Tarımsal savaşım yöntemleri

• Ekonomik olmalı,
• Uygulanabilir olmalı,
• Dayanıklılık kazanmayı engelleyici olmalı,
• İnsan ve çevre sağlığına zararsız
olmalıdır.
 TARIMSAL SAVAŞ
YÖNTEMLERİ

• Kültürel Yöntemler
• Fiziksel Yöntemler
• Biyolojik Yöntemler
• Karantina Yöntemleri
• Kimyasal Savaş
• Entegre Savaşım
 Kültürel Yöntemler
• Bitkilerin sağlıklı olarak yetiştirilmesi,

• Hastalık etmenleri için uygun olan

koşulların ortadan kaldırılması,

• Hastalık etmenlerinin yayılmasının

engellenmesidir.
 Kültürel Yöntemler
– Yer seçimi,
– Ekim nöbeti,
– Toprak işleme,
– Gübreleme,
– Ekim dikim zamanı,
– Sağlıklı üretim materyalinin kullanılması,
– Hastalık kaynaklarının ve ara konukçularının
yok edilmesi,
– Dayanıklı çeşitler.
 Yer seçimi

Bitki için uygun ekolojik koşullar

Toprak İşleme
• Ekim Nöbeti
Ekim nöbeti;
• Aynı tarla üzerinde farklı kültür bitkilerinin
belirli sıra dahilinde birbirini takip edecek
şekilde yetiştirilmesine denir.
• Ekim nöbeti, tarla tarımının organize
edilmesinde üzerinde durulacak en önemli
konulardan biridir.
• Ekim nöbetinde asıl amaç; toprağın
üretkenliğinin sürdürülebilmesi ve birim
alandan elde edilen verimin artırılmasıdır
Bir bölgede uygulanacak ekim nöbeti
sistemine birçok faktör etki eder. Bunlar;
• 1. Bölgenin iklim durumu,
• 2. Arazinin toprak yapısı,
• 3. Sulama olanakları,
• 4. Yetiştirilebilecek bitki türleri,
• 5. Yabancı ot, hastalık ve zararlıların
yayılma durumu,
• 6. Ulaşım, depolama ve pazarlama gibi
ekonomik koşullar.
• Uzun yıllar, belirli bitkilerin yetiştirilmesi ile toprak
yapısı kötüleşmekte erozyon zararları artmakta,
toprak verimliliğinde genel bir azalma
görülmektedir.
• Ekim nöbetinde, besin maddelerinin birikmesini
sağlayan bitkiler ile çok besin maddesi tüketen
bitkiler ardı ardına getirilerek toprağın
sömürülmesi önlenmekte, topraktaki bitki besin
maddelerinin daha etkin kullanılması
sağlanmaktadır.
• Ayrıca, ekim nöbetine alınan baklagil familyasına
ait bitkilerin köklerinde azot fikse edilmesi
nedeniyle topraktaki azot rezervi arttırılır.
• Doğal yağışların az olduğu (kurak-yarı
kurak) bölgelerimizde "bir yıl ekim bir yıl
nadas" uygulamasıyla nadasın azaltılması
amaçlanmaktadır.
• (Korunga – Nadas - Buğday),
• (Buğday – Nadas - Mercimek),
• (Buğday - Baklagil),
• (Arpa - Baklagil) gibi ekim nöbetleri
uygulanabilir.
• Sulama olanağının bulunmadığı, doğal
yağışların yeterli olduğu nadasın
uygulanmadığı bölgelerimizde;
• (Buğday) ve (Arpa) ile
• Kolza,
• Ayçiçeği,
• Haşhaş,
• Kavun,
• Karpuz,
• Tütün ve
• Aspir ile ikili ekim nöbetleri uyğulananabilir.
Gübreleme
Sağlıklı Üretim Materyalinin
Kullanılması
Dayanıklı Çeşitler
Yabancı ot temizliği
Hasta bitki artıklarının yok edilmesi
İyi drenaj
 Drenaj

Bitkilere zararlı zemin ıslaklığını

gidermek ve bu suretle zemin yapısını
uygun hale getirip, havalanmasını
sağlamak, ayrıca rutubetten binaların
korunması veya spor sahaları gibi daima
kuru tutulması gereken yerlerde toprağa
nüfuz eden yağmur sularının süratle
uzaklaştırılarak çamur olmasını önlemek
üzere yer altında suların akıtılmasını
temin için yapılan tesisat.
Ekim-dikim tarihinin ayarlanması
 Fiziksel Yöntemler
• Mekanik yöntemler
– Malçlama (Yabancı Otlar İçin)

• Sıcaklık uygulamaları (Hastalıklar ve Zararlılar İçin)

– SICAK BUHAR
– KURU HAVA
– SICAK SU
– SOLARİZASYON
– DÜŞÜK SICAKLIKTA DEPOLAMA
– ANIZ YAKMA
 Malçlama
• Malçlama; en kısa tanımıyla “toprak yüzeyinin
ışık geçirmeyen bir materyalle örtülmesi”dir.
Bundaki amaç, yabancı otların gelişmesini
önlemektir. Tanımından da anlaşılacağı üzere,
toprak yüzeyi ışık geçirmeyen bir materyalle örtülü
olduğu için yabancı ot tohumları çimlenip toprak
yüzeyine çıksa dahi fotosentez yapamadıkları için
yaşamlarını devam ettirememektedirler. Bu
bakımdan malçlama, ilaç kullanılmadan
gerçekleştirilen en başarılı yabancı ot kontrol
yöntemlerinden biridir (Kitiş, 2011).
 MALÇ
MATERYALİ
Malç materyalleri başlıca iki gruba ayrılır
(Küçükyumuk ve Kelen,2006) .

1. Organik malç materyalleri: Çok kullanılan ve

kolaylıkla elde edilebilen materyaller saman, kuru ot,
yapraklar, ot kırpıntıları, yer fıstığı kabuğu, ceviz
kabuğu, testere talaşı, kağıt malç, odun kırıntıları,
ufalanmış ağaç kabukları gibi materyallerdir. Bu
materyaller sezon sonunda ya işlenerek toprağa
karıştırılır ya da toprak yüzeyinde bırakılır.
Saman, kuru ot ve odun kırpıntısı ,kağıt ,agaç
kabuğu,fıstık kabuğu ,ceviz kabuğu gibi organik
malçlar güneş ışığını engellemeleri için 10 cm ya da
daha kalın bir tabaka halinde kullanılmalıdır. Yabancı
otları kontrol etmek için; ana ürün 5-8 cm
uzunluğunda olduğunda yabancı ot fidelerini araziden
uzaklaştırmak ve organik malçı 3-5 cm kalınlığında
uygulamak gerekir. Uygulama yaparken ana ürünü
örtmemeye dikkat edilmelidir. Organik malçlar
zamanla bozulur ve bir yıl sonra kalınlıkları, kullanılan
materyal çeşidine bağlı olarak, %60’a varan oranlarda
azalır. Bu durumda malç ilavesi yapılmalıdır
(Küçükyumuk ve Kelen, 2006).
Cruciferae üyelerinin malç olarak samanla
örtülmesi
Patates üretiminde malç materyali olarak
saman kullanılması
Pamuk’ta malç malzemesi olarak samanın kullanılması
Çilek yetiştiriciliğinde samanların kullanılması
Serada saman malçlaması ile patlıcan yetiştiriciliği
Kereviz’e uygulanan saman malç materyali
Pamuk’ta marangoz talaşının kullanılması
Bağ’da sıra üzerinin samanla örtülmesi
Saksıda talaş ile birlikte biber yetiştiriciliği
Üzüm saplarının sıra üzerine yayılması
Üzüm saplarının malç materyali olarak sıra üzerlerine serilmesi
Meyve ağacının altına ağaç kabuklarının uygulanması
Meyve ağacının altına ağaç kabuklarının uygulanması
Bahçe düzenlenmesinde kullanılan organik malç materyali
Süs bitkileri altına ağaç kabukları ile malç uygulaması
Ağaçların altına uygulanan ağaç kabukları ile yapılan
malçlama
 MALÇ
MATERYALİ
2. İnorganik malç materyalleri: Polietilen ve
polivinilklorür (PVC) gibi çeşitli plastik materyaller yabancı
otun gelişmesini engelleyen treillis (kumaş, yün vb.
dokunmuş zemin örtüsü), ufalanmış kaya parçaları , küçük
çakıl taşları, alimünyum kaplı plastik folyo, ponza ve malç
tekstili bu amaçla kullanılabilir. Plastik materyaller siyah,
beyaz, şeffaf, kırmızı ve çeşitli renklerde olmaktadır. Bu
materyallerin kullanım süreleri dolduğunda kaldırılır ve
araziden uzaklaştırılır (Küçükyumuk ve Kelen, 2006).
Malçalamada kullanılan siyah polietilen naylon örtü
Plastik malçların kalınlığı 1.5 mm’den 4 mm’ye
kadar değişmektedir. Güneş ışığını tamamen
engellediği için yabancı ot kontrolünde en yaygın
kullanılan plastik malç rengi siyahtır. Plastik malçlar
genelde bitki sıra üzerlerine yerleştirilir ve kenarları
toprak ile kaplanır (Küçükyumuk ve Kelen, 2006)
Plastik örtülerin makinalarla tarlaya serilmesi
Plastik örtü serilmiş tarlaya fidanların dikim işlemi
Farklı biber çeşitlerinde farklı renklerdeki plastik
örtülerle üretim
Malç malzemesi olan Plastik örtü ile marul üretimi
Malç malzemesi olan Plastik örtü ile patlıcan üretimi
Bahçe düzenlenmesinde ponza taşı kullanımı
Malç uygulamasI esnasInda dİkkat
edİlmesİ gereken bazI hususlar ;
• Plastik malç materyali dışındaki diğer
materyallerin, kullanılmadan önce yabancı ot,
hastalık ve zararlılardan temizlenmiş olması
gerekmektedir (Ertekin, 1997).
• Malç tabakası çok kalın değilse, tohumlar ya
da fideler malçlama materyalinin arasına direk
olarak ekilebilir ya da dikilebilir.
• Genç bitkiler taze malç materyalinin ayrışma
ürünlerinden zarar görebileceğinden dolayı,
sebze parsellerinde en iyi malç uygulama
zamanı, genç bitkiler biraz geliştikten hemen
sonrasıdır.
• Malç, ekimden ya da dikimden hemen önce
uygulanırsa tohumların malçı delip çıkmasına
müsaade etmek için malç tabakası çok kalın
olmamalıdır.
• Malç, dikili ya da ekili ürünlere de
uygulanabilir ve toprak işlendikten sonra
hemen serilmesi en iyi olanıdır.
• Meyve ağaçları için bitki çevresine ya da
arazinin her tarafına eşit olarak serilerek
uygulanabilir.
 MALÇLAMANIN
OLUMLU ETKİLERİ

Yabancı Ot Kontrolü
Malç kullanımının en önemli yararlarından biri yabancı
ot kontrolüne yaptığı katkıdır. Malçlar genellikle ışığı
engelleyerek yabancı otların gelişimini engellerler.
Kullanılan malçın ışığı geçirme özelliğine bağlı olarak
yabancı ot gelişimini önleyici etkileri de farklılık
göstermektedir. Siyah plastik, çakıl taşları ve
parçalanmış kayalar yabancı ot gelişimi için fiziksel bir
engel oluştururlar (Küçükyumuk ve Kelen, 2006).
Siyah plastik malç, toprak yüzeyine ulaşan
güneş ışığını engelleyerek içerisinde tüm tek
yıllık yabancı otları ve bazı çok yıllık yabancı
otları kontrol eder (Küçükyumuk ve Kelen, 2006).

Portulaca oleracea(Semiz otu)-Tek yıllık

Urtica urens(Isırgan otu)-Tek yıllık

Malva sylvestris(Ebegümeci)-Tek yıllık

Chenopodium album(Sirken)-Tek yıllık

Convolvulus arvensis (Tarla sarmaşığı).Çok yıllık

Fakat topalak gibi bazı yabancı otlar plastik malçlar ile
etkili bir şekilde kontrol edilemez. Malçlar, rizomlarını ya
da köklerini uzak mesafelere gönderebilen atkuyruğu,
kanyaş ve gündüzsefası gibi çok yıllık yabancı otlara
karşı sınırlı bir etkiye sahiptir.

Cyperus rotundus L.
(Topalak)
Ponza uygulanmış parsellerde Topalak’ların çıkışı
 Malçlama yabancı ot gelişimini
engellemesinin yanında;

• Toprak nemini koruması

• Toprak sıcaklığı üzerine etkileri
• Toprak yapısı üzerine etkileri
• Erozyon üzerine etkileri
• Verim ,kalite ve erkencilik üzerine etkileri
• Meyvenin daha temiz olması
• Hastalık ve zararlı kontrolü
• İş gücü gereksinimin azalması
• Maliyetin azalması , gibi olumlu etkileri vardır (Dursun ve Ekinci,
2006).
 MALÇLAMANIN
OLUMSUZ ETKİLERİ

• Salyangoz, sümüklüböcek ve karıncalar bir malç tabakası altında

yaşamlarını devam ettirmek için uygun koşulları bulabilirler ve bu
canlılar arazide bulunan ürünlerde zarara neden olabilirler.

• Kuru ot gibi karbonca zengin bitkisel materyaller malç olarak

kullanıldığında, materyali ayrıştıran mikroorganizmalar tarafından
topraktaki azot kullanılabilir. Bu durum arazide geçici bir süre azot
eksikliğine neden olabilir ve bitkilerin gelişmeleri engellenebilir

• Malç kullanımının temel sınırlayıcı etmenlerinden biri de organik

materyalin bol ve ucuz olarak bulunabilme imkanı ile yakından
ilişkilidir.
• Plastik malçın toprağa serilmesi ve kaldırılması ek bir maliyet
gerektirir. Malç serme makinesine gereksinim duyulabilir. Bu
ise işletme için ek maliyet anlamına gelmektedir.

• Plastik malç altında topraklar ilkbaharın sonlarına kadar ıslak

kalarak kök çürüklüğünü teşvik eden toprak koşulları
oluşturabilir (Küçükyumuk ve Kelen, 2006).
 Fiziksel Yöntemler
Sıcaklık uygulamaları
• Toprak sterilizasyonu,
• üretim materyalinin dezenfeksiyonu (termoterapi)
• depolama öncesi meyve ve sebzelere yapılan
uygulamalar
– SOLARİZASYON
– SICAK BUHAR
– KURU HAVA
– SICAK SU
– ANIZ YAKMA
 Fiziksel Yöntemler:
SOLARİZASYON: Güneş enerjisinden
yararlanarak yapılan toprak sterilizasyonuna
denir.
• Solarizasyon

• Toprağın güneş enerjisi ile ısıtılarak,

toprak kökenli hastalık, zararlı ve
yabancı otlardan dezenfekte
edilmesidir.

• Bu yöntem nematod, toprak kökenli

hastalıklar ve yabancı otlara karşı
etkili olur.
• Toprak solarizasyonunda beş temel ilke vardır.
• Bunlar;

• Solarizasyon, sıcaklığın en yüksek olduğu ve güneş

ışığının en yoğun olduğu aylarda yapılmalı,
• Solarizasyon uygulanacak olan alan boş ve toprak
yüzeyi keseksiz ve düzgün olmalıdır,
• Solarizasyon uygulanacak toprak su ile doyurulmuş
olmalı ve sürekli nemli tutulmalıdır,
• Solarizasyon uygulaması süresi en az 4-6 hafta
olmalıdır,
• Solarizasyonda kullanılacak plastik örtü
polietilen’den imal edilmiş ve şeffaf olmalıdır.
 Fiziksel Yöntemler:
• Sıcaklık uygulamaları

•Toprak sterilizasyonu için daha çok sıcak

buhar kullanılır.
• 90◦C’lik bir sıcaklıkta tüm patojenler ve
yabancı otlar zarar görür.
•Anız yakmada patojen propagüllerine ve
yabancı ot tohumlarına zarar vermekte ancak,
yararlı faunanın da olumsuz etkilenmesine
neden olmaktadır.
TOPRAK STERİLİZASYONU
 Termoterapi
• Tohum veya vejetatif bitki kısımları gibi
üretim materyali üzerindeki veya içindeki
patojenlerin sıcaklık uygulamalarıyla
elimine edilmesi işlemine termoterapi
denir.
• Üretim materyalinin 50-55 ºC suda 20-
30 dakika tutulması, bir çok fungal,
bakteriyel ve viral etmeni öldürebilir.
• Burada en önemli nokta, uygulanacak
sıcaklığın hastalık etmenlerini öldürmesi,
fakat üretim materyaline zarar
vermemesidir.
 BİYOLOJİK SAVAŞ
• Hastalıklarla savaşımda biyolojik
yöntemlerin temelinde, yararlı mikro
organizmaların kullanılması yada
hastalıklara ve yabancı otlara
dayanıklı kültür bitkilerinin
yetiştirilmesi yatmaktadır.

• Bilindiği gibi, doğada tüm canlılar

birbirleriyle karşılıklı bir etkileşim
içindedirler.
•Hastalıklar ile biyolojik savaşım
açısından önemli olan ilişki, yararlı
organizmaların patojenleri etkileyici
özellikleridir.

•Böyle bir ilişkiye antagonizm, bu

şekilde patojenleri etkileyen
organizmaya ise, antagonist adı
verilmektedir.
Biyolojik Savaşımda Antagonistlerin Etki
Mekanizmaları

• 1. Antibiyosis: bir organizmanın

salgıladığı metabolitlerle, diğerini
engellemesi yada yıkıma uğratmasıdır.
Bu metabolitlere antibiyotik adı verilir.
• 2. Besin ve yer çekişmesi: Besin
maddeleri üzerinde rekabet (saprofitik
çekişme)
• 3. Konukçuda dayanıklılığın uyarılması
Fitoaleksinler
B-1,3 glikonaz
Kitinaz
Fiziksel bariyerler
4. Patojene direkt saldırı: bir yararlı
organizmanın patojen üzerinde yaşaması
(hiperparazitizim)
 KARANTİNA ÖNLEMLERİ
• Dünyada ulaşım olanakları arttıkça,
bununla orantılı olarak bitki parçaları
ve tohumları da, bir bölgeden diğer
bir bölgeye, ülkeler arasında hatta
kıtalar taşınmıştır.

• Buna paralel olarak hastalık zararlı ve

yabancıotlar da yayılmıştır.
 KARANTİNA ÖNLEMLERİ
Hastalık, zararlı ve yabancı otların bir
yöreden bir yöreye bulaşmasını yasal
yollarla önlemeye yönelik yöntemleri
içermektedir.

Amacı, bir ülkede bulunmayan ve bulunmasından

korkulan bir hastalık, zararlı yada yabancı otun
o ülkeye girişinin;
ülke içinde belli bir yörede bulunan ve
yayılmasından korkulan bir hastalık, zararlı yada
yabancı otun temiz yörelere yayılmasının yasalar
yoluyla engellenmesidir.
 KARANTİNA ÖNLEMLERİ

• DIŞ KARANTİNA
• İÇ KARANTİNA
Dış karantina, yurtdışından bitki, bitki
kısımları ve üretim materyali ile ülkeye
girmesi olası hastalık etmenleri,
zararlılar ve yabancı otların girişini
engellemeyi amaçlar.

İç karantina ise, ülke içinde, belli bir

yörede bulunan hastalık, zararlı yada
yabancı otların ülkenin diğer temiz
bölgelerine bulaşmasını engellemeyi
öngörür.
Dayanıklılık:

Bir organizmanın bir fungiside - herbisite

yada fungisit veya herbisit grubuna
duyarlılık azalışının genetik bir
mekanizmayla kontrol edilmesidir.
2. Fitotoksisite:

• Kimyasal maddelerin bitkilere olan zehirli

etkileridir.
• Öneri dışı dozlarda kullanma, bunun
başlıca sebebidir.
– Fungisitin uygulandığı çevre koşulları da
önemlidir.
Örn. bakırlı fungisitler düşük sıcaklıkta ve
yüksek nemde, kükürt ise yüksek
sıcaklıkta fitotoksiktir.
• 3. Çevre kirliliği:

• Fungisitlerin büyük çoğunluğu buharlaşarak

havaya karışabilmektedir. Bunlar tekrar
yağışlarla toprağa ve yer altı sularına
dönmektedir.
 4. Kalıntı:
• (MRL) Maksimum kalıntı limiti: Tüketilen
besin maddeleri içerisinde bulunmasına izin
verilen en fazla kalıntı miktarı "tolerans"
olarak ifade edilmekte ve milyonda kısım
(ppm) ile gösterilmektedir.

• Toleransın üzerinde ilaç kalıntısı bulunan

tarım ürünlerinin tüketilmesi insan sağlığı
açısından son derece sakıncalıdır.
Tarla İlaçlayan Drone
Doğru Yanlış
Yanlış Doğru
 Entegre Savaşım

• Tüm savaşım yöntemlerinin olabildiğince

bir arada ve dengeli kullanarak, bitkileri
etkin biçimde korumak çevre ve insan
sağlığına olumsuz etkileri en aza
indirmektir.
 ENTEGRE SAVAŞIMDA

• Entegre savaşım, belirli bir alanda bulunan

hastalıklar, zararlılar ve yabancı otların
savaşımın, uygun savaşım yöntemleriyle,
birbirini tamamlayacak şekilde entegre
edilmesini öngörmektedir.

• Entegre savaşım programları, ele alınan kültür

bitkisinde en çok zarar yapan ana zararlı,
hastalık ve yabancı otun savaşımı esas alınarak
uygulanır. Ancak potansiyel zararlılar da
dikkate alınır.
 ENTEGRE SAVAŞIMDA

• Kimyasal savaşım, ENTEGRE SAVAŞIM

programlarında en son başvurulması gereken bir
savaşım yöntemidir.

• Hatta ekonomik ve ekolojik olarak bir

zorunluluk bulunmadığı sürece, kimyasal
savaşıma yer verilmemesi gerekir.

• Ancak kimyasal savaşım zorunlu ise, çevre

dostu ve spesifik ilaçlar kullanılmalı, bunlar
etkili en düşük dozda ve en uygun zamanda
uygulanmalıdır.