CHÖÔNG 2

CAÙC CÔ CAÁU CHÆ THÒ

I. Cô caáu chæ thò cô ñieän
(electromechanical indicators)
1. Nguyeân lyù chung:
Khi cho naêng löôïng ñieän (doøng ñieän hay ñieän
aùp) vaøo caùc cô caáu chæ thò cô ñieän, döôùc taùc
ñoäng cuûa töø tröôøng, naêng löôïng naøy seõ sinh
ra moâ men quay (rotation torque)

dWe Trong ñoù:

Mq =
d We : Naêng löôïng ñieän töø
 : Goùc quay
Neáu ñaët vaøo truïc phaàn ñoäng moät loø xo caûn, khi
phaàn ñoäng quay loø xo sinh ra moät moâ men caûn
(backwards torque):
Trong ñoù : D laø moâ men caûn
M c = D. rieâng phuï thuoäc vaøo kích thöôùc
vaø vaät lieäu cheá taïo loø xo
Döôùi taùc ñoäng cuûa hai moâ men naøy, phaàn ñoäng
cô caáu ño seõ döøng ôû vò trí caân baèng khi
dWe dWe
Mc = Mq  D. =  =
d D.d
Phöông trình naøy laø phöông trình ñaëc tính thang ño
2. Cô caáu töø ñieän (moving coil meters):
1: moving coil
2: permanent
magnet
3: axle
4: pointer
5: bearings
6: spring
7: correction of
zero)
Nguyeân lyù laøm vieäc:
Khi coù doøng ñieän chaïy vaøo cuoän daây, döôùi
taùc ñoäng cuûa töø tröôøng nam chaâm vónh cöûu,
khung quay xuaát hieän moâmen quay:
dWe d (.I ) d ( B.S.N .I . )
Mq = = = = B.S .N .I
d d d
Trong ñoù :
B: caûm öùng töø cuûa NCVC
S: dieän tích khung quay
N: soá voøng cuûa cuoän daây
: töø thoâng
Khi loø xo caûn bò xoaén laïi, sinh ra moment caûn

M c = D.
Khung quay ñöùng yeân khi moment quay vaø
moment caûn caân baèng

M c = M q  D. = B.N .S .I
B.N .S .I
 = = K .I = f ( I )
D
➢ Caùc ñaëc tính cuûa cô caáu töø ñieän:
❖ Öu ñieåm:
⬧ Ñaëc tính thang ño chia ñeàu
⬧ Ñoä nhaïy doøng ñieän SI khoâng ñoåi
⬧ Ñoä chính xaùc cao, coù theå ñaït caáp chính xaùc 0,5%
⬧ Ít chòu aûnh höôûng töø tröôøng ngoaøi
⬧ Coâng suaát tieâu thuï nhoû (töø 25W ÷ 200W)
⬧ Ñoä caûn dòu toát
❖ Nhöôïc ñieåm:
⬧ Chæ söû duïng trong maïch moät chieàu
⬧ Khaû naêng chòu quaù taûi keùm
⬧ Cheá taïo phöùc taïp
⬧ AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä ñeán ñoä chính xaùc
⬧ Khung quay deã bò hö hoûng khi bò chaán ñoäng
maïnh hoaëc di chuyeån quaù giôùi haïn
➢ ÖÙng duïng:
⬧ Duøng cheá taïo: Ampemet, voân met, ohm met…
⬧ Cheá taïo caùc loaïi ñieän keá coù ñoä nhaïy cao
⬧ Cheá taïo caùc ñaàu rung
⬧ Duøng laøm boä chæ thò trong caùc maïch ño caùc ñaïi
löôïng khoâng ñieän
⬧ Cheá taïo caùc duïng cuï ño ñieän töû, …
 3. Cô caáu ñieän töø (moving iron meters)
➢ Goàm loaïi huùt vaø loaïi ñaåy:
- Loaïi huùt (attraction type)

Kim chæ thò

Loø xo
- Loaïi huùt khaùc
1. Cuoän daây
2. Mieáng saét di ñoäng
3. Loø xo phaûn (caûn)
4. Truïc
5. Kim chæ thò
8
6. Thang ño
7. Ñoái troïng
8. Caûn dòu khoâng khí
- Loaïi ñaåy (repulsion type)

Cô caáu ñeäm
- Loaïi ñaåy khaùc

Kim chỉ thị

I
Nguyeân lyù laøm vieäc:
Khi coù doøng ñieän I chaïy vaøo cuoän daây, döôùi
taùc ñoäng cuûa doøng ñieän, xuaát hieän moâmen
quay:
2
L.I
dWe d ( 2 ) I 2 dL
Mq = = =
d d 2 d

Trong ñoù : L - ñieän caûm cuûa cuoän daây

Khi loø xo caûn bò xoaén laïi, sinh ra moment caûn

M c = D.
Khi caân baèng thì moment quay baèng moment caûn
2
I dL
M c = M q  D. =
2 d
dL
 = I = K .I = f ( I )
2 2 2

2 D.d
➢ Caùc ñaëc tính cuûa cô caáu ñieän töø:
❖ Öu ñieåm:
⬧ Coù theå söû duïng trong maïch moät chieàu vaø xoay
chieàu
⬧ Khaû naêng chòu quaù taûi lôùn
⬧ Caáu taïo ñôn giaûn
⬧ Ñoä tin caäy cao
❖ Nhöôïc ñieåm:
⬧ Ñaëc tính thang ño khoâng ñeàu
⬧ Coâng suaát tieâu thuï lôùn
⬧ Ñoä chính xaùc khoâng cao
⬧ Ñoä nhaïy thaáp
⬧ AÛnh höôûng cuûa töø tröôøng ngoaøi lôùn
⬧ Khi ño bò sai soá do hieän töôïng töø treã, töø dö

➢ ÖÙng duïng: Duøng cheá taïo ampemet, voân met

trong maïch xoay chieàu taàn soá coâng nghieäp
4. Cô caáu ñieän ñoäng (Electrodynamic
meters)

I1 I2
 Kim chæ thò

Cuoän Cuoän
di ñoäng coá ñònh
Loø xo
Nguyeân lyù laøm vieäc:
Khi cho doøng ñieän chaïy vaøo cuoän daây tónh,
trong loøng cuoän daây xuaát hieän töø tröôøng. Töø
tröôøng naøy taùc ñoäng leân doøng ñieän trong
khung quay vaø taïo moment quay:

dWe
Mq =
d
Trong ñoù : We – naêng löôïng ñieän töø tích luõy
trong caùc cuoän daây
▪ Khi cho doøng ñieän 1 chieàu I1, I2 vaøo 2 cuoän
daây thì naêng löôïng ñieän töø coù daïng:

1 1
We = L1.I1 + L2 .I 2 + M12 .I1.I 2
2 2

2 2

Trong ñoù :
M12 –hoã caûm giöõa caùc cuoän daây tónh vaø ñoäng
L1, L2 –ñieän caûm cuûa caùc cuoän daây tónh vaø ñoäng
Caùc giaù trò ñieän caûm L1, L2 khoâng thay ñoåi khi
khung quay quay neân ta ñöôïc:

dWe dM12
Mq = = I1.I 2
d d
ÔÛû vò trí caân baèng thì: Mq = Mc
dM 12
 I1.I 2 = D.
d
1 dM 12
 = I1.I 2 = K .I1.I 2
D d
▪ Khi cho doøng ñieän xoay chieàu vaøo caùc cuoän
daây thì moment töùc thôøi coù daïng:
dM12 1 T
mqt = i1.i2  M q = 0 mqt .dt
d T
Neáu i1=I1msint vaø i2=I2msin(t-) thì:
dM12
Mq = I1.I 2 .cos 
d
Trong ñoù:  goùc leäch pha giöõa hai doøng ñieän
ÔÛû vò trí caân baèng thì: Mq = Mc

dM12
I1.I 2 .cos  = D.
d
1 dM12
 = I1.I 2 .cos  = K .I1.I 2
D d
Nhö vaäy:  = K.I1.I2=f(I1.I2)
➢ Caùc ñaëc tính cuûa cô caáu ñieän ñoäng:
❖ Öu ñieåm:
⬧ Coù theå söû duïng trong maïch moät chieàu vaø
xoay chieàu
⬧ Coù ñoä chính xaùc cao khi ño trong maïch
xoay chieàu vì khoâng toån hao trong loõi
theùp.
❖ Nhöôïc ñieåm:
⬧ Ñaëc tính thang ño khoâng ñeàu
⬧ Coâng suaát tieâu thuï lôùn
⬧ Moment quay khoâng lôùn
⬧ AÛnh höôûng cuûa töø tröôøng ngoaøi lôùn
⬧ Khaû naêng chòu quaù taûi keùm
➢ ÖÙng duïng: Duøng cheá taïo ampe met; voân met;
watt met trong maïch moät chieàu vaø xoay chieàu
taàn soá coâng nghieäp; caùc pha keá hay cos keá…
II. Cô caáu chæ thò soá
❖ Chæ thò baèng led 7 ñoaïn (7 segment )

❖ Chæ thò bằng LCD (Liquid Crystal Display)

III. Cô caáu chæ thò töï ghi (Recorders)
➢ Ống phoùng (tia) ñieän töû (Cathode Ray Tube: CRT)