1.

Medar Perkara Bahasan

Bahasan atawa pedaran teh tulisan nu medar hiji pasualan, dumasar kana fakta-fakta nu
kapanggih. Boh tina hasil panalungtikan boh tina pangalaman sorangan. Tangtuna, aya
pangaweruh (kanyaho) anyar anu gede mangpaatna keur pamaca.
Bahasan ngeunaan tradisi Sunda, tangtu wae medar unak-anik tradisi di hiji masyarakat
Sunda kayaning kagiatan adat-istiadat, ritual budaya, atikan, pakasaban, tatanen, jeung rea-rea
deui.
Biasana dina bahasan lain wae pamanggih-pamanggih hiji tokoh tapi dumasar kana
pangalaman pribadi. Pamanggihna bisa disebut penting da puguh teu sagawayah, bisa
dibuktikeun bebenerana. Lian ti pikeun babandingan pamanggih tina pangalaman pribadi, oge
bisa nguatan tulisan bahasan urang.
Sabenerna, bahasan teh meh sarua jeung esey atawa artikel boh cara nulisna boh euisina.
Ngan dina esey atawa artikel mah subyektifitasna (pamanggih nu nulis ) leuwih tandes jeung
jelas.

2. Wangun Tulisan Bahasan

Cara nuliskeun bahasan teh rupa-rupa wanguna, diantarana:
a. Deskripsi
Deskripsi mah tulisan nu ngagambarkeun objek, tempat, atawa kajadian sacara jentre ka
pamaca, tepi ka pamaca siga nu ngarasakeun langsung eta kajadian nu digambarkeun dina
wacana.
b. Narasi
Narasi nyaeta tulisan nu nyaritakeun lumangsungna hiji kajadian ti mangsa ka mangsa
kalawan ngaruntuy tur runut.
c. Eksposisi
Eksposisi nyaeta wacana nu eusina ngajentrekeun tur medar hiji objek , prosesna, tujuananan
jeung gunana.
d. Argumentasi
Argumentasi mah wacana nu eusina ngajentrekeunjeung nerangkeun bener henteuna hiji
perkara.
e. Persuasi
Persuasi mah nyaeta ngajakan. Dimimitian ku dadaran tina gagasan jeung alesan tuluy
diwuwuhan ku pangajak. Leuwih neulkeun sasaran emosi (rasa) nu macana.

3. Struktur Tulisan Bahasan

Struktur tulisan bahasan diwangun ku:
a. Bubuka
Bubuka teh minangka panganteur tulisan. Bisa ku nerangkeun gambaran tempat, nyaritakeun
naon-naon anu rek dipedar, atawa nyaritakeun perkara sejen nu patalina jeung bahasan pikeun
babandingan.
b. Eusi
Bagian eusi mah nyaritakeun inti bahasan.
c. Panutup
Bagian panutup mah minangka pungkasan tulisan bahasan. Bisa ku kacindekan, harepan ka
hareupna, jeung nyaritakeun kaayaan kiwari, boh nu hade boh nu goreng pikeun ngirut
pamaca.
4. Cara Nulis Bahasan
Lengkah-lengkah nulis bahasan dumasar kana unsur-unsurna nyaeta:
a. Neangan ide (gagasan)
b. Nangtukeun jejer (tema)
c. Nyusun rarancang tulisan
d. Basa nu digunakeun
e. Nangtukeun judul.

5. Contoh tulisan bahasan

Basa, Kasenian, jeung Kahirupan Sunda

Ku ayana kamekaran téknologi internét nu ngarambah nepi ka tepis wiring, tétéla mawa
pangaruh nu kalintang hadé kana kahirupan basa Sunda. Sanajan téknologi datangna ti
deungeun, tapi lain hartina mareuman basa Sunda. Perkara ieu bisa diimeutan dina sawatara
jejaring sosial, saperti facebook. Réa diantarana anu tara asa-asa deui ngawangkong téh ku
basa Sunda tur bisa kabaca ku balaréa. Malah aya rasa kareueus kana basa Sunda, mangsa
bisa ngawangkong ngagunakeun basa indung. Lebah dieu, bisa dicindekeun yén naon rupa
anu jolna ti deungeun téh henteu salawasna goréng, malah nu hadé ogé kacida réana. Kilang
kitu, kalintang gumantung kana kumaha carana urang ngamangpaatkeunana pikeun kahadéan.
Poé basa indung anu dipiéling saban 21 Fébuari tangtu bakal leuwih haneuteun ku ayana
natrat yén basa indung téh hirup kénéh, dina harti masih diparaké ku masarakat dina
wangkongan sapopoé. Lain baé basa Sunda, da kaasup basa indung sélér séjénna ogé jadi
leuwih hirup ku ayana kamekaran téknologi. Lebah dieu seukeutna sawangan UNESCO téh,
anu antukna netepkeun 21 Fébuari minangka Poé Basa Indung Internasional.
Héabna sumanget pikeun ngamumulé basa Sunda ogé bisa karasa ti kalangan rumaja.
Contona, dina Féstival Drama Basa Sunda (FDBS) Pelajar anu diayakeun ku Téater Sunda
Kiwari, pesertana bisa ngajaul ngaleuwihan targét panitia. Sabada pendaptaran FDBS Pelajar
ditutup, kacatet 49 grup téater rumaja nu miluan dina éta féstival. Lain baé patandang ti Jawa
Barat, da aya ogé peserta anu jolna ti Banten. Basa Sunda henteu bisa dipisahkeun ku wilayah
administratip. Komo deui Banten mah kapan sidik Sunda pisan.
Sajabana ti FDBS Pelajar anu digelar ti tanggal 7 nepi ka 27 Fébuari, di Gedong
Kasenian Rumentangsiang ogé maneuh dipidangkeun rupaning kasenian Sunda, kayaning tari
tradisonal, sandiwara Sunda, longsér, jeung sajabana. Beuki pikabungaheun basa nengetan
personilna leuwih réa didominasi ku kaum rumaja. Sandiwara Sunda mimiti neut-neutan deui,
dipidangkeun sacara maneuh di Rumentangsiang. Grup Sri Murni jeung Ringkang Gumiwang
kaasup dua grup sandiwara nu mindeng ngagelarkeun pintonan di Rumentangsiang.
Ku leuwih hirupna basa Sunda, boh di dunya maya atawa dina kahirupan sapopoé,
dipiharep mawa pangaruh hadé pikeun masarakat. Budaya Sunda tetep bisa kajaga pikeun
ngawangun kahirupan nu silih asah, silih asih, tur silih asuh. Réréongan dina kahadéan,
wanoh jeung baraya katut tatangga, muga leuwih natrat deui. Urang Sunda bisa ngigelan
 kamekaran jaman, bari henteu kudu ngaleungitkeun idéntitasna salaku urang Sunda. Pon kitu
deui, taya salahna mikaresep kasenian deungeun kalayan henteu kudu mopohokeun kasenian
banda urang.
Dina mangsa globalisasi kiwari, taya deui pilihan iwal ti kudu wani aub tarung dina
persaingan. Urang Sunda kudu siap tandang makalangan sangkan henteu jadi galandangan di
lembur sorangan. Pangpangna mah nurutkeun data statistik, di lembur sorangan ogé tétéla
urang Sunda méh kaléléd ku para pendatang. Widang ékonomi, pulitik, katut kasenian, ulah
nepi ka kajadian jati kasilih ku junti. Urang Sunda kudu bisa hirup kalayan walagri di lemah
cai Sunda. Ironis kabina-bina mangsa nyaksian urang Sunda nu teu kabagéan pacabakan tur
teu mampuh mibanda pangiuhan. Di sisi séjén, réa nu hirupna medah-meduh, malah ngarasa
bingung kudu kumaha méakeun raja kaya.
Dina kaayaan sarupa kitu, naha kamana atuh palsapah “silih asih” téh jeung sasama téh?
Naha urang bet téga ngantepkeun baraya nu katalangsara di sarakan sorangan? Ku kituna, lain
baé ngamumulé basana jeung kasenianna, tapi nu leuwih utama mah miara ajén inajén jeung
saripati kalinuhungan budayana pikeun dipraktékeun dina kahirupan sapopoé. Lamun “silih
asah, silih asih, jeung silih asuh” geus bisa diterapkeun dina kahirupan sapopoé, tangtu beuki
éndah Sunda téh. Éndah alamna, éndah kahirupanana. Hirup basana, hirup kasenianna, tur
hirup budayana. Apan harti “Sunda” téh éndah. Rék ditarjamahkeun kana basa naon ogé,
“Sunda” mah salawasna éndah tur reumbeuy kahadéan.
Di cutat tina http://www.bandung.eu/2011/05/basa-kasenian-jeung-kahirupan-
sunda.html#ixzz2ryv0mXNp 31 Januari 2014

Bubuka bahasan
Kacida mangpaatna ngajaga tutuwuhan anu aya di sabudeureun urang teh, hususna awi. Lantaran
awi teh mibanda ajen budaya nu di anggap sakral jeung pohara rea mangpaatna pikeun
wawangunan. Awi teh tutuwuhan anu kaitung sakral jeung gede mangpaatna pikeun
kahirupan manusa.
Keur ngungkab asal muasal awi, pantun sri sadana atawa sulandjana anu dipantunkeun ku ki
Atjeng Tamadipura ti Situraja, Sumedang, bisa dipake. Eta carita pantun teh di bukukeun ku
Ajip Rosidi (1970:78). Dina eta pantun diebrehkeun awi teh asalna tina bagian bagian awak
Sri pohaci sabada tilar dunya. Indung leungeuna ngajadi tamiang pugur
Curuk ngajadi haur cucuk
Cingir ngajadi haur kuning
Pingping jadi awi surat
Bitis jadi awi btung
Ramo suku jadi awi tali nu gede nu leutik
...

Eusi bahasan
Ieu cutatan teh netelakeun pikeun masarakat Sunda mah awi teh tutuwuhan nu di anggap sakral.
Kasakralan awi leuwih eces katangen ku ayana kebon awi di Siti Ciburuy. Eta situ ayana di
Kampung Ciburuy, Desa Pamalayan, Kacamatan Bayongbong, Kabupaten Garut. Baheulana,
eta tempat teh skriptorium dina jaman pra islam. Situs kabuyutan Ciburuy teh geus ngarekam
miara, ngajaga, sarta ngariksa budaya karuhun urang baheula dina mangsana.
Pikeun nandeskeun kasakralan awi, urang bisa tingali di baduy. Taun 2008 kuring minangka
mahasiswa program study sastra Sunda Unipversitas Padjadjaran, miang pikeun kuliah kerja
laopangan (KKL) di baduy. Harita kabeneran bisa ningali upacara ngubaran pare. Ieu upacara
teh mibanda tujuan pikeun ngajauhkeun tatanen tina panarajang hama. Ieu upacara digelarna
wanci peuting. Angklung jadi musik pamirig nu utama.
Urang terang angklung teh alat musik nu dijieun tina awi. Angklung anu aya di Baduy beda
jeung angklung pintonan nu sering katingali sapopoe, saperti di Saung Angklung Udjo.
Angklung baduy mah di luhurna teh di rarawisan ku daun hoe. Di baduy mah urang teh ngan
bisa ningali pintonan angklung dina waktu waktu nu geus di tangtunkeun bae, diantarana
waktu upacara adat. Sapopoe mah tara aya pintonan angklung.
Salian ti tutuwuhan nu di anggap sakral, awi ge bisa jadi pakakas fungsional anu luhur ajenna.
Salah sahijina awi teh biasa dimangpaatkeun pikeun jambatan atawa sasak. Sasak awi
sangkan kuat ditalian ku injuk, sasak awi mindeng ka panggih di pilemburan.

Tahan ku Lini jeung Jadi Tulang Beton

Ceuk prof. Emil Salim (1994), awi teh cocog pikeun wangunan tahan ku lini. Eta pamanggih teh
luyu jeung pamanggih Jodi Tasno (2009), yen imah anu bahanna tina awi bisa ngigelan
wirahma lini.
Pamanggih kitu teh sarua jeung hasil panalungtikan di lapangan. Basa aya lini tanggal 2
September 2009, ngancurkeun daerah Jawa Barat beulah kidul tur ngabalukarkeun karuksakan
ti sawatara tempat, ari wangunan di situ Ciburuy mah tetep ajeg. Sanajan aya anu ruksak
nyaeta pager anu dijeun tina campuran keusik jeung semen. Lian ti eta, awi ge bisa dipake jadi
tulang beton. Numutkeun Aim Abdurachim, spk.(1994) awi kawilang kuat jeung elastis, ku
kituna cocog digunakeun pikeun tulang beton alternatif di pilemburan.
Nyieun jambatan tina beton teh merlukeun beusi keur tulang beton. Kiwari besi beton hargana
terus nerekel. Komo deui keur masarakat anu aya di pilemburan mah harga beton teh
kawilang mahal. Ku ayana awi masarakat bisa ngamangpaatkeun sumber daya alam lokal
pikeun kabutuhan maranehna, barijeung teu ngurangan kwalitasna, kalawan ngirit waragad.

Panutup bahasan
Kacida mangpaatna ngajaga tutuweuhan anu aya di sabudeureun urang hususna awi. Lantaran
awi teh mibanda ajen budaya nu dianggap sakral jeung rea mangpaatnapikeun wawangunan,
sarta nilik deui kana kearifan lokal nu bisa dilarapkeun dina kahirupan jaman kiwari jeung nu
bakal datang.
Nu nulis, mahasiswa Program Studi Sastra Sunda Unpad, nganjrek di Garut.