(Dayhoctoan.vn) -Bài Tập Phương Trình Lượng Giác Có Lời Giải

WWW.DAYHOCTOAN.
VN
HƯỚNG DẪN GIẢI PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CƠ BẢN VÀ ĐƠN GIẢN
I. PHƯƠNG TRÌNH BẬC NHẤT ĐỐI VỚI SINX VÀ COSX
Bài 1. Giải các phương trình sau :
 x x
2
a.  sin  cos   3cosx=2 b.

1  2sin x  cosx  3
 2 2 1  2sin x 1  s inx 
c. sinx+cosxsin2x+ 3cos3x=2  cos4x+sin3 x  d. 3cos5x-2sin3xcos2x-sinx=0
Giải
2
 x x 1 3 1
a.  sin  cos   3cosx=2  1+sinx+ 3cosx=2  sinx+ cosx=
 2 2 2 2 2
    
 x    k 2  x    k 2
  
 sin  x    sin  
3 6

6
k  Z 
 3 6  x    5  k 2  x    k 2
 3 6  2
 
 x   6  k 2
 1 
1  2sin x  cosx s inx  -
 3 . Điều kiện : 
 7
 k 2
b. 2  x 
1  2sin x 1  s inx  s inx  1  6
 
 x  2  k 2

Khi đó :
1  2sin x  cosx  3  cosx-sin2x=1-sinx+2sinx-2sin 2 x
1  2sin x 1  s inx 
   
 cosx-sinx=sin2x+cos2x  2cos  2x-   2cos  x  
 4  4
    
 2 x  4  x  4  k 2  x  2  k 2 2
  xk k  Z 
 2 x     x    k 2  x  k 2 3
 4 4  3
c.
s inx+cosxsin2x+ 3cos3x=2  cos4x+sin 3 x   s inx+
sin3x+sinx 3sinx-sin3x
 3cos3x=2cos4x+
2 2
 3s inx  sin 3x  2 3cos3x=4cos4x+3sinx-sin3x
1 3
 2sin 3x  2 3cos3x=4cos4x  sin 3x  cos3x=cos4x
2 2
   
4 x  3 x   k 2 x   k 2
   
 cos4x=cos  3x+   
6

6
k  Z 
 6  4 x  3x    k 2  x     k 2
 6  42 7
d. 3cos5x-2sin3xcos2x-sinx=0  3cos5x-  sin5x+sinx   s inx=0
3 1
 3cos5x-sin5x=2sinx  cos5x- sin 5x  sinx
2 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 1
WWW.DAYHOCTOAN.VN
     k
 5 x    x  k 2  x 
  
 cos  5x+   s inx=cos   x   
6 2

18 3
k  Z 
 6 2  5 x    x    k 2  x     k
 6 2  6 2
a. 4  sin 4 x  cos4 x   3 sin 4 x  2 b. 2 2  s inx+cosx  cosx=3+cos2x
c. cos 2 x  3 sin 2 x  2  s inx+cosx  d. sin 4 x  cos 4 x  2 3 s inxcosx+1
Giải
a. 4  sin 4 x  cos4 x   3 sin 4 x  2  4 1  sin 2 2 x   3 sin 4 x  2
1
 2 
 3  1  2sin 2 x   3 sin 4 x  2  cos4x+ 3 sin 4 x  1
2
1 3 1   1 2
 cos4x+ sin 4 x    cos  4x-     cos
2 2 2  3 2 3
  2   k
 4 x  3  3  k 2 x  4  2
  k  Z 
 4 x     2  k 2  x     k
 3 3  12 2
b. 2 2  s inx+cosx  cosx=3+cos2x  2 sin 2 x  2 2cos 2 x  3  cos2x
 2 sin 2 x  2 1  cos2x   3  cos2x  2 sin 2 x  
2 1 cos2x=3- 2
 2 1  5  2 2,  
2 2
Ta có : a 2  b2  2  c2  3  2  11  6 2 . Do đó :
11 6 2   5  2 2   6  4 2  36  32  0  c2  a2  b2 . Phương trình vô nghiệm .

 
c. cos 2 x  3 sin 2 x  2  sinx+cosx   cos2x- 3 sin 2 x  2sin  x  
4  
1 3      
 cos2x- sin 2 x  sin  x    sin  2 x    sin  x  
2 2  4  6  4
    5
 2 x  6  x  4  k 2  x  12  k 2
  k  Z 
 2 x    3  x  k 2  x  11  k 2
 6 4  36 3
d. sin x  cos x  2 3 s inxcosx+1  cos2x+ 3 sin 2 x  1
4 4
1 3    2
 cos2x+ sin 2 x  1  cos  2x-   cos  2 x     k 2  x   k
2 2  3 3 3
     2   4 
a. 4sin x sin   x  sin   x   4 3cosx cos  x   cos  x    2
3  3   3   3 
3
b. 2sin 4 x  16sin 3 x.cosx  3cos 2 x  5 c. 1  sin 4 x  cos 6 x  sin 6 x
8
Giải
     2   4 
a. 4sin x sin   x  sin   x   4 3cosx.cos  x   cos  x    2
3  3   3   3 
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 2    2 
 2sin x  cos2x-cos   2 3cosx cos  2 x  2   cos    2
 3    3 
1 1
 2sin xcos2x+2sinx.  2 3cosx.cos2x-2 3cosx.  2
2 2
 sin 3 x  s inx+sinx  3  cos3x+cosx  - 3cosx  2
1 3 2   
 sin 3x  3cos3x= 2  sin 3x  cos3x=  cos  3x-   cos
2 2 2  6 4
  k 2
 x  36  3
 k  Z 
 x     k 2
 36 3
b. 2sin 4 x  16sin 3 x.cosx  3cos 2 x  5
Ta có : 16sin 3 xcosx  4cos x  3sin x  sin 3x   6sin 2 x  2.2sin 3x.cosx
=6sin2x-2  sin4x+sin2x   4sin 2 x  2sin 4 x
Cho nên (1) : 2sin 4x  4sin 2x  2sin 4x+3cos2x=5  4sin2x.+3cos2x=5
4 3 
 sin 2 x  cos2x=1  cos  2x-   1  2 x    k 2  x   k  k  Z 
5 5 2
3 4
Và : cos = ;sin  
5 5
3
c. 1  sin 4 x  cos 6 x  sin 6 x
8
3 3  1  cos4x  5 3
Do : sin 6 x  cos6 x  1  sin 2 2 x  1      cos4x
4 4 2  8 8
3 5 3  
Cho nên (c) trở thành : 1  sin 4 x   cos4x  cos4x-sin4x=1  2cos  4x+   1
8 8 8  4
    k
 4x+   k 2  x
  2 
 cos  4x+    cos   4 4 
2
k  Z 
 4 2 4  4x+      k 2  x     k
 4 4  8 2
a. sin 8 x  cos6x= 3  sin 6 x  cos8x  b. cos7x-sin5x= 3  cos5x-sin7x 
c. 3sin 3x  3cos9x=1+4sin 3 3x d. 3cos5x+sin5x-2cos2x=0
Giải
a. sin 8 x  cos6x= 3  sin 6 x  cos8x   sin 8 x  3cos8x= 3 sin 6 x  cos6x
Chia hai vế ơhw[ng trình cho 2 ta có :
1 3 3 1    
 sin 8x  cos8x= sin 6 x  cos6x  sin  8x-   sin  6 x  
2 2 2 2  3  6
      
8 x  3  6 x  6  k 2  2 x  2  k 2  x  4  k
   k  Z 
8 x    6 x  5  k 2 14 x  7  k 2  x    k
 3 6  6  12 7
b. cos7x-sin5x= 3  cos5x-sin7x   cos7x+ 3 sin 7 x  3cos5x+sin5x
Chia hai vế phương trình cho 2 ta có kết quả :
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1 3 3 1    
 cos7x+ sin 7 x  cos5x+ sin5x  cos  7x+   cos  5x- 
2 2 2 2  3  6
      
7 x  3  5 x  6  k 2  2 x   2  k 2  x   4  k
   k  Z 
7 x    5 x    k 2 12 x     k 2  x     k
 3 6  6  72 6
c. 3sin 3x  3cos9x=1+4sin 3x 3
Từ công thức nhân ba : sin 9 x  3sin 3 x  4sin 3 3 x cho nên phương trình (c) viết lại :
1 3 1
3sin 3x  4sin 3 3x  3cos9x=1  sin 9 x  3cos9x=1  sin 9 x  cos9x=
2 2 2
     k 2
 9x-  k 2  x 
  1 
 cos  9x-  =  cos  
6 3

18 9
k  Z 
 6 2 3 9x-      k 2  x     k 2
 6 3  27 9
3 1  
d. 3cos5x+sin5x-2cos2x=0  cos5x+ sin5x=cos2x  cos  5x-   cos2x
2 2  6
     k 2
5 x  6    k 2  x 

3

30 5
k  Z 
5 x   
  k 2   k 2
x 
 6 3  10 5
II. PHƯƠNG TRÌNH : BẬC NHẤT - BẬC HAI

ĐỐI VỚI MỘT HÀM SỐ LƯỢNG GIÁC
 cos3x+sin3x 
a. 5  sinx+   3  cos2x b. cos 2 3x.cos2x-cos 2 x  0
 1  2sin 2 x 
    3
c. cos4 x  sin 4 x  cos  x-  .sin  3x     0 d. 4.s inxcosx+3sin 2 x  6sin x
 4  4 2
Giải
 cos3x+sin3x  1
a. 5  sinx+   3  cos2x . Điều kiện : sin 2 x   2 (*)
 1  2sin 2 x 
Phương trình (a) trở thành :
 sinx+2sinx.sin2x+cos3x+sin3x   sinx+cosx-cos3x+cos3x+sin3x 
 5   3  cos2x  5    3  cos2x
 1  2sin 2 x   1  2sin 2 x 
s inx+cosx+sin3x  s inx+sin3x   cosx 2sin 2 x.cosx+cosx cosx 1+2sin2x 
     cosx
1  2sin 2 x 1  2sin 2 x 1  2sin 2 x 1  2sin 2 x
 1
 cosx=
Cho nên (a)  5cos x  2  2 cos x  2 cos x  5cos x  2  0 
2 2
2

cosx=2>1
 
 x   k 2
1 3
Vậy : cos x    . Kiểm tra điều kiện :
2  
x    k 2
 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
2 
- 2sin   4k   1  2.  1  2  0 . Cho nên nghiệm phương trình là x   k 2
1
 3  2 3
2
- 2sin    4k   1  2.     1  0 Vi phạm điều kiện , cho nên loại .
1
 3   2

Tóm lại phương trình có một họ nghiệm : x   k 2
3
1+cos2x
b. cos 2 3 x.cos2x-cos 2 x  0  cos 2 3 x.cos2x- 0
2
 2cos2 3x.cos2x- 1+cos2x   0  cos2x 1+cos6x   1  cos2x=0  cos6x.cos2x=1
cos4x=1
 cos8x+cos4x=2  2 cos 4 x  cos4x-3=0  
2
cos4x=- 3  1
 2
k
Do đó : cos 4 x  1  4 x  k 2  x  k  Z 
2
c.
    3 1 1    3
cos4 x  sin 4 x  cos  x-  .sin  3x     0  1  sin 2 2 x  sin  4 x    sin 2 x    0
 4  4 2 2 2  2  2
 1  sin 2 2 x   cos4x  sin 2 x    0  2  sin 2 2 x    1  2sin 2 2 x   sin 2 x   3  0

1 1 3
2 2 2
sin2x=1  
 sin 2 2 x  sin 2x-2=0    sin 2 x  1  2 x   k 2  x   k  k  Z 
sin2x=-2<-1 2 4
sinx=0
d. 4.sinxcosx+3sin 2 x  6sin x  sinx  4cosx+3sinx-6   0  
4cosx+3sinx=6
- Với sinx =0  x  k  k  Z 
- Do : 42  32  25  62  36 . Cho nên phương trình 4cosx+3sinx=6 vô nghiệm .
Bài 2. Giải các phương trình sau
x  x
a. sin 2 3x  cos 2 4 x  sin 2 5 x  cos 2 6 x b. sin 2    tan 2 x  cos2  0
2 4 2
   
c. tan   x   2 tan  2 x    2 d. 5.s inx-2=3 1-sinx  .tan 2 x
2   2
Giải
a. sin 3x  cos 4 x  sin 5 x  cos 6 x
2 2 2 2
1  cos6x 1  cos8x 1  cos10x 1  cos12x

      cos8x+cos6x    cos10x+cos12x 
2 2 2 2
 
   x   k
 x  2  k 
2
cosx=0  k
 2cos7xcosx  2cos11xcosx    11x  7 x  k 2   x  k  Z 
cos11x=cos7x  2
11x  7 x  k 2 

  x  k
 9
x  x
b. sin 2    tan 2 x  cos2  0 . Điều kiện : cosx khác không .
2 4 2
Khi đó phương trình trở thành :
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 
1  cos  x-  2
1  s inx  1  cos x  1  cosx
2
 2  sin x 1  cosx
  0  0
2 cos 2 x 2 2 1  sin 2 x  2

1  cosx  1  cosx   1  cosx  0  1  cosx  1  cosx   1  0
 
2 1  sin x  2 2  1  s inx  
 x    k 2
1  cosx   cosx-sinx   cosx=-1 cosx=-1
 0   k  Z 

2  1  s inx    sinx+cosx=  t anx  1  x     k
 4
      
c. tan   x   2 tan  2 x    2 . Điều kiện : 
sinx 0 sinx 0
  x  k k  Z 
2   2 sin 2 x  0 cosx  0 2
cosx 2cos2x 2 cos 2 x  cos2x
Phương trình (c)  cot x  2 cot 2 x  2   2 2
sinx sin 2 x s inx.cosx

 2 cos 2 x  cos2x  sin 2 x  1  cos2x   cos2x=sin2x  sin2x=1  x=  k  k  Z 
4
Nghiệm này thỏa mãn điều kiện .

d. 5.s inx-2=3 1-sinx  .tan 2 x . Điều kiện : cos x  0  x   k  k  Z 
2
sin 2 x 3 1  sinx  sin x 3sin 2 x
2
3sin 2 x
d  5.sinx-2=3 1-sinx  . 2    5.sinx-2=
cos x 1  sin 2 x 1  sinx 1  sinx
 1
s inx=-
  5.s inx-2 1  s inx  =3sin 2 x  2sin 2 x  3sin x  2  0   2

 s inx=2>1
 
 x    k 2
1
Vậy phương trình có nghiệm : sin x     6
 k  Z  ( Thỏa mãn diều kiện )
2  x  7  k 2
 6
a. 2sin 3 x 
1
 2 cos 3 x 
1
b.
 
cosx 2sinx+3 2  2cos 2 x  1
1
s inx cosx 1  sin 2 x
x x x 3x 1
c. cos x.cos .cos  s inx.sin .sin  d. 4cos3 x  3 2 sin 2 x  8cos x
2 2 2 2 2
Giải
1 1 sinx  0 
a. 2sin 3 x   2 cos 3 x  . Điều kiện :   x  k k  Z 
s inx cosx cosx  0 2
1 1 2sin 3 x.s inx-1 2 cos 3 x.cosx  1
Khi đó : 2sin 3 x   2 cos 3 x   
s inx cosx s inx cosx
cos2x-cos4x-1 cos4x+cos2x  1 cos2x-2cos 2 x cos2x+2cos 2 2 x
2
   
s inx cosx s inx cosx
1-2cos2 x 1+2cos2 x  cosx-sinx-2cos2x  cosx-sinx 
 cos2x     0  cos2x 0
 s inx cosx  sinx.cosx
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 6
WWW.DAYHOCTOAN.VN
  k
  x  
cos2x=0 4 2   k
  x 
 1-2cos2x    
 cos2x  cosx-sinx   k  Z 
4 2
  0   tanx=1   x   k   
 sinx.cosx   4  x    k
1   
cos2x=      6
 2 
x k
6
Các họ nghiệm này thỏa mãn điều kiện .
b.
 
 1 . Điều kiện : sin 2 x  1  x 

 k  k  Z  (*)
1  sin 2 x 4
Khi đó :
 
 1  sin 2 x+3 2cosx  2cos 2 x  1  1  sin 2 x
1  sin 2 x
 2
cosx= 2 
 2cos x  3 2cosx  2  0  
2
2  cosx=  x    k 2
2 4
cosx= 2  1

Nhưng do điều kiện (*) Ta chỉ có nghiệm : x    k 2 , thỏa mãn .Đó cũng là nghiệm
4
x 3x x 3x 1
c. cos x.cos .cos  s inx.sin .sin   cosx  cos2x+cosx   s inx  cosx-cos2x   1
2 2 2 2 2
 cos2x  cosx+sinx   cos x  sin xcosx  1  cos2x  cosx+sinx   sinxcosx-sin 2 x  0
2
 cos2x  cosx+sinx   sinx  cosx+sinx   0   cosx+sinx  cos2x-sinx   0

 
 x   4  k
 t anx=-1 
 cosx+sinx   0    k 2
 
    x   k  Z 
 cos2x-sinx   0 
cos2x=sinx=cos   x  6 3
2  
 x     k 2
 2

d. 4cos3 x  3 2 sin 2 x  8cos x  2cos x 2cos2 x  3 2 sinx-4  0 . 
cosx=0
 2cos x  0 
cosx=0 sinx= 2
  
 2 1  sin x   3 2 s inx-4=0  2sin x  3 2 s inx+2=0

2 2
2

s inx= 2  1
 
 x  2  k
cosx=0 
 
Do đó Phương trình có nghiệm :   x   k 2  k  Z 
sinx= 2  4
 
 x  3  k 2
2
 4
   
a. cos  2 x    cos  2x-   4sin x  2  2 1  sinx 
 4  4
4sin 2 2 x  6sin 2 x  9  3cos 2 x

b. 3cot 2 x  2 2 sin 2 x  2  3 2 cosx  c.
cosx
0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1 2
d. Cho : f ( x)  s inx+ sin 3 x  sin 5 x . Hãy giải phương trình : f'(x)=0.
3 5
Giải
a.
   
 cos  2 x    cos  2x-   4sin x  2  2 1  s inx 
 4  4

 2cos 2 x.cos  4sin x  2  2 1  s inx 
2
 x    k 2
 
 sin x 4  2  2  2  s inx=
2+ 2
4 2
 sin   
 x      k 2
k  Z 
 
b. 3cot 2 x  2 2 sin 2 x  2  3 2 cosx . Điều kiện : sin x  0  x  k
Chia hai vế phương trình cho : sin 2 x  0 . Khi đó phương trình có dạng :
2
   cosx 
 3cot x  2 2 sin x  2  3 2 cosx  3  2   2 2  2  3 2  2 
2 2
 sin x 

 cosx 
 sin x 

t  2
cosx
sin x
2
 
Đặt : t  2  3t  2  3 2 t  2 2  0   2
t 
 3
cosx=- 2  1

 2  2
cosx= 2 sin x 2
 cosx=
 2cos x  cosx- 2  0
2
 cosx=
   2  2
cosx= 2 sin 2 x  2 cos x  3cos x  2  0
2
 1
 cosx= 1
3
 cosx= 2
2

cosx=-2<-1
 2  
cosx=  x    k 2
Do đó phương trình có nghiệm :   2  4
k  Z 
 1 
 x    k 2
cosx= 2  3
4sin 2 x  6sin x  9  3cos 2 x
2 2

c.  0 . Điều kiện : cosx  0  x   k  k  Z 
cosx 2
4sin 2 x  6sin x  9  3cos 2 x
2 2
Khi đó :  0  4 1  cos 2 2 x   3 1  cos2x   9  3cos 2 x  0
cosx
t  cos2x; t  1
t  cos2x; t  1  t  1 t  1
 4cos 2 x  6 cos 2 x  2  0   2
2
 
2t  3t  1  0 
 1 t   1
 t   2  2
 
cos2x  1  x  2  k 
 1  . Nhưng nghiệm : x   k vi phạm điều kiện .
cos2x    x     k 2
 2  3

Vậy phương trình có nghiệm : x    k 2  k  Z 
3
1 2
d. Cho : f ( x)  s inx+ sin 3 x  sin 5 x . Hãy giải phương trình : f'(x)=0.
3 5
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 8
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Ta có : f '  x   cosx+cos3x+2cos5x=0   cos5x+cosx    coss5x+cos3x   0
t  cosx; t  1

 2 cos 3xcos2x  2 cos 4 x cos x  0   3
 4t  3t  2t  1  t  2  2t  1  1  0
2  2 2

t  0 cosx  0

t  cosx; t  1 t  cosx; t  1
 5  
 2 9  17  
 2cos 2 x  9  17
2t 8t  9t  2   0
t 
16t  18t  4t  0

3 4 2
  
16 8
cosx  0 cosx  0
 
cos2x  9  17  1 cos2x  9  17  1  1  17
 8  8 8

- Trường hợp : cosx=0  x   k
2
 1- 17  
cos2x=  cos  x=  +k
 2x=   +k2
- Trường hợp :   8
  2
k  Z 
 1+ 17  2x=    k 2 
 x=   k
cos2x=  cos 
 2 2
5x x
a. sin  5cos 2 x.sin b. sin 2 x  cot x  tan 2 x   4cos2 x
2 2

d. tan 3  x    t anx-1
6x x
c. 2 cos 2  1  3cos
5 5  4
Giải
5x x
a. sin  5cos 2 x.sin
2 2
x
Đặt : t   x  2t . Khi đó phương trình trở thành : sin 5t  5cos 2 2t sin t (2)
2
Nhan hai vế với 2cost ta được :
 2sin 5t.cost=5cos 2 2t.2cost.sint  sin6t+sin4t=5cos 2 2t.sin 2t
5 5
 sin6t+sin4t= cos2t.2 cos 2t sin 2t  sin 4t.cos2t
2 2
 3sin 2t  4sin 2t  2sin 2t.cos2t- 5cos 2 2t.sin2t=0
3
 
 sin 2t  3  4sin 2 2t  2.cos2t- 5cos2 2t  =0  sin 2t 3  4 1  cos 2 2t   2.cos2t- 5cos2 2t =0
sin2t=0 2t  k 2
 sin 2t 1  2.cos2t+cos 2 2t  =0     x  2k
cos2t=1 2t  k 2
b. sin 2 x  cot x  tan 2 x   4cos2 x
sin t  0
Điều kiện :  . Khi đó phương trình trở thành :
cos2t  0
 cosx sin 2 x   cos xcos2x+sin2x.sinx 
 sin 2 x     4cos x  sin 2 x 
2
  4cos x
2
 sinx cos2x   sinxcos2x 

 cosx  2  1 
 2sin x.cosx    4cos x  2cos x 
2
 2  0
 sinxcos2x   cos2x 
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 
 2cos 2 x=0  x  2  k
   k  Z  Các nghiệm thỏa mãn điều kiện .
cos2x= 1  
 2 x    k
 6
6x x x
c. 2 cos 2  1  3cos . Đặt : t   x  5t . Khi đó phương trình có dạng :
5 5 5
 2 cos 6t  1  3cos t  2  cos12t=3cost  3cost-cos12t=2
2
t  k 2
cost=1 t  k 2 
Chỉ xảy ra khi :     l . Nếu phương trình có nghiệm thì tồn
cos12t=1 12t  l 2 t  6
l
tại k,l thuộc Z sao cho hệ có nghiệm chung . Có nghĩa là : k 2   k , l  Z  
6
l 12k
k 2   k , l  Z   12k  l  x   2k 
6 6

d. tan 3  x    t anx-1
 4
  
cos x- 0
Điều kiện :   4  * . Khi đó phương trình trở thành :
cosx  0


tan x  tan
 4  t anx-1  tanx-1   t anx-1  0   tanx-1  1  1  0   t anx=1
    tanx=0
1  t anx.tan tanx+1  tanx+1  
4
 
x =  k
 4 Nghiệm này thỏa mãn điều kiện (*)

 x=k
sin 4 2 x  cos 4 2 x 1 2
a.  cos 4 4 x b. 48   2 1  cot 2 x.cot x   0
    4
cos x sin x
tan   x  tan   x 
4  4 
c. sin 8 x  cos8 x  2  sin10 x  cos10 x   cos2x
5
4
cos2x 1
d. cot x  1   sin 2 x  sin 2 x
1+tanx 2
Giải
sin 2 x  cos 2 x
4 4
a.  cos 4 4 x .
     
tan   x  tan   x 
4  4 
       
Do : tan   x  tan   x   tan   x  cot   x   1 . Cho nên mẫu số khác không .
4  4  4  4 
1
Phương trình trở thành : sin 4 2 x  cos 4 2 x  cos 4 4 x  1  sin 2 4 x  cos 4 4 x
2
t 1
t  cos 2 4 x.0  t  1 
 2  1  cos 4 x   2cos 4 x   2
2 4
 1
2t  t  1  0 t   2  0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 10
WWW.DAYHOCTOAN.VN
k
Vậy : t  1  cos 2 4 x  1  sin 4 x  0  x  .
4
 
Đối chiếu với điều kiện để tan   x  va tan   x  có nghĩa thì ta phải bỏ đi các nghiệm
4  4 
   
 k  2n  1  x  4  n  cos  4  x   0
 
ứng với k là lẻ :  . Do đó phương trình chỉ có
   
 k  2n  1  x    n  cos   x   0
 4 4 
n
nghiệm ứng với k là chẵn : x=  n  Z 
2
1 2 cosx  0 
b. 48  4  2 1  cot 2 x.cot x   0 . Điều kiện :   x  k (*)
cos x sin x sinx  0 2
1 2  cos2 x cos x 
Phương trình  48   2 1  . 0
cos x sin x  sin2x sinx 
4
1 2  sin 2 x sinx  cos2 x cos x  1 2 cosx

 48   2  .   0  48   2 0
cos x sin x 
4
sin2x sinx  4
cos x sin x 2sin 2 x.cosx
1 1
 48  4
 4  0  48sin 4 x cos 4 x  sin 4 x  cos 4 x  0
cos x sin x
 2
 t  0
 1  
t  sin 2 x;0  t  1
2
3
 3sin 4 2 x  1  sin 2 2 x   0   2 
 2  6t  t  2  0
 t  1
 2
1  k
Do đó : sin 2 2 x   1  2sin 2 2 x  0  cos4x=0  x=  . Thỏa mãn điều kiện (*)
2 8 4
 sin 8 x  cos8 x  2  sin10 x  cos10 x   cos2x
5
c. 4
  sin 8 x  2sin10 x    cos8 x  2 cos10 x   cos2x=0
5
4
 sin 8 x 1  2sin 2 x   cos8 x 1  2 cos 2 x   cos2x=0
5
4
5  5
 sin8 xcos2x-cos8 xcos2x  cos2x=0  cos2x  sin 8 x  cos8 x    0
4  4
 k
- Trường hợp : cos 2 x  0  x  
4 2
- Trường hợp : sin 8 x  cos8 x   4  sin 4 x  cos 4 x  sin 4 x  cos 4 x   5  0
5
4
 1   1 
 4  sin 2 x  cos2 x  1  sin 2 2 x   5  0  4cos2x 1  sin 2 2 x   5  0
 2   2 
 4cos2x+2cos2x 1  cos 2 x   5  0  2cos 2x+2cos2x+5  0
2 3
Đặt : t  cos2x  t  -1;1  VT  f (t )  2t 3  2t  5  f '(t )  6t 2  2  0  t  1;1

Chứng tỏ f(t) đồng biến . Khi đó tại f(-1)=1 và f(1)=9 cho nên với mọi t  1;1  f (t )  0
Vậy phương trình vô nghiệm .
cos2x 1 cosx  0
d. cot x  1   sin 2 x  sin 2 x . Điều kiện :   *
1+tanx 2  tanx  -1
WWW.DAYHOCTOAN.VN
cos x cos 2 x  sin 2 x
Phương trình trở thành :  1   sin x  s inx  cosx 
s inx sinx
1+
cosx
 1   t anx=1  tan  1
  cosx  sin x    cosx  sin x   0   2 
 s inx  cos x  s inx.cosx=0 cosx  cosx-sinx   0

Do cosx  0  Phương trình chỉ có nghiệm : t anx=-1  x=-  k  k  Z 
4
2
a. sin 2x  2tan x  3 b. cot x  t anx+4sin2x=
sin2x
c. 1  t anx 1  sin 2 x   1  t anx d. sin 4x  t anx
Giải
a. sin 2x  2tan x  3 . Điều kiện : cosx  0 . Khi đó phương trình viết lại :
t  t anx
  t  1  2t 2  t  3  0  t  1
2 tan x
  2 tan x  3   3
1  tan x
2
2t  3t  4t  3  0
2

Vậy phương trình có nghiệm là : t  1  t anx=1  x=  k  k  Z 
4
2 sinx  0
b. cot x  t anx+4sin2x= . Điều kiện :   x  m  m  Z *
sin2x cosx  0
cos x sinx 2 2 cos 2 x 2
Phương trình   +4sin2x=   4sin 2 x 
s inx cosx sin2x sin 2 x sin 2 x
2 2
 
 cos2x  2sin 2 x  2  cos2x=2 1-sin 2 x  2cos 2 x  cos2x=0
2
      k
cos2x=0  2 x  2  k  sin 2 x  sin  2  k   1  0  x  
    
4 2
.
cos2x= 1
   
 2  2 x   3  2k x    k
 6
Thỏa mãn (*)
c. 1  t anx 1  sin 2 x   1  t anx . Điều kiện : cosx  0
 2 t anx 
Khi đó phương trình trở thành :  1  t anx  1    1  t anx
 1+tan 2 x 
1  t anx 
2
 1  tan 2 x  2 tan 2 x
 1  t anx   1  t anx  1  t anx    1  0  1  t anx  0
1+tan 2 x  1  tan x  1  tan 2 x
2
 
 t anx=1  x   k
 

4  k  Z  . Thỏa mãn điều kiện (*).
 tanx=0
 x  k
d. sin 4x  t anx . Điều kiện : cosx  0 (*)
Có 2 phương pháp giải :
sinx
Cách 1. sin 4 x  t anx  sin 4 x   2sin 4 x.cosx=2sinx  sin5x+sin3x=2sinx
cosx
  sin5x-sinx  +  sin3x-sinx   0  2cos3x sin 2 x  2cos 2 x sin x  0
 2sin x  cos4x+cos2x+cos2x   0  2sin x  2cos 2 2x+2cos2x-1  0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 12
WWW.DAYHOCTOAN.VN

s inx=0
 s inx=0  x  k
s inx=0  -1- 3  
  cos2x=
  1 
 3 1    k  Z 
 2cos 2
x  2 cos 2 x  1  0 2 cos2x= x    k
  2  2
cos2x= 3  1
 2
sinx=0
 sinx  4cos2x.cos 2 x 1  0  
sinx
Cách 2.  2sin 2 xcos2x 
cosx 2cos2x(1+cos2x)-1=0
s inx=0
s inx=0
  3  1 . ( Như kết quả trên )
 2cos 2
2x+2cos2x-1=0  cos2x=
 2
4  
4   9
a. sin x  sin  x    sin 4  x    b.
 
sinx 3 2  2cos x  2sin 2 x  1
1
 4  4 8 1  sin 2 x
4x
c. 4cos4 x  3 2 sin 2 x  8cos x d. cos  cos 2 x
3
Giải
a.
 
2
      
2
 1  cos  2x+    1  cos  2x-   

4  4  9  2    2  
sin x  sin  x    sin  x     8sin x  8 
4 4
 9
 4  4 8   2   2  
    
    
1  cos2x   1  cos2 x 2  1  sin 2 x 2 
2
1 4
8  8       9  sin 2 x  2 3  2cos 2 x  2sin 2 x   9
4  2   2   2
 -2- 6
sin2x=  1
 2 cos 2 x  4sin 2 x  1  0  2sin 2 x  4sin 2 x  1  0  
2 2 2
 2  6
sin 2 x 
 2
 
6 2  x  2  k
Vậy phương trình có nghiệm : sin 2 x   sin    k  Z 
2  x      k
 2 2
b.
 
sinx 3 2  2cos x  2sin 2 x  1
 1 . Điều kiện : sin2x khác 1 (*)
1  sin 2 x
Phương trình trở thành :
 
 sinx 3 2  2cos x  2sin 2 x 1  1  sin 2 x  3 2 sinx  sin 2 x  2sin 2 x 1  1  sin 2 x
  
2  x   k 2
 s inx= 2
 2sin 2 x  3 2 s inx  2  0   2  s inx=  4
k  Z 
2  3
s inx= 2  1 x  k 2
 4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
  
Đối chiếu với điều kiện (*) thì với x   k  sin 2 x  sin   k 2   1 vi phậm điều
4 2 
3
kiện . Cho nên phương trình chỉ còn nghiệm : x   k 2
4

c. 4cos4 x  3 2 sin 2 x  8cos x  2cos x 2cos2 x  3 2 sinx-4  0 
cosx=0
 2 cos x  2 1  sin 2 x   3 2 s inx-4   0  
 2sin x  3 2 s inx+2=0
2
cosx=0  
  x   k
 sinx=
2

 2
k  Z 
2  x    k 2  x  3  k 2

s inx= 2  1  4 4
 2x 
1  cos3    2x 3
4x  2x   3  t  x t
d. cos  cos x  cos2   
2
 3 2 . Do đó :
3  3  2 2cos 2t  1  cos3t
u  cost
 2  2 cos 2 t  1  1  4 cos3 t  3cos t   3   u  1  4u 2  4u  3  0
4u  4u  3u  3  0

u  1
 u  1  0  cost=1 t  k 2  x  3k
3 
 2 
 u    1     k  Z 
 4u  4u  3  0  2 cost= 1 t     k 2  x     3k
 1  2  3  6
u 
 2
  3x 4x
a. sin 2 x  2 sin  x    0 b. 2 cos 2  1  3cos
 4 5 5
c. 3cos 4 x  2 cos 3x  1
2 2
d. 3tan2x-4tan3x= tan 3 x.tan 2 x
Giải
 
a. sin 2 x  2 sin  x    0  sin 2 x  sinx-cosx=0 .
 4 
    1 5
 t=sinx-cosx; t  2  sin 2 x  1  t 2  2 sin  x   
  4 2
   
1  t 2  t  0  t 2  t  1  0  t 
1 5
t 
1 5     1 5
 2 2  2 sin  x   
  4 2
    1 5   3
sin  x     sin  x     k 2  x     k 2
 4  2 2 
  
3 4
k  Z 
    1 5  x      k 2  x  3    k 2
sin  x     sin  
  4 2 2 3 4
3x 4x 6x 4x  2x   2x 
b. 2cos2  1  3cos  1  cos  1  3cos  cos3    2  3cos 2  
5 5 5 5  5   3 
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 14
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 2x 3 u  cost
t  x t 
  4 cos3 t  3cos t  3  2 cos 2 t  1  2  0  
u-1  4u 2  2u  5   0
3 2
 

cos3t  2  3cos 2t
u  1 cost=1  x  5k
  t  k 2 
     1- 21 
u  1  21  u  1  21  1 cost= 1- 21  t    k 2 x  
5
arxcos    5k
   2
4 4 4   4 
c. 3cos 4 x  2cos2 3x  1  3cos 2.2 x  1  cos6x   1  0
t  cos2x
 3  2 cos 2 2 x  1   4 cos3 2 x  3cos 2 x   2  0   3   t  1  4t 2  2t  5   0
4t  6t  3  5  0
2
t  1 t  1 cos2x=1  x  k

  1  21 1  21   1  21   1- 21   x  arccos  1- 21   k
t  t  1  t  cos2x=  
    4
4 4 4 4   
2
d. 3tan2x-4tan3x= tan 3 x.tan 2 x
cos2x  0
Điều kiện :  * Phương trình trở thành :
cos3x  0
 3tan 2 x  4 tan 3x  tan 2 3x.tan 2 x  3  tan 2 x  tan 3x   tan 3x  tan 3x.tan 2 x  1
 tan 2 x  tan 3x   1 tan 3x  3tan x  tan 3x  2 tan x  tan 3x  t anx  0
  
 tan 3x.tan 2 x  1 3
sin x sin 4 x sin x 4sin x cos x cos 2 x
2  02  0
cosx cos3x.cosx cosx cos3x.cosx
 1 2cos 2 x   cos3x+2cos2x.cosx 
 2sinx     0  2sinx  0
 cosx cos3x   cosx.cos3x 
s inx=0  x  k  x  k
  
cos3x+cos3x+cosx=0  3

 2 4cos x  3cos x  cosx=0 8cos x  5cos x  0
3

  x  k
 x  k 
 
 cosx=0   x=  k Đối chiếu với điều kiện ta thấy nghiệm
 2
 5 
cosx=  cos 5
 x=  arccos  k 2
 8
 8
   
x   k  cos3x=cos  3  3k   0 . Vi phạm điều kiện , nên bị loại .
2  2 
 x  k
Vậy phương trình còn có nghiệm là :   k  Z 
 x=  arccos 5  k 2
 8
13  3 x  1   3x 
a. cos 6 x  sin 6 x  cos 2 2 x b sin     sin   
8  10 2  2  10 2 
cos6 x  sin 6 x 1
c.  tan 2 x d. cos 2 x  cos 2 2 x  cos 2 3x  cos 2 4 x  2
cos 2 x  sin 2 x 4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Giải
13 3 13 3 1  cos4x  13 1  cos4x 
a. cos6 x  sin 6 x  cos 2 2 x  1  sin 2 2 x  cos 2 2 x  1  
8 4 8 4 2 8 2
3 1  3  k
 16  6 1  cos4x   13 1  cos4x   7 cos 4 x  3  cos4x=-  x   arccos    
7 4  7 2
3 x  3x 3 x  3x
b. sin     sin     2sin     sin   
1
 10 2  2  10 2   10 2   10 2 
 3x   3  
   3  y      3y
3 x x 3 2 10  10  10
Đặt : y     y
10 2 2 10  3
 x  5  2 y *
Do đó phương trình đã cho trở thành : 2sin y  sin   3 y   sin 3 y  3sin y  4sin 3 y
sin y  0 sin y  0
sin y  0
 4sin y  sin y  0  
3
 
 4sin y  1  0
2
 
2 1  cos2y   1  0 cos 2 y  1
 2
 3
 x  2k
 3 5
 y  k  y  k  x  5  2 k 

         x    4 k
 2 y    k 2  y    k  x  3  2  4k  15
 3  6  
5 3  x  19  4k
 15
cos x  sin x 1
6 6
 k
c.  tan 2 x . Điều kiện : cos2x  0  x   k  Z  .
cos x  sin x 4
2 2
4 2
3
1  sin 2 2 x t  sin 2 x
4 1 sin 2 x
Khi đó PTd/ trở thành :   4  3sin 2 2 x  sin 2 x   2
cos2x 4 cos2x 3t  t  4  0
t  1
sin 2 x  1
 4  t 1   x  . Phương trình vô nghiệm .
t    1 cos2x=0
 3
1  cos2x 1  cos4x 1  cos6x 1  cos8x
d. cos 2 x  cos 2 2 x  cos 2 3x  cos 2 4 x  2     2
2 2 2 2
  cos8x+cos2x    cos6x+cos4x   0  2cos5x.cos3x+2cos5xcosx=0
  k
 x  10  5

cos5x=0  k
 2 cos 5 x  cos3x+cosx   0    x   k  Z 
cos3x=-cosx=cos  -x 
 4 2

 x     k
 2
III. PHƯƠNG TRÌNH ĐỐI XỨNG THEO SINX, COSX
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 16
WWW.DAYHOCTOAN.VN
3
a. s inx+sin 2 x  cos3 x  0 b. sin 3 x  cos3 x  1  sin 2 x
2
c. 2  s inx+cosx   t anx+cotx d. 3  cot x  cosx   5  t anx-sinx   2
Giải
a. s inx+sin x  cos x  0 .
2 3
 sinx+sin 2 x  cos3 x  0  sinx 1  sinx   cosx 1  sin 2 x   0

 
s inx=1 x   k 2
 1  s inx   s inx+cosx 1-sinx    0    2
sinx+cosx-sinxcosx=0 2
t  2t  1  0
t  1  2   2  l      2 1
  2 sin  x    2  1  sin  x     sin 
t  2  1  4  4 2
 
 x    4  k 2
Do đó :  k  Z 
 x  3    k 2
 4
3
b. sin 3 x  cos3 x  1  sin 2 x   s inx+cosx 1  s inxcosx   1  3sin xcosx (1)
2
 3  t 2  2  3  t  1
2
 t 2 1   t 2 1 
Đặt : t  s inx+cosx; t  2  1  t 1    1 3   t 
 2   2   2  2
t  1

 t 3  3t 2  3t  1  0   t  1  t 2  4t  1  0  t  2  3   2  l  . Do đó phương trình :

t  2  3
      1  
 2 sin  x  4   1 sin  x  4    x  k 2  x   k 2
    2
   2
      32 
 x     k 2  x  3    k 2
 2 sin  x    3  2 sin  x     sin  
  4   4 2 4 4
sinx  0 
c. 2  s inx+cosx   t anx+cotx . Điều kiện :   x  k * . Khi đó phương trình
cosx  0 2
sinx cosx 1
(c) trở thành :  2  s inx+cosx   +   2  s inx+cosx  s inxcosx=1
cosx sinx s inx.cosx
t  s inx+cosx  t  2

Đặt :  t 2 1 . Thay vào phương trình ta được :
s inxcosx=
 2
 t 1 
  
2
 2t    1  2t  2t  2  0  t  t  2  0  t  2 t  2t  1  0
3 3 2
 2 
    
 t  2  2 sin  x    2  sin  x    1  x   k 2  k  Z 
 4  4 4
Thỏa mãn điều kiện .
sinx  0 
d. 3  cot x  cosx   5  t anx-sinx   2 . Điều kiện :   x  k * .
cosx  0 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Khi đó :  3    
cos x sin x 1
  sinx-cosx   2  2sin x   1
 sinx cosx   cosx 
 cosx+sinx    1  cosx    sinx+cosx-sinxcosx 
 3  cosx-sinx    1  2 sinx    1  2  
 sinxcosx    cosx    cosx 
 cosx+sinx-sinxcosx   sinx+cosx-sinxcosx 
 3  cosx-sinx     2 0
 sinxcosx   cosx 

 cosx+sinx-sinxcosx   3  cosx-sinx   2   0  cosx+sinx-sinxcosx=0
  
cosx  sinx  3  cosx-sinx   0

Trường hợp : cosx-sinx=0  tanx=1  x=  k  k  Z 
4
Trường hợp : sinx+cosx-sinx cosx=0 .

Đặt :  t 2 1 Cho nên phương trình :
s inxcosx=
 2
t 2 1 t  1  2   2  l   
t  0  t 2  2t  1  0    2 sin  x    2  1
2 t  2  1  4
 
 x     k 2
  2 1
 sin  x     sin    4
k  Z 
 4 2  x  3    k 2
 4
3 1+sinx   x 
a. 3 tan 3 x  t anx+  8cos 2   
 4 2
2
cos x
b. 2sin x  s inx=2cos x  cosx+cos2x
3 3
c. sin x  sin 2 x  sin 3 x  sin 4 x  cosx+cos 2 x  cos3 x  cos 4 x

Giải
3 1+sinx   x 
a. 3 tan 3 x  t anx+  8cos 2    . Điều kiện : cosx khác 0 . Khi đó phương
 4 2
2
cos x
 sin x 
2
3 1+sinx    
trình trở thành :  t anx  3 2  1 +  4 1  cos   x    4 1  s inx 
 cos x  1  s inx 1  cosx   2 
 3  4 cos 2 x  3-4 1-sin x 
2
 3  4 cos 2 x  3
 t anx  +  4 1  s inx   0  t anx  + 0
 cos x  1  s inx   cos x  1  s inx 
2 2
 t anx 1  3  2 1  cos2x   0
  3  4 cos 2 x    0
 cos x 1  s inx  s inx-sin x  cos x  0
2 2 3
 1
cos2x=- 2

 1  s inx   0 Vì sinx=1 làm cho cosx=0 vi phậm điều kiện . Do đó

 sinx+cosx-sinxcosx   0

WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 18
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 1  
 cos2x=-  x    k
 2  3
 
 sinx+cosx-sinxcosx   0  sinx+cosx-sinxcosx   0
Trường hợp : sinx+cosx-sinx cosx=0 .

Đặt :  t 2 1 Cho nên phương trình :
 s inxcosx=
 2
t 2 1 t  1  2   2  l   
t  0  t 2  2t  1  0    2 sin  x    2  1
2 t  2  1  4
 
 x     k 2
  2 1
 sin  x     sin    4
k  Z 
 4 2  x  3    k 2
 4
 
 x    4  k 2

3
Vậy nghiệm của phương trình là :  x     k 2  k  Z 
 4

 x     k
 3
b. 2sin3 x  sinx=2cos3 x  cosx+cos2x  2  sin 3 x  cos3 x    sinx-cosx    cos2 x  sin 2 x   0
sinx=cosx
  sinx-cosx  1  sinxcosx    cosx  sin x   0  
sinx+cosx+sinxcosx+1=0

Trường hợp : sin x  cosx  tanx=1  x=  k  k  Z 
4
 t2 1
 t  s inx+cosx; t  2  s inxcosx=
2
Trường hợp : sinx+cosx+sinxcosx+1=0  
t  t  1  1  0  t 2  2t  1   t  12  0
2
 2
 
  1   x   k 2
Do đó phương trình có nghiệm : t  1  cos  x-    cos 

2 k  Z 
 4 2 4
 x  k 2
c. sin x  sin 2 x  sin 3 x  sin 4 x  cosx+cos 2 x  cos3 x  cos 4 x
  cosx-sinx    cos2 x  sin 2 x    cos3 x  sin 3 x    cos 4 x  sin 4 x   0
  cosx-sinx  1   cosx+sinx   1  sinxcosx   cosx+sinx   0
 t anx=1
cosx-sinx=0  t anx=1
  2
  2
 2  sinx+cosx   s inxcosx+2=0  2t+ t 1

20  t  4t  3  0
2
 
   x   k
 x   k  4
4 
   x    k 2  k  Z  . ( Đã bỏ nghiệm t=-3 <- 2 )
cos  x-     1  cos  3  
  4    
2  4   x    k 2
 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Bài 3 . Giải các phương trình sau :
a. tan 2 x 1  sin 3 x   cos3 x  1  0 b. 2sin x  cot x  2sin 2x 1
c. Cho phương trình : m  s inx+cosx+1  1  sin 2 x .

Tìm m để phương trình có nghiệm thuộc đoạn 0; 
 2
Giải
a. tan x 1  sin x   cos x  1  0 . Điều kiện : cosx  0 . Khi đó phương trình trở thành :
2 3 3
sin 2 x
2 
 1  sin 3 x   cos3 x  1  0
cos x
1  cosx 1  cosx 1  s inx  1  s inx+sin 2 x 
   cosx-1 1  cosx+cos 2 x   0
1  s inx 1  s inx 
 1  cosx  1  sinx+sin 2 x  
 1  cosx    1  cosx+cos 2 x   0
 1  sinx  
  sin 2 x  cos 2 x   s inxcosx  cosx-sinx  
 1  cosx   0
 1+sinx 
 x  k 2
s inx+cosx-sinxcosx cosx=1
 1  cosx  s inx-cosx  0  k  Z 
1  s inx sinx=cosx  x    k
 4
 t2 1
 t=sinx+cosx; t  2,s inxcosx=
2
Còn trường hợp : sin x  cosx-sinxcosx=0  
t  t  1  0  t 2  2t  1   t  12  0
2
 2
 
    1   x   k 2
Do đó : t  1  2cos  x-   1  cos  x-    cos 

2 k  Z 
 4  4 2 4
 x  k 2
b. 2sin x  cot x  2sin 2x 1 . Điều kiện : sinx khác 0 . Khi đó phương trình trở thành :
cos x cosx 1-4sin 2 x 
 2sin x  1   4sin xcosx  0   2sin x 1  0
sinx sinx
 
 1 x   k 2
 cosx  2sinx+1  s inx= 2

  2sin x  1 1  k  Z 
6
0 
 s inx   5 
s inx-cosx-sin2x=0 x  k 2
 6
* Trường hợp : sinx-cosx-sin2x=0
 1 5
 t=sinx-cosx; t  2  sin 2 x  t 2  1 t  1 5
  2
t 
t   t  1  0  t  t  1  0  1 5
2 2
2
t   1(l )
 2
 
 x     k 2
1 5    1 5
Với : t   sin  x     sin    4
k  Z 
2  4 2 2  x  5    k 2
 4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 20
WWW.DAYHOCTOAN.VN
c. Cho phương trình : m  sinx+cosx+1  1  sin 2 x  m sinx+cosx   sinx+cosx  .
2

Tìm m để phương trình có nghiệm thuộc đoạn 0; 
 2
Giải . Đặt : t  s inx+cosx  t  2  sin 2 x  t  1 . Thay vào phương trình ta được :
2
sinx+cosx=0
 mt  1  t 2  1  t 2  
sinx+cosx=m
   3 
Nếu : x  0;   sinx,cosx  0;1 ; x    ;   sin  x    0; 2 
 2 4 4 4   4
 
Hay : sinx+cosx= 2 sin  x    0; 2 . Để phương trình có nghiệm  0;  thì m  ; 2
 4  2
Bài 4. Cho phương trình : cos3 x  sin 3 x  m sin x cos x
a. Giải phương trình khi m= 2
b. Tìm m để phương trình có nghiệm .
Giải
a. Giải phương trình khi m= 2 :
 cos3 x  sin 3 x  2 sin x cos x   s inx+cosx 1  s inxcosx   2 s inxcosx
 t2 1 t  2
 t  s inx+cosx; t  2  s inxcosx=
 2 
  t   2  1   2(l )
t 1  t  1   2  t  1   0  t  2 t 2  2 2t  1  0
  
2 2

     t   2  1
2   2 
    
cos  x- 4   1  x   k 2
 
  1 2
Do đó :    4
 cos = ; k  Z 
    1 2  x      k 2  2 
cos  x-   
  4 2  4
 t2 1
 t  s inx+cosx; t  2  s inxcosx=
 2
b/  
t 1  t  1   m  t  1   0  t  3t  m(*)t    2; 2 
2 2 3
  
2 

 2 

t 2 1  
Xét hàm số :
 2 
t 3  3t 2t  t 1  t 2  2
f (t )  2  t  2  f '(t )  1  2  1   0t   2; 2 
t 1 t 1   t 2  1 
2
 t  1
2 2
 
Do vậy để phương trình có nghiệm thì :
 
f  2 m f  2  2  m  2  m   2; 2 
1 1 1 
Bài 5. Cho phương trình : m  sinx+cosx   1   t anx+cotx+  0 .
2 sinx cosx 
a. Giải phương trình với m=1/2
 
b. Tìm m để phương trình có nghiệm trên khoảng  0; 
2  
Giải
a. Giải phương trình với m=1/2. Khi đó phương trình trở thành :
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1  sinx cosx 1 1 
 m  sinx+cosx   1   + +  0
2  cosx sinx sinx cosx 
1 1 sinx+cosx 
 m  sinx+cosx   1   + 0
2  cosxsinx sinxcosx 
 m sin 2 x  sinx+cosx   sin 2 x  1  sinx+cosx  0
  sinx+cosx   m sin 2 x  1  sin 2 x  1  0  sinx+cosx   m sin 2 x  1  sinx+cosx   0 *
2
t  s inx+cosx; t  2  sin 2 x  t 2  1
1  t  0
Khi m=    1 2      
2
2 t   t  1  1  1   t 2  1   0
t t 1 0 t  1

 2   
 
 x    k
      4
 2 sin  x  4   0 sin  x  4   0 
    
    x    k 2  k  Z 
      1  2
 2 sin  x    1 sin  x      x    k 2
  4   4 2 

     3  

b/ Từ (*) Nếu : x   0;   x    ;   sin  x    2;1  sinx+cosx 
 2 4 4 4   4
   2; 2
Do đó để thỏa mãn yêu cầu bài toán thì ta tìm m dể phương trình (*) có nghiệm   2; 2 
 t m  t 2  1  1  t 2  0  t m  t  1 t  1  1  t   0  t t  1 m t  1  1  0
- Với t=0 và t=-1 ta đã có nghiệm như câu a .
- Còn phương trình : m(t-1)=-1 , t=1 không là nghiệm ( vì : 0=-1 vô lý ) . Cho nên ta xét
1 1
hàm số f (t )    m  f '(t )   0 . F(t) đồng biến , cho nên phương trình có
t 1  t  1
2
nghiệm thỏa mãn yêu cầu bài toán thì :

f  2   m  f  2  1 1 2  m  1  m   1 1 2 ; 1
Bài 6. Cho f(x)= cos2 2 x  2  sinx+cosx   3sin 2 x  m .
3
a. Giải phương trình f(x)=0 khi m=-3

b. Tìm GTLN và GTNN của f(x) theo m . Tìm m để  f ( x)  36x  R
2
Giải
a. Giải phương trình f(x)=0 khi m=-3
Phương trình :
 cos2 2 x  2  sinx+cosx   3sin 2 x  m  0   sin 2 2 x  2  sinx+cosx   3 1  sin 2 x   m  3  0 1
3 3

t  s inx+cosx; t  2  sin 2 x  t  1
2
t  0
Khi m=-3. Đặt :    t  t  1  0  
2
 0
 t  1
Chú ý : cos2 2 x   cosx-sinx   cosx+sinx 
2 2
Cho nên : cos 2 2 x  2  s inx+cosx    cosx+sinx   cosx-sinx   2  sinx+cosx   

3 2 2
 cosx+sinx  1  sin 2 x  2  sinx+cosx  

2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 22
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Vậy :
f(x)= cos2 2 x  2  sinx+cosx   3sin 2 x  m  cos 2 2 x  2 sinx+cosx   3 1  sin 2 x   m  3 .
3 3
 f ( x)   cosx+sinx  1  sin 2 x  2  sinx+cosx   3  m  3
 
 f ( x)   cosx+sinx   1  sin 2 x   2  sinx+cosx   1  m  3 
.Do : 1  sin 2 x   sinx+cosx  . Cho nên f(x) viết lại thành :
2
 f ( x)    sinx+cosx   sinx+cosx-1  m  3
2 2
sinx+cosx=0
- Khi m=-3 thì f ( x)  0    sinx+cosx  sinx+cosx-1  0  
sinx+cosx=1
 
 x    k
 t anx=-1  t anx=-1 4
  
 
 2 sin  x     1 sin  x+    2  sin 
  x  k 2 k  Z 
  4   4  2 4  
 x   k 2
 2
t  s inx+cosx; t  2,sin 2 x  t 2  1 t  0
- Đặt :   g '(t )  2t  2t  3t  1  0  
2
 f ( x)  g (t )  t  t  1  m  3
2 2 t  1  t  1
 2
Ta có bảng biến thiên :
1
t - 2 0 1 2
2
g'(t) + 0 - 0 + 0 -
m+3 m+3
g(t) m+3- m+3-

1
  m+3-
 
2 2
2 2 1 16 2 2 1
 
2
Từ bảng biến thiên ta có maxf(x)=m+3 và min f(x)=m+3- 2 2 1

 
2
6  m  3  2 2 1
 
2
Do đó : f ( x)  36  6  f ( x)  6x  
2
 9  2 2 1  m  3

m  3  6
Bài 7. Giải các phương trình :
a. cos 2 x  5  2  2  cosx  sinx-cosx  b. cos3 x  sin 3 x  cos2x
c. 3 tan 2 x  4 tan x  4 cot x  3cot 2 x  2  0
d. tan x  cot x  tan 2 x  cot 2 x  tan 3 x  cot 3 x  6
Giải
a. cos 2 x  5  2  2  cosx  sinx-cosx   2  2  cosx sinx-cosx   sin 2 x  cos 2 x   5  0
  sinx-cosx  4  2cos x   sin x  cosx   5  0   sinx-cosx  4  sin x  cosx   5  0
s inx-cosx=1
  s inx-cosx   4  sin x  cosx   5  0  
2
sinx-cosx=-5<- 2  l 
 
    2   x   k 2
Vậy : sin x  cosx=1  2 sin  x    1  sin  x     sin 

2 k  Z 
 4  4 2 4
 x    k 2
b. cos3 x  sin 3 x  cos2x   cosx+sinx  1  sinxcosx-  cosx-sinx   0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 t anx=-1  
cosx+sinx=0  x    k
   2  4
cosx-sinx+sinxcosx-1=0  t+ 1-t  1  0  t  cosx-sinx 
 t  1  0
2
 2
Do vậy :
 x  k 2
    2  
t  1  2 sin  x    1  sin  x      sin      k  Z 
 4   4  2  4  x  3  k 2
 4
sinx  0
c. 3 tan 2 x  4 tan x  4 cot x  3cot 2 x  2  0 . Điều kiện :   x  k  k  Z 
cosx  0
Phương trình viết lại : 3  tan 2 x  cot 2 x   4  t anx+cotx   2  0 1
2
Đặt : t  t anx+cotx=  t  2 *  tan 2 x  cot 2 x  t 2  2 . Thay vào (1)
sin2x
 2
t  1   1  1
sin 2 x  

2

 3 t  2  4t  2  0  3t  4t  4  0 
2 
t  2

sin 2 x
 

2
 2 2
 3  sin 2 x 3 sin 2 x  3  1(l )
   
   2 x   6  k 2  x   12  k
Vậy : sin 2 x  sin       k  Z 
 6  2 x  5  k 2  x  5  k
 6  12
sinx  0
d. tan x  cot x  tan 2 x  cot 2 x  tan 3 x  cot 3 x  6 . Điều kiện :   x  k  k  Z 
cosx  0
Phương trình viết lại :  t anx+cotx    tan 2 x  cot 2 x    tan3 x  cot 3 x   6  0 1
Vì :  t anx+cotx   tan3 x  cot 3 x  3tan x cot x  t anx+cotx   t 3  tan3 x  cot 3 x  3.1.t
3
  
 tan 3 x  cot 3 x  t 3  3t . Cho nên phương trình trở thành :  t  t 2  2  t 3  3t  6  0 
 
  t  2   t 2  3t  4   0  t  2 
2
 2  sin 2 x  1  2 x   k 2  x   k  k  Z 
sin 2 x 2 4
Bài 8. Cho phương trình : cos3 x  sin 3 x  m

a. Giải phương trình với m=1
 
b. Tìm m sao cho phương trình có đúng hai nghiệm thuộc đoạn   ; 
 4 4
Giải
 1-t 2
t  cosx-sinx; t  2  s inxcosx= 2

Đặt : 
cos3 x  sin 3 x   cosx-sinx 1  s inxcosx   t 1  1  t   m
2
  
 2 
 1  t 2  t 3  3t
 f '(t )    t 2  1  0  t  1
3
Xét : f (t )  t 1  
 2  2 2
t 3  3t t  1
a/ Nếu m=1. Phương trình là :  1  t 3  3t  2  0   t  1  t 2  t  2   0  
2 t  2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 24
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 
  2   x   k 2
Với t=-2 (loại ) do đó t=1  sin  x     sin 

2 k  Z 
 4 2 4
 x    k 2
 
b/ Nếu phương trình có đúng 2 nghiệm thuộc   ;  , ta tìm điều kiện cho t :
 4 4
    
- Từ :   x     x   0  1  sin  x    0   2  t  0
4 4 2 4  4
 
Do đó phương trình có đúng 2 nghiệm x thuộc   ;  , thì phương trình :
 4 4
t  3t
3
t 3  3t
f (t )   m có 2 ngiệm , hay đường thẳng d: y=m cắt đồ thị (C) : f (t )  tại
2 2
hai điểm với t thuộc  2;0
Ta có : f '(t )  3 1  t 2   0  t  1 . Lập bảng biến thiên :
t - 2 -1 0 1
f'(t) - 0 + 0
- 2
0
f(t)
1
Qua bảng ta thấy : với - 2 <m<1 thì d cắt f(t) tại 2 điểm , và phương trình có 2 nghiệm
 
thuộc   ; 
 4 4
Bài 9. Cho phương trình :
2cos 2 x  sin 2 x cos x  sinxcos 2 x  m  sinx+cosx 

b. Tìm m để phương trình có ít nhất một nghiệm thuộc đoạn 0; 
 2
Giải
Phương trình viết lại :
 2  cos2 x  sin 2 x   sin x cos x  sinx  cosx   m  sinx+cosx 
cosx+sinx=0
  sinx  cosx  2  cos x  sin x   sin x cos x  m  0   (*)
cosx-sinx+sinxcosx-m=0
1-t 2
a. Giải phương trình với m=2. Đặt : t  cosx-sinx; t  2  s inxcosx=
2
 t anx=-1    
cosx+sinx=0 x    k   x    k
   1-t 2  4  4 .
 cosx-sinx+sinxcosx-2=0  t+  2  0 
t  2t  3  0  t  1  2  2
2

2
2

Vậy phương trình có nghiệm duy nhât : x    k
4
 
b/ Từ (*) ta thấy : sinx+cosx=0 không có nghiệm x thuộc 0;  , cho nên để phương
 2
  1-t 2
trình có ít nhất 1 nghiệm x thuộc 0;  , thì phương trình t+  m có ít nhất 1 nghiệm
 2 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1-t 2 1
 
t thuộc 1; 2  . Hay đường thẳng d : y=m cắt f(t)= t+   t 2  2t  1 tại ít nhất 2
2 2
điểm .
    2  
Với 0  x    x    sin  x    1
2 4 4 4 2  4

Hay : 1  2 sin  x    2  1  t  2
 4
1
Bài 10. Cho phương trình :  cot 2 x  m  t anx+cotx   2  0
cos 2 x
5
a. Giải phương trình với m=
2
b. Tìm m để phương trình có nghiệm
Giải
Phương trình :  tan  cot x  m  t anx+cotx   3  0 .
2 2
2
Đặt : t= tanx+cotx=  t  2  tan 2 x  cot 2 x  t 2  2 . Cho nên phương trình trở thành
sin2x
1 t2
 t  mt  1  0  f (t )  
2
t
 t  2
t  2
5 5
a/ Giải phương trình với m=  t  t  1  0  
2
2 2 t   1  2(l )
 2
2 
Do đó :  t  2   2  sin 2 x  1  2 x    k 2  x   k  k  Z 
sin 2 x 2
b/ Để phương trình có nghiệm thì đường thẳng d: y=m cắt đồ thị hàm số :
1 t2
 t  2   f '(t )  1 t t
2
f(t)=   0  t  1
t
Ta có bảng biến thiên :
t - -2 -1 1 2 +
f'(t) - - 0 0 - -
f(t) + 3
2
3 -
2
 3
m  2
Qua bảng biến thiên ta thấy phương trình có nghiệm khi 
 3
 m   2

 
a. sin 3 x  cos3 x  s inx-cosx b. sin 2 x  2 sin  x    1
 4 
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 26
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sinx+cosx
c. sin2x-12(sinx-cosx)+12=0 . d. 1
sin 2 x  1
Giải
a. sin x  cos x  sinx-cosx   sinx-cosx  sinxcosx   0
3 3
 
s inx=cosx  x   k
 t anx=1
 1   4
k  Z 
 sin 2 x  0 sin2x=0  x  k
2  2

b. sin 2 x  2 sin  x    1  sin 2 x   sinx-cosx   1  sinx-cosx- 1-sin2x   0
 4
 
 x  4  k
 t anx=1 
s inx-cosx=0   
  s inx-cosx    s inx-cosx   0      2   x   k 2
2
sinx-cosx=1 
  4  2
sin x- 2
 x    k 2


c. sin2x-12(sinx-cosx)+12=0 .

t  s inx-cosx; t  2;  sin 2 x  1  t
2
t  1
Đặt :  
1  t  12t  12  0  t  12t  13  0
 t  13   2(l )
2 2
 
    2  x   k 2
Khi t=1  2 sin  x    1  sin  x    

2 k  Z 
 4  4 2
 x    k 2
sinx+cosx 
d.  1 . Điều kiện : sin 2 x  1  x    k * . Khi đó phương trình trở thành
sin 2 x  1 4
 x  k 2
sinx+cosx 1   2
 1  1  s inx+cosx=1  sin  x+   
 s inx+cosx 
2
s inx+cosx  4 2  x    k 2
 2
Cả hai nghiệm thỏa mãn điều kiện .
1  cos2x 1  cos3 x
a.  b. 5  s inx+cosx   sin 3 x  cos3x=2 2  2  sin 2 x 
1  cos2x 1  sin 3 x
c. sin 2 x cos x  cos2x+sinx=cos 2 x sin x  cosx
d. 4sin 3 x  1  3sin x  3cos3x
Giải
 
 x   k
1  cos2x 1  cos x 3
cos2x  -1  2 
a.  . Điều kiện :    x   k (*)
1  cos2x 1  sin x sinx  1  x    k 2
3
2
 2
 1  cosx 1  cosx  1  cosx  1  cosx+cos x 
2
2sin 2 x 1  cos3 x
Phương trình :    
2cos 2 x 1  sin 3 x 1  s inx 1  s inx  1  s inx  1  s inx+sin 2 x 
1  cosx  1  cosx+cos x  1  cosx    1  cosx   cosx-sinx  cosx+sinx+sinxcosx 
2
   0  0
1  sinx  1  sinx+sin x  1  sinx  
2
 1  sinx  1+sinx+sin 2
x  1  sinx 
 
WWW.DAYHOCTOAN.VN
cosx=1  x  k 2

 sinx=cosx 
 x    k 2
.
sinx+cosx+sinxcosx=0  4
t 2 1 t  1  2   2  l 
Trường hợp : s inx+cosx+sinxcosx=0  t+  0  t 2  2t  1  0  
2 t  1  2
 
 x      k 2
  2  1 4  2 1 
Khi t  2  1  sin  x     sin     sin   ; k  Z 
 4 2  x  3    k 2  2 
 4
b. 5  s inx+cosx   sin 3 x  cos3x=2 2  2  sin 2 x 
 5  cosx+sinx   3  cosx+sinx   4  cos3 x  sin 3 x   2 2  2  sin 2 x 
  cosx+sinx  8  4 1  sinxcosx   2 2  2  sin 2 x    cosx+sinx   2  sin 2 x  2  2  sin 2 x 
  
  2  sin 2 x   cosx+sinx   2   0  cosx+sinx= 2  sin  x    1  x   k 2
 4 6
c. sin 2 x cos x  cos2x+sinx=cos2 x sin x  cosx  sinxcosx  cosx-sinx    cosx-sinx   0
cosx-sinx=0
 t anx=1 
  cosx-sinx  sinxcosx  1  0   1   x   k
 sin 2 x  1  0 sin2x=-2<-1(l) 4
2
d. 4sin 3 x  1  3sin x  3cos3x . Từ công thức : sin 3x  3sin x  4sin 3 x , cho nên phương
trình trở thành :
1 3 -1
1  3sin x  4sin 3 x  3cos3x  sin3x- 3cos3x=-1  sin3x- cos3x=
2 2 2
     k 2
 3x     k 2  x 
   
 sin  3x    sin     
3 6

9 3
k  Z 
 3  6 3x    7  k 2  x  11  k 2
 3 6  18 3
3
Bài 13. Cho phương trình : 2
 3 tan 2 x  m  t anx+cotx   1
sin x
b. Tìm m để phương trình có nghiệm .
Giải
Phương trình :
 3 1  cot 2 x   3tan 2 x  m  t anx+cotx  1  3  tan 2  cot 2 x   m  t anx+cotx   4  0 (1)
2
Đặt : t  t anx+cotx=  t  2  tan 2 x  cot 2 x  t 2  2 . Thay vào (1) ta có :
sin2x
 
 3 t 2  2  mt  4  0  3t 2  mt  2  0 (2)
 2  10
t   2
3
a/ Với m=4 (2) trở thành : 3t  4t  2  0  
2
.
 2  10
t  2
 3
Cho nên phương trình vô nghiệm .
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 28
WWW.DAYHOCTOAN.VN
3t 2  2 2 2
b/ Phương trình (2)   m  f (t )  3t   m  f '(t )  3  2  0  t  R
t t t
Chứng tỏ hàm số luôn đồng biến . Với f(-2)=-5 ; f(2)=5 . Vậy phương trình có nghiệm
 m  5
khi và chỉ khi : 
m  5
VI. PHƯƠNG TRÌNH ĐẲNG CẤP BẬC HAI -BẬC BA ĐỐI VỚI SINX,COSX
a. sin 3 x  3cos3 x  s inxcos2 x  3 sin 2 x cos x
b. sin 2 x  t anx+1  3sin x  cosx-sinx   3
Giải
a. sin x  3cos x  s inxcos x  3 sin x cos x
3 3 2 2
Có 2 cách giải :
Cách 1.
Chia 2 vế phương trình cho cos3 x  0 , ta có phương trình :
sin 3 x s inx sin 2 x
 3
 3  3 2
 tan 3 x  3 t an 2 x-tanx- 3  0
cos x cosx cos x
 
 x    k

 
 t anx+ 3  tan 2 x  1  0  
t anx=- 3

3
 x     k
k  Z 
 t anx=  1
 4
Cách 2.
 sin 3 x  s inxcos 2 x  3 sin 2 x cos x  3cos3 x  0

 sinx  sin 2 x  cos2 x   3cosx  sin 2 x  cos2 x   0  sin 2 x  cos2 x  sinx+ 3cosx  0 
    k
sin 2 x  cos 2 x  0  cos2x=0  2 x  2  k x  4  2
    k  Z 
s inx+ 3cosx=0  tanx=- 3  x     k  x     k
 3  3
 sinx 
b. sin 2 x  +1  3sin x  cosx-sinx   3 . Với điều kiện : cosx  0 , ta chia 2 vế phương
 cosx 
trình cho cos 2 x  0 . Khi đó phương trình trở thanh:
sin 2 x sin x  cosx-sinx  3
2 
 tanx+1  3  
cos x cosx  cosx  cos 2 x
 tan 2 x  tanx+1  3t anx 1  t anx   3 1  tan 2 x 
 
 x    k
 t anx=-1
  tanx+1  tan 2 x  3  0   k  Z 
4

 tanx=  3  x     k
 3
 
a. 8cos3  x    cos3x b. sin x  cosx-4sin 3 x  0
 3
c. cos x  3 sin 2 x  1  sin 2 x
2
d. cos3 x  4sin 3 x  3cos x sin 2 x  s inx=0
Giải
WWW.DAYHOCTOAN.VN
    
a. 8cos3  x    cos3x  2 cos3  x+   3cos  x    cos3x
 3   3  3 
     
 2 -cos3x  3cos  x    cos3x  3cos  x    3cos3x
  3   3
   
 3x  x   k 2  x   k
  
 cos3x=cos  x+   
3

6
k  Z 
 3 3x   x    k 2  x     k
 3  12 2
b. sin x  cosx-4sin x  0 . Nhận xét : cosx=0 không là nghiệm cho nên cosx khác 0 .
3
Chia 2 vế phương trình cho cos3 x  0 , ta có phương trinh :

cosx sin 3 x
 0  t anx 1+tan 2 x   1  tan 2 x  -4tan 3 x  0
sin x 1
  -4
cosx cos 2 x cos3 x cos3 x
 t anx 1+tan 2 x   1  tan 2 x  -4tan 3 x  0   t anx-1 3tan 2 x  2 tan x 1  0

Suy ra : tan x  1  x   k  k  Z 
4
 
c. cos2 x  3 sin 2 x  1  sin 2 x  cos2 x  sin 2 x  3 sin 2 x  1  cos2x- 3 sin 2 x  1
 2 x  k 2  x  k
1 3 1    
 cos2x- sin 2 x   cos  2x+   cos  2  k  Z 
2 2 2  3  3  2 x    k 2  x     k
 3  3
d. cos x  4sin x  3cos x sin x  s inx=0 .
3 3 2
Nhận xét : cosx=0 không là nghiệm cho nên cosx khác 0 . Chia 2 vế phương trình cho
cos3 x  0 , ta có phương trinh :
cos3 x sin 3 x cos x sin 2 x s inx 1
 3
 4 3
 3 2
 2
=0  1  4 tan 3 x  3 tan 2 x  t anx 1+tan 2 x  =0
cos x cos x cosx cos x cosx cos x
 
 t anx=-1  x    k
 3tan 3 x  3tan 2 x  t anx-1=0   tanx+1  3tan 2 x  1  0  
4
1 
 tanx=   x     k
 3  6
a. 3cos 4 x  4sin 2 x cos 2 x  sin 4 x  0 b. sin x sin 2 x  sin 3 x  6 cos 3 x
cos2x 1
c. cot x  1   sin 2 x  sin 2 x d. sin3x +cos3x +2cosx=0
1+tanx 2
Giải
sin 2 x sin 4 x
a. 3cos 4 x  4sin 2 x cos 2 x  sin 4 x  0  3  4 2
 4
 0  tan 4 x  4 tan 2 x  3  0
cos x cos x
 
 t an 2 x=1  t anx=  1  x   4  k
 2   k  Z 
 tan x=3  tanx=  3  x     k
 3
b. sin x sin 2 x  sin 3 x  6 cos x . Có 2 cách giải
3
Cách 1.
 cosx-cos3x   sin 3x  6 
1 cos3x+3cosx 
   cosx-cos3x+2sin3x=3cos3x+9cosx
2  4 
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 30
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1 1
 2sin3x-4cos3x=8cosx  sin 3 x  cos3x=cosx . Giải theo phương trình :
4 2
a.sinx+bcosx=c , ta tìm đượcnghiệm .
Cách 2.
Nhận xét : cosx=0 không là nghiệm cho nên cosx khác 0 . Chia 2 vế phương trình cho
cos3 x  0 , ta có phương trinh :
sin 2 xcosx sin 3 x
 6  2 tan 2 x  3 tan x 1  tan 2 x   4 tan 3 x  6  0
sin x
2 3
 3 3
 4 3
cos x cos x cos x
 t anx=2  x  arctan2+k
 2 tan x  3 tan x  tan x  6  0   t anx-2   3  tan x   0   
 x=    k
2 3 2
 tanx=  3
 3
s inx  0  
 xk
cos2x 1  
c. cot x  1   sin 2 x  sin 2 x . Điều kiện : cosx  0   2
*
1+tanx 2  tanx  -1  x     k
  4
cos x cos2x
Khi đó :  1   sin 2 x  sin xcosx hoctoancapba.com
sinx sinx
1+
cosx
cos x  s inx  cosx-sinx  cosx+sinx 
   sin x  sin x  cosx 
s inx sinx+cosx
cosx
 1  cosx-sinx=0 cosx=sinx
  cosx-sinx    cosx-sin x   0   
 s inx  1-sinxcosx-sin x  0 cosx  cosx-sinx   0
2

 cosx=sinx  tanx=1  x=  k . Thỏa mãn điều kiện .
4
d. sin3x +cos3x +2cosx=0  3sin x  4sin 3 x  4 cos3 x  3cos x  2 cos x  0
 3sin x  4sin 3 x  4 cos 3 x  cos x  0 . Chia hai vế phương trình cho cos3 x  0 . Ta được :
sin 3 x
 0  3 tan x 1  tan 2 x   4 tan 3 x  4  1  tan 2 x   0
sin x cos x
3 3
 4 3
4 3
cos x cos x cos x
 
 x    k
 t anx=-1
 tan 3 x  tan 2 x  3tan x  3  0   t anx+1  tan 2 x  3  0  
4

 tanx=  3  x     k
 3
5sin 4 x.cosx
a. 6sin x  2 cos3 x  b. s inx-4sin 3 x  cosx=0
2 cos 2 x
c. tan x sin x  2sin x  3  cos2x+sinxcosx 
2 2
Giải
5sin 4 x.cosx  k
a. 6sin x  2 cos3 x  . Điều kiện : cos2x  0  x   * .
2 cos 2 x 4 2
Khi đó phương trình trở thành
5.2sin 2 x.cos2xcosx
 6sin x  2 cos3 x   5sin 2 x.cosx  6sin x  2 cos 3 x  5sin 2 x.cosx
2 cos 2 x
 3 tan x 1  tan 2 x   1  5 tan x
sin x sin x
 3sin x  cos3 x  5sin x.cos 2 x  3 3
1  5
cos x cosx
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 3tan x 1  tan 2 x   1  5 tan x  3tan 3 x  2 tan x  1  0   t anx-1  3tan 2 x  3tan x  1  0

Suy ra : tan x  1  x   k k  Z 
4
b.
s inx sin 3 x cosx
s inx-4sin x  cosx=0 
3
3
-4 3
 3
=0  tanx 1+tan 2 x   4 tan 3 x  1  tan 2 x   0
cos x cos x cos x
 tanx 1+tan x   4 tan x  1  tan 2 x   0  3tan 3 x  tan 2 x  t anx-1=0
2 3

 1  t anx   3tan 2 x  2 tan x  1  0  t anx=1  x=  k k  Z 
4
c. tan x sin 2 x  2sin 2 x  3  cos2x+sinxcosx  . Điều kiện : cos x  0
Phương trình
 tan x sin 2 x  2sin 2 x  3  cos2x+sinxcosx   3 1  2sin 2 x  sinxcosx   3  6sin 2 x  3sin x cos x
 tan x sin 2 x  2sin 2 x  3  6sin 2 x  3sin x cos x  tan x sin 2 x  4sin 2 x  3sin x cos x  3  0
sin 2 x sin 2 x
 tan x
cos x2
 4
cos x2
3
sin x

cosx cos x
3
2 
 0  tan 3 x  4 tan 2 x  3 tan x  3 1  tan 2 x  0 
 
 tan x  4 tan x  3tan x  3 1  tan 2 x  0  tan 3 x  tan 2 x  3  t anx+1  0
3 2
 
 x    k
 t anx=-1
  t anx+1  tan 2 x  3  0   k  Z 
4

 tanx=  3  x     k
 3
* Chú ý : Bài này ta còn có thể sử dụng các công thức sau :
tan 2 x  1 tanx 1
- cos 2 x  ;s inxcosx= ;sin 2 x  1  cos 2 x  1 
tan x  1
2 2
1+tan x 1  tan 2 x
 1   1 t2 t 
- Sau đó đặt t=tanx  t  2  1  2 
 3  + 2 
  t  2  t 2  3 1  t  t 2 
 1 t   1  t 1+t 
2
t  1
  t  2  t 2  3 1  t  t 2   t 3  t 2  3  t  1  0   t  1  t 2  3  0  
t   3
Bài 5. Cho phương trình :
 4  6m  sin3 x  3  2m 1 sinx+2  m-2  sin 2 x cos x   4m  3 cosx=0

b. Tìm m để phương trình có nghiệm duy nhất thuộc đoạn 0; 
 4
Giải
Phương trình :  4  6m  sin 3 x  3  2m  1 sinx+2  m-2  sin 2 x cos x   4m  3 cosx=0
Nhận xét : Nếu cosx=0 thì sinx= 1 , phương trình có dạng :
1  0  7
 m
  4  6m    6m  3  0  7  12m  0   12 . Xét cosx
 0 , chia 2 vế cho
 1  12m  0  m
1
 12
cos x  0 .Khi đó phương trình trở thành :
3
sin 3 x s inx sin 2 x cosx

  4  6m  3
 3  2m  1 3
+2  m-2  2
  4m  3 =0 . Đặt : t=tanx , ta có .
cos x cos x cos x cos3 x
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 32
WWW.DAYHOCTOAN.VN
  4  6m  t 3  3  2m  1 t 1  t 2  +2  m-2  t 2   4m  3 1  t 2  =0
t  1 t  1
2 
  t  1 t  3  2m  t  2    0  t  3
2  . Phương trình luôn
  2m t  2  1  2m **
 t  2  t 2
 
có nghiệm x   0;  , Cho nên để phương trình có nghiệm duy nhất thì (**) vô
4  4
nghiệm . Bằng cách tính đạo hàm và xét dấu , ta thấy : hoctoancapba.com
 m(t )  2  3
1   2m  3
F'(t)= 1   0t   0;1  3  2 1 m 
t  2
2
 maxf(t)=f(0)=  4
 2  2m  2
a. cos3 x  s inx-3sin 2 x cos x  0 b. 1  t anx=2 2 sinx
Giải
s inx sin 2 x t  t anx

a. cos3 x  s inx-3sin 2 x cos x  0  1    
1+t 1+t   3t  0
-3 0 2 2
cos3 x cos 2 x 

 2t 3  t  1  0   t  1  2t 2  2t  1  0  t  1  t anx=1  x=  k k  Z 
4
sinx
b. 1  t anx=2 2 s inx  1+  2 2 s inx=0  cosx+sinx-2 2 s inxcosx=0
cosx
 5
 x  k 2
   1 12
t  s inx+cosx; t  2;sin 2 x  t 2  1 
t
1 sin  x  4    2 
   11
  2   x   k 2
t  2  t  1  0  2t  t  2  0
2 2
    12
t  2 sin  x    1 
  4  x    k
 4

a. sin 3 x  cos3 x  s inx-cosx b. sin 2 x 1  t anx   3sin x cosx-sinx   3
c. sin 3 x  sin 2 x cos x  3sin x cos 2 x  3cos3 x  0
d. 3 tan 2 x  4 tan x  4 cot x  3cot 2 x  2  0
Giải
sin 3 x
 t 3  1  t 1  t 2  - 1  t 2 
s inx cosx
a. sin x  cos x  s inx-cosx 
3 3
3
1  3
- 3
cos x cos x cos x
 t  1  t 1  t  - 1  t   t  t  2  0 . Phương trình vô nghiệm
3 2 2 2
b. sin 2 x 1  t anx   3sin x cosx-sinx   3  3 sinxcosx-sin 2 x  1  3 sinxcosx+cos2 x 

 sin 2 x 
 sin 2 x 1  t anx   3cos x  s inx+cosx    s inx+cosx    3cos x   0
 cosx 
 
 x    k
s inx+cosx=0  t anx=-1
 2  
4
k  Z 
sin x  3cos x  0
2
 tanx=  3  
x    k
 3
c. sin x  sin x cos x  3sin x cos x  3cos x  0
3 2 2 3
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sin 3 x sin 2 x cos x sin x cos 2 x
 3
 3
3 3
 3  0  t 3  t 2  3t  3  0
cos x cos x cos x
 
  x   k
 t 1  t anx=1
 t 2  t  1  3  t  1  0   t  1  t 2  3  0   k  Z 
4
 
t   3  tanx=  3  x     k
 3
d. 3tan x  4 tan x  4cot x  3cot x  2  0  3  tan x  cot x   4  t anx+cotx   2  0
2 2 2 2
 2  2
t  t anx+cotx=  t  2; tan 2 x  cot 2 x  t 2  2  sin 2 x  1 sin 2 x  1
 sin2x
Đặt   
3  t 2  2   4t  2  0  3t 2  4t  4  0  t  2, t  2  2 2 sin 2 x  3  1(l )

 3  sin 2 x 3
 
Vậy :  sin 2 x  1  2 x    k 2  x    k  k  Z 
2 4
V. PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC KHÔNG MẪU MỰC

A. TỔNG CÁC HẠNG TỬ KHÔNG ÂM

a. 4sin 2 x  2 3 t anx+3tan 2 x  4sin x  2  0 b. tan 2 x  tan 2 2 x  cot 2 3 x  1
9
c. 4 cos 2 x  3 tan 2 x  4 3cosx+2 3 t anx+4=0 d. sin 2 x  sin 2 y  sin 2  x  y  
4
Giải
a. 4sin x  2 3 t anx+3tan x  4sin x  2  0   2sin x  1   
2
3 t anx+1  0
2 2 2
 
  x   k 2
 1 6
 s inx= 
2sin x  1  0  2  5
   x  k 2 . Bằng cách biểu diễn các nghiệm trên
 3 t anx+1=0  t anx=- 1  
 6
 3  
 x    k
 6
5
đường tròn đơn vị ta thấy có nghiệm chung là : x   k 2 thỏa mãn .
6
b. tan 2 x  tan 2 2 x  cot 2 3 x  1
1  t anxtan2x
Do : cot 3 x  cot  x  2 x    t anxcot3x+tan2xcot3x+tanxtan2x=1
t anx+tan2x
Cho nên phương trình có dạng :  t anx-tan2x    tan 2 x  cot 3x    cot 3x  t anx   0
2 2 2
 t anx=tan2x=cot3x  x  . Phương trình vô nghiệm

   
2 2
c. 4cos2 x  3tan 2 x  4 3cosx+2 3 t anx+4=0  2cosx- 3  3 t anx+1  0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 34
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 
  x   k 2
 3 6
cosx= 
2   
   x    k 2 . Khi biểu diễn nghiệm trên vòng tròn đơn vị ta thấy
 t anx=- 1  6
 3  
 x    l
 6

nghiệm chung là : x    k 2  k  Z 
6
9 1  cos2x 1  cos2y 1  cos2  x+y  9
d. sin 2 x  sin 2 y  sin 2  x  y      
4 2 2 2 4
 2 cos2x+cos2y+cos2  x+y   3  0  2.2cos  x  y  cos  x-y  +2 2cos  x  y  1  3  0
2
 4cos2  x  y   2.2cos  x  y  .cos  x-y   1  0

sin  x  y  0  1

  2cos  x  y   cos  x  y    sin  x  y   0  
2 2
1
cos  x+y    cos  x-y  2 
 2
- Xét : x  y  k  y  x  k , thay vào (2).
 1
 cos2x=-  k  2n
1
 cos  2 x  k    cosk   2
2 cos2x= 1  k  2n  1
 2
   
 x  3  n  x   3  n
Giải ta tìm được :   n, k  Z  hoặc   m, k  Z 

 y    m  k  
 y     m  k 
 3  3
1
a. sin 2 x  sin 2 3 x  s inx.sin 2 3x
4
b. 3cot x  4 cos 2 x  2 3 cot x  4 cos x  2  0
2
c. 8cos 4 x.cos 2 2 x  1  cos3x  1  0

sin 2 3x
d. sin x 
2
3sin 4 x
 cos3xsin 3 x  sin 3x cos3 x   s inxsin 2 3x
Giải
a.
1 1 1 1 1
 sin 2 x  sin 2 3 x  s inx.sin 2 3 x  sin 2 x  2. s inxsin 2 3 x  sin 4 3 x  sin 2 3 x  sin 4 3x  0
4 2 4 4 4
2 2
  1   1
  sinx- sin 2 3x   sin 2 3x 1  sin 2 3x   0   sinx- sin 2 3x   sin 2 3xcos 2 3x  0
1 1
 2  4  2  4
 x  k
  x  k  
 s inx=0 
      x    l 2  x  k
   x=k   
1 2  sin3x=0  6

s inx= sin 3 x
  
 3
       x    l 2
2 1   x 
5

sin 2 3 x.cos 2 3 x  0  s inx=  s inx= 1  l 2 6
   2   
 6 
 2 5
 cos3x=0    x   l 2
 sin 2 3x=1  x   k 
  6
 6 3
WWW.DAYHOCTOAN.VN
b. 3cot 2 x  4 cos 2 x  2 3 cot x  4 cos x  2  0
 1  
 cot x   x   k

 
 3 cot x  1   2 cos x  1  0  
 
 x   m2  m  Z 
2
3 3

2
cosx= 1  x     l 2 3
 2  3
c. 8cos 4 x.cos 2 x  1  cos3x  1  0  4 cos 4 x 1  cos4x   1  cos3x  1  0
2
  k
 1  x 
cos4x=-  2
  2cos4x+1  1  cos3x  0    m2  m  Z 
6 2
2 x
2
  l 2 3
cos3x=1 x

 3
2
d. sin 2 x 
sin 3x
3sin 4 x
 cos3xsin 3 x  sin 3x cos3 x   s inxsin 2 3x
*Nhận xét :
sin 2 3x sin 2 3x

3sin 4 x
 cos3xsin 3 x  sin 3x cos3 x   s in 3 x  4cos3 x  3cos x   cos3 x  3sinx-4sin 3 x   
3sin 4 x  
sin 2 3x sin 2 3x 3 sin 2 3x 1
3sin x cos x  cos 2 x  sin 2 x   
1
   . sin 2 x.cos2x= sin 4 x  sin 2 3 x
3sin 4 x 3sin 4 x 2 sin 4 x 4 4
Cho nên phương trình d chính là phương trình a mà ta đã giải .
B. PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ HAI VẾ

1. Dạng 1.
a. cos3x+ 2-cos2 3x  2 1  sin 2 2 x  b. sin 3 x  cos3 x  2  sin 4 x
 
c. 3  cosx  cosx+1  2 d. tan 2 x  cot 2 x  2sin 5  x  
 4 
Giải
a. cos3x+ 2-cos 3x  2 1  sin 2 x 
2 2
   1  1  cos 2 3x  2  cos 2 3x   4  VT  2
2
Ta có : VT 2  1.cos3x+1. 2-cos2 3x
VP= 2 1  sin 2 2 x   2 
Cho nên phương trình có nghiệm khi cả hai vế xáy ra dấu đẳng thức :
 1 1
  cos3x= 2  cos 2 3x cos 2 3x  1 cos6x=1
  cos3x 2  cos 2 3x    
sin 2 x  0 sin 2 x  0
 sin 2 x  0 sin2x=0

 k
 x
6 x  k 2  3 . Nếu phương trình có nghiệm thì tồn tại k,l thuộc Z sao cho hai
 
2 x  l  x  l
 2
k l 3
nghiệm :   k  l  chọn : l=2n .
3 2 2
Khi đó phương trình có nghiệm là : x= n  n  Z 
b. sin 3 x  cos3 x  2  sin 4 x
VT= sin 3 x  cos3 x  sin 2 x  cos 2 x  1
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 36
WWW.DAYHOCTOAN.VN
VP= 2  sin 4 x  2  1  1 . ( Do 0  sin 4 x  1 )
Do đó phương trình chỉ xảy ra khi :
sin 3 x  sin 2 x sin 2 x 1  s inx   0
  s inx=1 
 cos3 x  cos 2 x  cos 2 x 1  cosx   0    x   k 2
sin 4 x  1  2 cosx=0 2
 sin x  1
c. 3  cosx  cosx+1  2
 
3  cosx  cosx+1  1  1 3  cosx+cosx+1  4  VT  2
2
Ta có VT 2 
1 1
Chỉ xáy ra khi :   3  cosx  cosx+1  cosx=1  x=k2
3  cosx cosx+1

d. tan 2 x  cot 2 x  2sin 5  x   hoctoancapba.com
 4
VT  tan 2 x  cot 2 x  2 tan 2 x cot 2 x  2
   
VP= 2sin 5  x    2  sin  x    1 . Do đó phương trình có nghiệm khi và chỉ khi :
 4  4
 sin 2 x cos 2 x   
 tan 2 x  cot 2 x  cos 2 x  sin 2 x cos2x=0 x  k
   
 4 2  x    l 2
         
sin  x  4   1 sin  x     1 sin  x+ 4   1  x    l 2 4
          
4 4
a. cos13 x  sin14 x  1 b. cos 2 x  4 cos x  2 x sin x  x 2  3  0
Giải
a. cos13 x  sin14 x  1

 cosx  1  cos x  cos x
13 2
Do :    14  cos13 x  sin14 x  cos 2 x  sin 2 x  1

 s inx  1 
 sin x  sin x
2
Vậy :
 
 cosx=0   x= 2  k
cos 2 x  cos11 x  1  0  12   
cos13 x  cos 2 x   sin x=1   x=   k  x   k
  14      2
sin x  sin x
2
sin 2
x  sin 12
x  1  0   cosx=1 
 2 
 x  l 2
 sinx=0   x=k2
  x=k

b. 2  2cos x  2 x sin x  x 2  0   cosx-1   x  sinx   0
2 2
cosx-1=0 cosx=1  x  k 2  x  k 2
   2  x0
   x  0
2 2
 x-sinx=0  x=sinx  cos x sin x x 1
2. Dạng 2.
1
a. 4cos x  2cos 2x  cos4x=1 b. tan 2 x  tan 3x  0
s inxcos2xcos3x
c. cos 2 3 x cos 2 x  cos 2 x  0 d.  cos4x-cos2x   5  sin 3x
2
Giải
WWW.DAYHOCTOAN.VN
a. 4 cos x  2 cos 2 x  cos4x=1  4cosx=1+cos4x+2cos2x  4cosx=2cos 2 2 x  2 cos 2 x
2
1 1 1  1
 2cosx+ =cos2 2 x  cos 2 x   2cosx+   cos2x+ 
4 4 4  2
 
2
1  1 9
2
 VP   cos2x+    1   

  2   2  4  cos2x=1   x  k  x  m2  m  Z 
 
 1 1 9 cosx=1  x  l 2
VT=2cosx+ 4  2  4  4
1
b. tan 2 x  tan 3x  0.
s inxcos2xcos3x

 x  k
s inx  0 
   
Điều kiện : cos2x  0   x   k * . Khi đó phương trình trở thành :
cos3x  0  4 2
   
 x  6  k 3
sin 2 x sin 3 x 1 sin 2 xcos3x+sin3x.cos2x 1

   0  0
cos2x cos3x s inxcos2xcos3x cos2xcos3x s inxcos2xcos3x
sin 5 x 1 sin 5 x.s inx+1
  0  0  sin 5 x.s inx+1=0
cos2xcos3x s inxcos2xcos3x s inxcos2xcos3x
  l
x= 
cos4x-cos6x cos4x=-1  4 2
 +1=0  cos4x-cos6x=-2   
2 cos6x=0  x=   m
 12 6
 l  m
Nếu phương trình có nghiệm thì tồn tại m,l thuộc Z sao cho :   
4 2 12 6
3l  2 l
 3  3l  1  2m  m   l  1  . Chọn l=2n , thì m=3n+1
2 2
 l 
Suy ra phương trình có nghiệm : x     n  n  Z  . Nhưng lại vi phạm điều
4 2 4
kiện do làm cho cos2x=0 . Vậy phương trình đã cho vô nghiệm .
1  cos2x
c. cos 2 3x cos 2 x  cos 2 x  0  cos 2 3x cos 2 x 
 0  2 cos 2 3x cos 2 x  1  cos2x=0
2
cos8x=1
 
 cos2x 2cos2 3x  1  1  cos2x.cos6x=1  cos8x+cos4x=2  
cos4x=1
 k
 x
8x=k2  4   : k , l  Z  k  l  k  2l  x  l  l  Z
   
4x=l2  x  l 4 2 2
 2
l
Nghiệm của phương trình là : x  l  Z 
2
d.  cos4x-cos2x   5  sin 3x
2
Ta có : VT   cos4x-cos2x   4sin 2 3x sin 2 x  4

2
VP= 5  sin3x  5 1  4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 38
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Cho nên suy ra chỉ xảy ra :
  k 2
 x   
sin 3x  1 sin 3x  1 sin 3x  1  6 3 .
 2  2  
sin 3x.sin x  1 sin x  1
2
 cosx=0 
 x   l

 2
Phương trình có nghiệm khi tồn tại k,l thuộc Z sao cho :
 k 2  2  3l l
    l  1  4k  3  6l  k   1 l 
6 3 2 2 2

Chọn l=2n thì k=3n+1 , khi đó phương trình có nghiệm : x   n 2 n  Z 
2
Bài 4. Giải các phương trình sau "
a. sin x  cosx= 2  2  sin 3x  b. tanx+tan2x=-sin3xcos2x .

c. sin4xcos16x=1 d. 2sin  x    t anx+cotx
4 
Giải
a. sin x  cosx= 2  2  sin 3x 

VT  sinx+cosx  2 sinx+cosx= 2

Nhận xét :  
VP  2  2  sin 3x   2 1  1  sin 3x   2.1 
 sin 3x  1
 
    x   k 2
s in x+ =1    l 2
   4   
4
  : k , l  Z   k 2    3  24k  2  8l
sin 3x  1  x    l 2 4 6 3
 
 6 3
 2 12k  4l   1 . Vô nghiệm vì : VT là một số chẵn với mọi k,l thuộc Z còn vế phải là
một số lẻ với mọi k,l . Vậy phương trình vô nghiệm .
cosx  0
b. tanx+tan2x=-sin3xcos2x . Điều kiện :  *
cos2x  0
s inx sin 2 x
Phương trình trở thành :     sin 3 x.cos2x
cosx cos2x
s inxcos2x+sin2x.cosx sin3x
   sin 3 x.cos2x   sin 3 x.cos2x=0
cosxcos2x cosxcos2x
 1+cosx.cos 2 2 x  sin3x=0
 sin 3x   =0  
1+cosx.cos 2 x  0
2
 cosxcos2x 
k
- Trường hợp : sin 3 x  0  x   k  Z  là một họ nghiệm , thỏa mãn điều kiện (*)
3
cosx 1+cos4x  cos5x+cos3x
- Trường hợp : 1+cosx.cos 2 2 x  0  1   0  2  cosx+ 0
2 2
cos3x=-1 4 cos x  3cos x  11
3
  cosx=-1
 4  2cosx+cos5x+cos3x  0  cos5x=-1  cos5x=-1 2  
cosx=-1  cos5x=-1
  cosx=-1  3 
 x= +l2
  m2
. ( Do thay (3) vào (1) thỏa mãn )    m2   : l , m  Z  +    2l
 x= 5 + 5 5 5
WWW.DAYHOCTOAN.VN
10l  4
1  2m  5  10l  m   5l  2  x    l 2  l  Z  hoctoancapba.com
2
Vậy phương trình có thêm nghiệm nữa là : x    l 2  l  Z 
  k
 x 
sin 20 x  1  40 10 .
c. sin4xcos16x=1  sin 20 x  sin12 x  2   
sin12 x   1 
 x    l
 24 6
Nếu phương trình có nghiệm thì tồn tại k,l thuộc Z sao cho :
1  4k 1  4l 2  5l l2
   3 1  4k   5  4l  1  12k  20l  8  k   2l 
40 24 3 3
  3m  2   7 m
Đặt : l  2  3m  l  3m  2  x      m  Z 
24 6 24 2
7 m
Vậy phương trình có nghiệm : x   m  Z 
24 2
  sinx  0
d. 2sin  x    t anx+cotx . Điều kiện :  * . Phương trình đã cho trở thành :
 4 cosx  0
   sinx cosx 2
 2sin  x    +  , cho nên ta có nhận xét sau :
 4  cosx sinx sin 2 x
 2  
VP  sin 2 x  2 sin 2 x  1 x   k
 
 
     
4  x   l 2 l  Z 
VT  2sin  x     2 sin  x  4   1  x    l 2 4
  
  4  4

Vậy phương trình có nghiệm là : x   l 2  l  Z 
4
2 2
 1   1  1
a.  cos 2 x  2    sin 2 x  2   12  sin y
 cos x   sin x  2
2 2
   
 3x 1   x 1  81 2
b.  sin     cos3    cos 4 x
2 3 x 2 3 x 4
 sin   cos 
 2  2
Giải
2 2
 1   2 1  1
a.  cos 2 x  2 
  sin x  2   12  sin y
 cos x   sin x  2
Ta có :
  2 1   2 1 
2
 2 1   2
2
1  
2
 1  sin x  2   1  cos x    1  1  sin x    cos x   

  sin x   cos 2 x    sin 2 x   cos 2 x  
 2 2
1   2 1   1
2
4  1
2
25
 VT   sin x  2    cos x   1  2   1  4  
2
2  
 sin x   cos x   2  sin 2 x  2 2
1 1 25
VP= 12  sin y  12  
2 2 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 40
WWW.DAYHOCTOAN.VN
  k
 2 1 1  x 
sin x   cos 2
x   cos 2
x  sin 2
x  cos2x=0  4 2
Suy ra :  sin 2 x cos 2 x    

sin y  1
sin y  1 siny=1  y    l 2

 2
2 2
   
 3x 1   3x 1  81 2
b.  sin     cos    cos 4 x
 2 sin 3 x   2 cos3 x  4
 2  2
Ta có :
2 2
   
 3x 1   3x 1  6 x 6 x 1 1
VT=  sin     cos    sin  cos   4
x
2 sin 3   2 cos3 x 2 2 sin 6 x x
 cos6
 2  2 2 2
 
 6x x   64   x x  64 
  sin  cos6  1    4   sin 6  cos 6 1  6   4 
 2 2   26 sin 6 x cos6 x   2 2  sin x 
 2 2
 x x
3
x x x x   64 
 4   sin 2  cos 2   3sin 2 cos 2  sin 2  cos 2   1  6 
 2 2 2 2 2 2    sin x 
 3  64   3 81
 4  1  sin 2 x 1  6   4  1   1  64  
 4  sin x   4 4
sin 2 x  1
81  6 sin 2 x  1
VP  . Suy ra ta có hệ : cos x  1   2  x  . Phương trình vô nghiệm .
4 cos 4 x  1 cos x  1

MỘT SỐ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC KHÁC
Bài 1. Giải các phương trình lượng giác sau:

3x sin 4 x  cos4 x 1
a) cos 2 x  cos 20 b)  (tan x  cot x)
4 sin 2 x 2
c) 1  sin x  1  sin x  2 cos x

Giải
cos2x=1  x=k
3x 3x  
a) cos 2 x  cos  2  0  cos 2 x  cos  2   3x  l8
4 4  cos  1 x 
 4  3
Phương trình có nghiệm khi tồn tại k,l thuộc Z sao cho :
l8 3k k  8n
 k  l    x  8n  n  Z  .
3 8 l  3n
Vậy phương trình có nghiệm là : x  8n  n  Z 
sin 4 x  cos4 x 1 sinx  0
b)  (tan x  cot x) . Điều kiện :  * . Suy ra :
sin 2 x 2 cosx  0
sin 4 x  cos 4 x 1 sin x cos x 1
  (  )  sin 4 x  cos 4 x  1
sin 2 x 2 cosx s inx sin 2 x
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1
 1  sin 2 2 x  1  sin 2 x  0 . Nhưng lại vi phạm điều kiện .
2
c) 1  sin x  1  sin x  2 cos x
Ta có :
   1  11  sinx+1-sinx   2.2  VT  2
2
VT 2  1  sin x  1  sin x
VP=2cosx  2

 1  s inx  1  s inx s inx=0
Cho nên :    x  k 2 k  Z 

 cosx=1  cosx=1
 x 7
a) sin x cos 4 x  sin 2 2 x  4 sin 2    
1 2 5
b) tan x   0
 4 2 2 2 cos x 2
c) (4  6m) sin x  3(2m  1) sin x  2(m  2) sin 2 x cos x  (4m  3) cos x  0 (Biện luận theo m).
3
Giải
 x  7 1-cos4x    7
a) sin x cos 4 x  sin 2 2 x  4sin 2      sinxcos4x-  2 1  cos   x   
 4 2 2 2  2  2
2s inxcos4x 1-cos4x 4 1  s inx  7
 -    cos4x  2s inx+1  2  2sin x  1  0
2 2 2 2
 
 x    k 2
1
  2s inx+1 cos4x+2   0  s inx=-   k  Z 
6
2  x  7  k 2
 6
1 2 5
b) tan x    0 . Điều kiện : cosx  0 * . Suy ra phương trình trở thành :
2 cos x 2
1 sin x 2 5
    0  s inx-4+5cosx=0  sinx+5cosx=4 . Ta thấy :
2 cosx cos x 2
a  b 2  1  25  26  c 2  42  16 . Ta chia 2 vế phương trình cho 26
2
1 5 4  x      k 2
 sinx+ cosx=  sin  x     sin   
26 26 26  x          k 2
 5 1
sin   26 ; cos = 26
Với : 
sin   4 ; k  Z
 26
c) (4  6m) sin 3 x  3(2m  1) sin x  2(m  2) sin 2 x cos x  (4m  3) cos x  0
Chia 2 vế phương trình cho cos3 x  0 , ta có :
sin 3 x sin x 1 sin 2 x 1
 (4  6m) 3
 3(2 m  1) 2
 2( m  2) 2
 (4m  3) 0
cos x cosx cos x cos x cos 2 x
 (4  6m) tan 3 x  3(2m  1) t anx 1+tan 2 x   2(m  2) tan 2 x  (4m  3) 1  tan 2 x   0
 tan 3 x (4  6m)  6m  3  3(2m  1) t anx  tan 2 x  2m  4  4m  3  (4m  3)  0
 tan 3 x- tan 2 x  2m  1  3(2m  1) t anx  (4m  3)  0
t  t anx
 t  1
  2
 t-1  t  2mt  4m  3  0 t  2mt  4m  3  0
2

WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 42
WWW.DAYHOCTOAN.VN
  '  0  1  m  3  ptvon 0

 m  1  t0  m  1
Ta có :  '  m  4m  3    '  0  
2
 f(1;m)=2m-2
 m  3  t0  3

  '  0  m  1  m  3  t  t1  t  t2
Như vậy ta có biện luận sau :

- Nếu : 1<m<3 Phương trình có 1 nghiệm : tanx=1  x   k
4

- Nếu m=1 . Phương trình có nghiệm kép : tanx=1  x   k
4
 
 t anx=1  x   k
- Nếu m=3 . Phương trình có 2 nghiệm :   4
 tanx=3 
 x  arxtan3+k
 t anx=1

- Nếu : m  1 m  3 phương trình có 3 nghiệm :  tanx=m- m2  4m  3

 t anx=m+ m  4m  3
2

a) 1  tan 2 x  2 tan x tan 2 x b) sin 4 x  2 cos2 x  1
x
c) 8 cos4 x  cos 4 x  1 d) 1  cos 2 x  sin x  2 cos2
2
Giải
cosx  0
a) 1  tan 2 x  2 tan x tan 2 x . Điều kiện :  * . Khi đó phương trình trở thành
cos2x  0
sin 2 x sin x sin 2 x cos2x sin x sin 2 x
 1 2
2  2
2  cos 2 2x  2sin xcosxsin2x=sin 2 2x
cos x cosx cos2x cos x cosx cos2x
 k
 cos 2 2 x  sin 2 2 x  0  cos4x=0  x=  .
8 4
   k
Ta có : cos2x=cos   k   
2
 0 x   thỏa mãn điều kiện (*)
4 2 2 8 4
cos2x=0
b) sin 4 x  2 cos 2
x  1  2sin 2 xcos2x  cos2x  cos2x  2sin2x-1   0  
sin2x= 1
 2
    k
 2x= 2  k  x= 4  2
 
 
 2x=  k 2   x=  k
 k  Z 
 6  12
 
 2 x  5  k 2  x  5  k
 6  12
 1  cos2x 
2
c) 8cos4 x  cos 4 x  1  8    2cos 2 x  1  2cos 2 x  cos 2 x  cos 2 x

2 2 2
 2 
1 2 
 cos2x=-  2 x    k 2  x    k  k  Z 
2 3 3
x
d) 1  cos 2 x  sin x  2 cos 2  cos2x  s inx=cosx  cos 2 x  s in 2 x=cosx-sinx
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 
 t anx=1  x  4  k
cosx=sinx 
  cosx-sinx  cosx+sinx-1  0         x  k 2 k  Z 

cosx+sinx=1 sin  x+   sin
  4 4  
 x   k 2
 2
3
a) sin 2 2 x  sin 2 4 x  b) tan x  tan 2x  sin 3x cos x
2
c) tan x  3cot x  4(sin x  3 cos x) d) sin 3 x  cos3 x  cos 2 x
Giải
 1  cos4x+2sin 2 4 x  3  0  2 1  cos 2 4 x   cos4x-2=0
3
a) sin 2 2 x  sin 2 4 x 
2
  k
cos4x=0  x 
 2cos 2 4 x  cos4x=0   k  Z 
8 4
1 
cos4x=-  x     k
 2  6 2
cosx  0
b) tan x  tan 2x  sin 3x cos x . Điều kiện :  * . Khi đó phương trình trở thành
cos2x  0
 sin 3 x cos x  sin 3 x 1  cos 2 x cos 2 x   0
sin x sin 2 x sin 3 x
   sin 3 x cos x 
cosx cos2x cosxcos2x
sin 3x  0
sin 3x  0 sin 3 x  0 sin 3x  0
   cos2x 1+cos2x   2 
1  cos x cos 2 x  0
2   1 cos 2 x  cos2x-2=0 cos2x=1
 2
 k
 3 x  k  x
  3  k  Z  . Đối chiếu với điều kiện , thì các nghiệm thỏa mãn .
 2 x  k 2 
 x  k
sinx  0
c) tan x  3cot x  4(sin x  3 cos x) . Điều kiện :  * . Khi đó phương trình trở
cosx  0
 
2
sin x 3cos x sin 2 x  3cosx
thành :    4(sin x  3 cos x)   4(sin x  3 cos x)  0
cosx sinx sinxcosx
 t anx=- 3  t anx=- 3
(sin x  3 cos x)  0  
  1 3   
sinx+ 3cosx-4sinxcosx=0 sin 2 x  sin  x  
 2 sinx+ 2 cosx=sin2x   3
 
 x=- 3  k


  x   k 2 k  Z 
 3

 x  2  k 2
 9 3
 1 
d) sin 3 x  cos3 x  cos 2 x   sinx+cosx  1  sin 2 x   cos2 x  sin 2 x
 2 
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 44
WWW.DAYHOCTOAN.VN
s inx+cosx=0  t anx=-1
 1  
  s inx+cosx   cosx-sinx-1+ sin 2 x   0   1
 2   1
cosx-sinx-1+ sin 2 x  t+ 1  t 2   1  0
 2  2
 
 x    k
  4
     x    k 
x    k  x    k 
    x =  k 2 k  Z
4
4  4 
      2
 t  1  0 cosx-sinx  1 sin  x-  =sin
2
 x    k 2
  4 4 

a) sin 4x  tan x b) sin 4 x  4 sin x  (cos4 x  4 cos x)  1
c) 3(cot x  cos x)  5(tan x  sin x)  2 d) cos7 x  3 sin 7 x   2
Giải
s inx sin5x+sin3x
a) sin 4 x  tan x  sin 4 x   sin 4 x.cosx=sinx   s inx
cosx 2
 sin5x+sin3x  2sinx   sin5x-sinx    sin 3x  sinx   0  2cos3x sin 2 x  2cos2x.sinx=0
sinx=0 s inx=0
 2s inx  2 cos 3 xcosx  cos2x. =0   
 2cos 2 x  2 cos 2 x  1  0
2
cos4x+2cos2x=0

s inx=0
  x  k
 -1- 3 s inx=0   3 1 
 cos2x=   1(l )      k  Z ; cos  = 
 2  cos2x=cos  x    k  2 
  2
cos2x= 3  1  cos
 2
b) sin 4 x  4sin x  (cos 4 x  4cos x)  1   sin 4 x  cos4x-1  4  cosx-sinx   0
  2sin 2 x cos 2 x  2cos 2 2 x   4  cosx-sinx   0  cos2x sin2x-cos2x   2  cosx-sinx   0
cosx=sinx
  cosx-sinx   cosx+sinx  sin 2 x  cos2x   2  0  
 2sin  x+   sin  2 x     2  0
  4  4
 
 x   k
 t anx=1 4
 t anx=1  
    
     cos  x-   1   x    k 2  k  Z 
cos  x-   cos3x=-2   2  2
  2   
cos3x=1  x  k 2
 3
sinx  0
c) 3(cot x  cos x)  5(tan x  sin x)  2 . Điều kiện :  * . Suy ra :
cosx  0
 3(cot x  cos x)  5(tan x  sin x)  2  3(cot x  cos x)  3(tan x  sin x)  2  2(tan x  sin x )
 cos x sinx  sinx  cosx+sinx-sinxcosx 
 3 (   cos x  sinx)   2  2(  sin x)  2  
 sinx cosx  cosx  cosx 
 cosx+sinx  cosx+sinx-sinxcosx
 3  cos x  sinx    1  2( )
 sinxcosx  cosx
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 1 2 
  cos x  sinx   cosx+sinx   sinxcosx   3  0
 sinxcosx cosx 
 
 cos x  s inx   0  t anx=1  x= 4  k
  
t 1
2
  cosx+sinx   s inxcosx   t- 0  t  1  2  t  1  2  1  l 
3cosx-sin2x=0  2 

  c osx  3-2sinx   0 cosx  0  s inx= 3  1 l 
 2
   
 x  4  k  x  4  k
  .
    1 2   3
sin  x  4    sin  x      k 2  x     k 2
   2  4 4
Do điều kiện : cosx  0 . Còn các nghiệm trên thỏa mãn điều kiện .
1 3 2   3
d) cos 7 x  3 sin 7 x   2  cos 7 x  sin 7 x    cos  7x+   cos
2 2 2  6 4
  3   k 2
7 x  6   k 2    x 
7 x   k 2
 k  Z 
4 14 7
 2 
7 x   3    k 2

  k 2 7 x    k 2 
x 
6 4 7 7
a) tan x  2 2 sin x  1 b) 2 cos3 x  sin 3 x
1  cos x 5
c) tan 2 x  d) sin 6 x  cos6 x  (sin 4 x  cos4 x)
1  sin x 6
Giải
a) tan x  2 2 sin x  1. Điều kiện : cos x  0 . Phương trình :
 t   2
sin x t  sinx-cosx; t  2 
  2 2 sin x  1  sinx-cosx- 2 sin 2 x  0   
cosx 
t  2 1  t 2
  0
2
t  2  2(l )
      
Do đó :  2 sin  x     2  sin  x    1  x     k 2  x    k 2
 4  4 4 2 4

Vậy nghiệm phương trình là : x    k 2  k  Z 
4
b) 2 cos x  sin 3x  2 cos x  3sin x  4sin 3 x  0 . Vì cosx=0 không là nghiệm , cho nên ta
3 3
chia cả hai vế của phương trình cho cos3 x  0 , suy ra :

sin 3 x
 0  4 tan 3 x  3 tan x 1  tan 2 x   2  0
sin x
 23 3
 4 3
cos x cos x
 
 t anx=1  x   k
 tan x  3 tan x  2  0   t anx-1  tan x  t anx-2   0  
3 2
 4
 tanx=2 
 x  arxtan2+k
1  cos x cosx  0 
c) tan 2 x  . Điều kiện :   x   k 2 * . Phương trình :
1  sin x sinx  1 2
sin 2 x 1  cos x  1  cos x  1  cosx   1  cos x  cosx-sinx 
     1  0    0
cos x 1  sin x
2
 1  sin x  1+sinx   1  sin x  1+sinx 
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 46
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 x  k 2
cosx=1 cosx=1
    k  Z .
cosx+sinx=0  tanx=-1  x    k
 4
Các nghiệm này thỏa mãn điều kiện (*) .
d) sin 6 x  cos6 x  (sin 4 x  cos4 x)  1  sin 2 2 x  1  sin 2 2 x 
5 3 5 1
6 4 6 2 
 5 3 5 1 1  k
    sin 2 2 x   1  sin 2 2 x   2sin 2 2 x  1  cos4x=0  x= 
 12 4  6 3 6 8 4
 k
Vậy phương trình có nghiệm là : x=  k  Z 
8 4
sin 4 2 x  cos4 2 x sin 6 x  cos6 x 1
a)  cos4 4 x b) 
        4
tan  x  tan   x  tan  x  tan  x 
4  4  4  4 
c) cos 2 x  sin x  2 cos x  1  0
2
Giải
sin 2 x  cos 2 x    
4 4
a)  cos4 4 x . Điều kiện : tan   x  tan   x   0 *
    4  4 
tan  x  tan   x 
 4   4 
sin 4 2 x  cos 4 2 x
 cos 4 4 x  sin 4 2 x  cos 4 2 x  cos 4 4 x  1  sin 2 4 x  1  sin 2 4 x 
1 2

    2
cot   x  tan   x 
4  4 
t  sin 2 4 x; t   0;1
 t  sin 2 4 x; t   0;1
 k
 1  2  t  0  sin 2 4 x  0  x  k  Z 
1  t  t  2t  1 2t  3t  0

2
4
 2
Kiểm tra điều kiện (*) .
   n     n 
- Nếu k=2n thì x= n  x     tan  x    tan     1  0
2 4
4 2  4 4 2 
- Nếu k=2n+1  x 
 2n  1     n  x      n  tan  x     tan    n 
   ,
4 4 2 4 2 2  4 2 2 
không xác định cho nên với k lẻ thì loại .
 n
Tóm lại phương trình có nghiệm là : x   n  Z 
4 2
sin 6 x  cos6 x 1    
b)   . Điều kiện : tan   x  tan   x   0 *
      4 4  4 
tan  x  tan  x 
4  4 
sin 6 x  cos6 x 1 1 3 1
    sin 6 x  cos6 x    1  sin 2 2 x  
    4 4 4 4
cot   x  tan   x 
4  4 
5 3 1  cos4x 7
  sin 2 2 x  5  3  cos4x=-  1 loai  . Vậy phương trình vô nghiệm .
4 4 2 3
c) cos 2 x  sin x  2 cos x  1  0
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
t  cosx; t  1

 2 cos 2 x  1  cos 2 x  2 cos x  0   2  t  1  cosx=-1  x= +k2
t  2t  1  0

Do đó phương trình có nghiệm là : x    k 2 k  Z 
1  tan x 
b) 2 2 sin  x  
1 1
a)  1  sin 2 x 
1  tan x 4  cos x sin x
c) 9 sin x  6 cos x  3sin 2x  cos2x  8 d) (cos2 x  cos 4 x) 2  6  2 sin 3x
Giải
1  tan x 
a)  1  sin 2 x . Điều kiện : tan x  1  x    l * . Khi đó :
1  tan x 4
1  tan x 1  t anx   
2
t  t anx
  1
2 tan x
 
   
3 t t t 2  0  t  0
2
1  tan x 1  tan x 1  tan x 1-t  1  t  1  t 

2 2 2

Vậy phương trình có nghiệm là : tan x  0  x  k  k  Z 
 
2 sin  x  
  1 1   s inx+cosx  4
b) 2 2 sin   x     2 2 sin   x   
4  cos x sin x 4  s inx cos x s inx cos x
 
    x    k
   1   
sin x    0 4  k
 2 sin   x  2  0  4  x 
4  s inx cos x 
sin 2 x  1  x    k 4 2
 4
 k
Vậy phương trình có nghiệm : x    k  Z  , thỏa mãn điều kiện (*)
4 2
c) 9sin x  6cos x  3sin 2 x  cos 2 x  8  2cos2 x  6cosx  sinx-1  9  sinx-1  0
sinx=1 
   sinx-1 2sinx+6cosx-7   0    x   k 2  k  Z 
2sinx+6cosx=7 2
Vì : 2sinx+6cosx=7 có : a  b  4  36  40  c  49 .
2 2 2
d) (cos2 x  cos 4 x) 2  6  2 sin 3x

VT  (cos 2 x  cos 4 x)2  4sin 2 3x sin 2 x  4
VP  6  2sin3x  6  2  4
  k 2
x 
sin 3x  1 sin 3x  1  6 3 . Để phương trình có nghiệm thì ,tồn
Suy ra :  2  
sin x  1 cosx  0  x    l
 2
 k 2 
tại k,l thuộc Z sao cho :     l  1  4k  3  6l   2k  3l   2
6 3 2
2  3l l l  2n 
k   1 l    . Vậy phương trình có nghiệm : x   n 2  n  Z 
2 2 k  3n  1 2
sin 5 x
a) 1 c) Cho phương trình: sin 2 4 x  cos2 6 x  sin(10,5  10x) .
5 sin x
 
Tìm các nghiệm thuộc khoảng  0; 
 2
Giải
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 48
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sin 5 x
a)  1 . Điều kiện : s inx  0 * . Khi đó phương trình trở thành :
5 sin x
 sin5x  5sin x  sin5x  sinx=4sinx  2cos3xsin2x-4sinx=0
cos4x+cos2x
 4sin x  cos3xcosx-1 =0   cos3xcosx-1  0   1  2 cos 2 2 x  cos2x-3=0
2
cos2x=1
  cos2x=1  x=k . Nhưng lại vi phạm điều kiện làm cho sinx=0 .
cos2x=- 3
 2
Vậy phương trình đã cho vô nghiệm .
1  cos8x- 1+cos12x   
c/ sin 2 4 x  cos 2 6 x  sin(10,5  10 x)   sin   10 x 
2 2 
   cos12x+cos8x   2cos10x  2cos10x.cos2x-2cos10x=0  2cos10x  cos2x-1  0
    k
cos10x=0 10 x   k  x 
  2  20 10  k  Z 
cos2x=1  
 2 x  k 2  x  k
  3 5 7 9
Với : x   0;   x  ; x  ; x  ; x  ; x  . Tất cả có 5 nghiệm .
 2 20 20 20 20 20
5
a) sin 8 x  cos8 x  2(sin10 x  cos10 x)  cos 2 x b) 3 sin 2 x  2 cos2 x  2 2  2 cos 2 x
4
3 1
c) sin 2 x  sin 2 2 x  sin 2 3 x  d) 3 sin x  cos x 
2 cos x
Giải
 5
a)  sin8 x  2sin 2 x  1  cos8 x  2cos 2 x  1  cos2x=0  cos2x  sin 8 x  cos8 x    0
5
4  4 
cos2x=0 cos2x=0
 
 cos x  sin x  cos x  sin x  
4 4 4 4 5  cos 2 x  sin 2 x  1  1 sin 2 2 x   5
 4   2  4
 cos2x=0
      
1
cos2x 1  sin 2 x  
2 5 cos2x 1  1  cos 2 x   
1 2 5
2cos3 2 x  2cos 2 x  5  0
  
 2  4  2  4
 k
Trường hợp : cos2x=0  x   k  Z 
4 2
Trường hợp : 2 cos3 2 x  2 cos 2 x  5  0 . Đặt : t=cos2x ,
 t  1  f (t )  2t 3  2t  5  f '(t )  6t 2  2  0t   1;1
Nhưng : f(-1)=-9, và f(1)=-1 do đó f(t) luôn âm với mọi x thuộc [-1;1]. Phương trình vô
 k
nghiệm . Vậy nghiệm duy nhất của phương trình là : x   k  Z 
4 2
b) 3 sin 2 x  2 cos x  2 2  2 cos 2 x
2
Vì : 2  2cos 2 x  2 1  cos2x   2.2cos2 x  2 cosx . Cho nên phương trình trở thành :
3 1
+/ Nếu cosx>0 : 3 sin 2 x  2cos2 x  4cos x  3 sinx-cosx=2 
sinxcosx=1
2 2
    2  2  1
Hay :  sin  x-  =1  x=   k 2   k 2 . Nhưng cos   k 2     0 .
 6 2 6 3  3  2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
2
Cho nên : x   k 2  k  Z  . Loại .
3
3 1
+/ Nếu cosx<0 : 3 sin 2 x  2cos2 x  4cos x  3 sinx-cosx=-2 
sinxcosx=-1
2 2
    
Hay :  sin  x-  =-1  x=-   k 2   k 2 . Nhưng cos   k 2    0 .
1
 6 2 6 3 3  2

Cho nên : x   k 2  k  Z  . Loại .
3
+/ Cosx=0 . Đương nhiên 2 là nghiệm của phương trình .

Vậy nghiệm : x   k  k  Z 
2
3
 1  cos2x   1  cos4x   1  cos6x   3
c) sin 2 x  sin 2 2 x  sin 2 3 x 
2
  cos6x+cos2x  +cos4x=0  2cos4xcos2x+cos4x=0  cos4x  2cos2x+1  0
    k
cos4x=0  4x= 2  k  x= 8  4
    k  Z 
cos2x=- 1  2x= 2  k 2  x=   k
 2   3
3
1
d) 3 sin x  cos x  . Nhận xét : cosx=0 không là nghiệm , cho nên chia 2 vế của
cos x

phương trình cho cos x  0  3 t anx+1=1+tan 2 x  t anx tanx- 3  0 
 t anx=0  x  k
  k  Z 
 tanx= 3  x    k
 3
* Chú ý: Ta còn có cách :
s inx=0 s inx=0
 3 sin xcosx  cos 2 x  1  3 sin xcosx=1  cos 2 x  sin 2 x   
 3cosx=sinx  tanx= 3
a) cot 2 x  tan 2 x  2 tan 2 x 1 b) 2 cos x  2 sin10x  3 2  2 cos28x sin x
c) sin 2x  2 cos2x  1  sin x  4 cos x d) sin 2x  2 tan x  3
Giải
a) cot 2 x
 tan 2 x
 2 tan 2 x 1
. Đặt y  2  0  x  log 2 y * . Phương trình trở thành :
x
1 4 tan y 1  tan 2 y 4 tan y

 cot y  tan y  2 tan 2 y   tan y   
tan y 1  tan y
2
tan y 1  tan 2 y
1  tan 2 y  2 tan y  tan 2 y  2 tan y  1  0
 1  tan y   4 tan y  
2
2 2
 2
1  tan y  2 tan y  tan y  2 tan y  1  0
2
 tan y  1  2  tan y  1  2
Ta tìm được các giá trị sau :  và 
 tan y  1  2  tan y  1  2

 
Vì : tan y  1  2  0    arctan -1- 2  0  y  arctan -1- 2  k
2
 
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 50
WWW.DAYHOCTOAN.VN

 y  arctan -1+ 2  k

  2
 
 x  log arctan -1+ 2  k   

 
Tương tự ta tìm được:  y  arctan 1- 2  k   x  log 2 arctan 1- 2  k 
   
 

 y  arctan 1+ 2  k   
 x  log 2 arctan 1+ 2  k 
  
b)  2cos x  2 sin10x  3 2  2cos 28x sin x  2cos x  2cos 28x sin x  3 2  2 sin10x
- VT 2   2 cos x  2 cos 28 x sin x    4  4 cos 2 28 x  cos 2 x  sin 2 x    4  4 cos 2 28 x   4  4  8
2
Cho nên suy ra : VT  2

- VP  3 2  2 sin10 x  3 2  2  2 2
Do đó phương trình chỉ có thể xảy ra khi :
 
 2 2 cos 28 x
 x    k
 cosx  4
s inx cosx   s inx 
 2   k
 cos 28 x  1  sin 28 x  0   x  . Hệ có nghiệm khi tồn tại k.l sao
sin10 x  1 sin10 x  1  28
    l
  x  20  5

cho :
 l k
  
1  4l k
 k
1  4l  28  5  6l  2  2l
20 5 28 20 28 20 5
2  5n n
Đặt : 2  2l  5n  l   1  2n  . Lại đặt : n=2m suy ra : l=1-5m và k=11-20m
2 2
k  11  20m  11 5m
Do đó hệ có nghiệm : x     m  Z 
28 28 28 7
c) sin 2 x  2cos 2 x  1  sin x  4cos x  sin 2 x  2 1  2sin 2   1  sinx-4cosx
d) sin 2x  2 tan x  3 . Điều kiện : cos x  0 * . Khi đó phương trình trở thành :
 2 tan x
 2 tan x  3
 2 tan 3 x  3tan 2 x  4 tan x  3  0 1
 sin 2 x  2 tan x  3  1  tan 2 x   s inx-cosx
 2   s inx-cosx 
2
 2  t anx-1  1  sin 2 x  cosx

 t anx-1  2 tan x  tan x  3  0
2
 t anx=1

  2   2  s inxcosx+cos 2 x
  s inx-cosx 
 s inx-cosx   cosx   s inx-cosx    0 
0
   cosx
Trên đây tạm trình bày 2 cách giải
- Trường hợp giải theo cách 1 :

Ta có nghiệm phương trình là : tan x  1  x   k  k  Z 
4
- Trường hợp giải theo cách 2:
 s inx-cosx   0  t anx=1
 t anx=1
  1 1  cos2x   t anx=1
 2  s inxcosx+cos x
2  2- sin 2 x  0 cos2x-sin2x=-5
 2 2
Vì : cos2x-sin2x=-5 vô nghiệm .
* Chú ý : Ngoài 2 cách trên , ta còn quan niệm đây là phương trình đẳng cấp bậc cao đối
với sinx và cosx , cho nên ta chia 2 vế của phương trình cho cos3 x  0 .
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sin x sin x cos 2 x sin x cos x
 sin 2 x  2  3  2sin x cos x  2sin x  3cos x  2
2
3
2 3
3
cosx cos x cos x cos3 x
 2 t anx  2 t anx 1+tan 2 x   3 1+tan 2 x   2 tan 3 x  3tan 2 x  4 tan x  3  0 . Như (1)
1 1 2 (cos x  sin x)
a) ( 1  cos x  cos x ) cos 2 x  sin 4 x b) 
2 tan x  cot 2 x cot x  1

c) sin 3   x   2 sin x d) 8 2 cos6 x  2 2 sin3 x sin 3x  6 2 cos4 x  1  0
4 
Giải
1
a)  ( 1  cos x  cos x ) cos 2 x  sin 4 x  sin 2 x.cos2x
2
cos2x=0
 cos2x ( 1  cos x  cos x )  sin 2 x   0  
 1  cos x  cos x  sin 2 x
 k
- Trương hợp : cos2x=0  x=   k  Z  Là một nghiệm của phương trình
4 2
- Trường hợp : 1  cos x  cos x  sin 2 x
   1  11  cosx+cosx   2   2  VT  2
2
Ta có : VT 2  1  cos x  cos x
VP=sin2x thuộc [0;1]
Nếu cosx=0 , thì phương trình trở thành : 1=0 vô lý .Cho nên cosx=0 không là nghiệm
Nếu cosx=1 , thì phương trình trở thành : 1=0 vô lý .Cho nên cosx=1 không là nghiệm
1 
Nếu VT= 2  1  cosx  cosx  cosx=  x   k 2  cosx  0  (1)
2 3
  
Khi đó VP= sin 2 x  2  sin  2x   k 2  x   k (2)
4 4 8
Từ (1) và (2) phương trình vô nghiệm .Vậy trường hợp này phương trình vô nghiệm .
1 2 (cos x  sin x) t anx+cot2x  0
b)  . Điều kiện :  * . Phương trình :
tan x  cot 2 x cot x  1 cotx  1
1 2(cos x  sin x) cosx.sin2x 2(cos x  sin x)s inx
   
s inx cos 2 x

cos x
1 s inxsin2x+cosxcos2x cos x  s inx
cosx sin 2 x s inx
cosx.sin2x 2(cos x  sin x)sinx
   sin 2 x  2 sinx  . Vì sinx khác không cho nên
cosx cos x  sinx
2 
chia 2 vế phương trình cho sinx :  2cos x  2  cosx=  x    k 2 .
2 4
 
Nhưng với x   k  cot x  1 , vi phậm điều kiện , cho nên chỉ còn : x    k
4 4

Vậy phương trình có nghiệm là : x    k  k  Z 
4
   
c) sin 3   x   2 sin x . Đặt : y   x  x  y  * . Do đó phương trình :
4  4 4
 
 sin 3 y  2 sin  y    sin y  cosy  siny 1-sin 2 y   cosy=0  sin ycos 2 y  cosy=0
 4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 52
WWW.DAYHOCTOAN.VN
   
cosy=0  y  2  k  x  4  k  k
 cosy  sin ycosy  1 =0     x  k  Z 
sin2y=0  y  k  x     k 4 2
 2 
 4 2
d) 8 2 cos x  2 2 sin x sin 3x  6 2 cos x  1  0
6 3 4
 8 2 cos6 x  2 2 sin 3 x  3sin x  4sin 3 x   6 2 cos4 x  1  0

 8 2  cos6 x  sin 6   6 2  sin 4 x  cos4 x   1
 8 2  cos2 x  sin 2 x  cos4 x  sin 4 x  sin 2 xcos2 x   6 2  sin 2 x  cos2 x   1
 1 
 8 2cos2x 1  sin 2 2 x   6 2cos2x  1  8 2cos2x-2 2 sin 2 2 xcos2x  6 2cos2x=1
 4 
 2 2cos2x-2 2 sin 2 2 xcos2x=1  2 2cos2x 1-sin 2 2 x   1  cos 3 2 x 

1 2

2 2 4
2 2  
 cos2x= 3   2 x    k 2  x    k k  Z 
4 2 4 8
a) cos3 x  sin 3 x  sin 2 x  sin x  cos x b) 3  4 cos2 x  sin x(2 sin x  1)
c) 4 3 sin x cos x cos 2 x  sin 8 x d) tan 2 x cot 2 2 x cot 3x  tan 2 x  cot 2 2 x  cot 3x
Giải
a) cos x  sin x  sin 2 x  sin x  cos x   cosx  cos3 x    sinx-sin3 x   sin 2 x  0
3 3
 cosx 1-cos2 x   sinx 1-sin 2 x   sin 2 x  0  cosx.sin 2 x  sinxcos 2 x  2sin xcosx=0

sin 2 x  0 k
 sinxcosx  cosx+sinx+2   0    sin 2 x  0  x  k  Z 
cosx+sinx+2=0 2
Còn : cosx+sinx+2=0 vô nghiệm vì a 2  b 2  2  c 2  4
* Chú ý :
Đây là phw[ng trình đối xứng đối với sinx,cosx .
Ta có thể đặt : t  s inx+cosx; t  2;sin 2 x  t 2  1 . Biến đổi phương trình theo t .
b) 3  4cos2 x  sin x(2sin x  1)  3  4 1  sin 2 x   sinx  2sinx+1
 4sin 2 x  1  sinx  2sinx+1  0   2sinx+1 2sin x  1  sinx   0
  5
 1  x   k 2 ; x   k 2
 s inx=


2
6 6
k  Z 
 x     k 2
s inx=-1  2
cosx  0

d) tan x cot 2 x cot 3x  tan x  cot 2 x  cot 3x . Điều kiện : sin2x  0 * . Phương trình :
2 2 2 2
sin3x  0

tan 2 x  cot 2 2 x
cot 3x  tan 2 x cot 2 2 x  1  tan 2 x  cot 2 2 x  cot 3 x 
tan 2 x cot 2 2 x  1
 cot 3x 
 tan x  cot 2 x  .  tan x  cot 2 x  (1)
 tan x cot 2 x  1  tan x cot 2 x  1
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1
Nhưng :
 tan x  cot 2 x  t anx-
tan2x  t anxtan2x-1   1
  cot 3x .
 tan x cot 2 x  1 tanx 1
 1  t anx+tan2x  tan  3x 
tan2x
1
Tương tự :
 tan x  cot 2 x  t anx+
tan2x  t anxtan2x+1  1
  cot x
 tan x cot 2 x  1 tanx 1
 1  t anx-tan2x  tan   x 
tan2x
  k
cot 3x  0 cos3x=0 x  6  3
Do đó (1)  cot 3x  cot 3x.cot x     k  Z 
cot x  1 cotx=1  x    k
 4

4x
cos  cos2 x
3    
a) 0 b) sin 3x    sin 2 x sin  x 
1  tan 2 x  4 4 
c) sin x  cos x  cos2x

Giải
4x
cos  cos2 x cosx  0 cosx  0
a) 3  0 . Điều kiện :   * . Khi đó phương trình :
1-tan x  0 1  t anx<1
2
1  tan x
2
4x 4x 1  cos2x 4x  2x 
 cos  cos2 x  0  cos   0  2cos  1  cos3    0 .
3 3 2 3  3 
2x 3y 3
Đặt : y   x   . y ** . Thay vào phương trình ta được :
3 2 2
 2cos2y  1  cos3y  0  2  2cos2 y  1  1   4cos3 y  3cos y   0 . Đặt : t=cosy , suy ra :
 4t 3  4t 2  3t  3  0  4t 2  t  1  3  t  1  0   t  1  4t 2  1  0
 
 cosy=0  y   k
t  1 cosy=0 cosy=0  2
 2    
 4t  1  0  4cos y  1  0
2
 2 1+cos2y   1  0 cos2y=- 1  y     k
 2  3
 3   3 3k
 x  2  2  k   x 
 
Thay vào (**) ta được :   4 2
.
 3     3k
 x     k  x 
 2  3  
 2 2
Kiểm tra diều kiện (*)
 3
 x  4  3n     3 
- Nếu k là chẵn : k=2n    cos    3n   0; tan   3n   1 .
 x     3n  2   4 
 2
Phương trình đã cho vô nghiệm .
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 54
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 9
 3 3  2n  1  3 3  x  3n
x    x    3 n 4
4 2 4 2 
- Nếu k là lẻ : k=2n+1      x    3n
  3  2n  1  x     3  3n  x  2  3n
 x   2  2 
 2 2 

 9
 x  4  3n

Các nghiệm này thỏa mãn điều kiện (*) . Vậy nghiệm phương trình :  x    3n .
 x  2  3n


   
b) sin 3x    sin 2 x sin  x  . Đặt y   x  x  y  * . Khi đó phương trình :
 4 4  4 4
       
 sin 3  y      sin 2  y   sin y  sin  3 y     sin  2 y   sin y
  4  4  4  2
  sin 3 y  cos2ysin y  4sin 3 y  3sin y  sin y 1  2sin 2 y   0  2sin 3 y  2sin y  0
 y  k
sin y  0
 2sin y  sin y  1  0    . Thay vào (*) ta tìm được các nghiệm
 y    k
2
cosy=0
 2
   
 x   4  k  x   4  k  k
  . Thu gọn 2 nghiệm ta được :  x   k  Z 
 x       k  x    k 4 2
 4 2  4
cosx+sinx=0
c) sin x  cos x  cos 2 x  cos2 x  sin 2 x   cosx+sinx  cosx-sinx-1  0  
cosx-sinx=1
 
 t anx=-1 x    k

  4
k  Z 
 2sin  x-   =1  
  x   k 2  x    k 2
 4  2

a) 9 cot x  3cot x  2  0 b) cos2 x  sin x  1  0
c) sin 3x  2 cos2x  2  0 d) sin 3x  sin x  sin 2x  0
Giải

t  3  0
cot x
t  1
a) 9cot x  3cot x  2  0    t  2  0(loai )  t  1  3  1  3
cot x 0
t  t  2  0
 
2

Vậy nghiệm phương trình : cot x  0  x   k  k  Z 
2

 t=sinx; t  1 t  1
b) cos 2 x  sin x  1  0  1  sin 2 x  s inx+1=0   2 
t  t  2  0
 t  2  1(l )

Vậy phương trình có nghiệm :  s inx=-1  x=-  k 2  k  Z 
2

t  s inx; t  1
c) sin 3x  2 cos 2 x  2  0  3sin x  4sin 3 x  2 1  2sin 2 x   2  0  
4t  4t  3t  0

3 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 
t  0  x  k
  s inx=0 
t  0 3  
 2 
 t    1(l )  1   x   k 2 k  Z 
 4t  4t  3  0  2 sinx=  6
 1  2  5
t  x   k 2
 2  6
d) sin 3x  sin x  sin 2 x  0  2cos 2 x sin x  2sin x cos x  0  2sin x  cos2x+cosx   0
 x  k
 x  k   x  k
s inx=0   k 2
 
  2 x    x  k 2  x    k  Z 
 cos2x=-cosx=cos   -x   3 3  x    k 2
 2 x  x    k 2  x    k 2  3 3


a) cos2x  3cos x  2  0 b) 3 cos 4 x  2 cos2 3x  1
c) 1  3cos x  cos2x  cos3x  2 sin x sin 2x d) tan x  tan 2x   sin 3x cos2x
Giải
cosx=-1  x    k 2
a) cos 2 x  3cos x  2  0  2 cos x  3cos x  1  0    k  Z 
 x   2  k 2
2
cosx=- 1
 2  3
b)
3cos 4 x  2cos2 3x  1  3cos 4 x  1  cos6x   1  3  2cos2 2 x  1   4cos3 2 x  3cos 2 x   2  0

t  1
t  cos2x; t  1  t  1
t  cos2x; t  1  1  21
 3   t    1  21
 t  1  4t  2t  5   0
t 
4t  6t  3t  5  0
2 2
4
  4
t  1  21  1(l )
 4
cos2x=1  x  k 2
  2 x  k 2  1- 21 
     k  Z ; cos = 
cos2x= 1- 21
 cos  2 x    k 2  x    k  4 
 4  2
c) 1  3cos x  cos 2 x  cos 3x  2sin x sin 2 x  1  3cos x  2 cos 2 x  1  cos3x+cosx-cos3x
 
cosx=0  x   k
 2 cos x  2 cos x  0  
2
 2 k  Z 
cosx=-1  x    k 2

cosx  0
d) tan x  tan 2x   sin 3x cos2x . Điều kiện :  * . Khi đó phương trình :
cos2x  0
sin x sin 2 x s inxcos2x+sin2xcosx
    sin 3 x cos 2 x   sin 3 x cos 2 x  0
cosx cos2x cosxcos2x
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 56
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sin 3x  0
sin 3x  1  cosx.cos 2 2 x  
  sin 3x cos 2 x  0  sin 3x  0  cos3x+cosx 
cosxcos2x  cosx.cos2x  1  cos2x  0
  2 
sin 3x  0
sin 3x  0
   cos5x+cosx cos3x+cosx
 2  c os2xcos3x+cos2xcosx=0 2  + =0
 2 2
 k
x  3

sin 3x  0   x    k 2

sin 3x  0 cos5x=-1   k
 
5 5

 cos3x=-1  
 
 l 2
x k  Z 
 4  cos5x+cos3x+2cosx=0 3
 x  
 cosx=-1  3 3
  x    n2

 
Do hệ trên vô nghiệm . ( Kiểm tra bằng phương pháp tìm nghiệm nguyên hay biểu diến
trên đường tròn đơn vị cũng được ).

1  cos x 3
a) tan 2 x  b) 1  sin 3 2 x  cos3 2 x  sin 4 x
cos x 2
c) tan x  cot x  2(sin 2 x  cos 2 x) d) 2 2 (sin x  cos x) cos x  3  cos2x
Giải
1  cos x
a) tan 2 x  . Bài này đã giải rồi .
cos x
b) 1  sin 3 2 x  cos3 2 x  sin 4 x  1  sin 2 x 1  cos 2 2 x   cos2x 1-sin 2 2 x   3sin 2 x cos 2 x
3
2
 1   sin 2 x  cos2x   sin 2 x cos 2 x  sin 2 x  cos2 x   3sin 2 x cos 2 x
 1   sin 2 x  cos2x 1  sin 2 x cos 2 x   3sin 2 x cos 2 x . Đặt : t  sin 2 x  cos2x; t  2
 t 2 1  t 2 1
 1  t 1    3  2  t  3  t 2   3  t 2  1  t 3  3t 2  3t  5  0
 2  2
t  1
 t  1  t  1
  t  1  t 2  2t  2   0   2  t  1  6  1  
t  2t  5  0 t  1  6 t  1  6

       1
 2 sin  2 x    1  sin  2 x  
sin 2 x  cos2x  1  4  4 2
  
sin 2 x  cos2x  1  6       6 1
 2 sin  2 x    1  6 sin  2 x     sin 
  4   4 2
    5   
 2 x  4   4  k 2  2 x  4  4  k 2  x   4  k  x  2  k 
  k  Z 
 2 x      k 2  2 x        k 2  x      k  x  3    k
 4 4  2 8 8 2
sinx  0
c) tan x  cot x  2(sin 2 x  cos 2 x) . Điều kiện :  * . Khi đó phương trình trở thành
cosx  0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sin x cos x 2
   2(sin 2 x  cos 2 x)   2(sin 2 x  cos 2 x)  1  sin 2 2 x  sin 2 x.cos2x
cosx s inx sin 2 x
cos2x=0  k
 1  sin 2 2 x  sin 2 x.cos2x  cos2x 1-sin2x   0   x  k  Z 
sin2x=1 4 2
Nghiệm này thỏa mãn diều kiện (*)
d) 2 2(sin x  cos x)cos x  3  cos 2x  2 2 sinxcosx+2 2cos2 x  3  cos 2x
 2 sin2x+ 2 1  cos2x   3  cos 2 x  2 sin2x+  
2 1 cos2x  3  2
Nhận xét : hoctoancapba.com
 2    
2 2 2
a 2  b2  c 2  2 1  3  2  4 2  6  32  36  0  a 2  b2  c 2
  9 sin 2 x
a) sin 4 x  sin 4 ( x  )  sin 4 ( x  )  b)  2 cos x  0
4 4 8 1  sin x
c) cos x  sin x  3 sin x cos x  0
3 2
d) 2 sin 3 x  cos 2 x  sin x
Giải
  9
a) sin 4 x  sin 4 ( x  )  sin 4 ( x  )  . ( Bài này đã giải rồi )
4 4 8
sin 2 x sinx  0
b)
1  sin x
 2 cos x  0 . Điều kiện :  * . Khi đó phương trình trở thành :
sinx  -1
 
 sin 2 x  2cos x 1  sinx   0  2sin 2 x  2cos x  0  sin 2 x  cosx=-sin   x 
2 
   
 2 x  x   k 2  x    k 2
  2 2
 sin 2 x  sin  x     
 2  
 2 x     x  k 2 
 x   k 2
 2  2 3

Ta thấy : Với x=   k 2 , vi phạm điều kiện do làm cho cosx=0 ( loại )
2

 2n  k  3n   loai 
 k 2  2
Còn nghiệm : x    .
2 3 7
  2n  k  3n  1 chon 
 6
7
Vậy nghiệm : x=  n 2  n  Z 
6
c) cos3 x  sin x  3 sin 2 x cos x  0 . Do cosx=0 không là nghiệm , cho nên chia 2 vế phương
trình cho cos3 x  0 , ta được phương trình :
sin x sin 2 x cos x t  t anx
 t  t anx t  t anx

 1  0  3 2 
1+t 1+t   3t  t-1  t -2t-1 =0
3
3 3 2 2 2
cos x cos x   t -3t +t+1=0 
 
 x   k
t  1  t anx  1 4
t  1   
 2
t  2t  1  0 

 t  1  2   t anx  1  2   x  arctan 1  2  k  k  Z  
t  1  2  t anx  1  2
 


 x  arctan 1  2  k 
d) 2sin 3 x  cos 2 x  sin x  cos2x=sinx 1-2sin 2 x   sinx.cos2x  cos2x  sinx-1  0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 58
WWW.DAYHOCTOAN.VN
    k
cos2x=0  2 x  2  k x  4  2
   k  Z 
sinx=1  x    k 2  x    k 2
 2  2
a) 3  cos x  1  cos x  2 b) sin x cos x  2 sin x  2 cos x  2
1
c) cos x cos 2 x cos 4 x cos8 x  d) sin 2 x  sin 2 3 x  cos2 2 x  cos2 4 x
16
Giải
a) 3  cos x  1  cos x  2  2  2  3  cosx 1  cosx   4   3  cosx 1  cosx   1

t  cosx; t  1 t  1  3
  3  cosx 1  cosx   1   2   t  1 3

t  2t  2  0 
t  1  3  1(l )
Vậy :  cosx=1- 3  cos  x=   +k2  k  Z;cos =1- 3 
b) sin x cos x  2sin x  2cos x  2  sin x cos x  2  sin x  cos x   2
t2 1
Đặt : t  s inx+cosx; t  2;s inxcosx= . Thay vào phương trình , ta được :
2
t 2 1 t  1  
  2t  2  t 2  4t  5  0    t  1  2 sin  x    1
2 t  5   2(l )  4
  
 x  4  4  k 2  x  k 2
  1 
 sin  x     sin    k  Z 
 4  2 4 x   3  x    k 2
 k 2  2
 4 4
1
c) cos x cos 2 x cos 4 x cos8 x   16sin xcosxcos2xcos4xcos8x=sinx
16
 8sin 2xcos2xcos4xcos8x=sinx  4sin 4xcos4xcos8x=sinx  2sin8xcos8x=sinx
 k2
16x=x+k2  x= 15
 sin16 x=sinx    k  Z 
16x= -x+k2  x=  + k2
 17 17
1  cos2x 1  cos6x 1  cos4x 1  cos8x
d) sin 2 x  sin 2 3x  cos 2 2 x  cos 2 4 x    
2 2 2 2
  cos8x+cos2x    cos6x+cos4x   0  2cos5x cos3x  2cos5xcosx=0
  k
   x 
 5 x  2  k 
10 5
cos5x=0   k
 2 cos 5 x  cos3x+cosx   0    3x    x  k 2   x   x 
cos3x=-cosx=cos  -x 
 4 2
3x  x    k 2 

  x     k
 2

a) sin 3x(cos x  2 sin 3x)  cos3x(1  sin x  2 cos3x)  0
3(1  sin x)  x 
b) 3 tan 3 x  tan x   8 cos2     0
4 2
2
cos x
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Giải
a) sin 3x(cos x  2 sin 3x)  cos3x(1  sin x  2 cos3x)  0
  sin 3xcosx  cos3x sinx  -2 sin 2 3x+cos 2 3x  +cos3x  0
  k
   x 
sin 4 x  1 4 x   k 2  8 2
 sin 4 x  cos3x=2    2  .
cos3x=1 3x  l 2  x  l 2
 3
Nếu phương trình có nghiệm thì tồn tại k,l sao cho :
 k l 2 k 2l 1 3k  4l 1
        12k  16l  3  2  6k  8l   3
8 2 3 2 3 8 6 8
Phương trình vô nghiệm ví : Vế trái là một số chẵn , còn vế phải là một số lẻ .
3(1  sin x)  x 
b) 3 tan 3 x  tan x   8 cos2     0 . Điều kiện : cos x  0 * Phương trình :
 4 2
2
cos x
3(1  sin x)   
 3tan 3 x  tan x   4 1  cos   x    0
1  sin x
2
 2 
 sin 2 x  3  4 1  sin x   3 1  cos 2 x   cos 2 x  3  4cos 2 x
2
 t anx  3  1   0  t anx   0
2
 cos x  1  sin x  cos 2 x  1  sin x
 
 t anx 1  3  1  cos2x   0 cos2x=2
  3  4cos 2 x   2   0 
 cos x 1  sin x   t anx+1+sinx=0 sinx+cosx+sinxcosx=0
 t2 1
t  s inx+cosx; t  2;s inxcosx= 2
  
  2 sin  x    2  1

t  t  1  0  t 2  2t  1  0  t  1  2   2(l )  4
2
 2 t  1  2

   
 x     k 2  x     k 2
  2 1
 sin  x     sin    4  4
k  Z 
 4 2  x        k 2  x  3    k 2
 4  4
a) 2 cos3 x  sin 3 x b) cos 2 x  3 sin 2 x  3 sin x  cos x  4  0
c) cos 2 x  cos x 1  tan x
2
d) 3cot2 x  2 2 sin 2 x  (2  3 2 ) cos x
Giải
sin 3 x
 4 tan 3 x  3 tan x 1  tan 2 x   2  0
3sin x
a) 2 cos3 x  3sin x  4sin 3 x  2  3
 4 3
cos x cos x
t  1
 
 tan 3 x  3tan x  2  0   t  1 t 2  t  2  0   t  1  t  2   0  
2
t  2
 
 t anx  1  x   k
 

4 k  Z 
 t anx  2
 x  arctan2+k
b) cos 2 x  3 sin 2 x  3 sin x  cos x  4  0 . Chia 2 vế cho 2 ta được :
1 3  3 1     
 cos 2 x  sin 2 x   sin x  cos x   2  0  sin  2 x    sin  x    2
2 2  2 2   3  6
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 60
WWW.DAYHOCTOAN.VN
       
sin  2 x  3   1  2 x  3    2  k 2  x   k
      12
   . Phương trình có nghiệm
sin  x     1  x        l 2  x     l 2
  
6  
6 2  3
 
khi :  k    l 2  1  12k  4  24l  12k  24l  5 . Vô nghiệm với mọi k,l
12 3
thuộc Z ví Vt là một số chẵn , còn VP là một số lẻ .
cosx  0
c) cos 2 x  cos2 x 1  tan x . Điều kiện :  * . Khi đó phương trình trở thành :
tanx  -1
t  t anx  0
 0  t  1
 1  t 2       1  t  1  t 1  t   1  0
2 2
1 t 1 t 
1  t   1  t

1
1 t 2 2  

1  t 2 1  t 2

 1  t 1  t   1  t 3  t 2  t  1  0   t  1  t 2  1  0  t  1  t anx=1  x=  k
2
4
d) 3cot x  2 2 sin x  (2  3 2 ) cos x . Điều kiện : sinx  0 . Khi đó phương trình là :
2 2
 1  3
 3  2  1  2 2 sin 2 x  (2  3 2) cos x  2  2 2 sin 2 x  3  (2  3 2) cos x
 sin x  sin x
 3  2 2 sin 4 x  3sin 2 x  (2  3 2)cos x sin 2 x
 3  1  cos2 x  2 2 1  cos2 x   3  (2  3 2) cos x 1  cos 2 x 

t  cosx  t  1


     
2 2t 4  2  3 2 t 3  3  4 2 t 2  2  3 2 t  2 2  0
t  cosx  t  1



 2 1
 
  1


2 2  t  t 2   2  3 2  t  t   3  4 2  0

 1 1  1 1
u  t  t  t  t 2  u  2 u  t  t  t  t 2  u  2
2 2 2 2
 
 
2 2  u 2  2   2  3 2 u  3  4 2  0
  
2 2u 2  2  3 2 u  3  0

 2  3 2  2  3 2
 u   3 2
   
2 2 1
2
Ta có :   2  3 2  8 2.3  3 2  2  
 2  3 2  2  3 2
u2   2
 2
 1 
t  t  3 2 t 2  3 2t  1  0 3 2  22 22  3 2
t    1  t 
  2  2 2
t  1  2 t  2t  1  0 t  1  2  1(loai)  t  2  1
 t
 22  3 2
cosx   cos  x    k 2  22  3 2 
 2   k  Z , cos = , cos = 2  1
cosx= 2  1  cos  x     k 2  2 
Bài 22. . Giải các phương trình sau:

 1 
a) tan x  sin 2 x  cos 2 x  2 2 cos x  0 b) 4(sin 3x  cos 2 x)  5(sin x  1)
 cos x 
WWW.DAYHOCTOAN.VN
c) 2 cos 2 x  sin 2 x cos x  sin x cos2 x  2(sin x  cos x)
Giải
a) tan x  sin 2 x  cos 2 x  2 2 cos x 
1 
  0 . Điều kiện : cos x  0 . Phương trình :
 cos x 
sin x  2 cos 2 x  1   1  2 cos 2 x   2 cos 2 x  1 
  sin 2 x  cos 2 x  2    0  s inx    cos 2 x  2  0
cosx  cosx   cosx   cosx 
 cos2x  cos2x  2 sinx 
  sinx    cos 2 x  2  0  cos2x  1  0
 cosx  cosx  cosx cosx 
    k
cos2x=0  2 x   k  x   k
 
 2
2 

4 2 x  k  Z 
sinx+cosx=2 4 2
 a  b  1  2  c  x 
2 2 2
b) 4(sin 3x  cos 2 x)  5(sin x 1)  4 3sin x  4sin 3 x 1  2sin 2 x   5 sinx-1

 16sin 3 x  8sin 2 x  7sin x  1  0   sinx-1 16sin 2 x  8sin x  1  0
 
 x   k 2
s inx=1 s inx=1 2
s inx=1    1
   1   x    k 2  k  Z , cos =- 
16sin x  8sin x  1  0  4sinx+1  0 sinx=-
2
 x      k 2  4
2
 4


c/ 2 cos 2 x  sin x cos x  sin x cos x  2(sin x  cos x)
2 2
 2  cos2 x  sin 2 x   sin x cos x  cosx+sinx   2(sin x  cos x)  0

cosx+sinx=0
cosx+sinx=0
  cosx+sinx   2  cos x  sin x   sin x cos x  2   0   1-t 2  2
 t+ 2 0  t -2t-3=0
 2
 
 x   4  k
 t anx==-1  t anx=-1 
  
 cosx-sinx=-1    x=  k 2  k  Z 
cos  x+   =- 1  2
cosx-sinx=3> 2(loai) 
  4  2  x    k 2



a) tan x sin 2 x  2 sin 2 x  3(cos2 x  sin x cos x) b) sin 2 x(cot x  tan 2 x)  4 cos2 x
1 2
c) 48   (1  cot 2 x cot x)  0 d) sin 6 x  cos6 x  cos 4 x
cos x sin 2 x
4
x
e) cos3 x  cos2 x  2 sin x  2  0 f) 2  cos x  2 tan
2
Giải
a) tan x sin x  2 sin x  3(cos2 x  sin x cos x) . Điều kiện : cos x  0 . Phương trình :
2 2
 t anx sin 2 x  2sin 2 x  3cos 2 x  3sin 2 x  3sin xx cos x

 cosx+sinx 
 t anx sin 2 x  sin 2 x  3cos 2 x  3sin x cos x  sin 2 x    3cos x  cosx+sinx   0
 cosx 
cosx+sinx=0
 sin 2 x  cosx+sinx=0  2  t anx=-1
  cosx+sinx    3cos x   0   2  sin x  
sin x  3cos x  0  3  tanx=  3
2
 cosx   cos x
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 62
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 
 x=- 4  k
 k  Z 
 x=    k
 3
sinx  0 sinx  0
b) sin 2 x(cot x  tan 2 x)  4 cos2 x . Điều kiện :   * .
sin2x  0 cosx  0
cos x s in2 x
Khi đó phương trình trở thành :  2sin xcosx(  )  4 cos 2 x  0
s inx cos2x
2
s in 2 x 2
s in 2 x  2sin 2 x  cos2x 
 2cos 2 x+  4 cos 2 x  0   2 cos 2 x  0  2 cos 2 x  0
cos2x cos2x  cos2x 
1  
 1  cos2x-cos2x=0  cos2x=  2 x    k 2  x    k  k  Z 
2 3 6
( Vì cosx khác 0 và cả hai nghiệm trên thỏa mãn điều kiện (*) )
1 2 sinx  0
c) 48   (1  cot 2 x cot x)  0 . Điều kiện :  * . Khi đó :
cosx  0
4 2
cos x sin x
1 2 co 2 x cos x 1 2 cos x
 48  4
 2 (1  )  0  48   2 ( )0
cos x sin x sin 2 x.s inx 4
cos x sin x 2sin 2 x.cosx
1 1 1
 48  4
 4  0  cos 4 x  sin 4 x  48sin 4 x cos 4 x  0  1  sin 2 2 x  3sin 4 2 x  0
cos x sin x 2
 1
t
t  sin 2 x  0  t  1  2
  k
2
1
 2   sin 2 2 x   cos4x=0  x=  k  Z 
6t  t  2  0
 t   2  0(loai) 2 8 4
 3
3 3  1  cos4x  5  3cos 4 x
d) sin 6 x  cos6 x  cos 4 x  1  sin 2 2 x  cos4x  cos4x=1-  
4 4 2  8
k
 8cos 4 x  5  3cos 4 x  cos4x=1  4x=k2  x= k  Z 
2
e) cos3 x  cos2 x  2sin x  2  0  cos2 x  cosx-1  2  sinx-1  0
 1  sin 2 x   cosx-1  2  sinx-1  0  1  sinx  1  sinx  cosx-1  2  0
s inx=1
1  s inx=0 s inx=1 s inx=1
   1-t 2  2 
cosx-sinx+sinxcosx-2=0 t  20 t  2t  3  0  '=1-3=-2<0
 2
sinx=1 
  sinx=1  x=  k 2  k  Z 
 x  2
x x
f) 2  cos x  2 tan . Điều kiện : cos  0  x    k 2 * . Khi đó phương trình :
2 2
x  x
sin  sin 
 2  cos x  2 2  2 1 2  cos 2 x  sin 2 x  0
x  x
cos  cos  2 2
2  2
 
 x x  2 x x  x x  x x x
  cos  sin    cos  sin   0   cos  sin  2  cos 2  sin cos   0
 2 2   cos x 2 2  2 2  2 2 2
 2 
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 x
 x x  1  cosx 1   tan  1 x 
  cos  sin  2   sin x   0  2    k
 2 2  2 2   2 4
s inx+cosx+5=0

 x   k 2  k  Z  . { Vì : Phương trình : sinx+cosx+5=0 vô nghiệm )
2
a) cos3x  2  cos2 3 x  2(1  sin 2 2 x) b) sin x  sin 2x  sin 3x  0
c) cot x  tan x  sin x  cos x d) sin 3x  cos2x  1  2 sin x cos2x
Giải
a) cos3x  2  cos 3 x  2(1  sin 2 x) Ta có nhận xét sau :
2 2
   1  1 cos 3x  2  cos 3x   4  VT  2
2
VT 2  cos 3x  2  cos 2 3x 2 2
VP  2(1  sin 2 2 x)  2
  k
cos3x= 2-cos 2 3x cos 3x  1 cos6x=-1 
2  x  1
6 3
Vậy chỉ xảy ra khi :     .
sin 2 x  0
2
sin 2 x  0 sin2x=0 x  l
  2
 2
Nếu phương trình có nghiệm thì tồn tại k,l thuộc Z sao cho :
 k l 3l  1 l 1
    1  2k  3l  k  l .
6 3 2 2 2
Để k là nguyên thì ta chọn : l 1  2n  l  2n 1 .
 2n  1     n n  Z
Thay vào (2) nghiêm : x   
2 2
b) sin x  sin 2 x  sin 3x  0   sin 3x  sinx   sin 2 x  0  2sin 2 x cos x  sin 2 x  0
sin 2 x  0  2 x  k 2  x  k
 sin 2 x  2 cos x  1  0      k  Z 
cosx=- 1  x   2  k 2  x   2  k 2
 2  3  3
sinx  0
c) cot x  tan x  sin x  cos x . Điều kiện :  * . Khi dó phương trình :
cosx  0
cos x sin x cos 2 x  sin 2 x
   sin x  cos x    s inx+cosx   0
s inx cosx s inxcosx
 t anx=-1
 cosx  sin x  s inx+cosx=0
  s inx+cosx    1  0     1 t2
 s inxcosx   cosx-sinx-sinxcosx=0 t  0
 2
 t anx=-1  t anx=-1
 t anx=-1 
 2  t  1  2   2(loai)  
 2cos  x+    2  1
t  2t  1  0 t  2  1 
  4
 t anx=-1    
 x=-  k  x=-  k
 2 1 
     2 1  
4  4
 k  Z ; cos = 
cos  x+        2 
  4  x+    k 2 x      k 2
2  4  4
d) sin3x  cos 2x  1 2sin x cos 2x  sin3x  cos2x=1+sin3x-sinx  1-cos2x-sinx=0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 64
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sinx=0  x  k
 2sin x-sinx=0    k  Z 
 x    k 2  x  5  k 2
2
sinx= 1
 2  6 6
1 1
a) 2 cos 2 x  8 cos x  7  b) cos3x cos3 x  sin 3x sin 3 x  cos3 4 x 
cos x 4
c) 9 sin x  6 cos x  3sin 2x  cos2x  8 d) sin 3 x cos3x  cos3 x sin 3x  sin 3 4 x
Giải
1
a) 2 cos 2 x  8 cos x  7  . Điều kiện : cosx  0 . Khi đó phương trình trở thành :
cos x
1
 4 cos 2 x  8cos x  5   4 cos3 x  8cos 2 x  5cosx-1  0
cos x
cosx=1 cosx=1
 
  cosx-1 4cos 2 x  4cos x  1  0  
 
 
 4cos x  4cos x  1  0  2cos x  1  0
2 2
cosx=1  x  k 2
   k  Z 
cosx= 1  x     k 2
 2  3
1
b) cos 3 x cos3 x  sin 3 x sin 3 x  cos 3 4 x 
4
 cos 3x 4 cos x  sin 3 x 4sin x  4 cos 4 x  1
3 3 3
 cos3x  cos3x+3cosx   sin 3x  3sin x  sin 3x   4cos3 4 x  1

  cos2 3x  sin 2 3x   3  cos3x cos x  sin 3x sin x   4cos3 4 x  1
 1  3cos4x  4 cos 4 x  1  cos4x  4cos 4 x  3   0  
3 2

 2 1+cos8x   3 cos8x= 1
 2
    k
 4x= 2  k  x= 8  4
  k  Z 
8x=    k 2  x=    k
 3  24 4
c) 9sin x  6cos x  3sin 2 x  cos 2 x  8   9sin x  9   6cos x  6sin xcosx  1  cos 2 x  0
 9  sin x  1  6cos x 1  sin x   2cos2 x  0  9  sin x  1  6cos x 1  sin x   2 1  sin 2 x   0
sinx=1 
  sin x  1 9  6cos x  2 1  sin x   0    sinx=1  x= +k2  k  Z 
6cosx+2sinx=-11 2
Vì : 6cosx+2sinx=-11 vô nghiêm - a 2  b2  36  4  40; c 2   11  121  a 2  b2  c 2
2
d) sin 3 x cos3x  cos3 x sin 3x  sin 3 4 x

 4sin 3 x cos 3 x  4 cos3 x sin 3 x  4sin 3 4 x
  3sin x  sin 3x  cos3x   cos3x+3cosx  sin 3x  4sin 3 4 x
 3  sin xcos3x+cosx sin 3x   4sin 3 4 x  3sin 4 x  4sin 3 4 x  sin 4 x sin 2 4 x  3  0
 k
sin 4 x  0 x  4
 sin 4 x  2 1  cos8x   3  0    k  Z 
cos8x= 1  x     k
 2  24 4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
a) sin x  sin 2 x  sin 3 x  sin 4 x  cos x  cos2 x  cos3 x  cos4 x
sin 2 2 x  cos4 2 x  1
b) 2 sin x  sin x cos x  cos x  1
2 2
c) 0
sin x cos x
Giải
a) sin x  sin 2 x  sin 3 x  sin 4 x  cos x  cos2 x  cos3 x  cos4 x
cos x  s inx  cos 2 x  sin 2 x  cos3 x  sin 3 x  cos 4 x  sin 4 x  0
cosx-sinx=0
 cos x  s inx  cos x  sin x  1  s inx cos x  cos x  sin x   0  
 2  sinx+cosx   s inxcosx+1=0
 t anx=1  t anx=1  t anx=1
 t anx=1 
   2   t=-2+ 3 
 2t+ t  1  1=0  2 sin  x     3  2
2
 t  4t  1  0 
 2 t  2  3   2   4
 
   x= 4
 t anx=1 
  x= 4   32
   32     x     k 2  k  Z ;sin   
sin  x    x    4  2 
  4    k 2 
 x  3    k 2
2  4
 4
b) 2 sin 2 x  sin x cos x  cos2 x  1
3 1 3
 2 1  cos2x   sin 2 x  1  cos2x   2  3cos 2 x  sin 2 x  3  cos 2 x  sin 2 x 
10 10 10
     3 
x  k   cos = ;
3  2 x      k 2  10
 cos  2 x      cos    2  k  Z;  
10  2 x      k 2 x       3 
 k   cos = 
 2   10 
sin 2 2 x  cos4 2 x  1 
c)  0 . Điều kiện : s inxcosx>0  sin2x>0  0<2x<  0<x< *
sin x cos x 2
1 k
 sin 2 2 x  cos 4 2 x  1  0  1  sin 2 4 x  1  0  sin 4 x  0  x 
2 4
Khi biểu diễn nghiệm trên tren vòng tròn đơn vị .Ta thấy chỉ có 2 đỉnh cung thỏa mãn
 
 3  x  4  2n
điều kiện là : ;   n  Z 
4 4  x  3  2n
 4
a) 2 sin 3 x  cos 2 x  cos x  0 b) 1  cos3 x  sin 3 x  sin 2 x
c) 1  cos x  cos2x  cos3x  0 d) cos x  cos2x  cos3x  cos4x  0
e) cos2 x  sin 3 x  cos x  0 f) cos x sin x  | cos x  sin x | 1
Giải
a) 2sin x  cos 2 x  cos x  0  2sin x- 1-2sin 2 x   cosx=0  2sin 3x-2sin 2 x  cosx-1=0
3 3
 2sin 2 x  sinx-1 x  1  cosx  =0  2 1  cos 2 x  sinx-1 x  1  cosx  =0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 66
WWW.DAYHOCTOAN.VN
cosx=1 cosx=1
 1  cosx   2 1  cosx  sinx-1  1 =0   
 2  sinx-cosx  +sin2x-3=0 2t  1-t  -3=0
2
cosx=1 cosx=1
 2   cosx=1  x=k2  k  Z 
t  2t  2=0  '  1  2  0
b) 1  cos3 x  sin 3 x  sin 2 x  1  sin 2 x    cosx-sinx 1  sinxcosx   0
  cosx  sin x    cosx-sinx 1  s inxcosx   0   cosx  sin x   cosx-sinx   1  s inxcosx    0
2
 t anx=1  t anx=1  t anx=1

cosx-sinx=0  t anx=1 
    2   t=-1 
cosx-sinx+sinxcosx+1=0  1-t 2
1  0  2 sin  x     1

t+  t -2t-3=0  
2  t=3> 2  4
   
 x= 4  k  x= 4  k
 t anx=1  
   
 
 x     k 2   x    k 2 k  Z 
sin  x      1  4 4  2
  4 2   5  x    k 2
x    k 2 
 4 4 
c) 1  cos x  cos 2 x  cos3x  0  1  cos2x    cos3x+cosx   0
cosx=0
 2 cos 2 x  2 cos 2 x cos x  0  2 cos x  cosx+cos2x   0  
cos2x=-cosx=cos   x 
 
   x   k
 x  2  k 
2
  k 2
  2x=  x  k 2   x=  k  Z 
 3 3
 2 x  x    k 2  x    k 2
 
 
d) cos x  cos 2 x  cos3x  cos 4 x  0   cos3x+cosx    cos4x+cos2x   0
cosx=0
 2 cos 2 x cos x  2 cos 3 x cos x  0  2 cos x  cos2x+cos3x   0  
cos3x=-cos2x=cos  -2x 
 
   x= 2  k
 x= 2  k 
  k 2
 3x=  2 x  k 2   x=  k  Z 
 5 5
3x  2 x    k 2  x    k 2
 
 
e) cos2 x  sin3 x  cos x  0  cosx  cosx+1  sinx 1-cos 2 x   0
cosx=-1
cosx+1=0
  cosx+1 cosx  s inx 1-cosx    0     t 2 1
 sinx+cosx-sinxcosx=0  t- =0
 2
cosx=-1 cosx=-1 cosx=-1
cosx=-1 
 2   t=1- 2    
 2 sin  x     1  2   1 2
sin  x     cos
 t -2t-1=0  t=1+ 2  2  
  4    4  2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 
 x=- +k2  x=- +k2
 
  
 x     k 2   x     k 2 k  Z 
 4  4
   5
 x       k 2 x     k 2
 4  4
f) cos x sin x  | cos x  sin x | 1 .
t2 1
Đặt : t  s inx+cosx ;0  t  2 *  t 2  1  2sin xcosx  sinxcosx=
2
t 2 1 t  1
  t  1  0  t 2  2t  3  0    t 1
2 t  3  0(loai)
      1  
 2 sin  x  4   1 sin  x  4    x    k 2  x    k 2
    2
 s inx+cosx  1     2
      1  x  k 2  x    k 2
 2 sin  x    1 sin  x    
  4   4 2 2
k
Thu gọn 4 nghiệm trên ta được :  x   k  Z  là nghiệm của phương trình .
2
Bài 28. Giải các phương trình sau:
a) 2  cos2x  5sin x b) sin 3 x  cos3 x  2(sin5 x  cos5 x)
 
c) sin 2 x  cos2 2 x  cos2 3 x d) 8 cos3  x    cos3x
 3
Giải
t  s inx; t  1  1
 t
a) 2  cos 2 x  5sin x  2  1  2sin x  5sin x   2
2
 2
2t  5t  3  0 
t  3  1
1 
Vậy phương trình có nghiệm :  cosx=-  x    k 2  k  Z 
2 3
  
b) sin 3 x  cos3 x  2(sin 5 x  cos5 x)  sin 3 1  2sin 2 x  cos3 x 2cos 2 x 1 
cos2x=0
 cos2x  sin x  cos x   0  
3 3
  tanx=1  
 sinx-cosx 1  sinxcosx   0 sin2x=-2  tanx=1
    k
 2x= 2  k  x= 4  2  k
  . Thu gọn 2 nghiệm trên ta được : x    k  Z 
 x=   k  x=   k 4 2
 4  4
     
d) 8cos3  x    cos3x  2 cos  3x+   3cos  x    cos3x
 3   3 
     
 2cos3x+6cos  x    cos3x  2cos  x    cos3x . Đặt : y  x   x  y  *
 3  3 3 3
 
Thay vào ta có : 2cos y  cos3  y-   cos  3y-   cos  -3y   cos3y
3 
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 68
WWW.DAYHOCTOAN.VN
cosy=0
Do đó : 2 cos y  4 cos3 y  3cos y  0  cosy  4cos 2 y  3  0  
 2 1+cos2y   3  0
 
        x= 6  k
cosy=0  y= 2  k  y= 2  k  x= 2  3  k 

  1      x=-  k (k  Z )
cos2y=  2y=    k 2  y=    k  x=      k  6
 2    
3  6  6 3  x    k


a) | sin x  cos x |  | sin x  cos x | 2 b) 2sin x  cot x  2sin 2x  1
13
c) cos6 x  sin 6 x  cos2 2 x d) 1  3 tan x  2 sin 2x
8
Giải
a) | sin x  cos x |  | sin x  cos x | 2 . Bình phương 2 vế :ta được
 k
 1  1  2  s inx-cosx  s inx+cosx   2  cos2x  0  cos2x=0  x=  k  Z 
4 2
 cosx 
b) 2sin x  cot x  2sin 2 x  1   2sinx-1    4sin xcosx   0
 sinx 
 1  4sin x   cosx
1  2sin x   0
2
  2s inx-1  cosx    0   2s inx-1 1 
 sinx   sinx 
 1
 s inx=  1
 s inx-cosx-sin2x   2sin x  1  s inx=
  2s inx-1 
2
   0  s inx-cosx-sin2x=0   1  t 2 
2
2
s inx  t 
 0 t  2t  1  0
2
 1  1
 1  s inx=  s inx=
s inx=

2 2
2  
  2 sin  x     2  1    2 1
t  1  2  t  1  2   2     sin  x     sin 
 4   4 2
  5
 x= 6  k 2  x  6  k 2
 k  Z 
 x      k 2  x  3    k 2
 4 4
c) cos 6 x  sin 6 x  cos 2 2 x   cos 2 x  sin 2 x  sin 4 x  cos 4 x  sin 2 x cos 2 x   cos 2 2 x
13 13
8 8
 1  13  1 13 
 cos2x 1  sin 2 2 x   cos2 2 x  cos2x 1  sin 2 2 x  cos2x   0
 4  8  4 8 
cos2x=0   k
cos2x=0  1
cos2x=0 x  4  2
  cos2x=   k  Z 
 2cos 2 x  13cos 2 x  6  0
2
 2 cos2x= 1  x     k
cos2x=6>1  2 
 6
WWW.DAYHOCTOAN.VN
d) 1  3 tan x  2 sin 2x . Điều kiện : cos x  0 . Khi đó phương trình trở thành :
sin x
 1 3  4sin xcosx  cosx+3sinx=4sinxcos 2 x . Chia 2 vế phương trình cho cos3 x  0
cosx
1 sinx sinx t  t anx
 t  t anx
Ta được :      3 2
 
+3 =4
cos 2 x cos3 x cosx 
 1+t 2
 3t 1  t 2
 4t  0 3t  t  t  1  0
t  t anx
 t  1  0 t  1 
  2   t anx=-1  x=-  k
 t+1  3t  2t  1  0 3t  2t  1  0   '  1  3  2  0
2
 4

a) sin 3x  cos x cos 2 x(tan 2 x  tan 2 x) b) 9 sin x  9 cos x  10
2 2
x2
c) 4 cos3 x  3 2 sin 2 x  8 cos x d) 1   cos x
2
  sin 3 x sin 5 x
e) sin 3  x    2 sin x f) 
 4 3 5
Giải
cosx  0
a) sin 3x  cos x cos 2 x(tan 2 x  tan 2 x) . Điều kiện :  * . Khi đó phương trình :
cos2x  0
sin 2 x sin 2 x cos2x.sin 2 x
sin 3x  cos x cos 2 x  cos x cos 2 x   cosxsin2x
cos 2 x cos2x cosx
cos2x.sin 2 x cos2x.sin 2 x sin 3x  s inx
sin 3x   cosxsin2x= 
cosx cosx 2
b) 9 sin x  9 cos x  10 . Đặt : t  9cos x  1  t  9 * . Khi đó phương trình trở thành :
2 2 2
9cos x  1  
t  1 cos 2 x  0 x   k
2
9 cosx=0
  t  10  t  10t  9  0  
2
 2  2   2
t t  9 9cos x  9 cos x  1 sinx=0 
 x  k
c) 4 cos3 x  3 2 sin 2 x  8 cos x

Nhận xét : cosx=0 là nghiệm của phương trình do đó pt có nghiệm : x   k .
2
Khi cosx  0 Ta chia 2 vé phương trình cho cos3 x  0 , ta được phương trình :
 4cos2 x  6 2 sin x  8  4 1  sin 2 x   6 2 sin x  8  4sin 2 x  6 2 sin x  4  0
t  s inx; t  1 
 x  k 2
t  s inx; t  1  2
  2  s inx=  4
k  Z  .
4t  6 2t  4  0 t 

2
t  2 1 2 3
 2 x  k 2
4
x2 x2 x  0 x  0
d) 1   cos x  1  cosx=     x 0.
2 2 cosx=1 x=k2
Phương trình có nghiệm duy nhất : x=0
   
e) sin 3  x    2 sin x . Đặt : y  x   x  y  * . Thay vào phương trình ta có :
 4 4 4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 70
WWW.DAYHOCTOAN.VN
 
 sin 3 y  2 sin  y    sin y  cosy  siny  sin 2 y  1  cosy=0  sinycos 2 y  cosy=0
 4
cosy=0  
 cosy 1-sinycosy  =0    cosy=0  y=  k  x   k  k  Z 
sin2y=2>1 2 4
sin 3 x sin 5 x
f)   5sin 3 x  3sin 5 x  2sin 3 x  3  sin 5 x  sin 3 x 
3 5
 2sin 3x  3.2cos 4 x sin x  2  3sin x  4sin 3 x   6sinxcos4x=0  sinx 6-4sin 2 x  6cos 4 x   0
s inx=0 s inx=0
s inx=0
  
6-2 1-cos2x   6  2 cos 2 x  1  0 cos2x=1  cos2x=- 5
2 2
12 cos 2 x-cos2x-10=0
 6
-Trường hợp : sinx=0  x=k
- Trường hợp : cos2x=1  2x=k2  x=k
5 
- Trường hợp : cos2x=-  cos  2x=   +k2  x=   k
6 2
 x  k
 5
Tóm lại phương trình có nghiệm là :   k  Z ; cos =- 
 x     k  6
 2

(Dayhoctoan.vn) -Bài Tập Phương Trình Lượng Giác Có Lời Giải

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

(Dayhoctoan.vn) -Bài Tập Phương Trình Lượng Giác Có Lời Giải

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

WWW.DAYHOCTOAN.

a.  sin  cos   3cosx=2 b.

11 6 2   5  2 2   6  4 2  36  32  0  c2  a2  b2 . Phương trình vô nghiệm .

II. PHƯƠNG TRÌNH : BẬC NHẤT - BẬC HAI

 1  sin 2 2 x   cos4x  sin 2 x    0  2  sin 2 2 x    1  2sin 2 2 x   sin 2 x   3  0

1  cos6x 1  cos8x 1  cos10x 1  cos12x

 cos2x  cosx+sinx   sinx  cosx+sinx   0   cosx+sinx  cos2x-sinx   0

 sinx cos2x   sinxcos2x 

1 2  sin 2 x sinx  cos2 x cos x  1 2 cosx

Đặt : t  cos2x  t  -1;1  VT  f (t )  2t 3  2t  5  f '(t )  6t 2  2  0  t  1;1

 1  cos  2x+    1  cos  2x-   

III. PHƯƠNG TRÌNH ĐỐI XỨNG THEO SINX, COSX

Bài 1. Giải các phương trình sau :

 sinx+sin 2 x  cos3 x  0  sinx 1  sinx   cosx 1  sin 2 x   0

c. sin x  sin 2 x  sin 3 x  sin 4 x  cosx+cos 2 x  cos3 x  cos 4 x

nghiệm thỏa mãn yêu cầu bài toán thì :

a. Giải phương trình f(x)=0 khi m=-3

Cho nên : cos 2 2 x  2  s inx+cosx    cosx+sinx   cosx-sinx   2  sinx+cosx   

 cosx+sinx  1  sin 2 x  2  sinx+cosx  

 f ( x)   cosx+sinx  1  sin 2 x  2  sinx+cosx   3  m  3

g(t) m+3- m+3-

Bài 8. Cho phương trình : cos3 x  sin 3 x  m

Bài 11. Giải các phương trình sau :

Chia 2 vế phương trình cho cos3 x  0 , ta có phương trinh :

sin 3 x s inx sin 2 x cosx

Bài 7. Giải các phương trình sau :

b. sin 2 x 1  t anx   3sin x cosx-sinx   3  3 sinxcosx-sin 2 x  1  3 sinxcosx+cos2 x 

V. PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC KHÔNG MẪU MỰC

Bài 1. Giải các phương trình sau :

 t anx=tan2x=cot3x  x  . Phương trình vô nghiệm

 4cos2  x  y   2.2cos  x  y  .cos  x-y   1  0

c. 8cos 4 x.cos 2 2 x  1  cos3x  1  0

B. PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ HAI VẾ

Do :    14  cos13 x  sin14 x  cos 2 x  sin 2 x  1

sin 2 x sin 3 x 1 sin 2 xcos3x+sin3x.cos2x 1

Ta có : VT   cos4x-cos2x   4sin 2 3x sin 2 x  4

 1  sin x  2   1  cos x    1  1  sin x    cos x   

Bài 1. Giải các phương trình lượng giác sau:

c) 1  sin x  1  sin x  2 cos x

Bài 3. Giải các phương trình sau

c) 8cos4 x  cos 4 x  1  8    2cos 2 x  1  2cos 2 x  cos 2 x  cos 2 x

chia cả hai vế của phương trình cho cos3 x  0 , suy ra :

1  tan x 1  tan x 1  tan x 1-t  1  t  1  t 

d) (cos2 x  cos 4 x) 2  6  2 sin 3x

1 4 tan y 1  tan 2 y 4 tan y

Cho nên suy ra : VT  2

 2  t anx-1  1  sin 2 x  cosx

 8 2 cos6 x  2 2 sin 3 x  3sin x  4sin 3 x   6 2 cos4 x  1  0

 2 2cos2x-2 2 sin 2 2 xcos2x=1  2 2cos2x 1-sin 2 2 x   1  cos 3 2 x 

 cosx 1-cos2 x   sinx 1-sin 2 x   sin 2 x  0  cosx.sin 2 x  sinxcos 2 x  2sin xcosx=0

Bài 14. Giải các phương trình lượng giác sau:

c) sin x  cos x  cos2x

Bài 15. Giải các phương trình lượng giác sau:

Bài 16. Giải các phương trình lượng giác sau:

Bài 17. Giải các phương trình lượng giác sau:

Bài 20. Giải các phương trình lượng giác sau:

Bài 22. . Giải các phương trình sau:

b) 4(sin 3x  cos 2 x)  5(sin x 1)  4 3sin x  4sin 3 x 1  2sin 2 x   5 sinx-1

 2  cos2 x  sin 2 x   sin x cos x  cosx+sinx   2(sin x  cos x)  0

 t anx sin 2 x  2sin 2 x  3cos 2 x  3sin 2 x  3sin xx cos x

 cos3x  cos3x+3cosx   sin 3x  3sin x  sin 3x   4cos3 4 x  1

d) sin 3 x cos3x  cos3 x sin 3x  sin 3 4 x

 2sin 2 x  sinx-1 x  1  cosx  =0  2 1  cos 2 x  sinx-1 x  1  cosx  =0