‫ﻧﻘﺪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎى اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‬

‫‪1‬‬
‫ﺳﺎل دوم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 7‬و ‪8‬‬ ‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آﻣﻮزش ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﮥ »ﻧﻮداﯾﮑﺲ ال« و »ﮔﻔﯽ«‬
‫ﭘﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴﺘﺎن ‪1394‬‬

‫‪131‬‬
‫‪350‬‬ ‫● ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻗﻮاﻧﻠﻮ ﻗﺎﺟﺎر‬
‫‪2‬‬

‫ﻣﺪرس و ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﺣﻮزۀ ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫ﮐﺘـﺎب ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ در ﭘﻨـﺞ ﻓﺼـﻞ ﺑـﻪ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ‬
‫ﻣﯽﭘـﺮدازد‪ .‬در اﯾـﻦ ﻓﺼﻞﻫـﺎ اﺑﺘـﺪا ﭼﯿﺴـﺘﯽ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﺗﺎرﯾﺨﭽـﮥ اﯾـﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞﻫـﺎ ﻣﻄـﺮح ﻣﯽﺷـﻮد‪ .‬ﺗﻮﺿﯿـﺢ ﺷـﯿﻮهﻫﺎی ﺗﺤﻠﯿـﻞ و ﻧﻈﺮﯾﻪﻫـﺎی‬
‫ﻣﺘﺮﺗـﺐ ﺑـﺮ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ‪ ،‬آﻣـﻮزش اﺳـﺘﻔﺎده از دو ﻧﺮماﻓـﺰار »ﻧﻮداﯾﮑـﺲ‬
‫ال« و »ﮔﻔـﯽ« و ﺷـﺮﺣﯽ ﺧﻼﺻـﻪ ﺑـﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕـﯽ اﺳـﺘﻔﺎدۀ داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن و ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان از‬
‫اﯾـﻦ ﻧﺮماﻓﺰارﻫـﺎ و درﯾﺎﻓـﺖ دادهﻫـﺎی ﺧﺮوﺟـﯽ ﻧﯿـﺰ دﯾﮕـﺮ ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎی ﮐﺘﺎب را ﺗﺸـﮑﯿﻞ‬
‫ﻣﯽ دﻫـﺪ‪.‬‬

‫ﮐﻠﯿﺪواژه‬
‫ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ‪ ،‬اﯾﻨﺘﺮﻧـﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ‪ ،‬ﻧﺮماﻓـﺰار ﻧﻮداﯾﮑـﺲ ال‪،‬‬
‫ﻧﺮماﻓـﺰار ﮔﻔـﯽ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اﻣـﺮوزه ﺑﻪواﺳـﻄﮥ ﺣﻀـﻮر اﯾﻨﺘﺮﻧـﺖ‪ ،‬ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﺑﺨﺸـﯽ ﺟﺪاﯾﯽﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‬
‫از زﻧﺪﮔـﯽ ﺑﺸـﺮ ﻣﺤﺴـﻮب ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳـﺎس آﻣـﺎر ﻣﺆﺳﺴـﮥ اﺳﺘﯿﺴـﺘﺎ‪ 3‬ﯾﮏﻣﯿﻠﯿـﺎرد و‬
‫‪790‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﻧﻔـﺮ از ﻣـﺮدم ﺟﻬـﺎن در ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ اﯾﻨﺘﺮﻧﺘـﯽ ﻋﻀﻮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺮخ‬
‫ﻧﻔـﻮذ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ‪31‬درﺻـﺪ اﺳـﺖ و ‪73‬درﺻـﺪ از ﻣـﺮدم اﯾـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه ﻋﻀﻮ‬
‫ﯾﮑـﯽ از ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﯿﺲﺑـﻮک ﯾﮏﻣﯿﻠﯿـﺎرد و ‪55‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﮐﺎرﺑﺮ ﻓﻌﺎل‬
‫در ﺳﺮاﺳـﺮ ﺟﻬـﺎن دارد‪36 .‬درﺻـﺪ از ﮐﺎرﺑـﺮان آﻧﻼﯾـﻦ ﺟﻬـﺎن ﻋﻀـﻮ ﺷـﺒﮑﮥ ﻓﯿﺲﺑـﻮک‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪68 .‬درﺻـﺪ ﮐﺎرﺑـﺮان ﻓﯿﺲﺑـﻮک از ﻃﺮﯾـﻖ ﺗﻠﻔـﻦ ﻫﻤـﺮاه ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺷـﺒﮑﻪ وﺻـﻞ‬
 ‫ﻧﻘﺪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫■ اﻓﺘﺎده‪ ،‬ﺟﻮاد‪ .‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﮥ ﻧﻮداﯾﮑﺲ ال و ﮔﻔﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺛﺎﻧﯿﻪ‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪،1394‬‬
‫ﺷﻤﺎرﮔﺎن ‪ 3000‬ﻧﺴﺨﻪ‪ 120 ،‬ص‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ ‪ 9000‬ﺗﻮﻣﺎن ‪.‬‬
‫■ ﺷﺎﺑﮏ‪978-600-7259-11-5 :‬‬

‫ﺳﺎل دوم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 7‬و ‪8‬‬

‫ﭘﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴﺘﺎن ‪1394‬‬

‫ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪45 .‬درﺻـﺪ از ﺑـﺎزار اﯾـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه در ﻓﯿﺲﺑﻮک ﺣﻀـﻮر دارد‪ .‬ﺷـﺒﮑﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬ ‫‪132‬‬
‫‪350‬‬

‫ﺗﻮﯾﯿﺘـﺮ ‪307‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﮐﺎرﺑـﺮ ﻓﻌـﺎل در ﺳﺮاﺳـﺮ ﺟﻬـﺎن دارد‪ .‬ﮐﺘـﯽ ﭘـﺮی‪ 4‬ﺧﻮاﻧﻨﺪۀ ﻣﺸـﻬﻮر‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾـﯽ ﺑﯿـﺶ از ‪80‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن دﻧﺒﺎلﮐﻨﻨـﺪه در ﺷـﺒﮑﮥ ﺗﻮﯾﯿﺘـﺮ دارد‪56 .‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﻧﻔـﺮ در‬
‫ﺳﺮاﺳـﺮ ﺟﻬـﺎن از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه‪ ،‬ﺣﺴـﺎب ﮐﺎرﺑـﺮی ﺧﻮد را در ﺷـﺒﮑﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻮﯾﯿﺘﺮ‬
‫ﭼـﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪70 .‬درﺻـﺪ ﺟﻮاﻧـﺎن اﯾـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه ﻫـﺮروز ﺑـﻪ ﻓﯿﺲﺑـﻮک‪59 ،‬درﺻـﺪ ﺑﻪ‬
‫اﯾﻨﺴـﺘﺎﮔﺮام و ‪38‬درﺻـﺪ ﺑـﻪ ﺗﻮﯾﯿﺘـﺮ ﺳـﺮ ﻣﯽزﻧﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ ﻣﻼﺣﻈـﻪ ﻣﯽﺷـﻮد‪،‬‬
‫ـﯽ ﮐﺎرﺑـﺮان ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺷـﺪه ﻫﺮروز ﺷـﺎﻫﺪ آﻣﺎرﻫـﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﮐﻤ ِ‬
‫اﻫﻤﯿـﺖ ّ‬
‫و ﻣﺘﻔﺎوﺗـﯽ ﺑـﺮای ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ .‬درﺣﻘﯿﻘﺖ ﮔﺴـﺘﺮۀ ﺣﻀـﻮر ﮐﺎرﺑﺮان‬
‫ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪه ﻣﺆﺳﺴـﺎت ﺑﺴـﯿﺎری ﺑـﻪ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻣﺸـﻐﻮل ﺷـﻮﻧﺪ و ﺑـﻪ‬
‫ﮐﻤـﯽ و ﮐﯿﻔـﯽ ﺣﻀـﻮر ﮐﺎرﺑـﺮان ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﮔﺴـﺘﺮدۀ ﺷـﺮﮐﺖﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫ﺑﺮرﺳـﯽ ّ‬
‫در ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ و اﺳـﺘﻔﺎدۀ ﺑﺮﻧﺪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻧﯿﺎ از ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺳـﺒﺐ‬
‫ﺷـﺪه روزﺑـﻪروز ﺑـﺮ اﻫﻤﯿـﺖ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ و ﺗﺤﻠﯿـﻞ رﻓﺘﺎر ﮐﺎرﺑـﺮان اﻓﺰوده ﺷـﻮد‪.‬‬
‫اﻣـﺮوزه ﺑـﺮای ﻫـﺮ ﺑﺮﻧـﺪ اﻗﺘﺼـﺎدی ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﺟﻮاﻧـﺎن ﻋﻀﻮ ﮐﺪام ﺷـﺒﮑﮥ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ ﭼـﻪ ﭼﯿـﺰی را در ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺟﺴـﺖوﺟﻮ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﭼـﻪ‬
‫ﭼﯿـﺰی را ﺑـﺎ دﯾﮕـﺮ ﮐﺎرﺑـﺮان ﺑـﻪ اﺷـﺘﺮاک ﻣﯽﮔﺬارﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿـﻦ دوﻟﺖﻫـﺎ و ﻣﺆﺳﺴـﺎت‬
‫ﭘﮋوﻫﺸـﯽ از ﻃﺮﯾـﻖ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑـﻪ ﺗﺤﻠﯿـﻞ رﻓﺘـﺎر ﻣـﺮدم ﻣﯽﭘﺮدازﻧـﺪ‪.‬‬
‫آنﻫـﺎ از ﻃﺮﯾـﻖ ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘـﺎر ﮐﺎرﺑﺮان در ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽﻓﻬﻤﻨـﺪ ﮐﻪ دﻏﺪﻏﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﭼﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﻣـﺮدم ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﺴـﺎﺋﻠﯽ اﻫﻤﯿـﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﭼـﻪ ﻣﺴـﺎﺋﻠﯽ را ﻣﯽﺗﻮان از‬
‫ﻃﺮﯾـﻖ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑـﺎ ﻣـﺮدم در ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷـﺖ‪.‬‬
‫رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﯿـﺰ ﺑﻪﻃـﻮر ﮔﺴـﺘﺮده از ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻬـﺮه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬آنﻫـﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫از ﻃﺮﯾـﻖ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ و ﺑﯽواﺳـﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺧـﻮد در ارﺗﺒﺎط‬
‫ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬از آنﻫـﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻨـﺪ در ﺗﻬﯿـﻪ و ﮔﺮدآوری اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺸـﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑـﻪ آنﻫﺎ ﺑﺮای‬
‫ﮔﺴـﺘﺮشدادن و ﻫﻤﺨﻮانﮐـﺮدن اﺧﺒـﺎر ﮐﻤـﮏ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘـﮥ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻬـﻢ‪ ،‬آن ﮐـﻪ آنﻫـﺎ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ از ﻃﺮﯾـﻖ ﮔﺴـﺘﺮۀ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ اﻓـﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣـﯽ را ﺳﻤﺖوﺳـﻮ دﻫﻨـﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آﻣﻮزش ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﮥ »ﻧﻮداﯾﮑﺲ ال« و »ﮔﻔﯽ«‬

‫از ﻫﻤﯿـﻦ رو ﺑـﺮای ﻣﺪﯾـﺮان رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳـﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ از ﻃﺮﯾـﻖ اﻧﺘﺸـﺎر اﺧﺒـﺎر ﺑـﺮ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣـﯽ ﺗﺄﺛﯿـﺮ ﺑﮕﺬارﻧـﺪ‪ .‬دوﻟﺖﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑـﺎ ﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ در ﺳﯿﺎﺳـﺖﮔﺬاری‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮنﮔـﺬاری و ﻓﺮﻫﻨﮓﺳـﺎزی در‬
‫ﺟﺎﻣﻌـﻪ از ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑﻬـﺮه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾـﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮای‬
‫ﻃﯿـﻒ ﻣﺨﺘﻠﻔـﯽ از ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان ﺣـﻮزۀ رﺳـﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺣـﻮزۀ ﻋﻠﻮماﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮان ﺷـﺮﮐﺖﻫﺎ و‬
‫ﺑﻨﮕﺎهﻫـﺎی ﺧﺼﻮﺻـﯽ‪ ،‬ﻣﺪﯾـﺮان دوﻟﺘـﯽ و ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی ﻣﺮدمﻧﻬـﺎد‪ ،‬ﻣﻔﯿـﺪ و ﺿﺮوری اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻮاﺑﻖ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‬
‫ﺟـﻮاد اﻓﺘـﺎده ﮐﺎرﺷﻨﺎسارﺷـﺪ ارﺗﺒﺎﻃـﺎت داﻧﺸـﮕﺎه ﻋﻼﻣـﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬وی دﺑﯿـﺮ‬
‫ﺳﺎل دوم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 7‬و ‪8‬‬
‫ﭘﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴﺘﺎن ‪1394‬‬ ‫»ﻫﻤﺎﯾـﺶ روز رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ« اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﺳـﺎل ‪ 1391‬ﺑﺮﮔـﺰار ﺷـﺪ‪ .‬اﻓﺘـﺎده‬
‫اراﺋـﮥ ﻣﻘﺎﻟـﮥ ﺑﺮﺗـﺮ در ﭘﻨﺠﻤﯿـﻦ »ﻫﻤﺎﯾـﺶ رواﺑﻂﻋﻤﻮﻣـﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿـﮏ«‪ ،‬اراﺋﮥ ﻣﻘﺎﻟـﮥ ﺑﺮﺗﺮ در‬
‫‪133‬‬
‫‪350‬‬
‫ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ »ﻫﻤﺎﯾـﺶ رواﺑﻂﻋﻤﻮﻣـﯽ ‪ «2‬و اراﺋـﮥ ﻣﻘﺎﻟـﮥ ﺑﺮﺗـﺮ در ﭼﻬﺎرﻣﯿـﻦ »ﻫﻤﺎﯾـﺶ ﻣﻠـﯽ‬
‫رواﺑﻂﻋﻤﻮﻣـﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿـﮏ« را در ﮐﺎرﻧﺎﻣـﻪ دارد‪ .‬او ﻣﺆﺳـﺲ و ﺳـﺮدﺑﯿﺮ »ﺳـﺎﯾﺖ رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ« اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن‬
‫ﻣﻮﺿـﻮع ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ در اﯾـﺮان از ﻣﻮﺿﻮﻋـﺎت ﺑﮑـﺮ و دﺳـﺖﻧﺨﻮردهای‬
‫اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﻓﻘﺮ ﮐﺎرﺷـﻨﺎس در اﯾﻦ ﺣـﻮزه اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﻤﯽ درﺑـﺎرۀ آن وﺟﻮد‬
‫دارد‪ .‬ﺗﻌـﺪاد ﻣﻘـﺎﻻت ﺗﺄﻟﯿﻔـﯽ اﯾـﻦ ﺣـﻮزه آن ﻗـﺪر اﻧـﺪک اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﻪراﺣﺘـﯽ ﻣﯽﺗـﻮان‬
‫آنﻫـﺎ را ﺑﺮﺷـﻤﺮد‪ .‬ﺷـﻤﺎر ﺑﺴـﯿﺎر زﯾـﺎدی از ﻣﻘـﺎﻻت اﯾـﻦ ﺣـﻮزه ﺣﺎﺻـﻞ ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﯾـﺎ ﮐﭙﯽ‬
‫ﻣﻄﺎﻟـﺐ و ﻣﺤﺘﻮاﻫـﺎی ﺗﮑـﺮاری اﺳـﺖ و ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﯾﺎ ﻣﻄﻠـﺐ ﮐﺎرﺑﺮدی در اﯾـﻦ ﺣﻮزه ﭘﯿﺪا‬
‫ﻣﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﮐﺎر ﻣﺘﺨﺼﺼـﺎن و ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان ﺑﯿﺎﯾـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿـﻦ ﺗﻔـﺎوت ﺑﺴـﯿﺎری ﻣﯿﺎن‬
‫رﻓﺘـﺎر ﮐﺎرﺑـﺮان اﯾﺮاﻧـﯽ در ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑـﺎ رﻓﺘـﺎر ﮐﺎرﺑـﺮان دﯾﮕﺮ ﮐﺸـﻮرﻫﺎ در اﯾﻦ‬
‫ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎ وﺟـﻮد دارد‪ .‬اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب از اﯾـﻦ ﻧﻈﺮ ﮐـﻪ ﮐﺎر ﺑـﺎ دو ﻧﺮماﻓﺰار ﻧﻮداﯾﮑـﺲ ال و ﮔﻔﯽ‬
‫را ﺑﻪﻃـﻮر ﻣﺨﺘﺼـﺮ آﻣـﻮزش داده‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎدۀ داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽارﺷـﺪ‪،‬‬
‫دﮐﺘـﺮی و ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان ﺣـﻮزۀ ﻋﻠـﻮم ارﺗﺒﺎﻃـﺎت و ﻋﻠـﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻗـﺮار ﮔﯿـﺮد‪ .‬از ﺳـﻮی‬
‫دﯾﮕـﺮ ازآﻧﺠﺎﮐـﻪ ﻣﻄﺎﻟـﺐ ﮐﺘـﺎب ﺗـﺎ اﻧﺪازهای ﺑـﺮ ﺗﺠﺮﺑـﮥ ﻣﺆﻟﻒ در رﺳـﺎﻧﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺗﻮﯾﯿﺘﺮ‬
‫ﺗﮑﯿـﻪ دارد‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧـﻪای ارزﺷـﻤﻨﺪ ﺑﺮای اﺳـﺘﻔﺎدۀ ﮐﺎرﺑـﺮدی ﻣﺤﻘﻘﺎن و ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان در ﺣﻮزۀ‬
‫رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾـﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﺷـﺮاﯾﻂ ﻓﻌﻠـﯽ ﻫﺮﭼﻪ درﺑﺎرۀ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ در اﯾـﺮان ﺗﺤﻘﯿـﻖ و ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺻـﻮرت ﮔﯿـﺮد ﮐـﻢ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﺮروز ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺗـﺎزهای ﻣﺘﻮﻟـﺪ ﻣﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ و واﮐﺎوی ﺑﯿﺸـﺘﺮ دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﮐﺴـﯽ‬
‫ﻓﮑـﺮ ﻣﯽﮐـﺮد ﺷـﺒﮑﮥ ﭘﯿﺎمرﺳـﺎن واﯾﺒﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳـﺮﻋﺖ در اﯾـﺮان از دور ﺧﺎرج ﺷـﻮد و ﺟﺎی‬
‫ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺗﻠﮕـﺮام دﻫـﺪ؟ ﭼﻪ ﮐﺴـﯽ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﮐـﺮد ﮐﻪ ﺷـﺒﮑﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻓﯿﺲﺑﻮک‬
‫ﮐـﻪ در اواﺧـﺮ دﻫـﮥ ﻫﺸـﺘﺎد ﺑـﻪ ﭘﺮﻃﺮﻓﺪارﺗﺮﯾـﻦ ﺷـﺒﮑﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯾـﺮان ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷـﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫ﺑـﺮای ﮐﺎرﺑـﺮان اﯾﺮاﻧـﯽ ﮐﻢرﻣـﻖ و ﺑﯽاﻫﻤﯿـﺖ ﺷـﻮد؟ اﯾـﻦ در ﺣﺎﻟـﯽ اﺳـﺖ ﮐﻪ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻓﯿﺲﺑـﻮک ﺑﻪوﯾـﮋه ﺑﻪوﺳـﯿﻠﮥ ﺗﻠﻔـﻦ ﻫﻤـﺮاه در دﻧﯿﺎ ﺷـﺘﺎب روزاﻓﺰوﻧـﯽ ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﻫﻢاﮐﻨﻮن‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾـﻦ ﺷـﺒﮑﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ دﻧﯿـﺎ ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب ﻣﯽآﯾـﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃـﻮر ﮐـﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷـﻮد‪،‬‬
‫در اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ رﻓﺘـﺎر ﮐﺎرﺑﺮ اﯾﺮاﻧـﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺑﺮرﺳـﯽ ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒـﻪ دارد‪ :‬ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ‬
‫ﺑﺎﻋـﺚ ﮔﺮﯾـﺰ ﻣﺨﺎﻃـﺐ اﯾﺮاﻧﯽ از ﻓﯿﺲﺑﻮک ﺷـﺪه اﺳـﺖ؟ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ ﻣﺨﺎﻃﺒـﺎن اﺻﻠﯽ‬
‫اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب را ﺑﺎﯾﺪ ﻣﯿﺎن ﻣﺤﻘﻘﺎن‪ ،‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﺣﻮزۀ رﺳـﺎﻧﻪ‪ ،‬داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن و داﻧﺶﭘﮋوﻫﺎﻧﯽ‬
‫ﺟﺴـﺖوﺟﻮ ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﻗﺼـﺪ دارﻧـﺪ ﺑـﻪ ﭼﻨﯿـﻦ ﭘﺮﺳـﺶﻫﺎﯾﯽ ﭘﺎﺳـﺦ دﻫﻨـﺪ‪ .‬از ﺳـﻮی دﯾﮕﺮ‬
‫ﻫﻢاﮐﻨـﻮن در ﺣﻮزهﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎدی و ﮐﺴـﺐوﮐﺎر در اﯾـﺮان اﺳـﺘﻔﺎدۀ وﺳـﯿﻊ و ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒـﻪ‬
‫از ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ رواج ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻣﺴـﯿﺮ ﮐﺴـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾـﺖ‪،‬‬
‫ﺳﺎل دوم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 7‬و ‪8‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾـﺰی ﯾـﺎ راهاﻧـﺪازی ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑﺮای ﮐﺴـﺐوﮐﺎر ﺧـﻮد ﻣﯽﭘﺮدازﻧـﺪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴﺘﺎن ‪1394‬‬
‫درک ﺻﺤﯿﺤـﯽ از رﻓﺘـﺎر ﻣﺸـﺘﺮی و ﻣﺨﺎﻃﺐ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪدرﺳـﺘﯽ‬
‫‪134‬‬
‫‪350‬‬
‫رﻓﺘـﺎر ﻣﺨﺎﻃﺒـﺎن ﺧـﻮد را در ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﻃﺒﻖ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻣﺸـﺘﺮی‬
‫و ﻣﺨﺎﻃـﺐ ﺑـﻪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣﺤﺘﻮا ﺑﭙﺮدازﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن اﯾﻦ ﮐﺘـﺎب ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺪﯾـﺮان ﯾـﺎ ﻓﻌـﺎﻻن ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﯾﺎ ﺑﻪاﺻﻄـﻼح »ادﻣﯿﻦ«ﻫـﺎ و ﻣﺪﯾـﺮان ﺻﻔﺤﺎت و‬
‫ﮐﺎﻧﺎلﻫـﺎ در ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎبﻫﺎی ﻣﺸﺎﺑﻪ‬
‫ﯾﮑـﯽ از ﻧﺨﺴـﺘﯿﻦ ﮐﺘﺎبﻫـﺎی ﺣﻮزۀ ﻋﻠـﻮم ارﺗﺒﺎﻃـﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع »رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ« در اﯾﺮان ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐﺘـﺎب رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ؛ اﺑﻌـﺎد و ﻇﺮﻓﯿﺖﻫﺎ‬
‫اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﺳـﻮی اﻧﺘﺸـﺎرات »دﻓﺘـﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾـﺰی رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎ« در ﺳـﺎل ‪1392‬‬
‫ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﺑﻪﺻـﻮرت ﻣﻘﺎﻟـﻪوار ﺑـﻪ »ﭘﯿﺸـﯿﻨﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺪاﯾـﺶ و ﭼﺸـﻢاﻧﺪاز‬
‫رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ«‪» ،‬ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻣﺠـﺎزی در ﺟﺎﻣﻌـﮥ ﺷـﺒﮑﻪﯾﯽ«‪» ،‬ﻧﻘـﺶ‬
‫ﭘﺎدﻗـﺪرت در رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ«‪» ،‬رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﺸـﺎرﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ«‪» ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ‬
‫رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑﺮ ﺧﺒﺮﻧـﮕﺎری«‪» ،‬ﻫﻮﯾﺖ ﮐﺎرﺑـﺮان در ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺠﺎزی«‪،‬‬
‫»ﺷـﺒﮑﻪﻧﮕﺎری ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻣﺠـﺎزی« و »ﮔﻮﻧﻪﻫـﺎی در ﺣـﺎل ﻇﻬـﻮر رﺳـﺎﻧﻪﻫﺎی‬
‫ﺷـﺨﺼﯽ« ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎب دﯾﮕﺮی ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﻮزه در ﺳﺎل ‪ 1393‬ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪:‬‬
‫اﺑﻌﺎد و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻧﺎم دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻣﺤﻤﻮدی‪ ،‬ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻣﺤﻤﻮدی و ﭘﺮوﯾﻦ ﺗﺮﮐﺎﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و ﻧﺸﺮ ﺳﺎﮐﻮ آن را ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺘﺎب ﻣﺸﺎﺑﻪ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎ ﻧﻮداﯾﮑﺲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﮥ ﻣﯿﻼد ﻣﯿﺮﻣﺤﻤﺪﺻﺎدﻗﯽ ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1391‬در ‪160‬‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﯾﮏ ﻟﻮح ﻓﺸﺮده ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺛﺮ را »ﻧﺸﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﮐﯿﺎن« ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻋﺮﺿﻪ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺤﻤﺪﺻﺎدق اﻓﺮاﺳﯿﺎﺑﯽ در ﺳﺎل ‪ 1392‬ﮐﺘﺎب ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫و ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﺟﻮاﻧﺎن را در اﻧﺘﺸﺎرات »ﺳﯿﻤﺎی ﺷﺮق« ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﮥ دﮐﺘﺮ ﺣﺴﻦ ﺑﺸﯿﺮ‪ ،‬داﻧﺸﯿﺎر‬
‫داﻧﺸﮕﺎه اﻣﺎم ﺻﺎدق)ع( و ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎری ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻣﺮادی و اﻟﻬﻪ رﻓﯿﻌﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آﻣﻮزش ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﮥ »ﻧﻮداﯾﮑﺲ ال« و »ﮔﻔﯽ«‬

‫اﻫﺪاف‬
‫دﮐﺘـﺮ ﯾﻮﻧـﺲ ﺷـﮑﺮﺧﻮاه در ﻣﻘﺪﻣـﻪای درﺑـﺎرۀ اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب‪ ،‬ﺑﺎ اﺷـﺎره ﺑـﻪ اﻫﻤﯿـﺖ »ﮐﻨﺘﺮل‬
‫ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾـﺖ داﻧـﺶ در ﺟﻬـﺎن اﻣـﺮوز« ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪» :‬اﮔـﺮ اﯾـﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ‬
‫ﻫـﺪف ﻣﺪﯾﺮﯾـﺖ داﻧـﺶ ﺗﺮﮐﯿـﺐ دادهﻫـﺎ ﺑـﺎ ﺗﺠـﺎرت و داﻧـﺶ ﻣﻮﺟـﻮد اﺳـﺖ ﮐﻪ ﺑـﻪ اﯾﺠﺎد‬
‫ﯾـﮏ ﭘﺎﯾـﮕﺎه ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﺪﯾﺮﯾـﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷـﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎﯾـﺪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘـﻪ را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐـﻪ ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫در ﻣﻔﻬـﻮم ﻣـﺪرن آن ﺟﺴـﺖوﺟﻮی راهﻫـﺎی ﺗﺮﮐﯿـﺐ دادهﻫـﺎ و ﻓﺮادادهﻫﺎ ﺑﺎ داﻧﺶ اﺳـﺖ‪«.‬‬
‫او ﺑـﺎ اﺷـﺎره ﺑﻪ ﺳـﻬﻮﻟﺖ دﺳﺘﺮﺳـﯽ ﺑـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت در ﺟﻮاﻣـﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع »دﺷـﻮاری‬
‫اﻧﺘﺨـﺎب اﻃﻼﻋـﺎت ﻣﻔﯿـﺪ« را ﭘﯿـﺶ ﻣﯽﮐﺸـﺪ و ﻣﻮﺿـﻮع ﺗﺤﻠﯿـﻞ اﻃﻼﻋـﺎت ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ را ﻣﻮﺿﻮﻋـﯽ ﻣﻬـﻢ ﻗﻠﻤـﺪاد ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻋﻀـﻮ ﻫﯿﺌﺖﻋﻠﻤﯽ داﻧﺸـﮕﺎه ﺗﻬـﺮان ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫ﺳﺎل دوم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 7‬و ‪8‬‬
‫ﭘﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴﺘﺎن ‪1394‬‬ ‫اﺳـﺖ‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨـﺪۀ اﯾـﻦ اﺛـﺮ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ آن در ﺳـﻪ ﻣﺴـﯿﺮ ﻣﺸـﺨﺺ ﺑـﺎ روﯾﮑﺮدﻫـﺎی ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ‬
‫ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ‪ ،‬ﺑـﺎ ادﺑﯿـﺎت و ﻧﻈﺮﯾﻪﻫـﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ اﯾﻦ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎ و‬
‫‪135‬‬
‫‪350‬‬
‫درﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺑـﺎ دو ﻧﺮماﻓـﺰار راﯾـﺞ در ﺗﺤﻠﯿـﻞ اﯾـﻦ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎ آﺷـﻨﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫وﺟـﻪ ﻣﻬـﻢ دﯾﮕـﺮ ﮐﺘـﺎب ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ‪ -‬ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻟﻄـﻒ ﻧﮕﺎرﻧـﺪه ﺑﺮای‬
‫ﻧﻮﺷـﺘﻦ ﻣﻘﺪﻣـﻪای ﺑـﺮ آن‪ ،‬ﭘﯿـﺶ از ﭼـﺎپ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻦ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺖ ‪ -‬اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐﻪ ﻋﻤ ً‬
‫ﻼ‬
‫آﻣﯿـﺰهای از ﻧﻈـﺮ و ﻋﻤﻞ اﺳـﺖ در ﻋﺮﺻـﮥ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎ و ﮐﺸـﻒ رواﺑﻂ‬
‫و وﯾﮋﮔﯽﻫـﺎی درﻫﻢﺗﻨﯿـﺪۀ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﮐـﻪ درﻧﻬﺎﯾـﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺎﯾـﻼت‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدﯾـﺖ‬
‫ﻣﺸـﺎرﮐﺘﯽ و اﻟﮕﻮﻫـﺎی ارﺗﺒﺎﻃـﯽ ﻣﻮﺟـﻮد در اﯾـﻦ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷـﯿﻮهای ﺳـﺎﺧﺘﻤﻨﺪ و‬
‫ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑـﺮ روش )ﻣﺘـﺪ( ﺗﺮﺳـﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ ﺑﯿـﺶ از ﻫﺮﭼﯿـﺰ ﻫـﺪف ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه‪ ،‬ﺗﺒﯿﯿﻦ ﭼﯿﺴـﺘﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ اﺳـﺖ؛ اﯾـﻦ ﮐﻪ ﭼـﺮا اﺻﻮﻻً ﺑﺎﯾﺪ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ را ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐـﺮد‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﮥ‬
‫اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﭼﯿﺴـﺖ و ﮐﺎرﺑﺮدﻫـﺎ و ﺳـﻄﻮح ﺗﺤﻘﯿﻘـﯽ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع در ﮐﺠـﺎ ﻗـﺮار دارد‪.‬‬
‫ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه ﮐﻮﺷـﯿﺪه اﺳـﺖ در ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﺎرﺑﺮدی ﻫﺮآﻧﭽﻪ را ﺑﺮای ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫ﻧﯿـﺎز اﺳـﺖ‪ ،‬ﮔـﺮدآوری و داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن و ﻣﺤﻘﻘـﺎن را ﺑـﺎ ﭘﯿﺶﻧﯿﺎزﻫـﺎ و ﭘﯿﺶﻓﺮضﻫـﺎی‬
‫ﺗﺤﻘﯿـﻖ در ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ آﺷـﻨﺎ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﺮﻓﯽ‬
‫ﻓﺼـﻞ اول اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﺑﺎ ﻋﻨـﻮان »ﭼﯿﺴـﺘﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ« درﺑـﺎرۀ ﺗﺎرﯾﺨﭽﮥ‬
‫ﻣﻔﺎﻫﯿـﻢ و ﮐﺎرﮐﺮدﻫـﺎی ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه در اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺎرﯾﺨﭽـﮥ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ اﺷـﺎره ﻣﯽﮐﻨـﺪ و ﺗﻮﻟﺪ ﺣـﻮزۀ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ را در دﻫـﮥ ‪ 1930‬ﻣﯽداﻧـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﺑﺨﺶ ﺑـﻪ ﻧﻘﻞ از ﻟﯿﻨﺘﻮن ﻓﺮﯾﻤﻦ‪ ،5‬ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪۀ‬
‫ﮐﺘـﺎب ﺗﺎرﯾـﺦ ﺗﺤـﻮل ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ‪ ،‬ﺳـﯿﺮ ﺗﮑﺎﻣﻠـﯽ و ﺗﺤـﻮل ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑـﻪ ﻫﻔـﺖ ﺑﺨـﺶ ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺨـﺶ ﺑﻌـﺪ ﺑـﻪ ﮐﺎرﺑﺮدﻫـﺎی ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬
‫ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ اﺧﺘﺼـﺎص دارد و ﺑﻪﻃـﻮر ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﮥ ‪ 11‬ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﺷـﺎره ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه در ﺑﺨﺶﻫﺎی ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺳـﻄﻮح ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ‪ ،‬ﻣﻔﺮوﺿـﺎت ﻫﺴﺘﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ‪ ،‬ﺧﺮوﺟـﯽ ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬
 ‫ﻧﻘﺪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ و ﮔـﺮدش دادهﻫـﺎ در ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻣﯽﭘـﺮدازد‪.‬‬

‫در ﻓﺼـﻞ دوم ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان »ﻣﻔﺎﻫﯿـﻢ و ﺳـﻨﺠﻪﻫﺎی ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ«‪ ،‬ﺳـﻨﺠﻪﻫﺎ‬
‫ﯾـﺎ ﻫﻤـﺎن ﻓﺮﻣﻮلﻫـﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻋﻤﻮﻣـﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷـﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻔﺎﻫﯿﻤـﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷـﺒﮑﻪ‪ ،6‬اﺟﺘﻤﺎع‪ ،7‬ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ‪ ،8‬ﻧـﮕﺎره‪ ،9‬راﺑﻄـﻪ‪ ،10‬ﺗﺎرکﻫﺎ‪،11‬‬
‫ﻟﺒﻪﻫـﺎ‪ ،12‬ﻟﺒﻪﻫـﺎی ﺟﻬـﺖدار‪ ،13‬ﺳـﺮﻣﺎﯾﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ‪ 14‬و اﻧﺴـﺠﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ‪ 15‬از ﻣﻔﺎﻫﯿﻤـﯽ‬
‫ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﻓﺼـﻞ ﺑﻪﻃـﻮر ﻣﺨﺘﺼـﺮ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﺷـﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼـﻞ ﺳـﻮم ﺑﻪ »ﻧﻈﺮﯾﻪﻫـﺎی ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ« اﺧﺘﺼـﺎص دارد‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‬
‫»ﻧﻈﺮﯾـﮥ ﺷـﺒﮑﻪ«‪» ،‬ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺷـﺶ درﺟﻪ ﺟﺪاﯾـﯽ«‪» ،‬ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺟﻬـﺎن ﮐﻮﭼـﮏ« و »ﻧﻈﺮﯾﮥ ﮔﺮاف«‬
‫ﻫﺮﮐـﺪام ﺑﻪﻃـﻮر ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﺗﺸـﺮﯾﺢ ﺷـﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎل دوم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 7‬و ‪8‬‬
‫اﻣـﺎ در ﻓﺼـﻞ ﭼﻬـﺎرم ﺑـﻪ »روشﻫـﺎی ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪ« ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴﺘﺎن ‪1394‬‬
‫ﺗـﺎ ﻣﺤﻘﻘـﺎن ﺗﮑﻠﯿـﻒ ﺧـﻮد را ﺑـﺎ ﻧﻤﻮﻧـﻪ و ﺟﺎﻣﻌـﮥ آﻣـﺎری ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ‬
‫‪350‬‬
‫‪136‬‬
‫ﻓﺼـﻞ اﻧـﻮاع ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ از ﻣﻨﻈـﺮ ﺗﻘﺴـﯿﻢﺑﻨﺪی ﺣﺠﻤـﯽ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﺷـﺪه ﮐـﻪ‬
‫»ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی ﮐﺎﻣـﻞ«‪» ،‬ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی ﺧﻮدﻣﺤـﻮر« و »ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی ﺑﺨﺸـﯽ« از آن ﺟﻤﻠﻪاﻧـﺪ‪.‬‬
‫در اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ روشﻫـﺎی ﺷـﺒﮑﮥ ﮐﺎﻣـﻞ‪ ،‬ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی ﺧﻮدﻣﺤـﻮر ﺑـﺎ اﺗﺼﺎﻻت ﻫﻤﻨﺸـﯿﻦ و‬
‫روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿـﺮی ﺑـﺎ ﮔﻠﻮﻟـﮥ ﺑﺮﻓﯽ ﺟﺎﻣﻊ ﺷـﺮح داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺼﻞ را ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان‬
‫از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾـﻦ ﻓﺼﻞﻫـﺎی ﮐﺘـﺎب داﻧﺴـﺖ؛ زﯾـﺮا داﻧﺶﭘﮋوﻫـﺎن در اﯾـﻦ ﻓﺼـﻞ ﺑـﺎ روشﻫـﺎی‬
‫ﺳﻨﺠﯿﺪهﺷـﺪۀ ﭘﯿﺸـﯿﻦ آﺷـﻨﺎ ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ از ﯾﮑـﯽ از اﯾـﻦ روشﻫﺎ ﺑـﺮای ﺗﺤﻘﯿﻖ‬
‫و ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ درﺑـﺎرۀ ﺷـﺒﮑﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻣـﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧـﻮد اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫درﻧﻬﺎﯾـﺖ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه در ﻓﺼـﻞ ﭘﻨﺠـﻢ »ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑـﺎ ﻧﻮداﯾﮑـﺲال‬
‫و ﮔﻔـﯽ« ﺑـﻪ آﻣـﻮزش و ﻣﻌﺮﻓـﯽ اﯾـﻦ دو ﻧﺮماﻓـﺰار ﻣﯽﭘـﺮدازد‪ .‬ﺑـﺮای ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻧﺮماﻓﺰارﻫـﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧـﯽ وﺟـﻮد دارد؛ اﻣـﺎ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣﻌﯿـﺎر ﺳـﺎدﮔﯽ و‬
‫ﮐﺎرآﯾـﯽ اﯾـﻦ دو ﻧﺮماﻓـﺰار را ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﮐـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ آﻣـﻮزش ﺑﻪﺻـﻮرت ﮐﺎرﺑـﺮدی و ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺜـﺎل ﭘﯿـﺶ ﻣـﯽرود ﺗـﺎ ﻣﺤﻘـﻖ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ ﺑﺮاﺳـﺎس ﯾـﮏ ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬روش ﮐﺎر اﯾـﻦ ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎ و‬
‫ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ را ﯾـﺎد ﺑﮕﯿـﺮد‪ .‬ﺻـﻮرت ﭘﯿﺶﻓـﺮض اﯾـﻦ ﻣﺜﺎلﻫـﺎ ﺑﺮاﺳـﺎس‬
‫ﺗﺠﺮﺑـﮥ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه از دادهﻫـﺎی ﺷـﺒﮑﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺗﻮﯾﯿﺘﺮ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮداﯾﮑﺲ ﯾﮏ ﻧﺮماﻓﺰار ﻣﻨﺒﻊﺑﺎز و راﯾﮕﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎر از ﺳﻮی‬
‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن و ﻣﺤﻘﻘﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ ﻋﮑﺲ و ﺗﻔﺼﯿﻞ‪ ،‬ورود داده ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻧﺮماﻓﺰار و ﺳﭙﺲ ﺗﺤﻠﯿﻞ داده و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺮوﺟﯽ از ﻧﺮماﻓﺰار ﺷﺮح داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اداﻣﻪ‬
‫راﻫﻨﻤﺎی ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺮماﻓﺰار ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﮥ ﮔﻔﯽ آﻣﺪه و ﻃﺮز ورود داده ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺮماﻓﺰار ﺗﺸﺮﯾﺢ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اداﻣﻪ ﻃﺮح ﺧﺮوﺟﯽ ﮔﺮاف‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﯿﺮی ﺑﺎ ﻓﺮﻣﻮل‪ ،‬ﮐﺸﻒ ﺟﻮاﻣﻊ روی ﮔﺮاف و‬
‫درﻧﻬﺎﯾﺖ ﺧﺮوﺟﯽﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻧﺮماﻓﺰار در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎ ﻋﮑﺲ و ﺷﺮح ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾـﺎن‪ ،‬ﺑﺮرﺳـﯽ ﺷـﺒﮑﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺗﻮﯾﯿﺘـﺮ ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﭘﯿﻮﺳـﺖ ﮐﺘـﺎب آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﭼﯿﺴـﺘﯽ ﺗﻮﯾﯿﺘـﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺨﭽـﮥ آن‪ ،‬رﺷـﺪ ﺗﻮﯾﯿﺘـﺮ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫـﺎی ﺗﻮﯾﯿﺘـﺮ و ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫـﺎی‬
‫اﺳـﺘﺨﺮاج داده از ﺗﻮﯾﯿﺘـﺮ از ﺑﺨﺶﻫـﺎی اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب اﺳـﺖ‪.‬‬
 ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ آﻣﻮزش ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷﺒﮑﮥ »ﻧﻮداﯾﮑﺲ ال« و »ﮔﻔﯽ«‬

‫ﻧﻘﺪ و ﻧﻈﺮ‬
‫ﮐﺘـﺎب از ﻧﻈـﺮ ﺗﺌـﻮری ﺑﺮای داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪان ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳـﺐ و ﮐﺎرﺑـﺮدی ﺑـﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ‪ .‬اﮔﺮ داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن ﯾﺎ ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان ﺑـﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺧﻮاﻧـﺪن اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿـﻢ‪،‬‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪﻫـﺎ‪ ،‬روشﻫـﺎی ﺗﺤﻠﯿـﻞ‪ ،‬ﭘﯿﺸـﯿﻨﻪ و ﮐﺎرﮐﺮدﻫـﺎی ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺗـﺎ‬
‫ﺣـﺪودی آﺷـﻨﺎ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬درواﻗـﻊ اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب از ﻧﻈـﺮ ﺗﺌـﻮری ﺑﻪﺻـﻮرت ﻣﻔﯿـﺪ و ﺧﻼﺻـﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨـﺪه را ﺑـﺎ ﻣﻮﺿـﻮع ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آﺷـﻨﺎ ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ اﮔﺮ ﻗـﺮار ﺑﻮد‬
‫ﺑﻪﺻـﻮرت ﻣﻔﺼـﻞ و ﮔﺴـﺘﺮده ﺑـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﺑﺨـﺶ ﻧﻈﺮی ﮐﺘـﺎب ﺑﺎﯾﺪ‬
‫از ‪ 80‬ﺻﻔﺤـﻪ ﻓﺮاﺗـﺮ ﻣﯽرﻓـﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑﻪ ﺗﺌﻮریﻫﺎﯾـﯽ ﮐﻪ در‬
‫ﺳﺎل دوم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 7‬و ‪8‬‬
‫ﭘﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴﺘﺎن ‪1394‬‬ ‫ﮐﺘـﺎب اراﺋـﻪ ﺷـﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﻧـﻮع ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﮐـﻪ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ آن اﺷـﺎره ﺷـﺪه‪،‬‬
‫ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﮥ ﮔﻔـﯽ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳـﺖ و ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫـﺎی اﯾـﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭘﺎﺳـﺦ ﻣﯽدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪137‬‬
‫‪350‬‬
‫درواﻗـﻊ ﺷـﺎﯾﺪ ﺑـﺪ ﻧﺒﻮد ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه در ﻣﻘﺪﻣـﮥ ﮐﺘﺎب ﯾﺎ ﻓﺼﻞ اول اﺷـﺎرهای ﮐﻠـﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﺗـﺎ داﻧﺶﭘﮋوه ﻧﭙﻨـﺪارد ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﯿﻦ راه ﺑـﺮای ﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﺑـﺮای ﻣﺜﺎل اﻣـﺮوز ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎی وﺑـﯽ‪ 16‬ﺧﻮد ﯾﮏ‬
‫ﺷـﺎﺧﮥ ﮔﺴـﺘﺮده و ﺑﺴـﯿﺎر ﭘﯿﭽﯿـﺪه در ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳـﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫ﮐﻤـﯽ و ﮐﯿﻔـﯽ ﻟﯿﻨﮏﻫـﺎی ﯾـﮏ ﺷـﺒﮑﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻣﯽﭘﺮدازﯾـﻢ‪ .‬از ﺳـﻮی‬ ‫ﻣـﺎ ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ ّ‬
‫دﯾﮕـﺮ ﺗﺤﻠﯿـﻞ رﻓﺘـﺎر ﻣﺨﺎﻃﺒـﺎن و ﮐﺎرﺑـﺮان ﺧـﻮد روشﻫﺎی دﯾﮕـﺮی ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺸـﯽ‬
‫از آن ﺑﻪوﺳـﯿﻠﮥ ﻧﺮماﻓـﺰار ‪ SPss‬و اﮐﺴـﻞ ﮐـﻪ ﻧﺮماﻓـﺰار ﻧﻮداﯾﮑـﺲ روی آن ﺳـﻮار ﻣﯽﺷـﻮد‪،‬‬
‫اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫در اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﺑﻪﻃـﻮر ﮔﺬرا ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﻬﻢ ﺳـﺮﻣﺎﯾﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺷـﺎره ﺷـﺪه ﮐـﻪ اﮔﺮ ﻗﺮار‬
‫ﺑـﻮد ﮐﺘـﺎب ﺟﺎﻣـﻊ و ﮐﺎﻣﻠـﯽ در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﻪ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﺑﻪﻃـﻮر ﺧـﺎص ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷـﺪ‪ .‬از ﺳـﻮی دﯾﮕـﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬـﻢ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذ و ﻧـﺮخ ﺟﺬب‪ 17‬از‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋـﺎت ﻣﻬـﻢ و ﺑﺴـﯿﺎر ﮐﺎرﺑـﺮدی در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮای ﻣﺪﯾﺮان‬
‫و ﮔﺮداﻧﻨـﺪﮔﺎن ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺪاﻧﻨـﺪ ﮐﺎرﺑﺮان ﺗﺎ ﭼـﻪ اﻧﺪازه‬
‫ﺑـﻪ ﺻﻔﺤـﮥ آنﻫـﺎ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧـﺪازه ﺑﻪ ﺷـﺒﮑﻪ وﻓﺎدارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯿـﺰان ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫دارﻧـﺪ و ﺳـﻦ و ﺟﻨـﺲ و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪیﻫـﺎی آﻧﺎن ﭼﯿﺴـﺖ؟ ﻫﻤـﮥ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋـﺎت در ﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﻣﻬـﻢ و ﺣﯿﺎﺗـﯽ اﺳـﺖ؛ وﻟـﯽ در ﮐﺘﺎب ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺷـﺎره ﻧﺸـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﭼـﻪ ﺧـﻮب ﺑـﻮد اﮔﺮ ﻧﻮﯾﺴـﻨﺪه از اﺑﺘـﺪا ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺧـﻮد را ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺐ روﺷـﻦ و اﻋـﻼم ﻣﯽﮐﺮد‬
‫ﮐـﻪ ﻗﺼـﺪ دارد از درﯾـﺎی ﺑﯿﮑـﺮان ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ ﺑﻪ ﻗﺴـﻤﺘﯽ از آن‬
‫ﺑﭙـﺮدازد‪ .‬دراﯾﻦﺻـﻮرت داﻧﺸـﺠﻮﯾﯽ ﮐـﻪ ﺗـﺎزه ﻣﯽﺧﻮاﻫـﺪ وارد ﻣﻮﺿـﻮع ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬دﭼـﺎر ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷـﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪی‬
‫ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ اﯾـﻦ ﮐﺘـﺎب ﻣﯽﺗﻮاﻧـﺪ راﻫﮕﺸـﺎی ﺧﻮﺑﯽ ﺑـﺮای آﺷـﻨﺎﯾﯽ ﻣﺨﺘﺼـﺮ و ﻣﻔﯿﺪ‬
‫داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن و داﻧﺶﭘﮋوﻫـﺎن ﺑـﺎ ﻣﻮﺿـﻮع ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﮐﺘﺎب‬
 ‫ﻧﻘﺪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬

‫ﮐﻮﭼـﮏ در ﻗﺴـﻤﺖ ﺗﺌـﻮری اﻃﻼﻋـﺎت ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﻼﺻـﻪ و ﻣﻔﯿـﺪی ﺑـﻪ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨـﺪان ﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫ﺷـﺒﮑﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋـﯽ اراﺋـﻪ ﻣﯽدﻫـﺪ؛ اﻣـﺎ ﮐﺘـﺎب ﺑﯿﻦ ﻣـﺮز ﺗﺌـﻮری و ﻋﻤﻠﯽ دﭼـﺎر ﻧﻘﺼﺎن‬
‫اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ آﻧﮑـﻪ در ﻗﺴـﻤﺖ ﻧﺮماﻓـﺰار‪ ،‬ﺑﺮﺧـﯽ ﻗﺴـﻤﺖﻫﺎی ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺑـﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺗﻮﺿﯿـﺢ داده‬
‫ﺷـﺪهاﻧﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﺮای داﻧﺸـﺠﻮﯾﯽ ﮐـﻪ ﺗﺎزه ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺳـﺮوﮐﺎر ﭘﯿـﺪا ﮐﺮده‪،‬‬
‫ﻧﺎﮐﺎﻓـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ای ﮐﺎش ﯾـﺎ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺮ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺗﺌﻮرﯾـﮏ ﺗﻮﻗﻒ و ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽﮐـﺮد و آنﻫﺎ‬
‫را ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﭘﺮوﺑـﺎل ﻣـﯽداد‪ ،‬ﯾـﺎ اﮔـﺮ ﻗـﺮار ﺑـﻮد ﮐﺘﺎﺑـﯽ ﮐﺎرﺑﺮدی ﺑـﺮای ﻣﻌﺮﻓـﯽ اﯾـﻦ ﻧﺮماﻓﺰار‬
‫ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﯾﻦﭼﻨﯿـﻦ ﺳـﺎده و ﺧﻼﺻـﻪ از ﮐﻨﺎر آن ﻧﻤﯽﮔﺬﺷـﺖ‪ .‬اﺿﺎﻓﻪﺷـﺪن ﯾﮏ ﻟﻮح ﻓﺸـﺮدۀ‬
‫آﻣﻮزﺷـﯽ ﻧﯿـﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺑـﻪ ﮐﺎرﺑﺮدیﺷـﺪن ﮐﺘﺎب ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﮐﻤـﮏ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎل دوم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 7‬و ‪8‬‬

‫ﭘﯽﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﺰ و زﻣﺴﺘﺎن ‪1394‬‬
‫‪1 .NodeXL‬‬
‫‪138‬‬
‫‪350‬‬
‫‪2. mos.ghajar@gmail.com‬‬
‫‪3.statista.com‬‬
‫‪4. @katyperry‬‬
‫‪5. Linton C freeman‬‬
‫‪6. network‬‬
‫‪7. Social‬‬
‫‪8. Social networks‬‬
‫‪9. Graph‬‬
‫‪10. Relation‬‬
‫‪11. vertices‬‬
‫‪12. Edges‬‬
‫‪13. Directed Edges‬‬
‫‪14. Social Capital‬‬
‫‪15. Social Cohesion‬‬
‫‪16. Link analysis‬‬
‫‪17. Engagement rate‬‬

‫■‬