ПОТРЕБА ОД КВАЛИТЕТОТ - Квалитетот и трошоците

Трошоците претставуваат значајна категорија во управувањето со

работењето и квалитетот.
Современиот пристап кон трошоците за квалитетот бара
постојана анализа со цел да се постигне оптимален квалитет,
односно добар квалитет при најмали трошоци или подобар
квалитет, но не со преголеми трошоци.

Се оценува дека вкупните трошоци за производство, глобално се

однесуваат на:
- основните трошоци за производството (трошоци за суровините,
енергијата и сл.),
- трошоците за контролата на квалитетот и
- трошоците за корекција на дефектните производи.
 Според искуствата на развиените земји, инвестирањето во
квалитетот најмногу се исплатува, бидејќи:
- се постигнува задоволство кај купувачите,
- ангажираност кај работниците и
- брзо враќање на инвестициите.
Сепак, трошоците треба да бидат под постојана контрола. Многу
мал број организации, дури и во развиените земји, ги познаваат
своите трошоци за квалитетот, а повеќето ги потценуваат.
Светот бил многу изненаден кога во почетокот на 1980 год.
советникот на IBM објавил податок дека 25 % од трошоците на
компанијата IBM се последица на лош квалитет поради внатрешни
губитоци. Причината била во недоволната поврзаност на функциите на
квалитетот и недоволната меѓусекторска соработка.
Брз основа на истражувањата се оценува дека околу 70 % од
шкартот настанува поради лошата организација на работењето и
организацијата на производството, односно поради лошото раководење.
 При анализа на трошоците за постигнување на познатиот квалитет на
компанијата IBM:
- трошоците за превентива изнесувале 2-7 % од вкупниот приход,
- трошоците за контрола 4-10 %,
- а за корекција на дефектните производи 9-23 %.

Се заедно, трошоците за квалитетот варирале од 15-40 % од

приходот, зависно од видот на производот и системот за управување.

По оваа анализа, врвното раководство на компанијата си поставило

цел смалување на трошоците за поправка на дефектните производи и
дефинирало програма за реализација.

По три години таа дала извештај во кој трошоците за корекција на

дефектните производи се смалиле за 50 %, а тоа значело добивка од
милијарди долари и водечко место на компанијата во Светот.
 Анализата што е направена во 1983 година во 40 фабрики во Нов Зеланд ги
покажала следните резултати:

корекција на дефектни
превентива контрола
производи

% % % % % %
трошоци фабрики трошоци фабрики трошоци фабрики

>5 38 < 20 12 <5 38

5 - 10 25 20 - 50 50 5 - 50 38
10 - 50 12 > 50 38 > 50 24
> 50 25
 Кога станува збор за трошоците за обезбедување на
квалитетот, секогаш се бара оптималниот однос квалитет/трошоци.

Се оценува дека успехот на јапонската индустрија во постигнувањето

на врвен квалитет најмногу се должи на постојаното ангажирање во
смалувањето на процентот на дефектни производи.

Врз основа на сознанијата од анализата за трошоците на светските

експерти, можеме да констатираме дека:
- Квалитетот не е подарок кој доаѓа без сопствен напор и грижа.
Тоа што премногу чини не се трошоците на квалитетот, туку она што не
ќе се направи од првпат.

- Квалитетот, не само што не чини премногу, туку носи профит,

бидејќи секој денар кој не се троши за да се поправи нешто погрешно
направено се претвора во денар чист профит.
 Квалитетот и увозот и извозот на стоките

Квалитетот е најдобра инвестиција за зајакнување на

конкурентската способност на претпријатијата на Светскиот и Европскиот
пазар. Тој има одлучувачка улога во реализацијата на стабилно и
постојано зголемување на производството за извоз.

Најголем дел од активностите во изучувањето и унапредувањето

на квалитетот е подобрувањето на квалитетот на производите.
 Според согледувањата на стручњаците, објавени во германските
стручни списанија, основни предуслови на таа земја за извоз се:
- квалитет 31 %,
- искуство 17 %,
- рокови 15,7 %,
- сервис 11 %,
- техничка супериорност 11,7 % и
- цената 12 %.

Во анализата што ја направил Центарот за потрошувачи во СФРЈ за

периодот од 1967 до 1984 година, извршено е паралено испитување на
квалитетот на повеќе од 23 000 производи од различни групи, но
најмногу од областа на прехранбената индустрија.

Во овој извештај направан во 1985 година за прв пат е оценувана и

амбалажата, пакувањето, етикетирањето, магацинирањето, транспортот,
хигиенските услови на објектот и персоналот, како и однесувањето и
стручноста на персоналот во продажната мрежа.
 Анализата покажала дека од вкупно 23 000 производи во овој
период, со просечна оценка од 3,00 до 3,23 се здобиле 10 % од
производите, а 90 % од производите добиле оценка во интервалот од
2,50 до 3,00.

Ако се земе предвид дека голем број земји во трговската

размена го постигнуваат квалитетот на производите со оценка 5,00,
станува јасно дека битката за освојување на европскиот и светскиот
пазар ќе се одвива, пред се, преку квалитетот.

При извозот на производите не постојат повеќе "технички

бариери", бидејќи тие се регулирани од страна на Европската
Економска Зедница со посебни прописи ("Бела Книга"), меѓутоа
"бариерата квалитет" постои.

Кога ќе се анализира состојбата на квалитетот со увезените

стоки, исто така се сретнуваме со ниско ниво на квалитетот.
 Извршените контроли на квалитетот на увезената стока
покажуваат дека квалитетот е на многу ниско ниво, пониско од она
со кое извезуваме.

Недоволно контролираниот увоз од гледиште на асортиман и

квалитет предизвикува да се увезува често пати поскапа стока со
полош квалитет од нашата стока која има и повисок квалитет и
пониска цена.

Кога се бараат одговорите на прашањето зошто цената на

извезената стока е толку ниска (многу пониска отколку за
домашниот пазар), се наидува на одговорите од видот: "мора да се
продава за да се обезбедат девизи за резервни делови или
репроматеријали", или "повисоки државни интереси" и сл.
 На прашањето "Зошто се произведува стока со низок квалитет"
одговорот често пати гласи: "работиме со низок квалитет на суровини",
или "стар машински парк", "стара технологија" итн.

По правило сите имаат "дежурен кривец" и секогаш тоа е еден

дел од вистината.

Меѓутоа, правата вистина е дека нема соодветно

управување со квалитетот, се нема соодветен пристап, грижа кон
квалитетот и на крајот, културата за квалитетот е на многу ниско ниво.
 МОТИВАЦИЈАТА И КВАЛИТЕТОТ
Значењето на мотивацијата за квалитетот

Мотивацијата, наједноставно кажано, изразува привлечност за

одредена работа, а не присила.

Не е едноставно да се утврди мотивацијата на сите вработени

за квалитетот во нивната работа, бидејќи многу фактори влијаат врз
однесувањето на луѓето при работата.

Освен тоа, значењето на секој фактор се менува од човек до

човек, од едно до друго време, од една до друга состојба, едни до
други услови (околина) итн.

Факторите на мотивацијата, главно, се поделени во две групи:

- материјални и
- психолошки.
Според теоријата на
Маслов, редоследот и
хиерархијата на
задоволувањето на
човечките потреби
графички можат да се
претстават како
пирамида во чија основа
се материјалните
потреби, а при врвот
самодокажувањето,
самопочитувањето и
други психолошки
фактори (сл. 6).
 Првото ниво на потреби - основни материјални потреби се:
храната, станот, облеката, основен прибор за работа и работата и сл.

Второто ниво на потреби се: сигурност за работата и опстанокот.

Третото ниво на потреби се: чувство на гордост - заради

припадноста на одредено претпријатие (компанија);

Четвртото ниво на потреби се: самопочитувањето и

признавањето - како резултати и задоволство од работата;

Петтото ниво на потреби се: докажувањето како израз на

креативноста, итн.
 Пирамидата, како геометриска слика, јасно покажува дека
секое повисоко ниво на потреби може да се изградува само ако е
задоволено пониското ниво на потреби до прифатлив степен, односно
доколку е обезбедена одредена критична маса на задоволени
потреби од соодветниот вид.

За примената на системот на интегрално управување со

квалитетот најпрво мора да се промени "свеста за квалитет" која
треба да биде присутна најпрво и најмногу кај раководниот кадар, па
потоа кај работникот на машината.
 Свеста и склоноста за квалитетот се создаваат преку постојани
мотивациски активности.

Притоа, се настојува:
- Да се развие свеста на вработените дека квалитетот е пресуден за
личното добро на секој вработен, бидејќи квалитетот ја обезбедува
продажбата, а продажбата работата (добивката);

- Да се увери секој вработен дека на секое работно место каде се

наоѓа може да придонесе за подобар квалитет;

- Да му се покаже на секого дека неговата идеја за подобрување

на квалитетот ќе се примени, бидејќи е значајна;

- Да се обезбеди систем на наградување и унапредување за

остварените резултати и подобрувањето на квалитетот.
 Најзначајна цел на мотивациските активности е сите да се
запознаат и да ја прифатат идејата дека "квалитетот е работа на сите".

Секој вработен треба да чувствува дека неговиот стандард е

зависен од неговиот однос спрема работата, бидејќи збирот на
поединечните залагања во работата го дава целокупниот квалитет и
квантитет на производството од кое секој поединец е зависен.

Мотивацијата не е синоним за манипулација со кадарот, ниту

пак контролата на квалитетот може да се замени со мотивацијата.

Мотивацијата треба да се цени како суштествен фактор во

изградувањето на системот за обезбедување на квалитетот.
 За да се изгради добар систем за обезбедување на квалитет, каков
што е системот по моделот ISO - 9000, треба ангажирање на голем број
на вработени, а потребно е и повеќе време, бидејќи обезбедувањето
на квалитетот е сврзано со многу дејности - (метрологијата,
контролата, статистичките методи, довербеноста, организацијата,
управувањето).

Квалитетот е присутен во сите функции во претпријатието. За

обезбедувањето на квалитетот неопходно е знаење, соработка
меѓу вработените, смисла за тимска работа и пред се, научен
пристап во работата.

Мотивацијата претставува поттик да се достигнат сите знаења,

способност да се издржат и совладаат сите отпори, што се јавуваат
спрема се што е непознато, ново и енергија да се надвладее сето тоа.
 При изградувањето на системот за квалитет по ISO-9000 во
претпријатијата се јавуваат "скокови", "падови" и критични точки.

Александерсон на 30-та Европска конференција за квалитет,

видувањето за критичките точки при воведувње на системот за
квалитет го илустрирал со следниот дијаграм (сл. 7):

Искуството на Александерсон е од развиените средини, а

ако се преведе во неразвиените, истата оваа крива ќе се
распростира во поголем временски интервал.

Дијаграмот многу јасно ја изразува моќта на мотивацијата

при воведувањето на систем за квалитет.
 Мотавациони активности за квалитетот

Мотивацијата е процес во кој учествуваат човекот и мотиваторите, а

мотивационите активности се изразуваат преку позитивни резултати што се
достигнуваат.

Исто така, под мотивација погрешно се подразбираат само парите,

признанијата, наградите и сл.

Успешноста во секоја работа може да се изрази на следниот начин:

U=ZхMхЅ

каде што:
U - успешност во одредена работа
Z - знаење
М – мотивација
S - способност
 Изразот во формулата за успешноста може да се
интерпретира на следниот начин: "Ако имаш знаење, а не си
мотивиран, нема резултати од твојата работа, но ако немаш
знаење, а си мотивиран да ја завршиш добро работата, ќе го
стекнеш и потребното знаење".

Затоа, една од суштествените задачи на раководството

при воведувањето на интегрално управување со квалитетот е
определбата за мотивационите активности и мотиваторите на
успешното работење и квалитетот.
 Има голем број и различни мотивациони активности. Ќе
наведеме неколку, согласно нашето чувство за нивното значење:

- образованието за квалитетот, интегралното управување со

квалитетот, "кругот на квалитетот", статистичките методи итн;
- "кружокот за квалитет" како дефинирана образовна форма со
масовна примена;
- самоконтролата;
- нормата за квалитeт.
 Преку образованието за квалитет кај вработените се јавува
желбата за примена на новите знаења и со тоа се менува и свеста и
односот кон работата. На тој начин, квалитетот интегрално се
вградува на секое работно место, во реализирањето на секоја
работна задача.

Преку дефинирањето на обврските и одговорностите во

"кругот на квалитетот" (планирај-изврши-провери и превземи
мерки) се воспоставуваат правила на однесување и услови за
добри меѓучовечки односи. Поради тоа, прва задача на
раководителите на едно претпријатие е да го воведат "кругот на
квалитетот" во целокупното работење.
 Како што вели кинеската поговорка:
"Лошиот земјоделец одгледува троскот,
добриот - ориз,
подобриот - сорти ориз, а
најдобриот - гради добри човечки односи"

Така и раководителите треба да го обезбедуваат квалитетот во

работењето преку градење на добри меѓучовечки односи.

Кругот за квалитет е погодна форма за ширење на тимското

работење во претпријатието. Преку кружокот за квалитет можат да
се остваруваат различни програми, како на пример, програмата за
бездефектно производство.