 Fundamentos legais

 Obxectivos e trazos definidores

 Balance de resultados
 Constitución de 1978
 Estatuto de Autonomía de 1981
 Lei de normalización lingüística de 1983
 Decreto de 1983
 Decreto de 1995
 Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega
de 2004
 Decreto 124/2007
 Decreto 79/2010
Constitución - Art. 3: Estatuto de Autonomía
de Galicia - Art.5
1. O castelán é a lingua
española oficial do 1. A lingua propia de
Estado. Todos os Galicia é o galego
españois teñen o deber
2. Os idiomas galego e
de a coñecer e o dereito
castelán son oficiais de
de a usar
Galicia e todos teñen
2. As outras linguas dereito de os coñecer e
españolas serán tamén de os usar
oficiais nas respectivas
Comunidades
Autónomas de acordo
cos seus Estatutos
Artigo 14.3:

 As autoridades educativas da Comunidade

Autónoma garantirán que ao remate dos
ciclos en que o ensino do galego é
obrigatorio, os alumnos coñezan este, nos
seus niveis oral e escrito, en igualdade co
castelán
 Obxectivo social (implícito):
◦ Contribuír á dignificación do idioma e a reforzar
o seu status

 Obxectivo escolar (explícito):

◦ Garantir a competencia bilingüe de todos os
escolares (LNL, 14.3)
 Integración lingüística escolar

 Primeiro ensino na L1 (con salvagardas para a outra)

 Presenza das dúas linguas oficiais no currículo

 Fixación de mínimos en lingua galega

 Planificación lingüística nos centros

 Medidas de atención a situacións especiais

 Decreto de 1983: Deciden os centros baixo un
criterio de equilibrio entre as dúas linguas
 Decreto de 1995: Fixación obrigatoria dalgunhas
áreas en galego. Os centros deciden sobre o resto
do currículo
 Decreto de 2007: Ampliación do galego como
lingua vehicular (mínimo 50%). Os centros
deciden sobre o resto.
 Decreto de 2010: Equilibrio entre as dúas linguas
oficiais. Incorporación vehicular das LE. Menor
capacidade de decisión dos centros
25

20

15 GC
CG
10 C
G
5

0
In. 06-07 In. 07-08 In. 08-09 Fin 08-09
 Indicadores sociolingüísticos
 Descenso continuo do galego como L1 e habitual
 Que responsabilidade lle corresponde ao sistema educativo?
 Uso escolar desas linguas
 Cumprimento limitado da lexislación e identificación ampla
dos „mínimos‟ cos „máximos‟
 Indicador de cumprimento das prescricións legais; non dos
resultados acadados

 Competencia nas dúas linguas

 Moita investigación sobre competencia autopercibida
 Escasa avaliación empírica
Competencia xeral en expresión escrita en galego e castelán
Competencias específicas xerais de expresión escrita en galego e castelán
Competencia xeral en expresión oral en galego e castelán

4,5

3,5

ga l ego
3
ca s tel á n
2,5
3,66 3,77
2

1,5

1
Competencias específicas de expresión oral en galego e castelán
5
galego
castelán
3,9
3,71 3,72
4

3,66 3,7 3,56

3

1
Galego As dúas Castelán
 Principais éxitos:
◦ Aceptación dun papel para o galego como lingua
vehicular do currículo
◦ Avances na competencia en lingua galega,
especialmente no seu uso escrito
◦ Contribución á dignificación social da lingua galega
 Principais fracasos:
◦ Na educación infantil e no tránsito familia-escola
◦ Na aprendizaxe da lectura e da escritura
◦ Na capacidade para frear o proceso de desgaleguización
social
 Identificación entre „política lingüística‟
e „política lingüística escolar‟

 Escaso seguimento e apoio para o

desenvolvemento do modelo

 Falta de pedagoxía social para defender

unha discriminación positiva a favor do
galego
◦ Un debate de dimensión xeral
◦ Resposta e situación en Galicia
 O Decreto 79/2010 para o plurilingüismo
 Seccións Bilingües e Centros Plurilingües
 Do ensino monolingüe ao bilingüe, e do bilingüe ao
trilingüe.
 As LE como instrumentos do currículum (AICLE/CLIL).
 Cambios normativos e debate sociopolítico:
◦ Galicia: „Seccións bilingües‟ e „Centros plurilingües‟. Decreto
79/2010 para o plurilingüismo (vixente)
◦ País Vasco: “Modelo experimental trilingüe (MET) desde 2010.
◦ Illes Balears: Decreto 15/2013 que regula o tratamento integral
das linguas (suspendido)
◦ Comunitat Valenciana: Llei 4/2018 pola que se regula e
promove o plurilingüismo.
◦ Catalunya: «El modelo lingüístico del sistema educativo de
Cataluña. El aprendizaje y el uso de las lenguas en un contexto
educativo multilingüe y pluricultural (Documento para o debate)
http://ensenyament.gencat.cat/web/.content/home/departament/publicacions/
monografies/model-linguistic/model-linguistic-Catalunya-CAS.pdf
 Modelo experimental de 3 anos, con formación,
seguimento e avaliación.
 Avaliación inicial e final do alumnado (en linguas e
contidos non lingüísticos impartidos en L2 e L3)
 Profesorado en LE: competencia lingüística (B2) e
formación pedagóxica específica.
 Oferta de LE: inglés, francés e alemán
 Comezo en 4º de Primaria e/ou en 1º da ESO.
 Mínimo de 5 h. semanais por idioma en Primaria e 6
en Secundaria (incluídas as materias lingüísticas).
 Decisión dos centros sobre o resto do horario.
 Incorporación voluntaria do alumnado ao modelo.
 Ruptura do consenso político en materia lingüística
 Traslado do disenso á sociedade
 Confusión dos suxeitos e das instancias de decisión
 Non diferenciación entre obxectivos e medios
 A lingua como problema

 Necesidade de restaurar consensos políticos e sociais

 Necesidade de abordar a cuestión lingüística como
proxecto colectivo
 Necesidade de utilizar criterios científicos para
converter en modelo lingüístico ese proxecto colectivo
 Mantén principios do „modelo histórico‟:
◦ Conxunción lingüística
◦ Primeiro ensino na L1 (?)
 Novidades:
◦ Incorporación da LE (inglés) como lingua vehicular
◦ Ensino trilingüe con reparto equitativo do currículo
(proxecto)
◦ Desaparición da discriminación positiva a favor do
galego (os „mínimos‟)
◦ Maior capacidade decisoria das familias
◦ Escasa marxe para a planificación nos centros
 A relación entre obxectivos e itinerario
 O papel da escola en relación coas dinámicas sociais
 Prescribir ou non prescribir
 O papel das familias e dos docentes
 O principio de „equilibrio‟ escolar entre as linguas
 A proposta para Educación Infantil (a sentenza do
Tribunal Superior de Galicia 22/11/2012)

 O tema das linguas estranxeiras

 En que consisten?
◦ Impartición dalgunha materia en LE
◦ Fórmula alternativa á ordinaria
◦ Opcional, pero con requisitos académicos

 Proceso histórico
◦ Comezo experimental (1999-2000) 2º ciclo ESO
◦ Expansión progresiva a outros niveis educativos: 1º
ciclo ESO, FP e Primaria

http://www.edu.xunta.es/contidos/rede_linguas/
 Derívanse do Decreto 79/2010.
 Regúlanse mediante Orde de 30/06/2010.
 Para centros sostidos con fondos públicos.
 Imparten materia(s) en LE en Primaria ou
Secundaria ata 1/3 do currículum.
 Comenzan en 1º de Primaria e en 1º da ESO.
 Para todo o alumnado do curso afectado
 Profesorado cun nivel B2 na LE.
 Axudas económicas, auxiliares de conversa.
 Curso Nº centros plurilingües

2010-2011 58

2011-2012 +52

2012-2013 +39

2013-2014 +37

2014-2015 +43

2015-2016 +41
 O plurilingüismo é unha necesidade, pero tamén un valor.
 O plurilingüismo implica un ‘saber facer’, pero tamén un
‘saber ser’ e un ‘saber estar’.
 Competencia plurilingüe ≠ comportamento plurilingüe.
 Competencia plurilingüe ≠ competencia universal en inglés.
 Competencia plurilingüe ≠ competencia idéntica en varias
linguas.
 Os obxectivos lingüísticos escolares non deben ser os
mesmos para todas as linguas.
 O plurilingüismo esixe a aceptación dalgún tipo de
complementariedade lingüística.
 A construción do plurilingüismo está condicionado polo
poder das linguas .
 Obxectivo actitudinal:
„saber ser‟ e „saber estar‟

 Asentar a idea de que o plurilingüismo é un

feito positivo e de que todas as variedades
lingüísticas son dignas e valiosas.
(dimensión ecolingüística e sociocultural)

 Asumir un compromiso especial co galego en

canto lingua propia do territorio e variedade
recesiva.
(dimensión sociolingüística e identitaria)
 Ser capaz de utilizar as dúas linguas oficiais
con corrección e adecuación en distintos
contextos e para distintas funcións, tanto
oralmente como por escrito.

 Ser capaz de utilizar unha lingua estranxeira

para resolver situacións comunicativas propias
da vida ordinaria.

 Poder valerse de forma básica dunha segunda

lingua estranxeira nalgunha actividade ou
destreza específica.
 É necesario renovar os enfoques na didáctica
das linguas:
1. Adoptando enfoques comunicativos
2. Superando a concepción do plurilingüismo como
suma de monolingüismos
3. Avanzando na colaboración e coordinación
interlingüística
 A aprendizaxe escolar das linguas ten que apoiarse no seu uso
instrumental máis alá das clases de lingua.
 O galego, como lingua propia de Galicia e como variedade
recesiva, debe ser o idioma primeiro e principal do currículum.
 O castelán debe ser instrumento do currículum, pero a súa
prevalencia social garante mellor a súa competencia e o seu uso.
 A incorporación das linguas estranxeiras ao ensino doutras
materias debe decidirse con criterios sociais e psicopedagóxicos.
 Non é un principio pedagóxico indiscutible que o primeiro ensino
se deba realizar na L1 dos aprendices.
 A libre opción de lingua escolar non garante obxectivos colectivos
e pode xerar segregación lingüística e social.
 Os contextos sociolingüísticos en Galicia son diversos, polo que se
deben adoptar fórmulas de flexibilidade para adaptarse a eles.
- É a concreción do PEC no referido á adquisición da
competencia básica de comunicación lingüística.
- Debe recoller:
- Uso vehicular de cada lingua por materias.
- Medidas para garantir a competencia en cada lingua.
- Accións para fomentar o uso da lingua galega.
- Criterios de coordinación no ensino das linguas (TIL/CIL)
- Elabórase en cada centro cada 4 anos.
- Redáctao unha comisión de profesores e apróbase no
consello escolar.
- Anualmente inclúese unha «addenda» para recoller
posibles adaptacións.
 Composto por:
◦ profesorado,
◦ persoal non docente
◦ alumnado (en secundaria e FP)
 Ten como finalidade fomentar o coñecemento e o uso da
lingua galega.
 Detectará necesidades e proporá accións orientadas ao
cumprimento dese obxectivo.
 Disporá de apoio técnico por parte da Consellería de
Educación.
 A. Reixa, O galego políglota, 1995

“O galego/galega políglota (GP) é un individuo que está

alfabetizado en galego, é competente en castelán por razóns
obvias, sabe falar e ler en inglés porque así o aprendeu no sistema
público de ensino obrigatorio, coñece o parentesco de irmandade
lingüística entre o galego e o portugués e le (a pesar das
diferenzas fonéticas e ortográficas) en versión orixinal a Saramago
(...) Pode ser, incluso, que saiba algo de francés ou de alemán.
GP navega sen problemas por Internet emitindo mensaxes desde
o barrio Galicia da rede, navegación na que regatea con vantaxe
polos seus coñecementos de inglés-castelán-portugués. (...) GP é
un individuo, en definitiva, de mundo. Non cre que sexa un
problema ser dun país pequeno e cunha cultura de ámbito
restrinxido, senón todo o contrario: é un privilexio”.
 O ensino bilingüe implica utilizar dúas linguas como
instrumento curricular e o plurilingüe varias. O debate
está en cando empezar con cada unha delas e no
protagonismo que se lle debe outorgar.
◦ Valoración experiencia lingüística escolar: na competencia nas
distintas linguas, nas actitudes perante as linguas e nos usos
lingüísticos.
◦ Responsabilidade (e posibilidades) da escola en relación con
esas tres dimensións.
◦ Importancia/consecuencias do protagonismo dunha
determinada lingua como vehicular. Relevancia do status da
lingua, da lingua do aprendiz, da etapa educativa...
◦ Importancia/consecuencias do uso vehicular da LE: na
competencia nesa LE, na aprendizaxe dos contidos non
lingüísticos, nas outras linguas (galega e castelá)...
◦ Quen debe decidir e con que criterios?
«A igualdad de horas de Mito 1: Os nenos aprenden unha L2
instrucción, son los alumnos rápida e facilmente
mayores los que al final de la Mito 2: Canto máis novo é o neno,
escolarización preuniversitaria máis hábil é para aprender unha L2
siguen consiguiendo unos - Non ten fundamento científico
mejores resultados en inglés. Es que os nenos aprendan linguas con
decir, el hecho de iniciar antes la máis rapidez cós adultos.
enseñanza del inglés en - Cuestionar a “hipótese do período
contextos reglados no asegura crítico”.
una mayor competencia en esta - Múltiples estudos demostran
lengua» maior progreso na aprendizaxe da
Red de investigación LLERA (2008) Miradas y
voces. Investigación sobre la educación L2 en escolares maiores.
lingüística y literaria en entornos plurilingües, - Vantaxe dos máis novos na
Ed. Graó
fonética.
https://books.google.es/books?id=2RzcD7H2b
3IC&printsec=frontcover&hl=es&cd=1&source - Diferenza entre aprendizaxe
=gbs_ViewAPI&redir_esc=y#v=onepage&q&f=f bilingüe familiar e introdución
alse
escolar precoz da L2.
Barry McLaughlin: “Mitos o falsas creencias sobre el
aprendizaje de una segunda lengua”, Textos nº 41