Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.

cgi

Searching in the following:

Lucius Neratius Priscus

(0: 0)

Est
autem intentio lectorem praecipue ad Praedicamenta Aristotelis
instruere, ut facilius ea quae ibi tractantur queat intelligere.

Go to Context

DE GENERIBUS ET SPECIEBUS ILLUD QUIDEM SIVE SUBSISTUNT SIVE

IN SOLIS NUDIS PURISQUE INTELLECTIBUS POSITA SUNT SIVE
SUBSISTENTIA CORPORALIA SUNT AN INCORPORALIA, ET UTRUM SEPARATA
AN IN SENSIBILIBUS ET CIRCA EA CONSTANTIA, DICERE RECUSABO.
ALTISSIMUM ENIM EST HUIUSMODI NEGOTIUM ET MAIORIS EGENS
INQUISITIONIS. ILLUD VERO QUEMADMODUM DE HIS AC DE PROPOSITIS
PROBABILITER ANTIQUI TRACTAVERINT, ET HORUM MAXIME PERIPATETICI,
TIBI NUNC TEMPTABO MONSTRARE.

[] Quae sint altiores illae quaestiones determinat, cum tamen eas

non dissoluat.

Go to Context

incorporeum quidem et
insensibile in simplicitate uniuersalitatis suae intelligitur,
corporeum uero atque sensibile idem per accidentia in actu subsistit
et eadem teste Boethio et subsistunt singularia et intelliguntur
uniuersalia.

Go to Context

autem sicut nec corporeo

indigens instrumento est, ita <nec> necesse est eum subiectum corpus
habere in quod mittatur sed rei similitudine contentus est, quam sibi
ipse animus conficit, in quam suae intelligentiae actionem dirigit.

Go to Context

autem
sensus non est res sentita in quam dirigitur, si<c> nec intellectus
forma est rei quam concipit sed intellectus actio quaedam est animae,
unde intelligens dicitur, forma uero in quam dirigitur res imaginaria
quaedam est et ficta, quam sibi quando uult et qualem uult animus
conficit -- quales sunt illae imaginariae ciuitates quae in somno
uidentur uel forma illa componendae fabricae quam artifex concipit
instar et exemplar rei formandae, quam neque substantiam neque
accidens appellare possumus.

Go to Context

1 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

etiam bene diuinae menti, non humanae

huiusmodi per abstractionem conceptiones adscribuntur, quia homines,
qui per sensus tantum res cognoscunt, uix aut numquam ad huiusmodi
simplicem intelligentiam conscendunt et ne pure rerum naturas
concipiant, accidentium exterior sensualitas impedit.

Go to Context

homines in his quae sensu

non attractauerunt, magis opinionem quam intelligentiam habere
contingit, quod ipso experimento discimus.

Go to Context

quoque quod supra meminimus, intellectus scilicet uniuersalium

fieri per abstractionem et quomodo eos solos, nudos, puros nec tamen
cassos appellemus, definiendum est.

Go to Context

gratia huius hominis

substantia et corpus est et animal et homo et infinitis uestita
formis, quam dum in materiali essentia substantiae attendo formis
omnibus circumscriptis, per abstractionem intellectum habeo.

Go to Context

cum in ea solam corporeitatem attendo, quam substantiae coniungo, hic

quoque intellectus, cum per coniunctionem sit quantum ad primum qui
tantum naturam substantiae attendebat, idem per abstractionem quoque
fit quantum ad formas alias a corporeitate, quarum nullam attendo, ut
est animatio, sensualitas, rationalitas, albedo.

Go to Context

autem
intellectus per abstractionem inde forsitan falsi uel uani uidebantur
quod rem aliter quam subsistit percipiant.

Go to Context

et
intellectus per abstractionem diuisim attendit, non diuisa, alioquin
cassus esset.

Go to Context

autem

2 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

multis de natura abstractionis ostensis ad intellectus uniuersalium

redeamus, quos semper per abstractionem fieri necesse est.

Go to Context

et intellectus singularium per abstractionem fiunt, cum

scilicet dicitur: haec substantia, hoc corpus, hoc animal, hic homo,
haec albedo, hoc album.

Go to Context

etiam ad
significationem intellectus ea non debere uniuersalia dici inde arguit
quod eum intellectum uanum esse sophistice ostendit, eo scilicet quod
aliter quam res subsistat, habeatur, cum sit per abstractionem.

Go to Context

QUEMADMODUM PROBANT, POTESTATE QUIDEM OMNES HABENT SUB SE

DIFFERENTIAS, ACTU VERO NULLAM, AC SIC NEQUE EX HIS QUAE NON SUNT
ALIQUID FIT, NEQUE OPPOSITA CIRCA IDEM SUNT.

SED QUEMADMODUM PROBANT. Solutionem ponit, per quam utrumque uitemus

inconueniens, dicens scilicet quod animal ipsum POTESTATE continet
DIFFERENTIAS OMNES quae SUB SE sunt, scilicit diuisibiles, ACTU VERO
NULLAM. Quod ita est intelligendum: Animal ex eo quod est animal,
nulli differentiarum repugnat sed tamen ex eo quod est animal, neque
hanc habet neque illam.

Go to Context

autem et aliter accipi, quod de constitutionibus Porphyrius

dicit ostendens quaedam ueraciter constare ex materia et forma,
quaedam imaginarie, Sicut enim in rerum natura quaedam est actualis
constitutio et uera, ita in animo quaedam intellectualis et
imaginaria, quae uoce prolata animo audientis ingeretur, ueluti cum
dicitur 'homo', cuiusdam rei formam concipio intelligibilem quasi ex
quibusdam aliis intelligibilibus rebus coniunctam, quam fortasse
conceptionem Plato, ut supra meminimus, communem siue specialem
uocauit.

Go to Context

quoque specialissimam ubique intellige, quia

aliarum propria non tractat.

Go to Context

quoque sensus uidetur

certificare, quae tamen ipse percipiendo non attractat sed potius
ratio animi ex his quae anima percipit, quaedam alia quae eis adiuncta
sunt, intelligit, ex natura quidem rerum, non ex perceptione
sensus.

3 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

Go to Context

intellige categoricas propositiones: RISIBILE

VERO, hoc est: determinatum est, quia secundum potentiam, non secundum
actum accipitur, alioquin falsa uideretur altera propositio, quae
scilicet ait:

Omnis homo est risibilis.

Go to Context

hoc loco magis simplex intelligentia est

requirenda, ac si dicatur: semper actu est species, sed non semper
actu est proprium, ut Socrates semper actu est homo, non semper est
risibilis, quippe actu esse risibile hoc loco tantundem ualet quantum
ridere, actu uero esse hominem tantundem quantum esse hominem.

Go to Context

cum logica ratio sit disserendi, hoc est discretio argumentandi,

argumentationes uero propositionibus iungantur, propositiones uero ex
dictionibus et constitutionem suam et significationem contrahant, ita
singula diligenter tractauit, ut prius simplicium sermonum
significationem utramque aperiret, eam quidem quae de rebus est, in
hoc opere, illam uero quae de intellectu est, in Perihermeneias, in
quibus etiam propositionum proprietates diligentius prosequitur.

Go to Context

autem ait definitionem eandem esse, superius non, 'esse eandem'

quantum ad naturam, non quantum ad actum intellige; saepe enim tam
uniuocorum nominum quam aequiuocorum definitiones penitus ignoramus ut
lapidum et multorum aliorum, nec tamen minus ideo uniuocum est nomen
lapidum, quod in natura suae impositionis definitionem habet, etsi eam
ignoremus.

Go to Context

DENOMINATIVIS

DENOMINATIVA VERO DICUNTUR QUAECUMQUE AB ALIQUO, SOLO DIFFERENTIA

CASU, SECUNDUM NOMEN HABENT APPELLATIONEM, UT A GRAMMATICA
GRAMMATICUS ET A FORTITUDINE FORTIS.

DENOMINATIVA VERO. Denominatiuorum quoque tractatus necessarius est,

quia in sequentibus et qualia dici denominatiue et iacere et stare
dici denominatiue a positionibus dicturus erat, quod nullo modo
intelligi posset, nisi prius, quae sint denominatiua, ostenderet.

Go to Context

hoc est quod sensit, quod res ut

discretae, secundum quod significantur particularibus uocibus nostrae

4 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

se ingerunt cognitioni, qui per sensus res cogniscimus et prius earum

intellectum ut <de> discretis habemus, postea ad communem
intelligentiarum per abstractionem formarum et abiecta personali
discretione ascendimus.

Go to Context

AUTEM A NULLO NEQUE ORATIO MOVETUR NEQUE PLACITUM,

QUAPROPTER NON ERUNT SUSCEPTIBILIA CONTRARIORUM, CUM NULLA IN EIS
PASSIO FACTA SIT. VERUM SUBSTANTIA, IN EO QUOD IPSA CONTRARIA
RECIPIAT, IN HOC SUSCEPTIBILIS DICITUR ESSE CONTRARIORUM.

SIMPLICITER. Hoc est additamentum, quod scilicet ostendit orationem et

intellectum non tantum circa uerum et falsum non moueri secundum sui
mutationem sed etiam uniuersaliter circa nulla contraria.

Go to Context

autem
in tractatu Simul diuersis modis accipiat 'simul esse in natura', hic
priorem modum intelligit eorum quae simul esse natura ibi dicit his
uerbis:

Naturaliter simul esse dicuntur, quaecumque conuertuntur secundum

quod est esse consequentiam sed nequaquam causa est alterum
alterius ut <sit, ut> in duplo et dimidio.

Go to Context

iunge: Primum uel secundum uel tertium genus sunt illa supraposita
sed QUARTUM sunt FORMA ET FIGURA. Figuram dico CONSTANS CIRCA
ALIQUID, hoc est circa rem factam, ad repraesentationem alterius
secundum primam sententiam uel circa geometricum corpus secundum
secundam uel CONSTANS CIRCA ALIQUID tamquam subiectum suum, quod iam
determinat fortase, ne per figuram intelligatur ipsa statua figurans,
sed qualitas.

Go to Context

itaque actio et passio res transitoriae sicut tempora, et sicut

tempora quaedam indiuisibilia sunt existunt, quaedam composita
intelliguntur ex partibus succedentibus, sic etiam actiones et
passiones.

Go to Context

in diuisione oppositorum pluralibus bene nominibus facta, in singulis

quoque diuidentibus 'inter se' est subintelligendum, hoc modo:
Opposita inter se alia sunt relatiua inter se, alia contraria inter
se.

Go to Context

5 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

nulla cogit ratio, ut in 'quiesco' uerbum intelligamus uel

actionem uel passionem, sicut nec 'sedeo' uel 'iaceo' quae positiones
significant.

Go to Context

Nam quia partes orationis distinguere debebat, quas

tractabat propter constitutionem orationis enuntiatiuae simplicis,
nomen scilicet et uerbum, recte de significatione intellectuum
intendit.

Go to Context

Ex quo aperte intentio huius operis ab intentione

Praedicamentorum distare ostenditur, cum ibi quoque de partibus
orationis, id est de simplicibus sermonibus agatur secundum
significationem rerum, hic secundum significationem intellectuum,
<quae> principalior est illa secundum causam inuentionis uocis, quae
ad nil aliud facta est nisi propter intellectum constituendum.

Go to Context

Modus uero tractandi huiusmodi est, quod assignata communione

uocum de quibus agit secundum significationem intellectuum de qua
intendit, et insuper eisdem uocibus uariatis secundum diuersitatem
intellectuum significatorum, quod uidelicet aliae uerae uel falsae,
aliae non, prius nomen et uerbum definit et tractat, postea orationem,
enuntiationem, affirmationem et negationem, ac demum distinctis
simplicibus propositionibus a compositis, id est categoricis ab
hypotheticis, diligenter aperit naturas simplicium propositionum, de
quibus intendit, quas enumerare longum est.

Go to Context

Praeterea
sensus, quem Aristoteles perhibet semper cum sensato <in> animali
consistere, quaedam uis est et potentia animae, intellectus uero actio
quaedam est.

Go to Context

Sic iunge: Voces quae intellectus

significant, non sunt eaedem sed PASSIONES ANIMAE, hoc est
intellectus, SUNT <EAEDEM> OMNIBUS. QUORUM PRIMORUM neutraliter dicit
pro 'quarum primarum' ac si diceret: 'quarum, scilicet passionum
animae, HAE, uidelicet uoces, SUNT NOTAE, id est significatiuae,
primarum, id est in primo loco significatarum'; pro eo uidelicet quod
cum a uocibus tam res quam intellectus designentur, principaliter
intellectus, secundario res significantur secundum causam inuentionis
uocum, quae scilicet propter intellectus tantum facta est, ut supra
docuimus.

Go to Context

6 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

Potest etiam sic dici: Intellectus et res SUNT EAEDEM APUD OMNES, id
est ad naturam pertinent, quod negatiue intellige, ac si diceret: 'non
uariantur ex institutione hominum sicut et uoces et litterae quae pro
uoluntate hominum factae sunt et impositae'.

Go to Context

licet, cum audio hoc nomen

'homo', plura simul attendam, materiam scilicet et formas, pluresque
rerum imagines animo comprehendam, scilicet substantiae et qualitatum
substantialium, una tamen simplex est actio, quae intellectus dicitur,
per quam omnia simul contemplor, substantiam scilicet animalis et
differentias eam informantes.

Go to Context

uero audiam 'animal rationale

mortale', quod est oratio, ea quae prius per unam actionem intellectus
accipiebam, per plures accipio.

Go to Context

nomen totaliter et non per partes significat, unde una est

actio intellectus ipsius plura simul comprehendens, definitio uero per
plures actiones intellectus comprehendit, quae nomen per unam.

Go to Context

etiam per nomen auditum

plura simul accipio per indiuisibilem intelligentiae actionem, per
orationem uero eadem per plures actiones separatim intelligo.

Go to Context

etiam unus
intellectus dicitur non solum simplex, qui scilicet nullas habet
partes, uerum etiam compositus, quando scilicet actio intelligendi per
imagines discurrens unam earum coniunctionem uel disiunctionem facit.

Go to Context

Similiter et in:

Si Socrates est margarita, Socrates est lapis

uis coniunctionis 'si' toti consequentiae confert attentionem quadam

parte intellectus, quae scilicet necessario coniungit hoc illi, quae
uidelicet attentio est tertia actio et cum actionibus duarum
propositionum componit unius intellectus actionem.

Go to Context

7 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

Praeterea intellectus compositus, quia composita

est actio, per successionem inest, et dum una pars inest, altera
deest.

Go to Context

[] Significare Aristoteles accipit per se intellectum constituere,

significatiuum autem dicitur, quidquid habile est per se ad
significandum ex institutione aliqua siue ab homine facta siue a
natura.

Go to Context

Sunt itaque tres actiones in

intellectu propositionis, intellectus scilicet partium, coniunctio uel
disiunctio intellectarum rerum.

Go to Context

est incongruum, si ea actio, quae

intellectus non est, sit pars intellectus totius propositionis.

Go to Context

Quod si quis dicat ipsam uerbi interpositi actionem esse intellectum

coniungentem, scilicet res intellectas per terminos, is utique esset
intellectus totius propositionis, qui cum per totam propositionem
habeatur, iterum per uerbum superflue haberetur.

Go to Context

fortasse largius ipse

Priscianus significationem accipit quam dialectici, non tantum
scilicet secundum intellectum sed iuxta quamlibet mentis conceptam
actionem, quae in intellectus compositionem uenit.

Go to Context

actionem in 'sedeo' uel 'iaceo' intelligo nec

uideo, nisi fortasse accipiam 'sedeo' pro 'assedeo' uel 'iaceo' pro
'accumbo', dum me uidelicet inclino; sed hoc numquam inueni.

Go to Context

8 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

in 'habere'
quam actionem intelligam non uideo neque in 'haberi' passionem sed
praedicamentum hoc quod est habere aeque nomen est proprietatis quae
in habente est et in re habita ut in 'homine habente arma' uel in
'armis habitis'.

Go to Context

hoc est: DICO QUONIAM uerbum CONSIGNIFICAT TEMPUS, UT 'CURRIT' quod

est VERBUM, et 'CURSUS' NOMEN, licet sine tempore, tamen eandem
actionem significat, quod est subintelligendum.

Go to Context

Sed quicquid de dictis propositionum dicamus,

compositum intellectum simplices uoces habere non possunt, quia simul
una actione per eas totum, quod significant, accipimus.

Go to Context

At uero nec
intellectus propositionis in se necessitatem ullam habet, quod est
actio transitoria.

Go to Context

AUTEM UNUM QUIDDAM ET NON MULTA 'ANIMAL GRESSIBILE BIPES'

EST -- NEQUE ENIM IN EO QUOD PROPINQUE DICUNTUR UNUM ERIT -- EST
AUTEM ALTERIUS HOC TRACTARE NEGOTII.

] Dixerat quod definitio hominis non est una enuntiatiua, si non

addatur aliquid uerbale, unde relinquitur intelligere, quod ipsa
definitio per se una est oratio; additio enim uerbi non confert ei
esse unam.

Go to Context

quo datur intelligi, quod ipsa

definitio per se est una oratio sed quare sit una, HOC TRACTARE EST
ALTERIUS NEGOTII, ubi uidelicet de unitate definitionum uel
descriptionum agendum est.

Go to Context

AGUNT non actionem intelligit, quia nec calor actio est

sed ad quemlibet perpetuum statum significandum ponitur.

Go to Context

9 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

igitur, Tullium
sequentes, translatiuam constructionem diuidamus a generali facto de
cu<iu>s qualitate generali<s> quaerit, illud intelligendum quod extra
<a>ctionem causae consistit, id est quodoumque non est actio causae.

Go to Context

enim generaliter dixit in omni quaeri utrum

praedicatus inhaereat subiecto; hic non dicit generaliter quaeri an
consequens sequatur ad antecedens, immo /287/ diligentius et
distinctius secundum singulorum terminorum constitutiones singularum
quaestionum aperit sensus ac prius facta diuisione hypotheticarum
quaestionum per quattuor species et insuper assignato quid unaquaeque
quaestio hypothetica intendit, uniuscuiusque constitutionem
demonstrat, ex qualibus scilicet terminis coniungatur, ac primum
ostendit intra quos terminos illa fiat quae ex duabus affirmationibus
constat; et sciendum est quod hic tantum agit de simplicibus
quaestionibus, non de compositis quod et ipse postea determinat, ibi
uidelicet: ATQUE HAEC DE EA QUAESTIONE INTELLIGENDA SUNT.

Quae scilicet hypothetica quaestio quae ex duabus affirmationibus

constat non effugit diuisionem praedicatiuarum quaestionum, hoc est
eadem in materia uersatur.

Go to Context

hoc est
quod supponit cum ait: VERUM ETIAM DEMONSTRATOR (et quid per
demonstratorem ille intelligat, exponit: EFFECTOR, id est expositor
VERAE id est necessariae, ARGUMENTATIONIS); quae POSSIT sibi
<ASSUMERE> HABET quidem, hoc est argumenta quae sumuntur, id est
componuntur, ex locis eisdem ex quibus caeterae argumentationes;
TRADITIO, id est tractatus iste quia scientiam tradit; dicitur mixta,
quae tractat <t>am necessaria quam probabilia argumenta et continet
principia utrorumque, id est locos ex quibus utraque argumenta
constituuntur.

Go to Context

QUIDEM HI QUI SUNT HUIUS RATIONIS EXPERTES SOLI PRORSUS

DEPUTANT INGENIO, NEQUE INTELLIGUNT QUANTUM HAC CONSIDERATIONE
QUAERATUR QUAE IN ARTEM REDIGIT VIM ET POTESTATEM NATURAE.

QUOD QUIDEM, scilicet uias inueniendi argumenta, hoc est scientiam

locorum per quam uenitur ad argumenta et inueniuntur argumenta; HII
QUI SUNT EXPERTES HUIUS RATIONIS, hoc est huius discretionis quam
habeo in hoc tractatu, DEPUTANT omnino soli INGENIO suo, quod dicunt
se satis ex ingenio suo sufficere ad inuenienda argumenta, etiam si
nullo tractatu sint instructi; et hii tales NON INTELLIGUNT QUANTUM
adquiratur /320/ HAC in ea CONSIDERATIONE, id est per hunc tractatum
non temerarie sed considerate et deliberatiue factum.

Go to Context

Necesse est autem eum qui plenarie doctrinam argumentationis

tradere intendit duobus modis de simplicibus sermonibus tractare, tam
uidelicet secundum significationem rerum quam intellectuum.

Go to Context

10 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

Intentio autem Porphyrii est lectorem praecipue ad Praedicamenta

Aristotelis instruere ut facilius ea quae <ibi> non diligenter
tractantur queat intelligere.

Go to Context

DE GENERIBUS ET SPECIEBUS ILLUD QUIDEM SIVE SUBSISTUNT SIVE

IN SOLIS NUDIS PURISQUE INTELLECTIBUS POSITA SUNT SIVE
SUBSISTENTIA CORPORALIA SUNT AN INCORPORALIA, ET UTRUM SEPARATA
AN IN SENSIBILIBUS ET CIRCA EA CONSTANTIA, DICERE RECUSABO.
ALTISSIMUM ENIM EST HUIUSMODI NEGOTIUM ET MAIORIS EGENS
INQUISITIONIS. ILLUD VERO QUEMADMODUM DE HIS AC DE PROPOSITIS
PROBABILITER ANTIQUI TRACTAUERINT, ET HORUM MAXIME PERIPATETICI,
TIBI NUNC TEMPTABO MONSTRARE.

⌈] De generibus et speciebus quaestiones enodare compellimur, quas

<nec> ipse Porphyrius ausus est soluere, cum eas tamen tangendo ad
earum inquisitionem accendat lectorem.

Go to Context

quis uero opponat de hac specie 'ignis', nihil obest, quia

intellectus huius speciei rem accidentiis affectione informatam non
attendit, quae tactu discernatur, sed eam cum substantiali calore
intelligit, qui nullo modo a sensu percipitur.

Go to Context

sicut in rebus quaedam est actualis constitutio et est uera, ita

in animo quaedam intellectualis et imaginaria.

Go to Context

specialissimam ubique intellige, quia aliarum

propria non tractat.

Go to Context

autem contraria pro qui<bus>libet accidentibus posuit, ideo factum

arbitror quod in susceptione istorum omnium quoque aliorum susceptio
/53/ intelligatur; quae enim contraria sunt, maxime sunt aduersa.

Go to Context

et ipse <'secundum se'> siue 'secundum sui

mutationem' apposuit, non tam pro necessitate quam pro satisfactione,
ut hac saltem determinatione differentiam substantiarum ad alia

11 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

aduersarius intelligeret, <quam> minus certam capiebat, cum tamen nec

huiusmodi differentia multum uigeat, nisi fortasse ad apposita
contraria.

Go to Context

autem in loco' secundum 'loci' aequiuocationem duobus modis

intelligi potest: 'locum' enim modo substantialem, ut domum uel
theatrum, intelligimus, modo uero quantitatiuum, quem corporis
circumscriptionem dicimus; de quo in quantitate actum est superius.

Go to Context

quidem Aristoteles in
tractatu Ad aliquid ad correptionem platonicae definitionis et simul
esse natura docuit et ad se inuicem secundum eorum in quibus sunt,
relationem habere mutuam conuersionem, ut uidelicet et pater gratia
filii et filius gratia patris intelligatur existere; nec quidem filius
possit esse sine patre nec pater sine filio.

Go to Context

Quaeritur autem qui sit actus huius potentiae quae in 'sanatiuo'

intelligitur; non enim sanum esse ipsius actus dici potest, quippe
omne sanum sanatiuum esset, quod falsum est.

Go to Context

quoque et
potentiae non esse album, cum sit actus non esse album, ipsi tamen
uniuersaliter subdi non potest, ut uidelicet dicamus omne quod non est
album potentiam illam habere, sed fortasse ita: 'potens non esse
album', ut nullam formam in nomine 'potentis' intelligamus, sed id
tantum quod naturae non repugnet; in qua quidem significatione nomine
'possibilis' in modalibus propositionibus utimur.

Go to Context

Alii autem in eo quod ait uerbum notam esse eorum quae de altero
praedicantur, aliud uolunt intelligi, id scilicet quod principalem
eorum significationem in eo esse docuerit , quod accidentia
significant, non quidem in essentia sua, sed magis secundum id quod
alteri adhaerent, idest adhaerentia suo fundamento, ut 'amo' actionem,
'amor' uero passionem secundum hoc quod mihi insunt.

Go to Context

tunc quidem substantiui

significationem tenere sed adiectiui, actum quidem, cum dicimus
'Socrates est' atque in ui uerbi 'est' utimur, actionem aliquam ut
adiacentem uel cursum uel aliam oportet intelligi atque attribui.

Go to Context

12 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

si omnium, ut arbitror, philosophorum

auctoritates percur<r>ant, hanc significationem de actione aut
passione in 'est' uerbo percipient, ut uidelicet cum dicitur:
'Socrates est', ipsum amare uel amari uel aliquam aliam actionem aut
passionem habere intelligant; nec ratio eorum, ut aestimo, poterit
monstrare, quae actiones in 'iacendo' uel 'uiuendo' intelligantur aut
qualiter actio iacendi a positione diuersa sit aut uita actio a uita
qualitate contraria morti, quae animatio intelligitur, an potius
animationi; idem enim duo contraria habere non poterit.

Go to Context

enim uoce in diuersis accepta de quibus uniuoce

dicitur, contradictio perit; ut si quis dicat Socratem esse hominem
'hominis'que nomen circa inferiora intelligat, uerum proponit; quodsi
ad speciem illam hominis quam fingunt puram per abstractionem
accidentium, ipsum nomen referat, uera quoque erit negatio 'Socrates
non est homo'.

Go to Context

autem enuntiandi modum in eo intellexit

quod ait: 'ouum est animal', 'ouum non est animal', <illud> ad
potentiam, hoc ad actum referens.

Go to Context

propositarum
consequentiarum sensus ipsa contineat, oportet nomina in illa, non in
relatione, proponi, quia et falsae essent maximae propositiones, et
propositarum consequentiarum sensus non continerent, sed quasi
substantiua generum ac specierum nomina intelligi, sicut de maximis
propositionibus tractantes docuimus.

Go to Context

quoque dicitur ipsa partium actualis uel intellectualis /536/

distributio.

Go to Context

enim compositae
substantiae praedicationem recipit nisi materia, quia nihil aliud
intelligendum est materialiter quam ipsa materia iam actualiter formae
coniuncta, ut nihil aliud statua quam aes figuratum intelligatur, non
aes ipsum et figura[m], quippe cum non sit ipsa compositio formae de
essentia statuae.

Go to Context

13 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

assensum Boethii praebeamus et cum praedicari diuersis modis

uocabulum dicimus, nihil aliud intelligimus quam hanc rerum alio modo
esse infinitam quam illam; ac cum de rerum quidem cohaerentia
loquimur, diuersis quoque modis uocabulis factam impositionem ex eadem
tamen causa, sicut dictum est, quodammodo innuimus.

Go to Context

quidem ex uerbis ipsius orationis ad diuersarum rerum dona

intelligenda mittimur, quippe nec rei dandae nomen ponitur, sed ex
nostra quidem discretione, quatenus [in] donatione<m> non posse fieri
sine aliquo quod donetur, ea quae prolata non sunt suspicamur et ex
ipso quidem uerbo quod transeuntem designat actionem, haec dubietas
infertur, dum id ad quod actio eius transeat, non determinatur.

Go to Context

CAETERA DESUNT

EXPLICIT FELICITER

PETRI ABELARDI
TRACTATUS DE INTELLECTIBUS

(] De speculationibus itaque, hoc est intellectibus, disserturi,

statuimus, ad diligentius eorum documentum, ipsos primum a caeteris
animae passionibus siue affectionibus disiugere, his uidelicet quae ad
eorum naturam maxime uidentur accedere; deinde ipsos quoque ab inuicem
propriis separare differentiis, prout necessarium doctrinae sermonum
existimamus esse.

Go to Context

quidem, quod quislibet quinque sensuum rem

quamlibet attractando, ipsius nobis intelligentiam mox ingerit.

Go to Context

Sed et cum de eadem re sensus et intellectus simul habentur,

diuersa agunt in ipsa cum longe, ut ex suprapositas liquet, actio
sentiendi et intelligendi sint diuersae, cum haec uidelicet in
deliberatione sit, illa minime.

Go to Context

Unde cum plerosque de incorporeis rebus habeamus intellectus,

tunc de his quoque corporeis quae nullo unquam sensu attractauimus;
oportet, iuxta Aristotelem, imaginationem dici, quam nos supra
descripsimus, omnem uidelicet confusam animae perceptionem sine sensu,
siue illa quidem perceptio ex sensu surrexerit siue minime.

Go to Context

14 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

Simplices quidem dicimus intellectus sicut et simplices quasdam

actiones aut tempora quae scilicet nullis succedentibus sibi partibus
coniunguntur, compositos uero e contrario.

Go to Context

Et plures fortasse sunt simul actiones in uno simplicis sermonis

intellectu, secundum hoc quod plura concipit animus, ut uidelicet ex
unaquaque re quam deliberat, unam habeat actionem.

Go to Context

enim, inquiunt, plura simul intelligit una simplici actione omnia

simul attendit.

Go to Context

Atque ita ex rebus praecedentium dictionum et proprietatibus per

obliquos circa eas determinatis, quaedam unae res compactae
intelliguntur.

Go to Context

quippe per abstractionem

habitus intellectus rem aliquomodo aliter quam se habet concipit; et
si alio modo eam ut se habet attendit, et uix aliquis intellectus de
re sensui non subiacente habetur, qui eam in aliquo aliter quam
subsistat non concipiat?

Go to Context

abstractionem autem illos dicimus

intellectus qui, uel naturam alicuius formae, absque respectu
subiectae materiae, in se ipsa speculantur, uel naturam quamlibet
indifferenter, absque suorum scilicet indiuiduorum discretione,
meditantur.

Go to Context

Fit itaque abstractio superiorum ab inferioribus, siue scilicet

uniuersalium ab indiuiduis per praedicationem subiectis, siue formarum
a materiis per fundationem subiectis.

⸋] Subtractio uero e contrario dici potest, si quis uidelicet

subiecta superpositis substracta per intelligentiam tollat, ac per se
haec quoque sine illis conspiciat; ueluti cum aliquis subiectae
naturam essentiae, absque omni forma, nititur speculari.

15 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

Go to Context

Subtractio uero e contrario dici potest, si quis uidelicet

subiecta superpositis substracta per intelligentiam tollat, ac per se
haec quoque sine illis conspiciat; ueluti cum aliquis subiectae
naturam essentiae, absque omni forma, nititur speculari.

Go to Context

autem post testimonia prophetarum de fide sanctae

Trinitatis, libet etiam testimonia philosophorum subponere, quos ad
unius Dei intelligentiam tum ipsa philosophiae ratio perduxit, qua
iuxta Apostolum:

Inuisibilia ipsius Dei a creatura mundi per ea quae facta sunt,

intellecta conspiciuntur

tum ipsa continentissimae uitae sobrietas quodam eius merito id ipsis

acquisiuit.

Go to Context

enim ipsius a creatura mundi, per ea

quae facta sunt, intellecta conspiciuntur, sempiterna quoque eius
uirtus et diuinitas: ita ut sint inexcusabiles, quia cum
cognouissent Deum, non sicut Deum glorificauerunt aut gratias
egerunt, sed euanuerunt in cogitationibus suis.

Go to Context

quidem tanto cariora sunt intellecta quanto in his intelligendis

maior operae facta est impensa.

Go to Context

quia sciunt inimicam esse naturae apertam

nudamque expositionem sui, quae sicut uulgaribus hominum sensibus
intellectum sui uario rerum tegmine operimentoque subtraxit, ita
a prudentibus arcana sua uoluit per fabulosa tractari.

Go to Context

Apostolus:

Inuisibilia, inquit, ipsius a creatura mundi, per ea quae facta

sunt, intellecta conspicisutur.

Go to Context

16 of 17 2013-11-07 07:01
Diogenes Search http://127.0.0.1:8888/Diogenes.cgi

enim ipsius a creatura mundi, per ea

quae facta sunt, intellecta conspiciuntur.

Go to Context

etiam adiecit ipsam Dei uoluntatem recte omnium creatarum rerum

causam arbitrari, ac si omnia ideo facta atque optime facta
intelligat, quia optimus artifex ita facienda decreuit, cuius ad omnia
sufficit uoluntas quae nullatenus cassa esse potest.

Go to Context

non eas putabat nisi

mandata mente posse comprehendi; et ideo purgandae bonis moribus
uitae censebat instandum ut, deprimentibus libidinibus
exoneratus, animus naturali uigore in aeterna se attolleret
naturamque incorporei atque immutabilis luminis, ubi causae
omnium factarum naturarum stabiliter uiuunt, intelligentiae
puritate conspiceret.

Go to Context

17 of 17 2013-11-07 07:01