo & ofc ding-bing stag Ciru-Long va song Nhe-H&. Mia tha cé.nhing ugly ning dja ahimg cing v8 shing ghy chét doi 'aGug cia ciy cd bit diu ngimg we cho dén Khéng cin cé, nhitng con gi tah gié mia. thu, néng hanh thuémg hay lam: cho nhing ngudi kém ay thay dBi thai-tide rat dot ngdt, dang néng i ngay. ra budt lank. Ta cba Hin wd vio Nam Vigt Khichfu inh abe tag bigt, OF diy 06-16 x@t hai mta mira, ning ahét 1a & Nam-Viee, aghia [a 06 6 thing -mra va 6 thing nhigw trim mira d3- xudng trong chéc Ht thrdng, Budi & thyephim, rit nhida. nay gei.ld cée ding-bio thitu-s5 vi tr! qua bao d& cing sink séng voi nhau tuy khong tryc-tigp ahipe as wieT- sO TAN-dMEN: XA HOI wer -s NAM XUA VA NAY 2 cing’ chung Jung déu oft’ nhimg Ehi x8y 1 ahing,bién-26 Ion lao cla 'lich-sir va khong h8 06 ay mfu-thudn gi v8 quyén lei, tinhethin hay. vtech. © mika Thugng -du Bic - Viet cé din Thi,” Th3, Muda, Méu, Mao, Ning, Yeo, La-L’... Of cfc miéa andi ‘Tring. ‘Vigt ‘cS gidng ngwei Moi va Cham, 0 Nam-Vigt.trotig cde ving som'-lim ciiig o6 din Moi, Chim, cde thanh - thi cé Cha- ia, Khéch-trd cing ngudi Th ngubn géc Cao-Méx lau di siah sng a dy wal vb to Sn ahr ng Viet 2 cing Lhng bi mit ov d6-ky mio. Nhan dan Vigt-Nam & Bic-Viét cé vao'kholng 9 tigu ngwdi, ‘Trung-Vier c6 do 6 tigu, Nam-Vigt c6 ching 5 trigu, dé la con 05 kitm tra 30-nim v8 rage. Gis day cé th? con #3. 6 da ‘mgt xa ri, Cdn din thitu-s8 cing ti wen du6i mét trigu. (1) da ving. Ké lam nghé Ino-dag dim mya Negwéi fim cdc nghé nbn mba it-ra ngoai tri thi da tring miu ngh aga. V8 chita cao, ngw0i' Vigt-Nam phin ahiga tim thede (trang biah 1 thuée 60) ohd hon ngwéi Tau chit it, mit phin nhitu xwong xwong, ‘trén cao, rng, mat den va hoi xéch v8 ding diréi, gd mé cao, mii hoi tet, méi hoi diy, ring to thadng kh&ah, » téc den, day va cat ngin, Déng di lanh le, vé mit jy thin binh manh-dé nhung cing cét va ving chic. ‘Y-phye chfah cia nguoi din’ éng Vigt-Nam Ia céi fo dai, rong ‘wong mc thém go, ngén ps Ngwoi lao-dng vin quin éo‘ngia, & noi tinh thank ding miu Chén thén qué ding mau niu, mau den di ra ngoai tham be ban, dw lé-nghi thwong mic thém chiée 60 thim, dai qué géi. O chén thén qué thi thém chiée khin den chyp hay quan ngang dau Tim cho vé mt thém phn nghiém trang. Ngay nay & céc thanh- (Theo ay wie heyng ce 6g Tria-quéc-Anh con 36 nay oS thd Ten t6i tren 25 tif bei sige ke khsi din 48 xga Kia bj bits np dn lu, se angsosmmemiar thj ahéng ngwéi tin-tiém ahr céng-chéc, tricthirc, sinh-vién la ahimg phin-tir-c6- xdc-tiép yoi van-héa Tay-phwong thudng. van Au-phyc do lé thugn tiga va my-thuae. Dan ba Vite-Nam & déthj Bic-Vigt Khe din dng 8 ‘ch mic, quin den, éo dai thay dbi nhiga miu, chit Khin den cuga won ngarig diu. ©. thén'qué thi, mic vay, cb yém che, nguc cing <6 nhiéu ngudi mic quin nhy céc dan ba thinh hs. O-Trung- Vigt wd vie Nam-Viet, dan ba mic\ quan den, 40 ngan va béi téc. thicker hong bea. ‘Trong mbi née nha di cb Bia-téc, gia-trréng. Ngodi lang mac 6 ché-d} tb uedng, Ipehia, Ipe-toug vin wha... ing Sau nay nhé cuge xfic-tigp voi vin-héa Bic-phrrong kf-thuft canh-tée duge cli-thifn, ete ngwdi duoc-atre gie-sle gidp a, ning nghigp ti néa phét det. Nhin khiu bit diu tiog-gia, tf ngiy thém cimg dn waée Thiéa Nhign va vgn vit. Boi séng host dong va dBi dio tréng’ thy. Nhing ngiy mia déng théag xanh: twoi lai duéi dah’ mit ted Kch-thich do ©& cé cam urdng trong Khoing véi ho gin gti dB thi am-thi divc. He cing vui theo efi van vat. Ho kkhii cée c6ng vige ding. éng nhwng ung-dung thong thi r8i mo hi h2 dinh dém dB lim vui uk eré dén gid, ‘Trai géi hop nhau sing sich So quan tén nhing ngoa bi rong hay bén cdc ly tre xanh, hoi gitta noi dinh tung diém sb, hoc rin wy tin céc cly du, hoe tung Con, dénh Phét, ho¥e cét lén nhing cfu hét Dim d3 ca ngoi cdi tubi ue diy hita hen, mo mug hoke hy-vong hing chuyén Ita doi dim thém 16t dep, kode mimg budi thanh binh. Bay 18 nhing digu ca, abiing bai the mé ti doi séag néng nghigp thon phic hoin toin cé tiah céch binh din gitta nhing budi séug huy hoing cla ngiy xoin hay gitta nhiig dém tring trong bei canh ngon c31é ety gua nhGng doi méi thim cia.cée c6 then nit lun Juén mim cudi a2 hé ham ing Jen ahéah. RBi sau tiét xufn, do nhing cuge vai cong eGng, thanh quen biét-nhau, yéu nhaw dinh-uoe . trai dem miu cau déa xin bé me ngudi con ‘age cubi- i 1a m6t dip lang xém hwong thén vui chi uéng, nhai tau néi chuygn. Tria. cau [4 mt _mén cin trong, sy xi giao. vay. “Mitng rau 1a dau cdu chayen” ‘VE tau cau cé mot chuyén cb-tch rat lam-ly cdm-dong. Vao théi thugng cB hai anh.em mot-ahi kia thuong yéu mot ngudi con géi, Ngudi anh [dy doc 6 géi khigm ngwdi em dau dén myer vong bo ra di, Rbi anh di tim em, ve di tim chéng, nit cue be ngudi vi throng ahau tong cdi dai nghia anh em ching ve qué thigt gian nay vj chéa-t8 thé i; gi trwdnig Neguéi convidt-stt TAN-BIEN XA-HOQI VIBT-NAM XUA VA NAY Bt 30 tha ma chét ch. Ké héa ra hin dé v6i, 4 héa ra chy cau, RE biga think ely tu khong quin quit lay ahau. Ngwéitadem nhei qua cau va [dtu cing vai thi théy thinh mgt chit d3 twoi djm da, Mia 3 wroi, vi df oh ching 18 cd mi toh thuong yéu chin thit, ty thgt I o6 § nghta vo cing. "Nn chayée dn vt 06 aged twéng ting vi nhaj tru: ma wing thank den, dé la mgt diéu lim, That ra ring den vi ahugm: Bay [i mgt phong tye khéng riéng cla ngwoi Vigt, din An-B3, M-Lai, Nom-Dvong, Nhit-Bin mura kia cing ahujm ing. Rig den Ia mgt yéu-t8 v8 mj-thudt eda phynt. : «Ba throng mé lim dong titn «Bon throng ring nhdnh hat hayén kém thua (Ca-Dao) «Lay ching cho déng tim ching «Bé céng trang ditm md hing ring den® Con cé thé gidi thich vigc nhugm ring céch nio ching ? Cé ngudi néi ring ngudi Vige ching ta nhugm ring la d8.d8 ohéa nhan trong cugc dyng cham vii céc bé-lac khéc, nhung cé noi lai cho ye wg cling nhw tye béi téc chfah IA phin-ng cia dan we Viet fah-eéch déng-héa cla Téu trong théi dé he. Ve. vige hon nhan cila nguéi Vigt ching ta xua kia th) ite Hie lip gia diah ching phai [a d& cing meu cugc sing ma cbn 06 ¥ nghfa vi ngwdi chét va vi chv-ci at wots gna eg abe Liy ohau, ngudi Vige aght trade hét dén vn dé sinh con dé efi od c6 nguéi lo vige khéi hwong cho 1 tién va ci cho minh sau nay. Khong ngudi ké tx, d6 18 mgt sy dau dé nhyc nha v6 cing cho ngudi Vigt va day cing 18 mgt cin nguyén cla chi-nghfa da thé ngoii anh-hudng cia ché-d9 phong-kién. Ngwéi Vigt tin ring ngwoi chét ahung linh: hn cbn phing-phét & cha uhin-gian, bi ey loyén tig cornea con chéu, thi con chéu lo vige thé cfing dé t8 long throng nhé va cung kinh ngiroi qué-cd, mOt 18 nia [a sy mong mdi ngwoi chét phri-h§ cho ké sng.’ Méj tin twéng nay hiu trin ngép khép céc ting Iép din t8c ching ta’ ti xa dén nay. Newéi chét vao théi thireng ¢3, phai quin wong ahi. Ngwdi aha dyc g6 Jam fo quan hing ngay ding com aéc thd phyng nhir Khi cdn sng. Céc ding bao thitu-sd nhit la din Mong, Thd vin cba gi phong-tyc may dén bay gid. Lic dem chén ngwéi ta cing phai vii theo d3 an théc dymg cho Tigh ba khdi ph&i thigu thén (tyc-dét vang mi di do §-tréng ndy by gi gba mt ba), dng moi, vige thay ach vA tréng nom cfc chéu. Céc ahi chép sit cho ring tye aby phét sigh v1 Ijdo kinh-té, tee [a ta Khdog. mba ahigm-vg du-ahjp vin-héa Trung-Quéc vie dit niy va thi-tiéy nhing-tép-tyc cla din ban-ths. Vé y-phuc, ngudi thuyag-d Khi ‘hiv bidt dt iy ny fo * dé sing. tin trudng, rét muét ‘thi lay 1é hay v3 ely ‘he th thin, sau may cé nghé dét méi biét déng khd, quan khin, mic quin 0. Ngwéi binh din khi xa lic & aha chi déng fi kh va myc cdi 60 -ngén,