فن إدارة المواقف

∞bGƒªdG IQGOEG øa
(í«ë°üdG QGô≤∏d ΩÉ¡dEG)
OGóYEGh ™ªL
íjôØdG óªfi øH ˆGóÑY øH óªfi
`g1430 ,¿Éµ«Ñ©dG áÑàµe ì
ô°ûædG AÉæKCG á«æWƒdG ó¡a ∂∏ŸG áÑàµe á°Sô¡a
ˆGóÑY óªfi ,íjôØdG
-.íjôØdG ˆGóÑY óªfi /.(í«ë°üdG QGô≤∏d ΩÉ¡dEG) ∞bGƒŸG IQGOEG øa
`g1430 ,¢VÉjôdG
.º°S 21 * 14 ;¢U 320
978-9960-54-603-2 :∂eOQ
¿Gƒæ©dG .CG ∫ÉªYC’G IQGOEG `1
1430 / 352 658 …ƒjO
1430 / 352 :´GójE’G ºbQ
978-9960-54-603-2 :∂eOQ
¤hC’G á©Ñ£dG
Ω2010 / `g1431
ô°TÉæ∏d áXƒØfi áYÉÑ£dG ¥ƒ≤M
áÑàµe :™jRƒàdG ô°ûæ∏d ô°TÉædG

áHhô©dG ™e ó¡a ∂∏ŸG ≥jôW ™WÉ≤J - É«∏©dG - ¢VÉjôdG áµ∏ªŸG êôH ÜƒæL - ΩÉ©dG É«∏©dG ´QÉ°T - ¢VÉjôdG
4650129 ¢ùcÉa /4654424 - 4160018 ∞JÉg 2937588 ¢ùcÉa /2937581 - 2937574 ∞JÉg
11595 õeôdG 62807 Ü .¢U 11517 õeôdG 67622 Ü .¢U
á«fhÎcEG âfÉcCG AGƒ°S ,á£`°SGh hCG πµ`` °T …CG ‘ ¬∏≤f hCG ÜÉàµdG Gòg QGó`` °UEG IOÉYEÉH íª`` °ùj ’
,´ÉLÎ°S’Gh øjõîàdG hCG ,π«é°ùàdG hCG z»HƒcƒJƒa{ ï°ùædÉH ôjƒ°üàdG ∂dP ‘ ÉÃ ,á«µ«fÉµ«e hCG
.ô°TÉædG øe »£N ¿PEG ¿hO
5
IOÉe óq YCG ´ô°TCG ÉfCGh ,»ægP ≈∏Y CGô£j hCG ,…ó∏îH Qr ó`` j ⁄
ôµ°ûdG Gò¡d Ée »æ∏gPCG øµdh ,óMC’ ôµ°ûdG ¬LhCG ¿CG ÜÉàµdG Gòg
‘ É¡YGójEGh IOÉ`` ©°ùdG Ö∏L ≈∏Y á∏FÉg IQóbh »`` HÉéjEG ôKCG ø`` e
É‰EGh ,ˆG ôµ°ûj ’ ¢SÉædG ôµ°ûj ⁄ øe PEG ;¬d Ωó≤j øe Üƒ`` ∏b
.√hhP ¬∏gC’ π°†ØdG ±ô©j
øe Éª¡d ÉŸ ;…GódGh ôµ°ûdG º¡d ΩóbCG øe á©«∏W ‘ »JCÉjh
‘ OÉjC
m G øe º¡d É`` Ÿ ;»FÉæHCGh »àLhRh ,»JÉ«M ‘ Ò`` KCÉJh π`` °†a
»NCG ¿Éaô©dGh ¿Éæàe’ÉH ¢`` üNCG Éªc ,QƒeC’G ‹É©e ¤EG »`` ©aO
ÜÉàc ÖMÉ°U …ÒeC’G »`` bó°U ôªY øH AGÈdG ó`` ªMCG QƒàcódG
øa{ ÜÉàc áÑMÉ°U GhQƒd ∂«æehO IQƒ`` àcódGh zâ°ùdG äÉbÉ«∏dG{
√ƒLh{ ÜÉ`` àc ∞dDƒe ¿Éª∏jh QGRƒ`` e â«fBG Qƒ`` àcódGh zá`` WÉ°ùÑdG
Iƒb{ ÜÉàc á`` ØdDƒe ¿ÉjQ ¬«L ΩEG Ió`` «°ùdGh zá`` °ùªÿG á`` jô≤Ñ©dG
¬H äOÉL Éeh º¡eÓbCG ¬àéHq O Éª«a »JGAGôb âfÉc PEG ;zÈ`` °üdG
,A’Dƒg πc ¤EÉa ,»JÉ«M ‘ º¡ŸGh ÒÑµdG ÒKCÉàdG É`` ¡d º¡ëFGôb
º`` YO hCG IQƒ`` °ûe hCG …CGQ hCG Iô`` µØH ÊOhR ø`` ‡ º`` gÒZ ¤EGh
ôKC’G ≠dÉH ¬d ¿Éc ΩÉ¡dEG …CÉH Ée Éeƒj k »æª¡dCG hCG ìGÎbG hCG …ƒæ©e
.ÜÉàµdG Gòg …ógCG »JÉ«M ‘
Gk OƒæL ô`` µ°ûdGh ô`` còdÉH ¢`` üNCG ¿CG ¢`n ` ùfCG Ó`` a ¢`n ` ùfCG ¿EGh
Gòg ‘ ¢`` ù«d ,RQÉ`` H QhOh ô`` gÉX ΩÉ`` ¡°SEG º`` ¡d ¿Éc Ú`` dƒ¡›
øe ¿Éµ«Ñ©dG ¬`` H Éæ©dÉ£J Ée ô`` FÉ°S ‘ É‰EGh ,Ö`` °ùëa ÜÉ`` àµdG
:ºgh ,äÉØdDƒeh Öàc
»Hƒ∏°SC’G ôjôëàdG
.óªfi óªfi ∫Éªc ø°ùM .O
ájƒ¨∏dG á©LGôŸG
.Ò°üf »°Sôe ∞``°Sƒj º``«gGôHEG .CG
.ídÉ`°üdG »Ñ`°üZ OƒÑY Oƒ``ªfi .CG
.ÚgÉ`°T áeÓ`°S áeÓ°S …È``°U .CG
»æØdG êGôNE’G
.…Ò`ëÑdG ó`ªfi óªMCG ó``dÉN . CG
±Ó¨dG º«ª°üJ
.¿GƒàNôdG ≈Ø£°üe ¢VÉ«a óªfi .CG
á«æØdG á©LGôŸG
.Ö«£ÿG ≈Ø£°üe ø°ùM ájQÉ°S .CG
6
7
∫Ó¡à°SG
±ô°TCG ≈∏Y ΩÓ`` °ùdGh IÓ°üdGh ,ÚŸÉ©dG ÜQ ˆ ó`` ª◊G
,Ú©ªLCG ¬Ñë°Uh ¬dBG ≈∏Yh óªfi Éæ«Ñf Ú∏°SôŸGh AÉ`` «ÑfC’G
Gòg ∂jój ÚH ™°VCG ¿CG Êô°ùj ,ËôµdG ÇQÉ≤dG »NCG É«a ,ó`` ©Hh
ä’É≤ŸGh πFÉ°SôdG ø`` e áYƒª› áHôŒ á°UÓN ƒgh ,ÜÉ`` àµdG
AÓeõdG ¢`` †©H øe »`` æà∏°Uh ó`` b »`` àdG á`` «fhÎµdE’Gh á`` «bQƒdG
ƒgh ,»°üî°ûdG º`` ««≤àdGh ,äGòdG ô`` jƒ£Jh ,IQGOE’G ∫É`` › ‘
Ωƒ∏©dGh äÉjGhôdGh Ö£dG ä’É› ‘ äGAGô≤dG ¢†©Ñd á`` °UÓN
¢ü°ü≤dG √òg êGôNE’ »æ©é°Th ÊÉYO Éeh ,á«fƒµdGh á«Yô°ûdG
øjódG ìÓ`` °U QÉ°ûH PÉà°SC’G »`` ∏«eRh »`` NCG ƒg ´ƒ`` Ñ£e πµ`` °ûH
»∏Y
qn ìÎbG …òdG ¿ÉæÑ∏H Ωƒ∏©∏d á«Hô©dG QGódG ΩÉY ôjóe hQÉ`` Ñ°T
É¡æe ó«Øà°ù«d ;ÜÉ`` àc ‘ ™FGhôdGh ¢`` ü°ü≤dG √òg êGôNEG Iô`` µa
ÜQÉéàd êÉ`` àf »g ¢ü°ü≤dG √ò`` g ¿CG Éªc ,™`` °ShCG πµ°ûH ¢`` SÉædG
É¡æe œÉædGh ,ºî°V ™æ°üÃ »¡àæJh ,Ò¨°U ∫õæÃ CGóÑJ ,áYƒæàe
í«ë°üJ hCG ,ájƒ«fO hCG ,á«æjO IóFÉa hCG ,IÈY hCG ,á¶Y hCG ,á`` ªµM
.º«≤°S º¡a hCG ,ÅWÉN ∑ƒ∏°ùd
ÉgóLh å«M øeDƒŸG ádÉ°V áªµ◊G{: ≈Ø£°üŸG ∫Éb Éªch
ÉæFÉª∏Y IÒ`` N Éæd ¬LôNCG …ò`` dG åjó◊G Gò`` ¡a ,zÉ`` ¡H ≥`` MCG ƒ`` ¡a
k Gk Ohô°T Óãe
’ƒbh k QÉ°U ≈àM QÉ°ùa ,AƒÑîŸG áæ°ùdG õæc øe ÚKóëŸG
,äGƒæ°S »°ùØæd √OOQCG â`` ∏∏X ób ¬fhOOôjh ¢SÉædG ¬`` ¶Øëj Gk Qƒ`` KCÉe
?Égóéj ≈fqn CG øµdh ,º©f .øeDƒŸG ádÉ°V áªµ◊G :É¡∏FÉ°SCG ÉfCGh
OOQCG Ióe â`` ∏∏X ∫GDƒ°ùdG Gò`` g øY áHÉLEÓd á`` dhÉfi ‘h
»àdG Iõ`` LƒŸG äÉª∏µdG É`` ¡æY È©J ¿CG ø`` µÁ É`` ªc á`` ªµ◊G ¿CG
zIQÉ°üY{ ¬`` d áÑ°ùædÉH πãªàa ,º`` «µM º∏b hCG ¿É`` °ùd É¡H ≥`` £æj
‘ ¢ùªà∏J ¿CG øµÁ É¡fEÉa ,IÉ«◊G ‘ ¬JÓeCÉJh ¬aQÉ©eh ¬JGÈN
É¡H ô“ hCG ¿É°ùfE’G É¡H ôÁ »àdG É¡HQÉŒh É¡JGP IÉ«◊G äGÈN
óYGƒb á≤«bódG É`` ¡∏«°UÉØJ øe OôŒh ¢ü∏îà°ùàa ,äÉ`` ©ªàéŸG
™bGhh ,É¡°ùª∏àf »àdG á`` ªµ◊G ∂∏J »g ¿ƒµJ ¿CG É¡æµÁ ,á`` eÉY
OQh ób áªµ◊G ßØd ¿CG óéj ËôµdG ¿BGô≤dG ‘ πeCÉàŸG ¿EG ôeC’G
äÉjB’G ∂∏J ‘ πeCÉàŸGh ,IQƒ°S Iô°ûY »àæKG ‘ Iôe øjô°ûY ¬«a
:áªµ◊G π«°üëàd IóY ÓÑ°S k óéj øjô°û©dG
ó‚ É¡æe äÉ`` jBG çÓ`` K »`` Øa ,º`` ∏qn ©àJ á`` ªµ◊G ¿EG -’hCk G
∂dPh ,áªµ◊G º`` ∏qn ©j ¬fCÉH ¬dƒ°SQh ¬`` «Ñæd ˆG ∞`` °Uh
I H G F E D} º`` «gGôHEG AÉ`` YO ‘
R Q PO N M L K J
øe ÚæeDƒŸG √OÉ`` ÑY ¤EG ˆG ÜÉ`` £N ‘h .|T S
ª © ¨ §} :º¡«∏Y Ék æà‡ ∫ƒ°SôdG ´ÉÑJCG
² ±° ¯® ¬ «
.|¹ ¸ ¶ µ ´ ³
8
9
Ék °†jCG √OÉ`` ÑY ≈`` ∏Y

ˆG ¿É`` æàeG ¢`` Vô©e ‘ Ék ` `°†jCGh
5 4 3 2 1 0 / .} : ¬`` dƒ°SôH
? > =<;:9876
¬fÉëÑ°S øtàªj øjô°û©dG äÉjB’G øe ÚàjBG ‘h .|B A @
,áªµ◊G ¬ª∏qn Y ób ¬fÉëÑ°S ¬fCÉH ≈°ù«Y √óÑY ≈∏Y ¤É`` ©Jh
‘ ≈°ù«Y ˆG ∫ƒ°SQ É¡æHG ∫ƒM ËôŸ áµFÓŸG åjóM ‘ ∂dPh
.|G F E D C } : ¬`` dƒb
J I} :áeÉ«≤dG Ωƒj ¬«∏Y ¬fÉëÑ°S ˆG ¿ÉæàeG ¢`` Vô©e ‘h
√OÉÑY ˆG ÒcòJ ‘h ,|N M L K
D C B A @ ? >} º`` ¡«∏Y ¬àª©æH Ú`` æeDƒŸG
≈∏Y ¬fÉëÑ°S ¬∏°†ØJ ôcP ‘h ,|I H G F E
É È Ç Æ Å} : óªfi ¬`` Ñ«ÑMh ¬«Ñf
.|Ô Ó Ò Ñ Ð ÏÎ Í Ì Ë Ê
AÉ«ÑfC’G ø`` Y ájÉµM ∂`` dPh ,AÉàjEG ≈`` JDƒJ á`` ªµ◊G ¿CG É`` ªc
OhGO ¬«Ñf øY ºK ,á°UÉN º`` «gGôHEG ∫BG øYh ,Ék ` `©«ªL
ôcòj ¬≤∏N ô`` FÉ°S øY ºK ,¿É`` ª≤d √óÑY ø`` Y ºK ,¢üNCG ¬`` LƒH
k} :ΩÓ°ùdG º`` ¡«∏Y ¬FÉ«ÑfCG ™`` e ¤É©Jh ¬fÉëÑ°S ¬`` bÉã«e É`` æd
ut srq ponml
.|} | { z y x w v
; : 9} :¬`` dƒb ‘ Ék °†jCG ≈`` JDƒJ áªµ◊G ¿CG ô`` ¡¶jh
H G F E D C BA @ ? > = <
:äƒdÉLh äƒdÉW á°üb øY ájÉµM ¬`` dƒb ‘h .|K J I
y x w v u t s r}
ˆG »Ñf øY á`` jÉµMh ,|~ } | { z
.|B A @ ? > =} :Ék °†jCG OhGO
¿Éª≤d √óÑY ˆG AÉàjEG øY ¤É©Jh ¬fÉëÑ°S çó`` ëàjh
ÉæÄÑæj Ék ` `°†jCGh ,|& % $ # " !} á`` ªµ◊G
¬≤∏N øe º`` ¡«∏Y π°†Øàj ø`` ‡ ¢†©H øY ΩÉ`` Y CÉ` `ÑæH ˆG
½ ¼ » º¹ ¸ ¶ µ} :á`` eÉY
¿CG É`` ªc ,|Ç Æ Å Ä Ã ÂÁ À ¿ ¾
ˆG ôeGhCG øe OóY ≈∏Y Ék Ñ«≤©J »`` JCÉj É«a ∂dPh ,≈MƒJ á`` ªµ◊G
& % $ # " ! } : óªfi ¬«Ñæd Gk ÒcòJh ,¬«gGƒfh
.|'
: ≈°ù«Y ¿É°ùd ≈∏Y ájÉµM AÉ`` L Éªc ,É¡H AÉéj áªµ◊G ¿CG É`` ªc
A @ ? > = < ; : 9 8 7 6}
d c b} :≈∏àJ É`` ¡fCG É`` ªc ,|G F E DC B
É`k ` °†jCGh |p o n m l kj i h g f e
x w v} : ¬«Ñæd ˆG ¬`` «LƒJ QÉWEG ‘ ∂dPh ,IƒYó∏d á`` ∏«°Sh »`` g
.|¢ ¡ ‫ { |} ~ ﮯ‬z y
10
11
,á≤HÉ°ùdG ·C’G AÉ`` ÑfCG øe ≈≤à°ùJ á`` ªµ◊G ¿EÉa ,∂`` dòch
´ ³} : óªfi Ωƒb øY ájÉµM AÉL Éª«a ∂dPh
À ¿ ¾½ ¼ » º ¹ ¸ ¶ µ
ÒcòàdG ‘ ∫É`` °SÎ°S’G ø`` Y á«æZ ô`` cP É`` ª«a π`` ©dh .|Á
.É¡æ«©e øe π¡ædGh áªµ◊G º∏©J óFGƒØH
ËôµdG ¬¡Lƒd Ék ` `°üdÉN πª©dG Gòg π`` ©éj ¿CG ∫CÉ` `°SCG ˆ
n Gh
á©Øæeh IóFÉa GP ¬∏©éj ¿CG ¬fÉëÑ°S ¬dCÉ°SCG Éªc ,¬JÉ°Vôe AÉ¨àHGh
.√óbÉfh ¬FQÉbh ¬ÑJÉµd
∞dDƒŸG
13
»°VÉ¨àdG ≥∏N
¢VQCG Gk ó°UÉb ,¬`` æWh πLCG øe √O’hCGh ¬`` àLhR πLQ ∑ô`` J
Üô◊G AÉ¡àfG ó©Hh ,OÓ`` ÑdG ±GôWCG ≈∏Y ÉgÉMQ Qhó`` J ácô©e
,¬p HÉ«Z ‘ …Qó÷ÉH â°Vôe ¬àLhR ¿CÉH ÈN np CGo IOƒ©dG AÉ`` æKCG ‘h
âª°üH
m n π`` LôdG ≈≤∏J .∂dP AGôq ` `L Gk Òãc É¡¡Lh √ƒ`` °ûàa
ÈÿG
¬bÉaQ √ó`` gÉ°T ≥MÓdG Ωƒ`` «dG ‘h ,ø`` jójó°T Ú`p ` ≤«ªY ¿õ` m ` Mh
‫إﻟﻬﺎم ﻟﻠﻘﺮار اﻟﺼﺤﻴﺢ‬
,ô°üÑj ó©j ⁄ ¬fCG É¡æ«M Gƒª∏Yh ,¬p dÉ◊ GƒKôa ,Úæ«©dG ¢†ªë
√O’hCGh ¬àLhR ™e ¬JÉ«M ∂dP ó`` ©H πªcCGh ,¬p dõæe ¤EG √ƒ`` ≤aGôa
.»©«ÑW πµ°ûHm
É¡æ«Mh ,¬àLhR â«aƒJ Ék eÉY ôn °ûY án °ùªN øe Üô≤j É`` eó©Hh
m Gk ô`` °üÑe On ÉY ¬fCÉH ¬dƒM øe πq c CÉ` `LÉØJ
¬fCG GƒcQOCGh ,»©«ÑW πµ°ûH
óæY ¬àp LhR ôYÉ°ûe ìô`` éj ’ »c ;IóŸG ∂∏J n á∏«W ¬p ` `«æ«Y ¢`n` †ªZCG
Im Qƒ°U ≈∏Y ±ƒ`p ` bƒdG πLCG øe øµJ ⁄ á°VÉªZE’G ∂`n ` ∏J ,É¡d ¬`` àjDhQ
Éª∏c É¡«∏Y AÉµJ’Gh Ip ô`` cGòdG ‘ É¡à«ÑãJ ºK øeh ,áLhõ∏d ám ` `∏«ªL
.á«LhõdG ábÓ©dG áeÓ°S ≈∏Y áp ¶aÉëŸG ÜÉH øe É¡æµd ,ôeC’G Ωõd
¿É°ü≤f ó©H á°UÉN ,á∏jƒW Ik óe Éæfƒ«Y »ª©f ¿CG ∂dP ∞∏q c ƒd ≈àM
ÉÃQ ,»MhôdG ∫Éª÷G ¤EG ¢VhôØŸG È©Ÿn G …OÉŸG ∫Éª÷G ô°üæY
.∫É«ÿG ¢†fi røep ≈àM hCG ,QOGƒædG nøep á°ü≤dG ∂∏J n o¿ƒµJ
14
áªµëdG
øªY Éææ«YCG ¢``†ª¨f ¿CG IÒãc ¿É``«MCG ‘ êÉ``àëf
¬d óLƒj ’ ™``°Vh ‘ ≈àMh ,¬J’Rh ¬JGƒØg ‘ Öëf
ø‡ ¿ƒµfh ,Öëf øe IOÉ©°Sh ÉæJOÉ©``°S πLCG øe πM
;º¡FÉ£NCG h øjôNB’G Üƒ«Y øY k ¬«æ«Y ¢†ªZC
r Ó«∏b n G
.ºgôYÉ°ûe ìôéj ’ »c
‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

15
í`«ë°üdG QGô`≤dG
øe Üô≤dÉH ¿ƒ`` Ñ©∏j ∫ÉØWC’G ø`` e ¿ÉàYƒª› ∑É`` æg â`` fÉc

∫GR Ée ôNB’Gh π£©e ÉªgóMCG :ójó◊G á`` µ°ùd Ú∏°üØæe øjQÉ°ùe
áYƒª›h ,π£©ŸG QÉ°ùŸG ≈∏Y Ö©∏j óMGh πØW ∑Éæg ¿Éch ,πª©j
∞≤J âfCG âæch ,π£©ŸG ÒZ QÉ°ùŸG ≈∏Y ¿ƒÑ©∏j ∫ÉØWC’G øe iôNCG
Ék eOÉb QÉ£≤dG âjCGQh ,∫ÉØWC’G âjCGQh ,QÉ£≤dG √ÉŒG ∫ƒfi QGƒ`` éH
,QÉ£≤dG ¬LƒJ ¿CG ∂æµÁ QÉ°ùe …CG ‘ Qô≤àd ¿GƒK m ’EG ∂eÉeCG ¢ù«dh
,∫ÉØWC’G áYƒª› πà≤jh ¬d Qô≤e ƒg Éªc Ò°ùj QÉ£≤dG ∑ÎJ ÉeEÉa

Éª¡jCÉa ,Gk ó`` MGh ÓØW
k πà≤jh ,ô`` NB’G QÉ°ùŸG ¤EG ¬`` gÉŒG Ò`` ¨J hCG
?QGô≤dG Gòg ≈∏Y ¢ùµ©æJ ±ƒ°S »àdG èFÉàædG »g Ée ?QÉàîJ
á«ë°†àdG π°†aC’G ¿CG iôj Éæª¶©e ,QGô≤dG Gòg π∏ëf ÉæYO
ôjó≤J πbCG ≈`` ∏Y Gògh ,∫ÉØWCG áYƒª› ø`` e ÒN óMGh π`` Ø£H
πg !?í«ë°U QGô`` ≤dG Gòg iôJ Éj π¡a ,á«ØWÉ©dG á`` «MÉædG øe
óªq ©J ób π£©ŸG QÉ°ùŸG ≈∏Y Ö©∏j ¿Éc …òdG πØ£dG ¿CG ‘ Éfôµa
¬«∏Y Öéj ∂dP ™eh ?QÉ£≤dG ôWÉfl Öæéàj ≈àM ;Éæg Ö`` ©∏dG
‘ øjòdG øjôNB’G ∫ÉØWC’G ¿EG π`` HÉ≤ŸG ‘h ,á«ë°†dG ¿ƒ`` µj ¿CG
QÉ°ùŸG ‘ Ö`` ©∏dG ≈∏Y Ghô°UCGh Ú`` dÉÑe ÒZh ¿hÎ`` ¡à°ùe ¬`` æq °S
ÉæJÉ©ªà› ‘ Ωƒj πc ‘ É`` æ«∏Y Iô£«°ùe IôµØdG √òg ,π`` eÉ©dG
á«WGôbƒÁódG á«°SÉ«°ùdG äGQGô`` ≤dG ‘ ≈àM ,πª©dG ø`` cÉeCG ‘
ô¶ædG ¢†¨H ,ájÌcC’G π`` HÉ≤e á«∏bC’G ídÉ°üÃ ≈ë°† qn jo ,Ék ` `°†jCG
ÒZh á«ÑZ á`` «Ñ∏ZC’G √òg â`` fÉc ƒdh ≈àM ,á`` «Ñ∏ZC’G QGôb ø`` Y
.áë«ë°üdG »g á«∏bC’Gh á◊É°U
16
Ò«¨J ∫ó©dG øe ¢ù«d ¬fCG í`` «ë°üdG QGô≤dG ¿EG :∫ƒ≤f É`` æg
:á«JB’G ÜÉÑ°SCÓd ∂dPh ,QÉ£≤dG QÉ°ùe
πeÉ©dG QÉ`` £≤dG QÉ°ùe ‘ ¿ƒ`` Ñ©∏j Gƒ`` fÉc øjòdG ∫É`` ØWC’G
,QÉ£≤dG äƒ°U º¡YÉª°S OôéÃ ¿ƒHô¡j ±ƒ°Sh ,∂dP ¿ƒ`` aô©j
QÉ°ùŸG ‘ Ö©∏j ¿Éc …òdG πØ£dG ¿EÉa ,QÉ£≤dG QÉ°ùe ôu«Zo ¬fCG ƒ∏a
ÉeóæY ¬fÉµe øe ∑ôëàj ød ¬fC’ ;ó«cCÉàdÉH äƒÁ ±ƒ°S π£©ŸG
,π£©ŸG QÉ°ùŸG ‘ ôÁ ød ¬fCG ó`` ≤à©j ¬fC’ ;QÉ£≤dG äƒ°U ™`` ª°ùj

¬fC’ ’EG ,Gòµg ∑Îj ⁄ π£©ŸG QÉ°ùŸG ¿CG πªàëŸG øe .IOÉ`` ©dÉc
πØ£dG πà≤j ød √ÉŒ’G Gòg ¤EG QÉ£≤dG QÉ°ùe Ò«¨Jh øeBG Ò`` Z
ôWÉfl ¤EG ºgOƒ≤jh ,ÜÉcô`` dG IÉ«ëH …Oƒ`` j ±ƒ°S πH ,§`` ≤a
ób ,∫ÉØWC’G ø`` e áYƒª› IÉ`` «M PÉ`` ≤fEG øe ’ó`k ` Ña ,á`` «≤«≤M
ÉæJÉ«M ¿CG Éæª∏Y ™`` e ,ÜÉcôdG øe äÉÄe πàb ¤EG ô`` eC’G ∫ƒ`` ëàj
’ ób Éææµd ,Égòîàf ¿CG Ö`` éj »àdG áÑ©°üdG äGQGô`` ≤dÉH á`` Ä«∏e
.ÖFÉ°U ÒZ ¿ƒµj Ée IOÉY ´ô°ùàŸG QGô≤dG ¿CG ∑Qóf
áªµëdG
¿CGh ,Ék ©FÉ°T Ék ªFGO ¢ù«d í«ë``°üdG ¿CG Ék ªFGO ôcòJ
øY ∞WGƒ©dG OÉ``©HEG .Ék ``ªFGO Ék ë«ë``°U ¢``ù«d ™FÉ``°ûdG
øe ∂«éæj Ée Ék ÑdÉZ áª``°SÉ◊Gh ájÒ``°üŸG äGQGô≤dG
.É¡æY ≈æ
k Zp ‘ âfCG ,áª«Nh ÖbGƒY
17
Ò¨°U ±ô°üJ
,¿óæd áæjóe ¤EG ó`` LÉ°ùŸG óMCG ΩÉeEG π≤àfG äGƒ`` æ°S òæe
¬dÉ≤àfG ó©Hh .óé°ùŸG ¤EG ¬dõæe øe Ék ªFGO á∏aÉ◊G Öcôj ¿Éch
πq ≤à°ùj IÒ`` ãc Ék ` `fÉ«MCG ¿Éc á`` ∏aÉ◊ÉH ¬`` ∏≤æJ ∫Ó`` N ,™`` «HÉ°SCÉH
,¢ù∏Lh IôLC’G ™aO Iôe äGPh .¬°ùØf ≥FÉ°ùdG ™e É¡JGP á∏aÉ◊G
¢VÎØŸG øY IOÉjR Ék °ùæH øjô°ûY ¬d OÉYCG ≥FÉ°ùdG ¿CG ∞`` °ûàcÉa
≠∏ÑŸG ´ÉLQEG ¬`` «∏Y ¿EG :¬`` °ùØæd ∫Ébh ΩÉeE’G ô`` µqn a .IôLC’G ø`` e
:¬°ùØf ‘ ∫Ébh ,iôNCG Iôe ôµqn a ºK ,¬≤M øe ¢ù«d ¬fC’ ;óFGõdG
¿CG Éªc .óMCG ¬H º`` à¡j ødh ,π«Ä°Vh ó«gR ≠∏ÑŸÉa ,ô`` eC’G ¢ùfG{ n
ødh ,IôLC’G øe ∫ÉŸG øe ÒãµdG ≈∏Y π°ü– äÓaÉ◊G ácô°T
,∫ÉŸÉH ßØàMCÉ°S Gk PEG ,≠`` ∏ÑŸG Gò`` g ÖÑ°ùH A»°T º`` ¡«∏Y ¢ü≤æj
.âµ°SCGh ,ˆG øe ájóg √óq YCGh
¬æµdh ,ΩÉeE’G Égójôj »`` àdG á£ëŸG óæY á∏aÉ◊G â`` ØbƒJ
≥FÉ°ùdG ≈£YCGh √ój óeh á¶◊ ∞bƒJ ,ÜÉÑdG øe êôîj ¿CG πÑb
øe ≥ëà°SCG É‡ ÌcCG »æà«£YCG ,π°†ØJ :¬d ∫Ébh ,Ék °ùæH øjô°û©dG
‘ ójó÷G ΩÉeE’G â°ùdCG :¬dCÉ°Sh º°ùàHGh ≥FÉ°ùdG ÉgòNCÉa ,∫ÉŸG
;ºcóé°ùe ¤EG ÜÉ`` gòdG ‘ Ióe òæe ôµaCG ÊEG ?á`` ≤£æŸG √òg
iQC’ ;Gk óªY óFGõdG ≠`` ∏ÑŸG ∂à«£YCG ó≤dh ,ºµæjO ≈`` ∏Y ±ô©à∏d
ô©°T ,á∏aÉ◊G øe ΩÉeE’G ∫õf ÉeóæYh ,∂`` aô°üJ ¿ƒµ«°S ∞«c
18
∂°ùªàa !∞bƒŸG áÑgQ ø`` e Ék °VQCG ™≤j OÉch ,¬«bÉ°S ‘ ∞`` ©°†H
Éj :Ék «cÉH ÉYOh AÉª°ùdG ¤EG ô`` ¶fh ,¬«∏Y óæà°ù«d ;OƒªY Üô`` bCÉH
.Ék °ùæH øjô°û©H »æjO ™«HCÉ°S âæc ,ˆCG

áªµëdG
,ÉæJÉaô°üJ √ÉŒ ô°ûÑdG π©a OhOQ Gk óHCG iôf ’ ób øëf
hCG ,¢SÉædG √Dhô≤«``°S …òdG ó«MƒdG ¿BGô≤dG ¿ƒµf Ée Ék fÉ«MCÉa
¿CG Öéj Gòd ;¢SÉædG øe ÉfÒZ √GÒ``°S …òdG ó«MƒdG øjódG
ql ¿ƒµj
,ÚbOÉ°U Ék ªFGO øµædh ,øjôNBÓd Ihóbh Ók ãn e Éænq ep πc
,ÉæJÉaô``°üJ ÖbGôj ø`è Gk ó``HCG ∑Qófo ’ ó``b É``æfC’ ;AÉ``æeCG
ÉÃQ ,Égò«ØæJ πÑb áªµëH ∂JGQGôb ™LGQ ,Éæ«∏Y ºµëjh
GvóL áª«Nh √QÉKBG ¿ƒµJ ∑ô¶f ‘ Gk Ò¨°U Ék aô°üJ ±ô°üàJ
.¬©e πeÉ©àJ øe ≈∏Yh ,∂«∏Y
19
ÜGƒcC’G ´GƒfCG
É¡«éjôN ¿CG á«ÑæLC’G äÉ©eÉ÷G ‘ á©FÉ°ûdG ó«dÉ≤àdG øe
Gƒaô©à«d ;πª°ûdG u⁄ äGAÉ≤d ‘ ôNB’Gh Ú◊G ÚH É¡«dEG ¿hOƒ`` ©j
øeh ,êhõ`` J øeh ,Ék ` `«qn Ø«Xh í`` ‚ øe ,º`` ¡°†©H ∫Gƒ`` MCG ≈`` ∏Y
É¡«éjôN ¢†©H ≈≤àdG äÉ©eÉ÷G ∂∏J ióMEG ‘h ,ïdEG ...Ö‚CG
óYÉ≤e IQOÉë øe á∏jƒW äGƒæ°S ó©H Rƒé©dG ºgPÉà°SCG ∫õæe ‘
,á«∏ª©dG º¡JÉ«M ‘ IÒÑc äÉMÉ‚ Gƒ`` ≤≤M ¿CG ó©Hh ,á°SGQódG

,»YÉªàL’Gh …OÉŸG QGô`` ≤à°S’G Gƒ≤≤Mh ,Ö°UÉæŸG ™aQCG Gƒ`` dÉfh
øe ∞aCÉàj º`` ¡æe πc ≥`` ØW á∏eÉéŸGh á`` «ëàdG äGQÉ`` ÑY ó`` ©Hh
.ôJƒàdG øe ÒãµdG º¡d ÖÑ°ùJ »àdG IÉ«◊Gh πª©dG •ƒ¨°V
øe Gk ÒÑc Ék ≤jôHEG πªëj OÉY ºK ,Ó«∏b

k º¡æY PÉà°SC’G ÜÉZh
,IôNÉa á«æ«°U ÜGƒcCG ,¿ƒdh πµ°T πc øe ÜGƒcCG ¬©eh ,Iƒ`` ¡≤dG
,∂«à°SÓH ÜGƒ`` cCGh ,…OÉ`` Y êÉLR ÜGƒ`` cGC h ÚeÓ«e ÜGƒ`` cCGh
∫Éª÷G ≈¡àæe ‘ â`` fÉc ÜGƒcC’G ¢`` †©Ña ,∫É`` à°ùjôc ÜGƒ`` cCGh
∑Éæg âfÉc Éªæ«H ,øªãdG á¶gÉH âfÉc ºK øeh ,Ék fƒdh Ék ª«ª°üJ
.äƒ«ÑdG ô≤aCG ‘ √óŒ …òdG ´ƒædG øe ÜGƒcCG
ºµæe óMGh πc Ö`` °ü«d ,Gƒ∏°†ØJ :¬`` HÓ£d PÉà°SC’G ∫É`` b
Ék µ°ù‡ ÚéjôÿG ø`` e óMGh πc äÉH ÉeóæYh .Iƒ`` ¡≤dG ¬°ùØæd
á∏«ª÷G ÜGƒcC’G ¿CG ºà¶M’ πg :Gk Oó› PÉà°SC’G º∏µJ ,Üƒ`` µH
20
ÜGƒcC’G ºàÑæŒ º`` µfCGh ,ºcQÉ«àNG É`` ¡«∏Y ™bh »àdG »`` g §≤a
ƒg Ée ¤EG º`` µæe óMGƒdG ™`` ∏£àj ¿CG »`` ©«Ñ£dG ø`` ªa ?á`` jOÉ©dG
ºàæc Ée ,ôJƒàdGh ≥`` ∏≤dG ºµd ÖÑ°ùj Ée §Ñ°†dÉH Gò`` gh ,π`` °†aCG
≈∏Y ºàaÉ¡J ºµæµdh ,ÜƒµdG ¢ù«dh Iƒ¡≤dG ƒg Ó©a k ¬«dEG á`` LÉëH
ºµæe óMGh πc ¿CG â¶M’ ∂dP ó©Hh ,áæ«ªãdG á∏«ª÷G ÜGƒcC’G
.øjôNB’G …ójCG ‘ »àdG ÜGƒcCÓd Ék ÑbGôe ¿Éc
áªµëdG

áfÉµŸGh ∫ÉŸGh áØ«XƒdG ¿EÉa ,Iƒ¡≤dG »g IÉ«◊G âfÉc ƒd
IÉ«◊G …ƒ– äGhOCG Oô› »gh ,ÜGƒcC’G »g á«YÉªàL’G
ÉeóæYh ,Ò``¨àJ ’ É¡``°ùØf ≈≤ÑJ (Iƒ¡≤dG) IÉ``«◊G á``«Yƒfh
´Éàªà``°S’G á``°Uôa ™«``°†f ÉæfEÉa ,Üƒ``µdG ≈``∏Y §``≤a õ``côf
ÜGƒ``cC’ÉH ΩÉ``ªàg’G Ωó``©H ºµë``°üfCG º``K ø`èh ,Iƒ``¡≤dÉH
.Iƒ¡≤dÉH ´Éàªà°S’ÉH ºµë°üfCG ∂dP ∫óHh ,ÚLÉæØdGh
∑Éæ¡a ,¿hÒ``ãµdG É``¡æe ÊÉ``©j á`àBG √ò``g á``≤«≤◊G ‘
≠∏H Éª¡e ¬``«a ƒg É`è ≈∏Y ˆG ó``ªëj ’ ¢``SÉædG ø`è ´ƒ``f
ICGôeG êhõàj ,øjôNB’G óæY Ée Ék ªFGO ÖbGôj ¬fC’ ;ìÉ``‚ øe
øe πªLCG ICGôeG êhõ``J √ÒZ ¿CG Gk ó≤à©e π¶j ¬``æµdh ,á``∏«ªL
Ék Yƒf ¬``°ùØæd Ö∏£jh º©£ŸG ‘ áYƒª› ™e ¢ù∏éj ,¬``àLhR
k ,ΩÉ©£dG øe Ék æ«©e
π¶j ¬fEÉa ,¬Ñ∏W É``Ã ´Éàªà``°S’G øe ’óHh
øe .√ƒÑ∏W Ée âÑ∏W »æà«d :∫ƒ≤jh ,øjôNB’G ¥ÉÑWC’ Ék ÑbGôe
áLÉ◊G ¿hO íæe øe ˆG ∑É``ÑM ÉŸ ô¶æJ ¿CG ∂``°ùØæd ∫ó©dG
.ÚdOÉ©dG ∫óYCG ƒg º©æŸÉa ,º©ædG øe ∑ÒZ óæY ÉŸ ô¶æ∏d
21
?ÜOC’G ¬ª∏YCG πg
á«– ¬«∏Y »`` ≤∏«d ;Ò¨°üdG ¬µ°ûc ó`` æY ∞≤j Ωƒ`` j πc ‘

¬æµdh ≥∏£æjh ,É¡æªK ™aójh ,á∏°†ØŸG ¬àØ«ë°U òNCÉjh ,ìÉÑ°üdG
ìÉÑ°U πc ‘h ,á«ëàdG ∂∏J ≈∏Y ™FÉÑdG øe OôH Ék bÓWEG ≈¶ëj ’
™aójh á∏°†ØŸG ¬àØ«ë°U òNCÉj ôNBG ¢üî°T √QGƒéH ∞≤j Ék ` `°†jCG
äQôµJh ,πLôdG ∂`` dòd Ék Jƒ°U ™ª°ùj ’ É`` æÑMÉ°U øµdh ,É`` ¡æªK
¬àØ«ë°U ò`` NCÉj πc .Ú°üî°ûdG Ú`` H ∂°ûµdG ΩÉ`` eCG äGAÉ`` ≤∏dG
’ ºµHCG ôNB’G ¢üî°ûdG ¿CG É`` æÑMÉ°U øXh ,¬≤jôW ‘ »`` °†Áh
≈∏Y âHôj º`` µHC’G ∂dP óLh …òdG Ωƒ`` «dG AÉ`` L ¿CG ¤EG ,º`` ∏µàj
k
?∂°ûµdG ÖMÉ°U ≈∏Y á«ëàdG »≤∏J GPÉŸ :ÓFÉ°ùàe º∏µàjh ,¬Øàc
ΩÉjC’G º¶©e ‘ â`` æch ,á«°VÉŸG ™«HÉ°SC’G ∫Gƒ`` W ∂à©HÉJ ó≤∏a
.á«eƒ«dG ∂àØ«ë°U …Î°ûJ âfCGh ,∂H »≤àdCG
:∫É≤a ?á«ëàdG ¬«∏Y »≤dCG ¿CG ‘ á°VÉ°†¨dG Éeh :πLôdG ∫É≤a

Gk PEG :∫Éb ,’ :ÉæÑMÉ°U ∫É≤a ?IóŸG ∂∏J ∫GƒW Gk OQ ¬æe â©ª°S πgh
ÖÑ°ùdG Éeh :ÉæÑMÉ°U ¬dCÉ°ùa ?ÉgOôj ’ πLQ ≈∏Y á«ëàdG »`` ≤∏J ⁄np
πLQ -∂°T ÓH- ¬fCG ó≤àYCG :∫É`` ≤a ?∂jCGôH á«ëàdG Oôj ’ ¬`` fCG ‘
Gk PEG :ÉæÑMÉ°U ∫É≤a .á«ëàdG ¬«∏Y »≤∏Jo ¿CG ≥ëà°ùj ’h ,ÜOC’G π«∏b
ÊójôJ πg :ÉæÑMÉ°U ∫Éb .º©f :∫Éb !?ÜOC’G π«∏b ∂jCGQ ‘ ƒg
22
∫ƒ¡d πLôdG âµ°ùa ?ÜOC’G ¬ª∏YCG ΩCG ,ÜOC’G á∏b ¬æe º∏©JCG ¿CG
.áeó°üdG
áªµëdG

nâ«r ``°ùn er CGn ∞``
n «r cn nâër Ñn ``°Ur CGn ∞``
n «r cn
Ëôµn dG Op GDƒn ao ‘ sOƒo ``dG ¢So ôrp ¨jn És‡p
23
IOófi ájhGR øe
‘ Ék ©FGQ Ék ` `°SQO º¡ª∏©j ¿CG OGQCG AÉ`` æHCG á`` ©HQCG π`` Lôd ¿Éc
º¡Jô¶f ø`` µJ ’h ,á`` Yô°ùH QƒeC’G ≈`` ∏Y Gƒ`` ªµëj ’CG :IÉ`` «◊G
Iôé°T óLƒJ å`` «M ,ó«©H ¿Éµe ¤EG º`` ¡∏°SQCG ∂dòd ;á`` «ë£°S
øH’G Ögòa ,¬d Iôé°ûdG ∞°üj ¿CG º¡æe πc øe Ö∏Wh ,IÒÑc
‘ ådÉãdGh ,™«HôdG ‘ ÊÉ`` ãdG ÖgPh ,AÉà°ûdG π`` °üa ‘ ÈcC’G
º¡à∏MQ øe GhOÉ`` Y ÉeóæYh ,∞`` jôÿG ‘ ô`` ¨°UC’Gh ,∞`` «°üdG

.√BGQ Ée ∞°üj ¿CG º¡æe πc øe Ö∏Wh ,Ék ©e º¡©ªL Ió«©ÑdG
∫Éb Éªæ«H .áaÉLh á`` ë«Ñb âfÉc Iôé°ûdG ¿EG :∫hC’G ∫É`` ≤a
,ådÉãdG ø`` H’G Öé©Jh ,AGô`` °†Nh ábQƒe â`` fÉc É`` ¡fEG :≈`` fÉãdG
‘ ájÉZ hóÑJh ,á`` ∏«ªL áëFGQ äGP OhQƒ`` H IÉ£ë É¡fEG :Ó`k ` FÉb
É¡fEG :Ék ` `≤∏©e ,ΩÓµdG ô¨°UC’G ø`` H’G ≈¡fCGh !∫É`` ª÷Gh á`` YhôdG
º¡eÓc Gk ô`` °ùØe ÜC’G ìô`` °ûa .IÉ`` «◊Gh QÉªãdÉH á`` Ä«∏e â`` fÉc
;∞∏àfl º°Sƒe ‘ Ö`` gP º¡æe Óc k ¿C’ ;í`` «ë°U ¬fCÉH Ék ` `©«ªL
hCG º°Sƒe ‘ ¢`` üî°T hCG Iôé°T ≈`` ∏Y ºµ– ¿CG Ö`` éj ’ ∂`` dòd
πc ô°ùîà°ùa ,AÉ`` à°ûdG âbh ‘ âª∏°ùà°SG GPEÉ` à ,¬æ«©H ∞`` bƒe
IôªãŸG IÉ«◊Gh ,∞«°üdG ‘ ™FGôdG ¢`` SÉ°ùME’Gh ,™«HôdG ∫ÉªL
.∞jôÿG ‘ »àdG
24
áªµëdG
Ú©e º``°Sƒe ‘ ∂``d çó``ëj iò``dG ⁄C’G ´ó``J ’
ºµ– ’h ,º``°SGƒŸG á``«≤H ‘ ìôØdG ô``°ùîJ ∂``∏©éj
¿CG ∫hÉ``Mh ,óMGh ô``¡¶e hCG ∞``bƒe ‘ IÉ``«◊G ≈``∏Y
ˆG ¿C’ ; IôŸG
q ±hô¶dGh áÑ©°üdG ∞bGƒŸG ¥ƒa È©J
.π°†aCG IÉ«Mh ≈∏MCG Ék JÉbhCG ∂d ó©j

25
ÖbGƒ©dG áaô©e
¿ƒJCÉj øjòdG QÉéàdG ¬«a ™`` ªéàj ¢ù∏› ¤EG ICGôeG äAÉ`` L
äQÉ°TCÉa ,º`` ¡d áMGÎ°SG ƒgh ,º¡©FÉ°†H ™`` °Vƒd ¿Éµe πc ø`` e
¿EG Gk Ò`` N :∫Éb É¡æe Üô`` b ÉŸh ,É`` ¡«dEG º`` góMCG ΩÉ`` ≤a ,É`` gó«H
∂«£YCÉ°ùa ‹ É¡àeób ¿EG ,á`` eóN ∂æe ójQCG :âdÉb ,ˆG AÉ`` °T
¤EG ÖgP »LhR :âdÉb ?áeóÿG ´ƒ`` f Ée :∫Éb ,Gk QÉæjO øjô°ûY
:∫Éb ,¬æY ÈN äCp É` `j hCG ™Lôj ⁄h ,äGƒ`` æ°S ô°ûY òæe OÉ`` ¡÷G
Ögòj ÓLQ k ójQCG :â`` dÉb ,ˆG AÉ°T ¿EG á`` eÓ°ùdÉH ¬`` ©Lôj ˆG
¿CG ójQCG »æfEÉa ,»`` æ≤∏£j ºK ,É¡LhR ÉfCG :∫ƒ`` ≤jh ,»`` °VÉ≤dG ¤EG
ÉŸh ,∂©e ÖgPCÉ°S :∫Éb ,äÉjôNC’G AÉ°ùædG πãe ¢û«YCGh êhõ`` JCG
Iô°†M É`` `j :ICGô`` ŸG âdÉb ,¬eÉeCG ÉØ`` `bhh »`` °VÉ≤dG ¤EG É`` Ñ` ` gP
¿B’Gh ,äGƒ`` æ°S ô°ûY òæe »`` æY ÖFÉ¨dG »LhR Gò`` g ,»`` °VÉ≤dG
.»æ≤∏£j ¿CG ójôj
∫Éb ,º©f :π`` LôdG ∫Éb ?É`` ¡LhR âfCG π`` g :»°VÉ≤dG ∫É`` ≤a
»°VÉ≤dG ∫É`` b ,º©f :π`` LôdG ∫Éb ?É`` ¡≤∏£J ¿CG ó`` jôJCG :»`` °VÉ≤dG
Iô°†M Éj ,º©f :ICGôŸG âdÉb ?¥Ó£dÉH á`` «°VGQ âfCG πgh :ICGôª∏d
.≥dÉW »g :πLôdG ∫Éb ,É¡≤∏W Gk PEG :πLô∏d »°VÉ≤dG ∫Éb ,»°VÉ≤dG
⁄h ,äGƒæ°S ô°ûY »æY ÜÉZ πLQ ,»°VÉ≤dG Iô°†MÉj :ICGôŸG âdÉb
,¥Ó£dG á≤Øfh äGƒæ°S ô°ûY á≤Øf ójQCG ;»H ºà¡j ⁄h ,»∏Y qn ≥`` Øæj
?É¡«∏Y ≥ØæJ ⁄h ,É¡àcôJ GPÉŸ :πLô∏d »°VÉ≤dG ∫Éb
26
‘ ICGôŸG √ò`` g »æà©bhCG ó`` ≤d :¬°ùØf çóëj ,π`` LôdG ∫É`` b

k ` ¨°ûe âæc :»°VÉ≤∏d ∫É`` b ºK ,á`` ∏µ°ûe
∫ƒ°UƒdG ™«£à°SCG ’h ,’ƒ`
,πLôdG ∫Éb ,á≤Øf QÉ`` æjO »ØdCG É¡d ™aOG :»°VÉ≤dG ∫É`` b ,É`` ¡«dEG
,‹ á∏«M ’ øµdh ,Êƒæé°Sh Êhó∏÷ äôµfCG ƒd :¬°ùØf çóëj
»ØdC’G ICGôŸG äòNCGh É`` aô°üfG ºK ,»°VÉ≤dG Iô°†M É`` j ™aOCÉ°S
á∏µ°ûe ‘ ™`` bh ób πLôdÉa ,Gk QÉ`` æjO ø`` jô°ûY ¬à£YCGh ,QÉ`` æjO
≈∏Y âdõf •É«°ùdG ’EGh ,¬`` Hòc øe A»°ûH ìƒ`` Ñj ¿CG ™`` «£à°ùj ’
.Ék °†jCG QÉéàdG ÚH ¬à©ª°S â£≤°Sh ,√ô¡X

áªµëdG
.¬ÑbGƒY º∏©J ’ Ék Ä«°T π©ØJ ’h ,ÜòµJ ’
27
ôëÑdG áª‚
u»∏eôdG Å`` WÉ°ûdG ≈∏Y ¿É`` «°ûÁ É¡«HCG ™`` e á∏Ø£dG â`` fÉc
án ∏«d âr q `Ñg »`` àdG áp Ø°UÉ©dG Qo É`` KBG âfÉch ,»∏MÉ°ùdG É`` ª¡à«H Üôb n
ôëÑdG áª‚ äÉfGƒ«M øe ±’B l Gh ±’B l G PEG ,Gvó` `L ák ë°VGh ¢ùeCG
Gk ó«©H »JÉ©dG êƒŸG o É¡H ≈eQ ób ,»ÑgòdG qp ÅWÉ°ûdG ≈∏Y Iô`` °ûàæe
,ÒNC’G ¬p ≤en Qn ‘ ôo ` `NB’G É¡°†©Hh o ,âq`«e É¡æe ¢†©H ,√É`` «ŸG øY
äÉª‚
p ióMEG á`` ≤«bôdG Égó«H Êƒ`` æL πµ°ûHh á∏Ø£dG äò` r ` NCG
ó©H â¡ŒGh ,ô`` ëÑdG ¤EG É¡JOÉYCGh ,ák ` `«M âdGRÉe »àdG ô`p ` ëÑdG
ó«©Jo Gòµg â«≤Hh ,ôëÑdG ‘ Ék ` `°†jCG É¡àeQh ,iôNC’G ƒëf ∂`` dP
±’B p ’G äÉÄep ≈∏Y ák ≤Ø°T ;»µÑJ »gh ,ôëÑdG ¤EG âYÉ£à°SG É`` e
π©ap »©«£à°ùJ ød ,Iõ`` jõ©dG »àæHG :ÓFÉb k ÉgƒHCG É`` gQOÉH .É¡æe
ô«q ¨jo ød -äGô`` °û©dÉH âfÉc ƒd ≈àM- É`` ¡°†©H PÉ≤fEG ¿EG . mA»`` °T
p ’G ™p bGƒdG øe Ék Ä«°T
!IÉ°SCÉŸG √ò¡d º«dC
»æ©j ’ ób :á≤K πµH âdÉbh ,É¡«HCG Üƒ°U âæÑdG äQGó`` à°SG
áp ªéæ∏d »æ©j ¬æµdh ,áæ«µ°ùŸG áp ªéædG √p ò¡d …PÉ≤fEG Ék Ä«°T ⁄É©∏d
,o¬∏c ¢UÓÿGh
n ,o¬` `∏c ôn ª©dG »`` æ©j ¬fEG ,Ò`` ãµdG An »°ûdG É`` ¡°ùØf
.É¡∏c É«fódGh
áªµëdG
.Ωn Ós¶dG nø©n ∏r fn ¿r CGn ør ep Òl Nn ák ©n ªr °Tn nóbƒ
p fo ¿Cr G
28
ÉæJÉ«M
oå«M ,™bGƒŸG øep ™bƒe
m ¤EG äGAÉ°ûfE’G …ôjóe óo MCG ÖgP n
,É°ùfôa ‘ áªî°†dG ÊÉ`` ÑŸG óMCG ó««°ûàH
p ¿ƒeƒ≤j ∫É`` ªq ©dG n¿Éc
πeÉ©dG ¬«∏Y Oq ôa ?π©ØJ GPÉ`` e :¬dCÉ°Sh ∫Éª©dG óMCG øep ÜÎ`` bGh
√ò¡H áp Ñ∏°üdG Qp ÉéMC’G Ò`` °ùµàH ΩƒbC k ,á«Ñ°üY á`` ≤jô£H
o G :ÓFÉb
,∫Éªq ©dG ¢ù«FQ
o ‹ ∫É` n ` b Éªc ,É¡Ñ«JÎH Ωƒ`` bCGh ,á`` «FGóÑdG ä’B
p ’G
.ô◊Gqp Gòg ‘ Ék bôY Öo Ñq °üJCGh

¬dCÉ°Sh ,ô`` NBG mπeÉY ¤EG Ö`n ` gPh ,äGAÉ°ûfE’G ôo ` `jóe ¬`` côJ
√òg pπ«µ°ûàH ΩƒbC
o G ÉfCG :ÊÉ`` ãdG πeÉ©dG tOQ ¿Éµa ,¬°ùØf ∫GDƒ` `°ùdG
QÉéMC’G ™ªq Œo ∂dP ó©Hh ,É¡dÉª©à°SG øµÁ o ™£ m bp ¤EG QÉ`` éMC’G
Ék fÉ«MCGh ,Ö©à
l eo πl ªY ƒgh ,…QÉª©ŸG
q ¢Sóæ¡ŸG
p äÉ£«£îJ Ö°ùM n
»àLhRh É`` fCG »°û«Y äƒ`n ` b ¬æe Öò ` °ùcCG »æµdh ,π`` ∏ŸG »`` æÑ«°üj
.πªY ¿hO øe πq XCG ¿CG øep πo °†aCG …óæY Gògh ,…O’hCGh
¬dCÉ°Sh ,å`` dÉK πeÉY
m ¤EG äGAÉ`` °ûfE’G ôo jóe Ö`n ` gP É`` gó©H
Ò°ûj ƒgh ,ÓFÉbk ,¬`` «∏Y ådÉãdG πo eÉ©dG Oqn ô`` a ,πª©j Éªq Y Ék ` `°†jCG
.ÜÉë°S áp ëWÉf Ap ÉæÑH ΩƒbC
o G ÉfCG !?∂°ùØæH iôJ ’CG :≈∏YCG ¤EG
áªµëdG
,á``«HÉéjE’G á``jhGõdG ø`è Qƒ`èCÓd Ék ``ªFGO ô``¶fG
r
,π©ØJ É``ª«a ∂``°ùØf §``Ñ–o ’h ,¬``∏ª©J É``Ã ™``qà“h
.πª©J âfCGh ,º°ùàÑJ ¿CG ∂æe ≥ëà°ùJ IÉ«◊Éa
29
Ék ≤Ñd øc
ÊEG{ : ˆG ∫ƒ°SQ ∫Éb :âdÉb ÚæeDƒŸG ΩCG á°ûFÉY øY
q pâ`` æc GPEGh ,á`` «°VGQ »`` æY pâ`` æc GPEG º`` ∏YC’
:âdÉb ,≈`` Ñ°†Z »∏Y
,á«°VGQ »æY pâæc GPEG ÉeCG{ :∫É≤a z?∂dP ±ô©J øjCG øe{ : oâ∏≤a
ÜQh ’ : pâ∏b ≈Ñ°†Z âæc GPEGh ,óªfi ÜQh ,’ :Údƒ≤J ∂fEÉa
’EG ôégCG Ée ,ˆG ∫ƒ°SQ Éj ˆGh ,πLCG{ : oâ∏b :âdÉb ,zº`` «gGôHEG
.z∂ª°SG
áªµëdG
ø`èh ,Ió``MGh IÒ``Jh ≈``∏Y Ò``°ùJ ’ IÉ``«◊G ¿EG
äÓµ°ûeh äÉaÓNh ºgÉØJ Aƒ``°S çóëj ¿CG »©«Ñ£dG
á∏µ°ûe …CG çhóM óæY ≈``°ùæf ’CG Öé«a ,¢SÉædG ÚH
ÜGOBGh ,±ô``°üàdG ø``°ùMh ,á``bÉÑ∏dGh ÜOC’G ≥``∏N
.øjôNB’G ™e πeÉ©àdGh ,çóëàdG
30
π◊Ghá∏µ°ûŸG
‘ CGóÑJ á«FÉ°†ØdG É`` °SÉf ádÉch âfÉc É`` ªæ«H :∫hC’G ∫É`` ãŸG
√òg ,IÒÑc á∏µ°ûe º¡à¡LGh »LQÉÿG AÉ°†Ø∏d äÓMôdG õ«¡Œ
á£°SGƒH áHÉàµdG Gƒ©«£à°ùj ød AÉ°†ØdG OGhQ ¿CG ‘ πãªàJ á∏µ°ûŸG
øe §≤°ùj ød È◊G ¿CG ≈æ©Ã ,á«HPÉ÷G ΩGó©fG ÖÑ°ùH ΩÓbC’G
?¿ƒ∏©Øj GPÉªa ,∫GƒMC’G øe ∫ÉM …CÉH ¥QƒdG ≈∏Y º∏≤dG

äGƒæ°S ô°ûY ƒëf äôªà°SG äÉ°SGQóH GƒeÉb :á∏µ°ûŸG π◊
Ék ª∏b GhQƒ£«d ;Q’hO ¿ƒ«∏e ô°ûY »æKG øe Ì`` cCG Gƒ≤ØfCGh ,á∏eÉc
Gòg ¢ù«d ,á`` «HPÉ÷G ΩGó©fG á`` dÉM ‘ áHÉàµdG ™`` «£à°ùj Ék ` àÉL
,∫Éà°ùjôµdG ≈àM ¢ù∏eCG í£°S …CG ≈∏Y Ék °†jCG áHÉàµdGh πH ,§`` ≤a
.ájƒÄe áLQO áÄe çÓK ¤EG π°üJ IQGôM áLQO ‘ áHÉàµdGh
,É¡°ùØf á`` ∏µ°ûŸG ¢`` ShôdG ¬LGh É`` eóæY :π`` jóÑdG π`` ◊G
k ¢`` UÉ°UQ ΩÓ`` bCG ΩGóîà°SG GhQô`` b á`` WÉ°ùÑH º`` ¡fEÉa
øY ÓjóH
.áaÉ÷G ΩÓbC’G
ºî°V ¿ƒHÉ°U ™æ°üe ‘ ¿ÉHÉ«dÉH Iôe äGP :ÊÉãdG ∫ÉãŸG
CÉÑ©J ⁄ »àdG áZQÉØdG ≥jOÉæ°üdG »gh ,IÒ`` Ñc á∏µ°ûe º¡à¡LGh
∞°ûµd ¿ƒ`` ∏©Øj GPÉªa ,Ö`` «∏©àdG ‘ CÉ£î∏d Gk ô`` ¶f ;¿ƒ`` HÉ°üdÉH
!?ICÉÑ©ŸG ≥jOÉæ°üdG øe áZQÉØdG ≥jOÉæ°üdG
31
á©°TC’ÉH πª©j RÉ¡L áYÉæ°üH ¿ƒ«fÉHÉ«dG ΩÉ`` b :á∏µ°ûŸG π◊

,≥jOÉæ°üdG π`` NGóH ¿ƒHÉ°üdG ø`` Y ∞°ûµ∏d ¢ü°üfl ,á`` «æ«°ùdG
k Gƒæ«q Yh ,º«∏°ùàdG º°ù≤H ≥jOÉæ°üdG êhôN §N ΩÉeCG √ƒ©°Vhh
’ÉªY
.RÉ¡÷G É¡Ø°ûc »àdG áZQÉØdG ≥jOÉæ°üdG OÉ©HEÉH Gƒeƒ≤«d ;Gk OóL
ÉeóæY ≥HÉ°ùdG øe ô¨°UCG ô`` NBG ™æ°üe ‘ :πjóÑdG π`` ◊G
á«fhÎµ«dEG á`` MhôÃ Gƒ`` JCG º`` ¡fEÉa ,É`` ¡°ùØf á`` ∏µ°ûŸG º`` ¡à¡LGh
É¡¡«LƒJ ”h ,ÆQÉØdG ¥hóæ°üdG ¿Rh Ö°SÉæj ÉÃ É¡Jƒb Gƒ£Ñ°Vh
§≤°ùj å`` «ëH ,º«∏°ùàdG º`` °ù≤H ≥`` jOÉæ°üdG êhô`` N §`` N ¤EG
»g ∂∏Jh ,AGƒ¡dG ´ÉaófG π©ØH ¬°ùØf AÉ≤∏J øe ÆQÉØdG ¥hóæ°üdG
.á«≤£æŸG áé«àædG
áªµëdG
á∏µ``°ûŸG ¤EG ô¶æJ ’h ,á∏µ``°ûŸG πM ¤EG ô``¶fG
á∏µ°ûŸG øjCÉa ,ô°ùjC’Gh §«°ùÑdG π◊G ‘ ôµa ,É¡°ùØf
¢SÉfCG ∑Éæg !á∏µ°ûe ∑Éæg óLƒJ ’ ¬fCG á∏µ°ûŸG ?Gk PEG
,á∏¡``°Sh ájôë``°S ¥ô£H äÓµ``°ûŸG π``M ‘ ¿ƒ``YQÉH
’ ø`è äÓµ``°ûŸG ≥``∏N ‘ ¿ƒ``YQÉH ¿hô``NBG ∑É``ægh
.á∏µ°ûe
32
QGô≤dÉH ∫Ó≤à°S’G
¬æe ádhÉfi ‘ Ék ÑjôZ Ék ` `Ñ∏W ájô≤dG πgCG øe ‹GƒdG Ö`` ∏W
ºgÈNCGh ,ájô≤dG ¬H ô“ …ò`` dG ´ƒ÷Gh §ë≤dG ô£N á`` ¡LGƒŸ
ICGôeGh πLQ πc ≈∏Yh ,ájô≤dG §°Sh ‘ Gk ÒÑc Gk Qór bp ™°†«°S ¬fCÉH
óMGh πc ™`` °†j ¿CG •ô°ûH ,Í`` ∏dG øe Ék Hƒc Qó`r ` ≤p dG ‘ ™`` °†j ¿CG
.óMCG √ógÉ°ûj ¿CG ÒZ øe √OôØÃ ÜƒµdG
π«∏dÉH ≈Øqn îJ º`` ¡æe πc ,‹GƒdG Ö`` ∏W á«Ñ∏àd ¢SÉædG ´ô`` g

‹GƒdG íàa ìÉÑ°üdG ‘h ,Qó≤dG ‘ ¬°üîj …òdG ¢SCÉµdG Ö`` µ°Sh
óéj ⁄h ,AÉŸÉH CÓàeG Qó≤dG ?ógÉ°T GPÉeh ?ó`` Lh GPÉªa Qó≤dG
k AÉŸG á«YôdG øe óMGh πc ™`` °Vh GPÉŸ ?Í∏dG øjCG ,Ék ` `æÑd
øe ’óH
GPEG) :¬°ùØf ‘ ∫Éb á«YôdG ø`` e óMGh πc ¿CG ƒg ÖÑ°ùdG ?Í`` ∏dG
Í∏dG á«ªc ≈`` ∏Y ôKDƒj ød ¬`` fEÉa ,AÉŸG øe Gk ó`` MGh Ék Hƒc â`` ©°Vh
¿CG »æ©j Gògh .(Qó≤dG ‘ ájô≤dG πgCG É`` ¡©°†«°S »àdG ,IÒÑµdG
óMGh πch ,ó∏ÑdG ídÉ°üe ájÉYQ ‘ √Ò`` Z ≈∏Y óªàYG óMGh πc
óMGh πch ,√ÒZ É¡«a ôµa »àdG É`` ¡°ùØf á≤jô£dG ‘ ôµqn a º`` ¡æe
áé«àædGh ,Í∏dG øe ’óH k Ak Ée Öµ°S …òdG ó«MƒdG ¬fCG øX º¡æe
ºY
qn ´ƒ÷G :»`` JB’Éc âfÉc äÉaô°üàdG √ò`` g ÖÑ°ùH âKóM »`` àdG
âbh º¡æ«©j É`` e Ghóéj ⁄h ,º¡æe ÒãµdG äÉ`` eh ,ájô≤dG √ò`` g
.äÉeRC’G
33
áªµëdG
k
äÉaô°üJ ≈∏Y óªà©J ’ ,Ó≤à°ùe ∂aô°üJ π©LG
øe π©LG ,∂``JGQGôb PÉ``îJG ‘ º¡cƒ∏``°Sh ø``jôNB’G
,º¡JÉaô°üJ ‘ ™«ª÷G ¬H …óà≤j Ék cƒ∏``°S ∂JÉaô°üJ
.á©FGQ èFÉàædG ¿ƒµà°Sh
34
âª°üdÉH òr ∏o Jn ’
,ôëÑdG ¢VôY ‘ áæ«Ø°S ‘ ¢SÉædG øe áYƒª› ∑Éæg ¿Éc

√ƒà©ŸG Gòg ΩÉb ,QGòfEG ≥HÉ°S ¿hOh ICÉéah ,√ƒà©e ¢üî°T º¡©eh
π©ØJ GPÉŸ :√ƒdCÉ°S É`` Ÿh !¬d ¢ü°üîŸG ¿ÉµŸG ‘ áæ«Ø°ùdG ô`` ØëH
‹ ¢ü°üîŸG ¿ÉµŸG ‘ AÉ°TCG Ée πªYCG ¿CG ‘ wôM ÉfCG :∫Éb ?∂dP
GPÉe !‹ ƒg Éª«a πNóàj ¿CÉH óMC’ íª°SCG ødh ,áæ«Ø°ùdG √òg ‘

?ádÉ◊G √òg ‘ Gƒ∏©Øj ¿CG ¢SÉædG ‘ ¢VÎØj
≈æ©ªa ,¬H ¢UÉÿG ¿ÉµŸG ‘ AÉ°ûj Ée π©Øj √ƒcôJ º`` g ¿EG
πµJG GPEGh ,¬`` ©e ¿ƒ`` JƒÁ ±ƒ°Sh ,¿ƒ`` bô¨j ±ƒ`` °S º¡fCG ∂`` dP
±ƒ°S …ÒZ ¿EG :¬`` °ùØf ‘ ∫Ébh ,ôNB’G º¡°†©H ≈`` ∏Y º`` ¡°†©H
Ghó–G ºg ¿EGh ,óMCG ÖLGƒdÉH Ωƒ≤j ’ ób ¬fEÉa ,ÖLGƒdÉH Ωƒ≤j
º¡fCG Gòg ≈`` æ©ªa ,¬à£N ò«ØæJ ø`` e √ƒ©æeh ,Ék ©«ªL Gƒ`` ∏NóJh
Ék ©«ªL Gƒ∏Nóàj ¿CG Ö`` LGƒdG øªa Gòd ;äƒŸG ø`` e ¿ƒéæj ±ƒ`` °S
k Iƒ≤dG ΩGóîà°S’ Ghô£°VG ¿EGh ≈àM ,¬©æŸ
.´ÉæbE’G øe ’óH
35
áªµëdG
Éª¡e ÅWÉÿG ∑ƒ∏``°ùdG á¡LGƒe ‘ âª``°üdÉH ò∏J ’
∫hÉM ,øjô``°SÉÿG ÈcCG âfCG ¿ƒ``µJ É``Ãôa ,√Qó``°üe ¿Éc
Å Ä } :¤É``©J ∫É``b ,√Ò``«¨J ™«£à``°ùJ É`è Ò``«¨J
:π``≤J ’h |Î Í Ì Ë ÊÉ È Ç Æ
.óMCG ¬H Ωƒ≤j ’ Ö``LGƒdÉH GPEGh (ÖLGƒdÉH Ωƒ≤«``°S …ÒZ)

,√ó«H √Ò¨«∏a Gk ô``µæe ºµæe iCGQ ø`è{ : ˆG ∫ƒ``°SQ ∫É``b
∞©°VCG ∂dPh ,¬Ñ∏≤a ™£à°ùj ⁄ ¿EÉa ,¬fÉ°ù∏Ña ™£à°ùj ⁄ ¿EÉa
.ô°†J
q ⁄ Ée ôMq âfCGh z¿ÉÁE’G
36
∞bGƒŸG Ö©°UCG
á¨∏dG º`` ∏©e ¿Éc É`` ªæ«H ,á`` «FGóàH’G ¢`` SQGóŸG ió`` MEG ‘
,¿Éëàe’G äÉHÉLEG ¥GQhCG ´Rƒj »FGóàH’G ÊÉãdG ∞°ü∏d á«Hô©dG
,PÉà°SCG Éj âëª°S ƒd :∫ƒ≤j √ò«eÓJ óMCÉH GPEÉa ,¬ëë°U ¿CG ó©H
ΩÉeCG CÉ£N áeÓ©H ô°ûJ ⁄ â`` fCGh Iô°ûY øe á«fÉªK »`` àLQO ¿EG
â°ü≤fCG ÒÑ©àdG ‘ ∂`` àLQO ¿EG :PÉà°SC’G ¬«∏Y Oôa ,á`` HÉLEG …CG
Iô°ûY …CG ,É¡∏c áLQódG ójQCG ÊEG :ò«ª∏àdG ∫É≤a ,ÚàLQO ∂`` æe

,á∏eÉc áLQódG òNCÉj ¿CG ≈`` ∏Y Gk ô°üp eo ò«ª∏àdG ¿Éch Iô`` °ûY øe
¬Ø°UƒH ,√ò«ª∏J êôëj ’CG PÉ`` à°SC’G OGQCÉa ,¬ª∏©e ∫OÉéj ò`` NCGh
GPEG :¬d ∫É`` ≤a ,π°üØdG ‘ Ú¨HÉædGh ø`` jõ«ªàŸG ò«eÓàdG ó`` MCG
…ó– ÜÉH øe) á`` ∏eÉc áLQódG ∂`` ∏a ,áæ÷G ÜGôJ äô`` °†MCG
.(á∏eÉc áLQódG òNCG ΩóYh ÖdÉ£dG
.ÜGÎdÉH Aƒ∏‡ ¢ù«µH ¬ª∏©Ÿ ò«ª∏àdG ≈JCG πÑ≤ŸG Ωƒ«dG ‘h
Éªc áæ÷G ÜGôJ Gòg :ò«ª∏àdG ¬«∏Y Oô`` a ?Gòg Ée :º∏©ŸG ∫É≤a
≈∏Y »°û“ »eCG â∏©L :¬«∏Y Oôa !?¬Jô°†MCG ∞«c ∫É≤a !âÑ∏W
ÉæJÈNCG ób âfCGh ,¢ù«µdG Gòg ‘ ∂`` d ¬à©ªL ºK øeh ,ÜGÎ`` dG
QÉ«N øe º∏©ŸG ΩÉeCG ¿Éc É`` ªa ,äÉ¡eC’G ΩGóbCG â– á`` æ÷G ¿CG
AÉØNEG º∏©ŸG ™£à°ùj ⁄h ,á∏eÉµdG áLQódG ò«ª∏àdG »`` £©j ¿CG ’EG
.√ò«ª∏J AÉcòH ¬HÉéYEG
37
áªµëdG
É¡H ô``“ »àdG ∞``bGƒŸG Ö©``°UCG ¿CG Gk ó``«L ô``còJ
â©ÑJGh ,É¡«a ±ô``°üàdG âæ``°ùMCG GPEG GvóL á∏¡``°S »g
.É¡LÓYh É¡MôW ‘ πãeC’G Üƒ∏°SC’G
38
ôur µa
Iô°TÉÑe AGƒ¡dG ≈∏Y ∫GDƒ°S åH ” äÉYGPE’G ióMEG ‘

,É¡«©ªà°ùŸ áYGPE’G É¡eó≤J á≤HÉ°ùe ¬Ø°UƒH ,Ú©ªà°ùª∏d
√Gƒàfi …òdG ∫GDƒ°ùdG øY áHÉLEÓd áª«b IõFÉL ∑Éæg âfÉch
:»JB’Éc
äÉ°ü°üîJ ‘ AÉ`` ª∏Y á`` ©HQCG πªëj OÉ`` £æe ∑É`` æg ¿Éc
⁄ÉYh ,∂`` ∏a ⁄ÉYh ,AÉ`` «ª«c ⁄É`` Yh ,AÉjõ«a ⁄É`` Y :á`` Ø∏àfl

º¡à¡LGhh ,ífÎj OÉ£æŸG CGóH QGòfEG ≥HÉ°S ¿hOh Ik CÉéah ,AÉ`` «MCG
Gƒ∏jÉëàj »µd ;AÉª∏©dG óMCG »eQ º¡eõ∏j íÑ°UCGh ,IÒÑc á∏µ°ûe
AÉª∏©dG øe …CG :ƒ`` g ∫GDƒ°ùdGh º`` ¡°ùØfCÉH Gƒéæjh ,á`` ∏µ°ûŸG ≈∏Y
√òg øe ¢ü∏îà∏d ;¬`` «eQ Öéj OÉ`` £æŸG ô¡X ≈∏Y ø`` jOƒLƒŸG
?ºcô¶f ‘ á∏µ°ûŸG
IõFÉ÷ÉH Rƒ`` Ø∏d Gvó` `L IÒ`` ãc ä’É`` °üJG á`` YGPE’G â`` ≤∏J
»ª∏Y π«∏– á`` HÉLEG πc ™`` e ¿Éch ,∫GDƒ` `°ùdG Gò`` ¡d á`` °ü°üîŸG
AÉª∏©dG Ú`` H øe ¬«eQ º`` àj ±ƒ°S …òdG ⁄É`` ©dG QÉ`` «àNG Ö`` Ñ°ùd
ƒg øe ∂jCGQ ‘ â`` fCGh ,OÉ£æŸG ô`` ¡X ≈∏Y øjOƒLƒŸG á`` ©HQC’G
?¬«eQ Öéj …òdG ⁄É©dG
PEG ,äGƒæ°S â°S ÉgôªY á`` ∏ØW Ö«°üf øe âfÉc á`` HÉLE’G
!Ék fRh º¡∏≤KCG »eôf :âdÉb áWÉ°ùÑH
39
áªµëdG
á``≤jô£H ô``µØf ¿CG IÒ``ãc ¿É``«MCG ‘ É``æeõ∏j
Éæ¡LGƒJ »``àdG äÓµ``°ûª∏d ∫ƒ∏M OÉ``éjE’ ;á``«©«ÑW
øe πFÉW ∑É``æg ¢ù«d PEG ,π«``°UÉØJ ‘ ¢``VƒÿG ¿hO
.πM ¿hO øe äÓµ°ûŸG ójOôJ
40
A»°ûdG áª«b
,∫ÉjQ áÄe ¢`` ùªN äGô°VÉëŸG ió`` MEG ‘ ô`` °VÉëŸG ™`` aQ
∫É≤a ,º¡jójCG ø`` jOƒLƒŸG º`` ¶©e ™aQ ?√ò`` g ójôj øe :∫É`` bh
ΩÉ≤a ,Gòg π©aCG ¿CG ó©H øµdh ,ºµæe Gk óMGh É¡«£YCG ±ƒ°S :º¡d
…ójC’G âdGRÉeh ?Égójôj øe :º¡dCÉ°S ºK øeh ,ábQƒdG á°ûeôµH
≈∏Y Oƒ≤ædG ≈eôa ,Gò`` g â∏©a ƒd GPÉe ,Ék æ°ùM :∫É≤a ,á`` ©ØJôe
áî°ùàe »gh É`` ¡©aQ ºK øeh ,¬FGòëH É`` ¡°ùYóH ΩÉbh ,¢`` VQC’G

?Égójôj ∫GRÉe ºµæe øe :º¡dCÉ°Sh ,ÜGÎdÉH áÄ«∏eh
GƒfƒµJ ¿CG Ö`` éj :∫É`` ≤a ,á`` ãdÉK Iô`` e …ó`` jC’G â`` ©ØJQÉa
ºàdRÉªa ,Oƒ`` ≤ædÉH â`` ∏©a Éª¡e ƒ`` gh ,Ék ª«b Ék ` `°SQO ºàª∏©J ó`` b
áÄe ¢ùªN âdGRÉe »¡a ,É¡àª«b ‘ ¢`` ü≤æJ ⁄ É¡fC’ ;É`` ¡fhójôJ
¢ûªµæfh ,¢VQC’G ≈∏Y §≤°ùf ÉæJÉ«M øe IójóY äGôe ‘ .∫ÉjQ
ÖÑ°ùH hCG ÉgÉfòîJG »àdG äGQGô≤dG ÖÑ°ùH ™LGÎfh ,Éæ°ùØfCG ≈∏Y
Éª¡e Éæd áª«b ’ ¬fCÉH É`` ¡æ«M ô©°ûæa ,ÉæH §«– »àdG ±hô`` ¶dG
’CG ∫hÉëa ,õ«‡ ¢üî°T ∂fC’ ;∂`` àª«b ó≤ØJ ’ âfCÉa ,π`` °üM
≈∏Y É¡dÓ¶H »≤∏J ¢ùeC’G ∫ÉeBG äÉÑ«N ´óJ ’ ,Gk óHCG ∂dP ≈°ùæJ
.ó¨dG ΩÓMCG
41
áªµëdG
∂°ùØæd ÎNÉa ,âfCG √Oó– Ée »g A»°ûdG áª«b
!º«≤dG π°†aCG
42
á≤Ñ°ùŸG AGQB’G
;É«dÉ£jEG ¤EG ôØ°ùdG ¢UÉî°TC’G óMCG Qôb ΩGƒYCG á©°†H πÑb
CGôb á∏MQ πc πÑb ¬JOÉ©ch ,á«bóæÑdGh ÉehQ QÉKBG º¶YCG IógÉ°ûŸ
âØdh ,äGòdÉH ÚàæjóŸG Ú`` JÉg øY IÒãc á«MÉ«°S Ék ` `Ñàch ádOCG
á£«ëŸG ´QGƒ°ûdG ‘ ∫ƒéàdG ø`` e ôjòëàdG IÌc É¡æ«M ¬gÉÑàfG
Ωƒj äGPh (»æ«eÒJ ≈YóJh) ÉehQ ‘ á°ù«FôdG QÉ£≤dG á£ëÃ
IôcòJ ≥jó°üàd ;äGòdÉH á£ëŸG ∂`` ∏J ¤EG Ögòj ¿CG ¬`` «∏Y ¿Éc

.¬©e âfÉc »àdG »HhQhC’G QÉ£≤dG
…OÉæj áÄ«¡dG ÖjôZ ÜÉ°ûH ÅLƒa »°ùcÉàdG øe ¬dhõf Qƒah
,á£ëŸG ƒëf ≈£ÿG ´ô°SCGh ¬∏gÉŒ ¬æµdh ,É¡ª¡Øj ’ á¨∏H ¬«∏Y
,™ØJôe äƒ°üH ¬«∏Y ñGô°üdGh ¬Ø∏N Ò°ùdG ‘ ÜÉ°ûdG ô`` ªà°SÉa
Ék jOÉæe ¬Ø∏N ÜÉ°ûdG iôéa ,iôL ºK ∫hôg ¿CG ’EG ¬æe ¿Éc Éªa
∞bh ÚMh ,ó`` jôj GPÉe á`` aô©Ÿ ∞bƒà∏d ô`` £°VG ≈`` àM ,Ió`` ëH
,Ö°VÉZ äƒ°Uh á«Ñ°ü©H çó`` ëàj òNCG Iô°TÉÑe ¬eÉeCG ÜÉ`` °ûdG
¬à¶Øfi √AÉ£YEG ójôj ¿Éc ÚM ‘ ,¬d ¬∏gÉŒ ≈∏Y ¬eƒ∏j ¬fCÉch
.IôLC’G IQÉ«°S øe ¬dhõf Qƒa ¬æe â£≤°S »àdG
áªµëdG
óëj
q á≤Ñ``°ùŸG AGQB’G »æÑJh ,ºKEG ø¶dG ¢†©H ¿EG
.≥«°V √ÉŒG ‘ √ô°üëjh ,ÉfÒµØJ øe
43
πaÉ¨àdG ≥∏o No
»àdG á∏Ø◊G AÉ¡àfG ó`` ©H É¡LhR A»› áLhõdG äô`` ¶àfG

áYÉ°S ∞°üf ºK ,≥FÉbO ô`` °ûY äôe ,ôNCqn ÉJ ¬æµd ,É¡«dEG â`r ` «n `Yop O
ºK ,¿ƒ°übÉæàj ¿hƒ`` YóŸG CGóHh ,¬`` «∏Y É≤ØJG …òdG óYƒŸG ≈`` ∏Y
GƒfÉc øjòdG IƒYódG ÜÉë°UCGh »g ’EG n≥Ñj ⁄h á∏eÉc áYÉ°S äôe
âfCG øjCG !»¡dEG Éj ,Ö©Jh ¥ÉgQEG øe º¡«∏Y GóH Ée ™e É¡fƒ∏eÉéj
ó«YGƒŸÉH Ωõ`` à∏j ’ ¬fEG !∑ô`` NCÉàH »æLô– Ék ` `ªFGO !?»LhR É`` j
IQÉ«°ùdG âÑcQh ô°†M Gk ÒNCG ,πéÿG øe »µHCG äóc ó≤d ,Ék JÉàH
áª∏µH É¡ªa íàØJ ¿CG π`` Ñbh ,Ö°†¨dG øe ∞ŒôJ »gh ,á`` Yô°ùH
…Î°û«d ;ájQÉŒ äÓfi á©Ñ°S ≈∏Y ôq e ób ¬fCÉH É¡LhR ÉgÈNCG
º∏a ,´ƒf OƒLCG QÉàîj ¿CG π°†Øj ¬fC’h ,¬`` àÑ∏W …òdG RÉ¡÷G É¡d
Gòg √óæY ó`` Lƒa πfi ôNBG π°Uh ≈`` àM ,èàæe …CG ¬`` ©æ≤j ø`` µj
?∂HƒcQ óæY ¬d â¡ÑàfG πg ,∞∏ÿG ‘ ¬fEG ,RÉ¡÷G
ƒg GPEGh ,»Ø∏ÿG ó`` ©≤ŸG ≈∏Y ™HÉb ƒg GPEÉa ,¬«dEG â`` àØàdG
!∂Ñ∏b Ö«WCG É`` e ,õjõ©dG »LhR Éj âfCG Ú`` µ°ùe ,Ék eÉ“ É`` ¡Ñ∏W
óæY »æLôMCG Ék ` `°†jCG ¬`` æµd !Êó©°ùJ ≈`` àM ÒãµdG ∫ò`` ÑJ º`` ch
k äôµa ,á≤jÉ°†àe ÊCG √ÈNCG ¿CG óH ’h ,»HQÉbCG
¬àÑJÉY ¿EG ,Ó«∏b
,»àÑZQ á«Ñ∏Jh …OÉ`` ©°SEG á«¨H ,¬Ñ©Jh √RÉ‚EÉH ó«©°S ƒ`` gh ,¿B’G
±ƒ°Sh ,¬Jƒ°U ™aôj ¿CG ø`` µÁh ,√ƒØ°U ôµYCÉ°S »`` æfCG ∂°T Óa
44
,â–QG âµ°Sh â«°VÉ¨J ¿EGh ,êGõŸG …ôµ©àe ∫õæŸG ¤EG ™Lôf

.π©ØdÉH áLhõdG ¬JQÉàNG Ée Gògh ,ÒN ≈∏Y Éæàæ«Ø°S â°†eh
áªµëdG

¬`èp ƒb ‘ óm «q ``°ùH t»``Ñ¨dG ¢``ù«d
n
»``Hp É``¨``àn ` ŸG ¬``èp ƒ```b nó``«``°``S sø``µ``d
45
á∏µ°ûŸG OóM
Ωƒj äGPh ,OÉ`` à©ŸG ÉgQÉ°ùe ‘ á`` ∏aÉ◊G »`` °†“ Ωƒ`` j πc
k ø`` jÎŸG ÜQÉ≤j º`` î°V πLQ É`` ¡«dEG ó`` ©°U
ƒd Éªc hó`` Ñjh ,’ƒW
:ºî°†dG ìÉ°U ºK ,áeQÉ°U Iô¶æH ≥FÉ°ùdG ≥eQ ,Ék ` `YQÉ°üe ¿Éc
º∏a ,√ó`` ©≤e ≈∏Y ¢ù∏L º`` K ,ôcGòàdG á`` ª«b ™`` aój ’ (¿ƒ`` L)
Ωƒ«dG ‘ h,™bGƒdG ô`` eC’ÉH »°VQh ,¬æe Ék ` àƒN ;≥FÉ°ùdG ¬`` °ûbÉæj
.™aódG ¢†aQh (¿ƒL) ó©°üa ,ó¡°ûŸG QôµJ ≥MÓdG

(¿ƒL) Öcôj Ωƒj πc ,∫Gƒ`` æŸG Gòg ≈∏Y ∫É◊G ô`` ªà°SGh
√òg QGôµJ ø`` e ÜÉÄàcÉH ≥`` FÉ°ùdG Ö«°UCÉa ,™`` aój ’h á`` ∏aÉ◊G
πªëàj ó©j ⁄h ,ΩƒædG ≈∏Y IQó≤dG ó≤ah ,É¡d πM ¿hO ∞`` bGƒŸG
,ΩÉ°ùLC’G ∫É`` ªµd ÖjQóJ õ`` côe ¤EG ΩÉª°†f’G Qô`` ≤a ,ó`` jõŸG
¢ùØædG øY ´ÉaódG äÉ`` °VÉjQ ™«ªLh ,hOƒ÷Gh ¬«JGQÉµdG º`` ∏©Jh
¢ùMCGh ,¿Éc Éªc π`` jõ¡dG ≥FÉ°ùdG ∂dP ó©j ⁄h ,∫É`` à≤dG ¿ƒæah
.¬°ùØf øY ΩÉàdG ≈°VôdÉH
,á∏aÉ◊G ¤EG ºî°†dG (¿ƒ`` L) ó©°U ≥MÓdG ô`` ¡°ûdG ‘h
™aój ød :ìÉ°Uh ,É¡°ùØf á`` eQÉ°üdG √ô¶ædÉH ≥FÉ°ùdG ‘ ¥ó`` Mh
,áYô°ùH á∏aÉ◊G ≥FÉ°ùdG ∞bhCG ,IôcòàdG áª«b (¿ƒL) º«YõdG
(¿ƒL) ¿C’ ;¢TÉgófÉH (¿ƒL) Oôa !?’ ⁄h :¬¡Lh ‘ ñô`` °Uh
.á∏aÉ◊G Üƒcôd ÊÉ› ∑GÎ°TG ¬jód ºî°†dG
46
áªµëdG
ÉgOƒLh øe ócCÉJ á∏µ°ûe …CG πM ‘ ´hô°ûdG πÑb
k G
!!Ó°UC

47
áÑ©∏dG
¥Ó◊G ¢`` ùª¡a ,á`` bÓ◊G π`` fi ¤EG Ò`` ¨°U ódh π`` NO
.∂d âÑKCG ÉfCGh ô¶àfG ,⁄É©dG ‘ ódh ≈ÑZCG Gòg :¿ƒHõ∏d
iOÉfh ,iôNC’G ó«dG ‘ Ék °ù∏a 25h ój ‘ Ék ªgQO ¥Ó◊G ™°Vh
.≈°ûeh Ék °ù∏a 25 `dG ódƒdG òNCÉa ,Ú¨∏ÑŸG ¬«∏Y ¢VôYh ,ódƒdG
πc ‘h ?Gk óHCG º∏©àj ’ ódƒdG Gòg :∂d πbCG ⁄CG :¥Ó◊G ∫Éb
.¬°ùØf ôeC’G Qôµj Iôe

øe Ék LQÉN ó`` dƒdG πHÉb π`` ëŸG øe ¿ƒ`` HõdG êôN É`` eóæY
,¬æe Ωó≤àa ,ódƒdG ∫CÉ°ùj ¿CG IÒ◊G ¬à©aóa ,Ëôc ¢ùjB’G πfi
!?ºgQódG òNCÉJ ’h ,Iôe πc Ék °ù∏a 25`dG òNCÉJ GPÉŸ :¬dCÉ°Sh
»¡àæJ º`` gQódG ¬«a ò`` NBG …ò`` dG Ωƒ`` «dG ¿C’ :ó`` dƒdG ∫É`` b
!áÑ©∏dG
áªµ`ëdG
á``°Vƒ©ÑdÉa ,√ô¨``°U ≈``∏Y Gk Ò¨``°U ¿ô≤ëà``°ùJ ’
.ó°SC’G á∏≤e »eóJ
48
»°üî°ûdG ´ÉÑ£f’G
IóëàŸG äÉj’ƒdÉH É`` Jƒ°ùæe á©eÉL ‘ Ék eÉY ø`` jô°ûY πÑb

‘ »eƒj πµ`` °ûH ¬eÉ©W ∫hÉ`` æàj ÜÓ£dG ó`` MCG ¿Éc á`` «µjôeC’G
¢†©Hh ñÉÑ£dG ∞≤j ¿Éc ΩÉ©£dG ÊGƒ°U ∞∏Nh ,ÜÓ£dG ¬«aƒH
QÉ«àNGh ±ô`` ¨n dG ≈∏Y ÜÓ£dG Ió`` YÉ°ùŸ ;¬«aƒÑdG ‘ Ú`` ∏eÉ©dG
,º©£ŸG ‘ πª©J ,áàeõàe á∏eÉY É¡æ«M ¬gÉÑàfG âØ∏a ,¥ÉÑWC’G
,Ék °†jCG ¬àgôc É`` ¡fCG ¢VÎaGh ,Iô`` ¶f ∫hCG øe É¡gôc ó`` b ¿Éch

.âª°üH RGõÄª°T’Gh â≤ŸG äGô¶f ¿’OÉÑàj Ék ªFGO ÉfÉch
¿CG ’EG É`` ¡æe ¿Éc É`` ªa ,IOÉ`` M Iô¶æH É`` ¡≤eQ Ωƒ`` j äGPh
âfCG πg :¬fPCG ‘ â°ùªgh ,¬°ü«ªb ábÉ«H ¬àµ°ùeh ,¬æe âHÎbG
∂æë°U ‘ ¬∏ª– É`` ªa ,QòMG Gk PEG :â`` dÉ≤a ,º©f :∫Éb ?º`` ∏°ùe
.Üƒàµe ƒg Éªc ô≤H º◊ ¢ù«dh ,ôjõæN º◊
áªµëdG
»``°üî°ûdG ´ÉÑ£f’G øe ¢UÉî``°TC’G ≈∏Y ºµ◊G
.CÉk £N ¿ƒµj Ée Ék ÑdÉZ ádOC’G øe IOôéŸG ∞bGƒŸGh
49
ø¶dG ¢†©H
ô“Dƒe Qƒ°†◊ IƒYO Ú«µjôeC’G Ú«°SÉeƒ∏HódG óMCG ≈≤∏J
≈∏Y ¢ù«°SGƒ÷G Üô`` M ¬«a â`` fÉc â`` bh ‘ ,ƒ`` µ°Sƒe ‘ ‹hO
¬JQòM ∑Qƒjƒ«f QÉ`` £e ¬JQOÉë π`` Ñbh ,ÚÑfÉ÷G ÚH É`` gó°TCG
,¬«∏Y ¿ƒ°ù°ùéà«°S ¢`` ShôdG ¿CG øe á«µjôeC’G á`` «LQÉÿG IQGRh
.â°üæàdG Iõ¡LCÉH Å∏àÁ ÖfÉLC’ÉH ¢UÉN ¥óæa ‘ ¬fƒ©°†«°Sh
åëÑj CGó`` H ≈àM ,¥óæØdG ‘ ¬`` àaôZ πNO ¿EG É`` e Gò`` µgh
á°Sƒ°SóŸG äÉ`` fƒahôµ«ŸGh ,á`` eƒYõŸG â`` °üæàdG Iõ`` ¡LCG ø`` Y
πNGO ≈àMh πH ,»°SGôµdG πNGOh äÉÑª∏dG ¥ƒah äÉMƒ∏dG ∞`` ∏N
,∂dP øe A»`` °T OÉéjEG ø`` e ¢SCÉ«j OÉc Ú`` Mh ,¬`` °ùØf ¿ƒ`` Ø∏àdG
Údhó›) Ú«fó©e Úµ∏°S OƒLh ßMÓa ,ô`` jô°ùdG â– ô¶f
ø≤jCÉa ,á«Ñ°ûÿG á`` aô¨dG á«°VQCG ø`` e ¿GRÈj (Éª¡°†©H ∫ƒ`` M
,ájƒb á°TÉªc ô°†MCG ¿CG ’CG ¬`` æe ¿Éc Éªa ,¬àdÉ°V ≈∏Y ÌY ¬`` fCG
πÑb Ék «FÉ¡f É`` ¡©£b ºK ,¢†©H øY É¡°†©H ∑Ó`` °SC’G ∂Øj CGó`` Hh
IQÉØ°U ™ª°S É`` e ¿ÉYô°S ¬æµdh ,ΩÉ`` æ«d √ô`` jô°S ¤EG ¬`` Lƒàj ¿CG
,»∏Ø°ùdG ≥HÉ£dG ø`` e Ék NGô°Uh OÉéæà°SG äGƒ`` °UCGh ,±É`` ©°SE’G
Öàµe ‘ ∞XƒŸG ¬`` HÉLCÉa ,çóM ÉªY ∫CÉ°ù«d ;á`` YÉª°ùdG ™aôa
πØ°SCG á≤∏©ŸG á`` ØéædG â£≤°S ,…ó`` «°S Éj ≥`` ∏≤J ’ :∫É`` Ñ≤à°S’G
.»µ«é∏ÑdG ÜhóæŸG ¢SCGQ ≈∏Y ∂àaôZ
50
áªµëdG
ô``°üëj ¬fEG π``H ,§≤a Ék ``ªKEG ¢``ù«d ø``¶dG ¢``†©H
.ÅWÉNh ≥«°V √ÉŒG ‘ ÉfÒµØJ

51
πª©dG ¿É≤JEG
Ö∏Wh ,áKÓãdG √AGQRh ∂`` ∏ŸG ≈Yóà°SG ΩÉjC’G ø`` e Ωƒj ‘
Ögòjh Ék °ù«c òNCÉj ¿CG ô`` jRh πc øe Ö∏W ,Ék ÑjôZ Gk ô`` eCG º`` ¡æe
∞∏àfl ø`` e ∂∏ª∏d ¢ù«µdG Gò`` g CÓ` `ª«d ;ô`` °ü≤dG ¿É`` à°ùH ¤EG
‘ óMCÉH Gƒæ«©à°ùj ’CG º`` ¡æe Ö∏W Éªc ,´hQõdGh QÉªãdG äÉ`` Ñ«W
øe AGQRƒdG Üô¨à°SG ,ôNBG óMCG ¤EG Éghóæ°ùj ’CGh ,áª¡ŸG √ò`` g
,¿Éà°ùÑdG ¤EG ≥∏£fGh ,¬°ù«c º¡æe óMGh πc òNCGh ,∂∏ŸG Ö`` ∏W

øe ™ªéa ,∂∏ŸG »°Vôj ¿CG ≈∏Y ¢UôM ó≤a ∫hC’G ôjRƒdG É`` eCÉa
Ö«£dG Òîàj ¿Éch ,√OƒLCGh ∫ƒ°üëŸG π°†aCG ø`` e äGôªãdG πc
.¢ù«µdG CÓe ≈àM QÉªãdG øe ó«÷Gh
ójôj ’ ∂`` ∏ŸG ¿CÉH Ék ©æà≤e ¿Éc ó`` ≤a ,ÊÉ`` ãdG ôjRƒdG É`` eCG
ÚÑà«d ;QÉªãdG ¢`` üëØj ød ¬fCGh ,¬`` °ùØæd É¡LÉàëj ’h ,QÉ`` ªãdG
ôqn ëàj ⁄h ,∫ÉªgEGh π°ùµH QÉªãdG ™ªéH ΩÉ≤a ,A…OôdG øe ó«÷G
ÉeCG ,≥ØJG ÉªØ«c QÉªãdÉH ¢`` ù«µdG CÓe ≈àM ,ó°SÉØdG øe Ö`` «£dG
¢ù«µdG iƒàëÃ ºà¡j ±ƒ°S ∂∏ŸG ¿CG ó≤à©j º∏a ,ådÉãdG ô`` jRƒdG
.QÉé°TC’G ¥GQhCGh ÜÉ°ûYC’Gh ¢ûFÉ°û◊ÉH ¢ù«µdG CÓªa ,Ó°UC k G
™e ,áKÓãdG AGQRƒdÉH ≈JDƒj ¿CG ∂∏ŸG ôeCG ≥MÓdG Ωƒ«dG ‘h
∂∏ŸG ôeCG ∂∏ŸÉH AGQRƒ`` dG ™ªàLG Éª∏a ,Égƒ©ªL »`` àdG ¢SÉ«cC’G
,IóM ≈∏Y wπc ,ºgƒæé°ùjh áKÓãdG AGQRƒdG GhòNCÉj ¿CÉH Oƒæ÷G
52
øé°S ‘ ô¡°TCG áKÓK Ióe ¬©e …òdG ¢ù«µdG ™e º¡æe óMGh πc

,ÜGô°ûdGh πcC’G º¡æY ™æÁ ¿CGh ,óMCG ¬«a º¡«dEG π°üj ’ ó`` «©H
É¡©ªL »àdG QÉ`` ªãdG äÉÑ«W øe πcCÉj òNCÉa ∫hC’G ô`` jRƒdG É`` eCÉa
¢TÉY ó≤a ÊÉ`` ãdG ôjRƒdG ÉeCGh ,á`` KÓãdG ô¡°TC’G â°†≤fG ≈`` àM
§≤a í∏°U Ée ≈∏Y Gk óªà©e ,á∏«M á∏bh ≥«°V ‘ áKÓãdG Qƒ`` ¡°ûdG
πÑb Ék YƒL äÉe ó≤a ådÉãdG ôjRƒdG ÉeCG ,É¡©ªL »àdG QÉªãdG ø`` e
.∫hC’G ô¡°ûdG »°†≤æj ¿CG

áªµëdG
¿Éà``°ùH ‘ ¿B’G âfCÉa ?âfCG ´ƒf …CG øe ∂``°ùØf ∫CÉ``°SG
hCG ,á``Ñ«£dG ∫ÉªYC’G ø`è ™``ªŒ ¿CG á``jôM ∂``d ,É``«fódG
¿CG ∑ƒ∏ŸG ∂∏e ôeCÉj ÉeóæY Gk óZ øµdh ,áã«ÑÿG ∫ÉªYC’G
,∑óMh º∏¶ŸG ≥«°†dG øé°ùdG ∂dP ‘ ,∑Èb ‘ øé°ùJ
»àdG ∫É``ªYC’G äÉÑ«W Ò``Z ∂©Øæj ±ƒ``°S ó≤à©J GPÉ``ªa
.É«fódG ∂JÉ«M ‘ É¡à©ªL
‘ Gk óZ π©Øæ``°S GPÉe :Qô≤fh Éæ``°ùØfCG ™e ¿B’G ∞``≤f

èFÉàf ¬``©Ñàj ,πª©dG ¿É``≤JEG ¿CG Ék ``ªFGO ô``còJh ?Éææé``°S
¬«YGhO â``fÉc É``ª¡e ∂∏ªY ¿É``≤JEÉH ∂``«∏Y Gò``d ;á``©FGQ
GPEG Öëj ˆG ¿EG{ : ˆG ∫ƒ``°SQ ∫Éb ó≤a , ¬HÉÑ``°SCGh
k ºcóMCG πªY
.z¬æ≤àj ¿CG ÓªY
53
ìÉéædG
á≤HÉ°ùe ‘ ∑QÉ°T Éª∏c ,IõFÉL ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ´QGõe Oƒqn ©J
ÜÉÑ°SCG ‘ ¬°ûbÉfh ,»Øë°U ¬∏HÉb ΩÉjC’G óMCG ‘h ,ájƒæ°ùdG IQòdG
IQòdG QhòH ∫OÉÑàj ´QGõŸG ¿CG »Øë°üdG º∏Y ó≤a ,ΩÉY πc √Rƒa
âfCGh ,∂fGÒ÷ Ió«÷G QhòÑdG »£©J ∞«c :¬dCÉ°ùa ,¬fGÒL ™e
?á≤HÉ°ùŸG ‘ ∂fƒ°ùaÉæ«°S º¡fCG º∏©J
ÜƒÑM πª– í`` jôdG ¿CG ,…ó`` «°S Éj º`` ∏©J ’CG :´QGõ`` ŸG Oq Q
ÊGÒL ´Qõj Éeóæ©a ?ô`` NBG ¤EG π≤M øe É`` ¡H »≤∏Jh ,ìÉ`` ≤∏dG
≈∏Y AGƒ`` ¡dG ‘ IôKÉæàŸG ìÉ`` ≤∏dG Üƒ`` ÑM ô`` KDƒà°S á`` ÄjOQ Gk Qhò`` H
»£YCG ¿CG ó`` H Óa Gk ó«L ’ƒ°üfi
k ójQCG â`` æc GPEÉa ,‹ƒ`` °üfi
.QhòÑdG ´GƒfCG π°†aCG ÊGÒL
∞«c Gk ó«L ∑Qój ,Òãc É«fódG √òg ‘ √ÒZh ´QGõŸG Gò`` g
’EG Gk ó«L ’ƒ°üfi
k è`` àæj ø∏a ,IÉ«◊G √òg ‘ AÉ`` «°TC’G π`` YÉØàJ
.ó«L ∫ƒ°üfi êÉàfEG ≈∏Y ¬fGÒL óYÉ°S GPEG
áªµëdG
øªa ,IóYÉ≤dG √òg ≥Ñ£æJ IÉ«◊G »MÉæe πc ‘
≈∏Y øjôNB’G óYÉ°ùj ¿CG ¬«∏©a ΩÓ°S ‘ ¢û«©dG ójôj
,IOÉ©``°S ‘ ¢û«©dG ójôj ø`è ≈∏Yh ,ΩÓ``°S ‘ ¢``û«©dG
;IOÉ©``°S ‘ ¢û«©dG ≈∏Y ø``jôNB’G óYÉ``°ùj ¿CG ¬``«∏©a
.πµdG IOÉ©°ùH á£ÑJôe OôØdG IOÉ©°S ¿C’
54
CGƒ°SC’Gh Å«°ùdG
,ôjô°ùdG ≈∏Y á`` dÉ°SQ äóLƒa ,É¡àæHG á`` aôZ ΩC’G â`` ∏NO
:»JB’Éc ádÉ°SôdG ¿ƒª°†e ¿Éc ,ÚàØŒôe øjó«H É¡JCGôb
»æfCÉH ∑È`` NCG ,ø`` jójó°T ∞°SCGh Ωó`` æH ,á`` Ñ«Ñ◊G »`` eCG
,»≤«≤◊G Ö◊G ¬©e äóLh ó≤a ,ó`` jó÷G »≤jó°U ™e âHôg
¬«fPCG ‘ É¡©°†j »`` àdG •GôbC’G øe º`` ZôdÉH ,GvóL ∞«£d ƒ`` gh

,IÒÑµdG ¬àLGQOh ¬`` ª°ùL ≈∏Y IÒãµdG º`` °TƒdG ∫Éµ°TCGh ¬`` ØfCGh
ÉæfEG :‹ ∫ƒ≤j ƒgh ,π`` eÉM Ék °†jCG ÉfCÉa ,»eCG Éj §≤a Gòg ¢`` ù«dh
Ék ©e ¢û«©æ°S ÉæfCG ƒg Qôb Éªc ,IÉ«◊G ‘ GvóL øjó«©°S ¿ƒ`` µæ°S
óMCG Gògh ,»`` ©e O’hC’G øe ÒãµdG ÜÉ`` ‚EG ójôjh ,á`` HÉ¨dG ‘
πLCG øe ¬YQõæ°Sh ,…PDƒj ’ ¢û«°û◊G ¿CG ÊÈNCG ó≤d ,»eÓMCG
øëæa ,»eCG Éj »æÄªWG ,ÚjÉcƒµdG Éæfhó¡«°S øjòdG É`` æFÉbó°UCG
≥ëà°ùj ƒ¡a ,»Ñ«ÑM πLCG øe RójEÓd AGhO AÉª∏©dG óéj ¿CG ƒYóf
∞«c º∏YCGh ,áæ°S Iô°ûY ¢ùªN ¿B’G …ôªY ÉfCÉa ,»≤∏≤J ’ ,»eCG
.∑OÉØMCG ≈∏Y ‘ô©ààd ;∑QhRCÉ°S Ée Ωƒj ‘ ,»°ùØæH »æàYCG
á°ü∏îŸG ∂àæHG
:á«JB’G á¶MÓŸG É¡eC’ âæÑdG âÑàc ádÉ°SôdG ôNBG ‘
56
IÒ¨°üdG IÓ≤ŸG
¿Éch ,IÌµH ¬JQÉæ°üH ≥∏©j ∂ª°ùdG ¿Éc Gk OÉ«°U ¿CG ihô`` j
¬æe GƒWÉ°ûà°SG Ωƒj äGPh ,øjOÉ«°üdG ¬FÓeR ÚH ó°ùM ™°Vƒe
áµª°ùdÉH ßØàëj ®ƒ¶ëŸG OÉ«°üdG ¿CG Gƒ¶M’ É`` eóæY ,Ék Ñ°†Z
GƒNô°U ÉgóæY ,ôëÑdG ¤EG IÒÑµdG áµª°ùdG ™Lôjh ,IÒ`` ¨°üdG
!?ÒÑµdG ∂ª°ùdG »eôJ GPÉŸ !?¿ƒæ› âfCG πg !?π©ØJ GPÉe :¬«a
.IÒ¨°U IÓ≤e ∂∏eCG ÊC’ :OÉ«°üdG º¡HÉLCG ÉgóæY

áªµëdG
øëf ∞``°SCÓd øµd ,á``°ü≤dG √ò``g ¥ó``°üf ’ ó``b
QÉµaC’G »eôf PEG ,OÉ«``°üdG Gòg ¬∏©a Ée Ωƒ``j πc π©Øf
áæµªŸG ä’É``ªàM’Gh á``©FGôdG ΩÓ``MC’Gh IÒ``ÑµdG
Éædƒ≤Y ø`è ÈcCG É``¡fCG ≈∏Y É``fQƒ¡X ∞``∏N É``æMÉéæd
.OÉ«°üdG ∂dP IÓ≤e »g Éªc ,ÉæJÉ«fÉµeEGh
,…OÉŸG ìÉéædG ≈``∏Y §≤a ≥Ñ£æj ’ ô`èC’G Gòg
,á«ªgCG Ì``cCG ≥``WÉæe ≈``∏Y ≥Ñ£æj ¬``fCG ó``≤àYCG π``H
¿ƒµf ¿CGh ,™``bƒàf É‡ ÌcCG Öëf ¿CG ™«£à``°ùf ø``ëæa
πªLCG πµ°ûH ÉæJÉ«M ¢û«©f ¿CGh ,¬«∏Y øëf É‡ ó©°SCG
.¬H øeDƒJ Ée âfCÉa ,π«îàf É‡ á«∏YÉa ÌcCGh
57
á∏µ°ûŸG QÉ≤àMG
øe iƒµ°T RQƒ`` Jƒe ∫GÔL ácô°ûH ∑É`` «àfƒH áÑ©°T â`` ≤∏J
:»JCÉj Ée É¡°üf ,É¡FÓªY óMCG
’ ÉfCGh ,º`` µ«dEG É`` ¡«a ÖàcCG »`` àdG á«fÉãdG Iô`` ŸG »`` g √ò`` g
,ÉæJô°SCG ‘ Gk ó`` «∏≤J Éæjód ¿CG ™bGƒdG ø`` µdh ,OôdG Ωó©d º`` µeƒdCG
´ƒf øµd .á∏«d πc AÉ`` °û©dG ó©H á«∏ëà∏d Ëôc ¢`` ùjB’G ∫hÉæJ ƒ`` gh
OGôaCG ÚH âjƒ°üJ çó`` ëj å«M ,á∏«d πc ∞∏àîj Ëô`` c ¢ùjB’G

,á∏«d πc ‘ ¬dhÉæàæ°S …òdG Ëôc ¢ùjB’G ´ƒf ≈∏Y Ék «eƒj Iô`` °SC’G
∑É«àfƒH IQÉ«°S AGô`` °ûH Gk ôNDƒe âªb ó≤a ,á∏µ°ûŸG øªµe É`` ægh
»JÓMQ â`` ëÑ°UCG Ú◊G ∂`` dP òæeh ,º`` µàcô°T ø`` e Ió`` jóL
ó≤a ,á∏µ°ûe πã“ Ëô`` c ¢ùjB’G AGô°ûd äÉæjƒªàdG ¤EG á`` «eƒ«dG
IQÉ«°ù∏d OƒYCGh ,É«∏«fÉa Ëôc ¢ùjBG …Î°TCG ÉeóæY »æfCG â`` ¶M’
¢ùjBG ´ƒf …CG âjÎ°TG GPEG ÉeCG ,IQÉ«°ùdG QhóJ ’h ,∑ôëŸG πª©j ’
Êƒbó°Uh ,GvóL ájOÉY IQƒ`` °üH QhóJ IQÉ«°ùdG ¿EÉa ,ôNBG Ëô`` c
.∫ƒbCG Éª«a Oq ÉL ÉfCG
π°SQCG á`` dÉ°SôdG √òg ∑É`` «àfƒH ácô°T ¢`` ù«FQ CGôb É`` eóæY
ÖMÉ°U OGQCÉa ,IQÉ«°ùdG ÖMÉ°U ∫õ`` æŸ áfÉ«°üdG »°Sóæ¡e óMCG
¢ùjB’G AGô°ûd √òNCÉa ,¬àjGhQ ¥ó°U ¢Sóæ¡ª∏d âÑãj ¿CG IQÉ`` «°ùdG
Qój ⁄ IQÉ«°ù∏d GOÉY ÉeóæYh ,É«∏«fÉa Ëôc ¢ùjBG iÎ°TGh Ëô`` c
58
áHôéàdG √òg QGôµJ Qô`` bh ,áfÉ«°üdG ¢Sóæ¡e Öé©J ,É`` ¡côfi

,∞∏àfl Ëôc ¢`` ùjBG ´ƒf QÉàîj ¿Éc á`` ∏«d πc ‘h ,∫É` m ` «d çÓ`` K
´ƒf …CG AGô°T ó`` ©H ájOÉY IQƒ°üH QhóJ IQÉ«°ùdG â`` fÉc π`` ©ØdÉHh
.É«∏«fÉØdG ´ƒf ’EG ,Ëôc ¢ùjB’G øe
Ée ≥jó°üJ ¢`` †aQh ,∂dP øe á`` fÉ«°üdG ¢Sóæ¡e Ö`` é©J
QGôµJ ‘ CGóHh ,∫GƒMC’G øe ∫ÉM …CÉH ≥£æª∏d ±Éæe m ¬fC’ ;√Gô`` j
áaÉ°ùª∏d á≤«bO äÉ¶MÓe π«é°ùJ ™e Ék «eƒj äÉæjƒªà∏d á`` ∏MôdG

ôÁ »àdG ´QGƒ°ûdGh ,¬©£≤j …ò`` dG øeõdGh ,Ék «eƒj É¡©£≤j »àdG
πch ,É¡H Ò°ùJ »`` àdG áYô°ùdGh ,IQÉ«°ùdÉH Oƒ`` bƒdG á«ªch ,É`` ¡æe
äÉfÉ«ÑdG π`` «∏– ó©Hh .äÉæjƒªàdG ¤EG á`` ∏MôdÉH ≥∏©àJ á`` eƒ∏©e
Ék àbh ¥ô¨à°ùj É`` «∏«fÉØdG Ëôc ¢ùjBG AGô`` °T ¿CG óLh É¡©ªL »`` àdG
™«H º°ùb ¿C’ ∂dPh ;Ëôc ¢ùjB’G øe ôNBG ´ƒf …CG AGô°T øe πbCG
ôHƒ°ùdG áeó≤e ≈a ™≤j âcQÉe ôHƒ°ùdG ≈a É«∏«fÉØdG Ëô`` c ¢ùjBG
´ƒædG »g É«∏«fÉØdG ¿C’ ;¬`` æe IÒÑc äÉ«ªc óLƒJ Éªc ,â`` cQÉe
.øFÉHõ∏d π°†ØŸGh »Ñ©°ûdG
á¡÷G ≈a ™`` ≤àa ,iôNC’G Ëô`` c ¢ùjB’G ´Gƒ`` fCG »`` bÉH É`` eCG
‘ ∫ƒWCG Ék àbh ¥ô`` ¨à°ùJ ºK øeh ,âcQÉe ô`` Hƒ°ùdG øe á`` «Ø∏ÿG
¿CG »gh ,á`` ∏µ°ûŸG πM øe áfÉ«°üdG ¢`` Sóæ¡e ÜÎbG ,É`` ¡FGô°T
,IÒ°üb Ióe É¡côfi ∞`` bƒJ ó©H iôNCG Iôe QhóJ ’ IQÉ`` «°ùdG
´ƒ°VƒŸG ¿CG …CG ,É«∏«fÉØdG Ëôc ¢`` ùjBG AGô°T óæY çóëj Ée ƒ`` gh
59
¢ùjB’G ´ƒ`` æH ¢ù«dh ,∑ôëŸG É`` ¡«a íjÎ°ùj »`` àdG IóŸÉH ≥`` ∏©àe
∑ôfi ¿CG »`` gh ,É`` ¡∏Mh á`` ∏µ°ûª∏d ¢`` Sóæ¡ŸG π`` °UƒJh ,Ëô`` c
Iôe ¬∏ªY …ODƒj ¿CG ™«£à°ùj ≈`` àM ,OÈ«d ;Ék àbh êÉàëj IQÉ`` «°ùdG
AGô°T óæY çóëj ’ Ée ƒgh ,IQÉ«°ùdG π«¨°ûJ IOÉYEG óæY iô`` NCG
‘É°VE’G âbƒdG øµd ,âbƒdG ô°ü≤d Gk ô¶f ;É`` «∏«fÉØdG Ëôc ¢ùjBG
iôNCG äÉ¡µf ≈∏Y ∫ƒ`` °üë∏d IQÉ«°ùdG ÖMÉ°U ¬`` bô¨à°ùj …òdG
.AóÑ∏d á«aÉc Ióe ∑ôëŸG ójÈàH íª°S Ëôc ¢ùjB’G øe
áªµëdG
ó¡÷G øe π«∏≤Ña ,hóÑJ Éªc â°ù«d Ék ÑdÉZ QƒeC’G
í``°†àJ ±ƒ``°S »ª∏©dG π«∏ëàdG øe A»``°T ™e ,âbƒdGh
.π°†aCG πµ°ûH IQƒ°üdG
60
√É«ŸG ôÄHh ¿É°ü◊G

É¡æµdh ,á≤«ªY √É`` «e ôÄH ‘ ÚYQGõŸG ó`` MCG ¿É°üM ™`` bh
ôKCG øe ⁄C’G ø`` e ójó°ûdG AÉµ`` ÑdÉH ¿É°ü◊G ¢`` û¡LCGh ,á`` aÉL
É¡dÓN ´QGõ`` ŸG ¿Éc ,äÉYÉ°S Ió`` Y Gòµg ô`` ªà°SGh ,•ƒ`` ≤°ùdG
?¿É°ü◊G ó«©à°ù«°S ∞«c ôµØjh ,∞bƒŸG åëÑj
k ôeC’G ¥ô¨à°ùj ⁄h
ób ¿É°ü◊G ¿CÉH ¬°ùØf ™æ≤jo »c ÓjƒW

AGô°T áØ∏µJ øe ÜÎ`` ≤J ¬LGôîà°SG áØ∏µJ ¿CGh ,GRk ƒéY í`` Ñ°UCG
,πjƒW øeR òæe áaÉL ô`` ÄÑdG ¿CG ÖfÉL ¤EG Gòg ,ôNBG ¿É`` °üM
.πµ°T …CÉH É¡eOQ ¤EG êÉà–h
‘ ¬JóYÉ°ùe º¡æe Ö∏Wh ,¬`` fGÒL ´QGõŸG iOÉf ,Gòµgh
ôÄÑdG øe ¢ü∏îàdG :óMGh ¿BG ‘ Ú`` à∏µ°ûe πëj »c ;ô`` ÄÑdG ΩOQ
∞jQGƒ÷Gh ∫hÉ`` ©ŸÉH ™`` «ª÷G CGóHh .¿É`` °ü◊G øaOh á`` aÉ÷G
,ôeC’G ÇOÉH ‘ .ô`` ÄÑdG ‘ É¡FÉ≤dEGh äÉjÉØædGh áHôJC’G ™`` ªL ‘
äƒ°üH π¡°üj ò`` NCG å«M ,…ôéj Ée á`` ≤«≤M ¿É`` °ü◊G ∑QOCG
¢ûgófG âbƒdG øe π«∏b ó©Hh .IóéædG Ö`` ∏Wh ⁄C’G √Dƒ∏Á ,∫ÉY m
.ICÉéa ¿É°ü◊G äƒ°U ´É£≤f’ ™«ª÷G
πNGO ¤EG ´QGõ`` ŸG ô¶f ∞jQGƒ÷G øe π«∏b Oó`` Y ó`` ©H PEG
k
!√ô¡X õ¡H ’ƒ¨°ûe ¿É°ü◊G óLh ó≤a ,√BGQ ÉŸ ≥©°U óbh ,ôÄÑdG
61
™ØJôjh ,¢VQC’G ≈∏Y √QhóH É¡«eôj áHôJC’G ¬`` «∏Y â£≤°S Éª∏µa
.≈∏YC’ IóMGh Iƒ£N QGó≤Ã ƒg
,ôÄÑdG πNGO ¤EG ñÉ°ShC’G »≤∏j πµdG ,∫É◊G ôªà°SG Gòµgh
,¢VQC’G ≈∏Y §≤°ùàa ,√ô`` ¡X õ¡«a ,¿É°ü◊G ô¡X ≈∏Y ™`` ≤àa
AπŸ áeRÓdG Ió`` ŸG ó©Hh .≈∏YCG ¤EG Iƒ£N Iƒ`` £N ™ØJôj å`` «M
IõØb õØb å`` «M ,¢VQC’G í`` £°S øe ¿É°ü◊G ÜÎ`` bG ,ô`` ÄÑdG
.ΩÓ°ùH ¢VQC’G í£°S ¤EG É¡H π°Uh á£«°ùH
áªµëdG
»µ∏a ,∂``«∏Y É¡dÉ≤KCGh É``¡YÉLhCÉH IÉ``«◊G »``≤∏J
≈àM ;¿É``°ü◊G π©a Ée π``ãÃ ∂«∏Y ,ÉØk «``°üM ¿ƒ``µJ
áÑ≤Y ádõæÃ »g Éæ∏HÉ≤J á∏µ``°ûe πµa ,É¡«∏Y Ö∏¨àJ
âª∏©J ó≤d ,≥∏≤J Óa ,ÉæJÉ«M ≥jôW ‘ IÌY ôéMh
¢†ØæJ ¿CÉH äÓµ``°ûŸG QÉHBG ≥ªYCG øe ƒéæJ ∞«c ƒ``à∏d
Iƒ£N ∂``dòH ™ØJôJh ,∑ô``¡X ø``Y äÓµ``°ûŸG √ò``g
.≈∏YC’ IóMGh
62
¿É≤JE’G
ÜÉë°UCG ΩÉ≤a ,É¡côfi π`` £©J IÒÑc áæ«Ø°S ∑É`` æg ¿Éc
Gk ÒÑN Ghô`` °†MCG ,Égƒë∏°üj »`` µd ;AGÈN QÉ`` °†MEÉH á`` æ«Ø°ùdG
GƒYóà°SÉa ,á∏©dG »g Ée ±ô©jo ⁄h ,IóFÉa ¿hO øµd ,ôNB’G Ö≤Y
áÑ«≤M ¬©e ô°†MCG ,øØ°ùdG ìÓ°UEG ‘ √ôªY ≈°†b Gk RƒéY ÓLQ k
∑ôëŸG ¤EG ÖgPh π°Uh ÚMh ,äGhOC’Gh Oó`` ©dÉH áÄ«∏e IÒÑc
øe ¿ÉæKG ∑É`` æg ¿Éch ,πØ°SCG ¤EG ≈`` ∏YCG ø`` e ábóH ¬`` °üëØàj

¿CG ¿É«æªàjh ,¬fÉÑbGôjh Rƒé©dG πLôdG ¿É©HÉàj áæ«Ø°ùdG ∑Ó`` e
.πª©∏d áæ«Ø°ùdG Oƒ©J »µd ;á∏©dG Éaô©j
ÖgP ,∑ôëŸG ¢üëØJ ø`` e Rƒé©dG πLôdG ≈¡àfG ¿CG ó`` ©H
≈∏Y Ahó¡H ¥ô£j CGóHh ,IÒ¨°U ábô£e êôNCGh ,Oó©dG áÑ«≤M ¤EG
,πª©∏d ∑ôëŸG OÉY ≈àM äÉ¶◊ ’EG »g Éeh ,∑ôëŸG øe Aõ`` L
∑ôëŸG íÑ°UCGh ,É¡fÉµe ¤EG ábô£ŸG OÉYCGh ,Rƒé©dG Égó©H ΩÉ`` b
øe IQƒJÉa áæ«Ø°ùdG ∑Ó`` e º∏à°SG ´ƒÑ°SCG ó©H .ó«L πµ°ûH π`` ª©j
Gòg Ée :∑ÓŸG ñô°U ,ìÓ°UE’G áª«b ∫ÉjQ ±’BG Iô°û©H Rƒ`` é©dG
Gƒ∏°SQCÉa ,áª«≤dG √òg ≥ëà°ùj Ék Ä«°T πª©j ⁄ Rƒé©dG Gòg !?≠`` ∏ÑŸG
.ìÓ°UE’G ∞«dÉµàH á∏°üØe IQƒJÉa ¬æe ¿ƒÑ∏£j ádÉ°SQ ¬d
πLôdG π°SQCG ?º`` ¡«∏Y Oô`` dG ¿Éc ∞«ch ?¿ƒ`` ©bƒàJ GPÉ`` e
¥ô£dG :∞`` «dÉµàdG π`` «°UÉØJ É`` ¡«a Öàc IQƒ`` JÉa º`` ¡d Rƒ`` é©dG
63
áÄe ™°ùJh ±’BG á©°ùJ) ¥ô£J øjCG áaô©e ,(¿GQ’hO) ábô£ŸÉH

!(Gk Q’hO ¿ƒ©°ùJh á«fÉªKh
áªµëdG
õ«ªàfh ,¬``æ≤àf Ée ƒg IÉ``«◊G ‘ A»``°T πc ø``ªK
.§≤a ¬∏ª©f Ée ’ ,¬«a
64
áMQÉ°üŸG
πµjÉe É¡LhR π°Uh ÉeóæY Gk OQÉH Ék °TO äòNCG ób GQÉ°S âfÉc

∫ƒNO ó©Hh ,Ék °TO òNB’ πNOCG ±ƒ°S :É¡d ∫É≤a ,êQÉÿG øe
,Égô©°T ∞ØŒ GQÉ°S ¬àLhR âfÉc Éª«ah ,ΩÉªëà°SÓd πµjÉe
ÉªgQÉL äóLh ÜÉÑdG âëàa ÉeóæYh ,¿ôj ÜÉÑdG ¢SôéH GPEG
¤EG ô¶æj ¿Éc ¢SÉeƒJ øµdh ?ójôJ GPÉe :¬àdCÉ°ùa ,¢SÉeƒJ

ÜhôdG …óJôJ ∫GõJ’ »gh ,É¡eGƒbh É¡dÉªL øe á°ûgóH GQÉ°S
,GQÉ°S Éj ∂d ¢VôY …ód :¢SÉeƒJ ∫Éb ÉgóæY ,ΩÉªëà°S’G ó©H
»ëàØJ ¿CG πHÉ≤e Q’hO ∞dCG ∂«£YCÉ°S :∫Éb ?ƒg Éeh :âdÉb
?§≤a π«ª÷G ∑ó°ùL iQC’ ;ÜhôdG
á¶◊ πHÉ≤e Q’hO ∞`` dCG :É`` ¡°ùØæd âdÉbh ,GQÉ`` °S äô`` µa
ÉfCG Ék æ°ùM :¬d âdÉ≤a ,ôë
m ¢VôY ¬fEG Ék ` `æ°ùM ,»ª°ùL É¡«a iôj
,ájQÉY »gh ,™FGôdG Égó°ùL iÒd ;ÜhôdG ¬d âØ°ûch ,á≤aGƒe
¢SÉeƒJ πeCÉJ ÉeóæY ,øJÉØdG Égó°ùL π∏ÑJ âdGRÉe AÉŸG äGô£bh
∫ÉM ¤EG ÖgPh ,Q’hO ∞`` dC’G É`` gÉ£YCGh ,πgòŸG ô`` ¶æŸG Gòg
¬∏HÉ≤e ™aóJ ⁄ …òdG ≠∏ÑŸG Gò¡H áMôa »gh GQÉ°S â∏NO ,¬∏«Ñ°S
øe πµjÉe É¡LhR êô`` N ÉeóæYh ,Égó°ù÷ IôHÉY Iô`` ¶f iƒ°S
?ÜÉÑdG ¥ô£j ¿Éc øe :É¡dCÉ°S ΩÉª◊G
65
Q’hO ∞dC’G ô°†MCG πgh :∫É≤a ,¢SÉeƒJ ÉfQÉL ¬fEG :âdÉ≤a

,á°ûgódG øe É¡ªa GQÉ`` °S âëàa ?Úeƒj πÑb ¬d É¡à«£YCG »`` àdG
,Q’hO ∞dCG ÊÉ£YCG ó≤d ,º`` ©f :â∏ªcCGh !?Q’hO ∞dC’G :â`` dÉbh
¢SÉeƒJ ¿CG âª∏Yh ,≠`` ∏ÑŸG É¡LhR »£©J »`` gh ,É¡°SCGQ â`` °ùµfh
πeCÉJ ¿CG ó©H Q’hO ∞`` dC’G OÉYCG ¿CÉH ,Ék eÎfi Ék ` `Ñ∏≤e É¡«a π`` ªY
.É¡æJÉØe
áªµëdG
AÉcô``°ûdG ÚH áMQÉ``°üŸG ¿É``«MC’G øe Ò``ãc ‘
.áMOÉa ôFÉ°ùN ‘ ´ƒbƒdG º¡ÑæŒ
66
π°SÓ°ùdG ó«b
k ¿CG ¿Gƒ`` «◊G ≥`` FGóM ió`` MEG QGhR ó`` MCG ß`` M’
øe Ó«a
¬eób ∫ƒM ∞∏ q jo ,Ò¨°U πÑM á£°SGƒH §HQo ób áªî°†dG á`` ∏«ØdG
øe ¿Éc !¢UÉØbCG ’h á`` ªî°V π°SÓ°S ∑É`` æg ¢ù«∏a ,á`` «eÉeC’G
√ó«b øe Qô`` ëàj ¿CG ádƒ¡°ùH ™«£à°ùj π`` «ØdG ¿CG Gvó` `L ßMÓŸG
ógÉ°T !∂dP ≈`` ∏Y Ωó≤j ’ Ée Ö`` Ñ°ùd ¬æµd ,AÉ`` °ûj â`` bh …CG ‘
√òg ∞≤J ⁄np :¬`` dCÉ°Sh ,¬æe Üô`` ≤dÉH π«ØdG ÜQóe ô`` FGõdG Gò`` g

?Üô¡∏d ádhÉfi …CÉH Ωƒ≤J ’h ,É¡fÉµe áªî°†dG äÉfGƒ«◊G
äÉfGƒ«◊G √ò`` g â`` fÉc Éªæ«M ,Ék ` `æ°ùM :ÜQó`` ŸG ÜÉ`` LCG
¬«∏Y »g É`` ‡ ÒãµH ô¨°UCG â`` fÉch ,IO’ƒdG á`` ãjóM á`` ªî°†dG
;¬°ùØf ‹É`` ◊G ó«≤dG º`` éM ‘ Gk ó«b É`` ¡d Ωó`` îà°ùf É`` æc ,¿B’G
,Égó««≤àd á«aÉc ôª©dG ∂dP ‘ Oƒ«≤dG √òg âfÉch .¬H É¡£HÔd
∂a ≈∏Y IQOÉb ÒZ ∫GõJ ’ É¡fCG Ió≤à©e äÉfGƒ«◊G √òg È`` µJh
∫Gõj ’ πÑ◊G ¿CG OÉ`` ≤àYG ≈∏Y π¶J πH ,É¡æe Qô`` ëàdGh Oƒ`` «≤dG
.¬æe QôëàJ ¿CG Gk óHCG ∫hÉ– ’ »g ∂dòdh ;Égó«≤j
äÉfGƒ«◊G √ò¡a .GvóL Ék °ûgóæe âæc :ôFGõdG ∂dP ∫ƒ≤«a
QôëàJ ¿CG ádƒ¡°ùH ™«£à°ùJ á∏FÉg ¿GRhCG ™`` aôd Iƒ≤dG ∂∏“ »`` àdG
.É¡fÉµe â«≤Ña ,™«£à°ùJ ød É¡fCG äó≤àYG É¡æµd ,ÉgOƒ«b øe
67
áªµëdG
IÉ``«◊G ‘ ¿ƒ``°†Á ,Ék ``°†jCG π``«ØdÉc É``æe Ò``ãµdG
hCG ,õéæf ¿CG ™«£à``°ùf ’ ÉæfCG ÉgOÉØe ,áYÉæ≤H Ú≤∏©e
¿hõLÉY ÉæfCG ó≤à©f ÉæfC’ ,ádƒ¡°ùH ∂dPh ,Ék Ä«``°T Ò¨f
∫hÉM .í∏Øf ⁄h ,Ωƒ``j äGP ÉædhÉM ÉæfCG hCG ,∂``dP øY
.A»°T ’ ƒg π«ëà°ùŸÉa ,Ék Ä«°T ™æ°üJ ¿CG
68
»JGP º««≤J
¤EG Ék bhóæ°U Üò`` L h ,¥ƒ°ùJ πfi ¤EG Ò`` ¨°U ≈àa π`` NO
.∞JÉ¡dG áæ«HÉc πØ°SCG
GC óHh ,∞JÉ¡dG QGQRCG ¤EG π°ü«d ;¥hóæ°üdG ¥ƒa ≈àØdG ∞bh
¤EG ™ªà°ùj òNCGh ,∞bƒª∏d πëŸG ÖMÉ°U ¬ÑàfG .»ØJÉg ∫É°üJÉH
.≈àØdG É¡jôéj »àdG áKOÉëŸG

Ö°ûY Öjò¡J ‘ ∂jód πª©dG »ææµÁCG ,»Jó«°S{ :≈àØdG ∫Éb
.zπª©dG Gò¡H Ωƒ≤j øe …ód{ :Ió«°ùdG âHÉLCG ?z∂à≤jóM
ÉgòNCÉj »àdG IôLC’G ∞°üæH πª©dÉH ΩƒbCÉ°S{ :≈`` àØdG ∫Éb
∂dP πª©H á`` «°VGQ É`` ¡fCÉH Ió`` «°ùdG â`` HÉLCG ,z¢`` üî°ûdG Gò`` g
.¬dGóÑà°SG ójôJ ’h ,¢üî°ûdG
ô‡ Ék °†jCG ∞`` ¶fCÉ°S{ :∫Ébh ,Ék MÉ◊EG Ì`` cCG ≈àØdG í`` Ñ°UCG
πªLCG ∂à≤jóM ¿ƒµà°Sh ,∂dõæe ΩÉeCG …òdG ∞«°UôdGh ,IÉ°ûŸG
¬àHÉLCG iô`` NCG Iôeh .zGó`` jQƒ∏a ¢ûà«H ⁄É`` H á`` æjóe ‘ á`` ≤jóM
.»ØædÉH Ió«°ùdG
…òdG πëŸG ÖMÉ°U Ωó≤àa ,∞`` JÉ¡dG πØbCGh ,≈àØdG º°ùÑJ
»æàÑéYCG ó`` ≤d :¬d ∫Ébh ≈`` àØdG ¤EG á`` KOÉëŸG ¤EG ™`` ªà°ùj ¿Éc
¢VôYCGh ,∂«a á«HÉéjE’G äÉjƒæ©ŸG √òg ΩÎMCGh ,á«dÉ©dG ∂àªg
.πëŸG ‘ …ód πª©∏d á°Uôa ∂«∏Y
69
âæc »æfEÉa ,∂°Vô©d Gk ô`` µ°Th ,’{ :Ò¨°üdG ≈àØdG ÜÉ`` LCG
»æfEG .Ék «dÉM ¬H ΩƒbCG …òdG πª©∏d »FGOCG øe §≤a ócCÉJCG ¿CG ó`` jQCG
.zÉ¡«dEG çó–CG âæc »àdG Ió«°ùdG √òg óæY πªYCG
áªµ`ëdG
πµ``°ûH »JGòdG º``««≤àdG Gò``g π``ãŸ É``æLƒMCG É`è

!ºFGO
70
∫ÉªYCG πLQ AÉcP

Ö∏Wh ,∑Qƒ`` jƒ«f áæjóe ‘ ∂`` æH ¤EG ∫É`` ªYCG πLQ Ö`` gP
¤EG ôØ°ùdG ójôj ¬fEG :∫ƒ≤j ,∂æÑdG øe Ék °Vôb Q’hO ±’BG á`` °ùªN
∫ÉªYC’G πLQ øe Ö∏W ∂æÑdG øµd .∫ÉªYC’G ¢†©H AÉ°†≤d ÉHhQhCG
¬JQÉ«°S ìÉàØe πLôdG º`` ∏qn °S ó≤a Gòd ,≠∏ÑŸG ó«©j »µd ;äÉ`` fÉª°V
¢üëØH ∂æÑdG ‘ øeC’G πLQ ΩÉ≤a ,Ék fÉª°V ∂æÑdG ¤EG õjhQõdhôdG
∂æÑdG πÑb Gò¡Hh ,á`` ª«∏°S ÉgóLhh ,á«JƒÑãdG É`` ¡bGQhCGh IQÉ`` «°ùdG

Gƒµë°V Ú∏eÉ©dGh ∂æÑdG ¢ù«FQ qøµdh ,Ék fÉª°V õjhQõdhôdG IQÉ«°S
Qó≤J »àdG õjhQõdhôdG ¬`` JQÉ«°S ¬YGójE’ ;π`` LôdG Gòg øe Gk Ò`` ãc
.Q’hO (5000) √Qób ≠∏ÑŸ Ék fÉª°V ,Q’hO (25000) `H É¡àª«b
∂æÑdG ∞bGƒe ‘ IQÉ`` «°ùdG ±É`` ≤jEÉH Ú∏eÉ©dG ó`` MCG ΩÉ`` bh
¬LƒJh √ôØ°S øe ∫É`` ªYC’G πLQ OÉY ÚYƒÑ°SCG ó©Hh ,á`` «∏Ø°ùdG
áª«≤H óFGƒa ™e Q’hO (5000) ≠`` ∏Ñe º«∏°ùàH ΩÉbh ,∂æÑdG ¤EG
.Gk Q’hO (41^15)
GvóL AGó©°S øëf ,…ó«°S :∫É`` b ∂æÑdG ‘ ¢Vhô≤dG ôjóe
ÉæãëH ó≤d !!ÜGô¨à°S’G ó°TCG ¿ƒHô¨à°ùe Éææµdh ,Éæ©e ∂`` ∏eÉ©àH
!ÚjÓŸG ÜÉë°UCG øe ∑ÉfóLh óbh ,∂JÉHÉ°ùMh ∂`` JÓeÉ©e ‘
áLÉëH â°ùd âfCGh ,Q’hO (5000) √Qó`` b Ék ¨∏Ñe ¢VÎ≤J ∞«µa
¿Éµe ∑Éæg πg ,…ó«°S :º°ùàÑj ƒ`` gh ,∫ÉªYC’G πLQ OQ ?É¡«dEG
71
õjhQõdhôdG »JQÉ«°S ±É≤jEG ™«£à°SCG á©°SGƒdG ∑Qƒjƒ«f áæjóe ‘

ó`` ©H á`` bhô°ùe É`` góLCG ¿CG ¿hO Gk Q’hO (41^15) Iô`` LCÉH ¬`` «a
!?…ôØ°S øe »Ä«›
áªµëdG
¥QÉÿG AÉcò``dÉH ≈∏ëàJ ∂``fCG ó``≤à©J â``æc GPEG
.∂æe ≈cPCG ƒg øe ∑Éæg ¿CG ôcòàa

72
QÉ°ûà°ùŸGh ºæ¨dG »YGQ

øe Ék Ñjôb ∞≤J IójóL ágQÉa IQÉ«°ùH ΩÉæZCG »YGQ Å`` Lƒa
¬ª°ùL ≈∏Y A»°T πc ,áÄ«¡dG ø°ùM ÜÉ°T É¡æe êôîjh ,¬`` ©«£b
∂eÉæZCG OóY ºc :∂d â∏b GPEG :¬d ∫ƒ≤jh ,IôNÉØdG á°ùÑdC’G øe
?É¡æe Gk óMGh »æ«£©J π¡a ,ÉgÉYôJ »àdG √òg
,Gk Ò¨°U Ék «dBG Ék Ñ°SÉM ÜÉ`` °ûdG êôNCÉa ,º©f :»YGôdG ÜÉLCG

¤EG π≤àfGh ,âfÎfE’G áµÑ°T ¤EG πNOh ,∫É≤ædG ¬ØJÉ¡H ¬`` ∏°UhCGh
ójó– áeóN ≈∏Y π°üM å«M ,á«µjôeC’G AÉ°†ØdG ádÉch ™bƒe
k
’hóLh äÉeƒ∏©ŸG ∂æH íàa ºK ,á«YÉæ°üdG QÉªbC’G ÈY ™`` bGƒŸG
≈∏Y π°üM ó`` b ¿Éc ≥FÉbO ∫Ó`` Nh ,OGó`` YE’G è`` eGôH ó`` MCG ‘
:¬d ∫Ébh ,»`` YGôdG ƒëf âØàdG ºK ,á`` ëØ°U (150) øe ô`` jô≤J
¬d ∫É≤a ,Ék ë«ë°U ∂dP ¿Éch ,ºæ¨dG ø`` e Ék °SCGQ (1647) ∂jód
ÜÉ°ûdG ∫õæa ,∂Ñé©j …òdG ±hô`` ÿG QÉ«àNÉH π°†ØJ :»YGôdG
¬«∏Y ™bh …òdG ¿Gƒ«◊G òNCG ºK ,™«£≤dG Ú`` H QGOh ¬JQÉ«°S øe
.IQÉ«°ù∏d »Ø∏ÿG ¥hóæ°üdG ‘ ¬©°Vhh √QÉ«àNG
á©«ÑW ±ô`` YCG ¿CG â©£à°SG ƒ`` d :»YGôdG ¬`` d ∫Éb ò`` FóæY
¬d ∫É≤a ,ÜÉ`` °ûdG ≥aGh ,‘hô`` N ‹ ó«©J π`` ¡a ,¬Yƒfh ∂`` ∏ªY
,í«ë°U Gòg :∫É`` bh ,ÜÉ°ûdG ¢ûgóa ,QÉ`` °ûà°ùe âfCG :»`` YGôdG
?∂dP âaôY ∞«c øµdh
73
Ö∏£j ¿CG ¿hO Éæg ¤EG â«JCG ó≤a ,á∏¡°S :»YGôdG ¬d ∫É`` ≤a
⁄ ∫GDm ƒ°S øY ∂àHÉLE’ ICÉaÉµe π«æd â«©°S º`` K ,∂dP óMCG ∂æe
âfCG øµJ ⁄ Éªæ«H ,Ék Ø∏°S ¬àHÉLEG ±ôYCG oâæch πH ,∂«∏Y ¬MôWCG
êôîJ ¿CG ƒLQCG ,»∏ªY ø`` Y Ék Ä«°T ±ô©J ’h πH ,áHÉLE’G ±ô`` ©J
!∂JQÉ«°S áÑ«≤M øe (»Ñ∏c)
áªµëdG
ÉÃQ ,§≤a Úª∏©àŸG ≈``∏Y Gk ôµM â``°ù«d áeƒ∏©ŸG
.áaô©eh áªµM ÌcCG º«∏©àdG »∏«∏b ¢†©H ¿Éc
74
π°†aC’G ‘ ôqµa
Ék eƒj OGQCG ,Gvó` `L á©°SGh ádhO ºµëj ¿Éc Ék µ`` ∏e ¿CG ≈`` µëj
ób ¬eGóbCG ¿CG ó`` Lh ¬JOƒY ∫ÓNh .á∏jƒW á`` jôH á∏MôH ΩÉ`` «≤dG
»°†≤j Ék eƒ°Sôe Qó°UCÉa ,IôYƒdG ¥ô£dG ‘ »°ûŸG ÖÑ°ùH âeQƒJ
.ó∏÷ÉH áµ∏ªŸG ´QGƒ°T πc á«£¨àH
á©£b πªY ƒgh ,π°†aCG …CGôH ¬«∏Y QÉ°TCG ¬jQÉ°ûà°ùe óMCG øµdh
.ájòMC’G π©f ájGóH √òg âfÉµa ,§≤a ¬«eób â– IÒ¨°U ó∏L

áªµëdG
∫hÉ– Óa ,⁄É©dG ‘ Gk ó«©``°S ¢û«©J ¿CG äOQCG GPEG
∫hÉMh ,∂°ùØf ‘ Ò«¨àdG πªYG πH ,⁄É©dG πc Ò«¨J
k
,Ó«Ñ``°S ∂dP ¤EG â©£à``°SG Ée ⁄É©dG Ò«¨J ∂dP ó©H
,áØ∏µŸGh Ió≤©ŸG ∫ƒ∏◊G øe ÒãµH π¡°SCG ∫ƒ∏M ∑Éæ¡a
.É¡æY åëÑJ ¿CG Öéj §≤a
75
≈ªYC’Gh ¿ÓYE’G
ÚH ¬à©Ñb Ék ©°VGh ,IQÉªY äÉ`` ÑàY ióMEG ≈∏Y ≈ªYCG πLQ ¢`` ù∏L
.zÊhóYÉ°S ºcƒLQCG ≈ªYCG ÉfCG {:É¡«∏Y Üƒàµe áMƒd ¬ÑfÉéHh ,¬«eób
’EG …ƒà– ’ ¬à©Ñb ¿CG óLƒa ,≈ªYC’ÉH äÉfÓYEG πLQ ôq ` `ªa
≈ªYC’G ¿PCÉà°ùj ¿CG ¿hOh ,É¡«a ójõŸG ™`` °Vƒa ,á∏«∏b ∫GƒeCG ≈∏Y
≈°†eh ,É¡fÉµe ¤EG ÉgOÉYCGh iôNCG IQÉÑY É¡«∏Y Öàch ¬àMƒd òNCG
.∫GƒeC’ÉH äCÓàeG ób ¬à©Ñb ¿CG ≈ªYC’G ßM’ .¬≤jôW ‘

Ék Ä«°T ¿CG É¡©ªéj »àdG ∫Gƒ`` eC’G äOGR ÚM ,≈ªYC’G ±ôY
∫CÉ°ùa ,Ò«¨àdG ∂dP ƒg áHÉàµdG øe ¬©ª°S Ée ¿CG ∑QOCGh ,Ò¨J ób
‘ øëf{ :»JB’G ¿Éµa ,á`` Mƒ∏dG ≈∏Y Üƒàµe ƒg ÉªY IQÉŸG ó`` MCG
.z¬dÉªL ájDhQ ™«£à°SCG ’ »ææµd ,™«HôdG π°üa
áªµ`ëdG
Ò°ùJ ’ ÉeóæY ∂∏FÉ``°Shh ∑ÒµØJ á≤jôW ôu«Z
.Öéj Éªc QƒeC’G
76
Gk ô°ùf øµJ ’
¬°ûY ™°†jh ,∫ÉÑ÷G óMCG ‘ ¢û«©j ¿Éc Gk ô`` °ùf ¿CG ≈µëjo
OóY ≈∏Y …ƒàëj ô°ùædG ¢`` ûY ¿Éch ,QÉé°TC’G ióMEG á`` ªb ≈∏Y
â£≤°ùa ,¢VQC’G ∞«æY ∫GõdR õg qn ¿CG çóM ºK ,äÉ°†«ÑdG øe
qøb ‘ äô`` ≤à°SG ¿CG ¤EG â`` LôMóJh ,ô`` °ùædG ¢ûY ø`` e á`` °†«H
ô°ùædG á°†«H »`` ª– ¿CG É¡«∏Y ¿CG äÉ`` LÉLódG âæXh ,êÉ`` Ló∏d
ájÉæ©∏d ø`` °ùdG ‘ IÒÑc á`` LÉLO âYƒ£Jh ,É`` ¡H »æà©Jh ,√ò`` g

.¢ù≤ØJ ¿CG ¤EG á°†«ÑdÉH
Ò¨°U ô°ùf É¡æe êô`` Nh ,á°†«ÑdG â°ù≤a ΩÉjC’G ó`` MCG ‘h
¬fCG ±ô©j íÑ°UCGh ,á`` LÉLO ¬fCG ≈∏Y êÉLódG ÚH ≈HôJ ,π`` «ªL
áMÉ°S ‘ Ö©∏j ¿Éc É`` ª«ah ,ΩÉjC’G ó`` MCG ‘h ,áLÉLO ’EG ¢`` ù«d
,AÉª°ùdG ‘ Ék «dÉY ≥∏– Qƒ°ùædG øe áYƒª› ógÉ°T êÉLódG øb
πHƒb ¬æµd ,Qƒ°ùædG A’Dƒg πãe Ék «dÉY ≥«∏ëàdG ™«£à°ùj ƒd ≈`` æªàa
iƒ°S âfCG É`` e :¬d äÓFÉb ,êÉLódG ø`` e AGõ¡à°S’G äÉµ`` ë°†H
∞bƒJ Égó©Hh ,Qƒ°ùædG πãe Ék «dÉY ≥«∏ëàdG ™«£à°ùJ ødh ,áLÉLO
¿CG åÑ∏j ⁄h ,¢SCÉ«dG ¬`` ŸBGh ‹ÉYC’G ‘ ≥«∏ëàdG º∏M øY ô`` °ùædG
.êÉLódG πãe á∏jƒW IÉ«M ¢TÉY ¿CG ó©H ,äÉe
77
áªµëdG
,Gk Ò°SCG íÑ°üJ »Ñ∏``°ùdG ∂©bGh ¤EG âæcQ ¿EG ∂fEG
º∏–h Gk ô``°ùf âæc GPEÉ`à ,¬H ø`èDƒJ ÉŸ Ék ``≤ah ¢``û«©Jh
,∂eÓMCG ™``HÉàa ,ìÉéædG AÉª``°S ‘ Ék ``«dÉY ≥``«∏ëàdÉH
∂Mƒª£d ä’ò``îŸG) êÉ``LódG äÉ``ª∏µd ™ªà``°ùJ ’h
≥«≤– ≈∏Y ábÉ£dGh IQó≤dG ¿EG å«M(!∂dƒM ø``‡
.∂jód ¿ÉJôaGƒàe ∂dP
78
r G
π©aG ºK ,∑QOC
ø¡d âîÑWh ,É¡à«H ‘ É¡JÉ≤jó°U â`` YO ICGôeG ¿CG ≈`` µëjo
:É¡ædCÉ°ùa ,¢SCGQ ¿hO ¿Éc ¬∏c ∂`` ª°ùdG ¿CG Öjô¨dG øµdh ,Ék µ`` ª°S
ÖÑ°S ∑Éæg ¢ù«d :âdÉ≤a ,GvóL É«k ¡°T πcC’G ¿Éc óbh ?ÖÑ°ùdG Ée
É¡ædCÉ°ù«d ;É¡eCÉH ø∏°üJÉa ,»eCG øe ∂dP âª∏©J »æfCG ’EG ,∂dòd
k G É¡fEG :âdÉ≤a ?ÖÑ°ùdG øY
:É¡ædCÉ°ùa ,É¡eCG øe ∂dP âª∏©J É°†jC
øY É¡ædCÉ°Sh ,É`` ¡H ø∏°üJÉa ,º©f :âdÉb ?IOƒLƒe Ió`` dGƒdG πg

¿CG ,ôeC’G ‘ Ée πc ,Ö«éY ô`` °S Gòg ‘ ¢ù«d :âdÉ≤a ?Ö`` Ñ°ùdG
ô£°VCG âæµa ,IÒ`` ¨°U âfÉc É¡«a ï`` ÑWCG âæc »àdG á`` «æ«°üdG
;É¡«a ∂ª°ùdG ™«ªL ™°Vh ™«£à°SCG ≈àM ;∂ª°ùdG ¢ShDhQ ™«£≤àd
!∂dP äÉæÑdG »æe âª∏©J Gòµgh
áªµëdG
,ôµØj ¿CG ¿hO AôŸG É``¡∏©Øj AÉ«``°TC’G øe ºc Ék ≤M
»àdG QƒeC’G ô``£NCG øe Gògh ?A»``°ûdG Gòg π``©aCG ⁄pn
k ∞≤jh ,¬∏≤Y º``qµëj ¿CG ¿hO ,AôŸG É¡«∏Y CÉ``°ûæj
Ó«∏b
ƒd ,Ék eÉ“ ¬JÉ«M ø`è Ò¨J ób IÒãc AÉ«``°TCG ‘ ôµØ«d
.AÉ«°TC’G ∂∏J äÒ¨J
79
¢ùjƒd Úé°S
¬`` «∏Y Ék ` èƒµfi ô`` °ûY ™`` HGôdG ¢`` ùjƒd AÉ`` æé°S ó`` MCG ¿Éc
Gòg ,π`` ÑL ≈`` ∏Y π`` £J á`` ©∏b ìÉ`` æL ‘ Ék ` `fƒé°ùeh ,ΩGó`` YE’ÉH
ihôjo h ,IóMGh á`` ∏«d iƒ°S ¬eGóYEG óYƒe ≈`` ∏Y n≥Ñj ⁄ Ú`` é°ùdG
»Øa ,áÑjôZ äÉaô°üJh π`` «◊ √QÉµàHG ô°ûY ™`` HGôdG ¢ùjƒd øY
ÜÉÑH ¢SCÉ«dG ä’É`` M ó°TCG ‘ ƒgh ,Ú`` é°ùdG ÅLƒa á∏«∏dG ∂`` ∏J
±ôYCG :¬d ∫ƒ≤«d ;¬°SôM ™e ¬«∏Y πNój ¢ùjƒdh ,íàØj áfGõfõdG

âë‚ ¿EG á`` °Uôa ∂«£YCÉ°S »`` æµd ,Gk óZ ∂`` eGóYEG ó`` Yƒe ¿CG
‘ OƒLƒe êô`` fl ∑Éæg ,ƒéæJ ¿CG ∂`` fÉµeEÉÑa ,É`` ¡dÓ¨à°SG ‘
øY ∂æµÁ ,¬«∏Y Qƒ`` ã©dG øe âæµ“ ¿EG á°SGôM ¿hO ∂`` MÉæL
™e Gk óZ ¿ƒJCÉ«°S ¢`` SGô◊G ¿EÉa øµªàJ ⁄ ¿EGh ,êhôÿG ¬`` ≤jôW
Ék Xƒ¶fi ¿ƒµJ ¿CG ƒLQCG ,ΩGóYE’G ºµ◊ ∑òNC’ ¢ùª°ûdG ¥hô°T
.êôîŸG Gòg ±ô©àd ,ájÉØµdG ¬«a ÉÃ
,QƒWGÈeC’G á`` jóL øe Úé°ùdG ó`` cCÉJh ,OQh ò`` NCG ó©Hh
áfGõfõdG ¢`` SGô◊G QOÉ`` Z ,¬æe á`` jôî°ù∏d ∂dP ∫ƒ`` ≤j ’ ¬`` fCGh
»µd ;Úé°ùdG Gƒ`` côJh ¬∏°SÓ°S Gƒ`` µa ¿CG ó©H ,QƒWGÈeC’G ™`` e
k ` gòe Úé°ùdG ¢`` ù∏L ,âbƒdG ¬«∏Y ™`` «°†j ’
¿CG ±ô©j ƒ¡a ,’ƒ`
äGQÉµàH’G √ò`` g πãŸ ¬Fƒ÷ ø`` Y ±ô©jh ,¥OÉ°U Qƒ`` WGÈeC’G
ød ¬fCG Qôb QÉ«N ¬`` jód øµj ⁄ ÉŸh ,á∏KÉ‡ ä’ÉMh É`` jÉ°†b ‘
.ä’hÉëŸG äCGóHh ,ádhÉëŸG øe ô°ùîj
80
≈∏Y …ƒàëj iòdGh ,¬«a øé°S …òdG ìÉæ÷G ‘ ¢ûàØj CGóHh

¬ëàØa ,AÉ£Z ∞°ûàcG ÉeóæY πeC’G ¬d ì’h ,ÉjGhRh ±ôZ Ió`` Y
≈àMÉ¡ëàa ¿EG Éeh ,¢VQC’G ≈`` ∏Y á«dÉH Im OÉé°ùH ≈£ë ¬H GPEÉ` à
êQO ¬«∏jh ,»`` ∏Ø°S ÜGOô°S ¤EG ∫õ`` æj º∏°S ¤EG …ODƒ` `J É`` góLh
,ôNBG êQO
m ¤EG …ODƒ` `j ôNBG êQO √ó©Hh ,iôNCG Iôe ó`` ©°üj ôNBG
AGƒ¡dG º«°ùf π`` ∏°ùàH ¢ùëj CGóH ¿CG ¤EG ,ó`` ©°üj ºK ó©°üj π`` Xh
ôªà°SGh ¬p àæj ⁄ êQódG øµdh ,πeC’G ¬°ùØf ‘ qåH É‡ ,»LQÉÿG

π°Uh ób ájÉ¡ædG ‘ ¬°ùØf óLh ¿CG ¤EG ó©°üjh ,ó©°üjh ,ó©°üj
Gk ôFÉM »≤Hh ,É`` gGôj OÉµj ’ ¢VQC’Gh ,≥gÉ°ûdG á`` ©∏≤dG êô`` H ¤EG
OÉYh ,Üô¡∏d É`` ¡æe ó«Øà°ù«d á`` °Uôa …CG óéj ⁄h ,á`` ∏jƒW Ik ó`` e
‘ É¡«dEG π°üj á©≤H ∫hCG ‘ ¬`` °ùØf ≈≤dCGh ,Ék µ¡æe Ék æjõM ¬`` LGQOCG
.¬Yóîj ’ QƒWGÈeC’G ¿CG ≥KGh ¬æµd ,Gk ôFÉM ¬MÉæL
Üô°†jh Ék µ`` ¡æeh Ék eƒª¡e ¢`` VQC’G ≈∏Y ≈≤∏e ƒ`` g Éªæ«Hh
¬«∏Y ™°†j …òdG ôé◊ÉH ¢ùëj ¬p H GPEG ,Ék Ñ°VÉZ §FÉ◊G ¬`` eó≤H
¿ÉµeE’ÉH ¿CG óLƒa ,ôé◊G È`` àîj CGóHh õØ≤a ,ìõMõàj ¬`` eób
™°ùàj OÉµj ’ Ék ≤«°V Ék ` `HGOô°S óLh ≈àM ¬MGRCG ¿EG Éeh ,¬`` µjô–
ôjôN äƒ°U ™ª°S ≈`` àM Ék ØMGR ôªà°SG ,∞`` Mõj CGóÑa ,∞`` Mõ∏d
óLhh πH ,ô¡f ≈∏Y π£J á©∏≤dG ¿CG ¬`` ª∏©d ;πeC’ÉH ¢ùMCGh ,√É`` «e
,É¡dÓN ø`` e ô`` ¡ædG iô`` j ¿CG ¬`` æµeCG ó`` jó◊ÉH á`` ≤∏ë Iò`` aÉf
81
ÜGOô°ùdG Gòg ¿CG ó`` Lh ¿CG ¤EG ∞MõdG ‘ ¬J’hÉfi äô`` ªà°SG
ÉÃQ ,¬«a á`` ©≤Hh ôéM πc Èàîj OÉ`` Yh ,á≤∏ë á`` jÉ¡æH »`` ¡àæj
,ió°S âYÉ°V ¬J’hÉfi πc øµd ,ôNBG ôéM ìÉàØe ∑É`` æg ¿Éc
.¢ûàØjh ∫hÉëj ôªà°SGh ,≈°†Á π«∏dGh
Im òaÉf ¤EG »¡àæj Iôªa ,Gk ójóL ÓeC
k G ∞°ûàµj Iô`` e πc ‘h
É¡d ájÉ¡f ’ äÉ`` Lô©J …P πjƒW ÜGOô`` °S ¤EG Ik ô`` eh ,ám ` `jójóM
∫GƒW πX Gòµg ,É`` ¡°ùØf áfGõfGõdG ¤EG √OÉYCG ÜGOô`` °ùdG óé«d
Iôeh ,Éæg øe Iôe ¬d ìƒ∏J πeCG QOGƒHh ä’hÉfi ‘ å¡∏j π«∏dG
ájÉ¡ædG ‘ É¡æµd ,ôeC’G ∫hCG ‘ πeC’ÉH ¬d »MƒJ É¡∏ch ,∑Éæg øe
.¬ª£– øe ójõJh π°ûØdÉH AƒÑJ
∫ÓN øe ¬`` d ì’h ,É¡∏c Ú`` é°ùdG á∏«d â`` °†≤fG Gk Ò`` NCGh
‘ øé°ùdG á«°VQCG ≈`` ∏Y ≈≤∏e ƒgh ,™∏£J ¢`` ùª°ûdG ¿CG Iò`` aÉædG
ø≤jCGh ,á`` °ùFÉ«dG ¬J’hÉfi ø`` e πeC’G º`` £fi ,∑É¡fE’G á`` jÉZ
¬Lh óLhh ,á°UôØdG ∫Ó`` ¨à°SG ‘ π°ûa ¬fCGh ,â¡àfG ¬`` à∏¡e ¿CG
,Éæg âdRÉe ∑GQCG :¬d ∫ƒ≤jh ,ÜÉ`` ÑdG øe ¬«∏Y π£j Qƒ`` WÈeC’G
∫Éb ,QƒWGÈeC’G É¡jCG »©e ¥OÉ°U ∂fCG ™bƒJCG âæc :Úé°ùdG ∫Éb
á©≤H ∑ôJCG ⁄ :Úé°ùdG ¬dCÉ°ùa Ék bOÉ°U âæc ó≤d :QƒWGÈeC’G ¬d
¬d ∫Éb ?‹ â∏b …òdG êôîŸG øjCÉa ,É¡«a ∫hÉMCG ⁄ ìÉ`` æ÷G ‘
!≥∏ë ÒZh Ék MƒàØe áfGõfõdG ÜÉH ¿Éc ó≤d :QƒWGÈeC’G
82
áªµëdG
,ÖbGƒYh äÉHƒ©°U ¬``°ùØæd ™°†j Ék ªFGO ¿É``°ùfE’G
ób ÉæJÉ«ëa ,¬``JÉ«M ‘ π¡``°S ƒg É`è ¤EG â``Øà∏j ’h
áÑ©``°U ¿ƒµJh ,É``¡«a π¡``°ùdG Ò``µØàdÉH á∏¡``°S ¿ƒ``µJ
.Ék Ñ©°U Gk ÒµØJ É¡«a ôµØf ÉeóæY

83
™«Ñ∏d êGhRCG
øµÁ å«M (êGhRC’G) ™«Ñd ôéàe íàp ào aGo ¿óŸG ió`` MEG ‘
»àdG äÉª«∏©àdG ÚH øeh ,É¡°ùØæH êhR QÉ`` «àN’ ÜÉgòdG ICGôª∏d
á°Uôa ICGôª∏d ¿EG{ :ôéàŸG πªY Üƒ∏°SCG ∫ƒM πNóŸG ‘ â`` ©°Vh
≥HGƒ£dG óMCG øe QÉ«àN’G øµÁh ,ôéàª∏d IóMGh Iôe ∫ƒNódG
∫hõædG øµÁ ’ øµdh ,¬æe ≈∏YC’G ôNB’G ≥HÉ£dG ¤EG ÜÉgòdG hCG
.zπØ°SCG ¤EG
‘ .É¡d êhR QÉ«àN’ (êGhRC’G ôéàe) AÉ°ùædG ióMEG â∏NO
¿ƒæeDƒeh ,πªY º¡jód Éæg ∫ÉLôdG :áeÓY ∫hC’G ≥HÉ£dG πNóe
º¡jód Éæg ∫É`` LôdG :áeÓY ÊÉ`` ãdG ≥HÉ£dG π`` Nóe ‘h .ˆÉ`` H
≥HÉ£dG πNóe ‘h .º`` ¡dÉØWCG ¿ƒ`` Ñëjh ,ˆÉH ¿ƒæeDƒeh ,π`` ªY
¿ƒÑëjh ,ˆÉH ¿ƒæeDƒeh ,πªY º¡jód Éæg ∫ÉLôdG :áeÓY ådÉãdG
‘ ôªà°ùJh ô`` `µØ`J ICGôŸG â`` fÉch .ÜGò`` L º¡∏µ°Th ,º`` ¡dÉØWCG
∫ÉLôdG :áeÓY óéàd ™HGôdG ≥HÉ£dG ¤EG â`` ∏°Uh óbh ,Oƒ©°üdG
º¡∏µ°Th ,º¡dÉØWCG ¿ƒ`` Ñëjh ,ˆÉH ¿ƒæeDƒeh ,π`` ªY º¡jód É`` æg
.∫õæŸG ∫ÉªYCG ‘ º¡JÉLhR ¿hóYÉ°ùjh ,ÜGòL
™«£à°SCG ’ ÊEG !»¡dEG Éj :É¡°ùØf äÉé∏N ‘ ICGôŸG âÑé©àa
πNóe ‘h ,Oƒ`` ©°üdG ‘ äôªà°SG É`` ¡æµdh ,≥`` aGhCÉ°S ,π`` ªëàdG
,πªY º¡jód É`` æg ∫ÉLôdG :á`` eÓY äó`` Lh ¢ùeÉÿG ≥`` HÉ£dG
84
º¡dh ,ÜGò`` L º¡∏µ°Th ,º`` ¡dÉØWCG ¿ƒ`` Ñëjh ,ˆÉ`` H ¿ƒ`` æeDƒeh
CÉ£J äOÉch ,Ék ` `ªFGO º¡JÉLhR á`` dRÉ¨Ÿ á«dÉY á`` «°ùfÉehQ á`` «∏HÉb
.Oƒ©°üdG ‘ äôªà°SG É¡fCG ’EG ,≥HÉ£dG ∂dP É¡eób
Iô`FGõ`dG â`fCG :áeÓY äóLh ¢SOÉ°ùdG ≥HÉ£dG πNóe ‘h
¿C’ ,≥HÉ£dG Gòg ‘ ∫ÉLQ …CG ∑Éæg ¢ù«d (4^363^012)º`bQ
øµÁ ’ AÉ°ùædG ¿CG :≈`` ∏Y Ék fÉgôH Ék °ü«°üN óLh ;≥HÉ£dG Gò`` g
∂JGƒ£ÿ »¡ÑàfGh ,êGhRC’G ôéàe ‘ ¥ƒ°ùà∏d Gk ôµ°T ,øgDhÉ°VQEG

.Gk ó«©°S Ék eƒj ∂d
p ≈æªàfh ,ÚLôîJ âfC
p Gh
áªµëdG
π`c ¤EGh ,ájƒ≤dG äÉµë°†dG …hP ∫ÉLôdG π`c ¤EG
áYÉæ≤dG):á≤«≤◊G ÍYƒà°ùj ¿CG øµÁ »JGƒ∏dG AÉ°ùædG
.(™ªL Ée ™«q °V ™ª£dGh øªK ¬d ¢ù«d õæc
85
ºëØdG á∏°S
√ó«ØM ™e ∫ÉÑ÷G ÚH á`` YQõe ‘ ¢û«©j πLQ ∑É`` æg ¿Éc
¢ù∏é«d ;ôcÉÑdG ìÉÑ°üdG ‘ Ωƒj πc ƒë°üj ó÷G ¿Éch ,Ò¨°üdG
íÑ°üj ¿CG ≈æªàj √ó«ØM ¿Éch ,¿BGô≤dG CGô≤j ïÑ£ŸG IóFÉe ≈`` ∏Y
‘ √ó∏≤j ¿CG ≈∏Y Ék °üjôM ¿Éc ó≤a Gòd ;A»`` °T πc ‘ √óL π`` ãe
.É¡∏©Øj ácôM πc
¿CG ∫hÉMCG »`` æfEG ,…óL Éj :√óL ó`` «Ø◊G ∫CÉ°S Ωƒ`` j äGPh
óLCG √CGôbCG ¿CG â`` dhÉM Éª∏c »ææµdh ,π`` ©ØJ Éª∏ãe ¿BGô`` ≤dG CGô`` bCG
Ée ≈°ùfCG »æfEÉa ,Ék Ä«°T ¬æe âª¡a GPEGh ,¬æe Gk Òãc º¡aCG ’ »`` æfCG
?Gk PEG ¿BGô≤dG IAGôb IóFÉa Ée !∞ë°üŸG ≥∏ZCG ¿CG OôéÃ ¬`` àª¡a
∑ôJh Ahó¡H âØàdÉa ,ICÉaóŸG ‘ º`` ëØdG ¢†©H ™°†j ó`` ÷G ¿Éc
É¡H ÖgPGh ,√ò`` g á«dÉÿG ºëØdG á`` ∏°S òNo :∫Éb º`` K ,√ó«H É`` e
¬æe Ö∏W Ée ódƒdG π©Øa .AÉŸÉH á`` Ä«∏e É¡H »æàp FG ºK ,ô`` ¡ædG ¤EG
π°üj ¿CG πÑb á∏°ùdG ø`` e Üô°ùàj ¬∏c AÉŸÉH ÅLƒa ¬`` æµdh ,√ó`` L
k ,ó÷G º°ùàHÉa ,â`` «ÑdG ¤EG
¤EG ´ô°ùJo ¿CG ∂«∏Y »¨Ñæj :¬d ÓFÉb
.»æHo Éj áeOÉ≤dG IôŸG ‘ â«ÑdG
øµdh ,â«ÑdG ¤EG …ôéj ¿CG ∫hÉ`` Mh ,Iôqn µdG ó«Ø◊G OhÉ©a
¬fEG :√ó÷ ∫Ébh ,ódƒdG Ö°†ä ,Ék °†jCG IôŸG √òg ‘ Üô°ùJ AÉ`` ŸG
ô°†MCGh ÖgPCÉ°S ¿B’Gh ,AÉ`` ŸG øe á∏°ùH ∂«JBG ¿CG π«ëà°ùŸG ø`` e
86
∂æe Ö∏WCG ⁄ É`` fCG ,’ :ó÷G ∫É≤a .Ak Ée ∂`` d √CÓeCG »µd ,ƒ`` dódG
Gk ó¡L ∫òÑJ ⁄ ∂fCG hóÑj ,AÉŸG øe á∏°S âÑ∏W ÉfCG ,AÉŸG øe Gk ƒdO
≈∏Y ¬°ùØæH ±ô°û«o d ,√ó«ØM ™e ó÷G êôN º`` K ,…ódh Éj Ék «aÉc
á«∏ªY É¡fCÉH Ék æbƒe ó«Ø◊G ¿Éc ,AÉŸÉH á`` ∏°ùdG Aπe á«∏ªY ò«ØæJ
CÓªa ;á«∏ª©dG á`` HôéàdÉH √óL …ô`` jo ¿CG OGQCG ¬`` æµdh ,á`` ∏«ëà°ùe
å¡∏j ƒgh ,¬jÒd ;√óL ¤EG áYô°S ≈°übCÉH iôL ºK ,AÉe á∏°ùdG
.IóFÉa ’ ?âjCGQCG :ÓFÉb k

k ,√ó«ØM ¤EG ó`` ÷G ô`` ¶æa
É‡ IóFÉa ’ ¬`` fCG ø¶JCG :ÓFÉb
n ?â`` ∏©a
∑QOCGh ,á∏°ùdG ¤EG ódƒdG ô¶æa ;á`` ∏°ùdG ¤EG ô¶fGh ∫É©J
áî°ùàŸG á∏°ùdG âdƒ– ó≤d ,áØ∏àfl âëÑ°UCG É¡fCG ¤hC’G Iôª∏d
Éª∏a ,πNGódGh êQÉÿG øe Ék eÉ“ áØ«¶f á∏°S ¤EG ºëØdG ÖÑ°ùH
çóëj Ée §`` Ñ°†dÉH Gòg :¬`` d ∫Éb ,Ék °ûgóæe ó`` dƒdG ó`` ÷G iCGQ
Ée ≈°ùæJ óbh ,¬°†©H º`` ¡ØJ ’ ób ,ËôµdG ¿BGô≤dG CGô≤J É`` eóæY
Ò¨àJ ±ƒ°S √Dhô`` ≤J ÚM ∂æµdh ,¬JÉjBG ø`` e â¶ØM hCG ,â`` ª¡a
.á∏°ùdG √òg πãe Ék eÉ“ ,êQÉÿGh πNGódG øe π°†aCÓd
áªµëdG
‘ ¬≤Ñpq £fh ,¬``°SQÉ‰ ⁄ ¿EG Ék Ä«``°T º``∏©àf ’ É``æfEG
øe nâ¶ØMh nâª¡a É`è ôcòàJ ¿CG äOQC n G GPEÉa ,É``æJÉ«M
.∂JÉ«M ‘ ¬≤Ñ£J ¿CÉH ∂«∏©a ,¿BGô≤dG
87
´óØ°†dG ÖMÉ°U
áYóØ°V ¤EG AÉ`` éa ,Ék ` `YóÑe ¿ƒµj ¿CG ¢`` SÉædG ó`` MCG OGQCG
:áYóØ°†∏d Éæ∏b :Öàµa ,…õØbG :áYóØ°†∏d ∫Ébh ,¬eÉeCG É¡©°Vhh
ºK ,…õØbG :É¡d ∫Ébh ,≈æª«dG É`` gój ™£b ºK ,äõØ≤a ,…õ`` ØbG
:…õØbG É¡d Éæ∏bh ,áYóØ°†∏d ≈æª«dG ó«dG Éæ©£b :Öàµa ,äõØb
,äõØ≤a …õ`` ØbG :É¡d ∫Ébh ,iô`` °ù«dG Égój ™£b º`` K ,äõ`` Ø≤a
:É¡d Éæ∏bh ,áYóØ°†∏d iô`` °ù«dGh ≈æª«dG øjó«dG É`` æ©£b :Öàµa
.äõØ≤a …õØbG
,áHƒ©°üH äõØ≤a …õØbG :É¡d ∫Ébh ,≈æª«dG É¡∏LQ ™£b ºK
,…õØbG :É¡d Éæ∏bh ≈æª«dG É¡∏LQh áYóØ°†dG …ón jn Éæ©£b :Öàµa
,..…õØbG ..…õØbG :É¡d ∫Ébh ,iô°ù«dG É¡∏LQ ™£b ºK .äõØ≤a
:É¡d Éæ∏bh É`` ¡«∏LQh áYóØ°†dG …ó`` j Éæ©£b :Öàµa ,õØ≤J º`` ∏a
GPEG áYóØ°†dG ¿CG äÉ°SGQódG âàÑKCG Éæg øeh ,õØ≤J º∏a ,…õØbG
.ºª°üdÉH ÜÉ°üJ É¡fEÉa ,ÉgÓLQh ÉgGój â©£bo
áªµëdG
,Ö°üN ∫É«N É¡«a ,á«eÉ°S áHò¡e á«∏ªY ´GóHE’G
Iô¶fh ,»∏ªY π«∏–h ,º¶æe πªYh ,»≤£æe ÒµØJh
.ºL
q ÜOCGh ,Ëƒb è¡æeh ,á«©bGh
88
∂ª°ùdG OÉ«°U
Ωƒ«dG ‘ ó«°üj ,¬`` ∏ªY ‘ OÉL ,∂ª°S OÉ«°U ∑É`` æg ¿Éc
â¡àfG GPEG ≈`` àM ,≈≤ÑJ ¿CG ˆG AÉ°T É`` e ¬à«H ‘ ≈≤Ñàa ,á`` µª°S
Éªæ«H Ωƒj äGP ‘h ,iôNCG áµª°S OÉ£°ü«d ;ÅWÉ°ûdG ¤EG ÖgP
qp OÉ«°üdG á`` LhR âfÉc
iôJ É¡H GPEG ,É`` ¡LhR √OÉ£°UG É`` e ™£≤J
IDƒdDƒd :âÑé©àa ,IDƒdDƒd áµª°ùdG ø£H πNGO ‘ äCGQ !Ék ` `ÑéY Gk ôeCG
?äóLh GPÉe ô¶fG ,»LhR ,»LhR !ˆG ¿ÉëÑ°S áµª°S ø£H ‘

áLhR øe ∂d Éj !áµª°ùdG ø`` £H »`` a IDƒdDƒd ?»g Ée .IDƒdDƒd É`` ¡fEG
.Gòg Éæeƒj É¡H äÉà≤æd ,É¡jô°†MCG !á©FGQ
øµ°ùj …òdG DƒdDƒ∏dG ™FÉH ¤EG É¡H ÖgPh ,IDƒdDƒ∏dG OÉ«°üdG òNCG
,áµª°ùdG ø£H ‘ IDƒdDƒd É`` fóLh ÉæfEG :¬d ∫Ébh ,QhÉéŸG ∫õ`` æŸG ‘
!øªãH Qó≤J ’ É¡fEG !»¡dEG Éj ,É¡«dEG ô¶fCG »æ£YCG .IDƒdDƒ∏dG »g √ògh
QÉLh …QÉL â`` «Hh ,ÊÉcO â©H ƒd ÉgAGô°T ™`` «£à°SCG ’ »`` ææµdh
‘ áYÉÑdG ï«°T ¤EG ÖgPG ,øµd !É`` ¡æªK ∂d äô°†MCG Ée ,…QÉ`` L
.ˆG ∂≤ah ,∂æe É¡jÎ°ûj ¿CG ™«£à°ùj ¬∏qn Y ;IQhÉéŸG áæjóŸG
‘ ÒÑµdG ™`` FÉÑdG ¤EG É¡H Ö`` gPh ,¬JDƒdDƒd É`` æÑMÉ°U ò`` NCG
,ˆG .É¡«dEG ô¶fCG »æYO ,IDƒdDƒ∏dG ¬«∏Y ¢VôYh ,IQhÉéŸG áæjóŸG
,vÓM ∂d äóLh »æµd !øªãH Qó≤j ’ ¬µ∏“ Ée ¿EG ,»NCG Éj ˆGh
√òg πãe AGô°T ≈∏Y QOÉ`` ≤dG ƒ¡a ,áæjóŸG √òg ‹Gh ¤EG Ö`` gPG
.∂JóYÉ°ùe ≈∏Y ∑ôµ°TCG :¬d ∫É≤a !IDƒdDƒ∏dG
89
,ÚªãdG √õæc ¬©eh ,ÉæÑMÉ°U ∞bh ‹GƒdG ô°üb ÜÉH óæYh

¢VôYh ,…ó«°S :¬d ∫Éb ‹GƒdG óæYh ,∫ƒNódÉH ¬d ¿PE’G ô¶àæj
!ˆG :‹GƒdG ∫É`` ≤a ,É¡æ£H ‘ ¬JóLh É`` e Gògh ,á°ü≤dG ¬`` «∏Y
∂d QóbCG ∞«c ±ôYCG ’ ,¬æY åëHCG Ée ƒg ÅdBÓdG √ò`` g πãe ¿EG
É¡«a ≈≤Ñà°Sh ,á°UÉÿG »àfõN ∫ƒNóH ∂d íª°SCÉ°S øµd ,É¡æªK
!IDƒdDƒ∏dG √òg øªK ƒg Gò`` gh ,AÉ°ûJ Ée É¡æe òîa ,äÉYÉ°S â`` °S
IÒãc äÉ`` YÉ°S â°ùa ,Ú`` àYÉ°S É¡∏©Œ ∂`` ∏©d ,…ó«°S :∫É`` ≤a
øe òîa ,äÉYÉ°S â°S øµà∏a :‹Gƒ`` dG ∫É≤a .»∏ãe OÉ«°U ≈`` ∏Y

.AÉ°ûJ Ée áfõÿG
k Gk ô¶æe iô`` j ¬H GPEGh ,‹GƒdG áfõN ÉæÑMÉ°U π`` NO
!’ƒ¡e
A»∏e º`` °ùb :ΩÉ°ùbCG á`` KÓK ¤EG á`` ª°ù≤e ,Gvó` `L Ik Ò`` Ñc ák ` àôZ
¬«dEG ô¶f ƒd ÒKh ¢TGôa ¬H º°ùbh ,ÅdBÓdGh Ö`` gòdGh ôgGƒ÷ÉH
πcC’G øe »`` ¡à°ûj Ée ™«ªL ¬`` H º°ùbh ,áMGôdG ø`` e ΩÉf Iô`` ¶f
É¡fEG ,äÉ`` YÉ°S â°S :¬°ùØf Ék ` `Kófi ,OÉ`` «°üdG ∫É≤a .Üô`` °ûdGh
‘ π©aCÉ°S GPÉe ,ÉfCG »∏ãe ∫É◊G §«°ùH OÉ`` «°U ≈∏Y Ó©a k IÒãc
,ådÉãdG º°ù≤dG ‘ OƒLƒŸG ΩÉ©£dÉH CGóHCÉ°S Ék æ°ùM ,äÉYÉ°S â°S
øe »ææµ“ »`` àdG ábÉ£dÉH ójõà°SC’ ;»`` æ£H CÓeCG ≈`` àM πcBÉ` `°S
!ÖgòdG øe Qób ÈcCG ™ªL
ICÉaÉµŸG øe ÚàYÉ°S ≈°†bh ,ådÉãdG º°ù≤dG ¤EG ÉæÑMÉ°U ÖgP
.∫hC’G º°ù≤dG ¤EG Ögòj ¿CG Qôb ,≈¡àfG GPEG ≈àM ,πcCÉjh πcCÉj
90
çóëa ,ÒKƒdG ¢TGôØdG iCGQ ,º°ù≤dG ∂dP ¤EG ¬≤jôW ‘h

…òdG ΩƒædÉH ójõà°SCG ’ ‹É`` ªa ,â©Ñ°T ≈àM â∏cCG ¿B’G :¬`` °ùØf
»¡a ,øµ‡ Qób ÈcCG ™ªL ø`` e »ææµ“ »àdG ábÉ£dG »`` æëæÁ
¤EG OÉ«°üdG ÖgP !É¡©«°VCG »æ∏©éj AÉÑZ …CÉa ,QôµàJ ød á°Uôa
.≥«ªY Ωƒf ‘ §Zhqn ,≈≤∏à°SGh ,¢TGôØdG
,≥ªMC’G OÉ«°üdG É¡jCG ºb ,ºb :¬d π«b øeõdG øe ágôH ó©Hh
¤EG É«¡a ,â¡àfG ,º©f :¬d π`` «≤a ?GPÉe :∫É≤a ,á∏¡ŸG â¡àfG ó`` ≤d

:¬d π«≤a ,á«aÉµdG á`` °UôØdG äòNCG Ée ,ºcƒLQCG :∫É≤a ,êQÉ`` ÿG
ójôJ !∂à∏ØZ øe â≤aCG ¿B’Gh ,áfõÿG √òg ‘ âfCGh äÉYÉ°S â°S
√òg πc ™ªéH π¨à°ûJ ¿CG ∂`` d ¿Éc ÉeCG ?ôgGƒ÷G øe IOGõ`` à°S’G
ΩÉ©£dG π°†aCG ∂d …Î°ûàa ,êQÉ`` ÿG ¤EG êôîJ ≈àM ,ô`` gGƒ÷G
’ ,πaÉZ ≥ªMCG ∂æµd ,É¡ª©fCGh ¢Tôo Øo dG ´hQCG ∂d ™æ°üJh ,√OƒLCGh
.êQÉÿG ¤EG √hòNCGh ,¬«a âfCG …òdG §«ëŸG ‘ ’EG ôµØJ
áªµëdG
¥ƒ∏îŸG É¡jCG ∂MhQ É¡fEG ?Iô``gƒ÷G ∂∏J ºàjCGQCG
Qób ±ô©J ’ ∂æµd ,øªãH Qó≤j ’ õæc »¡a ,∞«©°†dG
ô¶fG ,É«fódG É``¡fEG ?áfõÿG ∂``∏J âjCGQCG ,õ``æµdG ∂dP
ôgGƒ÷Gh ,É``¡d ÉædÓ¨à``°SG ¤EG ô¶fGh ,É``¡àª¶Y ¤EG
ƒ¡a ÒKƒdG ¢``TGôØdG É`èCGh ,á◊É``°üdG ∫É``ªYC’G »``g
.äGƒ¡°ûdG ƒg ÜGô°ûdGh ΩÉ©£dGh ,á∏Ø¨dG
91
∂∏ãe ¿ƒcCÉ°S
ìô°ûJ »FGóàH’G ∫hC’G ∞`` °üdG ‘ á`` °SQóe qp ∑É`` æg âfÉc
™«ªL ∫CÉ°ùJh ,¬à«°ùæL πª– …òdG Égó∏H øe É¡fCÉH É`` gò«eÓàd
øe Ék °†jCG ºg Gƒ`` fÉc ¿EG ≈∏YCG ¤EG º¡jójCG Gƒ`` ©aôj ¿CG ò`` «eÓàdG
¿CG ¿hó`` jôj º¡æµdh ,GPÉ`` Ÿ ÜÓ`` £dG ±ô©j ’ ?¬`` °ùØf É`` gó∏H
Ée ,Úé¡àÑe Ék ©«ªL º¡jójCG ÜÓ£dG ™aôa ,º¡à°SQóªc Gƒfƒµj
É¡àdCÉ°ùa ,áYƒªéŸG ∑QÉ`` °ûJ ⁄ AÉæ°S É`` ¡ª°SG IóMGh IÉàa Gó`` Y
?∑ój »©aôJ ⁄ GPÉŸ :É¡à°SQóe
É¡àdCÉ°ùa ¬«dEG Ú`` ªàæJ …òdG ∑ó∏H øe â°ùd ÊC’ :â`` dÉ≤a
,á«HôY É`` fCG :ôîØH AÉ`` æ°S â`` HÉLCÉa ?â`` fCG ø`` e Gk PEG :á`` °SQóŸG
âfCG GPÉŸ :É`` ¡àdCÉ°ùa ,É¡¡Lh ôªMGh ,≥`` ∏≤dÉH á°SQóŸG äô`` ©°ûa
.á«HôY ÉfCG Gk PEG ,»HôY »HCGh ,á«HôY »eCG :AÉæ°S âdÉ≤a ?á«HôY
ƒ∏a ,Ék ¡«Lh Ék ÑÑ°S ¢`` ù«d Gòg ¿EG :âdÉbh ,á°SQóŸG â`` Ñ°†Z
âª°ùàHG ?Ú`` fƒµà°S GPÉ`` ªa ,¬∏HCG ∑ó`` dGhh ,AÉ¡∏H ∂`` eGC â`` fÉc
.¬«dEG ÚªàæJ …òdG ∑ó∏H øe Gk PEG :âHÉLCGh ,AÉæ°S
áªµëdG
nq Éª¡e Gk óMCG ¿ô≤– ’
.∑ô¶f ‘ ¬fCÉ°T πb
n nøpe ∫É
≈°ün ◊G p s¿EGp Ik Òn ¨p ````°Un s¿ôn ≤p ër Jn ’n
n Ñn ÷G
92
á°ùªÿG Ohô≤dG
‘ ≥∏Yh ,¢`` üØb ‘ É`` ¡©°Vh ,Ohô`` b á°ùªN π`` LQ ô`` °†MCG
IÒ°üb Ióe ó©H .Ék ª∏°S É¡à– ™°Vh ,Rƒe áeõM ¢üØ≤dG ∞°üàæe
k
∫ƒ°UƒdG ’hÉfi ,º∏°ùdG »`` ∏à©«°S áYƒªéŸG øe Ée Gk Oôb ¿CG ó`` Lh
AÉŸG øe Ék °TÉ°TQ ≥∏WCG ≈àM ,RƒŸG ≈∏Y √ój ™°†j ¿EG É`` e .RƒŸG ¤EG
Oôb ∫hÉM π«∏b ó©H !É¡ÑYQCGh á«bÉÑdG á`` ©HQC’G IOô≤dG ≈∏Y OQÉÑdG
,É¡°ùØf á«∏ª©dG Qôc ,RƒŸG ¤EG π°ü«d ;¬°ùØf º∏°ùdG »∏à©j ¿CG ôNBG

ó©H !Iôe øe ÌcCG á«∏ª©dG Qôc .OQÉÑdG AÉŸÉH á«bÉÑdG IOô≤dG ¢Tôa
¤EG ∫ƒ°Uƒ∏d º∏°ùdG »∏à©j ¿CG Oô`` b …CG ∫hÉëj ¿EG Ée ¬fCG óLh Ió`` e
.OQÉÑdG AÉŸG øe Ék aƒN ;áYƒªéŸG ¬©æªà°ùa RƒŸG
á°ùªÿG øe Gk Oô`` b êôNCGh ,OQÉ`` ÑdG AÉŸG ó©HCG ,Ió`` e ó`` ©H
⁄ ¿Gó©°S ¬`` ª°SG Gk ójóL Gk Oô`` b ¬fÉµe ™°Vhh ,¢`` üØ≤dG êQÉ`` N
Ögò«°S Ée ¿É`` Yô°ùa ,OQÉÑdG AÉ`` ŸG ¢TQ ó`` gÉ°ûj ⁄h ,ô`` °UÉ©j
IOô≤dG áYƒª› Ö¡à°Sq É¡æ«M ,RƒŸG ∞£≤d º∏°ùdG ¤EG ¿Gó`` ©°S
ádhÉfi øe ÌcCG ó©H ,¬ªLÉ¡à°Sh ¬©æŸ OQÉÑdG AÉŸG øe áHƒYôŸG
øe ¬HÉ≤Y ∫Éæ«°ùa ,Rƒ`` ŸG ∞£b ∫hÉM ¿EG ¬`` fCG ¿Gó©°S º`` ∏©à«°S
.áYƒªéŸG OGôaCG »bÉH
AÉŸG ¢TQ çOGƒM äô°UÉY ø‡ ôNBG Gk Oôb êôNCG Ióe ó©H
.¬æY Ék °VƒY Gk ó`` jóL Gk Oôb πNOCGh ,ó`` jó÷G Oô≤dG ÒZ OQÉ`` ÑdG
93
ójó÷G Oô≤dG ;ójóL øe Qô`` µJ ¬°ùØf ≥HÉ°ùdG ó¡°ûŸG ¿CG ó`` Lh

ÉÃ ,¬©æŸ Ék Hô°V ¬«∏Y ∫É¡æJ á`` «bÉÑdG IOô≤dGh ,RƒŸG ¤EG Ö`` gòj
,AÉŸG ¢TQ ô°UÉ©j ⁄ ¬`` fCG øe ºZôdG ≈∏Y ,ójó÷G Oô≤dG É`` ¡«a
¢ùŸ ¿CG º∏©J ¬fCG ∂dÉæg Ée πc ,≥HÉ°ùdG ‘ √ƒHô°V GPÉŸ …Qój ’h
√óéà°S ∂dòd ;áYƒªéŸG ój ≈∏Y (á«YÉªL áÑbÉ©e) »æ©j RƒŸG
äÉ©Ø°üdGh äÉªµ∏dG π«µH √ÒZ øe ÌcCG ¢SÉªëH ÉÃQ ,∑QÉ°ûj
m øe ¬≤◊ Éªqn Y Ék °†jƒ©J ÉÃQ) ójó÷G Oô≤∏d
.(Üô°V
ø‡ Gk Oôb êôNCG PEG ,¬°ùØf ´ƒ°VƒŸG QGôµàH πLôdG ôªà°SG

∞bƒŸG Qôµàjh ,Gk ójóL Gk Oôb ™°Vhh ,AÉŸG ¢TQ çOGƒM Ghô°UÉY
áÁó≤dG áYƒªéŸG πc ∫óÑà°SG ¿CG ¤EG ô`` eC’G Gòg Qôch .¬°ùØf
áÁó≤dG áYƒªéŸG πµH ∫óÑà°SG ≈àM ,AÉŸG ¢Tôd â°Vô©J ø‡
∫É¡æJ ôªà°ùà°S IOô≤dG ¿CG ó`` Lh ájÉ¡ædG ‘ ! IójóL á`` Yƒª›
’ ?GPÉŸ ,º∏°ùdG ø`` e ÜGÎb’G ≈∏Y Dhôéj ø`` e πc ≈∏Y Ék ` `Hô°V
òæe ,¬«∏Y É¡°ùØf á`` YƒªéŸG äóLh Ée Gòg øµd !!…Qó`` j óMCG
!äAÉL ¿CG
94
áªµëdG
É‰EGh ,áHÉYódG π«Ñ°S ≈∏Y â°ù«d á°ü≤dG √òg ¿EG
πc ô``¶æ«d ;á``ãjó◊G IQGOE’G º``∏Y ¢``ShQO ø`è »``g
äGAGôLE’Gh ÚfGƒ≤dG øe ºµa .¬∏ªY ô≤e ¤EG óMGh
Üƒ∏``°SC’ÉHh ,É¡``°ùØf á≤jô£dÉH ≥Ñ£J »àdG á``≤Ñ£ŸG
Dhôéj ’h ,∫RC’G òæe ¬°ùØf ™æ≤ŸG ÒZ »WGôbhÒÑdG
?á≤jô£dG √òg ≥Ñ£J iôJ Éj GPÉŸ :∫GDƒ°ùdG ≈∏Y óMCG
ºZôdG ≈∏Yh ,¬©e ¿ƒ``∏ª©j ø‡ ÒãµdG ¿CG óé«``°S πH

‘ ¿ƒà«ªà``°ùj É``¡≤«Ñ£J ÖÑ``°S ¿ƒ``ª∏©j ’ º``¡fCG ø`è
âfCG Ée ôu«Z øµdh ,É¡dÉM ≈``∏Y É¡FÉ≤HEGh ,É¡æY ´É`àódG
.øjôNB’G äÉYÉæb ¤EG ô¶ædG ¿hO √Ò«¨àH ™æà≤e
95
!∂«a Ö«©dG
Ék aƒNh ,™ª°ùdG á`` Ø«©°V âëÑ°UCG ¬`` àLhR ¿CÉH êhõdG ô`` ©°T
á∏µ°ûe πc :Ö«Ñ£dG ¬HÉLCÉa ,¬JQÉ°ûà°S’ Ö«Ñ£dG ¤EG ÖgP É¡«∏Y
øY ó©àHG ,áHôéàH Ωƒ≤æ°S ÌcCG ™°VƒdG º¡Øf »µd øµdh ,πM É¡dh
⁄ GPEÉa ,GvóL ájOÉY äƒ°U IÈ`` æH É¡ª∏ch ,Gk Îe Ú©HQCG ∂`` àLhR
øjô°ûY ÜÎbÉa OôJ ⁄ GPEGh ,É¡ª∏ch ,Gk Î`` e ÚKÓK ÜÎbG OôJ
.É¡ª∏ch ,QÉàeCG Iô°ûY ÜÎbÉa ,OôJ ⁄ ƒdh ,É¡ª∏ch ,Gk Îe
ó©àHÉa ,ïÑ£ŸÉH ¬àLhR óLhh ,∫õæª∏d êhõdG OÉY π©ØdÉHh

,»àÑ«ÑM :ájOÉY äƒ°U IÈæH ∫Ébh ,Gk Î`` e Ú©HQCG áaÉ°ùe É¡æY
íÑ°UCÉa êhõdG Ωó≤àa ,Oô`` J º∏a ?AÉ°û©dG ≈∏Y ¬Jõ¡L …òdG É`` e
…òdG Ée ,»àÑ«ÑM :á«fÉãdG Iôª∏d ∫Ébh ,Gk Îe ÚKÓK É¡æY Gk ó«©H
,Gk Îe øjô°ûY êhõ`` dG Ωó≤àa ,Oô`` J ⁄h ?AÉ°û©dG ≈`` ∏Y ¬`` Jõ¡L
⁄h ?AÉ°û©dG ≈∏Y ¬Jõ¡L …òdG Ée ,»àÑ«ÑM :áãdÉãdG Iôª∏d ∫É`` bh
∫Ébh ,QÉàeCG Iô°ûY É¡æ«Hh ¬`` æ«H QÉ°U ≈àM ,êhõdG Ωó≤àa ,Oô`` J
!OôJ ⁄h ?AÉ°û©dG ≈∏Y ¬Jõ¡L …òdG Ée ,»àÑ«ÑM :á©HGôdG Iôª∏d
:á°ùeÉÿG Iôª∏d ∫Ébh ,Ék eÉ“ ¬àLhR øe Üô≤dÉH êhõdG Ωó`` ≤àa
áLhõdG â`` dÉb Éæg ?AÉ`` °û©dG ≈∏Y ¬`` Jõ¡L …òdG É`` e ,»`` àÑ«ÑM
.(!Ék LÉLO ïÑWCG) :∂d ∫ƒbCG á°ùeÉÿG Iôª∏d :Ö°†¨H
áªµëdG
ÉgGôf ’h ,ÉfÒZ ≈a á∏µ°ûŸG OƒLh Ék ehO ¢VÎØf GPÉŸ
!?Éæ«a √Gôf ’h ,ÉfÒZ ‘ Ö«©dG Ék ehO ™bƒàf GPÉŸ ,Éæ«a
96
äÓµ°ûŸG ó≤YCG
´QGõe ∑Éæg ¿Éc ,IÒ¨°üdG óæ¡dG iôb ióMEG ‘ Ék ` `Áób
»°Vô≤e óMCG øe ∫ÉŸG øe Gk ÒÑc Ék ¨∏Ñe ¬°VGÎb’ ;®ƒ¶fi ÒZ
âæÑH ÖéYCG í«Ñbh ,RƒéY Gò`` g ∫ÉŸG ¢Vô≤e .ájô≤dG ‘ ∫É`` ŸG
.á°†jÉ≤Ã Ék °VôY Ωób Gòd ;áæJÉØdG ´QGõŸG
.¬àæHG ¬`` Lhq R GPEG ¢Vô≤dG ø`` e ´QGõŸG »`` Ø©«°S ¬fEG :∫É`` b
¢Vô≤e ìÎbG ò`` FóæY .¢Vô©dG Gòg øe ¬`` àæHGh ´QGõŸG ±É`` N

.ôeC’G Gòg Qô`` ≤j ¿CG Qó≤∏d ¬àæHGh ´QGõ`` ŸG ´ój ¿CG ôcÉŸG ∫É`` ŸG
‘ ¢†«HCG ôNB’Gh ,Oƒ°SCG ÉªgóMCG :øjôéM ™°†«°S ¬fCÉH ºgÈNCG
.øjôé◊G óMCG •É≤àdG IÉàØdG ≈∏Yh ,Oƒ≤ædG ¢ù«c
øY ∫RÉæàjh ,¬`` àLhR íÑ°üJ Oƒ`` °SC’G ô`` é◊G â`` £≤àdG GPEG -1
.É¡«HCG ¢Vôb
øY ∫RÉæàjh ,¬`` LhõàJ Óa ,¢†«HC’G ô`` é◊G â`` £≤àdG GPEGh -2
.É¡«HCG ¢Vôb
.ÉgódGh øé°ù«°ùa ,ø`` jôé◊G øe x…CG •É≤àdG â`` °†aQGPEG -3
¢VQCG ‘ ≈°ü◊ÉH ¢ThôØe ô‡ ≈∏Y Ú`` ØbGh ™«ª÷G ¿Éc
;∫ÉŸG ¢Vô≤e ≈æëfG ,Ék jQÉL ¢TÉ≤ædG ¿Éc Éªæ«Mh ,´QGõ`` ŸG
πLôdG ¿CG ¤EG ô°üÑdG IOÉM IÉàØdG â¡ÑàfG .øjôéM §≤à∏«d
øe Ö∏W ºK .¢ù«µdG ‘ Éª¡©°Vhh ,øjOƒ°SCG øjôéM §≤àdG
97
∞≤J âæc ∂fCG π«îJ ¿B’G .¢ù«µdG øe ôéM •É≤àdG IÉ`` àØdG
ájÉæ©H ∞bƒŸG É`` æ∏∏M GPEG ?IÉàØdG í°üæà°S GPÉ`` ªÑa ,∑Éæg
:á«JB’G ä’ÉªàM’G èàæà°ùæ°ùa
.ôé◊G •É≤àdG IÉàØdG ¢†aÎ°S -1
¢ù«c ‘ øjOƒ°SCG øjôéM OƒLh QÉ¡XEG IÉàØdG ≈∏Y Öéj -2
.¢TÉ°ûZ πLQ ∫ÉŸG ¢Vô≤e ¿CG ¿É«Hh ,Oƒ≤ædG
ò≤æàd ;É¡°ùØæH »ë°†Jh ,Oƒ`` °SC’G ôé◊G IÉàØdG §≤à∏J -3
.øé°ùdGh øjódGqn øe ÉgÉHCG

Qó≤f ≈àM ;Oô`` °ùJ »`` ¡a ,ájÉµ◊G √ò`` g ‘ á¶◊ π`` eCÉJ
√òg áWQh ¿EG .»≤£æŸG ÒµØàdGh »ë£°ùdG Ò`` µØàdG ÚH ¥ôØdG
»≤£æŸG ÒµØàdG Éæeóîà°SG GPEG É`` ¡æe äÓaE’G øµÁ ’ IÉ`` àØdG
IÉàØdG äQÉàNG GPEG çó`` ëà°S »àdG èFÉàædG ‘ ô`` µa .…OÉ`` «àY’G
.á≤HÉ°ùdG á«≤£æŸG á∏Ä°SC’G áHÉLEG
¬à∏©a Ée Gòg ,Ék æ°ùM ?IÉàØdG í°üæà°S GPÉ`` Ã ,iôNCG Iôe
¿hOh ,Gk ôéM ¬æe âÑë°Sh Oƒ≤ædG ¢ù«c ‘ Égój â∏NOCG ,IÉàØdG
ôé◊G â£≤°SCGh ,äÌ©J ôé◊G ¿ƒd ¤EG ô¶æJh ,Égój íàØJ ¿CG
Ωõ÷G øµÁ ’ ∂`` dòHh ,IQÉé◊ÉH Aƒ∏ªŸG ô`` ªŸG ‘ Égój ø`` e
øe ‹Éj{ :äÌ©J ÚM âdÉb ó≤a ,¬`` à£≤àdG …òdG ôé◊G ¿ƒ∏H
,¢ù«µdG ‘ ÊÉãdG ô`` é◊G ¤EG ô¶ædG ™«£à°ùf É`` ææµdh !AÉ≤ªM
.z¬à£≤àdG …òdG ôé◊G ¿ƒd ±ô©f òFóæYh
98
É¡fCG ¢`` VÎØæ°S É`` æfEÉa ,Oƒ`` °SCG »`` ≤ÑàŸG ô`` é◊G ¿CG É`` Ãh
≈∏Y Dhôéj ød ∫ÉŸG ¢`` Vô≤e ¿CG ÉÃh ,¢†«HC’G ôé◊G â`` £≤àdG
¬fCG ô¡X ÉÃ äÒZ qn ób IÉ`` àØdG ¿EÉa ,¬àfÉeCG ΩóYh ,¬°ùØf í`` °†a
.Ohó◊G ó©HC’ ™aÉf ∞bƒe ¤EG ¬«a ±ô°üàdG π«ëà°ùe ∞bƒe
áªµëdG
∫hÉëf ’ É``ææµdh ,äÓµ``°ûŸG ó≤YC’ π``M ∑Éæg

.≥gôe πµ°ûH πª©J ’h ,AÉcòH πªYÉa ,ÒµØàdG
99
?¢Sóæ¡e ΩCG ,ôjóe
ób ¬fCG ßMÓa ,Év«FGƒg Ék fƒdÉH Öcôj ¿Éc Ó`k ` LQ ¿CG ≈µëj

¬H GPEÉa ,¢VQC’G ø`` e ÜÎbG ≈àM ,Ó«∏b k §Ñ¡a ,≥`` jô£dG πq ` `°V
¿CG ójQCG{ : m∫ÉY äƒ`` °üH É¡«∏Y iOÉf ,πØ°SC’G ‘ Ió`` «°S iCGQ ó`` b
,¬∏HÉbCÉ°S ÊCÉH »`` FÓeR óMC’ Gk óYh â©£b ó≤d :’GDk ƒ°S ∂`` dCÉ°SCG
hóÑj ?ÉfCG øjCG :º∏YCG ’ ÉfCGh ,á∏eÉc áYÉ°S …ó`` Yƒe øY äôNCÉJh
?¿B’G ÉfCG øjCG :»æjÈîJ ¿CG ∂æµÁ π¡a ,â¡J »æfCG

Év«∏©a ¿B’G â`` fCG .Ék æ°ùM :âHÉLCGh ,É`` ¡°SCGQ Ió«°ùdG â`` ©aQ
âfCG Ék «aGô¨Lh ,QÉàeCG Iô°ûY ¢VQC’G í£°S øY ƒ∏©j ¿ƒdÉH πNGO
Ú°ùªNh ™°ùJh ,¢VôY ∫Éª°T áLQO Ú©HQCGh ióMEGh Ú©HQCG ÚH
…òdG Gòg É`` e{ :πLôdG É¡H ìÉ`` °üa ,∫ƒW ÜôZ á`` LQO Ú`` à°Sh
.!?Ék Ä«°T º¡aCG ⁄ ÉfCÉa ,¬æ«dƒ≤J
,¿ƒ`` dÉÑdG ‘ IOƒ`` LƒŸG äGô`` °TDƒŸG ¤EG ô`` ¶fG{ :â`` HÉLCÉa
ΩÉbQC’G √ò`` g Ék æ°ùM{ :É`` ¡d ∫Éb ºK ,π`` LôdG ô`` ¶æa ,zº`` ¡Øà°Sh
∞«c ,º©f{ :â`` HÉLCÉa z?á`` °Sóæ¡e âfCG π`` g .π©ØdÉH IOƒ`` Lƒe
,áë«ë°U É¡H »æJÈNCG »àdG äÉeƒ∏©ŸG ¿C’{ :ÓFÉb k Oôa z?âaôY
ójQCG É‰EG ,á«°Sóæ¡dG ∂JGQób ÈàNCG ’ ÉfCÉa .Ió«Øe ÒZ É¡æµdh
!?ÉfCG øjCG :±ôYCG ¿CG
100
§«°ùÑdG ∫GDƒ°ùdG Gòg øY áHÉLE’G Ú`` ©«£à°ùJ ’CG !∑ƒLQCG

,Ió«°ùdG ¬«dEG äô`` ¶æa ,{ ?AÉcòdÉH ô`` gÉ¶J hCG ¢`` VGô©à°SG ¿hO
z?âaôY ∞«c .π©ØdÉH{ :πLôdG É¡HÉLCÉa .?ôjóe âfCG πg :âdÉbh
?ÖgGP âfCG øjCG ¤EG ’h ,âfCG øjCG º∏©J ’ ∂fC’ :âdÉb
.øNÉ°ùdG AGƒ¡dG øe π«∏b π©ØH ’EG ∂fÉµe π°üJ ⁄ ∂fC’h
,¬H »Øà`` °S ∞`` «c º∏©J ’h ,∂`` ` °ùØf ≈∏Y Gk ó`` Yh â©£b ∂`` fC’h
.∂JÓµ°ûe ∂d Gƒ∏ëjh ∑ƒ©«£j ¿CG ∂à– ºg ø‡ ™bƒàJ ∂fC’h

!ÒÑc âfCG ºc
áªµ`ëdG
|º ¹ ¸}
101
ô`«`µ`Ø`à`∏d áØbh
»°ùdG IÉæb ≈∏Y øeR áYÉ°S âbô¨à°SG á∏HÉ≤e ∑Éæg âfÉc
zâØH øjQhh{ ⁄É©dG ‘ πLQ ≈æZCG ÊÉK ™e á«µjôeC’G »°S »H ¿EG
,ájÒN ∫ÉªYC’ ¬JhôK øe Q’hO ¿ƒ`` «∏H (31) ≠∏ÑÃ ´ÈJ …ò`` dG
,IOÉØà°SÓd ¢`` ShQO É`` ¡«ah ,¬`` JÉ«M ô`` gÉ¶e øe ¢`` †©H É`` ægh
.Úª∏°ùŸG OÓH ‘ ÚjÓŸGh PƒØædG ÜÉë°UC’ Ék °Uƒ°üNh
√ôªY ¿Éc ÉeóæY ‹É`` e º¡°S ∫hCG zâ`` ØH øjQhh{ iÎ`` °TG
,GvóL Gk ôNCÉàe CGóàHG ¬fC’ ;∞°SCÉH ô©°ûj ¿B’Gh ,áæ°S Iô°ûY ióMEG
‘ √QÉNOG øe Iô°ûY á©HGôdG ø`` °S ‘ IÒ¨°U áYQõe iÎ`` °TGh
¬°ùØf Ò¨°üdG ¬à«H ‘ º`` «≤j ∫GR Éeh .á«eƒ«dG ó`` FGô÷G ™jRƒJ
Gòg iÎ°TG óbh ,ÉgÉehCG Ió∏H §°Sh ‘ ±ôZ çÓK øe ¿ƒ`` µŸG
.Ék eÉY Ú°ùªN πÑb ¬LGhR Ö≤Y â«ÑdG
’ …òdG ∫õæŸG ∂`` dP ‘ ¬LÉàëj É`` e πc ¬jód ¿EG :∫ƒ`` ≤jh
¬°ùØæH ¬JQÉ«°S Oƒ≤j ¿CG Oƒq ©J óbh .Qƒ°S hCG »LQÉN QGvóL ¬H óLƒj
⁄h ,¬fƒ°Sôëj øeCG ∫ÉLQ hCG ,≥FÉ°S ¬jód óLƒj ’h ,ójôj Éªã«M
ácô°T ÈcCG ∂∏Á ¬fCG øe ºZôdÉH ,á`` °UÉN IôFÉ£H Gk óHCG ôaÉ°ùj
,ácô°T Úà°Sh ÉKk ÓK ¬àcô°T ∂∏“ PEG ,⁄É©dG ‘ á°UÉN ¿GÒ`` W
∂∏J ‘ Újò«Øæà∏d Ék jƒæ°S IóMGh ádÉ°SQ áHÉàc ƒg ¬∏©Øj É`` e πch
,äÉYÉªàLG Gk óHCG ó≤©j ⁄h .áæ°ùdG ±GógCG º¡d Oóëj ,äÉcô°ûdG
.á«eÉ¶àfG äÉŸÉµe …ôéj hCG
102
IóYÉ≤dG :¬dÉªYCG øY ÚdhDƒ°ùª∏d Éª¡«£©j §≤a ¿É`` JóYÉb

’ á«fÉãdG Ió`` YÉ≤dGh ,‹ÉŸG ∂µ`` jô°T ‘ Gk ó`` HCG •ô`` ØJ ’ ¤hC’G
Oƒ`°ûM ™`` e Ék «qn YÉªàLG ∑QÉ`` °ûj ’ .¤hC’G Ió`` YÉ≤dG Gk ó`` HCG ¢`n ` ùæJ
¬dõæŸ IOƒ©dG ó©H √ô`` ªY øe ≈°†e Éª«a ¿Éc .»bGôdG ™`` ªàéŸG
πLQ ≈æZCG ¢ùà«Z π`` Hh .RÉØ∏àdG ógÉ°ûjh ,QÉ°ûØdG ¬`` °ùØæd πª©j
™bƒàj øµj ⁄h ,äGƒ`` æ°S ¢ùªN πÑb Iôe ∫hC’ ¬`` ∏HÉb ,⁄É`` ©dG ‘
á∏HÉ≤ŸG OóM ∂dòd ;âØH øjQhh ÚHh ¬æ«H ∑Î°ûe A»°T Oƒ`` Lh
ô°ûY á∏HÉ≤ŸG äôªà°SG ¬∏HÉb ÉeóæY øµdh ,§≤a áYÉ°S ∞`` °üæH

øjQhƒH ≥`` ∏©àdG ójó°T ¢ùà«Z π`` H íÑ°UCG É`` ¡eƒj øeh ,äÉ`` YÉ°S
ôJƒ«Ñªµ∏d OƒLh ’h ,∫Gƒ÷G ∞JÉ¡dG πªëj ’ âØH øjQhh ,âØH
.¬àdhÉW ≈∏Y
áªµëdG
‘ ôªãà``°SGh ,á«fÉªàF’G äÉ``bÉ£ÑdG ø``Y ó©àHG
πLôdG πH ,π``LôdG ™æ``°üj ’ ∫ÉŸG ¿CG ôcòJh ,∂``JGP
áWÉ``°ùH πµH ∂JÉ«M ¢``ûYh ,∫É``ŸG ™æ``°üj …òdG ƒ``g
™ªà``°SG §≤a ,¿hôNB’G ¬dƒ≤j Ée π©ØJ ’h ,ájƒØYh
AGQh ±ôéæJ ’h ,Ék æ``°ùM √GôJÉe πªYG øµdh ,º``¡«dEG
.ájQÉéàdG AÉª°SC’G
103
?≈cPC’G øe
∫ÓN ÖæL ¤EG Ék ` `ÑæL É°ù∏L Ék Ñ«ÑWh Ék ` `°Sóæ¡e ¿CG ≈`` µëj
¬dCÉ°Sh ,¢Sóæ¡ŸG ¤EG Ö«Ñ£dG ô¶æa ,á∏‡h á`` ∏jƒW ájƒL á∏MQ
¢Sóæ¡ŸG QòàYÉa ?âbƒdG AπŸ á«∏°ùe ák Ñ©d Ö©∏j ¿CG ójôj ¿Éc GPEG
Ö«Ñ£dG øY ó`qn ` °Uh ,iôNC’G á«MÉædG ¤EG ô`` ¶fh ,á`` «°SÉeƒ∏HóH
.ΩƒædG ¤EG Oƒ∏ÿG ‘ ¬àÑZôH ôgÉ¶Jh
áÑ©d É¡fEG :¢`` Sóæ¡ª∏d ∫É`` bh ,Ö`` «Ñ£dG ô°UCG ≥`` FÉbO ó`` ©H
GPEGh ,’GDk ƒ°S ∂dCÉ°SCG ÉfCG :∫Ébh ,á«Ø«µdG ¬`` d ìô°Th ,á©FGQh á∏¡°S
⁄ GPEGh ,»ædCÉ°ùJ ºK ,ä’ÉjQ Iô°ûY »`` æ«£©J ÜGƒ÷G ±ô©J ⁄
QòàYG iôNCG Iô`` eh ,ä’ÉjQ Iô`` °ûY ∂d ™aOCG ÜGƒ`` ÷G ±ô`` YCG
.ΩƒædG ‘ ¬àÑZôH ôgÉ¶Jh ,á≤HÉ°ùdG IôŸG ‘ π©a Éªc ¢Sóæ¡ŸG
⁄ GPEG Ék æ°ùM :¢Sóæ¡ª∏d ∫Ébh ,Ö«Ñ£dG ≥jÉ°†J ≥FÉbO ó©Hh
ÜGƒ÷G ÉfCG ±ôYCG ⁄ GPEGh ,ä’ÉjQ Iô°ûY »æ«£©J ÜGƒ÷G ±ô©J
åÑ∏j ⁄ …òdG ¢Sóæ¡ŸG ÒµØJ Ö«Ñ£dG QÉKCG Éæg ,∫ÉjQ áÄe ∂«£YCG
k ’EG
.á«∏°ùŸG áÑ©∏dG ‘ ácQÉ°ûŸÉH ¢Vô©dG ≈∏Y ≥aGƒa ,Ó«∏b
?ôª≤dGh ¢VQC’G ÚH áaÉ°ùŸG Ée :∫hC’G ∫GDƒ°ùdG Ö«Ñ£dG ∫CÉ°S
≈JCG ºK ,Ö«Ñ£∏d ä’ÉjQ Iô°ûY ™aOh ,QƒØdG ≈∏Y ¢Sóæ¡ŸG QOÉÑa
ó©°üj …òdG A»`` °ûdG Ée :Ö«Ñ£dG ∫CÉ°ùa ,¢`` Sóæ¡ŸG ≈∏Y Qhó`` dG
104
¬«dEG Ö«Ñ£dG ô`` ¶f ?á©HQCG ≈∏Y ∫õ`` æjh ,áKÓK ≈∏Y π`` Ñ÷G ¤EG
‘ åëHh ,»°üî°ûdG ¬Hƒ°SÉM í`` àØd ô£°VGh ,IÒMh ∑É`` ÑJQÉH
¬eƒf øe ¢`` Sóæ¡ŸG ß≤jCG ,á`` YÉ°S ƒëf ó©Hh ,√QOÉ`` °üe ™`` «ªL
.∫ÉjQ áÄe √É£YCGh
ºK ,¬Ñ«L ‘ É¡©°Vhh ,Oƒ`` ≤ædG òNCG á«°SÉeƒ∏HóH ¢Sóæ¡ŸG
AÉà°SG Ö«Ñ£dG øµdh ,¬eƒf ∫ÉªcE’ iôNC’G á¡÷G ¤EG ¬¡Lh QGOCG
áYÉ°S ™HQ ó`` ©Hh ,ÜGƒ÷G ¬`` FÉ£YEG Ωó©d ;¢`` Sóæ¡ŸG øe Ó`k ` «∏b

?∫GDƒ°ùdG ∂dòd ÜGƒ÷G Ée :¬`` dCÉ°Sh iôNCG Iôe ¬eƒf øe ¬`` ¶≤jCG
,¬Ñ«L ‘ √ó`` j ¢Sóæ¡ŸG π`` NOCG áª∏c …CÉ` `H ≥£æj ¿CG Ò`` Z ø`` eh
!¬eƒf πªcCGh OÉYh ,iôNCG ä’ÉjQ Iô°ûY Ö«Ñ£dG ≈£YCGh
áªµëdG
´hô``°ûJ ¿CG πÑb ∂JÉfÉµeEGh ∂JGQób ≈∏Y ±ô©J
nq
äÉ©ÑJ πªëàH ∂«∏Yh ,º¡dGóLh ø``jôNB’G ¢TÉ≤f ‘
.áØ∏µe âfÉc Éª¡e ,É¡éFÉàfh ∂JGQGôb
105
!?AGó©°S ºàfCG πg
ôqn e ¿É£∏°ùd á`` °üb (º«¶©dG óæ¡dG º«µM) Qƒ`` ZÉW ihQ
Ék ªg ºgóMCG ¬`` Lh ™«WÉ≤J ‘ íª∏a ,Ú`` MÓØdG øe ™ªL ≈`` ∏Y
á∏eÉ©e Aƒ°Sh ,ábÉØdG ƒ`` µ°ûj √óLƒa ,¬H ⁄Cqn G Éªqn Y ¬dCÉ°ùa ,Ó`k ` «≤K
È°T ‹ ¿CG ƒ`` d :≠dÉH QÉ°ùµfÉH ∫ƒ`` ≤j ¬©ª°Sh ,»`` YÉ£bE’G √ó`` «°S
Ö∏b ‘ áª∏µdG √òg â`` ©bƒa !Gk ó«©°S É¡∏c »JÉ«M â°û©d ,¢`` VQCG
∂∏J :∫Ébh ,ô°üÑdG óÃ ¢VQCG ¤EG ¬d QÉ°TCÉa ,¬d ≈KQh ¿É`` £∏°ùdG
,É¡«a ¢†cQÉa ,∂d »¡a É¡àjGóH É`` eCÉa ,»µ∏e iôJ »àdG ¢`` VQC’G
πµH ìÓØdG Gó©a ,∂°VQCG AÉ¡àfG ¿ƒµ«°S ∑Éeób âØbƒJ Éªã«Mh
√Gƒb äQÉNh ,»µ∏e ójõ«d ;ÌcCG …ôLCÉ°S ∫Éb ó©àHG Éª∏ch ,√Gƒ`` b
¬à∏f Ée ¿EG :∫ƒ≤jh ,¬`` °ùØf ≈∏Y §¨°†j ¿Éc ¬æµdh ,…ô`` éj ƒgh
.Ék à«e §≤°S ≈àM ¢†cQh ¢†côa ,π«∏b
…òdG º∏©dG É¡àÑãj É¡à«©bGh º¡°†©H ôµæj »àdG á°ü≤dG ∂∏J
π°ûa ¤EG …ODƒj ób ¿É°ùfE’G ábÉW øY ójõj ÉÃ hn ór ©n dG ¿EG :∫ƒ`` ≤j
‘ áÑ°SÉæŸÉH iôL Ée Gògh ,á`` jƒ«◊G ∞FÉXƒdG π£©Jh ,Ö∏≤dG
ƒgh ,Gk Qƒa »æ«c AGóq Y ‘ƒJ ÉeóæY (1987) ΩÉY ⁄É©dG OÉ«ÑŸhCG
.¿Gó«ŸG ‘ hó©j
πH ,á°VÉjôdG ø`` e ºcôØfC’ É`` æg É¡bƒ°SCG ’ á`` °ü≤dG ∂`` ∏J
≈àM , lå¡dh hl ór Yn ,ôNBÉH hCG πµ°ûH ÉæÑ∏ZCG IÉ«M á°üb É¡fEG :∫ƒbC’
106
,ìÉéædG πLCG øe ÜQÉëf ÉæJÉ«M ¢û«©f PEG ,ÒNC’G ¢ùØædG ™£≤æj

,ôª©dG ™`` «HQ ≈æØ«a ,QGô`` ≤à°S’G π`` LCG øeh ,∫É`` ŸG πLCG ø`` eh
‘ ?≈àeh ,áMGôdÉH Éæ°ùØfCG »`` æ‰h ,óÑn µn dGh ó¡÷G ‘ ¬`` ØjôNh
Ú∏ªfi ,ÉgÉæ∏°Uh á∏MôŸG ∂∏J ¤EG Éæ∏°Uh Ée GPEÉa .ôª©dG ôNBG
Ö∏°üJh ,ôµ°ùdGh ,§¨°†dG ,ájô°ü©dG IÉ«◊G ™e ´Gô°üdG çQEÉH
¿hO É¡dƒ£H IÉ«◊G ôªàa ,É¡∏cÉ°T Éeh ,Ωõ«JÉehôdGh ,ÚjGô°ûdG
¿É°ùfE’G º∏©J ’ ÉæàaÉ≤ãa ,É¡H ™àªàf hCG ,ÉgÈàîf hCG ,É`` ¡aô©f ¿CG
≈∏Y Üój Ée á«≤Ñc ¢û«©dG ÚH ¿Éà°Th ,¢û«©j ∞«c πH ,É«ëj ∞«c

!π«°UÉØàdÉH ¢SÉ°ùMEG øe ¬«æ©J Ée πµH IÉ«◊G ÚHh ,¢VQC’G
äÉeGõàd’Gh ó¨dGh Ωƒ«dG ∫ÉªYCG áªFÉb ÚH IÉ«◊G áª«b Ée ..Év≤M
¬æHG äGƒ£N ÜC’G É¡«a äƒØj ÉeóæY IÉ«◊G áª«b Ée !?äGó«≤©àdGh
’ ∞«c ,á°SQóŸG ‘ ∫hC’G Ö`` «°ü©dG ¬`` eƒjh ¤hC’G ¬`` JÉª∏ch ¤hC’G
º¡LÉ«àMG äGƒæ°S ‘ ¬`` Jô°SCG ¥QÉØj Iô°SC’G ÜQh äÉ`` bÓ©dG QÉ¡æJ
!!ájÉYô∏d êÉàëj π¡c ƒgh ,Ék ≤M’ º¡H ≥°üà∏«d ;¬d
≈∏Y ≈`` àM ,Gò`` g Qƒ`` ©°ùŸG É`` fô°üY ‘ ∂`` dP Ö`` ë°ùæjh
óYÉ≤àdG â`` bh »JCÉj óbh ,™`` bGƒdG ‘ ø¡æe äGÒ`` ãc ,äÉ`` ¡eC’G
øY ≈àM Gk õ`` LÉY ¬°ùØf ó`` é«a ,¬`` «a ¬°ùØf Aô`` ŸG »æÁ …ò`` dG
‘ AÉNÎ°S’G º∏©àj ¿CG ¬æµÁ ’ çÉ¡∏dG ≈∏Y Oƒ©J øªa ,áMGôdG
¿CG ¬«∏©a ¬à∏FÉYh ¬àë°Uh ¬°ùØf ºµæe »`` °ùf øe ¿EG ,√ôªY ôNBG
,»JCÉJ ób ΩÉjC’ ` IÉ«◊G √ò`` g ‘ Év≤M ` º¡ŸG πLDƒj ’h ,ƒ`` ë°üj
107
åëÑdG ¿CG ¿GhC’G äGƒa πÑb ÉfAÉæHCGh Éæ°ùØfCG º∏©ædh ,»JCÉJ ’ óbh
IOÉ©°ùdG »Ø≤Jh ,áª«ª◊G äÉbÓ©dG ‘ πH ,∫ÉŸG ‘ ’ øeC’G øY
.ójõŸG Ö∏W ‘ ’ ,ójóéàdGh Ò«¨àdG ‘
áªµëdG
¿CÉ``H ¿É``ÁE’G È``Y á``MGôdÉH ô``Ø¶dG º``∏©àædh
øµj ⁄ É``fCÉ£NCG É`èh ,É``æÄ£î«d ø``µj ⁄ ÉæHÉ``°UCG É`è

äƒŸG ô``KBG …òdG ÉæÑMÉ``°üc »``¡àæJ ’ »``c ;ÉæÑ«``°ü«d
.¬«∏Y π°üM ÉÃ ™àªàdGh ±ƒbƒdG ≈∏Y Ék jôL
m en ™n ``ªr Ln In On É©n ``s°ùdG iQn CGn oâ``°ùr dn hn
∫É``
oó``«r ` ©p ` s°` ù``dG ƒn ```` og s»```≤p ```sà```dG sø```µp ```dhn
108
iôNCG ô¶f á¡Lh
øeh ájhGR ø`` e ÌcCG øe á`` ∏°†©ŸG hCG á`` ∏µ°ûŸG ¤EG ô`` ¶fG
øeh ,§≤a ∑ô`` ¶f ∫É› ‘ ∂àjDhQ ô`` °ü– ’h ,IÒ`` ãc ìGƒ` m `f
øe ¢SÉædG ø`` e áYƒª› ∞∏àNG :∂dP ‘ ≈`` µ–o »àdG á`` ∏ãeC’G
‘ á«°SCGQ Iô`` ØM ‘ ¢ùÑàMG …òdG ¿Ghô`` µdG ôFÉW êGôNEG π`` LCG
πNGO ¬µjô–h ¬dÉNOEÉH CGó`` Hh Gk OƒY ºgóMCG ô`` °†MCÉa ,¢VQC’G

√ój πNój ¿CG ô`` NB’G ∫hÉMh !¿GhôµdG πà≤j OÉc ≈`` àM ,IôØ◊G
º¡°†©H ìÎbGh !ihó`` L ¿hO øµdh ,¬`` H ∂°ùÁ ¬∏©d ;á`` ∏jƒ£dG
.¢†¡æj ¬∏©d ;áéYõŸG äGƒ°UC’ÉH ¬ØjƒîJ
ÖbGôj ºFÉb √ôªY øe Iô°ûY á©HGôdG ‘ πØWh ,∂`` dP πc
ICÉéah ,åëÑdG ∫É©ØfGh ,ÒµØàdG ôJƒJ QÉKBG ¬«∏Y hóÑJh ,∞`` bƒŸG
‘ πeôdG øe á`` «ªc Öµ°ùH Éæªb ƒd ºµjCGQ É`` e !É¡JóLh :ñô`` °U
.Ék ª«∏°S ¬LGôNEG øe GƒæµªàJ ≈àM ;Ék «éjQóJ IôØ◊G
óMCG â`` – á©ØJôe á`` ∏aÉM â`` ∏NO ΩÉ`` jC’G ø`` e Ωƒ`` j ‘h
πØ°SCÉH á`` ∏aÉ◊G ∞≤°S ≥°üàdGh ,¬`` ∏NGóH äô`` °ûëa ,Qƒ`` °ù÷G
øe ¢SÉædG πc ôµØa ,π`` ◊G øY ¿ƒãëÑj ¢SÉædG òNCGh ,ô`` °ù÷G
,∞≤°ùdÉH ≥`` °üà∏e ∞≤°ùdG ¿CG »`` gh ,§≤a IóMGh ô¶f á`` ¡Lh
IÒ¨°U âæH â`` JCG ≈àM ,ájó› ÒZ º`` ¡JÉMGÎbG πc äAÉ`` Lh
á¡Lh øe ôµØJ ¿CG âYÉ£à°SGh ,ÉgôªY øe Iô°TÉ©dG RhÉéàJ ⁄
109
äGQÉWEG πNGO AGƒ¡dG á«ªc π∏≤J ¿CG ìÎ≤J É¡H GPEÉa .iôNCG ô¶f
.ΩÓ°ùH á∏aÉ◊G äôeh IôµØdG äòØq fo π©ØdÉHh ,á∏aÉ◊G
áªµëdG
p¿É©n é``t
r °ûdG áp YÉ n °Tn πn Ñr bn …o CGr sô``dG
n é``
n gp hn ∫sl hCGn ƒ`` og

p ãdG Ωo É``≤n Ÿn G »``
ÊÉ``s
110
AGô°û∏d áYÉ°S
,IOÉ©dÉc ¬`` ∏ªY øe Gk ô`` NCÉàe ¬à«H ¤EG ÜC’G OÉ`` Y É`` eóæY
óæY √ô¶àæj Ò¨°üdG ¬`` æHG óLh ,Ö©àdGh ¥É`` gQE’G ¬HÉ°UCG ó`` bh
:ÜC’G ?»`` HCG Éj ’GDk ƒ` `°S ∂«∏Y ìôWCG ¿CG ‹ π`` g :ø`` H’G ,ÜÉ`` ÑdG
?»HCG Éj áYÉ°ùdG ‘ ∫É`` ŸG øe Ö°ùµJ ºc :ø`` H’G .π°†ØJ ,Ék ` `©ÑW
πãe ∫CÉ°ùJ ∂∏©éj …òdG Ée !∂fCÉ°T øe ¢ù«d Gòg :Ék ` `Ñ°VÉZ ÜC’G

Éj ∑ƒLQCG ,±ôYCG ¿CG ójQCG §≤a :øH’G ?áØ«î°ùdG á∏Ä°SC’G √òg
âæcn GPEG :ÜC’G ?á`` YÉ°ùdG ‘ ∫ÉŸG øe Ö°ùµJ ºc ÊÈNCG ,»`` HCG
øe π«∏b ó©H øH’G .á`` YÉ°ùdG ‘ øjQÉæjO Ö°ùcCG ÊEÉ` à ,Gk ô°üe
ÜC’G .»HCG Éj ∂∏°†a ø`` e Gk óMGh Gk QÉæjO »æ°VôbCG É«g :Ò`` µØàdG
Gk QÉæjO ∂«£YCG »µd ∫ÉŸG ø`` e Ö°ùcCG ºc ±ô©J ¿CG ójôJ :Gk ô`` FÉK
,Âh ∂àaôZ ¤EG Ö`` gPG ,iƒ∏◊Gh á¡aÉàdG ≈`` eódG ≈∏Y ¬≤ØæJ
¢ù«dh ,»∏ªY ‘ áÑ«°üY Ék JÉbhCG »°†bCGh ,Ωƒ«dG ∫GƒW πªYCG ÉfCÉa
.√òg ∂àgÉØàd âbh …ód
ÖgPh ,¬æ«Y øe á©eO â`` dõæa ,áª∏c …CÉH ódƒdG ≥`` £æj ⁄
ÜC’G òNCG á`` YÉ°S ƒëf ó©Hh .ΩƒædG ¤EG ó`` ∏îj »µd ;¬`` àaôZ ¤EG
ÉÃôa ,¬∏ØW ™e Ék «°SÉb ¿Éc ¬fCÉH ô©°Th ,çó`` M Éª«a Ó«∏b
k ôµØj
,¬æHG áaôZ ¤EG Iô°TÉÑe ÜC’G ÖgP .QÉæjó∏d áLÉëH »Ñ°üdG ¿Éc
Ée ,»HCG Éj ,’ :øH’G Oô`` a ?ºFÉf âfCG πg :∫Éb ºK ,ÜÉ`` ÑdG í`` àah
111
Ωƒ«dG ¿Éc ó≤a ,∂©e Ék «°SÉb oâæc :ÜC’G ¬d ∫Éb .Ék ¶≤«à°ùe â`` dR
.¬àÑ∏W …òdG QÉæjódG Gòg π°†ØJ ,Ék bÉ°Th ÓjƒW
k
Ò¨°üdÉH Å`` Lƒa ÜC’G øµdh ,Gk ó`` jó°T Ék ` `Môa øH’G ìô`` a
Ö°†Z .QÉæjódG Gòg ™e ¬©°†jh ,IOÉ°SƒdG â– øe Gk QÉæjO òNCÉj
øH’G OQ ?Gk QÉæjO ∂∏“ âeoOÉe Gk QÉæjO âÑ∏W
n GPÉŸ :¬dCÉ°Sh ,ÜC’G
,¿GQÉæjO »©e íÑ°UCG ó≤a ¿B’G ÉeCG ,»Øµj Ée …ód øµj ⁄ :IAGÈH
.Ék ©e É¡«°†≤f ∂àbh øe áYÉ°S Éª¡H …Î°TCG ¿CG ójQCG
áªµëdG
,ÖFÉ``°üdG …CGôdGh á``ªµ◊G ∂«JCÉJ ÜÉ``H …CG ø`è
ÉÃQh ,GvóL ∂jód Ö``jôb øe ÉÃQ ,OOôJ ¿hO √ò``îa
.IóMGh Ik ôe ’EG ¬∏HÉ≤J ⁄ ¢üî°T øe
112
¬∏©aCG Ée Gòg
ÉªgóMCG OÉ£°UÉa ,∑É`` ª°SC’G ¿GOÉ£°üj ¿É≤jó°U ÖgP

∫CÉ°ùa ,±ô`` °üæ«d ¢†¡fh ¬`` àÑ«≤M ‘ É`` ¡©°Vhh IÒÑc á`` µª°S
ó≤d ,â«ÑdG ¤EG :≥`` jó°üdG ¬HÉLCÉa !?Ö`` gòJ øjCG ¤EG :ô`` NB’G
;ô¶àfG :π`` LôdG Oô`` a ,»æ«ØµJ Gvó` `L IÒÑc á`` µª°S äó`` £°UG
:¬≤jó°U ¬dCÉ°ùa ,»`` ∏ãe IÒÑµdG ∑Éª°SC’G ø`` e ójõŸG OÉ£°üàd

áµª°S øe ÌcCG OÉ£°üJ ÉeóæY :πLôdG Oôa !?∂dP π©aCG GPÉŸh
?Gòg π©aCG GPÉŸh :¬≤jó°U ¬dCÉ°ùa ,É¡©«ÑJ ¿CG ∂æµÁ
:¬≤jó°U ¬dCÉ°ùa ,∫ÉŸG øe ójõŸG ≈∏Y π°ü– »c :¬d ∫É`` b
øe ójõJh ,√ôNóJ ¿CG ∂`` æµÁ :πLôdG Oôa ?∂dP π`` ©aCG GPÉŸh
:πLôdG Oô`` a ?∂dP π©aCG GPÉ`` Ÿh :¬dCÉ°ùa ,∂`` æÑdG ‘ ∑ó`` «°UQ
Oôa !?AGÌdÉH π©aCÉ°S GPÉeh :≥jó°üdG ¬dCÉ°ùa ,Ék jôK íÑ°üJ »µd
∂àbƒH ™àªà°ùJ ¿CG ÈµJ ÉeóæY ΩÉjC’G øe Ωƒj ‘ ™«£à°ùJ πLôdG
§Ñ°†dÉH ƒg Gòg :πbÉ©dG ≥jó°üdG ¬d ∫É≤a,∂àLhRh ∑O’hCG ™e
.ôª©dG ™«°†jh ,ÈcCG ≈àM ¬∏«LCÉJ ójQCG ’ h ,¿B’G ¬∏©aCG Ée
áªµëdG
¿Éen sõdG »``°VÉ n Ñn dG πp ¨n ``°ûr Jn ’n
p Ãpn ∫É``
¿Ghn C’n G π``
n Ñr bn ¢``û
p «r ©n dG »``JBÉH ’n hn
113
ôe …É°T ¢SCÉc
óéà°S π¡a ,ôµ°ùdG ∑ô– ⁄ ø`` µdh ,Gk ôµ°S ¬«dEG âØ°VC n Gh
Ióe ¢SCÉµdG ‘ ô¶ædG ø`` ©eCG ,’ ó«cCÉàdÉH ?ôµ°ùdG IhÓ`` M º©W
!?IhÓ◊G âbhòJ πg !?A»°T Ò¨J π`` g ,…É°ûdG ¥hòJh ,á≤«bO
¥òJ ⁄ âfCGh ,OÈjh OÈj CGó`` H …É°ûdG ¿CG ßMÓJ ’CG ,’ ó`` ≤àYCG
QOh ,∂°SCGQ ≈∏Y ∂jój ™°V .IÒNCG ádhÉfi Gk PEG !?ó`` ©H ¬JhÓM
øe ∂dP πc Gk PEG ,Gk ƒ`` ∏M …É°ûdG íÑ°üj ¿CG ≈`` æ“h ¢SCÉµdG ∫ƒ`` M
¿ƒµ«°S πH ,Gk ƒ∏M …É°ûdG íÑ°üj ø∏a ,Ék Øî°S ¿ƒµj óbh ,¿ƒ`` æ÷G
.Gk óHCG ¬Hô°ûJ ødh ,OôH ób
»àdG äGQó≤dGh ,ôe …É°T Üƒ`` c πãe »¡a ,IÉ«◊G ∂dòch
ˆG ¬∏©L …òdG ÒÿGh ,¢SÉæ∏d ÒÿG Ö`` Mh ,ÉgÉjEG ˆG ∂Ñgh
.ƒ∏◊G º©£dG ¥hòàJ ,¬cô– ÚM Gk PEG ,ôµ°ùdG πãe ∂°ùØf ‘
áªµëdG
≈∏Y πcƒ``Jh ,∂JôNBG ¢``ùæJ
n ’h ∑É«fód π``ªYG
¥hòàJh -ˆG AÉ°T ¿EG- π``°†aCG ∂JÉ«M íÑ``°üàd ;ˆG
∂``JÉ«M íÑ``°üàa ,ó``¡÷Gh π``ª©dGh êÉ``àfE’G IhÓ``M
.êGõŸG ∫ó©j …É°T ¢SCÉc …CG øe π°†aCG
114
áÑbÉ©dG Aƒ°S
‘ ¬°ù«FQ ø`` e Ö∏Wh ,ôª©dG ¬`` H Ωó≤J QÉ`` ‚ ∑É`` æg ¿Éc

á«≤H ¢û«©«d ;ó`` YÉ≤àdG ¤EG ¬∏«ëj ¿CG á°ù°SDƒŸG Ö`` MÉ°Uh π`` ª©dG
,QÉéædG Ö∏W πª©dG ÖMÉ°U ¢`` †aôa ,√O’hCGh ¬àLhR ™e √ô`` ªY
q
¬d ∫É≤a ,¬Ñ∏W ≈∏Y ô°UCG QÉéædG ¿CG ’EG ,¬`` ÑJôe IOÉjõ``H ¬`` ÑZQh
,Gk ÒNCG ’õæe
k »æÑJ ¿CG ƒgh ,AÉLQ ∑óæY ‹ ¿EG :πª©dG Ö`` MÉ°U
≥aGƒa ,ó`` YÉ≤à∏d ∫Éëj º`` K ,ôNBG πª©H ¬`` Ø∏µj ød ¬`` fCG √È`` NCGh

.¢†°†e ≈∏Y QÉéædG
ÒNC’G ƒ`` g â«ÑdG Gò`` g ¿CG ¬ª∏©dh ,π`` ª©dG QÉ`` éædG CGó`` Hh
OGƒe Ωóîà°SGh ,á©æ°üdG ø°ùëj ⁄ ¬fEÉa ,¬`` H Ωƒ≤j ±ƒ°S …òdG
âfÉch ,áHƒ∏£ŸG IOƒ÷G ¿hO RÉ‚E’G ‘ ´ô°SCGh ,™æ°üdG áÄjOQ
πjƒW ôª©d á`` ª«∏°S ÒZ á`` jÉ¡f πª©dG É¡H iOCG »`` àdG á`` ≤jô£dG
Rƒé©dG QÉéædG ≈`` ¡àfG ÉeóæYh ,´GóHE’Gh õ`` «ªàdGh RÉ‚E’G ø`` e
Ö∏Wh ,ójó÷G ∫õ`` æŸG í«JÉØe πª©dG ÖMÉ°U º∏°S AÉ`` æÑdG øe
:¬d ∫Ébh ¬Øbƒà°SG π`` ª©dG ÖMÉ°U ø`` µdh ,π«MôdÉH ¬d ìÉ`` ª°ùdG
,á°ù°SDƒŸG ‘ ∂∏ªY Úæ°S Ò¶f ;∂d »àjóg ƒ`` g ∫õæŸG Gòg ¿EG
ƒd ¬fC’ ;ICÉ` `LÉØŸG ø`` e QÉéædG ≥`` ©°üa ,»`` æe ¬`` ∏Ñ≤J ¿CG π`` eBÉa
,AGOC’G ‘ ¢UÓNE’G øY ≈`` fGƒJ ÉŸ ,ôª©dG ∫õæe »æÑj ¬fCG º`` ∏Y
.πª©dG ‘ ¿É≤JE’Gh
115
,IÉ«◊G √òg ‘ ¬°ùØæd »æÑj QÉ‚ Éæe πµa ,IÈY á°ü≤∏dh

≈∏Y ßaÉëj ¿CG ø`` e óH Óa ,¬`` dƒM ¢ùµ©æJ ¬d IQƒ`` °U º`` °Sôjh
∫hC’G ó«Øà°ùŸG ¿C’ ;¿É`` eRC’Gh ∫GƒMC’G ™`` «ªL ‘ AGOC’G ø`` °ùM
.øjôNB’G πÑb ¬°ùØf ƒg ∂dP øe
áªµëdG
Ió«ªM è``FÉàf ¤EG ∂``H »``°†Øj ∂``∏ª©d ∂``fÉ≤JEG

ób ¬d ∂``fÉ≤JEG Ωó©a ,∂``dP øe ¢ùµ©dG ≈``∏Yh ,Gvó``L
.øjô°SÉÿG ÈcCG âfCG ¿ƒµJ
116
QGòYC’G äGô°ûY
,ÒÑc ‹hO QÉ£e ≈a É¡JôFÉW ô`` ¶àæJ âfÉc áHÉ°T Ió`` «°S
äÎ°TGh ,¬«a CGô≤àd Ék ` `HÉàc äÎ°TG Gk Òãc ô¶àæà°S âfÉc É`` ¡fC’h
ÉgQÉ¶àfG AÉæKCG ‘ ÜÉ`` àµdG CGô≤J äCGó`` Hh ,âjƒµ°ùH áÑ∏Y Ék ` `°†jCG
,Ék °†jCG ¬`` HÉàc ‘ CGô`` ≤j πl ` `LQ É`` ¡ÑfÉéH ¢`` ù∏éj ¿Éc ,Iô`` FÉ£∏d
≈∏Y áYƒ°Vƒe âfÉc âjƒµ°ùH á©£b ∫hCG º°†b ‘ äCGóH É`` eóæY
º°†b ‘ CGóH πLôdG ¿CÉ` `H âÄLƒa ,πLôdG ÚHh É`` ¡æ«H »`` °SôµdG

.É¡æe πcCÉJ âfÉc »àdG É¡°ùØf áÑ∏©dG øe âjƒµ°ùH á©£b
;¬¡Lh ‘ á`` ªµd ¬ªµ∏J ¿CG ‘ ô`` µØJ á«Ñ°ü©H ICGô`` ŸG äCGó`` H
áª°†b πcCÉj πLôdG ¿Éc ,»g É¡∏cCÉJ âfÉc áª°†b πµa ,¬bhP á∏≤d
ÉeóæY ,É¡°ùØf ≈`` a âªàc É¡æµd ,ICGô`` ŸG á`` «Ñ°üY äOGR ,Ék ` `°†jCG
âdÉbh ¬«dEG äô¶f ,§`` ≤a IóMGh á©£b âjƒµ°ùÑdG áÑ∏Y ‘ »`` ≤H
IOÉjõdh ,¿B’G ¥hò`` dG π«∏b πLôdG Gòg π©Ø«°S GPÉ`` e :É`` ¡°ùØf ‘
∑ôJh ,∞°üædG πcCG ºK ,ÚØ°üf ¤EG á©£≤dG πLôdG º°ùb É¡à°ûgO
âª¶ch ,πªàëj ’ Gòg :É`` ¡°ùØf ≈a âdÉ≤a ,ôNB’G ∞°üædG É`` ¡d
.IôFÉ£dG ¤EG Oƒ©°üdÉH äCGóHh É¡HÉàc äòNCG ºK ,É¡¶«Z
;É¡àÑ«≤M â`` ëàa IôFÉ£dÉH É`` gó©≤e ‘ â`` °ù∏L É`` eóæY
É¡H á°UÉÿG âjƒµ°ùÑdG áÑ∏Y Oƒ`` LƒH âÄLƒØa ,É¡JQÉ¶f òNCÉàd
,ójó°ûdG πéÿÉH äô©°Th âeóo`°üa !áÑ«≤◊ÉH áØ∏ë »`` g Éªc
117
âfÉc É¡fCGh ,É¡àÑ«≤M ‘ âfÉc É`` ¡àÑ∏Y ¿CG §≤a ¿B’G â`` cQOCG PEG
¿Éc πLôdG ¿CG Gk ô`` NDƒe â`` cQOCGh ,¬àÑ∏Y ø`` e πLôdG ™e πcCÉ` `J
¿CG ¿hO ¬H á°UÉÿG âjƒµ°ùÑdG áÑ∏Y É¡ª°SÉbh ,É¡©e GvóL Ék Áôc
óŒ ⁄ É¡fCG ,πéÿGh QÉ©dÉH ÉgQƒ©°T OGORGh ,»µà°ûj hCG ô`` eòàj
.É¡bhP ¬∏b øe çóM ÉªY πLô∏d Qòà©àd áÑ°SÉæe äÉª∏c
∂æµÁ ’ :É¡MÓ°UEG ø`` µÁ ’ AÉ«°TCG á©HQCG Ék ªFGO ∑É`` æg
äÉª∏µdG ´É`` LÎ°SG ∂æµÁ ’h ,¬FÉ≤dEG ó`` ©H ôé◊G ´É`` LÎ°SG
’h ,É¡YÉ«°V ó`` ©H á°UôØdG ´ÉLÎ°SG ∂`` æµÁ ’h ,É¡≤£f ó`` ©H

:π«b Éªch !»°†Á ¿CG ó©H âbƒdG hCG ,ÜÉÑ°ûdG ´ÉLÎ°SG ∂`` æµÁ
.ÚJôe ô¡ædG ‘ π°ùà¨J ¿CG ∂æµÁ ’
áªµëdG
§``YC
p Gh ,º``µ◊G π``Ñb π``∏ÿG ø``ªµe ø`è ó``cCÉJ
º``µ◊G QGó``°UEG π``Ñb QGò``YC’G äGô``°ûY ø``jôNB’G
.º¡«∏Y
118
Ò¨°üdG ´óØ°†dG
ΩÉ«≤dG äQô`` b ,IÒ¨°U ÓÉ`` Ø°V á`` Yƒª› ∑Éæg â`` fÉc
≈∏YCG ¤EG ∫ƒ`` °UƒdG ‘ …ó`` ëàdG π`` ã“ óbh ,…ô`` é∏d á`` ≤HÉ°ùÃ
,™«é°ûàdGh ¥ÉÑ°ù∏d ÓÉ`` Ø°†dG øe Oƒ°û◊G â©ªéàa ,êôH á`` ªb
√òg øe Gk óMGh ¿CG Qƒ`` °†◊G ¥ó°üj ⁄ áfÉeCÉHh ,¥É`` Ñ°ùdG CGó`` Hh
¤EG π°üj ¿CGh ,…óëàdG ≥≤ëj ¿CG ™«£à°ù«°S IÒ¨°üdG ÓÉØ°†dG
.....π«ëà°ùe) :ƒ`` g Oƒ°û◊G øe ¬©ª°ùJ É`` e πµa ,êÈdG á`` ªb

êÈdG ¿C’ ;áª≤dG ¤EG ´óØ°V …CG π°üj ¿CG øµÁ ’ hCG(π`` «ëà°ùe
ƒ∏J Gk ó`` MGh AÉ«YE’G ø`` e §≤°ùJ ÓÉ`` Ø°†dG äCGó`` Hh .Gvó` `L ∫É`
m `Y
äCGóHh ,•É°ûædÉH áÄ«∏ŸG á°ùªëàŸG ÓÉØ°†dG ∂∏J GóY Ée ,ôNB’G
,π°üj ¿CG óMCG ™«£à°ùj ø∏a ,GvóL Ö©°U ¬`` fEG :ñô°üJ Oƒ°û◊G
.IÒ¨°üdG ÓÉØ°†dG øe ójõŸG •ƒ≤°S ôªà°SGh
.áª≤dG ¤EG Oƒ`` ©°üdG ‘ ôªà°SG Gk ó`` MGh Ék ` `YóØ°V GóY É`` e
â£≤°S ájÉ¡ædG ‘h !Gk ó`` HCG √QGô°UEG øY π`qn ` îàj ⁄ ,≈∏YCGh ≈`` ∏YCG
,áª≤dG ¤EG π°Uh …òdG Ò¨°üdG ´ó`` Ø°†dG GóY Ée ÓÉ`` Ø°†dG πc
¿CG ´É£à°SG ∞«c :áaô©eh ¬«∏Y ±ô`` ©àdG ÓÉØ°†dG πc äOGQCÉa
Iƒ≤dÉH Ò¨°üdG ´óØ°†dG Gòg ≈JCG øjCG øe :∫CÉ°S πµdGh !?π`` °üj
õFÉØdG ´óØ°†dG ¿CG ∞`` °ûàcG πµdG ÉgóæY ?êÈ`` dG ¤EG ∫ƒ`` °Uƒ∏d
á«Ñ∏°ùdG øjôNB’G ∫ƒ«e ¤EG Gk óHCG ≠p °üJ Óa ,ºK øeh !º`` °UCG ¿Éc
»àdG ∂dÉeBGh á`` ∏«ª÷G ∂eÓMCG ∂fƒÑ∏°ùj º`` ¡fC’ ;á`` «eDhÉ°ûàdGh
119
πc ¿C’ ;äÉª∏µdG ÒKCÉJ Iƒb ‘.ôµa Ék ªFGO .∂Ñ∏b ‘ É¡H ß`` Øà–
¥ƒah ,Ék «HÉéjEG øc ¬«∏Yh ,∂`` dÉ©aCG ≈∏Y ôKDƒj CGô≤J hCG ™ª°ùJ É`` e
¿CG ™«£à°ùJ ’ ∂`` fEG :ºgóMCG ∂`` d ∫ƒ≤j ÉeóæY º°UCG ø`` c ∂`` dP
!™«£à°SCG ÉfCG :πb Ék ªFGOh ,∂eÓMCG ≥≤–
áªµëdG
¢``ù«d ¬``fCG ó``≤à©J »``àdG AÉ«``°TC’G π``©ØJ ¿CG ∂``«∏Y

:(¿ƒ«∏HÉf) πÄ``°Sh ,(â∏aRhQ) É``¡∏©ØJ ¿CG ∂àYÉ£à``°SÉH
?∂°û«L OGôaCG ¢SƒØf ‘ á≤ãdG ódƒJ ¿CG â©£à°SG ∞«c
’ :∫Éb ø`è :çÓK ≈∏Y çÓ``ãH OQCG â``æc :ÜÉ``LCÉa
:¬d â∏b ,±ô``YCG ’ :∫É``b øeh ,∫hÉM :¬``d â∏b ,Qó``bCG
.ÜôL :¬d â∏b ,π«ëà°ùe :∫Éb øeh ,º∏©J
120
±hô©ŸG ™æ°U
,ΩÉjC’G óMCG ‘ ™`` `ª°S Ò≤à …óæ∏àµ°SCG ìÓ`` à ∑Éæg ¿Éc
ìÓ`ØdG ∑Îa ,Ö`jô`b ™`≤æà°ùe øè »JCÉ`J á`KÉ`¨à°SG ¬∏≤M ‘ ƒgh
¢Uƒ`¨j Gk Qƒ`` `Yòe Ék «Ñ°U ó`Lƒa ,™`` `≤æà°ùŸG ¤EG iô`` Lh ,¬`` `JGhOCG
,Ék `NQÉ`°U íàÉ`µjh ó`gÉ`é`j ƒ`` gh ,Oƒ`°SCG π`Mh »à ¬`£°Sh ≈à`M
ò`≤fCGh ,…óæ∏àµ°SC’G ìÓ`ØdG πNóJ É`` ægh ,¬`°ùØf PÉ`≤fEG ’hÉ` k fi
≥MÓdG Ωƒ`` «dG ‘h ,A»`£H º`` `dDƒe äƒè ø`` e Ò¨°üdG ΩÓ`` `¨dG

øe êôNh ,§«°ùÑdG ìÓ`ØdG ∫õæe ¤EG á`` `gQÉà IQÉ«°S äô°†M
…òdG ΩÓ¨dG ó`dGh ¬`` `fEG :¬°ùØf Ωóq bh ,≥«fCG π`` «Ñf πLQ IQÉ`` «°ùdG
;∂`ÄaÉ`cCG ¿CG ó`` `jQCG »æfEG :π`` «ÑædG π`LôdG ∫É`bh ,¢`` ù` eCG √ò`` `≤fCG
.»æ`HG IÉ``«`M äò`≤fCG ó`b ∂`fC’
ICÉ` aÉ`µe A»°T …CG ∫ƒÑb »ææ`µÁ ’ ,’ :Ó`k FÉ`b ìÓ``ØdG Oôa
ñƒc ÜÉH ≈∏Y ìÓ`` ØdG øHG ô¡X á¶ë∏dG √ò`` g ‘h .¬``à∏©a É`` ` Ÿ
ÜÉ`LCG ?∂`` ` æHG Gò`g π`g :ìÓ``ØdG π«ÑædG πLôdG ∫CÉ°ùa ,Iô°SC’G
,Ék bÉØJG ∂©e ó≤YCG »æYO :π«ÑædG ¬d ∫É≤a ,º``©f :ô`î`ØH ìÓ``ØdG
…òdG ¬°ùØf º`` «∏©àdG ∂æH’ á°UÉÿG »à≤Øf ≈`` ∏Y Ωóq bCÉ°S å`` «M
∂°T ¿hO øªa ,¬`` `«HCG πãe »`` Ñ°üdG ¿Éc GPEGh ,»`` æH’ ¬`` èóbCÉ°S
¬∏`©a Ée Gògh ,¬``H É``fÓ`c ô`îàØf Ó`k `LQ Ò°ü«d Èµjh ,ƒ`` ªæ«°S
êô`î`J º`K ,¢SQGó`ŸG π`` `°†àCG π`NO ó≤a ,ìÓ`` `ØdG øHG »`` Ñ°üdG
121
,¿ó`` æd á`ª°UÉ`©dG »`` à …QÉè âfÉ°S ≈Ø°ûà°ùÃ Ö`£dG á`` «∏c ‘

Qóæ°ùµdCG Ò`` °ùdÉH ™`ª`LCG º`` `dÉ©dG ‘ ∂dP ó`` ©H Ék àhô©e QÉ`` °Uh
.Ú`∏°ùæÑdG ∞°ûà`µe è`æª∏à
…òdG ¬°ùØf π`` «ÑædG πLôdG øHG Ö`` «°UCG äGƒæ°S IóY ó`` ©H
ìÓ`ØdG øHG Iô`` `ŸG √òg √ò≤æjh ,…ƒ`` `FQ ÜÉ¡àdÉH ìÓØdG √ò`` ≤fCG
¿ƒà°ùfh ò≤æj ⁄ Ú∏°ùæÑdGh ,Ú`∏°ùæÑdG ¬`YGÎNÉ`H è`æª∏à QƒàcódG
øè ±ô`©J π`¡a ,ó``©H É`` `ª«a ,ô`°ûÑdG Ú`jÓè ò`≤fCG π`H ,√ó`` `Mh
AGQRh ¢ù«FQ π°Tô°ûJ ∞dhófGQ ¬`fEG !?π`` «`ÑædG π``LôdG ∂`dP ƒ`g
QÉèódGh ∑Ó`¡dG ø`` e É«fÉ£jôH ò`≤fCG ¬`à`µæëH …òdG É`` «fÉ£jôH
.π``°Tô`°û`J ¿ƒ`à°ù`fh Ò`°ùdG ƒ`g ¬`æHGh ,á`«`ŸÉ`©dG Üô`◊G »à
ó`«`°Uô`dG »`` `g Qƒ`` eCÓ`d Ió`` «`©`ÑdGh á`` «`HÉ`é`jE’G Iô`` ¶ædG ¿EG
¬`JGP πLCG øè É¡°ùØf á`¶`ë∏`dG ¢û«©j ’ …òdG ¿É°ùfEÓd »≤`«`≤`ë`dG
.¬HÉH ≈∏`Y ∞≤`J Ú`M ¢UôØdG π¨à°ùj …ò`dG ƒg í`LÉ`ædGh ,§≤a
áªµëdG
Ék ªàM ¬éFÉàæa ,¿Éc Ék ``jCG ±hô``©ŸG ™æ``°üH ∂«∏Y
.á©FGQ
122
áYÉæ≤dG
â``°TÉY ,∫RÉ`` æŸG ó``MCG í`` £°S ¥ƒa IÒ`` ¨°U Iô`` é`M ‘
±hôX ‘ á`©°VGƒàe IÉ«M Ò¨°üdG É`` ¡∏ØW ™e IÒ≤ØdG á∏eQC’G
,É°VôdG áª©æH õ«ªàJ âfÉc IÒ¨°üdG Iô°SC’G √òg øµdh ,á`` Ñ©°U
è`Yõj ¿Éc Ée ÌcCG øµ`d ,≈æØj ’ õæc »g »àdG áYÉæ≤dG ∂`` ∏“h
IQÉÑY áaô¨dÉa !AÉ`` à°ûdG π`` °üa ‘ QÉ`` £eC’G •ƒ`` `≤`°S ƒ`` `g ΩC’G
ób ¿Éch ,»Ñ°ûN ÜÉH É`` ¡Hh ∞≤°S É¡d ¢ù«d ,¿GQóL á©HQCG ø`` Y

áæjóŸG ¢Vô©`àJ º`` `d ,¬JO’h ò`æe äGƒæ°S ™HQCG π`` Ø£dG ≈∏Y ôq e
â©ªŒ Ωƒj äGPh ,ô£ŸG øe áØ«©°Vh á∏«∏b äÉNõd ’EG É¡dÓN
äÉYÉ°S ™eh ,áæcGódG Öë°ùdÉH áæjóŸG AÉª°S äCÓàeGh ,Ωƒ`` «¨dG
≈ªàMÉa ,É`` ¡∏c áæjóŸG ≈∏Y IQGõ`` ¨H ô£ŸG π`` £g ¤hC’G π`` «∏dG
.º¡dRÉæe ‘ ™«ª÷G
∞`bƒe á`` ¡LGƒe Éª¡«∏Y ¿Éµ`` a π`` `Ø`£`dGh á`` `∏èQC’G É`` èCG
‘ ¢`q ` SófGh ,Iô`` FÉM Iô`` ¶f ¬`` eCG ¤EG π`` Ø£dG ô`` ¶f !Ö`` «°üY
,π∏ÑdG ‘ É`` bk QÉZ ¿Éc É`` ¡HÉ«K ™e ΩC’G ó`` °ùL ø`` µd ,É`` ¡`fÉ`°†MCG
≈∏Y ÓFÉek ¬Jóæ°SCGh ,¬`` à©∏îa áaô¨dG ÜÉ`` H ¤EG ΩC’G â`` Yô°SCGh
≈∏Y óæ°ùŸG ÜÉ`` ÑdG â– É¡∏ØW äCÉ`ÑNh ,á`` aô¨dG ¿GQóL ó`` MCG
¤EG πØ£dG ô¶`æà ,ôª¡æŸG ô`` £`ŸG π«°S ¬æY Ö`é`ëàd ;QGó`` ÷G
∫Ébh ,É°VôdG áeÉ°ùàHG ¬`` ¡Lh â∏`Y ó`bh ,áÄjôH IOÉ©°S ‘ ¬`` èCG
123
ºgóæY ¢ù«`d ø`` jòdG AGô≤ØdG ¢SÉædG π`` ©Øj iôJ Éj GPÉe :¬`` eC’
!?ô£ŸG º¡«∏Y §≤°ùj ÚM ,ÜÉH
»ªàæj ¬`fCÉH á`` ¶ë∏dG √ò`g ‘ Ò¨°üdG π`` Ø£dG ¢ù`MCG ó`` ≤d
,∫É◊ÉH É°VôdG πªLCG É`` e !ÜÉH º¡à«H »Øa ,AÉjôKC’G á`` ≤ÑW ¤EG
á`jÉ`bhh ∫ÉÑdG Ahó`` `gh IOÉ©°ùdG Qó°üe ¬`` `fEG !Qó≤dGh AÉ`` °†≤dÉHh
∑É°VQ ∂dCÉ°ùf ÉfEG º¡∏dG{ ,ó≤◊Gh OôªàdGh IQGôŸG ¢VGôèCG øè
GPÉè .Ú`` eBG º¡∏dG zQÉ`` ædGh ∂`` £î°S øe ∂`` H Pƒ`` ©fh ,á`` æ÷Gh
IôHÉ°üdG Iô`cÉ`°ûdG IÒ`` ≤ØdG ΩC’G √ò`` g ¿Éµe ¿Éc ÉfóMCG ¿CG ƒ`` d
∫ƒ≤f ¿CG ’Eq G Éæ©°ùj Óa ,ôcÉ°ûdG Ò¨°üdG ø`` H’G Gògh ,áÑ°ùàëŸG
»°üëf ’ ,ôµ°ûdG ∂dh ó`` ª`◊G ∂`d ` `ÉægGƒaCG AπÃ ` ÜQÉj :∂d
’ IÒãc º©æH ÉæàeôcCG ,∂°ùØf ≈∏Y â«æKCG Éªc âfCG ,∂«∏Y AÉ`` æK
.ôµ°ûdG ÖLGƒH ’h ,óª◊G ÖLGƒH º≤f ⁄h ,≈°ü– ’h ó©J
⁄h ,Üƒ`fòdGh »`` °UÉ©ŸG ‘ É`` æ°ùØfCG ≈`` ∏Y É`` æaô°SCG É`` v≤M
⁄h ,QÉ`¡f π«d Éæ«°UÉ©Ã É`` fôgÉLh ,∂«dEG Öàf ⁄h ,∑ô`` Ø¨à°ùf
Éj É`¡æ∏©æ∏a ,∑QÉ`` f ø`` e ’h ,∂HÉ≤Yh ,∂`` JhÈL ø`` ` è ∞`r ` ` îf
ÜƒfòdG ¤EG Oƒ`©`f ’CG ≈``∏Y QGô°UEG ™`` è ,¿B’G øè áHƒJ ,ÊGƒNEG
,ÚMh âbh πc ≈`` a QÉ`` Ø¨à°S’G ø`` e Ìµf ¿CGh ,iô`` ` ` NCG Iô`` è
.∂dP ≈∏Y Éææ«©j ¿CG ˆG ∫CÉ°ùfh
124
áªµëdG
∑ÒZ ôcòJh ,∂d ˆG É¡Ñgh »àdG º©ædG ¢üMC
p G
.¬jhCÉj Ée óéj ’ ø‡

125
ÒeÉ°ùŸG
Ék Ä«∏e Ék °ù«c √ódGh √É`` £YCG ,√DhÉ°VQEG Ö©°üj ódh ∑É`` æg ¿Éc
á≤jó◊G Qƒ`` °S ‘ óMGh QÉ`` ª°ùe ¥óH q ºb :¬`` d ∫Ébh ,Ò`` eÉ°ùŸÉH
,¢üî°T …CG ™`` e ∞∏àîJ hCG ,∂`` HÉ°üYCG É`` ¡«a ó`` ≤ØJ Iô`` e πc ‘
πÑ≤ŸG ´ƒÑ°SC’G ‘h ,Gk QÉª°ùe 37 ¥ó` q ` H ódƒdG ΩÉb ∫hC’G Ωƒ`` «dG ‘h
¥q nóJo »àdG ÒeÉ°ùŸG OóY ¿Éµa ,¬°ùØf ‘ ºµëàj ∞«c ódƒdG º`` ∏©J
‘ ºµëàj ∞«c ¬dƒ¡°ùH º∏©J ¬fCG ódƒdG ∞°ûàcGh ,¢†Øîæj É`` v«eƒj
.á≤jó◊G Qƒ°S ≈∏Y ÒeÉ°ùŸG ¥O q øe π¡°SCG,¬°ùØf
q ⁄ …ò`` dG Ωƒ«dG ≈JCG á`` jÉ¡ædG ‘h
QÉª°ùe …CG ódƒdG ¬«a ¥ój
áLÉëH ó©j ⁄ ¬fCG √ódGh Èî«d ÖgP ÉgóæY ,á≤jó◊G Qƒ`` °S ‘
q ` j ¿CG ¤EG
QÉª°ùe ™∏îH ºb ¿B’G :√ó`` dGh ¬d ∫É≤a ,QÉ`` ª°ùe …CG ¥ó`
äôªa ,∂`` HÉ°üYCG ó≤ØJ ¿CG ¿hO ∂`` H ô`` Á Ωƒj πc ø`` Y ó`` MGh
πc ™∏N ób ¬fCG √ódGh ÆÓ`` HEG øe ódƒdG øµ“ Gk ÒNCGh ,ΩÉjCG Ió`` Y
.Qƒ°ùdG øe ÒeÉ°ùŸG
ób ,»æH{ :¬`` d ∫Ébh ,Qƒ`` °ùdG ¤EG ¬`` æHG òNCÉH ó`` dGƒdG ΩÉ`` b
É¡àcôJ »àdG Üƒ`` ≤ãdG √òg ¤EG ô¶fG øµdh ,±ô`` °üàdG â`` æ°ùMCG
∂æ«H çó– Éeóæ©a ,z¿Éc Éªc Gk óHCG Qƒ°ùdG Oƒ©j ø∏a ,Qƒ°ùdG ‘
äÉª∏µdG ¢†©H ∂æe êôîJh ±Ó`` àNG hCG IOÉ°ûe øjôNB’G Ú`` Hh
»àdG Üƒ≤ãdG ∂∏àc ,º¡bÉªYCG ‘ ìô`` éH º¡cÎJ âfCÉa ,á`` Ä«°ùdG
126
Úµ°ùdG êôîJ º`` K ,¢üî°ûdG ø©£J ¿CG ™«£à°ùJ â`` fCÉa ,É`` gGôJ
’ Gò¡d ;ô`` FÉZ ìô÷ Gk ô`` KCG âcôJ ó`` b ¿ƒµJ øµdh ,¬`` aƒL ø`` e
,Gk OƒLƒe ∫GR Ée ìô÷G ¿C’ ;¬d âØ°SCÉJ ób äGô`` ŸG øe ºc º¡j
ôgGƒL AÉ`` bó°UC’Gh ,¿Gó`` HC’G ìôL ø`` e iƒbCG ¿É`` °ù∏dG ìô`` éa
…CG ‘ ∂YÉª°ùd ¿hõ`` gÉL ºgh .∑hófÉ°ùjh ∂`` fƒé¡Ñj ,IQOÉf
ºgQCG Gòd ;∂d º`` ¡Hƒ∏b ¿ƒ–Éa ∂ÑfÉéH ºgh ,º`` ¡LÉà– âbh
.º¡d ∂ÑM ióe

áªµ`ëdG
…òdG øe áaô©e ƒg ábGó°üdG ‘ ó«÷G A»°ûdG{
.z∂ë°üæH Ωƒ≤jh ,∑ô°S ¬YOƒà°ùJ ¿CG øµÁ
127
≈æ¨dG ¢SÉ«≤e
‘ ¬æHG òNCG ,GvóL …ôK πLQ ∑Éæg ¿Éc ΩÉjC’G øe Ωƒj ‘
Gƒ°†eCG ó≤d ,AGô≤ØdG ¢û«©j ∞«c ¬æHG …ô«o d ;Ò≤a ó∏H ¤EG á∏MQ
≥jôW ‘ ,IÒ`` ≤a Iô°SCG É`` ¡«a ¢û«©J áYQõe ‘ ‹É`` «dh Ék ` èÉjCG
∫Éb ?á∏MôdG â`` fÉc ∞«c :¬æHG ÜC’G ∫CÉ°S ,á`` ∏MôdG øe IOƒ`` ©dG
¢û«©j ∞«c âjCGQ πg :ÜC’G ∫É`` b .IRÉà‡ á∏MôdG âfÉc :ø`` H’G
âª∏©J GPÉe ÊÈNCG Gk PEG :ÜC’G ∫É`` b ,º©f :øH’G ∫Éb ?AGô`` ≤ØdG
?á∏MôdG √òg øe
(AGô≤ØdG) ºgh ,Gk óMGh Ék Ñ∏c ∂∏‰ ÉæfCG âjCGQ ó≤d :øH’G ∫Éb
ºgh ,Éæà≤jóM §°Sh ‘ AÉ`` e ácôH Éæjód øëfh ,á©HQCG ¿ƒ`` µ∏Á
A»°†æd ;¢`` ù«fGƒØdG ÉæÑ∏L ó`` ≤d ,ájÉ¡f ¬d ¢ù«d ∫hó`` L º`` ¡jód
Éæà«H áMÉHh ,AÉ`` ª°ùdG ‘ C’CÓàJ ΩƒéædG º`` ¡jód ºgh ,É`` æà≤jóM
Éæjódh ,≥`` aC’G OGóàeG º`` ¡dh ,á«eÉeC’G á`` ≤jó◊G ó`` æY »`` ¡àæJ
∂∏J RhÉéàJ äÉMÉ°ùe º`` góæYh ,É¡«∏Y ¢û«©f IÒ¨°U á`` MÉ°ùe
¿ƒeƒ≤j º`` gh ,ÉæàeóN ≈`` ∏Y ¿ƒeƒ≤j Ωó`` N É`` æjódh ,∫ƒ`` ≤◊G
Ée ¿ƒ∏cCÉj ºgh ,ÉæeÉ©W …Î°ûf ø`` ëfh .Ék °†©H º¡°†©H áeóîH
¿ƒµ∏Á ºgh ,Éæ«ª– »µd ;á«dÉY Ék fGQóL ∂∏‰ øëfh ,¿ƒYQõj
±OQCG ÉgóæY .Ék ` `àeÉ°U πØ£dG ó`` dGh ¿Éc .º`` ¡fƒªëj AÉ`` bó°UCG
.AGô≤a ÉæfCG ∞«c »æàjQCG ∂fC’ ;»HCG Éj ∂d Gk ôµ°T :ÓFÉb
k ,πØ£dG
128
ˆG ôµ°ûJ ¿C’ Ék ` `Yƒaóe ∂∏©Œ ?á`` ©FGQ Iô¶f É`` góq ©J ’CG
k ,∑É`` £YCG Ée πc ≈`` ∏Y ¤É`` ©J
’ Éª«a ≥`` ∏≤dGh ÒµØàdG ø`` e ’óH
»µd ;∂FÉbó°UC’ É`` gô°ûfG ,¬µ∏“ A»°T πc Qób ±ôYG .∂`` ∏“
GhOôjh ,º¡dƒM øe AÉ«°TCÓd º¡Jô¶f GhÒ¨j ¿CG ≈∏Y ºgóYÉ°ùJ
. É¡ÑMÉ°üd áæŸG
áªµëdG

±ô©àd ;∂JÉ«M ‘ áéYõŸG QƒeCÓd ∂Jô¶f ÒZ
.∂«∏Y ˆG áª©f É¡dÓN øe
129
á°TGôØdG IÉ«M øe
á°TGôa ` äÉYÉ°S IóY ` ÖbGôj πLQ ∞bh ,ΩÉjC’G øe Ωƒj ‘
k Ó«∏b
»gh ,Ó«∏b k êGôØf’ÉH äCGóH »àdG É¡à≤fô°T πNGO IÒ`` ¨°U
,É¡à≤fô°T ‘ Ò¨°üdG Ö≤ãdG ∂`` dP øe êhôÿG IógÉL ∫hÉ`` –
øX !QGôªà°S’G ≈`` ∏Y IQOÉb ÒZ É¡fCÉch äóHh !â`` æµ°S ICÉéah
,Ò¨°üdG Ö≤ãdG ∂dP øe êhôî∏d äóØæà°SG ób ÉgGƒb ¿CG πLôdG
!Ék eÉ“ âØbƒJ ºK .Ó«∏b

k ¬à©°SƒJ ≈àM hCG
ô°†MCÉa É`` ¡JóYÉ°ùe Qô`` bh ,É¡«∏Y ∞`` £©dÉH πLôdG ô`` ©°T
á°TGôØdG â`` £≤°S ÉgóæY ,á≤fô°ûdG á`` «≤H ¢übh Gk Ò¨°U Ék ` `°ü≤e
!á∏HGP áëæLCGh ∞«©°V π«ëf º°ùéH øµdh ,É¡à≤fô°T øe á`` dƒ¡°ùH
,ÈµJh iƒ≤J ¿CG åÑ∏J ød É¡àëæLCG ¿CG Gk ó≤à©e É¡ÑbGôj πLôdG πX
øµd ,¿GÒ£dG ≈∏Y IQOÉb íÑ°üà°Sh ,iƒ≤«°S π«ëædG É¡ª°ùL ¿CGh
º°ùéH É¡JÉ«M á`` «≤H á°TGôØdG â°†bh !çóëj ⁄ ∂`` dP øe Ék ` `Ä«°T
…òdG Ée ,GkóHCG GkóHCG ¿GÒ£dG ™£à°ùJ ⁄h ,á∏HGP áëæLCGh ,∞`` «©°V
ˆG IQó`` b ¿CG º`` ∏©j ⁄ ?¬fÉæMh π`` LôdG ∂`` dP ∞`` £d ¬`` ∏©a
øe πFGƒ°S êhô`` ÿ Ék ÑÑ°S É¡d QÉ¶àf’G â∏©L á`` °TGôØdÉH ¬`` àªMQh
.¿GÒ£dG ™«£à°ùJh iƒ≤J ≈àM ;É¡àëæLCG ¤EG É¡ª°ùL
Ée GPEGh !á«eƒ«dG É`` æJÉ«M ‘ ´Gô°üdG ¤EG êÉ`` àëf Ék ` `fÉ«MCG
,AÉë°ùn co øjó©≤e ¢û«©æ°ùa ,Ö`` YÉ°üe ÓH IÉ«◊G Éæd ˆG Qób
130
,Iƒ≤dG â`` Ñ∏W ,IÉ«◊G äÉ`` jó– á¡LGƒe ≈`` ∏Y iƒ≤f ød É`` ÃQh
ˆG ÊÉ£YCÉa ,áªµ◊G âÑ∏W .iƒbC’ äÉ`` jóëàdG ˆG ÊÉ£YCÉa
π≤©dG ˆG ÊÉ£YCÉa ,OGó°ùdGh ≥«aƒàdG âÑ∏W .É¡∏◊ äÓµ`` °ûŸG
;äÉÑ≤©dG ˆG ÊÉ`` £YCÉa ,á`` YÉé°ûdG âÑ∏W .π`` ªYC’ ;º`` °ù÷Gh
‘ ÚÑ©àe Ék °UÉî°TCG ˆG ÊÉ`` £YCÉa ,á`` ÑëŸG âÑ∏W .É`` gÉ£îJC’
.áÑëÃ ºgóYÉ°SC’ ;πeÉ©àdG
áØ∏àîŸG ¢UôØdG ˆG ÊÉ`` £YCÉa ,∞`` £©dGh AÉæãdG â`` Ñ∏W

ˆG øµdh !!! âÑ∏W É‡ A»°T ≈∏Y π°üMCG ⁄ .É¡dÓN øe πª©∏d
¬LGh ,±ƒN ÓH ∂JÉ«M ¢`` ûY .¬LÉàMCG Ée πc »æÑgh ó`` «cCÉàdÉH
,ÉgRÉ«àLG ≈`` ∏Y ∂JQób øjôNBÓdh ∂°ùØæd â`` ÑKCGh ,ÜÉ`` ©°üdG
ÖMCG :A»°T ºgCGh ,º∏©J ÉÃ ÓeÉYk ,πª©J ÉÃ Ék ŸÉY ,Gk QƒÑ°U ø`` c
,áæ÷G ¬d Ö`` MCG ,É¡H ’EG øeDƒJ ø`` ∏a ,∂°ùØæd Ö– É`` e ∂`` «NC’
.¬ÑMCG ,¬H ≥aôJ ,¬d ó OG ,QÉædG øY √ó©HCG
áªµëdG
áªMôdG ¿ƒµJh ,∞£©dG ¿ƒ``µj IÒãc ¿É«MCG ‘
,º¡à``°SÉ©Jh øjôNB’G AÉ≤``°ûd Ék ÑÑ``°S É¡©``°Vƒe ÒZ ‘
√ÉŒ ô°ûÑdG äÉØ°U ´hQCG øe ¬©°Vƒe ‘ A»°ûdG ™°Vƒa
.º¡°†©H
131
?⁄ÉX ΩCG ∫OÉY

∂tn HQCG ,ˆG »Ñf Éj :â`` dÉ≤a , OhGO ¤EG IGôeG äAÉ`` L
∫ó©dG ƒg !√CGô`` eG Éj ∂ëjh : OhGO ∫É≤a ?∫OÉ`` Y ΩCG ⁄É`` X
…óæY á∏eQCG ÉfCG :âdÉb ?∂à°üb Ée :É¡d ∫Éb ºK ,Qƒ`` éj ’ …òdG
äOó°T ¢ùeCG ¿Éc Éª∏a ,…ój ∫õZ øe ø¡«∏Y ΩƒbCG ,äÉæH çÓK
,¬©«HC’ ¥ƒ°ùdG ¤EG Ö`` gPCG ¿CG äOQCGh ,AGô`` ªM ábôN ‘ ‹õ`` Z
ábôÿG òNCGh »∏Y q ¢†≤fG ób ôFÉ£H ÉfCG GPEÉa ,‹ÉØWCG ¬`` H ≠∏q HCGh
,‹ÉØWCG ¬H ≠∏q HCG Ék ` `Ä«°T ∂∏eCG ’ áæjõM â`` «≤Hh ,ÖgPh ∫õ`` ¨dGh
≈∏Y ¥ô£j ÜÉÑdÉH GPEG ΩÓµdG ‘ OhGO ™e ICGô`` ŸG É`` ªæ«Ña
πc ,QÉéàdG øe Iô°û©H GPEGh ,∫ƒNódÉH ¥QÉ£∏d ¿PCÉa , OhGO
.É¡≤ëà°ùŸ É¡£YCG ,ˆG »Ñf Éj :GƒdÉ≤a ,QÉæjO áÄe √ó«H óMGh
,∫ÉŸG Gò`` g ºµ∏ªM ÖÑ°S ¿Éc É`` e : OhGO º`` ¡d ∫É`` ≤a
,íjôdG É`` æ«∏Y â`` LÉ¡a ,Ö`` côe ‘ É`` æc ,ˆG »`` Ñf É`` j :Gƒ`` dÉb
,AGôªM ábôN Éæ«∏Y ≈≤dCG ób ôFÉ£H GPEÉa ,¥ô¨dG ≈`` ∏YÉæaô°TCGh
ó°ùfGh íjôdG Éæ«∏Y âfÉ¡a ,ÖcôŸG Ö«Y ¬H É`` fOó°ùa ∫õZ É¡«a
Gògh ,QÉæjO áÄÃ Éæe ó`` MGh πc ¥óq °üàj ¿CG ˆ ÉfQòfh ,Ö`` «©dG
OhGO âØàdÉa ,äOQCG øe ≈∏Y ¬H ¥r óq °üàa ,∂jój ÚH ∫É`` ŸG
¬æ«∏©Œh ,ôëÑdGh È`` dG ‘ ∂d p ôéàj »HQ :É¡d ∫Ébh ICGô`` ŸG ¤EG
.∂dÉØWCG ≈∏Y É¡«≤ØfCG :∫Ébh QÉæjO ∞dC’G ÉgÉ£YCGh ,ÉŸk ÉX
132
áªµëdG
,ÒN Ék ``ªFGO ∂«dE
n G √ô`èCÉa ,∂``HôH ∂``æX ø``°ùMCG
.ø¶J É‡ ÒNh

133
∂ª°ùdG
¬à«H ΩÉ`` eCG √ôªY ôNGhCG ‘ »`` µjôeCG ∫É`` ªYCG π`` LQ ¢`` ù∏L
¬à°ù∏L ‘ ¬`` fCÉch ,∂«°ùµŸG QÉ`` ¡fCG óMCG ≈∏Y ¢`` UÉÿG …ƒ`` à°ûdG
»≤ædG ‘É°üdG ƒ÷Gh áHÓÿG ôXÉæŸÉH ™àªà°ùj ,áæ÷G ‘ ∂`` ∏J
øe §«°ùH »`` µ«°ùµe OÉ«°U ÜGÎ`` bG √ô¶f âØd øµdh ,™`` jóÑdG
OÉ«°üdG ∂dP ∫ÉM ¤EG »µjôeC’G ∫ÉªYC’G πLQ ô¶æa ,ÅWÉ°ûdG
äGhOC’G ∂dòch ,áWÉ°ùÑdG ‘ ájÉZ √ó«°U Öcôe óLƒa ,§«°ùÑdG

.ÉgOÉ£°UG ób ∂ª°ùdG øe á«ªc ¬ÑfÉéH iCGQh ,É¡∏ª©à°ùj »àdG
,¬«dEG çóëà«dh ,∂ª°ùdG ¢†©H ¬æe …Î°û«d ;πLôdG √GOÉf
¢†©H ¬æe iÎ°TÉa ,∫ÉªYC’G π`` LQ ¤EG §«°ùÑdG OÉ«°üdG AÉ`` éa
√òg πãe OÉ`` «£°U’ âbƒdG øe êÉ`` à– ºc :¬dCÉ°S ºK ,∂`` ª°ùdG
?∂ª°ùdG øe á«ªµdG
.Qƒ«æ°S Éj Gk Òãc ¢ù«d :§«°ùÑdG OÉ«°üdG ∫Éb
,ó«°üdG ‘ Gk PEG ∫ƒWCG Ék àbh »°†≤J ’ GPÉ`` ª∏a :á«fÉK ¬dCÉ°ùa
!?∂dP øe ÌcCG Ö°ùµàd
äÉLÉMh ,»àLÉM »Øµj √OÉ£°UCG Ée :§«°ùÑdG OÉ«°üdG Oôa
!Qƒ«æ°S π©ØdÉH »Jô°SCG
á«≤H ‘ π©ØJ GPÉe øµdh :»µjôeC’G ∫É`` ªYC’G πLQ ¬dCÉ°ùa
?∂àbh
134
OÉ£°UCGh ,âbƒdG øe »æ«Øµj Ée ΩÉfCG :§«°ùÑdG OÉ«°üdG Oôa

,»àLhR ™e ádƒ∏«≤dG ΩÉfCGh ,‹ÉØWCG ™e Ö©dCGh ,âbƒdG øe Ó«∏b k
‘ »FÉbó°UCG ™e ∫ƒ`` ŒCG π«∏dG ‘h ,âbƒdG ¢†©H É¡©e »`` °†bCGh
»JÉ«M ¿CG …CG ,π`` «∏dG øe Ió`` e ôeÉ°ùàfh Ék ` `©e ¢ù∏‚h ,á`` jô≤dG
.Qƒ«æ°S πª©dG Ò¨H áÄ«∏e
øe ájôî°S ‘ ¬°SCGQ Rƒé©dG »µjôeC’G ∫ÉªYC’G π`` LQ õg
∂d …ó°SCG ±ƒ°S :¬d ∫Éb ºK ,§«°ùÑdG »µ«°ùµŸG OÉ`` «°üdG ΩÓc

,Ωô°†fl »µjôeCG ∫É`` ªYCG πLQ ÉfCÉa ,»≤jó°U á`` «dÉZ áë«°üf
:»àë«°üf »g Égh
k G-
Ée á«ªc OGOõ`` J ≈àM ;ó`` «°ü∏d Ì`` cCG Æô`` ØàJ ¿CG Ö`` éj : ’hC
.√OÉ£°üJ
…Î°ûJ …OÉŸG ∂©°Vh ø°ù– ™eh ,øeõdG øe Ióe ó©H :Ék «fÉK -
.Ò¨°üdG ÜQÉ≤dG Gòg øe çóMCGh ,ÈcCG Ék Ñcôe
…Î°ûJ ¿CG ∂MÉHQCG OÉjORG ™eh ,IóÃ ∂dP ó©H ∂æµÁ :Ék `ãdÉK -
.ó«°ü∏d IÒÑc ÜQGƒb IóY
øeõdG ø`` e Ióe ó`` ©Hh ,á`` jÉ¡ædG ‘ ∂`` °ùØf ó`` éà°S :Ék ` `©HGQ -
k ,ó«°ü∏d ÒÑc …ôëH ∫ƒ£°SCG Ö`` MÉ°U
âbƒdG AÉ°†b øe ’óHh
§≤a ∂©«ÑH ìÉJÎ°S ¢SÉæ∏d Iô°TÉÑe ∂`` ª°ùdG ™«H ‘ ó¡÷Gh
.ÚYRƒª∏d
135
¿CG ádƒ¡°S πµ`` Hh ,™«£à°ùà°S ìÉéædG Gò`` g πc ó©Hh :Gk Ò`` NCGh -
É¡≤jôW øY ∂æµÁ å«ëH ,∂H á°UÉN Ö«∏©J ™fÉ°üe Å`` °ûæJ
,Ék °†jCG ™`` jRƒàdG äÉ«ªch ,∑Éª°SC’G ø`` e ∂LÉàfEG ‘ º`` µëàdG
»àdG √òg IÒ`` ¨°üdG ó«°üdG ájôb ø`` e ìÉéædG Gò¡H π`` ≤àæJh
,ÉµjôeCG¤EG É¡æeh (»à«°S ƒµ«°ùµe) áª°UÉ©dG ¤EG É¡«a ¢û«©J
!¿ÉæÑdÉH ¬«dEG QÉ°ûj Gk ÒÑc Gk Òfƒ«∏e íÑ°üJ Gòµgh
?ÜGƒ°üdG ÒµØàdG ¿ƒµj ∞«c ,Úµ°ùŸG »≤jó°U Éj âjCGQCG
:Rƒé©dG »µjôeC’G ∫ÉªYC’G πLQ ∫CÉ°S ºK ,Ó«∏b k OÉ«°üdG â`` µ°S

∂ë°V ,âbh ø`` e ìÉéædG Gòg πc Ö∏£àj GPÉ`` e ,Qƒ«æ°S ø`` µdh
!§≤a Ék eÉY øjô°ûY ¤EG ô°ûY á°ùªN øe :∫Ébh ,∫ÉªYC’G πLQ
πLQ ∂ë°†a ?Qƒ`` «æ°S ∂dP ó`` ©H GPÉeh :OÉ`` «°üdG ∫É`` ≤a
ÉeóæY PEG ,´ƒ`` °VƒŸG ‘ Ée π`` °†aC’ »JCÉf Éæg :∫É`` bh ,∫É`` ªYC’G
™«ªLh ,∂`` àcô°T ™`` «ÑJ √QÉàîJ …ò`` dG Ö`` °SÉæŸG â`` bƒdG Ú`` ëj
∂∏“ ±ƒ°ùa ,⁄É©dG AÉ«æZCG ≈æZCG øe Égó©H íÑ°üJh ,∂ª¡°SCG
!πLôdG É¡jCG äGQ’hódG ÚjÓe
ó©H GPÉeh :¬dCÉ°S º`` K ,πLôdG ¤EG §«°ùÑdG OÉ`` «°üdG ô¶f
?Qƒ«æ°S ÚjÓŸG
™àªà°ùJh ,™`` Ñ£dÉH π«≤à°ùJ :ìô`` a ‘ Rƒé©dG πLôdG ∫É`` b
ó«°U ájôb ‘ Gk Ò¨°U Ék ` `¡«dÉ°T …Î°ûàa,ôª©dG øe ∂d »≤H É`` Ã
™e ádƒ∏«≤dG ΩÉ`` æJh ∂FÉæHCGh ∂`` àLhR ™e ¬«a ™`` àªà°ùJ ,IÒ`` ¨°U
136
êôîJh ,∂FÉæHCG ™e Ö©∏J ,âbƒdG ¢†©H É¡©e »`` °†≤Jh ,∂àLhR

Gk Oóe ΩƒædG ™«£à°ùJ ∂dP πc ¥ƒah ,∂FÉbó°UCG ™e ôeÉ°ùàJ Ó«d k
!πªLCGh ∫ƒWCG
¿CG »æ©J πg :á°ûgO ‘ §`` «°ùÑdG »µ«°ùµŸG OÉ«°üdG ∫É`` ≤a
πª©dGh ¥É`` gQE’Gh Ö©àdG ‘ …ô`` ªY øe Ék eÉY ø`` jô°ûY »`` °†bCG
»àë°üH ´Éàªà°S’Gh »FÉæHCGh »`` àLhR øe ¿Éeô◊Gh ,π°UGƒàŸG
k G ¬«∏Y ÉfCG Ée) ¤EG ájÉ¡ædG ‘ π°UC’
!Qƒ«æ°S Gôk µ°T (Ó°UC

áªµ`ëdG
: ∫ƒ°SôdG ∫ƒ≤j
øeC’G áª©f …CG) ¬Hô``°S ‘ Ék ``æeBG º``µæe íÑ``°UCG øe{
(á«aÉ©dGh áë°üdG á`` ª©f …CG) √ó``°ùL ‘ ≈aÉ©e k (¿É`` eC’Gh
Ωó`` Yh ±É`` ØµdGh á`` jÉØµdG á`` ª©f …CG) ¬`èƒj äƒ``b √ó``æY
πµH …CG)zÉgÒaGòëH É«fódG ¬d äõ«M É‰CÉµa (áLÉ◊G
.(É¡«a Ée
137
A»°T ’ π«ëà°ùŸG
á«µjôeC’G á`` jƒ÷G •ƒ£ÿG â`` fÉc ,Ω (1986)ΩÉ`` Y ‘

äÉ≤Øf ‘ IÒ`` Ñc äÓµ°ûe ø`` e ÊÉ©J (õ`` æj’ôjEG ¿Éµ`` jÒeCG)
,äGƒæ°S Ió`` Y á«∏«¨°ûJ ìÉ`` HQCG ≥`` «≤– ™`` £à°ùJ ⁄h ,π`` «¨°ûàdG
¢†«Øîàd º`` ¡JÉMÎ≤e Ëó≤J ácô°ûdÉH Ú`` ØXƒŸG øe â`` Ñ∏£a
ÚØXƒŸG πÑb øe äÉMÎ≤ŸG É`` ¡«∏Y âdÉ¡fÉa ,π«¨°ûàdG äÉ`` ≤Øf
RôHCG ø`` e ¿Éch ,IÒ`` ¨°üdG ∞`` FÉXƒdÉH ¿ƒ`` ∏eÉ©dG º`` ¡«a ø`` Ã
¿Éch ,ácô°ûdÉH á`` aÉ¶ædG ∫É`` ªY óMCG ¬H Ωó`` ≤J Ée äÉ`` MÎ≤ŸG
:»JB’Éc ¬MÎ≤e
πc øe IóMGh ¿ƒàjR áÑM øY AÉæ¨à°S’ÉH ácô°ûdG Ωƒ`` ≤J ¿CG
,iÈµdG á∏bÉædG ÜÉcô`` d Ωó≤J »àdG á`` £∏°ùdG äÉÑLh øe á`` ÑLh
Gòg ø`` e º¡àjôî°S á`` cô°ûdG ‘ Ú`` dhDƒ°ùŸG ø`` e Ò`` ãc ió`` HCÉa
ó°TCG ¬H Ék ` `Ñé©e ¿Éc …ò`` «ØæàdG ácô°ûdG ô`` jóe øµdh ,ìGÎ`` b’G
:»g èFÉàædG âfÉch ,QƒØdG ≈∏Y ¬≤«Ñ£àH ôeCGh ,ÜÉéYE’G
ΩÉ`` Y Q’hO (40^000) ô`` aƒJ ¿CG á`` cô°ûdG â`` YÉ£à°SG
ÖMÉ°U πeÉ©dG íÑ°UCGh ,ìÎ≤ŸG Gòg ≥«Ñ£J ≥jôW øY Ω1987
.ácô°ûdG ‘ ájOÉ«≤dG Ö°UÉæŸG óMCG Ék «dÉM π¨°ûj ìGÎb’G
138
áªµëdG
äGRÉ‚E’G-πc øµJ ⁄ ¿EG- º¶©e ¿CG Gk ó«L ôcòJ
âdÉf äÉMÎ≤eh QÉµaCÉH äCGóH IÉ«◊G √òg ‘ áª«¶©dG
´GóHE’ÉH ∂«∏Y Gòd ;AGQOR’Gh ájôî``°ùdG øe É¡Ñ«°üf
.ºgó≤fh øjôNB’G ájôî°ùd ô¶ædG ¿hO ÒµØàdGh

139
¢Tô≤dG ∑Éª°SCG
AÉ°SDhQ óLƒj Éªc ,¿ƒ`` ∏ª¡e ¿ƒØXƒe óLƒj ICÉ` `°ûæe πc ‘
¤EG Ò°ûJ ΩÉ`` ¡J’G ™HÉ°UCG ó`` Œ ÚàdÉ◊G É`` à∏c ‘h ,¿ƒ`` éYõe
,¬WÉÑMEÉH ¬`` °ù«FQ º`` ¡àj ô`` °ü≤ŸG ∞`` XƒŸÉa ;ô`` NB’G ±ô`` £dG
¿ƒ©«°†jh ,º¡eÉ¡e ¿hODƒj ’ ÚØXƒe ø`` e AÉ°SDhôdG ƒµ°ûj Éª«a
Ö«¨J ób »àdG á≤«≤◊G øµdh ,äÓµ°ûŸG ¿ƒÑÑ°ùjh πª©dG äÉbhCG
;ôªà°ùŸG õ«ØëàdG ¤EG ¿ƒ`` LÉàëj ÚØXƒŸG ¢`` †©H ¿EG :»g É`` æY
⁄ÉY øe ÜQÉéàdG ¢†©H ¢ù«≤f ¿CG ÉæfÉµeEÉH ¿Éc GPEGh ,Gƒ`` éàæ«d
:á«JB’G á°ü≤dG CGô≤f ÉfƒYóa ,∑Éª°SC’G
øe áÑjô≤dG √É«ŸG øµdh ,áLRÉ£dG ∑Éª°SC’G ¿ƒ«fÉHÉ«dG Öëj
äÉcô°T â©æ°U Gòd ;∑Éª°SC’G øe ±Éc m OóY É¡«a ¢ù«d º¡ÄWGƒ°T
OÉ£°üJh ,ó©HCG ≥WÉæe ¤EG ô`` ëÑàd ;IÒÑc Ék æØ°S ∑Éª°SC’G ó`` «°U
øe OóY ¤EG êÉà– øØ°ùdG √ò`` g øµdh ,∑Éª°SC’G øe ÈcCG á`` «ªc
π°üJ »àdG ∑Éª°SC’G π©éj É‡ ,Å`` WÉ°ûdG ¤EG Oƒ©J ≈àM ;ΩÉ`` jC’G
.ÊÉHÉ«dG ∂∏¡à°ùª∏d ¥hôJ ’ áLRÉW ÒZ »gh ,¥ƒ°ùdG ¤EG
á«fÉHÉ«dG ó«°üdG äÉcô°T äOhR á∏µ°ûŸG √òg ≈∏Y Ö∏¨à∏dh
¿hOÉ«°üdG QÉ`` °Uh ,∑Éª°SC’G ≈∏Y ®É`` Øë∏d äGóªéÃ É`` ¡æØ°S
ÜÉgòdG ø`` e º¡æµe É‡ ,º`` ¡JOƒY ≈àM ∑É`` ª°SC’G ¿hó`` ªéj
ÊÉHÉ«dG ∂`` ∏¡à°ùŸG Ö`` é©j ⁄ ∂dP ø`` µdh ,ó`` ©HCG ≥`` WÉæe ¤EG
140
!óªéŸG ∂ª°ùdG øe êRÉ£dG ∂ª°ùdG º©W õ««“ ´É£à°SG …ò`` dG

¥hP AÉ`` °VQE’ ;™jô°S π`` M ‘ iô`` NCG Iôe äÉcô`` °ûdG äô`` µØa
äÉfGõîH É¡æØ°S äOhR ¿CÉH IójóL á≤jôW äôµàHGh ,∂∏¡à°ùŸG
,IOƒ©dG ≈àM á«M ÉgOÉ«£°UG º`` àj »àdG ∑Éª°SC’G AÉ≤HE’ ;√É`` «e
?∂dòc ¢ù«dCG á©FGQ Iôµa ;áLRÉW »gh É¡©«H ºK øeh
äÉfGõN ‘ ácô◊G øe IÒ°üb Ióe ó©H ∑Éª°SC’G ø`` µdh
É¡fCG ™e ,QƒàØdGh Ö©àdG ÖÑ°ùH ,ácô◊G øY ∞bƒàdÉH CGó`` ÑJ AÉŸG

ÊÉHÉ«dG ∂∏¡à°ùŸG ¿CG ‘ âfÉc á∏µ°ûŸG ,IÉ«◊G ó«b ≈∏Y ≈`` ≤ÑJ
,ácô◊G øY ∞bƒàJ »àdG áµª°ùdG º©W õ««“ ´É£à°SG zÖ©°üdG{
.√ójôj …òdG êRÉ£dG ∂ª°ùdG º©W É¡«a óéj ⁄h
ó«°üdG äÉcô°T ióMEG iód Gk QÉ°ûà°ùe hCG ’hD
k ƒ°ùe âæc ƒd iôJ
∂∏¡à°ùŸG GƒYO :∫ƒ≤J ΩCG ,ójóL πM øY åëÑà°S π¡a ,á`` «fÉHÉ«dG
á«fÓYEG á`` ∏ªM Oƒ≤à°S ΩCG ,á`` jÉ¡ædG ‘ ï`` °VÒ°S ƒ`` ¡a ,¢`` VÎ©j
!?ácô◊G øY ∞bƒàJ »àdG ∑Éª°SC’G IOƒéH øFÉHõdG ´ÉæbE’
Gƒ©°Vh ó≤a ,πYÉah ôµàÑe πM ¤EG Gƒ∏°UƒJh ¿ƒ«fÉHÉ«dG ôµq a
Ωƒ≤J !IÒ¨°U z¢Tôb áµª°S{ á«◊G ∑Éª°SC’G ßØ◊ ¿GõN πc ‘
¢†©H ≈∏Y iò¨àJh ,¿GõÿG ‘ ¿GQhódGh ∑ôëàdÉH ¢Tô≤dG áµª°S
∑Éª°SC’G á«≤H ‘ ájƒ«◊G å©ÑJ É¡æµdh ,¬«a IOƒLƒŸG ∑Éª°SC’G
íÑ°ü«a ,ÅWÉ°ûdG ¤EG áæ«Ø°ùdG Oƒ©J ¿CG ¤EG ∑ô`` ëàJ π¶J »àdG
p Go É¡fCÉch ,Ék LRÉW É¡bGòe
!ƒàdG ‘ äó«n £°U
141
áªµëdG
π``∏ŸÉa ,∑Éª``°SC’G ⁄É``©H Ò``Ñc ¬Ñ``°T É``æŸÉY ‘
Éæ∏©éjh ,¬``∏ªY ‘ Éæe Ék ``°†©H Ö«``°üj …òdG Qƒ``àØdGh
,¤É°ùµdGh Ú``°ùYÉ≤àŸÉH ÚØXƒŸG øe ójó©dG ∞`` o °üp fn
πµa ,πª©∏d õ`àÉ◊Gh ™`àGódG ¿hó≤àØj º``¡fCG ¬ÑÑ``°S
¬d Ék ©aGO ¿ƒ``µàd ,¬Ñ``°SÉæJ äÉjó– ¤EG áLÉëH É``æe
äÉjóëàdG √ò``gh ,´GóHE’Gh Ò``µØàdGh ácô◊G ≈``∏Y

;ÚØXƒŸG ¢†©H É``¡LÉàëj »àdG ¢Tô≤dG ∑Éª``°SCG »g
√ô©``°ûj É‡ ,IOÉà©ŸG ¬JGQób ¥ƒØJ äGRÉ‚EG ≥≤ë«d
¤EG ÖLGhh ºg pq øe πª©dG ∫ƒëjh ;É``°VôdGh IQÉKE’ÉH
.á≤«°T áª¡eh á©àe
Gƒfƒµj ¿CG øjôjóŸGh AÉ°SDhôdG øe ójôf ’ Éææµdh
äÉHƒ≤©dÉH ÚcÉ°ùŸG ÚØXƒŸG ¢SÎØJ ¢Tôb ∑Éª``°SCG
ø`è º``¡≤M º``gƒ£©j ¿CG π``Ñb ,ábÉ``°ûdG ∞``«dÉµàdGh
º¡©aGO Gƒfƒµj ¿CG ºgójôf øµdh ,ôjƒ£àdGh ÖjQóàdG
.ôjƒ£àdGh ´GóHE’G ¤EG
142
ôé°†àJ ’
Ö«°UCG Éª∏c ¿Éch ,ídÉ°U ôLÉJ ∑Éæg ¿Éc ¿ÉeõdG Ëób ‘
;¬æe ¿ƒHô¨à°ùj ¢SÉædG ¿Éch ,Gk Ò`` N ¬∏©LG º¡∏dG :∫Éb áÑ«°üÃ
πH ,Gk ôHÉ°U ∫GRÉe ƒgh ,¬d âKóM »àdG óFGó°ûdGh ÖFÉ°üŸG IÌµd
¿Éch ,Gk ÒN ¬∏©LG ,º¡∏dG :∫ƒ≤j áÑ«°üŸ É¡«a ¢Vô©àj Iôe πc ‘
πH ,ôKCÉàdG ¬«∏Y hóÑj Óa ,áÑ«°üe ¬àHÉ°UCG GPEG A»°T ¬«a Ò¨àj ’
.¬d ÒN ƒg ¬Ñ«°üj Ée πc ¿CG øeDƒe ¬fC’ ;Ék °SÉ°SCG ôKCÉàj ’

¢Vô¨H á`` ∏aÉb ‘ á`` ∏Môd ¬`` HÉë°UCG ™`` e êô`` N Ωƒ`` j äGP
™FÉ°†ÑdÉH π`` ªfi πªL ¬©e º¡æe ¢`` üî°T πc ¿Éch ,IQÉ`` éàdG
,GƒëjÎ°ù«d ;Gƒ`` ØbƒJ á`` ∏jƒW á∏MQ ó©Hh ,ÜGô`` °ûdGh ΩÉ`` ©£dGh
≈∏Y Gƒ≤ØJG ,¬àdƒ∏«b ò`` NCG ídÉ°üdG πLôdG ¿CG Gƒ`` ¶M’ ÉeóæYh
ÉeóæY ¬∏©a IOQ GhÒd ;´Éàe øe πªëj ÉÃ ¬∏ªL ¬æY GƒØîj ¿CG
∂∏ªL ¿EG :¬`` d GƒdÉb ¬eƒf ø`` e ß≤«à°SG É`` eóæYh ,∂dòH º`` ∏©j
:QƒØdG ≈∏Y ∫É≤a ,™£à°ùf ⁄ Éææµd ,¬H ∑É°ùeE’G ÉædhÉMh ,Üôg
,Üôg ∂∏ªL :GƒdÉbh !√ô`` eCG øe GƒÑé©àa ,Gk ÒN ¬`` ∏©LG ,º¡∏dG
:GƒdÉb ,Gk ÒN ¬`` ∏©LG ,º¡∏dG :∫Éb ! Gk ÒN ¬`` ∏©LG ,º¡∏dG :∫ƒ`` ≤Jh
:GƒdÉb ,Gk ÒN ¬∏©LG ,º¡∏dG :∫Éb !áYÉ°†H øe ∂∏“ Ée πc ¬`` «∏Y
¿hOh Ik CÉ` `éah ,Gk ÒN ¬`` ∏©LG ,º¡∏dG :∫É`` b !∂`` Hô°ûeh ∂`` ∏cCÉeh
ÉÃ º¡dÉªL Gƒbô°Sh ,¥ô£dG ´É£b º¡«∏Y ¢†≤fG ,QGòfEG ≥`` HÉ°S
ÉeóæYh ,ÉæÑMÉ°U πªL êôîæd :QÉ`` éàdG ∫É≤a ,GƒHôgh ,â∏ªM
143
,º¡∏dG :GƒdÉb !Gk ÒN ¬∏©LG ,º¡∏dG :ºµd πbCG ⁄CG :∫Éb ,¬d √ƒ`` ª∏°S
.Gk ÒN ¬∏©LG ,º¡∏dG ,Gk ÒN ¬∏©LG
áªµëdG
É¡ÑàcGh ,∂d ˆG É``gÉ£YCG »àdG äÉcÈdG ¢``üMC
p G
…P øe IOÉ©°S ÌcCG ∂``°ùØf óéà``°ùa ,IóMGh IóMGh
.πÑb
144
|o n m l k j }
≈∏Y Ék °ùdÉL ¿Éc ¬`` fCG ¿É`` ª«∏°S ˆG »Ñf ø`` Y ≈`` µëjo
,ôëÑdG ƒëf É¡H ÖgòJ íªb áÑM πª– á∏ªæH ô°üÑa ,Å`` WÉ°ûdG
áYóØ°†H GPEÉa ,AÉŸG â¨∏H ≈àM É¡«dEG ô¶æj ¿Éª«∏°S π©éa
â°UÉZh ,á∏ªædG â∏Nóa ,ÉgÉa âëàØa AÉŸG øe É¡°SCGQ âLôNCG ób
∂dP ‘ ôµØàj ¿Éª«∏°Sh ,á∏jƒW áYÉ°S ôëÑdG ‘ á`` YóØ°†dG
,á∏ªædG âLôîa ,ÉgÉa âëàah ,AÉŸG øe âLôN É¡fEG ºK ,Ék Ñé©àe

É¡fCÉ°T øY É¡dCÉ°Sh , ¿É`` ª«∏``°S ÉgÉYóa .áÑ◊G É¡©e ø`` µj ⁄h
?âfÉc øjCGh
Iôî°U √GôJ …òdG ôëÑdG ô`` ©b ‘ ¿EG ,ˆG »Ñf Éj :â`` dÉ≤a
,∂dÉæg ¤É©J ˆG É¡≤∏N óbh ,AÉ«ªY IOhO É¡aƒL ‘h ,áaƒ›
ˆG »æ∏cq h ó`` bh ,É`` ¡°TÉ©e Ö`` ∏£d É¡æe êô`` îJ ¿CG Qó`` ≤J Ó`` a
;áYóØ°†dG √òg ¤É©J ‹ ˆG ôî°Sh q ,É¡bRQ πªMCG ÉfCÉa ,É¡bRôH
Ö≤K ≈∏Y ÉgÉa ™°†Jh ,AÉŸG Êô°†j Óa É¡«a πNGO ‘ »æ∏ªëàd
øe âLôNh ,É¡«dEG É`` ¡bRQ â∏°UhCG GPEG ºK ,É¡∏NOCGh Iô`` î°üdG
.ôëÑdG øe »æLôîJ É¡«a ¤EG Iôî°üdG Ö≤K
:âdÉb ?áë«Ñ°ùJ øe É¡d â©ª°S πgh : ¿Éª«∏°S ∫É`` ≤a
â– Iôî°üdG √òg ±ƒL ‘ ÊÉ°ùæJ ’ øe Éj{ :∫ƒ≤J É¡fEG ,º©f
.z∂ªàMôH ÚæeDƒŸG ∑OÉÑY ¢ùæJ
n ’ ,∂bRôH áé∏dG √òg
145
áªµëdG
r q p o n m l k j}
.|Z Y X W V U T} .|s
Iôî``°U ±ƒ``L ‘ AÉ``«ªY IOhO ≈``°ùæj ’ ø`è ¿EG
!?¿É°ùfE’G ≈°ùæj ∞«c ,AÉª∏X √É«e â– ,AÉªq °U
146
âaƒ°ShôµjÉe π°SGôe
,π°SGôe áØ«Xh ‘ πª©∏d âaƒ°ShôµjÉe ácô°T πLQ Ωó≤J
√ÈNCG (ÖàµŸG á«°VQCG ∞`` «¶æJ) QÉÑàN’Gh á∏HÉ≤ŸG AGôLEG ó`` ©H
∫É°SQEG º`` à«°Sh ,¬«∏Y á`` ≤aGƒŸG â“ ó`` b ¬fCÉH ∞`` «XƒàdG ô`` jóe
.ÊhÎµdE’G ójÈdG ÈY πª©dG Iô°TÉÑe ïjQÉJh ,ΩÉ¡ŸÉH áªFÉb
∂∏eCG ’h ,ôJƒ«Ñªc RÉ`` ¡L ∂∏eCG ’ »ææµdh :πLôdG ÜÉ`` LCG

∂∏Á ’ øe :(ÜGô`` ¨à°SÉH) ôjóŸG ¬`` «∏Y OQ !É`` v«fhÎµdEG Gk ó`` jôH
Óa ,¬d OƒLh ’ øeh ,Ó°UC k G OƒLƒe ÒZ ƒ¡a ,É`` v«fhÎµdEG Gk ójôH
!πª©dG ¬d ≥ëj
,áØ«Xh ≈∏Y ∫ƒ°ü◊G ‘ π`` eC’G óbÉa ƒgh ,πLôdG êô`` N
Iô°ûY iƒ`` °S ∂∏Á ’ ƒgh ,π`` ª©j ¿CG √É°ùY GPÉ`` e Gk Òãc ô`` µØa
,äGhGô°†ÿG πfi ¤EG πLôdG ÖgP ≥«ªY ÒµØJ ó©H .äGQ’hO
AÉ«MC’G ‘ π`` ≤æàj òNCG º`` K ,ºWÉª£dG øe É`` bk hóæ°U iÎ`` °TGh
‘ í‚ .ºWÉª£dG äÉ`` ÑM ™«Ñjh ,∫RÉæŸG ≈∏Y ôÁh ,á`` «æµ°ùdG
¿CG ¤EG ,äGôe çÓK É¡°ùØf á`` «∏ª©dG Qôch ∫ÉŸG ¢SCGQ á`` ØYÉ°†e
∑QOCG .Gk Q’hO Úà°S πªëj ƒgh ,¬°ùØf Ωƒ«dG ‘ ¬dõæe ¤EG OÉ`` Y
πª©dÉH Ωƒ≤j ò`` NCÉa ,á≤jô£dG √ò`` ¡H ¢û«©dG ¬æµÁ ¬`` fCG πLôdG
k ™Lôjh ,ôcÉÑdG ìÉÑ°üdG ‘ êôîj ,Év«eƒj ¬°ùØf
.Ó«d
147
ºK ,áHôY AGô`` °ûH ΩÉ≤a ,∞`` YÉ°†àJ äCGó`` H πLôdG ìÉ`` HQCG
π«°Uƒàd ;äÉ`` æMÉ°ûdG øe ∫ƒ`` £°SCG ¬jód íÑ°UCG ≈`` àM ,á`` æMÉ°T
QÉÑc øe πLôdG í`` Ñ°UCG äGƒæ°S ¢ùªN ó`` ©H .øFÉHõ∏d äÉ`` Ñ∏£dG
πÑ≤à°ùe ¿É`` ª°†dh ,Ió`` ëàŸG äÉ`` j’ƒdG ‘ á`` jòZCÓd ø`` jOQƒŸG
ÈcCÉH π°üJÉa ,IÉ«◊G ≈∏Y ÚeCÉJ á°ü«dƒH AGô°T ‘ ôµa ¬Jô°SCG
á°ü«dƒH ≈∏Y ¬`` jCGQ ô≤à°SG äÉ`` °VhÉØe ó©Hh ,ÚeCÉàdG äÉcô`` °T
√ójôH ¬«£©j ¿CG Ú`` eCÉàdG á`` cô°T ∞Xƒe ¬æe Ö`` ∏£a ,¬`` Ñ°SÉæJ
OQ !Év«fhÎµdEG Gk ójôH ∂∏eCG ’ »ææµdh :πLôdG ÜÉLCG !ÊhÎµdE’G

âë‚h ,Év«fhÎµdEG Gk ójôH ∂∏“ ’ :(ÜGô¨à°SÉH) ∞XƒŸG ¬«∏Y
Gk ójôH ∂jód ¿CG ƒd π«îJ !á`` ªî°†dG ájQƒWGÈeE’G √òg AÉ`` æH ‘
!?Ωƒ«dG ¿ƒµà°S øjCÉa !Év«fhÎµdEG
!zâaƒ°ShôµjÉe ácô°T ‘ π°SGôe{ :ÒµØJ ó©H πLôdG ÜÉLCG
áªµ`ëdG
.ál n ```©ap Éfn Im Qn É`````°V Üq Qo
148
¢ThóÿG
øH’ÉH GPEG ,Iójó÷G ¬JQÉ«°S ™«ª∏àH Ωƒ≤j ÜC’G ¿Éc É`` ªæ«H
ÖfÉL ≈∏Y ¢ThóN πª©H Ωƒ≤jh ,Gk ôéM §≤à∏j äGƒæ°S â°ùdG …P
¬Hô°†jh ,¬æHG ój òNCÉj Ö°†¨dG áªb ‘ ƒgh ÜC’ÉH GPEÉa ,IQÉ«°ùdG
Ék MÉàØe{ Ωóîà°ùj ¿Éc ¬fCG ô©°ûj ¿CG ¿hO øe ,äGôe IóY É¡«∏Y
Ò°SGƒŸG ∂a ‘ ¿ƒcÉÑ°ùdG IOÉ`` Y ¬eóîà°ùj ìÉàØe) zÉ`` vjõ«∏‚EG
¿Éch ,≈Ø°ûà°ùŸG ‘ ø`` H’G ™HÉ°UCG ÎH ¤EG iOCG É‡ (É`` ¡£HQh

!?»©HÉ°UCG ƒªæJ ±ƒ°S ≈àe :ÜC’G ∫CÉ°ùj øH’G
CGóHh ,IQÉ«°ùdG ¤EG OÉ`` Yh ,⁄C’G á`` jÉZ ‘ ÜC’G ¿Éc Gò`` µgh
¢ThóÿG ¤EG ô¶f ,¢VQC’G ≈∏Y ¬°Sƒ∏L óæYh ,äGôe IóY É¡∏côj
.z»HCG Éj ∂ÑMCG ÉfCG{ :Öàc ób √óLƒa ,øH’G É¡KóMCG »àdG
áªµ`ëdG
.OhóM Éª¡d ¢ù«d Ö°†¨dGh Ö◊G
òîàJ ¿CG π``Ñb ,CGó``¡J ¿CG ∂``°ùØæd á``°Uôa §``YC
p G
!IÉ«◊G ióe ¬«∏Y ΩóæJ ób Gk QGôb
149
∂°ù«FQ ≥Ñ°ùJ ’
ácô°T IQGOEG ¢ù∏› ¢ù«FQh ,¬JÒJôµ°Sh ,Gk ô`` jóe ¿CG ≈µëj
GhóLƒa ,AGó¨∏d º¡≤jôW ‘ ácô°ûdG á≤jóM ‘ ¿ƒ°ûÁ GƒfÉc IÒÑc
,¥ÓªY OQÉe º¡«∏Y êôîa ,¬H GƒãÑ©a ,Ék ` `Áób Ék jôë°S Ék MÉÑ°üe
.GƒÑ∏WÉa ,Ö∏W óMGh πµd äÉÑ∏W áKÓK ºµd òØfCÉ°S :º¡d ∫Éb
π°û«°S QõL ¤EG á`` ŸÉM á∏MQ ójQCG ∫hC’G É`` fCG :ôjóŸG ∫É`` b
äÉ¶◊ ¢†“ p º∏a ,á©jô°ùdG ÜQGƒ≤dG IOÉ«b ájGƒ¡H É¡«a ™àªà°SCG

.¬Ñ∏W Gk òsØæe ,≈ØàNG óbh ’EG
.»Ñ∏WG :OQÉŸG É¡d ∫É≤a ,á«fÉãdG ÉfCG :âdÉbh ,IÒJôµ°ùdG âÑg
,∑Éæg »NÎ°SCG …GhÉ¡dG QõL ¤EG ÜÉgòdG ó`` jQCG :âdÉ≤a
.∑Éæg »g GPEÉa ,ô°üH áëŸ ‘h ,»JÉ«M »bÉH ¢û«YCGh
.Ö∏WÉa ,âfCG ’EG n≥Ñj ⁄ :IQGOE’G ¢ù∏› ¢ù«Fôd OQÉŸG ∫Éb
‘ Éª¡«ÑàµŸ ÚfƒæéŸG øjòg IOÉYEG ƒg √ójQCG Ée πc :∫É`` b
.AGó¨dG âbh ≈¡àfG GPEG ácô°ûdG
áªµ`ëdG
∫hC’G ø``µ«∏a ,∂``°ù«FQ ≥Ñ``°ùJh Ék ©aóæe ø``µJ ’
.Ék ªFGO
150
πª©dG ΩóY áÑbÉY

‘ Ék Ä«°T πª©j ’ ,á«dÉY Iôé°T ≈∏Y ∞≤j ô°ùf ∑É`` æg ¿Éc
â– ¢ù∏éj ¿Éc Ò¨°U ÖfQCG √BGQ Iôe äGPh ,É¡«∏Y ¬aƒbh AÉæKCG
πg ,ô°ùædG É`` ¡jCG :¬d ∫É≤a ,ô`` °ùædG É¡«∏Y ∞`` ≤j »àdG Iô`` é°ûdG
?Ék Ä«°T πªYCG ’ ∂∏ãe ¢ù∏LCG ¿CG »ææµÁ
≈∏Y ,ÖfQC’G É¡jCG ¢`` Sƒ∏÷G ∂æµÁ ?GPÉŸ :ô°ùædG ¬d ∫É`` b
ºég ICÉéah ,Ék Ä«°T πª©J Óa äOQCG GPEGh ,Iôé°ûdG â– ¢VQC’G

Iôé°ûdG ≈∏YCG ô°ùædGh ,¬∏cCGh ôcÉe Ö∏©K ¬FGQh øe ÖfQC’G ≈`` ∏Y
πª©J ’h ¢ù∏Œ ¿CG äOQCG GPEG :ô`` °ùædG ∫É`` b ÉgóæY ,¬«dEG ô`` ¶æj
.πcDƒJ ±ƒ°S ’EGh ,∫ÉYm ¿Éµe ‘ Ék °ùdÉL ¿ƒµJ ¿CG Öéj Ék Ä«°T
áªµëdG
.¬æp en CÉr e ‘p Qo ò``
p ◊Gn ≈`Jn Dƒr jo
151
!G kó°SCG øc
≥jô£dG ‘ ¿Éc Éª∏a ,IQÉŒ ‘ ¬æHG π°SQCG ÓLQ k ¿CG ihôjo
∞bƒa ,ácô◊G ™«£à°ùj OÉµj ’ ,ø°ùdG ÒÑc ¢†jôe Ö`` ∏©ãH ôq e
¿Gƒ«◊G Gòg ¥Rôj ∞«c :¬°ùØf ‘ ∫Éb ºK ,√ôeCG ‘ ôµØj √óæY
.Ék YƒL äƒª«°S ¬fCG ’EG øXCG Ée ?∞«©°†dG
πªëj ÒÑc ó`` °SCG πÑbCG ,∫É`` ◊G Gòg ≈∏Y ÜÉ`` °ûdG É`` ªæ«Hh
¿CG AÉ°T É`` e É¡æe πcCÉa ,Ö`` ∏©ãdG øe Üô≤dÉH ¢`` ù∏Lh ,¬`` à°ùjôa
¤EG π°Uhh ,¬`` °ùØf ≈∏Y Ö`` ∏©ãdG πeÉëàa ,±ô`` °üfG ºK ,πcCÉ` `j
‘ ÜÉ°ûdG ∫Éb ò`` FóæY ,™Ñ°T ≈àM É¡æe πcCGh ,á`` °ùjôØdG É`` jÉ≤H
¥É°ûe πª–CG :GPÉª∏a ,Ék ` `©«ªL äÉbƒ∏îŸG ¥Rôj ˆG ¿EG :¬`` °ùØf
?≥jô£dG ∫GƒgCGh ôØ°ùdG
,iCGQ Ée ¬«∏Y ¢übh ,¬«HCG ¤EG OÉ`` Yh ,√ôØ°S øY ÜÉ°ûdG ∫ó©a
Gk ó°SCG ¿ƒµJ ¿CG ∂d ÖMCG ÊEÉa ,»æH Éj Å£fl âfCG :¬d ∫Éb √ódGh øµdh
.Oƒ°SC’G ÉjÉ≤H ô¶àæJ Ék Ñ∏©K ¿ƒµJ ¿CG ’ ,∑ÉjÉ≤H øe ÖdÉ©ãdG πcCÉJ
áªµëdG
¬«∏©a ,¬``«dEG øjôNB’G ¥É``æYCG ô``éj ¿CG OGQCG ø`è
,IOófi á©æ``°U hCG ,áæ«©e IQÉ¡e hCG ,Ée Gk ôeCG ø≤àj ¿CG
¢SÉædG êÉàë«°S ÉgóæY ,É¡æe Ék æµªàe É¡«a Ék YQÉH ¿ƒµjh
óÑ©dG ’ ,π``°†ØàŸG ó«``°ùdG ∞bƒe ‘ ¿ƒµ«``°Sh ,¬``«dEG
Ö∏©ãdG ’ ,Ωó≤àŸG ó``°SC’G ¿CÉ°T ¬fCÉ``°T ¿ƒµjh ,π«dòdG
.øjôNB’G äÓ°†a ≥©∏j …òdG
152
¢ùª°ûdGh ìÉjôdG
ÚH Iôe äGP ´Gõ`` f çóM ¬fCG º`` µ◊G ¢ü°üb ‘ ≈`` µëj
É≤HÉ°ùàj ¿CG GQô≤a ,iƒbC’G ¬fCG »Yój Éª¡æe wπc ,¢ùª°ûdGh ìÉjôdG
‘ íéæj Éª¡jCGh ,¬HÉ«K øe OôéàdG ≈∏Y ôaÉ°ùe π`` LQ QÉÑLEG ‘
ádhÉëŸG âfÉc óbh ,iƒbC’G ¬fCÉH ôNB’G ¬d ±Î©«°S ∂dP ≥«≤–
¬æµd ,πLôdG øY ÜÉ«ãdG ´õæàd ;∞æ©H âÑg »àdG ìÉ`` jô∏d ¤hC’G
á≤jô£H iôNCG Iôe ádhÉëŸG ìÉjôdG äQôch ,¬HÉ«ãH Iƒ≤H ∂°ù“

Iƒb πµHh ,¬HÉ«ãH ∂°ù“ ¿CG ’EG πLôdG øe ¿Éc É`` ªa ,Ék ØæY ÌcCG
.ΩÓ°ùà°S’G ìÉjôdG âæ∏YCG
,Oƒ¡©ŸG É¡ÄaóH â`` bô°TCG ájGóÑdG ‘ ,¢`` ùª°ûdG QhO AÉ`` Lh
,¢ùª°ûdG á`` ©°TCG äóà°TGh ,á`` «bƒØdG ¬JÎ°S ™∏îH π`` LôdG ΩÉ`` ≤a
,ÌcCÉa ÌcCG äóà°TGh ,»∏NGódG √QGREG øY »∏îàdÉH πLôdG ΩÉ≤a
.¬HÉ«K πc øe OôŒh ,ºëà°ùj »c ;ôëÑdG ¤EG πLôdG ¬ŒÉa
áªµëdG
áLÉ◊G ¿hO ,≈``æªàJ É`è ∫É``æJ ÊCÉ``àdGh È``°üdÉH
É``ædRÉæeh ÉæJÉ``°ù°SDƒe ‘ r≥``Ñ£æ∏a ,ø``jôNB’G á`èhÉ≤Ÿ
.ìÉjôdG ≥£æe øY sπîàædh ,¢ùª°ûdG ≥£æe ÉæYGQƒ°Th
153
OhóM ÓH ¿hôjóe
‘ Ωƒj äGP ÜÉ£ÿG ø`` H ôªY ó°TGôdG áØ«∏ÿG ôqn ` `°SCG
,º«dÉbC’G ó`` MCG ≈∏Y Ék «dGh ¬`` ∏©é«d ;¬HÉë°UCG ó`` MCG QÉ«àNG ¬`` °ùØf
√ó∏≤«d ; ôªY √ÉYóà°S’ äÉ`` YÉ°S ™°†H »HÉë°üdG È°U ƒ`` dh
¬æY ±ô©j øµj ⁄ ôeCÉH QOÉH ¬æµdh ,¬d ¬ë°TQ …òdG Ö°üæŸG
?IQÉeEG ¬«dƒj ¿CG ¬dCÉ°ùa ÚæeDƒŸG ÒeCG ¤EG ÖgPh ,Ék Ä«°T
k ô`` µqn ah ,ôjOÉ≤ŸG áªµ◊ ô`` ªY º`` °ùàHG

∫Éb ºK ,Ó«∏b
’ ôeC’G Gòg Ö∏£j øe øµdh ,∂dòd ∑ÉfOQCG É`` æc ób :¬ÑMÉ°üd
.√ÒZ ¤hh ,¬aô°U ºK ,¬«dEG Ör én jo ’h ,¬«∏Y rø©n jo
áªµëdG
;OhóM ÓH ø``jôjóe IôgÉX áëaÉµe ø`è ó``H ’
ºµ◊G Iƒ¡``°T πªëj ø``ªa ,áª«¶Y ¢``SBm Ée ø`è É¡d É``Ÿ
ô≤j
q Ée Gògh ,ºµëàdG Iƒ¡°T ¬°ùØf ‘ πªëj IQÉeE’Gh
QƒeCG ó``°ùØj …òdG AÓÑdG øªµj Éægh ,¢ùØædG º∏Y ¬``H
.AGƒ°S óM ≈∏Y OÉÑ©dG IÉ«Mh ,OÓÑdG
154
áMƒàØŸG äÉ«MÓ°üdG
Gk AõL òNCÉj ¿CG ÜÉ£ÿG øH ôªY ÚæeDƒŸG ÒeCG OGQCG
¬H ™°Sƒ«d ∂`` dPh , ∫ƒ`` °SôdG º`` Y ¢SÉÑ©dG â`` «H ø`` e
,óé°ùª∏d Gk QhÉ› ¢`` SÉÑ©dG â«H ¿Éch , ˆG ∫ƒ°SQ ó`` é°ùe
‘ ¿Éª«dG øH áØjòM º«µ– ≈∏Y n≥Øp tJGh ,¢SÉÑ©dG ¢†aôa
,áØjòM Ö∏W ‘ π°Sôj ¿CÉH ºg q ¬à¡L øe ¢SÉÑ©dÉa ,ôeC’G
Éæ«∏Y ¿CÉH ¢SÉÑ©dG ÈNCGh ,¢†aQ ôªY áØ«∏ÿG øµdh

ôNBG ≈æ©Ãh ,»`` °VÉ≤dG ádõæÃ ¿B’G ƒ¡a ,¬`` «dEG øëf ¬`` Lƒàf ¿CG
,áMƒàØŸG äÉ«MÓ°ü∏d ’ ¬`` fCG …QGOE’GóFÉ≤dG ôªY ø`` gôH
.øjôNB’G äÉ«MÓ°U ΩGÎM’ º©fh
áªµëdG
äÉ«MÓ°U ΩGÎM’ º©fh ,áMƒàØŸG äÉ«MÓ°ü∏d ’
.øjôNB’G
155
∂HÉH ™∏NG
øY ¢üªM πgCG øe √QGR Gk óah ÜÉ£ÿG øH ôªY ∫CÉ°S
’ƒd ,ÚæeDƒŸG ÒeCG Éj ÒN ≈∏Y :GƒdÉ≤a ,•ôb øH ˆGóÑY º¡«dGh
,ágQÉa Gk QGO : ôªY OOô`` jh ,ágQÉa Gk QGO ¬°ùØæd ≈æH ób ¬`` fCG
k ¬«dEG óaƒj ºK !•ôb øH’ ïH ïH !!¢SÉædG ≈∏Y É¡H ïeÉ°ûàj
’ƒ°SQ
.‹Eqn G ¬H âFG
p ºK ,É¡HÉH ¥ôMÉa QGódÉH CGóHG :¬d ∫ƒ≤j
™æàª«a ,É`` ¡«dGƒH Oƒ`` ©jh ,¢`` üªM ¤EG ∫ƒ`` °SôdG ô`` aÉ°ùjh
‘ ¬∏Ñ≤à°ùj ºK ,™HGôdG Ωƒ«dG ≈àM ¬FÉ≤d øY ôªY áØ«∏ÿG
πLôdG OÉµj ’h ,É`` ¡eÉæZCGh ábó°üdG πHEG ¢`` û«©J å«M zIô◊G{
¢SÉÑd É¡fÉµe ¢ùÑ∏jh ,¬à∏M ™∏îj ¿CG ôªY √ôeCÉj ≈àM ,πÑ≤j
¬dhÉæj ºK ,∑ƒHCG ¢`` ùÑ∏j ¿Éc É‡ ÒN Gòg :¬`` d ∫ƒ≤jh ,IÉ`` YôdG
É¡H ¢û¡j ∑ƒHCG ¿Éc »àdG É°ü©dG øe ÒN √ògh :¬d ∫ƒ≤jh ,É°üY
Éj É¡YQGh ,É¡©ÑJG :¬d ∫ƒ≤jh ,πHE’G ¤EG √ó«H Ò°ûj ºK ,¬ªæZ ≈∏Y
∂à∏°SQCG πg :Ék ÑJÉ©e ¬d ∫ƒ≤jh ,¬«Yóà°ùj ÚM ó©H ºK ,ˆGó`` ÑY
.Gk óHCG â∏©a ÉŸ ó©J ’h ,∂∏ªY ¤EG ™LQG !?»æÑJh ó«°ûàd
áªµëdG
èFÉàædÉa ;∂à– ºg øŸ ∂ÑjOCÉJ á≤jôW ø``°ùMCG
.á©FGQ ¿ƒµà°S Ék ªàM
156
∫ÉªYC’G RÉ‚EG
º«“ »æH á∏«Ñb äGOÉ`` °S øe Gk ó«°S ¢`` ù«b øH ∞`` æMC’G ¿Éc
πLQ Ék eƒj √AÉéa ,áYô°ùH Ö°†¨j ’ ,Ék ª«∏M ,Ék «cP ¿Éch ,á«Hô©dG
:πLôdG ∫É≤a ?»æàª£d ⁄np :∞æMC’G ¬d ∫É≤a ,¬¡Lh ≈∏Y ¬`` ª£dh
k ¢SÉædG ¢†©H ÊÉ£YCG ó≤d
»æH ó«°S Üô°VCG ¿CG »æe GƒÑ∏Wh ,’Ée
ó≤d :Ahóg πµH ∫É`` b πH ,∞æMC’G Ö°†¨j º∏a ,¬¡Lh ≈`` ∏Y º«“
»æH ó«°S ƒ`` g áeGób øH çQÉ◊G ¿EÉ` à ,º«“ »æH ó«°S äCÉ` `£NCG

.»¡Lh ¢ù«dh ,¬¡Lh Üô°†J ¿CG ∂H QóLC’G ¿Éch ,ÒÑµdG º«“
¬ª£dh ,áeGób øH çQÉ◊G ¤EG QƒØdG ≈`` ∏Y πLôdG Ögòa
,√ój ™£bh ,√óªZ øe ¬Ø«°S êôNCGh ,çQÉ◊G ΩÉ≤a ,¬¡Lh ≈∏Y
øe ™e ¿hÉ`` ¡àdG ΩóYh ,Ió`` °ûdGh Iƒ°ù≤dÉH Gk Qƒ`` ¡°ûe ¿Éc å`` «M
.√ój â©£b ¿CG πLôdG AGõL ¿Éµa ,¬«∏Y …óà©j
áªµëdG
πª©H Ωƒ``≤J ¿CG Ék ``fÉ«MCG áaÉ``°ü◊Gh π≤©àdG ø`è
≈``°VƒØdG øe ójõŸ Ék ``ÑæŒ ;ø``jôNB’G ∫Ó``N ø`è É`è
.∂d IQÉ°ùÿGh
157
äÉeƒ∏©ŸÉH IOÉ«≤dG
;πª©dG ¿Éµe πNGO Ék ehO ∫ƒ`` éàj ácô°T ¢ù«FQ ∑Éæg ¿Éc
’ ÚØXƒŸG óMCG ó`` Lh GPEG ¿Éch ,√ƒ`` ØXƒe ¬∏©Øj É‡ ≥`` ≤ëà«d
ióMEÉH Ωƒ`` ≤j ¿Éc Ωƒj äGPh ,Gk Qƒ`` a ¬∏°üØH Ωƒ`` ≤j ¬fEÉa ,π`` ª©j
∫CÉ°ùa ,…ójóM øë°T ¢üØb ¤EG ó`` æà°ùj ÓeÉY k iCGôa ,¬`` J’ƒL
?É¡«a â∏ªY Iôe ôNBG âfÉc ≈àe :πeÉ©dG ¢ù«FôdG
äÉYÉ°S ô`` °ûY ò`` æe :ΩÉ`` ªàgG Ò`` Ñc ¿hO π`` eÉ©dG ÜÉ`` LCG
Úà°S êô`` NCGh ,¬Ñ«L ‘ √ó`` j ¢`` ù«FôdG ™`` °Vh É`` góæY ,Ék ` `Ñjô≤J
∫ƒ°üØe âfCÉa ,∑Oƒ≤f òN :¬d ∫Ébh ,πeÉ©∏d É`` gÉ£YCGh ,Gk Q’hO
øY Gk ó©àÑe Ò°ùj ¿Éc É`` ªæ«Hh ,Oƒ≤ædG πeÉ©dG òNCG ,π`` ª©dG øe
πªYCG ’ »ææµdh ,∂d Gk ôµ°T :ôjóª∏d ∫Ébh ,QGóà°SG πª©dG ¿Éµe
.iôNCG ácô°T ‘ πªYCG ÉfCÉa ,∂jód
áªµëdG
Öæéàjh ,≥FÉ≤◊G ∞°ûàµj ¿CG ƒg óFÉ≤dG QhO ¿EG
¿hO øe ΩÉµMC’G ¤EG õ``Ø≤dGh ,äÉª«ª©àdG ‘ ´ƒ``bƒdG
.≥≤–
158
ájòMC’G ™FÉH
¤EG ÚYƒÑ°SCG ¥ô`` ¨à°ùJ áª¡e ‘ »µjôeCG ájòMCG ™`` FÉH π°SQCGo
∫ÉªYCG áeÉbE’ á«fÉµeEG …CG ∑Éæg âfÉc ¿EG iÒd ;á«eÉædG ∫hódG ióMEG
ºK ,ÚYƒÑ°SCG Ióe ádhódG ÜÉLh ,IôFÉ£dG ™FÉÑdG π≤à°SG óbh ,É¡«a
√òg ‘ á°Uôa …CG É`` æd óLƒJ ’ :¢ù«FôdG É`` ¡jCG ,¬°ù«FQ Èî«d OÉ`` Y
.¥ÓWE’G ≈∏Y ∑Éæg ájòMCG …CG ¿ƒ°ùÑ∏j ’ º¡fEG ;ádhódG
Ék ©FÉH π`` °Sôj ¿CG Qô`` ≤a ,»cP ∫É`` ªYCG π`` LQ ¢`` ù«FôdG ¿Éc

ôNB’G ™FÉÑdG π≤à°SGh ,É¡JGP á`` dhódG ¤EG É¡°ùØf áª¡ŸG ‘ ô`` NBG
øe ´ô°SCG OÉ`` Y ÉeóæYh ,¿É`` YƒÑ°SCG É`` ¡Jóe á`` ∏MQ ‘ Iô`` FÉ£dG
:√Dƒ∏Á ¢SÉª◊Gh ¬°ù«FQ ≈∏Y πNOh ,Iô°TÉÑe ¬àcô°T ¤EG QÉ£ŸG
,ádhódG √òg ‘ ájòMC’G ™«Ñd á©FGQ á°Uôa Éæjód ,¢ù«FôdG É`` ¡jCG
.ó©H É¡°ùÑ∏j óMCG óLƒj Óa
áªµëdG
,áØ∏àfl ∫Éµ°TCÉH É¡°ùØf AÉ«°TC’G ¿hôj ¢SÉædG ¿EG
,»ægòdG º¡¡LƒJ ≈∏Y IÒÑc áLQóH óªà©j ∑GQOEÉHh
IOƒ÷G :ƒg õæª«°S ácô``°T iód Óãe k IOƒ÷G QÉ«©ªa
™LôJ ’h ,iô``NCG Iôe Éæ«dEG É``fDhÓªY ™Lôj ¿CG »``g
.ÉæJÉéàæe
159
ôjóŸG Öàµe ájô©J

,á«∏Ñ≤à°ùŸG É¡àjDhQ øY ájóéH çóëàJ ácô°ûdG äòNCG ÉeóæY
∞«dÉµJ ¢†«ØîJ ™e ,É¡dÉ› ‘ ¤hC’G ¿ƒµJ ¿CG ‘ É¡àÑZQ ø`` Yh
,É¡JÉéàæe á`` Ø∏µJ å«M øe á«°ùaÉæàdG É`` ¡JQób IOÉjõd ;êÉ`` àfE’G
.øjôjóŸG ÖJÉµe áeÉîa ¤EG ¿hÒ°ûj ¿ƒØXƒŸG òNCG
π`` à–h ,á`` ë«°ùa π`` ©ØdÉH ø`` jôjóŸG Ö`` JÉµe â`` fÉcó≤a
,á∏°S Iôc Ö`` ©∏e ∞°üf É¡æe πc ∫OÉ`` ©j PEG ,á©°SGh äÉ`` MÉ°ùe
É¡°†©Hh ,äÉYÉªàLG áaôZh ,¢`` UÉÿG ¬eÉªM Öàµe πµd ¿Éch
»ØµJ ÖJÉµŸG ∂`` ∏J ‘ Ö°ûÿG äÉ«ªc â`` fÉch ,ó©°üÃ Ohõ`` e
…hÉ°ùJ ¿GQó÷G ≈`` ∏Y á≤∏©ŸG á«æØdG äÉMƒ∏dGh ,Iô`` NÉH ™æ°üd
.á«≤«≤M IhôK
ÖJÉµŸG º«ª°üJ IOÉ`` YEG ¿CG ≈∏Y n≥Øp tJG ,πjƒW ¢`` TÉ≤f ó©Hh
.É¡dÉM ≈∏Y É¡côJ øe ÌcCG ∞∏µJ ±ƒ°S
¬∏©a Ée ∫hCG ¿Éc ácô°û∏d ó`` jóL ¢ù«FQ AÉL ÉeóæY ø`` µdh
ä’hÉ£H ∫óÑà°SGh ,OÉé°ùdG øe ÖJÉµŸG á«°VQCG ájô©àH ô`` eCG ¿CG
,¿ÉµŸG º«ª°üJ OÉYCGh ,áØ∏c πbCGh ¢üNQCG Év«Ñàµe Ék KÉKCG Ö`` JÉµŸG
É¡dƒMh ájDhôdG ≥≤Mh ,¬ZQÉa á¡HCG ¿hO ™`` °VGƒàdÉH º°ùàj å«ëH
¬fC’ ;ájDhôdG ™`` e áªé°ùæeh á∏YÉa ¬JGQOÉÑe äAÉ`` Lh ,™bGh ¤EG
.áYô°ùH É¡≤≤M
160
áªµëdG
,∑RÉ‚EG ‘ ∂àª«bh ,¬H øeDƒJ Ée ƒg A»°ûdG áª«b
.¬«a ¢ù∏Œ …òdG ¿ÉµŸÉH ’

161
IOÉ«≤dG ¢SÉ°SCG
∫Éà≤d Ék gôµe ∫ƒ`` °SôdG ºY ¢SÉÑ©dG êô`` N QóH Ωƒ`` j ‘

ˆGóÑY ój ‘ Gk Ò°SCG ™bh Ihõ¨dG AÉæKCG ‘h , óªfi ¬«NCG øHG
, ∫ƒ°SôdG ø`` Y ó©Ñj ô`` °SC’G ¿Éµ`` e ¿Éch , Oƒ`` ©°ùe ø`` H
,êôîjh πNój ¿Éµ`` a ;ΩÉæj ¿CG ∫ƒ°SôdG ™`` £à°ùj ⁄ É`` ¡à∏«dh
: ∫É≤a ?ˆG ∫ƒ`` °SQ Éj ∂H Ée : á`` HÉë°üdG óMCG ¬`` dCÉ°ùa
.»æŸDƒj ¢SÉÑ©dG ÚfCG

º∏©j ¿CG ¿hO ,ô`` °SC’G ¿Éµ`` e ¤EG áHÉë°üdG ó`` MCG Ö`` gòa
¥ÉKƒdG Ió°ûd ;ø`` Äj ¢SÉÑ©dG óLh π`` ©ØdÉHh , ∫ƒ`` °SôdG
Ée :¬dCÉ°ùa ,CGó`` g ób ∫ƒ`` °SôdG iCGôa ™LQ É`` gó©Hh ,¬`` «∏Y
ÈNCG ÉgóæY ,CGó`` g ób ¢SÉÑ©dG Ú`` fCG :∫Éb ?ˆG ∫ƒ`` °SQ Éj ∂`` H
∫É≤a ,¢SÉÑ©dG ¥ÉKh øe ∞ØN ¬fCÉH ∫ƒ°SôdG »HÉë°üdG
Ö``gPG : ∫É``b ,’ :∫É`` ≤` a ?iô°SC’G πµH ∂dP â∏©a hCG :¬`` d
.º¡bÉKh ∞ØNh
áªµëdG
ó``FÉ``≤``dG äÉ``«``°``SÉ``°``SCG ø``è IGhÉ```°```ù```ŸGh ∫ó```©```dG
.AGóYC’G ™e ≈àM ,¬JÉ«bÓNCGh
162
É«LƒdƒæµàdG IQƒ£°SCG
óMCG ‘ ∑QÉ`` ª÷G áHGƒH ÈY ¿Gô`` Á ¿ÓLQ ∑É`` æg ¿Éc

Ú`` àÑ«≤M π`` ªëj Ék ` `«fÉHÉj ∫hC’G π`` LôdG ¿Éc ó`` bh ,äGQÉ`` £ŸG
QhôŸG ≈∏Y ÊÉHÉ«dG óYÉ°ùj Ék «fÉ£jôH ÊÉãdG ¿Éc Éªæ«H ,ÚJÒÑc
áª¨æH ÊÉHÉ«dG áYÉ°S âfQ ÉgóæY ,∑QÉª÷G áHGƒH ÈY ¬ÑFÉ≤ëH
CGóHh ,¬àYÉ°S ‘ Ò¨°U QR ≈∏Y ÊÉHÉ«dG §¨°V PEG ,IOÉà©e Ò`` Z
.áYÉ°ùdG ‘ OƒLƒe ájÉ¨∏d Ò¨°U ∞JÉg ÈY çóëàdG ‘

,áeó≤àŸG É«LƒdƒæµàdG √òg øe á°ûgódÉH ÊÉ£jÈdG Ö«°UCG
ÊÉHÉ«dG øµdh ,áYÉ°ùdG πHÉ≤e Q’hO 5000 ÊÉHÉ«dG ≈∏Y ¢VôYh
QhôŸG ‘ ÊÉHÉ«dG IóYÉ°ùe ‘ ÊÉ£jÈdG ô`` ªà°SG ,™«ÑdG ¢†aQ
ÊÉHÉ«dG áYÉ°S äCGóH ¿Gƒ`
m ` K IóY ó©Hh ,∑QÉª÷G ÈY ¬`` ÑFÉ≤ëH
,áYÉ°ùdG AÉ`` £Z ÊÉHÉ«dG íàa IôŸG √ò`` g ‘h ,iôNCG Iôe ¿ô`` J
∫ÉÑ≤à°S’ É`` ¡eóîà°SG ,á≤«bO í`` «JÉØe áMƒdh á°TÉ°T äô`` ¡¶a
.¬«∏Y OôdGh ÊhÎµdE’G √ójôH
≈∏Y ¢VôYh ,Iójó°T á`` °ûgO ‘ áYÉ°ù∏d ÊÉ£jÈdG ô`` ¶f
¿EG :ÊÉHÉ«dG ∫Éb iôNCG Iô`` eh ,É¡∏HÉ≤e Q’hO 25000 ÊÉ`` HÉ«dG
ÊÉHÉ«dG IóYÉ°ùe ‘ ÊÉ£jÈdG ôªà°SGh ,™`` «Ñ∏d â°ù«d áYÉ°ùdG
√òg ‘h ,áãdÉK Iôe áYÉ°ùdG â`` fôa ,áªî°†dG ¬ÑFÉ≤M π`` ªM ‘
¿Éc IôŸG √òg ‘h ,¢ùcÉa ∫ÉÑ≤à°S’ ÊÉHÉ«dG É¡eóîà°SG Iô`` ŸG
163
…òdG øªãdG ‘ OGRh á`` YÉ°ùdG AGô`` °T ≈∏Y Ék ªª°üe ÊÉ`` £jÈdG
ÊÉHÉ«dG ¬dCÉ°S ÉgóæY ,Q’hO (30000) ¤EG π°Uh ≈àM ¬`` °VôY
?π©ØdÉH ¬JRƒëH Oƒ≤ædG âfÉc ¿EG
≠∏ÑŸÉH Ék µ«°T ¬`` d QôMh ,äÉµ«°T ÎaO ÊÉ£jÈdG êô`` NCÉa
∂«°ûdG IQƒ`` °U π≤æd áYÉ°ùdG ÊÉ`` HÉ«dG Ωóîà°SG É`` góæY ,Gk Qƒ`` a
,Gô°ùjƒ°S ‘ ¢UÉÿG ¬HÉ°ùM ¤EG ≠∏ÑŸG πjƒëàH ΩÉbh ,¬`` µæH ¤EG
ñô°üa ,Gk ó`` ©àÑe QÉ°Sh ÊÉ£jÈ∏d É`` gÉ£YCGh ,¬àYÉ°S ™`` ∏N ºK
k ÊÉHÉ«dG OQ ,∂`` ÑFÉ≤M â`` «°ùf ó≤d !ô¶àfG :ÊÉ`` £jÈdG

:ÓFÉb
.áYÉ°ùdG äÉjQÉ£H »g É‰EGh ,»ÑFÉ≤M â°ù«d É¡fEG
áªµëdG
±ô©J ∂``fCG øe ócCÉJ ¢``VhÉØàdG ‘ Aó``ÑdG π``Ñb
.á≤Ø°üdG π«°UÉØJ ™«ªL
164
IQÉæŸG ¢SQÉM
πMÉ°S OGó`` àeG ≈`` ∏Y π`` ª©j ¿Éc á`` jôëH IQÉ`` æe ¢`` SQÉM
»µd ;OƒbƒdG âjR øe »Øµj Ée ≈∏Y ô¡°T πc π°üëjh ,…ô`` î°U
Gk Òãc ó©Ñj ø`` µj ⁄ ¬fC’h ,Ék égƒàe IQÉ`` æŸG Aƒ°V ≈∏Y ß`` aÉëj
ióMEG ‘h ,™£≤æJ ’ ¬`` «dEG äGQÉjõdG â`` fÉc ó≤a ,πMÉ°ùdG ø`` Y
k ¬æe â`` Ñ∏Wh ,IQhÉéŸG á`` jô≤dG øe ICGôeG ¬`` JQGR ‹É`` «∏dG
Ó«∏b
k ¬æe OGQCG ÜCG √QGRh ,É`` ¡Jô°SCG πLC’ âjõdG ø`` e
âjõdG øe Ó«∏b

;âjõdG øe A»°T ¤EG êÉ`` àMG ôNBG πLQ √QGRh ,¬MÉÑ°üe π`` LC’
øµj º∏a ,ádƒ≤©e ¬d äó`` H äÉÑ∏£dG πc ¿C’h ,¬à∏éY âjõj »`` c
.¢VÉaƒdG …hÉN Gk óMCG Oôj ¢SQÉ◊G
øe ¬fhõfl ¿CG ß`` M’ ,»¡àæj ¿CG ô¡°ûdG ∂`` °ThCG ÉeóæY ø`` µd
,IQÉæŸG Aƒ°V ICÉ` `éa CÉØ£fÉa ,óØf ¿CG å`` Ñd Ée ºK ,GvóL π«∏b â`` jõdG
óæYh ,¢SÉædG øe Ò`` ãc ∂∏gh ,IójóY øØ°S âbôZ á∏«∏dG ∂`` ∏J ‘h
ºZôdÉH ø`` µd ,çóM Ée ≈∏Y Ωó`` ædG ójó°T ¢`` SQÉ◊G GóH ≥`` «≤ëàdG
ó≤d) :ƒ`g ÜGƒ`` ÷G πX ó≤a ,¬aÉ£©à°SGh IQô`` µàŸG ¬JGQGòàYG ø`` e
.(Ék ©WÉ°S IQÉæŸG Aƒ°V ≈∏Y á¶aÉëŸG ±ó¡d âjõdG ∑Éæ«£YCG
áªµëdG
Gk ô``°VÉM ¬∏LCG øe πª©J …òdG ±ó¡dG øµj ⁄ GPEG
.≥jô£dG π°†J ÉÃôa Ék ªFGO ∂ægP ‘
165
º«¶©dG Ú°üdG Qƒ°S
πaÉë÷G øe øeCÉe ‘ Gƒ°û«©j ¿CG ≈eGó≤dG ¿ƒ«æ«°üdG OGQCG ó≤d

PEG ,º«¶©dG Ú`` °üdG Qƒ°S GƒæÑa ,∫É`` ª°ûdG øe á`` eOÉ≤dG á`` jôHÈdG
;¬bGÎNG ’h ,√ƒ`` ∏Y Ió°ûd ;¬`` ≤∏°ùJ ™«£à°ùj ó`` MCG ’ ¬`` fCG Ghó`` ≤àYG
.áÄ«æ¡dG º¡à°û«©H ™ªàéª∏d GƒZôØJ Gòµgh ,¬àaÉãc Ió°ûd
Qƒ°ùdG AÉ`` æH âÑ≤YCG »`` àdG ¤hC’G á`` æ°S á`` ÄŸG ∫ÓN ø`` µd
øµJ ⁄ Iô`` e πc ‘h ,hõ`` ¨∏d äGô`` e çÓ`` K Ú`` °üdG â`` °Vô©J
πH ,¬≤∏°ùJ hCG Qƒ°ùdG ¥GÎ`` NG ¤EG áLÉM ‘ ájôHÈdG π`` aÉë÷G
ó≤a ,ÜÉÑdG È`` Y ¿ƒ∏Nójh ,Ék °SQÉM Iô`` e πc ‘ ¿ƒ°Tôj Gƒ`` fÉc
,IQÉé◊G øe QGƒ°SCG ≈∏Y OÉªàY’ÉH ≈eGó≤dG ¿ƒ«æ«°üdG π¨°ûfG
.¥ó°üdG ºgAÉæHCG Gƒª∏©j ¿CG Gƒ°ùfh
áªµëdG
±ƒ°S Ée AÉæH πÑb ,¿É°ùfE’G AÉæÑH CGóÑJ ¿CG Öéj
.¬eóîà°ùj
166
êÉLódG øgO
óbh ,¬Jô°SCG ΩÉ©WEGh ¬Jƒb Ö°ùc ¤EG ≈©°ùj ÜCG ∑É`` æg ¿Éc
,É¡«dEG ÜÉgòdG Qô≤a ,¢SÉŸC’ÉH áÄ«∏e IôjõL øY ÜC’G Gòg ™ª°S
øe ™«HÉ°SCG ó©H ,óMGh ΩÉ`` Y Ióe ¬Jô°SCG »ØµJ áfhDƒe ∑ôJ ó`` bh
,Iôjõ÷G ≈`` ∏Y Qƒã©dG øe Gk Ò`` NCG øµ“ QÉëÑdG È`n ` Yh ô`` Ø°ùdG
ôgGƒ÷G ™ªéj CGóHh ,Iójó°T áé¡ÑH ô©°T ¢SÉŸC’G iCGQ É`` eóæYh
¤EG Oƒ©j ¿CG πÑbh ,IQÉé◊G πãe ¢VQC’G ≈∏Y IÉ≤∏e âfÉc »`` àdG

ºîaCG ‘ áÑLƒH ¬°ùØæH »Øàëj ¿CG Qôb Iójó÷G ¬`` JhÌH ¬Jô°SCG
¬JÉ°SÉe ióMEG êôNCG ¬àÑLh º¡àdG ¿CG ó©Hh ,Iôjõ÷G ‘ ¥ó`` æa
.AGó¨∏d Ék æªK ∫OÉæ∏d ÉgÉ£YCGh
∫CÉ°Sh ,¬Ñé©J ió`` HCGh áÑLƒ∏d Ék ` `æªK á°SÉŸG ∫OÉ`` ædG ¢†aQ
¢ù«d ¢SÉŸC’G ¿CG ¬d ÚÑa
qn ?Iôjõ÷G √òg ‘ Éæg ¬∏©Øj ÉªY ÜC’G
º¡jód áª«b ¬d …òdG A»°ûdG ¿CGh ,Iôjõ÷G √òg ‘ áª«b …CG ¬`` d
;øgO …CG ¬jód ¿Éc ¿EG ∫OÉ`` ædG ¬dCÉ°Sh ,êÉ`` LódG øgO ƒg Ó`k ` ©a
iód øµj ⁄ ™`` Ñ£dÉHh ?Iôjõ÷G ‘ á`` ª«b ≈∏YC’G á©∏°ùdG ¬`` fC’
¿CG ¤EG ô£°VG ºK øeh ,ΩÉ©£dG IQƒJÉa ¬`` H ™aój A»`` °T …CG ÜC’G
.¬æjO Oó°ùj »µd ;¥óæØdG ‘ πª©j
,ïÑ£ŸG ‘ π`` ª©dG CGóHh ,¢`` SÉŸCG øe ¬`` jód Ée ÜC’G ≈`` ≤dCG
GƒeÉ≤a ,¬JQóbh ¬JAÉØc ¥óæØdG hô`` jóe ßM’ ô¡°TCG IóY ó©Hh
167
øe »Øµj Ée QÉNOG øe øµ“h ,¬`` æjO Osó°S ΩÉY ó©Hh ,¬`` à«bÎH
;¬à«H ¤EG OÉ`` Y ºK øeh ,GvóL Ék jôK í`` Ñ°üj »µd ,êÉLódG ø`` gO
.¬Jô°SCG áÑë°U ‘ ≈≤Ñ«d
,AÉæ«ŸG ‘ ¬à∏HÉ≤Ÿ GƒLôN ¬eó≤Ã ¬`` Jô°SCG âª∏Y ÉeóæY
¤EG Ghô£°VG º¡fCG áLQód ,áÑjôZ áëFGôH Gk Qƒa Ghô©°T º`` ¡æµdh
øe ¬jód Ée É¡æe êôNCGh ,á`` Ñ«≤◊G ÜC’G íàØa ,º¡aƒfCG ¥Ó`` ZEG
,AÉ«æZCG É`` æëÑ°UCG ó≤d …ô`` ¶fG :¬àLhõd ∫É`` bh ,êÉLódG ø`` gO
πc ,á∏eÉc áæ°S ó©H ?¿ƒæ› âfCG πg :Iôµæà°ùe ¬àLhR â`` HÉLCG

»°SÉ°SC’G ¢Vô¨dG ¿EG ?¢SÉŸC’G øjCG ! êÉLO øgO ƒg ¬H Oƒ©J É`` e
Éæg ?∂dP â«°ùf π¡a ,¢SÉŸC’G ≈∏Y Qƒã©dG ƒg ¿Éc ∂à∏MQ ø`` e
,¬àÑ«≤M ‘ Ék ≤«ªY √ó`` j πNOCÉa ,á«∏°UC’G ¬àdÉ°SQ π`` LôdG ôcòJ
á«aÉc âfÉc »àdG ¬©e IOƒ`` LƒŸG Ió«MƒdG á°SÉŸC’G É¡æe êô`` NCGh
.ójóL øe AóÑdGh ,¿ƒjódG ™aód
≈°ùæfh ,IÉ«◊G ‘ »≤«≤◊G Éæaóg ≈°ùæf ÖdÉ¨dG ‘ øëf
‘ CGóÑfh ,Éææ«YCG øY Éæàª¡e Ö«¨àa ,á«∏©a áª«b É¡d »àdG AÉ«°TC’G
áª¡e hóÑJ »àdG AÉ«°TC’G »gh ,ÉædƒM øe êÉLódG øgó`H âà°ûàdG
.§≤a âbDƒe πµ°ûH
áªµëdG
Oó– ¿CG ∂``JÉ«M ‘ í``éæJ »``µd ∂``«∏Y Ö``éj
.É¡d Ék °ü∏fl ≈≤ÑJh ,ìƒ°VƒH ∂ª«bh ,∂àª¡e
168
IòaÉædG
á°üb (â«ZQÉJ .h.ê) »µëj (IòaÉædG) ¿Gƒæ©H ádÉ≤e ‘

ióMEÉH Ió`` MGh áaôZ ‘ ¢VôŸG ¢`` TGôa ¿ÉeRÓj É`` fÉc Ú`` ∏LQ
πFÉ°Sh øe ºZôdÉHh ,áÄ«°S ÚæK’G ádÉM âfÉc óbh ,äÉ«Ø°ûà°ùŸG
’h ,´Éjòe ’h ,RÉØ∏J Óa) :á∏«∏b âfÉc »àdG Éª¡d áMÉàŸG ¬«aÎdG
åjó◊G á£°SGƒH Qƒ¡°ûdG ôe ≈∏Y âjƒb Éª¡JÉbÓY ¿EÉ` à (Öàc
AGóàHG ,É`` ª¡ª¡j ´ƒ°Vƒe πc ø`` Y É`` Kó– PEG ,É`` ª¡æ«H ∫OÉ`` ÑàŸG

øY Gk Òãc ÉKó– Éªc ,π`` £©dG ´ƒ°Vƒe ¤EG á∏FÉ©dG ´ƒ°Vƒe ø`` e
øµd ,¢TGôØdG QOÉ¨j É`` ª¡æe óMCG øµj º∏a ,á«°üî°ûdG É`` ¡JÉ«M
¬«∏Y ¿Éch ,Iò`` aÉædG IGPÉëÃ √Oƒ`` Lƒd ;Ék Xƒ¶fi ¿Éc Gk ó`` MGh
.IòaÉædG ΩÉeCG áYÉ°S Ióe ¢ù∏éj ¿CG êÓ©dG øe Aõéc
ó≤d ,¬∏«eõd »LQÉÿG ⁄É©dG ∞°üj ¿Éc IóŸG ∂∏J ∫ÓN
,πNGódG ¤EG »`` LQÉÿG ⁄É©dG ¬`` d πªëj ≥`` «bódG ¬`` Ø°UƒH ¿Éc
GƒfÉc øjòdG ¢`` SÉædGh ,IÒ`` ëÑdGh á∏«ª÷G á`` MÉ°ùdG ¬d Ék ` `Ø°UGh
äÉ¶ë∏dG ∂∏J ≈∏Y ¢û«©j π«eõdG íÑ°UCÉa ,∑Éæg º¡àbh ¿ƒ°†≤j
,A»°T πc iôj ¬∏«eR ¿ƒµd ;≥«°†dÉH ¢ùëj CGóH k Iôeh ,á«Ø°UƒdG
øe πéÿÉH ¢`` ùMCGh ,óMGh A»`` °T ájDhQ ™`` «£à°ùj ’ ƒ`` g É`` ªæ«H
¬àë°U äôKCÉàa ,¬≤«£j É`` ‡ ÌcCG ¿Éc ôeC’G øµd ,∂∏J √QÉµ`` aCG
Öjô≤dG ¢†jôŸG ß≤«à°SG äÉ«°ùeC’G ióMEG ‘h ,¬àdÉM äAÉ`` °Sh
áHƒfh Ék fÉ≤àMGh ,¢ùØæàdG ‘ áHƒ©°U ÊÉ©j ¿Éc …òdG IòaÉædG øe
169
Ö∏£j »c ;Qõ`` dG §¨°†j ¿CG ™£à°ùj ⁄ ¬`` æµd ,Ék bÉæàNGh ∫É`` ©°S
Gk Oó‡ §ÑëŸG ¬`` ∏«eR πX ∂dP AÉæKCG ‘ ,¬`` JóYÉ°ùŸ á`` °VôªŸG
¤EG ™ª°ùdG Ék ` `î«°üe ,á`` aô¨dG ∞≤°S ‘ ¥ó`` ëj ,¬`` °TGôa ¥ƒ`` a
.Ék Ä«°T π©Øj ¿CG ¿hO ¬æe Üô≤dÉH ôFGódG IÉ«◊G ´Gô°U
,Ék à«e IòaÉædG π`` LQ óéàd á°VôªŸG â`` ∏NO ìÉ`` Ñ°üdG ‘h
ó«b ≈∏Y »`` ≤H …òdG ¢†jôŸG Ö`` ∏W m ±Éc âbh ô`` e ¿CG ó©H º`` K
ô¶æ∏d ¥ƒ°T ‘ ¿Éc ó≤a ,≈aƒàŸG ¬`` ∏«eR ¿Éµe òNCÉj ¿CG IÉ`` «◊G
¬°ùØf óLh ¿CG Oô`` éÃ Gòµgh ,¬àÑZQ â`` ≤≤ëàa ,IòaÉædG È`` Y
∫ÓN øe ô¶æj ¿CG ¬≤aôe ¤EG Gk óæà°ùe ,∫hÉM áaô¨dG ‘Gk ó«Mh
π«îàJ ’h ,»`` LQÉÿG ⁄É©dG ô`` XÉæÃ ¬MhQ ¢`` û©æ«d ;Iò`` aÉædG
.ÆQÉa QGvóL ≈∏Y π£J IòaÉædG ¿CG ∞°ûàcG ÚM ¬à°ûgO
áªµëdG
¿Ó``©éj Ék ``ªFGO ∫DhÉ``ØàdGh »``HÉéjE’G Ò``µØàdG
.ó≤à©f É‡ π°†aCG ÉæJÉ«M
170
QÉ÷G øHGh QÉ°ûæŸG
,π°†ØŸG √QÉ`` °ûæe ó≤a á`` «MÉ°†dG ‹ÉgCG ó`` MCG ¿CG ≈`` µëjo
´ƒÑ°SC’G ∫ÓNh ,Ö°ûÿÉH å`` Ñ©dG ºFGódG √QÉL øHG ‘ ¬`` Ñà°TGh
ócDƒj QÉ÷G øHG ¬`` ∏©Øj A»°T πc ¿Éc QÉ°ûæŸG AÉ`` ØàN’ ≥`` MÓdG
¬æµd ,¬JÉcôM ,¬`` Jƒ°U äGÈf ,¬à«°ûe á`` ≤jôW ,ábô°ùdG á`` ¡Ñ°T
ób ¿Éc å`` «M ,πª©dG á`` dhÉW ∞∏N √QÉ`` °ûæe ≈∏Y Ì`` Y É`` eóæY
.√QÉL øHG ‘ á¡Ñ°T ôKCG iôj ó©j ⁄ ,áaOÉ°üŸÉH §≤°S

,á©FGQ Iôµa øY â`` ©ª°S hCG âjCGQ πª©dG ∫É› ‘ Iô`` e ºc
»Øa ?π©ØdÉH É¡∏ªY á≤jôW º¡ØJ ¿CG ¿hO Gk Qƒa ÉgOÉªàYÉH âªb ºK
øjôjóŸG ¤EG ¿hô¶æj ¢SÉædG ¿Éc âfÎfEÓd IÒÑµdG IôØ£dG AÉæKCG
º¡fCG ≈∏Y âfÎfEG äÉcô°T ¤EG º¡JÉcô°T πjƒëàH Gƒeƒ≤j ⁄ øjòdG
çÓK ó©Hh ,¢SÓaE’ÉH º`` gAÉcô°T ¿hOó¡jh ¿hó«æYh ¿hô`` NCÉàe
º¡fCG ≈`` ∏Y º¡«dEG ô`` ¶æjo º`` ¡°ùØfCG ¿hô`` jóŸG ¿Éc §`` ≤a äGƒ`` æ°S
∂dPh ;ájô≤ÑY hhPh á`` ≤«ªY ájDhQh »é«JGÎ°SEG ÒµØàH ¿ƒ`` ©àªàj
.π°†aCG πµ°ûH âfÎfE’G Gƒª¡a ≈àM ,Ghô¶àfGh GƒYô°ùàj ⁄ º¡fC’
áªµëdG
.ájDhQ ∂jód ¿ƒµJ ¿CG ÚH h ,iôJ ¿CG ÚH ¥ôa
171
QÉµaC’G Ò«¨J
øY Ò¨àJ É‡ ÌcCG á¶MÓŸG á£°SGƒH ¢SÉædG QÉµaCG Ò¨àJ

¢ü÷G ¿CG ¤EG (Ú∏µfGôa ÚeÉ«æH) π°UƒJ ó≤a ,∫Gó÷G ≥jôW
¬fGÒL ÈNCGh ,äÉ`` JÉÑædG ƒ‰ ≈∏Y óYÉ°ùj π≤◊G ‘ Ì`` ©H GPEG
∫Gó÷G ÈY ¬fGÒL ∫hÉMh ,∂dP ¥ó°üj ⁄ Gk óMCG øµd ,∂`` dòH
IôcÉÑdG äÉjGóÑdG ‘h ,ôeC’G Ú∏µfGôa ≈°SÉæàa ;∂dP CÉ£N äÉÑKEG
ÜƒÑ◊G ¢†©H ´QRh π≤◊G ¤EG Ú`` ∏µfGôa ÖgP ™«HôdG π`` °üØd
¢†©H ¬©Ñ°UEÉH Öàch ,¢SÉædG É¡æe ôÁ »àdG ≥jô£dG ÖfÉL ≈∏Y
.Gk QhòH É¡«a ´QR ºK ,É¡∏NGO ¢ü÷G ™°Vhh ,±hô◊G
,¿GÒ÷G ÅLƒØa ,â`` YôYôJh QhòÑdG â‰ ´ƒ`` Ñ°SCG ó©Hh
ÌcCG IÒÑc á«JÉÑf Ék ahôM GhógÉ°T º¡fCG ∑Éæg ø`` e ¿hôÁ ºgh
â©°Vh ó≤d :∫ƒ`` ≤J π≤◊G äÉÑf »`` bÉH øe IQÉ°†fh Gk QGô`` °†NG
‘ ∂dP ó©H Ú`` ∏µfGôa ó©j ⁄ Gòµgh ,¿Éµ`` ŸG Gòg ‘ ¢`` ü÷G
.¢ü÷G óFGƒa ¢Uƒ°üîH ¬fGÒL ádOÉéŸ áLÉM
áªµëdG
,á¶MÓŸG á£°SGƒH ¢SÉædG QÉµaCG Ò«¨J ™«£à°ùJ
.∫Gó÷G ≥jôW øY ÉgÒ¨J É‡ ÌcCG
172
π≤©dG ≈∏Y º°TƒdG
:(‘É°VE’G πeÉ©dG Iƒb) ÜÉàc ‘ âæ°ùæ«a ¿ÉeQƒf »`` µëj

≠fƒg ‘ ¿ƒ`` dDhÉµd ájƒà∏ŸG ´QGƒ`` °ûdG ‘ m Iôe äGP ∫ƒ`` ŒCG â`` æc
øe êPÉ‰ âfÉc ,º°Tƒ∏d ƒjóà°SCG ΩÉeCG »°ùØf äóLh ÚM ,≠fƒc
k ∂æµÁ å«M ,á¡LGƒdG ‘ á`` °Vhô©e Ωƒ°TƒdG
IÉ°Sôe º°Th Óãe
¥ƒa hCG Qó°üdG ≈`` ∏Y ôNBG A»°T …CG hCG ,ô`` ëH ¢`` ShôY hCG º`` ∏Y hCG
ôNBG A»°T …CG ø`` e ÌcCG á°ûgódÉH »æHÉ°UCG É`` e øµd ,Ú`` YGQòdG

≈∏Y ¬ª°Th øµÁ Ék LPƒ‰ É¡Ø°UƒH á`` °Vhô©ŸG äÉª∏µdG √òg ƒg
.zGk ô°SÉN ¿ƒcCG »µd äódh{ :ó°ù÷G
Ék àa’ »æ«°üdG ¬`` ÑMÉ°U â`` dCÉ°ùa ,Ék °ûgóæe π`` ëŸG â`` ∏NO
√òg ¿ƒª°ûj ¢UÉî°TCG ∑Éæg Ék ≤M π`` g ,äÉª∏µdG ∂∏J ¤EG √ô¶f
,ºgOÉ°ùLCG ≈`` ∏Y zGk ô°SÉN ¿ƒcCG »µd äó`` dh{ :áÑ«gôdG á`` ∏ª÷G
¿CG ∞«c ,ôeC’G ¥ó°UCG ’ »ææµd :¬d â∏≤a ,Ék fÉ«MCG ,º©f :ÜÉLCÉa
?∂dP π©Øj á«∏≤©dG √Gƒb πeÉc ‘ Ék fÉ°ùfEG
:á©£≤àe áæµ∏H ∫É`` bh ,¬æ«ÑL ≈`` ∏Y »æ«°üdG πLôdG ô`` ≤f
.zπ≤©dG ≈∏Y º°TƒdG ∑Éæg ó°ù÷G ≈∏Y º°TƒdG πÑb{
ó°TCGh ák Hƒ©°U Ì`` cCG Ò«¨àdG íÑ°üj á`` dÉ◊G √òg π`` ãe ‘h
.Ék Ä£H
173
áªµëdG
º°ù÷G πÑb π≤©dG øeh ,πNGódG øe CGóÑj Ò«¨àdG
.|¦ ¥ ¤ £ ¢ ¡ ‫} | } ~ ﮯ‬
174
á«©aGódG Oƒbh
áÁó≤dG á≤«≤◊G ≈∏Y ójóL øe áægÈdG ¿ƒãMÉÑdG ∫hÉëj

Ée ø°ùMCG ™`` «é°ûàdG â– ¿ƒ`` £©j ¢UÉî°TC’G ¿EG :∫ƒ`` ≤J »`` àdG
¢UÉî°TC’G øe á`` Yƒª› âØ∏c ,ÜQÉéàdG ióMEG »`` Øa ,º¡jód
É¡°ùØf »g RÉ¨dC’G â`` fÉch ,º¡æe óMGh πµd RÉ`` ¨dCG Iô°ûY π`` ëH
.™«ªé∏d áÑ°ùædÉH
âæ∏YCGh ,∫ƒ∏◊G â©ªL ,É¡«∏Y ∫É¨à°T’G øe Gƒ¡àfG ¿CG ó©H

ób º¡fEG :ÚcQÉ°ûŸG ∞°üæd π«b ó≤a ,á«ªgh âfÉc »àdG èFÉàædG
Éªæ«H ,Iô°ûY øe ∫ƒ∏M á©Ñ°S ¤EG Gƒ`` ∏°UƒJ å«ëH ,Gk ó«L Gƒ`` ∏ªY
¤EG ’EG Gƒ`` ∏°Uƒàj ⁄ å«M ,Gƒ`` ≤ØNCG º¡fEG :ôNB’G ∞`` °üæ∏d π`` «b
.Iô°ûY øe ∫ƒ∏M áKÓK
,ójóL øe ¢üî°T πµd iôNCG RÉ¨dCG Iô°ûY â«£YCG ∂dP ó©H
á∏MôŸG ‘ Gƒ≤ah º¡fCG GhÈNCG øjòdG ¢UÉî°TC’G ¿CG áé«àædG â`` fÉµa
¿CÉH GhÈNCG ø`` jòdG Éªæ«H ,á«fÉãdG á`` ∏MôŸG ‘ π°†aCG Gƒ`` ∏ªY ¤hC’G
,á«fÉãdG á∏MôŸG ‘ CGƒ°SCG Gƒ∏ªY ¤hC’G á∏MôŸG ‘ Ék Ø«©°V ¿Éc ºgAGOCG
‘ á«ªgh èFÉàf ≈∏Y Ék «æÑe ¿Éc A’Dƒ¡d ¬Lh …òdG OÉ≤àf’G ¿CG º`` ZôH
.á«fÉãdG á∏MôŸG ‘ ºgÒeóJ ´É£à°SG ¬æµdh,¤hC’G á∏MôŸG
áªµëdG
.πª©∏d ÚØXƒŸG ¢SÉªM π©°ûj »còdG ™«é°ûàdG Ék ≤M
175
äÓµ°ûŸG ™HÉæe ∞«ØŒ
áNô°U ™ª°S ÉeóæY ,ô¡ædG QGƒ`` éH Ò°ùj AÉÑWC’G óMCG ¿EG

Ék Yô°ùe Ö«Ñ£dG iôéa ,ô¡ædG ‘ ¥ô¨j πLQ øe IóéædG Ö∏£d
øe ¬Hòéa ,π`` LôdG PÉ≤fE’ AÉŸG ‘ õ`` Øb ºK ,ô`` ¡ædG á`` Ø°V ¤EG
OÉ©à°SG ¿CG Qƒ`` ah ,¬d á«dhC’G äÉ`` aÉ©°SE’G Ëó≤J ‘ CGó`` Hh ,AÉ`` ŸG
Ék ÑdÉW ;ñô°üj ô`` NBG ÓLQ
k Ö«Ñ£dG ™`` ª°S ,¥ÉaCGh ¬«Yh π`` LôdG
ò≤fCGh ,ô¡ædG ¤EG √Qƒa øe Ö«Ñ£dG õØb ,¥ô¨j ¿CG πÑb IóYÉ°ùŸG
.ÊÉãdG πLôdG
™ª°S ,¥ô¨dG ø`` e ≈aÉ©àj ÊÉãdG π`` LôdG CGóH ¿CG Oô`` éÃh
OÉY iôNCG Iôeh ,Ió`` YÉ°ùŸG Ö∏£jh ¥ô¨j Ék ãdÉK Ó`k ` LQ Ö«Ñ£dG
,iôNCG áNô°U ™ª°S É`` góæY ,πLôdG ò≤fCGh .AÉŸG ¤EG Ö`` «Ñ£dG
PÉ≤fE’G äÉ«∏ªY øe Ö«Ñ£dG Ö©J ¿CG ó©Hh ,iôNCG ºK iôNCG º`` K
k óLƒa ,ô¡ædG ≈∏YCG ¤EG ô¶f IQôµàŸG
»≤∏jh IQÉŸÉH ∂°ùÁ ÓLQ
.ô¡ædG ‘ º¡H
áªµëdG
hCG ,¢SÉædG IóYÉ°ùe ‘ •ôîæf ¿É«MC’G ¢†©H ‘
¢VGôYCG á¡LGƒe hCG ,ôFÉ°ùÿG π«∏≤J hCG ,ìÉHQC’G IOÉjR
øY åëÑf ¿CG ≈°ùæf ÉæfCG áLQód ,É¡éFÉàfh äÓµ``°ûŸG
.á∏µ°ûŸG π°UCG
176
á«°üî°ûdG äÉ°ùª∏dG
QÉÑµdG ájÉæY ¿CG Ú`` ÑJ »àdG ÜQÉéàdG øe ó`` jó©dG âjôLCG

,∫ÉØWC’G ƒ`` ‰ ≈∏Y ô°TÉÑe ô`` KCG É¡d ¿ƒµj ¿CG ø`` µÁ º`` ¡JÉ°ùŸh
‘ Ú∏ªàµe ÒZ ,¿ÉéjóN ¿ÓØW ™`` °Vh ,ÜQÉéàdG ióMEG ‘h
øe ájhÉ°ùàe äÉ«ªµH ¿ÓØ£dG º`` ©WCGo h ,Úà∏°üØæe ÚàfÉ°†M
ÊÉãdG πØ£dG ÉeCG ,¬`` °ùŸ ¿hO º©£j ¿Éc ∫hC’G πØ£dG :ΩÉ`` ©£dG
,¬eÉ©WEG É`` ¡«a º`` àj Iôe πc ‘ ∞`` WÓjh ,¬`` «∏Y â`` Hôj ¿Éµ`` a

.ÈcCG ám Yô°ùH É‰ ÊÉãdG πØ£dG ¿CG âfÉc áé«àædGh
áªµëdG
π`èÉ©àdG ó``æY á«``°üî°ûdG äÉ``°ùª∏dG AÉØ``°VEG ¿EG
¬d ¿ƒµj ¿CG ø``µÁ ,Ék eƒªY ¢SÉædG ™`èh ,ÚØXƒŸG ™`è
,™«é``°ûàdGh íjóŸG äÉ``ª∏µH ºgQÉ£eEÉa ,Ò``Ñc Ò``KCÉJ
øe ójõJ ¿CG øµÁ ¥É``æ©dG hCG ó«dÉH áëaÉ``°üŸG ≈àMh
.º¡FGOCG
177
ájDhôdG ájô≤ÑY
º«ª°üJ ‘ äGQÉ`` «°ùdG …ô≤ÑY (OQƒ`` a …Ôg) ôµq a Iô`` e

,Ωƒ«dG ±hô©ŸG (V-8) êPƒ`` ªædG ¬fEG ,IójóL äGQÉ«°ùd …Qƒ`` K
RÉ‚EG ‘ ô¡°ùa ,áª«¶©dG ¬Jôµa ≥`` «≤ëàd Ék bGƒJ OQƒa ¿Éc ó`` bh
.Ú°Sóæ¡ŸG ≈∏Y É¡°VôYh º«eÉ°üàdG Ωƒ°SQ
óMGƒdG Gƒ∏°Uh äÉeƒ°SôdG ∂`` ∏J ¿ƒ°Sóæ¡ŸG ¢SQO ÉeóæYh
ÇOÉÑŸG π¡éj ºgóFÉb ¿CG »gh ,É¡°ùØf á°UÓÿG ¤EG ôNB’G ƒ∏J
¬ª∏M ¿CÉH √hÈîj ¿CG á≤Ñd á≤jô£H º¡«∏Yh ,á°Sóæ¡∏d á«°SÉ°SC’G
.z∫É`` `M …CG ≈∏Y ¬LÉà``fEG GƒdhÉ`M{ :º¡d ∫Éb OQƒa øµd ,π«ëà°ùe
RÉ‚E’G ‘ ´hô°ûdÉH º`` gôeCÉa .zπ«ëà°ùe ∂dP øµd{ :Gƒ`` HÉLCÉa
,âbh øe ∂dP ∞∏c Éª¡e Gƒëéæj ¿CG ¤EG πª©dG ‘ QGôªà°S’Gh
º°SôdG ó©H º°SôdG ÚHô› ,ô¡°TCG áà°S Ióe πª©dG ‘ GƒYô°ûa
.ihóL ¿hO øµd ,º«ª°üàdG ó©H º«ª°üàdGh
ó©H ,ihóL ¿hO øµd ,iôNCG ô¡°TCG áà°S Ió`` e Gƒ∏¨à°TG ºK
¬Jôµa ≥«≤– ¿CÉH √hÈ`` NCÉa ,¬«°Sóæ¡e OQƒa ™LGQ á`` æ°S Qhôe
,¿Éc Gò`` µgh ,ádhÉëŸG ‘ QGô`` ªà°S’ÉH ô`` eCÉa ,π`` «ëà°ùe ô`` eCG
¿Éc ó≤d (V-8) êPƒªædG AÉæH á`` ≤jôW Ωƒj äGP GƒØ°ûàcG ó`` ≤a
øµdh ,É¡°ùØf AÉª°ùdG â– Ék ©«ªL ¿ƒ°û«©j √ƒ°Sóæ¡eh (OQƒ`` a)
.¬JGP ≥aC’G º¡d øµj ⁄
178
áªµëdG
,¬``H º``∏–Ée ≥``«≤– ø``µÁ Iô``HÉãŸGh È``°üdÉH
π¡°ùj Ö©°üdÉa ,IôµØdG áHƒ©°U âfÉc Éª¡e ¬©bƒàJh
.íæL Éeó©H

179
Ωr hp Éb
:áÁôµdÉH Aƒ`` ∏‡ ÒÑc AÉfEG ‘ ¿ÉYóØ°V ™`` bh Iô`` e äGP

áÁôµdGh ,ÒÑc AÉfE’G ¿CG iCGQh ,∞bƒŸG ¤EG ô¶f ∫hC’G ´óØ°†dG
,áWÉ°ùÑH º`` ∏°ùà°SÉa ,AÉfE’G ø`` e õØ≤j ¿CG ™`` «£à°ùj ’h ,á`` ∏FÉ°S
.¬ØàM »≤dh
Ωƒ©jh Ωƒ©j CGóÑa ,ÊÉãdG ´óØ°†∏d ΩÓ°ùà°S’G Iôµa ¥r ôo J ⁄
ôªà°SG ´óØ°†dG ¿C’h ,êô`` flh πM øY Ék ãëH ;AÉfE’G AÉ`` LQCG ‘

IOÉe ¤EG ∫ƒ`` ëàJ áÁôµdG äCGó`` H ó≤a ,á`` ehÉ≤ŸGh á`` MÉÑ°ùdG ‘
´óØ°†dG øµ“ ÉgóæYh ,á`` Ñ∏°U ¬Ñ°T âëÑ°UCG ≈àM ,á`` µ°SÉªàe
.AÉfE’G êQÉN õØ≤dG øe
áªµëdG
Gk ôgÉX É``¡¡LGƒf »àdG á∏µ``°ûŸG πM ¿ƒµj ’ ó``b
¿É«MC’G ¢†©H ‘ Éæ«∏Y Ú©àj óbh ,ájGóÑdG ‘ ÉæeÉeCG
ÉgGôf ≈àM ,á`èhÉ≤ŸG ‘ QGôªà``°S’Gh ,É``¡æY åëÑdG
.ÉgRhÉŒ ‘ íéæfh
180
n
…ƒ°ûŸG πªn ◊G
n í`` Ñ°UCG ó`` ≤d

‘ IÒ¡°ûdG ¥É`` ÑWC’G ø`` e …ƒ`` °ûŸG π`` ªn ◊G
Úæ°ùdG äÉÄe òæe áaOÉ°üe ≥`` Ñ£dG Gòg ∞n °ûàcG p óbh ,Ú`` °üdG
,ñƒc ‘ ¢`` û«©j ÚYQGõŸG ó`` MCG ¿Éc PEG ,∑É`` æg mAÉ`` f º`` «∏bEG ‘
‘ πª©j ´QGõŸG ¿Éc Éªæ«H ,Ωƒj äGPh ,Ò`` ¨°U πªM ¬jód ¿Éch
øe Ék «æÑe ¿Éc ñƒµdG ¿C’h ,¬∏NGóH πª◊Gh ñƒµdG π©à°TG π≤◊G
.Ék bôM ¬ØàM πª◊G »≤dh ,¬«∏Y âJCG ¿GÒædG ¿EÉa ,Ö°ûÿG

â©bh »àdG áKQÉµdG ∞°ûàcG ¬à«H ¤EG ´QGõ`` ŸG OÉY ÉeóæYh
A»°T øY Ék ãëH ;≥`` jô◊G ÉjÉ≤H πNGO ∫ƒéàj π`` LôdG òNCGh ,¬`` d
Ék jƒ°ûe íÑ°UCG ó`` b πª◊G º°ùL ó`` Lƒa ,¬æe IOÉØà°S’G ¬`` æµÁ
CGóHh ¬jój ÚH …ƒ°ûŸG πª◊G ∂`` °ùeCÉa !á«¡°T áëFGQ ¬æe ìƒ`` ØJ
.ájÉ¨∏d Ö«W ¬bGòe ¿CG óLƒa ,¬bhòàj
GhDhóHh ,¬d øjQhÉéŸG Ú`` YQGõŸG πLôdG ≈Yóà°SG É`` góæY
πª◊G íÑ°UCG ∂`` dP ó`` ©H ,¬∏cCÉH Gƒ`` ©àªà°SGh π`` ª◊G ¥hò`` J ‘
¿ƒÑZôj ∫ÉLôdG ¿Éc ÉeóæY PEG ,ájô≤dG ‘ Gk Ò¡°T Ék ≤ÑW …ƒ°ûŸG
ºK ,ñGƒcC’G óMCG πNGO πª◊G ¿ƒ`` ©°†j GƒfÉc º¡fEÉa ,¬`` dhÉæJ ‘
.ñƒµdG ∂dP ‘ QÉædG ¿ƒ∏©°ûj
181
áªµëdG
»àdG äGAGô``LE’G ¿ƒ``µJ ¿É``«MC’G ø`è Ò``ãc ‘
øe ÌcCG ôFÉ``°ùN ÖÑ``°ùJh ,á∏YÉa ÒZ É¡YÉÑJG Öéj
á©LGôe ‘ Aô``ŸG ôªà``°ùj ¿CG Öéj ∂``dòd ;ó``FGƒØdG
øe øµªàj ≈àM ;á«eƒ«dG ¬dÉªYCG ‘ √ÒµØJ á``≤jôW
.É¡æ«°ù–
182
Ò¨°üdGh ôjóŸG
‘ πØW äƒ°U ™ª°S ácô°ûdG ≈æÑe ¤EG ôjóŸG πNO ÉeóæY

ÜÉÑdG Ö°SÉëŸG íàa ?áaô¨dG ‘ øe ∞à¡a ,äÉYÉªàL’G áaôZ
,IOÉM Gõfƒ∏ØfCÉH »`` àLhR âÑ«°UCG ó`` ≤d ,…ó«°S Éj Gk ƒØY :Ó`k ` FÉb
…Ò¨°U QÉ°†MEG iƒ`` °S ÓM k óLCG ⁄h ,á`` eÉJ áMGQ ¤EG êÉ`` à–h
±ƒ°Sh ,Iô£«°ùdG â`` – ¿ƒµ«°S ™`` °VƒdG ¿CÉH ∂æÄªWCGh ,»`` ©e
…Ò¨°U »àÑë°üHh ,¢`` ùeCG ¬H »æàØ∏c É`` e õ‚CGh ,»`` ∏ªY …ODhCG

IOÉ©°S É`` j ≥∏≤J Ó`` a !Ahó`` ¡dGh ÜOC’G ‘ á`` jÉZ ¿ƒ`` µ«°S …ò`` dG
...≥Kh ,ôjóŸG
,¬côJh ≈°†eh ,∂`` «a ≥KCG ÉfCG :øe ÌcCÉH ô`` jóŸG Ö`` éj ⁄
Öë°üj ∞`` Xƒe ∫hCG ¬`` fEG å«M ,ójó°T ≥`` ∏≤H Ö`` °SÉëŸG ô`` ©°T
¿Éc ¬≤«∏©J ΩóYh ôjóŸG ájOÉ«M ¿CG Éªc ,ácô°ûdG ‘ ¬©e √Ò¨°U
≈°†eh ±ô¨dG ióMEG ‘ √Ò¨°U Ö°SÉëŸG ∑ôJ .!Ék éYõe Gk ô`` eCG
⁄ √Ò¨°U ÚHh ¬æ«H ∫É°üJ’Éa ,¬∏ªY RÉ‚E’ ;IQhÉéŸG á`` aô¨∏d
»°ùf óbh ,πª©dG ‘ ∂`` ª¡fG ¿CG Ö°SÉëŸG å`` Ñ∏j ⁄ ºK ,™`` £≤æj
¬æµdh ,Ò¨°üdG …OÉæj òNCGh ,áYÉ°S øe ÌcCG ó©H ¬ÑàfGh √Ò¨°U
!Oôj ⁄
...áYô°ùH É¡ëàah Ò¨°üdG áaôZ ƒëf ¬LƒJh Ék éYõæe ΩÉb
Ék Yô°ùe Ög !á`` aô¨dG ‘ OƒLƒe ÒZ Ò¨°üdÉa ,ICÉ` `LÉØª∏d É`` jh
183
™«ªL ‘ åëÑj CGó`` H ºK ,√óéj º`` ∏a IQhÉéŸG ±ô`` ¨dG ‘ å`` ëÑj
,Ék ≤∏bh Gk ôJƒJ Ö°SÉëŸG OGORÉa ,ôKCG ’h ™LQ ’ øµdh ,≈æÑŸG ≥HGƒW
™ª°ùj ¬H GPEG ,Ék °ùFÉj Ék eƒª¡e ¢SOÉ°ùdG ≥HÉ£dG øe ∫õæj ¿CG π`` Ñbh
.É¡«a åëÑj ⁄ »àdG ±ô¨dG ióMEG øe Ék eOÉb Ò¨°üdG äƒ°U
k ` ¡e áaô¨dG ∂`` ∏J ¤EG ¢`` †cQ
!πeC’G á`` Ñ«ÿ Éj øµdh ,’hô`
äÉ°†Ñf áYô°S äójGõJh ,¬`` Jó©e ‘ ⁄CGh ¬≤∏M ‘ ám °ü¨H ô`` ©°T
ôjóŸG áaôZ âfÉc É¡«a åëÑj ⁄ »`` àdG Ió«MƒdG áaô¨dÉa ,¬Ñ∏b
ƒg Gòg ¿CG ø≤«J ó`` bh ,ôjóŸG áaôZ ÜÉH Ö°SÉëŸG í`` àa !ΩÉ`` ©dG
ôjóŸG ¿Éc !√ô¶àæJ âfÉc ICÉLÉØŸG øµd ,ácô°ûdG ‘ ¬d Ωƒj ôNBG
∫ÉØWCÓd á°ü≤H ∫hC’G ∂°ùeCG óbh ,¢VQC’G É°TÎaG ób Ò¨°üdGh
¢ùÑd PEG ,É¡côëj á«eO iôNC’G √ój ‘h ,ój ‘ Ò¨°ü∏d É¡«µëj
!á«bQh á©Ñb Ò¨°üdGh ƒg
áªµëdG
á``÷É©Ÿ á``©FGQh Ió``«L ¥ô``W ∑É``æg Ék ``ªFGO
¿hO ,É``æ≤M ‘ Ö``µJôJ »``àdG AÉ``£NC’Gh Ò``°ü≤àdG
.Öëf øe Qƒ©°T hCG áeGôµH ¢SÉ°ùŸG
184
ÇOÉÑŸÉH ¿ÉÁE’G
¬JÉ«M QƒeCG ‘ ¬≤Ñ£jh ,Ú©e CGóÑÃ øeDƒj ÉeóæY ¿É°ùfE’G ¿EG

.™«ªé∏d Ék ØdÉfl √DhóÑe ¿Éc ¿EGh ,Gk õ«ªàe Ék fÉ°ùfEG ¿ƒµ«°S É¡©«ªL
≈∏Y Gk ógÉ°T ,ÉgOQhCG »àdG á°ü≤dG πLôdG ∂dP ‘ π«ª÷G
á«Ø«XƒdG IÉ«◊G ‘ ÒÑc ôKCG É¡d »àdG ÇOÉÑŸGh ó≤à©ŸÉH ¿ÉÁE’G
IôFGód Gk ôjóe πªYCG ÉfCG :á`` °ü≤dG ÖMÉ°U ∫ƒ≤j ,¢üî°ûdG ≈`` ∏Y
ÜÉH Éæëàa Úàæ°S πÑbh ,É¡«a πªYCG »`` àdG ácô°ûdG ‘ ∞«XƒàdG

¢ùªN øe ÌcCG Éæd Ωó≤àa ,∞FÉXƒdG ióME’ π«é°ùàdGh ∫ƒ`` Ñ≤dG
äGÈNh á«ÁOÉcCG äGOÉ¡°T hhP º¡©«ªL ,áØXƒeh ∞Xƒe áÄe
á«°üî°ûdG á∏HÉ≤ŸG ¿CG ∫ƒÑ≤dG áæ÷ QGôb ¿Éch ,∫ƒÑ≤∏d º`` ¡∏gDƒJ
.QÉ«àN’G ‘ ºµ◊G »g
á`` «°üî°ûdG äÓ`` HÉ≤ŸG ó`` «YGƒe á`` dhóéH É`` æªb :∫ƒ`` ≤jh
ƒgh ,áØ«XƒdG »`` ÑdÉW óMCG ¬«a πHÉ≤f …òdG Ωƒ`` «dG AÉ`` L ¿CG ¤EG
áæé∏d ∫Éb ,»°SôµdG ≈`` ∏Y ¢ù∏L ¿CG OôéÃh ,á«°ùæ÷G »`` æ«Ñ∏a
k G »Whô°T ºµ«∏Y »`` ∏eCÉ°S :∞`` «XƒàdG
,¿hójôJ Ée Gƒdƒb º`` K ,’hC
¬fCGh ,Ö∏£dG Gòg øe ™«ª÷G Üô¨à°SÉa ,»FÉ¡ædG ºµ◊G º`` µdh
∂dP QÉKCGh ,º¡«dEG êÉàëj øe ƒg Éªæ«H ,¬Whô°T º¡«∏Y »`` ∏ª«°S
»àbÉ£H ‘ ÉfCG :∫Éb ,ójôJ Ée πb :¬d GƒdÉ≤a ,º¡dƒ°†ah º¡à¶«ØM
πÑb ΩÓ°SE’G áª©æH »∏Y øe qn ˆG øµdh (»ª«L) »ª°SG á`` «fóŸG
185
π«ªL)¤EG (»ª«L) ø`` e »ª°SG Ò¨à«°Sh ,§≤a ™«HÉ°SCG á`` KÓK

Öé«a ,Ωƒ«dG ‘ äGôe ¢ùªN »∏°üf Úª∏°ùŸG ø`` ëfh ,(óªfi
ºµ°VƒYCG ,IÓ°üdG äÉ`` bhCG ‘ Ék ©£≤à°ùe Ék ` `àbh »FÉ£YEG º`` µ«∏Y
.»ª°SôdG ΩGhódG ó©H ¬æY ’óH k
¿CG á`` Ñ«é©dG äÉ`` bQÉØŸG ø`` e ¬`` fEG :π`` LôdG ∂`` dP ∫ƒ`` ≤j
Éæ∏c øëfh ,Úeó≤àŸG ø`` ª°V ó«MƒdG º∏°ùŸG ƒ`` g óªfi π«ªL
¬FOÉÑÃ ¬fÉÁEGh ¬JCGô÷ ;¬d áæé∏dG QÉ«àNG AÉL øµdh ,¿ƒ«ë«°ùe
á«°üî°ûdG √ò`` g ¿EG å«M ,¬à«°üî°T ‘ â`` ∏Œ »àdG ¬`` Jó«≤Yh

É¡bRQ òNCÉJ »c ;πª©J øŸ ¢ü∏îà°Sh ,™«ª÷G á≤K πfi ¿ƒµà°S
ÉŸ ;»eÓ°SEG âæ∏YCG ÉfCG ,óªfi π«ªL hCG »ª«L ΩÓ°SEÉHh ,’ÓM k
âµHCG á©FGQ á°üb É¡fEG ,¬fÉÁEG Iƒbh ΩÓ°SE’G áMÉª°S øe ¬`` àjCGQ
»°Shóæ¡dGh »ë«°ùŸG ¬H ôKCÉJh ,ÉgOô°S ™FÉbh ô°†M ø‡ Gk Òãc
¬°ù«°SÉMCGh ¬MQGƒéH É¡æY ÈY É¡°UÉb qn ¿C’ ;º∏°ùŸG πÑb …PƒÑdGh
.á«∏ª©dG IÉ«◊G ™bGƒH É¡£HQh
áªµëdG
äÒZ ÉÃô∏a ,øjôNB’G ≈∏Y ∂àHôéàH πîÑJ ’
.óHCÓd º¡JÉ«M è¡æe
186
ôëÑdG º‚h äƒÑµæ©dG
çóë«°S GPÉ`` eh ?óFÉb ∑É`` æg øµj ⁄ GPEG çó`` ëj GPÉ`` e

ø¶J ÉÃQ ?IOÉ«≤∏d πµ«g hCG »eôg ΩÉ¶f ∑Éæg ¿ƒµj ’ É`` eóæY
≈àMh π∏ÿGh ™∏¡dG øe ádÉM iƒ°S ¿ƒµJ ød áé«àædG ¿CG ó≤à©J hCG
¿CG áØ∏àfl äÉ`` Ä«H ‘h ,IóY ä’É› ‘ âÑK ø`` µdh ,≈`` °VƒØdG
øe ájƒb äÉ`` YÉª÷ á°Uôa í`` æÁ ájó«∏≤J IOÉ`` «b Oƒ`` Lh ΩóY
.É¡∏ªcCÉH äÉYÉæ°U ∂jô–h ,¥Gƒ°SC’Gh ™ªàéŸG Ò«¨J É¡fCÉ°T

πµ`` °ûdGh á`` jó«∏≤àdG IOÉ`` «≤dGh AÉ`` æÑdG ÜÉ`` «Z ¿Éc É`` ªæ«H
ób ,»°VÉŸG ‘ ∞©°V á£≤f ó©j ¿Éc Éeh ,äÉ°ù°SDƒª∏d »`` ª°SôdG
âë‚ ájƒ°Vƒa äÉYÉªL ¿CG hóÑjh ,Iƒ≤∏d Gk Qó°üe ¿B’G í`` Ñ°UCG
óYGƒb âdóÑJ å`` «M ,É¡àÁõgh á`` î°SGQ äÉ`` °ù°SDƒe …ó`` – ‘
’h ,¢SCGQ ÓH øFÉc ƒgh ,ôëÑdG º`` ‚ ¤EG äƒÑµæ©dG øe á`` Ñ©∏dG
»bÉH ≈∏Y á£∏°S ¬«a ó`` °ùé∏d ¿ƒµJ ,Ée á£≤f hCG Gk õcôe ∂`` ∏àÁ
πc ‘ IQôµe á`` °ù«FôdG AÉ°†YC’G ¿EÉ` à ,™`` bGƒdG ‘h .AÉ`` °†YC’G
,ÚØ°üf ¤EG ôëÑdG º‚ â©£b GPEG ∂fEG ≈àM ,¬YQPCG øe ´GQP
Úàî°ùf ™e πeÉ©àJ ¿CG ∂«∏Y Ú©à«°S πH ,äƒÁ ød ¬fCÉH CÉLÉØà°ùa
¬fCG »gh ,áÑ«éY á«°UÉN ôëÑdG ºéæd ¿CG …CG ,¬°ùØf øFÉµdG øe
.¬fÉµe ƒªæ«°S ôNBG Ék YGQP ¿EÉa ¬YQPCG óMCG â©£b GPEG
187
áªµëdG
º``°SQ ‘ Gk QhO ≥FGƒ©∏d ´óJ ’h ,ôëÑdG ºéæc øc
.IÉ«◊G ‘ ∂≤jôW
188
…ófÉZ AGòM
GC óH ó`` bh ,QÉ£≤H ¥É`` ë∏d …ô`` éj ¿Éc …ó`` fÉZ ¿CG ≈`` µëj
»JOôa ióMEG â£≤°S QÉ`` £≤dG √Oƒ©°U óæYh ,Ò°ùdG ‘QÉ`` £≤dG
ÉgÉeQh ,á«fÉãdG IOôØdG ™∏îH ´ô°SCG ¿CG ’EG ¬æe ¿Éc Éªa ,¬`` FGòM
√DhÉbó°UCG Ö`` é©àa ,QÉ`` £≤dG áµ°S ≈`` ∏Y ¤hC’G IOô`` ØdG QGƒ`` éH
AGò◊G IOô`` a â«eQ GPÉŸ ?â`` ∏©a Ée ≈∏Y ∂∏ªM É`` e :√ƒ`` dCÉ°Sh
óéj …òdG Ò≤Ø∏d â`` ÑÑMCG :áªµM πµH …ófÉZ ∫É≤a !?iô`` NC’G

óLh ƒd PEG ,É`` ª¡H ´ÉØàf’G ™«£à°ù«a ,Ú`` JOôa óéj ¿CG AGò`` ◊G
,»©e »àdG IOôØdG øe ÉfCG ó«Øà°SCG ødh ,√ó«ØJ ø∏a IóMGh IOô`` a
IÒãc óYGƒb ?¬àªµM ‘h …ó`` fÉZ á¡jóH áYô°S ‘ ºµjCGQ É`` ªa
:á°ü≤dG ∂∏J ≈∏Y ≈æÑJ
,AGòM ó≤a ‘ á∏µ°ûŸG Éªa ,QƒeC’G ¬aGƒàH ∫É¨°ûf’G ΩóY -1
ó≤Ø«a ,Iô`` ª©∏d á`` µe ¤EG Ö`` gòj ø`` ‡ Ö`` é©JC’ ÊEGh
≥jôW πc »`` °†≤«a ,ΩÉª◊G ø`` e êhôÿG ó`` æY √AGò`` M
,¢SÉædG äÉ`` «bÓ``NCG º`` à°Th ´É`` °VhC’G Ö`` °S ‘ IOƒ`` ©dG
...h ...h ,á`` «fÓØdG á¡÷G Ò°ü≤Jh á`` bô°ùdG QÉ`` °û``àfGh
¿CG ˆG ó`` ªMÉa ,AGòM Oô› ƒ`` g ,»NCG Éj ∂`` «∏Y ¿ƒq ` `g
∂dP πÑb √óªMGh ,√ÒZ AGô°T ≈∏Y IQó≤dÉH ∂«∏Y º`` ©fCG
¿Gó≤a ¤EG ô¶fGh .!Ó`k ` °UCG »°ûŸG áª©æH ∂«∏Y º`` ©fCG ¿CG
øŸ ábó°U √ÈàYGh ∂d ˆG ø`` e AÓàHG ¬fCG ≈∏Y AGò`` ◊G
189
¬àÑ°ùc Ée ™«°†J ¿C’ »YGO Óa ,∂°ùØf ≈∏Y ¿ƒgh ,√òNCG

!¿É°ù∏dG IAGòHh ºà°ûdGh Ö°ùdG ‘ Iôª©dG äÉæ°ùM øe
¿Éc ób ¿Éc Éªa ,∂æe ´É°V hCG ∂JÉa Ée ≈∏Y ¿õ◊G ΩóY -2
.äÉa Ée ≈∏Y ΩóædG ™Øæj ødh
≈∏Y ¢ù«dh ,ÇOÉÑŸG ≈∏Y AÉæH IÉ«◊G ‘ äGQGô≤dG PÉîJG -3
‘ ¢SÉædG ø`` e ÒãµdG ±ô`` °üàa ....êGõ`` ŸGh äGƒ`` ¡°ûdG
ádhÉfi øµÁh π`` H ,IQƒãdGh Ö°†¨dG ƒ`` g πKÉ‡ ∞`` bƒe
....ñC’G AGòM πLCG øe ¢SÉædG π`` «£©Jh ,QÉ£≤dG ±É≤jEG

AÉæH ,√QGô`` b òîJGh ,¬LGõe Ék ` `ÑfÉL ™°Vh …ófÉZ ø`` µdh
π£©j ’ ≈àM ;QÉ£≤dG ‘ øŸ QÉãjE’G ...QÉãjE’G CGóÑe ≈∏Y
Ωƒj ‘ AGò◊G óé«°S …òdG Ò≤Ø∏d QÉãjE’Gh ,º¡◊É°üe
.¬H ™Øàæ«a ,ΩÉjC’G øe
AGòM ¿Gó≤a ¿CG É`` fÈàYG ƒ∏a ...íæe ¤EG ø`` ëŸG π`` jƒ– -4
,ô¶fÉa ,√Ò¨d áëæe ¤EG É`` ¡dƒq M ó≤a ,¬d áæfi …ó`` fÉZ
.∂JÉ«M ‘ IóYÉ≤dG ∂∏J ≥ÑWh ,πeCÉJh
PÉîJG OÉàYG øe óæY ÉgóŒ á∏°üN »gh ,á¡jóÑdG áYô°S -5
óæ©a ...¿Cq m É` `àHh á«fÓ≤Y IQƒ`` °üH IÉ`` «◊G ‘ äGQGô`` ≤dG
,áë«ë°U IQƒ°üH ÒµØà∏d Ék ›Èe ¬`` ∏≤Y óŒ ÇQGƒ£dG
.á«FÉ≤∏Jh áë«ë°U IQƒ°üH ¬JGQGôb òîà«a
190
áªµëdG
,∑Ò``¨d ¢``û«©J ¿CG ‘ »``g á``«≤«≤◊G IOÉ©``°ùdG
Ö©°U ôeCG ∂dòa ,Ék ÑfÉL ∂JÉÑZQh ∂◊É``°üe ™``°†Jh
á«≤«≤◊G IOÉ©``°ùdG ¿EG :∫Éb øe øµdh ?∂dòc ¢``ù«dCG
.∫ÉæŸG á∏¡°S

191
áªµ◊Gh º∏◊G
IQhÉ› áæjóŸG ‘ á`` YQõe ÒHõdG ø`` H ˆG ó`` Ñ©d ¿Éc

πNO Ωƒj äGP ‘h , ¿É`` «Ø°S »HCG øH ájhÉ©e É¡µ∏Á á`` YQõŸ
,ÒHõdG øHG Ö°†ä ,ÒHõdG øHG áYQõe ¤EG ájhÉ©e áYQõe ∫Éªq Y
øe{ :Iójó°T IhGóY Éª¡æ«H âfÉc óbh ,≥°ûeO ‘ ájhÉ©Ÿ Ö`` àch
,ó©H ÉeCG .OÉÑcC’G á∏cBG óæg øHG ájhÉ©e ¤EG ÒHõdG øH ˆG ó`` ÑY
hCG ,É¡æe êhô`` ÿÉH ºgôªa ,»àYQõe ¤EG Gƒ`` ∏NO ∂`` dÉªY ¿EÉa
.z¿CÉ°T ∂©e ‹ qøfƒµ«d ƒg ’EG ¬dEG ’ …òdGƒa
,ÉgCGô≤a ¢SÉædG º∏MCG øe ¿Éch ,ájhÉ©Ÿ ádÉ°SôdG â`` ∏°Uƒa
!?ÊOó¡j ‹ π°SQCG ÒHõdG øHG ‘ ∂jCGQ Ée :ójõj ¬æH’ ∫Éb º`` K
√ôNBGh √óæY ¬dhCG Ék ` `°û«L ¬d π°SôJ ¿CG iQCG :ó`` jõj ¬æHG ¬d ∫É`` ≤a
IÉcR ∂dP ø`` e ÒNl πH :ájhÉ©e ∫É`` ≤a ,¬°SCGôH ∂`` «JCÉj ∑ó`` æY
.Ék ªMQ ÜôbCGh
øe{ :É¡«a ∫ƒ`` ≤j ÒHõdG ø`` H ˆG óÑY ¤EG á`` dÉ°SQ Ö`` àµa
äGP AÉª°SCG øHG) ÒHõdG øH ˆGóÑY ¤EG ¿É«Ø°S »HCG øH ájhÉ©e
É¡àª∏°ùd ∂æ«Hh »æ«H É«fódG âfÉc ƒd ˆG ƒa :ó©H ÉeCG (ÚbÉ£ædG
,∂«dEG É¡à©aód ≥°ûeO ¤EG áæjóŸG øe »àYQõe âfÉc ƒdh ,∂`` «dEG
¤EG ‹ÉªYh ,∂àYQõe ¤EG »àYQõe òîa Gòg »HÉàc ∂∏°Uh GPEÉa
.z¢VQC’Gh äGhÉª°ùdG É¡°VôY ˆG áæq L ¿EÉa ,∂d »¡a ,∂dÉªY
192
,´ƒeódÉH É`` ¡∏s∏H ≈àM ≈µH ádÉ°SôdG Ò`` HõdG øHG CGô`` b Éª∏a
∂eóYCG ’ :¬d ∫Ébh ,¬°SCGQ πÑq bh ,≥°ûeO ‘ ájhÉ©e ¤EG ô`` aÉ°Sh
!πëŸG Gòg ¢ûjôb ‘ ∂∏qn MCG Ék ª∏M ˆG
áªµëdG
ÉfÉjÉ°†b á÷É©e ¤EG êÉàëf ¿É«MC’G øe Òãc ‘
øe ójõŸ ≈YOCG ∂dòa ,á∏¡°Sh á£«°ùH ¥ô£H IÒÑµdG

.á«HÉéjE’G èFÉàædG ∫ƒ°üM
193
¿ƒcCG øe
πµd Ék eÉ°Sh »`` £©J ¿CG ∑Qƒ`` jƒ«f áæjóe ‘ á`` ª∏©e äQô`` b
:»°üî°T πµ°ûH óMGh πµd âdÉbh ,ájƒfÉãdG ‘ ¬d ¢SQóJ Ö`` dÉW
∫ƒ≤Jh ,∂«a ¬àcôJ …òdG »`` HÉéjE’G ÒKCÉàdG hCG ,∂d â∏ªY GPÉ`` e
?π°üØdG ‘h ∂«a ¬KóMCG …òdG Ò«¨àdG ƒg Ée :º¡æe óMGh πµd
:»ÑgòdG ¿ƒ∏dÉH ¬«∏Y Ék Hƒàµe ¥QRCG Ék ` èÉ°Sh ájÉ¡ædG ‘ º¡«£©Jh
.z¥ôØdG çó– ...¿ƒcCG øe{

,ÜÓ£dG πµd Ék Yhô°ûe π`` ª©J ¿CG ∂dP ó©H áª∏©ŸG äQô`` b
√òg Gƒ∏ªYG :º`` ¡d âdÉbh ,áª°ShCG á`` KÓK ÖdÉW πµd â`` £YCG PEG
»æ©j ,Én «≤«≤M Gk Ò«¨J ºµ«a (ô«q Z) Ó©a
k ¢üî°T ™e zº«°SGôŸG{
º¡e ƒg ºch ,á`` MGô°U πµH ∂«a ôKCG º`` c :¬d πbh ,¬eÉeCG ∞`` b
ô°ûæjh ,πªµj »µd ;áª°ShC’G »bÉH ¬£YCG ∂dP ó©H ,∂d áÑ°ùædÉH
.ºàfCGh ÉfCG Ék ©«ªL É¡«∏Y πª©æ°S »àdG ΩGÎM’Gh ôjó≤àdG á≤jôW
øe áÑjôb ácô°T »jQGOEG óMCG ¤EG Ö`` gP ÜÓ£dG øe óMGh
¬fC’ ;¬«∏Y ¬`` ∏°†ØH ¬d ±ÎYGh ,´hô`` °ûŸG Iôµa ¬d ìô°Th ¬`` dõæe
≈∏Y Ék eÉ°Sh √É`` £YCGh ,»Ø«XƒdG ¬`` ∏Ñ≤à°ùŸ §`` «£îàdG ‘ √ó`` YÉ°S
…QGOE’G øe ¿Éc É`` ªa !Éª¡«a ±ô`` °üàj ÚeÉ°Sh ¬ª∏°Sh ,√Qó`` °U
≈∏Yh ¬«∏Y ¬∏°†ØH ¬d ±Î`` YGh ¬°ù«FQ ¤EG ÖgP ¿CG ’EG Ò`` ¨°üdG
.(¬«ØXƒe øe iƒµ°ûdG Òãc ¿Éc ¬°ù«FQ ¿CG ™e) πª©dG ‘ √Qƒ£J
194
Ò¨°üdG …QGOE’G øµdh ,Ö∏£dG Gòg øe ¢ù«FôdG Üô`` ¨à°SG

,¥QRCG Ék ` èÉ°Sh ¬«∏Y ≥°ü∏j ¬`` fCG ¬d íª°ùj ¿CG ¬`` °ù«FQ ø`` e Ö`` ∏W
≥∏Yh ,Ò`` ¨°üdG …QGOE’G ΩÉ`` bh ,¢†°†e ≈`` ∏Y ¢ù«FôdG ≥`` aGƒa
±ô°üàj ÚeÉ°Sh √É`` £YCGh ,¬°ù«FQ Qó`` °U ≈∏Y ¥QRC’G ΩÉ`` °SƒdG
‘ á©ÑàŸG á≤jô£dG ¬d ìô°Th ,π°†ØdÉH ¬d ±Î©j ¢üî°ûd Éª¡«a
ájGóH ‘ ¬«dEG ≈JCG …òdG ÖdÉ£dG á°üb ¬d ôcPh ,É¡dhCG øe ôjó≤àdG
ΩGÎM’Gh ôjó≤àdGh ±GÎY’G á≤jôW ¿CG ó≤àYCG :¬d ∫Ébh ,ôeC’G
.º¡°†©H ™e ¢SÉædG ÚH ÒKCÉàdG ‘ ™ØæJ ΩÉ°SƒdG º«∏°ùJh

:¬d ∫Ébh ,√ódh ™e ¢ù∏L ¬`` dõæe ¤EG ¢ù«FôdG ™LQ É`` eóæY
óMCG AÉL PEG ,π`` ª©dG ‘ Ωƒ«dG ™`` FGQ A»°T çóM ó`` ≤d ,»`` æH …CG
»∏°†ØH ±Î`` YGh Ék eÉ°Sh ÊÉ`` £YCGh ÊQóbh á`` cô°ûdG »`` ØXƒe
∫ƒ≤j ∞XƒŸG Gòg ,»`` æH Éj Qƒ°üJ ,»YGóHEGh »àjô≤Ñ©Hh ,¬`` «∏Y
çóëj ¿ƒcCG ø`` e) Ék eÉ°Sh »æ«£©jh ,…ô`` ≤ÑYh ´óÑe »`` æfEG :‹
¬«£YCG ¿CG »æe Ö∏Wh Én «aÉ°VEG Én eÉ°Sh »ØXƒe ÊÉ£YCG ,(¥ôØdG
.GvóL »æª¡j ¢üî°ûd
≥jôW ‘ ÉfCGh ,IQÉ«°ùdG OƒbCG âæc πª©dG øe »JOƒY ó`` ©Hh
’EG óLCG º∏a ?ΩÉ°SƒdG ¬d »£YCG øª«a ôµaCG äCGóHh ,∫õæª∏d »JOƒY
’ â«ÑdG ™LQCG ÉeóæYh ,Ö©àe »∏ªYh áÑ©àe »eÉjCÉa ,»æH Éj âfCG
»µd ;∂¡Lh ‘ ñô°UCG ,¬≤ëà°ùJ …òdG ‘ÉµdG ΩÉªàg’G ∂«£YCG
Ö«JÎH Ωƒ≤J »`` µdh ,á«dÉY äÉLQO ≈∏Y π`` °ü–h óéH ¢`` SQóJ
195
∫ƒbCG »µd ;∂©e ¢ù∏LCG ¿CG â`` ÑÑMCG á∏«∏dG øµd ,á∏ª¡ŸG ∂`` àaôZ
ÌcCG âfCG ,∂`` JódGh ¤EG áaÉ°VE’ÉH ,Ò`` ãµdG ‹ »æ©J ∂`` fEG :∂`` d
.Gk Òãc ∂ÑMCG ÉfCGh ´óÑe ódh âfCG ,»JÉ«M ‘ ¬H ºàgCG A»°T
¬ª°ùL AGõLCG ™«ªLh ,IQGõ¨H ô`` ª¡æJ ódƒdG ´ƒeO äCGóÑa
äÉYÉ°S πÑb ,…ódGh :∫Ébh ,»µÑj ƒgh ,√ódGh ¤EG ô¶æa ,∞ŒôJ
,»JódGƒdh ∂`` d ádÉ°SQ â`` Ñàch »`` àaôZ ‘ ¢`` ù∏LCG â`` æc §`` ≤a
Éªµæe âÑ∏Wh ,»JÉ«M øe ¢ü∏îJCG ¿CG äQôb GPÉŸ É¡«a âMô°T
Éeó©H ,á∏«∏dG »`` JÉ«M »¡fCG ¿CG …ƒfCG â`` æc ó≤a ,ÊÉ`` fiÉ°ùJ ¿CG
Éªa ,»àaôZ ‘ ≈∏YC’ÉH ádÉ°SôdGh ,ΩƒædG ‘ ÉªàbôZ ób ¿É`` fƒµJ
!¿B’G É¡LÉàMCG ÊCG øXCG
ÜGò©dÉH áÄ«∏ŸG ádÉ°SôdG CGôbh ,¬æHG áaôZ ‹EG ÜC’G ó©°U
Ωƒ«dG ‘h ,¬«a ¬æHG ™°Vh …òdG ∞bƒŸG ºéM ô`` ©°ûà°SGh ⁄C’Gh
¿CG ó©H ,á`` «fÉK á«°üî°ûH ¬`` ∏ªY ¤EG ¢`` ù«FôdG ™`` LQ ≥`` MÓdG
ΩÉ°SƒdGh ,ΩÉ`` °SƒdG ¬ëæeh ¬`` d ¬ÁôµJh …QGOE’G ±ô`` °üJ Qób
¬JÉ«M ò≤fCG …ò`` dGh ,¬æHG ¤EG √Qhó`` H ƒg ¬eób …òdG ‘É`` °VE’G
âæ°ù–h ,π`` °†aC’G ¤EG ¬`` JÉ«M iô› ô`` «q Zh ,QÉëàf’G ø`` e
πH ,¬«ØXƒe øe ƒµ°ûj ó©j ⁄h ,¬æHÉH ¬àbÓYh ájô°SC’G ¬`` JÉ«M
¬d áÑ°ùædÉH ¿ƒ`` ª¡e ºg ºc :¬«ØXƒŸ ∫ƒ`` ≤j QÉ°U ¢ùµ©dG ≈`` ∏Y
Ék °SQO É¡HÓW h áª∏©ŸGh ,…QGOE’Gh ,¢ù«FôdG º∏©J ó≤d ,ácô°û∏dh
IÉ«M ‘ Gk ôKCG ∑Î`` Jh Ò¨J ¿CG ™«£à°ùJ â`` fCG øµJ É`` ª¡e{:Ék ª¡e
196
,Ió«ª◊G ¥ÓNC’Gh á`` «fÉ°ùfE’ÉH º©Øe ¢`` üî°T âfCÉa ,¢`` SÉædG
.zº¡°ùØfCG ôjƒ£àd ¢SÉædG IóYÉ°ùe ‘ ∂ÑMh
áªµëdG
√ó°ûæj …òdG Ò«¨àdG âfCG øch ,∂``°ùØf ô≤à– ’
.⁄É©dG

197
Ió«°üŸG
ÖMÉ°U ≈∏Y ¢ù°ùéàj ƒgh ,QCÉØdG ºa øe π«°ùj ÜÉ©∏dG ¿Éc

¬°ùØf »æqp Áh ,Ék ` `≤«fCG Ék bhóæ°U ¿É`` ëàØj Éªgh ,¬àLhRh á`` YQõŸG
øµdh ,Ék ` èÉ©W …ƒëj ¥hó`` æ°üdG ¿CG Ö°ùM ¬`` fC’ ;á`` «¡°T á`` ∏cCÉH
Ió«°üe ¿ÉLôîj ÉªgBGQ ¿CG ó`` ©H ,¬æ£H ¢ùe’ ≈àM §≤°S ¬`` µa
AÉLQCG ‘ ¿ƒ`` æéŸÉc QCÉ` `ØdG ™`` aófGh ,¥hó`` æ°üdG ø`` e ¿Gô`` ÄØ∏d
!Éæ∏jh É`` j ,¿GôÄa Ió«°üÃ GhDhÉ`` L ó≤d :í`` «°üj ƒgh ,á`` YQõŸG
√òg Ió«°üŸG ,Qƒaôa Éj ™ª°SG :á`` éàfi áLÉLódG âMÉ°U Éæg

.∂∏jƒYh ∂MÉ«°üH ÉæéYõJ Óa ,âfCG ∂à∏µ°ûe
,Qn ò◊G ,Qn ò`` ◊G :¬d Ó`k ` FÉb ,±hôÿG ¤EG QCÉ` `ØdG ¬`` Lƒàa
Éj ,¿ÉÑL É`` j :∫Ébh ,±hô`` ÿG º°ùàHÉa ,Ió`` «°üe â`` «ÑdG »`` Øa
≈°ûîJ ∂fCG É`` ŸÉW ,ÖjôîàdGh á`` bô°ùdG ¢SQÉ“ GPÉ`` Ÿ ,ó`` jóYQ
Éæ°ShDhQ ™`` LƒJ Ó`` a ,Ió«°üŸÉH Oƒ`` °ü≤ŸG ∂`` fEG º`` K ,Ö`` bGƒ©dG
∫ÉÑ◊G ¢Vôbh ΩÉ©£dG ábô°S øY ∞µdÉH ∂ë°üfCGh ,∂NGô°üH
Iô≤ÑdÉH OÉéæà°S’G øe Ék °UÉæe QCÉØdG óéj ⁄ É`` æg !?ÜÉ°ûNC’Gh
¿hójôj º¡fCG hóÑj ,Ió«°üe Éæà«H ‘ :±ÉØîà°SÉH ¬d âdÉb »àdG
¿CG Qôbh ,IóFÉa ’ ¬fCG QCÉØdG ∑QOCG òFóæY !É¡H QÉ≤HC’G OÉ`` «£°UG
±ôY ≈àM ´QGõ`` ŸG ≈∏Y ¢ù°ùéàdG π`` °UGhh ,¬°ùØf ô`` eCG ô`` Hóàj
OÉ©àH’G Qôb ¿CG ó©H ,Ú©dG ôjôb Égó©H ΩÉ`` fh ,Ió«°üŸG ™°Vƒe
,Ió«°üŸG äƒ`` °U π«∏dG ¿ƒµ°S ≥°T ICÉ` `éah ,ô£ÿG øªµe ø`` Y
.á°ùjôa ≈∏Y ≥Ñ£æJ »gh
198
ó©H ,iƒ∏àj Ék fÉÑ©K iÒ`` d ;Ió«°üŸG å«M ¤EG QCÉØdG ´ô`` gh

ÖÑ°ùHh ,´QGõŸG áLhR äAÉ`` L ºK ,¬∏jòH Ió«°üŸG â`` µ°ùeCG ¿CG
,¿ÉÑ©ãdG É¡°†©a ,Ió«°üŸÉH âµ°ùeCGh QCÉØdG ¬fCG âÑ°ùM ΩÓ¶dG
â≤∏J å`` «M ,≈Ø°ûà°ùŸG ¤EG Qƒ`` ØdG ≈`` ∏Y É`` ¡LhR É`` ¡H Ö`` gòa
‘ ´ÉØJQG øe ÊÉ©J »gh ,â`` «ÑdG ¤EG äOÉYh ,á«dhCG äÉ`` aÉ©°SEG
¤EG áLÉëH Ωƒ`` ªëŸG ¢üî°ûdG ¿EÉ` à ™Ñ£dÉHh ,IQGô◊G á`` LQO
.áHQƒ°ûdG ∫hÉæàj ¿CG ø°ùëà°ùjh ,πFGƒ°S

AÉ°ùM É¡æe ™`` æ°Uh áLÉLódG í`` HòH ´QGõ`` ŸG ΩÉb Gò`` µgh
,É¡dGƒMCG ó`` ≤Øàd ;¿GÒ÷Gh πgC’G ≥`` aóJh ,áeƒªëŸG ¬`` àLhõd
áLhõdG ø`` µdh ,º`` ¡eÉ©WE’ ±hô`` ÿG í`` HP ø`` e ó`` H ’ ¿Éµ`` a
AÉLh ,ΩÉjCG Ió`` Y ΩGO Ωƒª°ùdG ™e ´Gô`` °U ó©H â«aƒJ á`` æ«µ°ùŸG
ΩÉ©£dG Òaƒàd ;¬Jô≤H íHP ¤EG ´QGõŸG ô£°VGh äÉÄŸÉH ¿hõ©ŸG
¿Gƒ«◊G ¿CÉH ∑ôcPCG »æfEÉa ,í°VhCG IQƒ°üdG ¿ƒµJ ≈`` àMh ,º¡d
Ék aó¡à°ùe ¿Éc …òdG QCÉØdG ƒg IÉ«◊G ó«b ≈∏Y »≤H …òdG ó«MƒdG
.ô£ÿG ô©°ûà°SG …òdG ó«MƒdG ¿Éc PEG ;Ió«°üŸÉH
áªµëdG
,Ió«``°üŸG øY ¿hó«©H º¡fCG ¿ƒÑ``°ùëj øe ∑Éæg
QCÉØdG ±hÉîÃ ¿ƒØîà°ùj πH ,ô£ÿG ¿hô©°ûà°ùj Óa
Ió«°üŸG ÉjÉë°V ¿CG áHôéàdGh Iõjô¨dÉH ±ô©j …òdG
.¿hQƒ°üàJ É‡ ÌcCG ¿ƒfƒµj ób
199
ô``é◊Gh πeôdG
Éª¡à∏MQ ∫ÓNh ,á∏MÉ≤dG AGôë°üdG ¿GÈ©j É`` fÉc ¿É≤jó°U

,¬¡Lh ≈∏Y ôNB’G ÉªgóMCG Üô°V ¿CÉH ≈¡àfG QÉé°T Éª¡æ«H çóM
∫ƒ≤j …CG ¿hO ø`` µdh ,¬`` ¡Lh ≈∏Y Üô`p ` °Vo …òdG ≥`` jó°üdG ⁄CÉ` `àa
»¡Lh ≈∏Y ‹ ≥`` jó°U õYCG »æHô°V{ :π`` eôdG ≈∏Y Ö`` àch ,á`` ª∏c
GQô≤a ,AÉæq Z áMGh ¤EG Ó°Uh ≈`` àM Éª¡≤jôW É©HÉJ Égó©H zΩƒ`` «dG
πÑb øe Üô°Vo …òdG ≥jó°üdG ™`` bƒa ,AÉŸG IÒëH ‘ ΩÉ`` ªëà°S’G
.ˆG ¿PEÉH √ò≤fCG ¬≤jó°U øµdh ,¥ô¨j OÉch Ú£dG ‘
:ôî°üdG ≈∏Y ôØM ¬°ùØf ≥``jô¨dG ∂dÉ``“ ÉeóæY ∂dP ó©H
¬Hô°V …òdG ¬≤jó°U ¬d ∫Éb Éæg .z»JÉ«M »≤jó°U ò≤``fCG Ωƒ`` «dG{
¿B’Gh ,πeôdG ≈∏Y âÑàc ∂àHô°V É`` eó©H :ƒà∏d √ò≤fCGh ,πÑb ø`` e
ÉæjPDƒj ÉeóæY :¬≤jó°U ¬`` HÉLCÉa ?GPÉª∏a ,ôî°üdG ≈∏Y äôØM
Ö∏Œh íjôdG »`` JCÉàd ;πeôdG ≈∏Y ∂`` dP áHÉàc Éæ«∏©a ,¢`` üî°T
Éæ«dEG …ODƒj ÉeóæY øµd ,áHÉàµdG »ØàîJ É¡HƒÑg ™e PEG ,áfiÉ°ùŸG
≈≤Ñ«a ,ôî°üdG ≈`` ∏Y ∂dP ôØëf ¿CG Öé«a ,Ék ` àhô©e ¢`` üî°T
≈∏Y Éæe’BG Öàµf ¿CG º`` ∏©àæ∏a ,ìÉjôdG ÜƒÑg ºZôH Ék ªFGO ∂`` dP
.ôî°üdG ‘ Ió«÷G ÜQÉéàdG ôØëf h ∫ÉeôdG
,Gk õ«‡ Ék ` `°üî°T ó`` éæd á`` ≤«bO ¤EG êÉ`` àëf É`` æfEG :∫É`` ≤j
ÉfôªY ΩÉjCG ¤EG êÉ`` àëf Éææµdh ,¬Ñëæd Ék eƒjh ,√ô`` jó≤àd ák YÉ°Sh
200
øjòdG ¢UÉî°TC’G ¤EG ádÉ°SôdG √òg å©ÑJ ¿CG ∫hÉM .√É°ùææd É¡∏c
’ ∂fCG ºgÈîàd ;IÒ`` °üb ádÉ°SQ »`` ¡a ;º¡fÉ«°ùf ™`` «£à°ùJ ’
.Gk óHCG º¡fÉ«°ùf ™«£à°ùJ
áªµëdG
∑ójôj É``ªc ’ ,â``fCG ójôJ É``ªc ,∂``JÉ«M ¢``ûY
.¢û«©J ¿CG ¢SÉædG

201
ñhô°ûŸG AÉfE’G
Éª¡H π≤æJ ,¿GÒÑc ¿GAÉ`` fEG áæ°ùe á«æ«°U ICGôeG ó`` æY ¿Éc
¿Éch ,É¡«Øàc ≈`` ∏Y »Ñ°ûN Oƒ`` ª©H ÚWƒHôe É`` ª¡∏ª–h ,AÉ`` ŸG
¬æe ¢ü≤æj ’h ,º`` «∏°S ôNB’G AÉfE’Gh ,ñô`` °T ¬H øjAÉfE’G ó`` MCG
ájÉ¡f ¤EG π°üj ñhô°ûŸG AÉfE’G ¿Éc Iôe πc ‘h ,AÉŸG øe A»°T
á«ªc ∞°üf ’EG ¬`` æe s≥Ñàj ⁄h ,∫õ`` æŸG ¤EG ô¡ædG ø`` e ±É`` £ŸG
Ió«°ùdG ™e çó`` ëj Gòg ¿Éc Úà∏eÉc Úàæ°S Ió`` eh ,§≤a AÉ`` ŸG

∞°üfh Aƒ∏‡ óMGh AÉfEÉH É¡dõæe π°üJ âfÉc å«M ,á`` «æ«°üdG
¿Éch ,πeÉµdG ¬`` ∏ª©H Gk ƒgõe º«∏°ùdG AÉ`` fE’G ¿Éc ™Ñ£dÉHh ,AÉ`` fEG
ΩÉ“EG øY √õéYh ¬JQób Ωó©d ;¬°ùØæd Gk ô`` ≤àfi ñhô°ûŸG AÉfE’G
.¬æe ™bƒàe ƒg Ée
¢SÉ°ùME’Gh IQGô`` ŸG øe Úàæ°S ó©Hh ,ΩÉjC’G ø`` e Ωƒj ‘h
ÉfCG :∫É≤a ,á`` «æ«°üdG Ió«°ùdG ™e ñhô`` °ûŸG AÉfE’G º∏µJ π`` °ûØdÉH
AÉŸG Üô°ùj ñô`` °T …ódh õ`` LÉY »æfC’ ;»°ùØf ø`` e GvóL π`` éN
⁄CG :âdÉbh ,á`` «æ«°üdG ICGô`` ŸG â`` ª°ùàHÉa ,∫õ`` æŸG ≥jôW ≈`` ∏Y
∂à«MÉf øe …òdG ≥jô£dG ÖfÉL ≈∏Y »`` àdG QƒgõdG ¿CG ßMÓJ
AÉŸG ¿CG Ék eÉ“ º∏YCG ÉfCG ?ôNB’G ÖfÉ÷G ≈∏Y É¡∏ãe Gk OƒLƒe ¢ù«d
;∂à¡L øe ≥jô£dG ∫ƒW ≈∏Y QhòÑdG â°SôZ Gò¡dh ,∂æe ó≤Øjo
Úà∏°UGƒàe Úàæ°S Ióeh ,∫õæª∏d ∂JOƒY ≥jôW ‘ É¡jhôJ ≈àM
øµJ ⁄ Éªa ,‹õæe É¡H øjRC’ ;á∏«ª÷G QƒgõdG √òg øe âØ£b
202
∫Éª÷G Gòg óLCG ¿CG ‹ øjCG øªa ,áMhô°ûŸG IQƒ°üdG √ò¡H âfCG
!?¬Ø©°V ¬jód Éæe πl µa ,‹õæe øjõj …òdG
áÑ«éY á≤jô£H Ék ©e ÉæJÉ«M ™°†J É`` æØ©°Vh ÉæNhô°T øµdh
øëf Ée ≈∏Y É`` æ°†©H πÑ≤àf ¿CG Ék ©«ªL É`` æ«∏Y Öéj PEG ,IÒ`` ãeh
!Éæjód lø°ùM ƒg ÉŸ ô¶æædh ,¬«∏Y

áªµëdG
,¢ü≤ædG hCG õé©dÉH ¿hô©°ûj øjòdG »FÉÑMCG πµd
k
»àdG QƒgõdG Gƒ¶M’h ,Ék ``ª«¶Y ÓÑ≤à``°ùe ºµd ≈æ“CG
¤EG ádÉ``°SôdG √ò``g π``°SQCG ,≥``jô£dG ≈``∏Y º``µÑfÉéH
êÉ«àMG ‘ ƒg ø`è º∏©j √ó``Mh ˆGh ,∂FÉbó``°UCG πc
!É¡«dEG
203
ô≤°üdG
,Ék eÉY 70 ≈àM ¢û«©j PEG ,Gk ôªY Qƒ«£dG ∫ƒWCG ƒ`` g ô≤°üdG
ÉeóæY ,Ö©°U QGôb PÉîJG ¬`` «∏Y ,ôª©dG Gòg ¢û«©j ≈àM ø`` µdh
õ«ªàJ âfÉc »àdG √ôaÉXCG õ`` é©J ÉeóæY ¬fCG ƒgh ,Ék eÉY 40 ≠`` ∏Ñj
,¬FGòZ Qó`` °üe »g »àdG á`` °ùjôØdÉH ∑É`` °ùeE’G ó`` æY á`` fhôŸÉH
ÖÑ°ùH ;AÉæëf’G ó`` jó°T Ék aƒ≤©e OÉ◊G …ƒ`` ≤dG √QÉ≤æe í`` Ñ°üjh
,É¡°ûjQ ¿Rh π≤K ÖÑ°ùH á∏«≤K ¬àëæLCG íÑ°üJh ,ôª©dG ‘ ¬eó≤J

,¬d áÑ°ùædÉH áHƒ©°üdG ájÉZ ‘ ¿GÒ£dG íÑ°üjh ,Qó°üdÉH ≥°üà∏Jh
,äƒª∏d º∏°ùà°ùj ¿CG ÉeEG :øjQÉ«N ΩÉeCG ô≤°üdG ™°†J ±hô¶dG √ò¡a
¿CÉH »gh ,Ék eƒj 150 ôªà°ùJ áŸDƒe Ò«¨J á«∏ª©d ¬`` °ùØf ™°†îj ¿CG hCG
√QÉ≤æe Üô°†«a ,¬`` °ûY å«M ¤EG πÑ÷G á`` ªb ¤EG ≥«∏ëàdÉH Ωƒ`` ≤j
AÉ¡àf’G óæYh ,áaƒ≤©ŸG ¬`` àeó≤e ô°ùµæJ ≈àM ,Ió°ûH Iôî°U ≈`` ∏Y
.ójóL øe QÉ≤æŸG ƒªæj ≈àM ô¶àæj QÉ≤æŸG áeó≤e ô°ùc øe
ƒªæJ ¿CG ó`` ©Hh ,Ék ` `°†jCG ¬`` ÑdÉfl ô°ùµH ∂`` dP ó©H Ωƒ`` ≤j º`` K
‘ Ò£j ô¡°TCG á°ùªN ó©Hh ,Ëó≤dG ¬°ûjQ ∞àf ‘ CGóÑjh ,¬`` ÑdÉfl
.iôNCG áæ°S 30,ójóL øe ódh ¬fCÉch ,Iójó÷G ¬à∏MQ
¤EG êÉàëf ,¿É`` «MC’G øe Òãc ‘ ?Ò`` «¨à∏d êÉà– GPÉ`` Ÿ
.Éæ©bGh ™e ∞«µàdG ójôf Éæc GPEG Ò«¨à∏d ´ƒ°†ÿG
204
áªµëdG
¿CG ¤EG Éfô£``°†J ó``b Ò``«¨àdG á``«∏ªY ¿CG º``∏YCG
,á∏``°UCÉàŸG ÉæJGOÉYh ,áÁó≤dG ÉæJÉjôcP øe ¢``ü∏îàf
ÉfQô– ¿EG (É``¡æe Å«``°S ƒg É`è) á``«dÉÑdG É``fó«dÉ≤Jh
l ∂dP ¿EÉa (»Ñ∏``°S ƒg Ée) »``°VÉŸG AÉÑYCG øe
¿CÉH π«Øc
.Éæ∏Ñ≤à°ùŸ §£îf ¿CGh ,Éfô°VÉM øe ó«Øà°ùf Éæ∏©éj

205
áÑgGôdGh ¢ù≤dG
ôjódG øe ¬JQÉ«°ùH É¡Ñë£°üj ¿CG áÑgGQ ≈∏Y w¢ùb ¢`` VôY
,Éª¡H IQÉ«°ùdG â≤∏£fG ¿EG Éeh .á°ù«æµdG ¤EG ¬«a ¿Éæ£≤j …ò`` dG
(ÉfƒHCG Éj) :¬JQOÉH »àdG áÑgGôdG ¥É°S ≈∏Y √ój ¢ù≤dG ™°Vh ≈àM
?129 QƒeõŸG ôcòàJ πg
Ée ¿ÉYô°S ¬`` æµdh ,IOÉ`` «≤dG á∏éY ¤EG √ó`` j ¢`` ù≤dG OÉ`` YCG
.GOk ó› áÑgGôdG ¥É°S ≈∏Y É¡©°Vh

!129 QƒeõŸÉH ∑ôucPCGo !(ÉfƒHCG Éj) :âdÉ≤a
q »`` g ºc ,ák «fÉK Égó«YCG ø`` ∏a ,IQò©ŸG :∫É`` ≤a
√òg Il AÉ£N
.ájô°ûÑdG ¢ùØædG
,áÑfDƒe Iô¶æH ¢ù≤dG áÑgGôdG â≤eQh ,á°ù«æµdG ¤EG Ó°Uh
.âdõf ºK ,ák Ø°SBG Ik ó«¡æJ â≤∏WCGh
‘ óLƒa ,¢Só≤ŸG ÜÉàµdG íàah ,á°ù«æµdG ¤EG ¢ù≤dG ∞dO
:129 QƒeõŸG
.óéŸG ∫Éæà°S ,√É¡àæe ≠∏HG ,¬«dEG ƒÑ°üJ Ée ≥≤M ,»©°ùdG π°UGh
áªµ`ëdG
¿CG ¬fCÉ``°T øe ∂∏ªY π«``°UÉØàH ∂àWÉMEG ΩóY ¿EG
.á«ÑgP É°Uôa
k ∂«∏Y äƒq Øjo
206
ôµ°ùdG äÉÑM
,∂H ìô`` Øj ,∂«∏Y õ`` jõY ≥`` jó°U á`` aÉ«°V ‘ ¿B’G â`` fCG
º∏©j ¬fC’ ;…É`` °ûdG ø`` e Ék Hƒc ∂`` d Ωóq ≤jh ,IhÉ`` ØëH ∂`` ∏Ñ≤à°ùjh
ô¡Xh ,GvóL â°†©àeG ¬`` àbhòJ ÚM ∂æµdh ,…É`` °ûdG Ö– ∂fCG
¬H óLƒj ’ PEG ,IQGôŸG ójó°T ¬fC’ ?GPÉŸ ,∂¡Lh ≈∏Y ¢VÉ©àe’G
Qòà©j QOÉÑa ,áYô°ùH Gòg ≥jó°üdG ∑QOCG ! ¥ÓWE’G ≈∏Y ô`` µ°S
,¬côëj ¿CG »°ùf ¬fCGh ,ÜƒµdG ´Éb ‘ ôµ°ùdG ¿CÉH ∑Èîjh ,∂«dEG

âbhòJ É`` Ÿh ,ójôJ Éªc ô`` µ°ùdG É¡H ∑ô`qp ` ëàd á≤©∏e ∂`` dhÉf º`` K
,Ék YÉàªà°SG âØ°ûJQGh ,Ék HÉéYEG ∂°SCGQ äRõg ,IôŸG √òg …É`` °ûdG
?AÓª©dG hCG π«ª©dÉH ôµ°ùdG ábÓY Ée øµdh ,Gk ó«©°S äôµ°Th
ô¡¶j ⁄ ø`` µdh ,ÜƒµdG ´É`` b ‘ Gk Oƒ`` Lƒe ¿Éc ô`` µ°ùdG ¿EG
â«H Éægh ,…É°ûdG AÉ`` e ‘ ÜGPh ,¬µjô– ” ÉeóæY ’EG √Ò`` KÉC J
ÉæFÓªY ÚHh Éææ«H áeÎëŸGh Iõ«ªŸG ábÓ©dG ¿EG PEG !ó`` «°ü≤dG
Ωƒ≤f ∞«µa ,∂`` jô– ¤EG êÉà– øµdh ,Ó`k ` °UCG IOƒLƒe ¿ƒ`` µJ
?ÉæFÓªY ÚHh Éææ«H ¿ƒµJ »àdG ôµ°ùdG ™£b ∂jôëàH
Üƒ∏£ŸG ∫ÉÑ≤à°S’Éc ,π«ª÷G ÒÑ©àdG ≥jôW øY ∂dòH Ωƒ≤f
hCG ácô°T øe ºµa ,ÉgÒZh AÉ°†«ÑdG á`` eÉ°ùàH’Gh áÑ«£dG áª∏µdGh
√ÒZh ,áLÉM ∂`` d øµJ ⁄ ƒdh ≈àM ,¬`` «dEG Oƒ©J ¿CG Oƒ`` J ±ô`` °üe
.áLÉ◊ ƒdh ≈àM ,´ƒLôdG Ωó©H ¬dh ,∂°ùØæd ó¡©àJ ∂fEÉa
207
ÉªÑ°ùM ,Üƒ`` ∏£ŸG ¬LƒdG ≈∏Y á`` eóî∏d AGOCG ∂dòH Ωƒ`` ≤f
™«ªL ∑ôëf ÉæfEG πH ,∂dòH ≈Øàµj ’h , ¬Ñ∏£jh π«ª©dG ¬`` ©bƒàj
Ék ÑM ÉfÒZ øY Iõ`` «ªàe ÉæJÉeóN ¿ƒµJ »µd ;á`` jôµ°ùdG É`` æàbÉW
.ÉæFÓª©H Ik hÉØMh
Ëó≤J ó©H º¡°ù°ù–h ,É`` æFÓªY á©HÉàÃ Ék °†jCG ∂dòH Ωƒ`` ≤f
Gk ôKCG ∑Îj ∂dP ¿EG ,º`` ¡éYõj ÉŸ ™jô°ùdG ÉæcGQOEGh ,º¡d á`` eóÿG
¬Lƒd Ék ©HÉàe ∞«°†ŸG Gòg øµj ⁄ ƒ∏a ,ÉæFÓªY á`` «°ùØf ‘ Ék ª«¶Y
âfÉch ,¬°VÉ©àeG ÖÑ°S ∑QOCG ÉŸ ¬d …É°ûdG Üƒc Ëó≤J ó©H ¬Ø«°†e

»≤∏Jh á©HÉàŸG √ò`` ¡a .Öéj Éªc Ék ©jô°S ™`` °VƒdG í«ë°üJ á`` é«àædG
‘ Qƒ£fh ,ÉfAÉ£NCG ≈aÓàf ÉfÓ©éj ÉæFÓªY øe á©LGôdG ájò¨àdG
.º¡JÉ©bƒJh ÉæFÓªY äÉÑ∏£àe Ö°ùM ¬Lh πªcCG ≈∏Y ÉæJÉeóN
äÉÑM ¤EG âæ£a ób äÉ°ù°SDƒŸGh äÉcô°ûdG øe Gk Òãc π©dh
”CG ≈∏Y É¡µjôëàH âeÉ≤a ,É¡FÓªY ÚHh É¡æ«H IOƒLƒŸG ôµ°ùdG
k ∂dPh ,¬`` Lh
πc øe áÑjôb ¿ƒ`` µàd ;IÒãµdG ´hôØdG í`` àØH Óãe
Ö«dÉ°SCG ÒaƒJh óM ≈°übCG ¤EG áeóÿG âbh π«∏≤Jh ,É`` ¡FÓªY
ô°TÉÑŸG ∫É°üJ’Éc äÉeóÿG ø`` e ÉgÒZh ,º¡d á©àŸGh áMGôdG
.É¡FÓªY πµd ,ô°TÉÑŸG ÒZh
,∫É◊G Qƒ°ù«e ‹ Ö`` jôb á°üb ∫ÉãŸG π`` «Ñ°S ≈∏Y ô`` cPCGh
IójóL iôNCG ò`` NCGh ÉgÒ«¨àH ΩÉ≤a á«bGQ IQÉ`` «°S √óæY â`` fÉc
208
,IQÉ«°ùdG ´ƒf Ò¨J ⁄ ⁄np :Ék ` `Ñé©àe ¬àdCÉ°ùa ,É¡°ùØf ácô°ûdG ø`` e
¿EG áMGô°üH :∫É`` bh ,»∏Y Oôa ,OƒLCGh É`` ¡æe iƒbCG óLƒj ¬`` fEÉa
º¡d IQÉjR πc óæY ácô°ûdG √òg ‘ ÉgóLCG »àdG äGõ«ŸGh ájÉæ©dG
.É¡æY Ék Ñ°SÉæe ÓjóH
k óLCG ’ »æ∏©Œh ,Êô°SCÉJ
áªµëdG
øa ±ô©jh ,ôµ``°ùdG äÉÑM QGó``≤e ±ô©j ø`è ¿EG

k G É¡JÉbÉW ¥ÓWEGh ,É¡µjô–
RƒØj ¬fCG ‘ ∂``°T ’ ,’hC
.Ék eÉ“ í«ë°U ¢ùµ©dGh Ék ©jô°S ¬FÓªY É°VôH
209
ó«©dG ÜƒK
ÉfCGh ,Ióbƒe QÉ`` ædGh áÄaGO áaô¨dG GPEÉ` à ,áMQÉÑdG äô`` ¶f

¤EG ìÉÑ°üŸGh ,¬«a ÖàcCG ´ƒ`` °Vƒe ‘ ôµaCG ,áëjôe áµjQCG ≈`` ∏Y
èdÉ©J º¡eCGh ,¿ƒ`` Ñàµj O’hC’Gh ,»`` æe Öjôb ∞JÉ¡dGh ,»`` ÑfÉL
äƒ°üH ¢ùª¡j ƒ`` jOGôdGh ,É`` æHô°Th Éæ∏cCG ó`` bh ,¬µ«– Ék ` àƒ``°U
Ö∏WCG hCG ¬æe ƒ`` µ°TCG Ée ∑Éæg ¢ù«dh ,ÇOÉg A»`` °T πch ,â`` aÉN
ºK ,»Ñ∏b IQGôb øe É¡àLôNCG ,zˆ óª◊G{ :â∏≤a .¬«∏Y IOÉ`` jR

ÉgOOQ ƒdh ,¿É°ù∏dÉH ∫É≤J áª∏c ¢ù«d zóª◊G{ ¿CG âjCGôa äô`` µa
≈∏Y É¡æe ¢†«ØJ ¿CG º©ædG ≈∏Y óª◊G øµdh ,Iôe ∞dCG ¿É`` °ù∏dG
¿CG …ƒ≤dG óªMh ,AGô≤ØdG »£©j ¿CG »æ¨dG óªëa ,É¡«dEG êÉ`` àëŸG
óªMh ,≈°VôŸG ¿hÉ`` ©j ¿CG í«ë°üdG óªMh ,AÉ`` Ø©°†dG ó`` YÉ°ùj
√òg ≈∏Y ˆ Gk óeÉM ¿ƒcCG π¡a ,ÚeƒµëŸG ‘ ∫ó©j ¿CG º`` cÉ◊G
‘ √O’hCGh …QÉ`` Lh A±Oh ™Ñ°T ‘ …O’hCGh É`` fCG âæc GPEG º`` ©ædG
!?OÈdGh ´ƒ÷G
∫CÉ°SCG ¿CG É`` fCG »∏Y Öéj Ó`` aCG »`` ædCÉ°ùj ⁄ …QÉ`` L ¿Éc GPEGh
,í«ë°U :âdÉb .É`` ¡d â∏≤a ?ôµØJ º`n ` «a :»àLhR »æàdCÉ°ùa ?¬`` æY
∂fGÒL »ØµJ ¿CG äOQCG ƒdh ,º¡≤∏N øe ’EG OÉÑ©dG »`` Øµj ’ øµdh
Ék «q æZ âæc ƒd :â∏b .º`` ¡«æ¨J ¿CG πÑb ∂°ùØf äô≤aC’ AGô`` ≤ØdG øe
ˆG »æbRôj ,Qƒ`` à°ùe πLQ ÉfCGh ∞«µa ,º`` ¡«æZCG ¿CG â©£à°SG É`` Ÿ
»æZCG ¿CG ó`` jQCG ’ ,’ ?Ék ` `fÉ£H ìhôJh Ék ` `°UÉªN hó`` ¨J ,Ò`` £dG ¥RQ
210
¤EG áÑ°ùædÉH ÉfCGh ,á«Ñ°ùf π`` FÉ°ùŸG ¿EG :∫ƒbCG ¿CG ójQCG πH ,AGô`` ≤ØdG
∫ƒ©j …òdG πeÉ©dG ¤EG áÑ°ùædÉH »æµdh ,Ò≤a áØdDƒŸG ±’B’G ÜÉHQCG
»æZ πeÉ©dG Gò`` gh ,AÉ«æZC’G øe »æZ ¬JôLCG ’EG ¬`` d Éeh ,Iô`` °ûY
,Égój ‘ ∫Ée ’h É`` ¡d OQƒe ’ »àdG IOôØŸG á`` ∏eQC’G ¤EG á`` Ñ°ùædÉH
É«fódG ‘ ¢ù«∏a ; ÚjÓŸG ÖMÉ°üd áÑ°ùædÉH Ò≤a ±’B’G ÖMÉ°Uh
.ÒÑc ’h Ò¨°U É¡«a ¢ù«dh ,É≤k ∏£e »æZ ’h É≤k ∏£e Gk ô≤a Ò≤a
q ø`` eh
¤EG ¬Lƒj ¿CG ø`` µÁ ∫GDƒ°S Ö©°UCG ¬dCÉ°SCG ÊEÉ` à ∂°T
:∫Éb ¿EÉa ?ÒÑc ΩCG Ò¨°U ƒg πg :QƒØ°ü©dG øY ¬dCÉ°SCG ,¿É`` °ùfEG

:â∏b ,ÒÑc ∫É`` b ¿EGh ,π«ØdG ¤EG ¬`` àÑ°ùf ó°übCG :â`` ∏b ,Ò`` ¨°U
,á∏ªædG ™e Gvó` `L ÒÑc QƒØ°ü©dÉa ..á`` ∏ªædG ¤EG ¬àÑ°ùf ó`` °übCG
IÒ≤ØdG IOôØŸG á∏eQC’G ™e GvóL »æZ ÉfCGh ,π«ØdG ™e GvóL Ò¨°Uh
¿Óah ¿Óa ™e GvóL Gk Ò≤a âæc ¿EGh ,πFÉ©dGh ∫ÉŸG äó≤a »`` àdG
.∫ÉŸG ∑ƒ∏e øe
É`` e ; ’ ..Ωƒ`` «dG ∞`` °ù∏Øàj …hÉ`` £æ£dG »`` ∏Y ¿EG :¿ƒ`` dƒ≤J
IóMGhh ºµæe óMGh πc ¿EG :ºµd ∫ƒbCG ¿CG Ö`` MCG øµdh ,∞°ù∏ØJCG
∑óæY øµj ⁄ GPEG ,¬«£©«a ¬æe ô`` ≤aCG ƒg øe óéj ¿CG ™`` «£à°ùj
ΩÉ©W ƒgh) (IQóq ›) øë°Uh áØZQCG á`` °ùªN ’EG -»Jó«°S Éj-
Ú©«£à°ùJ ,(¢Só©dG ™e ¢ThôéŸG íª≤dG …CG ,πZÈdG øe »eÉ°T
¬FÉ°ûY ó©H √óæY »≤H …òdGh ,A»°T ¬d ¢ù«d øŸ Ék Ø«ZQ »£©J ¿CG
ƒ∏◊Gh á¡cÉØdG øe A»`` °Th RôdGh É«dƒ°UÉØdG øe ¿ƒë°U á`` KÓK
.IQóq éŸGh áØZQC’G áÑMÉ°üd Ó«∏b k É¡æe »£©j ¿CG ™«£à°ùj
211
øŸ Ék HƒK »£©j á`` ©bôe ÜGƒKCG á©HQCG ’EG √óæY ¢`` ù«d …òdGh
qn ¬æµdh ™bôJ ⁄h ,¥ôîJ ⁄ ádòH √óæY …òdGh ,A»`` °T ¬d ¢ù«d
πe
É¡«£©j ¿CG ™«£à°ùj ,É¡fhO øe IójóL ∫òH çÓK √óæYh ,É`` ¡æe
Ëóbh ≥«àY ∑ô¶f ‘ ƒg ÜƒK ÜQh ,á`` ©bôŸG ÜÉ«ãdG ÖMÉ°üd
,áæjõdG ¢SÉÑd √òîJ’h ,ó«©dG ÜƒK √BGôd ∑Ò¨d ¬à«£YCG ƒd ,∫É` m `H
¬JQÉ«°S πeqn ÚjÓŸG ÖMÉ°U ¿CG ƒd âfCG ∂Môa πãe ¬H ìôØj ƒgh
RGôW ∑ÓjOÉc iÎ°TG Éeó©H (1953) á`` æ°S RGôW ¬«dhôØ°ûdG
.IQÉ«°ùdG ∂∏J ∑É£YCÉa (1956)

øŸ Ék Ä«°T »£©j ¿CG ™«£à°ùj ¬fEÉa ,Gk Ò`` ≤a AôŸG ¿Éc Éª¡eh
Ú°ùªNh áÄe ¬ÑJGQ RhÉ`` éàj ’ ∞Xƒe ô¨°UCG ¿EG ,¬æe ô≤aCG ƒ`` g
¢Tô≤H ¥ó°üJ GPEG ô`` ≤ØdG ¬°ùÁ ’h ,áLÉ◊ÉH ô`` ©°ûj ’ ,Ék ` `°Tôb
¤EG π°üj …òdG ÖJGôdG ÖMÉ°Uh ,A»°T ¬d ¢ù«d ø`` e ≈∏Y óMGh
:∫ƒ≤jh ,¢Thôb á`` °ùªN É¡æe ™aój ¿CG √ô°†j ’ äÉ`` ¡«æL á©HQCG
ô¡°ûdG ‘ IQÉ`` éàdG ø`` e ±’BG Iô`` °ûY í`` Hôj …ò`` dGh ,ˆ √ò`` g
.ô¡°T πc ‘ É¡æe ÚàÄÃ ¥ó°üàj ¿CG ™«£à°ùj
ºµfEG ,ˆGh ’ ,¿É`` éŸÉH Ögòj ¬`` fƒ£©J Ée ¿CG Gƒ`` æ¶J ’h
ó≤dh ,IôNB’G πÑb É«fódG ‘ ¬fƒ°†Ñ≤J ;Ék aÉ©°VCG øªãdG ¿ƒ`` °†Ñ≤J
òæe »∏gCG ≈∏Y ≥ØfCGh Ö`` °ùcCGh πªYCG ÉfCÉa ,»°ùØæH ∂dP â`` HôL
’EG IOÉÑ©dGh ÒÿG ÜGƒ`` HCG øe ‹ ¢ù«dh ,áæ°S ÚKÓK ø`` e ÌcCG
…ôªY ‘ ôNOCG ⁄h ,∫Ée …ój ‘ ¿Éc ¿EG ˆG π«Ñ°S ‘ ∫òHCG ÊCG
212
Gk QGO òîJGh ôuah ,πLQ Éj :Ék ªFGO ‹ ∫ƒ`` ≤J »àLhR âfÉch ,Ék ` `Ä«°T
?¿Éc GPÉe ¿hQóJCG ,ˆG ≈∏Y É¡«∏N :∫ƒbCÉa ,πbC’G ≈∏Y
‘ ‹ √ôNOGh ,¬`` ∏«Ñ°S ‘ ¬à≤ØfCG É`` e ‹ ˆG Ö`` °ùM ó`` ≤d
¿ƒ©Ñ°S ÉgQób ájƒæ°S Ék ` `MÉHQCG »£©j …òdG äÉæ°ù◊G ±ô`` °üe
Z Y X W V U T} :º`` ©f ,á`` ÄŸG ‘ Ék ` `ØdCG
_} :íHôdG ∞©°V ≠∏ÑJ äGOÉ`` jR ∑Éægh ,| ^] \ [
‹ Ék ` `≤jó°U ˆG π`` °SQCÉa ,|f e d cb a `

π°SQCGh ,QGódG øªK »`` æ°VôbCÉa ,≥°ûeO ¿É«YCG øe Ék Áôc Gk ó`` «°S
` ÉfCGh â∏ªc ≈àM QGó`` dG GƒæÑa ,Ú∏°†ØàŸG øe øjôNBG AÉ`` bó°UCG
,≥jô£dG øe É¡«∏Y IQÉŸG ¬aô©j Ée ’EG ÉgôeCG øe ±ôYCG ’ ` ˆGh
,Ék ©«ªL É¡fƒjO â«aƒa ,Ék Ñ°ùàfi øcCG ⁄ ∫ÓM ¥RôH ˆG ¿ÉYCG ºK
.AÉª°SC’G ¬d â«ª°Sh π«°UÉØàdG ¬d äôcP AÉ°T øeh
’h ,»æY ˆG ¬`` Lôa ’EG §`` b ≥`` «°V ‘ ˆGh â`` ©bh É`` eh
¿CG âÑÑMCGh A»°T …ó`` æY OGR Éª∏ch ,ÊAÉL ’EG A»`` °ûd âéàMG
πeÉ©j πbÉY É«fódG ‘ π`` ¡a .±ô°üŸG Gòg ‘ ¬à©°Vh ¬`` ¶ØMCG
hCG ¢ù∏aCG ÉÃQh ,Ék eGôM Ék ëHQ %5 »`` £©j …òdG ¥ƒ∏îŸG ±ô`` °üe
Ék ëHQ áÄe πc ‘ »`` £©j …òdG ≥dÉÿG ±ô°üe ∑Îjh ,¥Î`` MG
Óa ,ÚŸÉ©dG ÜQ ó`` æY ¬«∏Y ø`` eDƒe ƒgh !?Ék ` `ØdCG ¿ƒ`` ©Ñ°S √Qó`` b
…òdG ¿CG GƒÑ°ù– Óa .¢SÉædG ∫GƒeCG πcCÉj ’h ,¥Îëj ’h ,¢ù∏Øj
ÉfCGh ,IôNB’G πÑb É«fódG ‘ ¬Ø∏îj ˆG ¿EG ,Gk Qóg Ögòj ¬fƒ£©J
213
É‡ ßØëj ºµæe óMGh πc ¿EÉa ,á∏ãeC’G ºµd ¥ƒ`` °SCG ¿CG ÖMCG ’
.É¡æe Gk Òãc ™ª°S hCG iCGQ
»Jƒ°ùŸG º«∏°S) ï«°ûdG á°üb :Gk óMGh Óãe k ºµd ¥ƒ°SCG É‰EG
Oôj ’ - √ô`` ≤a ≈∏Y- ¿Éch ,»`` HCG ï«°T ¿Éc ó`` ≤a ,(ˆG ¬`` ªMQ
¿GOôH »`` ≤∏a zIhô`` ØdG{ hCG á`` Ñ÷G ¢`` ùÑd É`` ŸÉ£dh ,§`` b Ó`k ` FÉ°S
ÉŸÉWh ,QGRE’ÉH â«ÑdG ¤EG OÉYh ,¬«dEG É`` ¡©aOh É¡Yõæa ,∞Œôj
‘ Ék eƒj ¿Éch ,πFÉ°ù∏d É`` gÉ£YCÉa ¬dÉ«Y ΩÉeCG øe Iô`` Ø°ùdG òNCG
πFÉ°S AÉ`` éa ,™aóª∏d Gk QÉ`` ¶àfG IóFÉŸG â`` ©°V h óbh ,¿É`` °†eQ
¬àLhR øe á`` ∏ØZ ï«°ûdG ≈¨àHÉa ,ΩÉ`` ©W ÓH ¬dÉ«Yh ¬fEG º`` °ù≤j
âdƒdh ¬JCGôeG ∂`` dP äCGQ Éª∏a !¬`` ∏c ΩÉ©£dG √É£YCGh ,¬`` d í`` àah
.âcÉ°S ƒgh ,√óæY ó©≤J ’ É¡fEG :âª°ùbCGh ,âMÉ°Uh ,¬«∏Y
πªëj øe AÉLh ,ÜÉÑdG ´ô`` b ≈àM ,áYÉ°S ∞°üf ô“ º`` ∏a
Ée :GƒdCÉ°ùa ,á`` ¡cÉØdGh iƒ`` ∏◊Gh ΩÉ©£dG ¿Gƒ`` dCG É`` ¡«a ¥É`` ÑWC’G
¢†©H ÉYO ób ¿Éc øjƒª°T É`` °TÉH ó«©°S ¿CG ÈÿG GPEGh ,?È`` ÿG
ôeCGh ,ΩÉ©£dG øe óMCG πcCÉj ’CG ∞∏Mh Ö°†ä GhQòàYÉa ,QÉÑµdG
?ICGôeG Éj âjCGQCG :∫Éb ,»Jƒ°ùŸG º«∏°S ï«°ûdG QGO ¤EG ¬∏c ¬∏ªëH
äó©b ób âfÉch ,Gk ôaÉ°ùe É`` gódh ¿Éc »àdG ICGôŸG á`` °übh
AÉéa ,õÑN á`` ©£bh ΩGOEG á`` ª≤d ’EG É¡eÉeCG ¢`` ù«dh ,πcCÉ` `J Ék ` èƒj
ódƒdG AÉL Éª∏a ,á©FÉL âJÉHh ¬`` à£YCGh É¡ªa øY â©æªa π`` FÉ°S
214
¬fCG »H ôqn e Ée ÖéYCG øeh :∫É`` b ,iCGQ ÉÃ É¡Kóëj π©L √ôØ°S ø`` e
Éeh ,»∏Y ÖKƒa ,¬æe âHô¡a …óMh âæch ,≥jô£dG ‘ ó°SCG »æ≤◊
ô¡¶j ¢†«H ÜÉ«K ¬«∏Y πLôH GPEGh ,¬ªa ‘ äô`` °U óbh ’EG äô©°T
.√OGôe º¡aCG ⁄h ,záª≤∏H áª≤d{ :∫ƒ≤jh ¬æe »æ°ü∏î«a ,»eÉeCG
…òdG Ωƒ«dG ‘ ƒ`` g GPEGh ,çOÉ◊G Gò`` g âbh øY ¬`` àdCÉ°ùa
´õf É¡ªa øe áª≤∏dG âYõf ÚM PEG ,Ò≤ØdG ≈`` ∏Y ¬«a âbó°üJ
.ó°SC’G ºa øe Égódh É¡H ˆG

ˆG ™æÁh ,¢†jôŸG É¡H ˆG »Ø°ûjh AÓÑdG ™aóJ ábó°üdGh
…òdGh ,QÉKB’G É¡«a äOQh óbh ,áHô› AÉ«°TCG √ògh ,iPC’G É`` ¡H
,™æŸGh AÉ£©dG √ó«Hh ,¬«a ±ô`` °üàj Ék ¡dEG ¿ƒµdG Gò¡d ¿CÉH ø`` eDƒj
óë∏ŸGh ,í`` «ë°U Gòg ¿CG º`` ∏©j ,º∏°ùj ƒ`` gh »Ø°ûj …ò`` dG ƒ`` gh
,∞£©dG ¤EGh ¿É`` ÁE’G ¤EG Üô`` bCG AÉ°ùædGh ,ΩÓc ¬`` ©e Éæd É`` e
k ó°TCG ` É¡©Ñ£H ` ICGô`` ŸG â`` fÉc ¿EGh
ÉfCGh ,πLôdG øe ∫É`` ŸÉH ÓîH
OGh
m ‘ áNô°U ΩÓµdG Gòg Ögòj ’CG ƒLQCGh ,äGó«°ùdG Ö`` WÉNCG
äÉ©eÉ°ùdG øe IóMGh πc ô`` ¶æJ ¿CGh ,√ôKCG ¬d ¿ƒµj ¿CGh ,ô`` Ø≤e
áÁó≤dG É¡HÉ«K øe ¬æY »æ¨à°ùJ ¿CG ™«£à°ùJ …òdG Ée äÓ°VÉØdG
Éeh ,É¡à«H ¢Tôa øe ¬«dEG êÉà– ’h ¬«eôJ Éeh ,ÉgO’hCG ÜÉ«K hCG
IÒ≤a Iô°SCG ø`` Y ¢ûàØàa ,ÜGô°ûdGh ΩÉ`` ©£dG øe É¡æY ¢`` †«Øj
.ô¡°ûdG áMôa É¡d Gòg ¿ƒµj
215
¬Lh ‘ áeÉ°ùàH’G ¿EÉ` à ,™aÎdGh È`` µdG AÉ£Y »`` £©J ’h

âfCGh ,¬d ¬©aóJ ¬«æL øe ÒN (¬d ¬«£©J ¢`` Tô≤dG ™e) Ò≤ØdG
z¿ÉæH{ IÒ¨°üdG »àæH â`` jCGQ ó≤dh ,™aÎe Èµàe ∞fC’G ï`` eÉ°T
,¿É°†eQ ‘ ¢SQÉ◊G É`` ª¡«£©àd ;Úæë°U πª– -Úæ°S ø`` e-
AÉe ¢SCÉch ,ácƒ°Th ,á≤©∏eh á«æ«°U »JÉg ,âæH Éj ‹É©J :â`` ∏≤a
ƒg ΩÉ©£dÉa ,Ék Ä«°T …ô°ùîJ ⁄ ∂fEG ,Gòµg ¬«dEG É¡«eóbh ,∞«¶f
¬°ùØf äô°ùc ∞«ZôdGh ø`` ë°üdG ¬d âeób GPEG øµdh ,ΩÉ`` ©£dG
á«æ«°üdG ‘ ¬àeób GPEG ÉeCG ,(PÉë°ûdG) π`` FÉ°ùdÉc ¬fCG ¬Jô©°TCGh

¢ùëjh
q ,√ôWÉN È`` éæj áë∏ªŸGh ácƒ°ûdGh á`` ≤©∏ŸGh ¢SCÉµdG ™`` e
.õjõY ∞«°V ¬fCÉc
¬fCG ™e ¢SÉædG Ì`` cCG ¬«dEG ¬Ñàæj ’ É`` e ábó°üdG ÜGƒ`` HCG ø`` eh
™«Ñj ÜGƒHC’G ≈∏Y Qhó`` j …òdG ´É«ÑdG ™e πgÉ°ùàdG ∂dP øe ,Ú`` g
¬ehÉ°ùJh ¬°ûbÉæJ ICGôŸG »JCÉàa ,π°üÑdG hCG ,á¡cÉØdG hCG ,äGhGô°†ÿG
á∏FÉY øe ¿ƒµJ ób É¡fCG ™e ,É¡∏c zÉ¡JQÉ£°T{ ô¡¶Jh ,¢Tô≤dG ≈∏Y
∫GƒW Qhój »àdG ¬àYÉ°†H …hÉ°ùJ ’ Úµ°ùŸG Gògh ,∞dCG áÄe ∂∏“
.Ú°Tôb ’EG É¡æe íHôj ’h ,¢Thôb Iô°ûY É¡©«Ñ«d QÉ¡ædG
A’Dƒg ™`` e ø∏gÉ°ùJ ,ˆÉ`` H ø`` µdCÉ°SCG ,AÉ`` °ùædG É`` ¡àjCG É`` «a
øµæe IóMGƒdG äô°ùN GPEGh ,¿ƒ`` Ñ∏£j Ée ºgƒ£YCGh ,Ú`` YÉ«ÑdG
≈£©J »àdG ábó°üdG ø`` e π°†aCG É¡fEG ;ábó°U É¡Ñ°ùàëà∏a IÒ`` d
.PÉë°û∏d
216
Éªæ«M ,á`` °SQóŸG áª∏©e ô`` µØJ ¿CG á`` bó°üdG ÜGƒHCG ø`` eh
≈∏Y ô°üJ hCG ,Ó`k ` ãe á`` °VÉjôdG ¢`` ùHÓe AGô°ûH äÉ`` æÑdG ∞`` ∏µJ
äGhOCG øe É¡d IQhô°V ’ »àdG äÉ«dÉªµdGh á«dÉ¨dG ôJÉaódG AGô°T
øªK øe ÌcCG ÉgƒHCG π°üëj ’ øe äGò«ª∏àdG øe ¿CG ‘ á°SQóŸG
ôJÉaódG hCG á`` °VÉjôdG ¢ùHÓe AGô°T ¿CGh ,â`` «ÑdG IôLCGh õ`` ÑÿG
¬æµdh Ék æ«g ø`` ëf √Gôf ¿GƒdC’G áÑ∏Y hCG z¢`` ù∏WC’G{ hCG á`` °†jô©dG
áª∏©ŸG âØ∏c ƒ`` dh ,á«Ñ°ùf - â∏b É`` ªc - πFÉ°ùŸGh ,Ò`` Ñc √ó`` æY

ÒÑµdG ôLÉàdG ¿CG ™`` e ,Qƒ`` ÑãdGh πjƒdÉH äOÉ`` æd ¬«æL ∞dCG ™`` aO
∂dòc ,É¡«∏Y áÑ©°Uh ¬«∏Y á∏¡°S !á∏¡°S !?¬«æL ∞dCG Éeh :∫ƒ`` ≤j
áÑ©°U É¡æµdh ,á`` ª∏©ŸG ≈∏Y á∏¡°S Iô`` °û©dG hCG ¢Thôb á`` °ùªÿG
.AÉHB’G øe Òãc ≈∏Y
øe ¬d ˆG ôî°ùj ¿CG Ö`` MCG øe ¿EG ,IOÉ°S É`` j :á`` °UÓÿG
™°†«dh ,ô≤aCGh ¬æe ∞©°VCG ƒg øe rø©o «∏a ,≈æZCGh ¬æe iƒbCG ƒ`` g
,¬°ùØæd Öëj Ée ¬«NC’ Öë«dh ,ôNB’G ™`` °Vƒe ‘ ¬°ùØf É`` æe πc
¿ƒµj ’ ôµ°ûdG ¿EGh ,ôµ°ûdÉH OGOõJh ΩhóJh ßØ– É‰EG º©ædG ¿EG
:Iôe ∞dCG ∫É`` bh ,áëÑ°S ¿É°ùfE’G ∂`` °ùeCG ƒdh ,√ó`` Mh ¿É`` °ù∏dÉH
¿EG ¬gÉéH πîÑjh ,Ék ` `«æZ ¿Éc ¿EG ¬dÉÃ ø°†j ƒ`` gh zˆ ó`` ª◊G{
Gk óeÉM ¿ƒµj ’ ¿É£∏°S GP ¿Éc ¿EG ¬fÉ£∏°ùH º∏¶jh ,Ék ` `¡«Lh ¿Éc
.Ék HGòc hCG É«FGôe ¿ƒµj É‰EGh ,ˆ
217
¿ƒÑ– Éªc Gƒæ°ùMCGh ,Ék «∏©a Gk óªM ¬ª©f ≈∏Y ˆG GhóªMÉa

øe ƒg Ωƒ«dG ¬«dEG ºcƒYOCG Ée ¿CG Gƒª∏YGh ,ºµ«dEG ˆG ø`` °ùëj ¿CG
OÉ¡L ƒ¡a ;¬d OGó©à°S’G á∏ªL øeh ,hó©dG ≈∏Y ô°üædG ÜÉÑ°SCG
.¢ùØædÉH OÉ¡÷G ƒNCG ∫ÉŸÉH OÉ¡÷Gh ,∫ÉŸÉH
áªµëdG
⁄h ,É``¡H π``ª©a ,ß``YGƒŸG ™ª``°S ø`è ˆG º``MQ

.á«fÉãdG øe êôîJh ¿PCG øe πNóJ É¡∏©éj
218
ºr ∏q ©J
øeh ..Ék æ°ùM ..ø`` jôNB’G ≈`` ∏Y ºµ◊G ó«Œ ∂fCG ó`` ≤à©J
Gòg á«µjôeC’G äÉ°ù°SDƒŸG ióMEG äôLCG !?...∂dP ó≤à©j ’ É`` æe
≈∏Y º¡JQó≤e ó`` jóëàd ;äÉ©eÉ÷G ÜÓW ø`` e Oó©d QÉÑàN’G
:¿ÉÑ©°U ¿’GDƒ°S ∑Éæg ¿Éµa ,ºgÒZ ≈∏Y ºµ◊G
á«fÉªK É¡jód ,≈∏ÑM ICGôeG ¿CG â`n ` aôYn GPEG :∫hC’G ∫GDƒ` `°ùdG
GóbÉa º¡æe ¿É`` æKGh ,ºª°üdG øe ¿ƒfÉ©j º`` ¡æe áKÓK :∫É`` ØWCG

¢Vôe øe ÊÉ©J ICGôŸG âfÉch ,Ék «∏≤Y ∞∏q îàe ºgóMCGh ô`` °üÑdG
πÑb ΩOÉ≤dG ∫GDƒ°ùdG CGôbG ?¢VÉ¡LE’ÉH É¡d »°UƒJ π¡a ,…ô`` gõdG
.áHÉLE’G ‘ ô¶ædG
»ŸÉY º«YR ÜÉîàf’ âbƒdG ¿ÉM ó≤d :ÊÉãdG ∫GDƒ°ùdG
áKÓK ∂jódh ,í°TôŸG QÉ«àNG íLÒ°S âfCG ∂Jƒ°Uh ,ó`` jóL
Ú«°SÉ«°S §dÉîj :∫hC’G í`` q°TôŸG :º¡JÉØ°U √ò`` g Úë°Tôe
,¿Éà≤«°ûY ¬jódh ,ÚªéæŸGh äÉaGô©dG Ò°ûà°ù o jn h ,Úaôëæe
ôªN ¢ShDƒc (10) ¤EG (8) ø`` e Üô o °ûr jn h ágGô°ûH ø`` Nójh
.Ωƒ«dG ‘
o ,Ú`` Jôq e áØ«XƒdG ø`` e On ôp Wo :ÊÉ`` ãdG í`` °TôŸG
≈àM ΩÉæjh
™HQ ∫hÉæàjh ,á©eÉ÷ÉH Ö`` dÉW ƒgh ,äGQóîŸG ∫hÉæJh ,ô`` ¡¶dG
.AÉ°ùe πqn co ôªÿG øe áLÉLR
219
q
,»JÉÑf ,áª°ShCG IóY ∫Éfh ÜôM π£H ¿Éc :ådÉãdG í°TôŸG
…CG .¬àLhR Ék eƒj øîj ⁄h ,ôªÿG Üô°ûj k ,ø`` Nó
r Ée Ó«∏bh q jo ’h
q A’Dƒg øe
?QÉàîà°S Úë°TôŸG
k G Qôq b
IAGô≤H ºb ..Qô≤J ÉeóæY ..áHÉLEÓd ô`` ¶æJ ’ ...’hC
:á«JB’G äÉeƒ∏©ŸG
.â∏aRhQ .…O Ú∏µfGôa »µjôeC’G ¢ù«FôdG ƒg ∫hC’G í°TôŸG q
,π°Tô q
p °ûnp J ¿ƒ`` à°ùfh ÊÉ`` £jÈdG º`` «YõdG ƒ`` g ÊÉ`` ãdG í`` °TôŸGh
GPEG áÑ°SÉæŸÉHh ,ô∏àg ∞dhOCG ÊÉŸC’G º«YõdG ƒg ådÉãdG í°TôŸGh q
.øaƒ¡à«H â∏à n bn ób ¿ƒµJ ∂fEÉa ,¢VÉ¡LE’G ∫GDƒ°ùd º©f :â∏n bo
áªµëdG
¢û«©J …òdG ™bGƒdG ≈∏Y ∂ªµMh ∑ôjó≤J ø°ùMCG
.¬MÉ‚ ™bƒàJ ’ øe ìÉ‚ ‘ º¡°ùJ ÉÃôa ,¬«a
220
áëLÉædG äÉª¶æŸG
ÌcCG É¡d »àdG á«JB’G ácô°ûdG iód πªn ©n dG π«îàJ ¿CG ∂d π`` g
º¡JG º¡æe (29) :»`` JB’Éc º¡aÉ°UhCGh ,Ωóîà°ùe (500) rø`` ep
,∫É«àMÓd º`` ¡dÉ≤àYG ≥`` Ñ°S (7)h ,º`` ¡JÉLhR á`` ∏eÉ©e Ap ƒ`` °ùH
,ó`` «°UQ ¿hO ø`` e (äÉµ`` «°T) ∑ƒ`` µ°U á`` HÉàµH Gƒ`` eÉb (19)h
¢SÓaEG ‘ Iô°TÉÑe ÒZ hCG Iô`` °TÉÑe á≤jô£H Gƒ`` ª¡°SCG (117)h
,ºgÒZ ≈∏Y º`` ¡FGóàY’ Gƒ∏o ≤p ào YG (3)h ,π`` bC’G ≈∏Y Ú`` àcô°T

øY √õé©d ¢`` Vhôb ≈∏Y ∫ƒ`` °ü◊G ™o ` `«£à°ùjn ’ º`` ¡æe (71)h
,äGQóîŸÉH
p p ‘ Gƒ∏o ≤p ào YG (14)h ,á≤HÉ°S ¿ƒjO OGó°S
á≤∏q ©àe º¡J
‘ ¿ƒª¡qàe Ék ` `«dÉM (21)h ,á`` bô°ùdÉH º`` ¡eÉ«≤d Gƒ`` ∏≤àYG (8)h
,IQÉ«°ùdG IOÉ«≤d Gƒ∏≤àYG ¿CG ≥Ñ°S º¡æe (84)h ,áØ∏àfl ihÉYO
?√òg áª¶æe …q CGn øªqp în Jo r¿CGn ¿ÉµeE’ÉH π¡n a ,¿hQƒªfl ºgh
AÉ°†YCG º¡fEG ,∂dP øe CGƒ°SCG ôeC’G ,É«aÉŸG â°ù«d É¡fEG ,’
øe äÉÄŸG ø°ùJ »`` àdG É¡°ùØf áYƒªéŸG ,»`` µjôeC’G ¢`` Sô¨fƒµdG
.É¡bGÎNÉH óMCG Ωƒ≤j ’ ≈àM ;ÚfGƒ≤dG
áªµëdG
.¬H Ék Ø°üàe ¿Éc Ék Ä«°T ≈YOG øe πc ¢ù«d
221
QƒãdGh á£ÑdG
™«£à°SCG »æà«d :¬d âdÉ≤a ,Qƒ`` ãdG ™e çóëàJ á£ÑdG â`` fÉc
:QƒãdG É¡d ∫É≤a .Iôî°üdG √òg ≈∏YCG Æƒ∏H
p ™°VCG ¿CG »`` ææµÁ ?’ ⁄h
∑óYÉ°ùj ≈àM ;çhôdG ¢†©H ∂d
.Oƒ©°üdG ≈∏Y
QGƒéH ¬`` KhQ Qƒ`` ãdG Ö`` µ°S ,∫hC’G Ωƒ`` «dG »`` Øa ,¿Éc ó`` bh
,ÊÉãdG Ωƒ`` «dG ‘h ,É¡ã∏K Æƒ`` ∏H øe á£ÑdG â`` æµªàa ,Iô`` î°üdG
¤EG ∫ƒ°UƒdG á£ÑdG âYÉ£à°SÉa ¬°ùØf ¿ÉµŸG ‘ ¬KhQ QƒãdG ≈≤dCG
.Iôî°üdG »ã∏K
áªb äPÉ`` M ób çhô`` dG á`` eƒc â`` fÉc å`` dÉãdG Ωƒ`` «dG ‘h
É¡eób â©°Vh ¿EG Éeh,Oƒ©°üdG ¤EG á£ÑdG âYQÉ°ùa ,Iô`` î°üdG
.ÉgGOQCÉa ,Ol É«°U ÉgógÉ°T ≈àM ,Iôî°üdG áªb ≈∏Y
áªµ`ëdG
ød É¡æµdh ,≈∏YCG ¤EG ∂H ó©°üJ ¿CG IQGò≤∏d øµÁ
k
.∑Éæg ÓjƒW ∂«≤ÑJ
222
ÖFòdGh QÉª◊Gh πÑ∏ÑdG
iƒ¡a ,¬fGÒW AÉæKCG ‘ Ò¨°U πÑ∏H m ≈∏Y á«é∏K ìÉjQ â`` Ñg

øe ÉÄk «°T ¬«∏Y ∫ÉgCÉa ,±ƒ`` £Y Ql ÉªM √BGQ .G kóªéàe ¢`` VQC’G ¤EG
‘ Oôq ¨j ≥ØW A±ódÉH Qƒ`` Ø°ü©dG ô©°T ÚMh ,¬Äaó«d ;ÜGÎ`` dG
¬jôq £«d ;ÜGÎ`` dG ≈∏Y ∫ÉÑa ,É`` Ñk FP äƒ°üdG Üò`` éa ,´É`` àªà°SG
k ÜGÎdG ∫Éëà°SG ¿CG ó©Hh ,πÑ∏ÑdÉH ôØ¶dG øe øµªàj ≈àM
,ÓMh
.¬∏cCGh ,πÑ∏ÑdG ÖFòdG π°ûàfG

áªµëdG
Éªc ,Ghk óY ∂¡Lh ‘ ÜGÎdG ƒãëj øe πc ¢``ù«d
∂dòch ,É≤k jó°U πMƒdG øe ∂∏``°ûàæj øe πc ¢ù«d ¬fCG
k ¿ƒµJ Éªæ«M
»≤ÑJ ¿CG π°†aC’G øªa ,πMƒdG ‘ ÉbQÉZ
.Ék ≤∏ë ∂ªa
223
?ójôJ GPÉe
çóëàj Iô°VÉfi ` Ωƒj äGP ` »≤∏j øjô°VÉëŸG óMCG ¿Éc

™aôa ,É¡FÉÑYCGh IÉ`` «◊G •ƒ¨°V ‘ º`` µëàdG øY ¬HÓ£d É`` ¡«a
√òg ¿Rh É`` e ºcOÉ≤àYG ‘ :ÜÓ`` £dG ∫CÉ` `°Sh ,AÉ`` e É`` ¡H Ék ` `°SCÉc
,ºL 500 ¤EG ºL 50 ÚH âMhGôJh äÉHÉLE’G äOó©J ?¢SCÉµdG
¿RƒdÉa !¢SCÉµdG √ò`` ¡d ≥∏£ŸG ¿Rƒ`` dG º¡j ’ :ô°VÉëŸG ÜÉ`` LCÉa
É¡à©aQ ƒ∏a ,É`` ¡H Ék µ°ù‡ É¡«a πXCG »`` àdG IóŸG ≈∏Y óªà©j É`` æg
ô©°TCÉ°ùa ,áYÉ°S Ióe É¡à∏ªM ƒdh ,A»°T çóëj ø∏a ,á≤«bO Ióe
IQÉ«°S ¿ƒYóà°ùà°ùa ,Ωƒ`` j Ióe É¡à∏ªM ƒ`` d øµdh ,…ój ‘ ⁄CÉ` `H
Ióe âdÉW Éª∏c øµdh ,Ék eÉ“ ¬°ùØf ¿RƒdG É¡d ¢SCÉµdG ,±É©°SE’G
‘ ÉæJÉ«M AÉ`` ÑYCGh ÉæJÓµ°ûe Éæ∏ªM ƒ`` ∏a É¡fRh OGR ,É¡d »`` ∏ªM
,á∏°UGƒŸG ¬«a ™«£à°ùf ød …òdG âbƒdG »JCÉ«°ùa ,äÉbhC’G ™`` «ªL
¿CG :ƒg ò`m ` FóæY ¬∏©a Éæ«∏Y Ö`` éj Éªa ,É¡∏≤K ó`` jõ«°S AÉ`` ÑYC’Éa
k ìÉJôfh ¢SCÉµdG ™°†f
.iôNCG Iôe É¡©aôf ¿CG πÑb Ó«∏b
áªµëdG
¿CG ÉeEGh ,∂``d çóëj ¿CG ó``jôJ É`è ™æ``°üJ ¿CG É`èEG
!∂d çóëj ¿CG ∂d çóëj Ée πµd íª°ùJ
224
»≤jó°U »æŸBG
âLôNh ,IôHEG »Ñ∏b ‘ õ`` Nhh ,»≤jó°U »æŸBG Ée Ωƒ`` j ‘
,»≤jó°U ¬`` fEG :¬æY ∫ƒ`` bCG oâdR Ée »`` æµd ,»æàMôL á`` ª∏c ¬`` æe
»≤jó°U ¬∏©Øj Ée πc ¢ù«dh ,»≤jó°U IÉ«M ‘q â«≤H Ée ≈≤Ñ«°Sh
¬dh ,¬à«dÓ≤à°SG ¬dh ,¬à«°üî°T ¬d ¿C’ ∑GPh ,»æÑé©j ¿CG Öéj
.»JÉaô°üJh »à«°üî°ûH ¬æY π≤à°SCG ÉfCÉa ,πãŸÉHh ,¬JÉ«M
Êójôj ’h ,»`` æÑëj ’ ¬fCG á∏gƒd »ægP ¤EG QOÉ`` Ñàj É`` ÃQ

q øµd ,¬d Ék ≤jó°U
.∂dP øe ó©HC’ ô¶fCG ¿CG »∏Y
Ak É≤d â`` °ù«d á`` bGó°üdÉa ,±hô`` ¶dG É`` æJóYÉH ¿EG ≈`` àMh
,É¡°†©ÑH Üƒ∏≤dG AÉ≤àdGh »MhQ π°UGƒJ »g É‰EG ,Ék ªFGO Évjó°ùL
¢VôÁ ø‡ ºch ,äGÎe ƒ∏«µdG ±’BG »æY ó©Ñj ≥jó°U øe ºµa
!¬¡Lh ≈∏Y »°ùeCGh íÑ°UCG PEG ,√DhÉ≤d »æ«Y
áªµ`ëdG
É¡t∏co √o Éjn Één °Sn ≈``°Vn ôr Jo …òsp dG GPn ør en
¬Ño jp É©n en só``©n Jo ¿r CGn Ó``
k Ñr fo An ô``
r Ÿn G ≈Øn cn
225
¿ÉN õ«µæL ô≤°U
√ô≤°U ¿Éc ó≤a ,¿ÉN õ«µæL AÉbó°UCG õYCG øY Ék eƒj oäCGôb

º©£«d ;¬à°ùjôa ¤EG ¬`` jó¡jh ¬`` H êôî«a ,¬YGQP ΩRÓ`` j …òdG
.¬«Øµj Ée ¬«£©jh ,É¡æe
¿EGh ≈àM ,¥OÉ°üdG ≥jó°ü∏d ’É` k ` ãe ¿Éc ¿ÉN õ«µæL ô≤°U
,√óMh AÓÿG ‘ Ék eƒj êôN ¿ÉN õ«µæL ¿CG ∑GPh ,Ék ` `àeÉ°U ¿Éc
,É°û£Yh ,Ò°ùŸG Éª¡H ™£≤fÉa ,ô≤°üdG ¬≤jó°U ’EG ¬©e øµj ⁄h

,¬Hƒc CÓªa ,πÑL πØ°SCG ‘ Ék YƒÑæj óLƒa ,Üô°ûj ¿CG õ«µæL OGQCÉa
,ô≤°üdG AÉL ´ƒÑæ«dG øe ¬aÎZG …ò`` dG AÉŸG Üô°T OGQCG É`` ªæ«Mh
,iôNCG Iôe ¿É`` N õ«µæL ∫hÉM ,¬Ñµ°ù«d ;Üƒ`` µdG ≈∏Y ¢`` †≤fGh
,ÜÎ≤j ¿ÉN õ`` «µæL ºa øe ÜƒµdG ÜGÎ`` bG ™e ô`` ≤°üdG ø`` µdh
.AÉŸG Öµ°ùæjh ,ÜƒµdG Ò£«a ,¬MÉæéH ÜƒµdG Üô°†jh
¬æe Ék ` `Ñ°†Z •É°ûà°SÉa ,á`` ãdÉãdG Iô`` ª∏d á`` dÉ◊G äQô`` µJ
Öµ°ù«d ;ô≤°üdG ÜÎ`` bG Éªæ«Mh ,¬Ø«°S êô`` NCGh ,¿ÉN õ`` «µæL
,Ék ©jô°U ô≤°üdG ™bhh ,¬°SCGQ ™£≤a ,IóMGh á`` Hô°V ¬Hô°V AÉŸG
™£≤Jh ,¬ÑMÉ°U ¢`` SCGQ ≈∏Y ∞«°ùdG ´ƒbh á`` ¶◊ ⁄C’ÉH ¢`` ùMCÉa
¥ƒa ó©°Uh ,á`` ¶◊ ∞bƒa ,¬`` eO π«°ùj ô`` ≤°üdG iCGQ É`` Ÿ ¬`` Ñ∏b
™Ñæe Égôî°U ÉjÉæK Ú`` H øe êôîj IÒÑc ácôH iÒd ;´ƒ`` Ñæ«dG
.º°ùdÉH ácÈdG äCÓe óbh ,áà«e IÒÑc ál «M É¡«ah ,´ƒÑæ«dG
226
,¬à©Øæe ójôj ¿Éc ¬`` ÑMÉ°U ¿CG ∞`` «c ¿ÉN õ`` «µæL ∑QOCG
‘ ¬qØdh ,¬ÑMÉ°U òNCÉa ,¿GhC’G äGƒa ó©H ’EG ∂dP ∑Qój ⁄ ¬æµd
¥QÉa ¿CG ó©H ÖMÉ°üdG √ój ‘h ,¬à£∏°Sh ¬°Sô◊ OÉYh ,á`` bôN
k ,Ö`` gP øe ô≤°U ™æ°üH ¬°SôM ôeCGh ,É`` «fódG
,¬≤jó°üd ’Éã“
’Ée π©a ƒdh ,kÉ` `≤jó°U ≈≤Ñj ≥jó°üdG :¬«MÉæL ≈`` ∏Y ¢û≤æjh
.∂Ñé©j

áªµ`ëdG
.¥ÉØNE’G ¬àÑbÉY Ö°†¨dG ¬ÑÑ°S π©a πc
227
áKQÉµdG ÜÉÑ°SCG
ÜÉÑ°SCG ÚjOÉ©dG ¢SÉæ∏d §°ùÑj ¿CG πÄ°So Ék «dÉe Gk ÒÑN ¿CG ihôj
:á«JB’G á°ü≤dG º¡d Oô°ùa ,º¡°SC’G ¥Gƒ°SCG ‘ á∏°UÉ◊G áKQÉµdG
É¡fÉµ°S ≈`` ∏Y Ék °VQÉY ,á`` «FÉf ájôb ¤EG Ö`` gP Ó`k ` LQ ¿EG
º¡æe ÒÑc º°ùb ´É`` Ña ,ä’ÉjQ Iô°û©H º¡jód QÉ`` ªM πc AGô`` °T
,¿hôNBG ´ÉÑa .’É` k ` jQ (15) ¤EG ô©°ùdG ™aQ É`` gó©Hh ,ºgÒªM
ÉgóæY .ájô≤dG øe Òª◊G äóØf ≈àM ,ÚKÓK ¤EG √ô©°S ™aôa

á«°†ªàd ÖgPh ,óMGƒdG QÉª◊G AÉ≤d ’ÉjQ k (50) ™aOCG :º¡d ∫Éb
.áæjóŸG ‘ ´ƒÑ°SC’G ájÉ¡f á∏£Y
ºgÒªM º¡©«Ñj ¿CG ájô≤dG πgCG ≈∏Y Ék °VQÉY ,√óYÉ°ùe AÉéa
Gk Oqó› Égƒ©«Ñj ¿CG ≈∏Y ,ó`` MGƒdG QÉªë∏d ’ÉjQ
k Ú©HQCÉH á`` ≤HÉ°ùdG
Ék æªK º¡JGôNqóe πc Gƒ`` ©aóa .πÑ≤ŸG ´ƒÑ°SC’G ‘ Ú°ùªîH ¬`` ª∏©Ÿ
≥«≤– πeCG ≈∏Y ¿Góà°SGh ,¢VÎbG ’Ée k ∂∏Á ’ øeh ,ºgÒª◊
ÚMh ,Gk óHCG √óYÉ°ùe ’h ,º`` ∏©ŸG Ghôj ⁄ Égó©Hh ,™jô°S Ö`` °ùµe
.¿ƒ∏Øëh ,¿ƒjO :¿GôeCG ájô≤dG ‘h ,πÑ≤ŸG ´ƒÑ°SC’G AÉL
áªµëdG
Ö``°ùµÃ sÎ¨J ’h ,¢ù«cC
o G OÉ``Ã
m AÉŸGn On ô``J
p ¿CG
.πLBG ¿Gô°ùN √AGQh πLÉY
228
?»æÑ– πg
πeÉ©àJ ¿CG ÉjQÉe á«æ«©HQC’G ájõ«∏‚E’G á¨∏dG áª∏©e äOƒ©J

≥``Ø` °üJh ,º¡©`è CGô`` ≤` `Jh ,º¡``©e π``cCÉJ ,É¡FÉæHCÉc É`` ¡HÓW ™e
.ÌcCGh É¡HÓW ™e ∂dP πc π©ØJ âfÉc ,º`` ¡©e ∂ë``°†Jh ,º¡d
É¡fCG ≈∏Y ô°üj á`` µ∏ªŸG øe √ƒàd ΩOÉ≤dG ódÉN É`` æ∏«eR ¿Éc ø`` µd
É¡àdÉ°V ¬«a äóLh É¡fCG ó≤à©j ¿Éc ó≤a .á°UÉN ôYÉ°ûe ¬d qøµJ
Ék ©dh Å∏à“ É`` gÉæ«Yh ,¿ƒ`` «©dG CGô≤j ¬`` fCG ºYõj ƒ`` ¡a ,IOƒ`` °ûæŸG

.ájhóÑdG ¬dÉ°üîHh ¬fƒ∏Hh ¬H Ék HÉéYEGh
¤EG √Qó°U Ék ©aGO ,»à≤°T ¤EG ó`` dÉN AÉL ÉeóæY ≈`` °ùfCG ’h
å«M ,ÉjQÉe øe ÉgÉ≤∏J OhQƒdÉH è©J ájójôH ábÉ£H √ó«Hh ,ΩÉeC’G
¿ƒµJ ¿CG â«æ“ :É¡«a âÑàch .É«fÉÑ°SEG ‘ É¡JRÉLEG »°†≤J âfÉc
πªcCG »æYój ¿CG π`` Ñbh ,áHÓN AGƒLC’Gh ,á©à‡ á∏MôdG .É`` æ©e
:∂d πbCG ⁄CG :á©°SGh áeÉ°ùàHÉH ß`` àµj ¬¡Lhh ‹ ∫Éb ,á`` dÉ°SôdG
»ª°SÉH ájójôH ábÉ£H »àÑ«≤M øe âLôNCG É¡æ«M !?»æÑ– É¡fEG
É‡ ,É¡HÓW πµd É¡∏ãe â∏°SQCG »àdG ÉjQÉe Ió«°ùdG ø`` e É¡à«≤∏J
.¬eÉghCGh ¬eÓMCG OóH
∫ÉÑ≤à°S’G Öàµe ΩÉ`` eCG ¢ù∏LCG ÉfCGh ,ódÉN á°üb äô`` còJ
…QÉµaCG π`` ÑM ™£b É`` eóæY ,á`` °UÉÿG äÉ`` «Ø°ûà°ùŸG ió`` MEG ‘
≥HÉ°S hCG ,äÉeó≤e ¿hO ø`` e ¢†«ØN äƒ°üH »ædCÉ°Sh ,º`` góMCG
229
:Ék MRÉe ¬àÑLCG .(?»`` æ©dÉ£J ∫É`` Ñ≤à°S’G áØXƒe πg) :á`` aô©e
õ¡à°S IÒ°üb á`` ∏ªL ¿CG Ék ≤∏£e º∏YCG ø`` cCG ⁄h .(ó«cCÉJ πµ`` H)
≈Ø°ûà°ùŸG ábhQCG ‘ ¢†côj ƒ`` gh ,¬àÑLCG ¿CG òæªa .ÜÉ°ûdG Gò`` g
⁄h .Ék bôY ÖÑ°üàjh ,≥`` ∏≤H ∑ôëàj ,ÖFÉN AGó`` ©c ±ó`` g ¿hO
,¬¡Lh ‘ Ék ` `NGô°U áØXƒŸG â`` ©dófG ÉeóæY ’EG ∞`p ` àîjh Üò`` j
Éæg âÄL âfCG :á∏FÉb ,∫Gƒ÷G ¬ØJÉg º`` bQ É¡«∏Y ¢VôY ¿CG ó©H
!?èdn É©n ào d ΩCG ∫RÉ¨àd
ƒgh ,…Oƒ©°S ô`` JƒJ ∞«c äó`` gÉ°T ¬°ùØf ≈`` Ø°ûà°ùŸG ‘h
ôjój ƒgh É`` ¡©e º∏µàj ¿Éch ,á`` æWGƒe á`` °VôªŸ ¬`` àdÉM ìô`` °ûj
¬YóJ º∏a ,Iôe ∫hC’ º`` ∏µàj πØW ¬fCÉc ,Å`` JCÉàj ¿Éc ,É¡d √ô`` ¡X
!Égò≤æ«d ;»`` æ«Ñ∏a ¢VôªÃ äó`` éæà°SG PEG ,π`` °UGƒj á`` °VôªŸG
ájOƒ©°S á`` ∏«eR ∫hCG ΩÉeCG »`` cÉÑJQG Gk ó«L ô`` cPCG âdRÉe ,Ék ` `°†jCG
çó–CG ∞`` «c º∏YCG º∏a .á`` µ∏ªª∏d äó`` Y ÉeóæY ,É`` ¡©e π`` ªYCG
º¡ŒCG ΩCG Ék «©«ÑW hó`` HC’ ;É¡©e çó–CG ÉfCGh ,º°ùàHCG π`` g .É¡©e
í∏°üj ¬fCG ∑QOCG øµdh ,AÉ≤∏dG QÉ°S ∞«c º∏YCG ’ ?Ék ¶«∏Z ô¡XC’
.Ék jó«eƒc Gk ó¡°ûe ¿ƒµ«d
∫ÓN RÈJ ICGôŸGh ,…Oƒ`` ©°ùdG πLôdG ÚH á°ùÑà∏e á`` bÓY
¿ÉµeEÉH ó©j ⁄ .Év«°VGÎaG hCG É`` v«©bGh Éª¡©ªéj πªY hCG AÉ`` ≤d …CG
.Ék ©e Éª¡∏ªYh ICGô`` ŸGh πLôdG π°UGƒJ Oó“ ‘ º`` µëàdG Éæe …CG
¢ù«dh .É`` æ«HCG ΩCG ÉæÄ°T Ék ` `jóYÉ°üJ ≈`` ëæe òNCÉJ á`` bÓ©dG √ò`` ¡a
230
πª©dGh É¡Ñjò¡Jh á`` bÓ©dG √òg ôjƒ£J iƒ°S ∂dP AGREG É`` æ©°SƒH
.Úaô£dG áeGôc ßØM πØµj ,É¡d »ë°U πÑ≤à°ùe ¢ù«°SCÉJ ≈∏Y
ƒYó«°S ¢Tƒ°ûŸG ƒëædG Gò`` g ≈∏Y ábÓ©dG √òg QGô`` ªà°SÉa
º¡JÉæÑd ìÉª°ùdG ΩóY ∫É`` «M É¡jCGôH ∂°ùªà∏d ô°SC’G øe Ò`` ãµdG
ÉæHÉÑ°T øe ÒãµdÉa .∫ÉLQ ™e É¡«a ø∏NGóàj ø`` cÉeCG ‘ πª©dÉH
‘ ódÉN √OOQ Ée É`` æ©eÉ°ùe ≈∏Y πNGódG ‘ ¿hOOôj ¿hDƒ` `àØj ’
ÉeóæY (»æÑ– ó`` «cCG hCG ,»æÑ– É`` ¡fEG :∂d π`` bCG ⁄CG): Éµ`` jôeCG

≈àM hCG ,äÉ©«Ñe áHhóæe hCG ,á°Vô‡ hCG ,á∏«eR º¡eÉeCG º`` °ùàÑJ
≥«∏©àdG øY ÜÉ`` Ñ°ûdG øe ÒãµdG ≈fGƒàj ’ É`` ªc .á«dõæe á`` ∏eÉY
É‡ ,Ék Ñ∏°Sh Ék HÉéjEG πª©dG ‘ º¡JÓ«eR äÉÄ«g ≈∏Y º¡°†©H ™`` e
πÑb Iôe ÒZ ÒµØà∏d AGƒ°S óM ≈∏Y Ú©ªà°ùŸGh Ú`` ≤∏©ŸG ™aój
ôÁ ób áØ«Xh ‘ º`` ¡JÉæHh º`` ¡JÉ≤«≤°T ¥É`` ëàdG ≈∏Y á`` ≤aGƒŸG
øe hCG É`` ¡eÉeCG øe äÉ`` ª∏µH øgGóMEG …PDƒ` `j π`` LQ É`` ¡JGPÉëÃ
´ƒ«°Th ,ádÉ£ÑdG πgôJ ‘ º¡°SCG »YÉª÷G ±hõ©dG Gòg .É¡Ø∏N
.É¡H IôjóL áæµeCG øY ICGôŸG ÜÉ«Zh ,•ÉÑME’G
áªµëdG
»àdG ICGô``ŸG ¿CG ™`àÉj πc ¢``SCGQ ‘ ´Qõ``f ¿CG É``æ«∏Y
¬©e πª©dÉHh ,¬°ùjQóàHh ,¬°†jôªàHh ,¬Ñ«Ñ£àH Ωƒ≤J
πHÉ≤j ¿CG ¢VÎØŸG øeh ,¬eÎ– É¡æµd ,¬Ñ– ’ ó«cCG
.ΩÉeC’G ¤EG Éæ©ªà› ™aój ΩGÎMÉH ΩGÎM’G Gòg
231
»≤«≤◊G ≥jó°üdG
ácô©ŸG áMÉ°S øe ó©j ⁄ »≤jó°U :¬`` °ù«Fôd …óæ÷G ∫Éb

¿PE’G :¢ù«FôdG ∫É≤a , ¬æY åëÑ∏d ÜÉgòdG ∂æe Ö∏WCG ,…ó«°S
πLCG øe ∂JÉ«ëH ôWÉîJ ¿CG ∑ójQCG ’ :ÓFÉb k ±É°VCGh ,¢Vƒaôe
»£©j ¿CG ¿hO ,…ó`` æ÷G øµdh ,äÉe ób ¬fCG πªàëŸG ø`` e π`` LQ
ÜÉ°üe ƒ`` gh ,OÉY áYÉ°S ó`` ©Hh ÖgP ,¬`` °ù«FQ ¢`` †aôd á`` «ªgCG
Gk õà©e ¿Éc ¢`` ù«FôdG ¿C’h ,¬≤jó°U á`` ãL ÓeÉM

k ,â«‡ ìô`` éH
:‹ π≤a ,äÉe ób ¬fEG :∂d â`` ∏b ó≤d :…óæé∏d ∫Éb ó≤a ¬`` °ùØæH
!?¬àãL ≈∏Y Qƒã©∏d IôWÉîŸG √òg πc ∂æe ≥ëà°ùj ¿ÉcCG
Éeóæ©a ,…ó`` «°S ó«cCÉJ πµ`` H :Gk ô°†àfi ,…ó`` æ÷G ÜÉLCG
øe Ék ≤KGh âæc :‹ ∫ƒ≤j ¿CG ´É£à°SGh ,Ék «M ∫Gõj ’ ¿Éc ¬`` JóLh
.»JCÉà°S ∂fCG
áªµëdG
ÉeóæY ≈``àM ,Ék ªFGO ∂``«JCÉj …òdG ƒ``g ≥jó``°üdG
.≥«°†dG âbh ≥jó°üdÉa ,∂æY ™«ª÷G ≈∏îàj
232
Ék MƒàØe Ék HÉH ∑ôJG

‘ Ò°SCG â`` æc :ˆG ¬ªMQ πÑæM ø`` H óªMCG ΩÉeE’G ∫ƒ`` ≤j
¬°ùØf ¥QÉ°ùdG âjCGQh ,¢SÉædG ¥ô°ùj ≥jôW ™WÉ≤H GPEÉa ,»≤jôW
≥«∏J ’ á∏eÉ©ŸG √ò`` g :â∏bh ,¬«dEG â`` Ñgòa ,óé°ùŸG ‘ »`` ∏°üj
∂∏Jh ,IÓ°üdG √òg ∂æe ˆG πÑ≤j ødh ,¤É©Jh ∑QÉÑJ ¤ƒ`` ŸÉH
IÒãc ÜGƒHCG ˆG Ú`` Hh »æ«H ,ΩÉeEG Éj :¥QÉ°ùdG ∫É`` ≤a ,∂dÉªYCG
.Ék MƒàØe Gk óMGh Ék HÉH ∑ôJCG ¿CG âÑÑMCÉa ,á≤∏ë

‘h ,è◊G á°†jôa AGOCG ¤EG â`` ÑgP á∏«∏b ô`` ¡°TCÉH É`` gó©H
,∂«dEG âÑJ :∫ƒ≤j áÑ©µdG QÉà°SCÉH Ék ≤∏©àe ÓLQ
k âjCGQ ‘GƒW AÉæKCG
Ö«æŸG √GhC’G Gò`` g â∏eCÉàa ,∂à«°ü©e ¤EG Oƒ`` YCG ød ,»`` æªMQG
∑ôJ :»°ùØf ‘ â∏≤a ,¢ùeC’G ¥QÉ°S ¬JóLƒa ,¬HQ »LÉæj …òdG
.ÜGƒHC’G πc ¬d ˆG íàØa Ék MƒàØe Ék HÉH
áªµ`ëdG
ˆG ÚHh ∂``æ«H ÜGƒHC’G ™``«ªL ≥``∏¨J ¿CG ∑É``jEG
≈``°ù©a ,IÒ``ãc »``°UÉ©e
n ±Î``≤Jh Ék «``°UÉY â``æc ƒ``dh ≈``àM
:º∏©dG á``Ñ∏W óMCG ∫ƒ``≤j ,ÉHk GƒHCG ∂``d íàØj ¿CG ó``MGh ÜÉ``H
¬«a ∫ƒ≤j ∫GDƒ``°S øY É¡à©ª``°S »àdG á``Ø«£∏dG áHƒLC’G ø`è
±ÉØYEG á«æH ;á«fÉãdÉH êGhõdG ójôjh ,êhõàe ¬fEG :¬ÑMÉ°U
p G :Úª«ãY øHG ï«``°ûdG ¬d ∫É≤a ,IÉ``àa
Ò≤a ÜÉ``°ûd ∫ÉŸG §YC
!ÚæK’G ôLCG òNCÉJh ,É¡Lhõàj
233
ôgódG áªµM
Gk ó«Mh Gk OGƒ`` L ∂∏Áh ,∫ÓàdG øe πJ ¥ƒ`` a ¢û«©j ¿Éc ï`` «°T

¬fGÒL ¬«dEG AÉ`` éa ,√OGƒL ôq ` à ΩÉjC’G øe Ωƒj ‘h ,¬`` «dEG Ék ` `ÑÑq fi
ºcGQOCG É`` eh :¿õM ÓH º¡HÉLCÉa ,ô`` KÉ©dG ß`` ◊G Gò¡d ¬`` fƒ°SGƒj
¬©e Ék Ñë£°üe ,OGƒ÷G ¬«dEG OÉ`` Y á∏«∏b ΩÉjCG ó©Hh !ôKÉY ßM l ¬`` fCG
Gòg ≈∏Y ¬fƒÄæ¡j ¬`` fGÒL ¬«dEG AÉéa ,á`` jq ÈdG ∫ƒ«ÿG øe Gk Oó`` Y
⁄h !ó«©°S ßM l ¬fCG ºcGQOCG Éeh :π∏¡J ÓH º¡HÉLCÉa ó«©°ùdG ß◊G

,ájÈdG ∫ƒ«ÿG √òg óMCG ÜQój ÜÉ°ûdG ¬æHG ¿Éc ≈àM ΩÉjCG ¢†“ p
Gòg ‘ ¬fƒ°SGƒj ï«°û∏d GhDhÉ`` Lh ,¬bÉ°S äô°ùch ¬bƒa øe §`` ≤°ùa
!?Å«°S ßM ¬fCG ºcGQOCG Éeh :™∏g ÓH º¡HÉLCÉa Å«°ùdG ß◊G
,ájô≤dG ÜÉÑ°T óæq Lh ,Üô`` ◊G âæ∏YCG á∏«∏b ™«HÉ°SCG ó`` ©Hh
Üô◊G ‘ äÉªa ,¬bÉ°S ô`` °ùµd ;∫Éà≤dG øe ï«°ûdG ø`` HG »ØYCGh
ß◊Gh ,ó«©°S ß◊ ó¡q Á ôKÉ©dG ß◊G πX Gòµgh ,Ìc ÜÉÑ°T l
‘ ¢ù«dh .á°ü≤dG ‘ ájÉ¡f ’ É`` e ¤EG ôKÉY ß◊ ó¡q Á ó`` «©°ùdG
.ó«©H óM ¤EG IÉ«◊G ‘h πH §≤a á°ü≤dG √òg
º¡fC’ ;º¡JÉa A»°T ≈∏Y ¿õ◊G ‘ ¿ƒdÉ¨j ’ áªµ◊G π`` gCG
Gk ÒN ΩCG Ék °üdÉN Gk ô°T ¬JGƒa ¿Éc ¿EG Ú≤«dG ¬Lh ≈∏Y ¿ƒ`` aô©j ’
Ék °†jCG ¿ƒdÉ¨j ’h ,È`` cCG Gk Qô°V º¡Ñæéj ¿CG ¬`` H ˆG OGQCG ,Ék ` `«ØN
Ée πc ≈∏Y Ék ªFGO ˆG ¿hôµ°ûj É`‰EG ,¬°ùØf Ö`` Ñ°ù∏d êÉ¡àH’G ‘
234
È°üH º¡JÉa Ée ≈∏Y ¿ƒfõëjh ,∫Gó`` àYÉH ¿ƒMôØjh ,º`` gÉ£YCG

.πªŒh
≈∏Y QOÉ≤dG ¢üî°ûdG ƒg ó«©°ùdG ¿EÉa ,AGó©°ùdG ºg A’Dƒg
áfhôÃ QGóbC’G πÑ≤àjh ,Qó≤dGh AÉ°†≤dÉH ≈°VôdG Ωƒ¡Øe ≥«Ñ£J
.¿ÉÁEGh

áªµëdG
ó≤a ,ó«©``°S ¬``¶M ¿CG Oô``éŸ ¿É``°ùfE’G ìô``Øj ’
.¢ùµ©dÉH ¢ùµ©dGh AÉ≤°û∏d É≤k jôW IOÉ©°ùdG ¿ƒµJ
235
∫Éé©à°S’G áÑbÉY
äGƒæ°S (10) ô`` ª©dG øe ≠∏Ñj »Ñ°U π`` NO ΩÉjC’G ó`` MCG ‘
øe Ék °SCÉc á`` eOÉÿG â©°Vƒa ,ádhÉ£dG ≈`` ∏Y ¢ù∏Lh ,≈`` ¡≤e ¤EG
¬àHÉLCÉa ?hÉcÉµdÉH Ëôc ¢ùjB’G ºµH :»Ñ°üdG ∫CÉ°ùa ,¬eÉeCG AÉŸG
òNCGh ,¬Ñ«L øe √ój »Ñ°üdG êôNCÉa ,äGQ’hO á°ùªîH :áeOÉÿG
√óMh Ëôc ¢ùjB’G ºµHh ,Ék æ°ùM :iôNCG Iôe É¡dCÉ°ùa ,Oƒ≤ædG ó©j
øFÉHõdG ø`` e ÒãµdG ∑Éæg ¿Éc AÉ`` æKC’G √ò`` g ‘ ?hÉcÉµ`` dG ¿hO
È°U CGó`` Ña ,É¡«∏Y ¢Sƒ∏é∏d ;≈`` ¡≤ŸG ‘ á`` dhÉW ƒ`` ∏N ¿hô`` ¶àæj
»Ñ°üdG ó©a ,äGQ’hO á©HQCÉ`H :áXÉ¶ØH ¬àHÉLCÉa ,óØæj áeOÉÿG
¬d áeOÉÿG äô°†MCÉa ,…OÉ©dG Ëôc ¢ùjB’G òNBÉ°S :∫Ébh ,√Oƒ≤f
.âÑgPh ádhÉ£dG ≈∏Y ÜÉ°ù◊G IQƒJÉa â©°Vhh ,Ö∏£dG
QOÉZh ,IQƒJÉØdG ÜÉ°ùM ™`` aOh Ëôc ¢ùjB’G »Ñ°üdG ≈`` ¡fCG
ÉgÉæ«Y âbQhôZG ,ádhÉ£dG ¤EG áeOÉÿG äOÉY ÉeóæYh ,≈¡≤ŸG
≥Ñ£dG ÖfÉéH äóLh å«M ,ádhÉ£∏d É¡ë°ùe AÉæKCG ‘ ´ƒ`` eódÉH
¢ùjB’G øe ¬°ùØf »Ñ°üdG ΩôM ó≤d ¿hôJCG ,Gk óMGh Gk Q’hO ÆQÉ`` ØdG
!áeOÉÿG ¬H Ωôµj Gk Q’hO ¬°ùØæd ôaƒj ≈àM ;hÉcÉµdÉH Ëôc
‘ ™≤f Ée Gk Òãc ÉæfCG ƒg IÒ°ü≤dG á°ü≤dG √òg ‘ ógÉ°ûdG
º¡d πªëf øjôNBG ¢SÉfCG √ÉŒ »°ùØf øë°T ‘ ÖÑ°ùàf hCG ,êô`` M
ÉæªµM QGó°UEÉH ∫É`` é©à°S’G øµdh ,ôjó≤àdGh Ö◊G øe Ò`` ãµdG
236
óØf áeOÉÿG ÉæjCGQ Éªµà ,ÅWÉN πµ°ûH º¡ª¡a ‘ ÖÑ°ùàj º¡«∏Y

hCG ,…OÉ©dG Ëôc ¢ùjB’G ÚH ¬jCGQ ∫óÑj òNCG »Ñ°üdG ¿C’ ;ÉgÈ°U
´ô°ùàf ób ºK øeh ,Aƒ°ùdG øX ¬H âæXh ,hÉcÉµdÉH Ëôc ¢`` ùjB’G
’h ,È°üdG ∂∏‰ ’ PEG ,á`` ÄWÉN Ék ≤M’ Égó‚ ∞bGƒe PÉ`` îJÉH
AGƒ°S ,IÉ«◊G ‘ ∞bGƒŸG øe ÒãµdG ‘ øjôNBÓd áMÉ°ùe »£©f
.Ö◊G §«fi ‘ hCG ,»∏FÉ©dG §«ëŸG ‘ hCG ,πª©dG ‘

áªµëdG
.áeGóædG á∏é©dG ‘h ,áeÓ°ùdG ÊCÉàdG ‘
237
ôjó≤àdG ΩóY áÑbÉY
äÉØ°üdG ¬«a ÜC’G ó`` Lh Éª∏a ,IÉ`` àa áÑ£ÿ ÜÉ°T Ωó`` ≤J

∫Éb ó≤a ,§`` ≤a Gk óMGh ’É`
k ` jQ ¬àæH’ Gk ô¡e ¬`` æe Ö∏W á`` Ñ°SÉæŸG
”h ,ÜÉ°ûdG ìô`` a z∫ÉŸG Éæª¡j ’h ’É` k ` LQ …Î°ûf ø`` ëf{ :ÜC’G
π«Ñ°S ≈∏Y Ék ehO êhõ`` dG É¡H Ωƒ≤j ácôM ∑Éæg â`` fÉch ,êGhõdG
âfC
p G :¬àLhõd ∫ƒ≤j …RÉZ Ühô°ûe áÑ∏Y iÎ°TG Éª∏c PEG ,ìGõ`` ŸG
IQƒ¡≤e áLhõdGh ,∫ÉjôH É`` ªcÓc ,A»°ûdG ¢ùØf Ühô°ûŸG Gògh

ÉLôNh ,…RÉ¨dG Ühô°ûŸG áÑ∏Y Éj É¡jOÉæj Ék ªFGOh ,É¡¶«Z ºàµJh
!»∏«îJ :É¡d ∫Ébh ,…RÉZ Ühô°ûe áÑ∏Y iÎ°TGh ,ágõf ‘ Iô`` e
.Ék µMÉ°V ôéØfGh ,áÑ∏©dG √òg »æJô°ùN Ée ¢ùØf »æJô°ùN âfC p G
QhõJ ¿CG É`` ¡LhR øe áLhõdG â`` Ñ∏Wh ,π«µdG í`` ØW É`` ægh
ºà°üNQCG :â`` dÉbh ,É`` ¡LhR øe º`` ¡d ∑Éæg â`` µà°TGh ,É`` ¡∏gCG
≈JCG …òdG êhõ`` ∏d ∫Ébh ,ÜC’G Ö°†ä ,…Qó`` b ¢üNQCÉa …ô`` ¡e
ìôa ,(ó¨dG ‘ ∂∏gCGh â`` fCG ∫É©Jhn Ωƒ«dG É¡YO) :¬`` àLhR ò`` NC’
ÜC’G º¡d ™°Vƒa ,¬`` à∏FÉYh ,ƒg AÉL ÊÉ`` ãdG Ωƒ«dG ‘h ,π`` LôdG
ô©°ûj CGóH êhõdG ø`` µd ,πgC’G Üô¨à°SG !…RÉ¨dG Ühô`` °ûŸG áÑ∏Y
á«fÉK áÑ∏©H ÜC’G ≈`` JCG º`` K ,¬àLhõH ¬àjôî°S ø`` Y á°ü≤dG ¿CÉ` `H
ÉæàæH ”ò`` NCG :º¡d ∫Ébh ,ÜÉ`` °ûdG πgCG ΩÉ`` eCG É¡©°Vhh ,á`` ãdÉKh
Ék °VƒY Ö∏Y (3) º`` µ«£©f ¿B’Gh ,IóMGh …RÉZ Ühô`` °ûe áÑ∏©H
øe ¬«∏Y ≈`` ª¨j êhõdG OÉµ`` a ,Éæ«dEG ™`` LôJ ¿CG É`` gójôfh ,É`` ¡æY
238
ÜC’G º¡d ìô`` °ûa ,Ék Ä«°T Gƒª¡Øj ⁄ ø`` jòdG ¬∏gCG ΩÉeCG êGô`` ME’G
AGõL GòµgCG :¬`` d Ú∏FÉb ,êhõdG ≈∏Y ™`` «ª÷G Ö°†ä ,∞`` bƒŸG
(300)`H ’EG ¬à«H øe âæÑdG êôîJ ’CG ÜC’G ∞∏ëa !?∂eôcCG øe
Ée ≥ëà°ùj ¬fCG º∏Yh ,êhõdG êô`` MCGo h ,™«ª÷G √ójCGh ,∫ÉjQ ∞`` dCG
,¬àLhR Öëj ¬`` fC’ ;π°üM Éª¡e ≠`` ∏ÑŸG ™aóH ΩÉbh ,¬`` d π`` °üM
.É¡FÉª°SCG ÖMCÉH É¡jOÉæj QÉ°U Ióe ó©H øµdh

áªµëdG
.¬àÑbÉY Qó≤J ’ Ék Ä«°T π≤J ’
239
±hô©ŸG ô¨°üà°ùJ ’
,¬àæjóe ‘ Gk óé°ùe »æÑj ¿CG OGQCG ∑ƒ∏ŸG øe Ék µ∏e ¿CG ≈µëj

,√Ò¨H ’h ∫ÉŸÉH ’ ,óé°ùŸG Gòg AÉ`` æH ‘ óMCG ∑QÉ°ûj ’CG ô`` eCGh
IóYÉ°ùe ¿hO §≤a ¬dÉe ø`` e óé°ùŸG Gòg ¿ƒµj ¿CG ójôj å`` «M
k ,∂dP ‘ óMCG óYÉ°ùj ¿CG øe QòfCGh ,QòMh ,óMCG øe
ÇóH Ó©ah
.¬«∏Y ¬ª°SG ™°Vhh ,óé°ùŸG AÉæH ‘
øe Ék µ∏e ¿CÉc ΩÉ`` æŸG ‘ ∂`` ∏ŸG iCGQ ‹É`` «∏dG øe á`` ∏«d ‘h
Öàch ,óé°ùŸG øY ∂∏ŸG º°SG í°ùªa ,AÉª°ùdG øe ∫õf áµFÓŸG
,Ék YhõØe ß≤«à°SG Ωƒ`` ædG øe ∂∏ŸG ß≤«à°SG Éª∏a ,ICGô`` eG º°SG
GƒÑgòa ,óé°ùŸG ≈∏Y ∫GRÉe ¬ª°SG π`` g ¿hô¶æj √OƒæL π°SQCGh
≈∏Y Ék ` `Hƒàµeh Gk Oƒ`` Lƒe ∫GRÉ`` e ∂ª°SG ,º`` ©f :Gƒ`` dÉbh Gƒ`` ©LQh
.ΩÓMCG çÉ¨°VCG √òg :¬à«°TÉM ¬d âdÉbh ,óé°ùŸG
Ék µ∏e iCGQ PEG ,É`` ¡°ùØf ÉjDhôdG ∂∏ŸG iCGQ á`` «fÉãdG á`` ∏«∏dG ‘h
,óé°ùŸG øY ∂∏ŸG º°SG í°ùª«a ,AÉª°ùdG øe ∫õæj áµFÓŸG ø`` e
√OƒæL π°SQCGh ,∂∏ŸG ß≤«à°SG ìÉÑ°üdG ‘h ,ICGôeG º°SG Ö`` àµjh
,GƒÑgòa !?ó`` é°ùŸG ≈∏Y Gk Oƒ`` Lƒe ¬ª°SG ∫GRÉ`` e πg ¿hó`` cCÉàj
,óé°ùŸG ≈`` ∏Y Gk OƒLƒe ∫GRÉ`` e ¬`` ª°SG ¿CG :√hÈ`` NCGh ,Gƒ`` ©LQh
,ÉjDhôdG äQôµJ áãdÉãdG á∏«∏dG âfÉc Éª∏a ,Ö`` °†Zh ∂∏ŸG Öé©àa
Öàµj »àdG ICGôŸG º°SG ßØM óbh ΩÉb Ωƒ`` ædG øe ∂∏ŸG ΩÉb Éª∏a
240
äô°†ëa ,ICGô`` ŸG √òg QÉ`` °†MEÉH ôeCÉa ,ó`` é°ùŸG ≈`` ∏Y É`` ¡ª°SG
‘ äóYÉ°S πg :É`` ¡dCÉ°ùa ¢û©JôJ IÒ`` ≤a Gk RƒéY ICGôeG â`` fÉch
,RƒéY ICGôeG ÉfCG ,∂∏ŸG É¡jCG Éj :âdÉb ?≈æÑj …òdG óé°ùŸG AÉæH
óYÉ°ùj ¿CG ø`` Y ≈¡æJ ∂à©ª°S óbh ,ø`` °ùdG ‘ IÒÑch ,IÒ`` ≤ah
.∂«°üYCG ¿CG »ææµÁ Óa ,¬FÉæH ‘ óMCG
?óé°ùŸG AÉ`` æH ‘ â©æ°U GPÉ`` e ˆÉH ∂dCÉ°SCG :É`` ¡d ∫É`` ≤a
∫Éb ...’EG óé°ùŸG Gòg AÉæH ‘ §b Ék Ä«°T â∏ªY Ée ˆGh :âdÉ≤a

ÖfÉL øe Ωƒj äGP äQôe »æfCG ’EG :âdÉb ,GPÉe ’EG ,º©f :∂∏ŸG
äGhOCGh ,ÜÉ`` °ûNC’G πª– »àdG ÜGhó`` dG ióMEG GPEÉ` à ,óé°ùŸG
Üô≤dÉHh ,¢VQC’G ‘ ó`` Jh ¤EG πÑëH á`` WƒHôe óé°ùª∏d AÉ`` æÑdG
;AÉŸG øe ÜÎ`` ≤j ¿CG ójôj ¿Gƒ«◊G Gò`` gh ,AÉe ¬H π£°S É`` ¡æe
áHGódG øe ≠∏H ¢`` û£©dGh ,πÑ◊G ÖÑ°ùH ™`` «£à°ùj Óa ,Üô`` °û«d
AÉŸG øe âHô°ûa ,¬æe AÉŸG π£°S âHôbh âª≤a ,Gk ó`` jó°T Ék ¨∏Ñe
Gòg â∏ªY !¬«««jCG :∂`` ∏ŸG ∫É≤a ,â©æ°U …òdG Gòg ˆGh ,Gò`` g
óé°ùe ∫É≤«d ;»`` ∏ªY â∏ªY ÉfCGh ,∂`` æe ˆG πÑ≤a ,ˆG ¬`` Lƒd
ICGôŸG º`` °SG Öàµj ¿CG ∂`` ∏ŸG ôeCÉa ,»æe ˆG π`` Ñ≤j º∏a ,∂`` ∏ŸG
.óé°ùŸG Gòg ≈∏YRƒé©dG
Ék Ä«°T ¿ô≤à–’ !ˆG ¿É`` ëÑ°S !ˆG ¿ÉëÑ°S !ˆG ¿É`` ëÑ°S
∂dƒNO ¬«a ¿ƒµj ó`` b …òdG πª©dG Ée …QóJ É`` ªa ,∫ÉªYC’G ø`` e
:∫ƒ≤j ˆG ∫ƒ`` °SQ ¢ù«dCG ,¿GÒ`` ædG øe ∂`` JÉ‚h äÉ`` æ÷G
241
ô¡X øe É¡©£b Iôé°T ‘ áæ÷G ‘ Ö∏≤àj ÓLQ k â`` jCGQ ó`` ≤d{
øe Ék Ä«°T ô`` ≤à–’ ˆG ¿ÉëÑ°S z¢`` SÉædG …PDƒJ â`` fÉc ≥`` jô£dG
¿ô≤– ’{ : ˆG ∫ƒ°SQ ∫ƒb ôcòJh ,ÒÿG ™æ°Uh ±hô`` ©ŸG
.z≥∏W ¬LƒH ∑ÉNCG ≈≤∏J ¿CG ƒdh ,kÉÄ«°T ±hô©ŸG øe
áªµëdG
.Aƒ°ùdG ´QÉ°üe »≤J ±hô©ŸG ™FÉæ°U
242
äÉ«°VÉjôdG ádOÉ©e
Gk ôNCÉàe É`` «Ñeƒdƒc ‘ äÉ©eÉ÷G ió`` MEG ‘ ÖdÉW ô`` °†M
Ahó¡H ΩÉfh ,áYÉ≤dG ôNBG ‘ ¢ù∏Lh ,äÉ«°VÉjôdG IOÉe Iô°VÉfi
¤EG ô¶f ºK ,áÑ∏£dG äGƒ°UCG ≈∏Y ß≤«à°SG Iô°VÉëŸG ájÉ¡f ‘h
Éª¡fhóa ,Ú`` àdCÉ°ùe É¡«∏Y Ö`` àc ób QƒàcódG ó`` Lƒa ,IQƒ`` Ñ°ùdG
¤EG OÉY ÉŸh ,äGô°VÉëŸG áYÉb øe êôNh ,¬à°SGôc ‘ á`` Yô°ùH
Ögòa ,ÚàÑ©°U ¿É`` àdCÉ°ùŸG âfÉch ,Éª¡∏M ‘ ôµØj CGó`` H â«ÑdG

.á°üàîŸG ™LGôŸG ™dÉ£j òNCGh ,áÑàµŸG ¤EG
ºbÉf ƒgh ,¤hC’G ádCÉ°ùŸG πM ÖdÉ£dG ´É£à°SG ΩÉjCG á©HQCG ó©Hh
Iô°VÉfi ‘h !Ö©°üdG ÖLGƒdG Gò`` g ºgÉ£YCG …òdG QƒàcódG ≈∏Y
,ÖLGƒdG º¡æe Ö∏£j ⁄ QƒàcódG ¿CG Üô¨à°SG á≤MÓdG äÉ«°VÉjôdG
ádCÉ°ùŸG π`` M ‘ âbô¨à°SG ó`` ≤d ,QƒàcO É`` j :¬d ∫Ébh ,¬`` «dEG Ö`` gòa
∫Ébh ,QƒàcódG Öé©àa ,¥GQhCG ™`` HQCG ‘ É¡à∏∏Mh ,ΩÉjCG á`` ©HQCG ¤hC’G
Éª¡àÑàc ¿Éà∏dG ¿É`` àdCÉ°ùŸGh !ÖLGh …CG º`` µ£YCG ⁄ »æµdh :Ö`` dÉ£∏d
!É¡∏M øY º∏©dG õéY »àdG πFÉ°ùª∏d á∏ãeCG Éªg IQƒÑ°ùdG ≈∏Y
áªµ`ëdG
’ AÉª∏©dG ø`è Gk Òãc â``∏©L á«Ñ∏``°ùdG á``YÉæ≤dG
ƒd ºK ,ádCÉ``°ùŸG √ò``g πãe π``M á``dhÉfi ‘ ¿hô``µØj
ÉŸ ,QƒàcódG ìô°T ™ª``°Sh ,Ék ¶≤«à``°ùe ÖdÉ£dG Gòg ¿Éc
âdGRÉeh ,á©aÉf á`èƒf ÜQ øµdh .ádCÉ``°ùŸG πM ‘ôµa
∂``∏J ‘ á``°Vhô©e á``©HQC’G É``¡JÉbQƒH ádCÉ``°ùŸG √ò``g
.äÉYÉæ≤dG É¡fEG Ék ≤M !á©eÉ÷G
243
ÅWÉÿG OÉ≤àY’G
…ô÷G »«°VÉjQ ÚH OÉ≤àYG ∑Éæg ¿Éc Ék eÉY Ú°ùªN πÑb
k ™£≤j ¿CG ™`` «£à°ùj ’ ¿É°ùfE’G ¿CÉ` `H
,≥FÉbO ™HQCG øe πbCG ‘ Ó«e
øµdh !¬Ñ∏b ô`` éØæj ±ƒ°S ºbôdG ô°ùc ∫hÉ`` ëj ¢`` üî°T …CG ¿CGh
?¬Ñ∏b ôéØfGh ∫hÉM ¢üî°T ∑É`` æg πg :∫CÉ°S Ú«°VÉjôdG óMCG
ô°ùµj ¿CG ´É£à°SG ≈`` àM ,¿ôªàj CGóÑa !»ØædÉH áHÉLE’G ¬`` JAÉéa
.≥FÉbO ™HQCG øe πbCG ‘ π«e áaÉ°ùe ™£≤jh ,ºbôdG

,áë«ë°U ÒZ ¬àYÉ°S ¿CG hCG ,¿ƒæ› ¬fCG ⁄É©dG øX ájGóÑdG ‘
ÌcCG ¬°ùØf ΩÉ`` ©dG ‘ ´É£à°SGh ,ôeC’G Gƒ`` bó°U √hCGQ ¿CG ó`` ©H ø`` µd
áYÉæ≤dG âfÉc Gò`` µgh !ºbôdG ∂dP Ghô`` °ùµj ¿CG »°VÉjQ áÄe ø`` e
ÉæJÉ«M »Øa ,äÉ`` YÉæ≤dG É¡fEG Ék ≤M ,ádhÉëŸG º`` ¡à©æe ób á`` «Ñ∏°ùdG
áYÉª°T ¿ƒµJh ,É`` ¡d º∏°ùà°ùf »àdG á«Ñ∏°ùdG äÉ`` «°VôØdG øe Ò`` ãc
.™«£à°SCG ’ ,Ö©°U ,π«ëà°ùe :áª∏c ™ª°ùf Ée Gk Òãµa ,π°ûØ∏d
∂fi ≈∏Y ÉgÈàîf ⁄ ,á«Ñ∏°S äÉ`` «°Vôa ’EG â°ù«d √ò`` g
πcƒàdÉHh,OÉ÷G ¿É`` °ùfE’G ™«£à°ùjh ,áHôéàdG ó`` «©°Uh ,™bGƒdG
.ádƒ¡°ùH É¡æe ¢ü∏îàdG ˆG ≈∏Y
áªµëdG
,ójóM øe IOGQEÉH áÑdÉ``°ùdG äÉ«°VôØdG ô``°ùµæ∏a
.áª≤dG ¤EG Éæ≤jôW É¡dÓN øe ≥°ûf
244
?πîHCG Éª¡jCG
π°Uh ¿EG Éeh ,π«îH ¬d ≥jó°U ≈∏Y Ék Ø«°V ∫õf ºgóMCG ¿CG ≈µëj
õjõY ∞«°V ÉfóæY ,ódh Éj :¬d ∫Ébh ,¬æHG π«îÑdG iOÉf ≈àM ∞«°†dG
.ºë∏dG ø°ùMCG øe º◊ ƒ∏«c ∞°üf Éæd Î°TGh p ÖgPÉa ,»Ñ∏b ≈∏Y
¬dCÉ°ùa ,Ék Ä«°T Î°ûj
p ⁄h OÉY IÒ°ùj Ióe ó©Hh ,ódƒdG ÖgP
:¬d â∏bh ,QGõ`` ÷G ¤EG âÑgP :ódƒdG ∫É`` ≤a ?ºë∏dG øjCG :√ƒ`` HCG
¬fCÉc Ék ª◊ ∂«£YCÉ°S :∫É≤a ,º◊ øe ∑óæY Ée ø°ùMCG É`` æ£YCG

óHõdG …Î°TCG ’ GPÉª∏a ,∂`` dòc ¿Éc GPEG :»°ùØæd â∏≤a ,ó`` HõdG
Ée ø°ùMCG Éæ£YCG :¬`` d â∏bh ,∫É≤ÑdG ¤EG âÑgòa !?º`` ë∏dG ∫óH
:â∏≤a ,¢ùHódG ¬`` fCÉc Gk óHR ∂`` «£YCG :∫É≤a .ó`` HõdG øe ∑ó`` æY
âÑgòa .¢ùHódG …Î`` °TCG ¿CG π°†aC’Éa ,∂`` dòc ô`` eC’G ¿Éc GPEG
,¢ùHódG øe ∑óæY É`` e ø°ùMCG Éæ£YCG :â∏bh ,¢ùHódG ™`` FÉH ¤EG
GPEG :»°ùØæd â∏≤a ,‘É°üdG AÉ`` ŸG ¬fCÉc (Ék °ùHO) ∂«£YCG :∫É`` ≤a
äóY Gòµgh .â`` «ÑdG ‘ ±É°U m AÉe Éfóæ©a ,∂`` dòc ô`` eC’G ¿Éc
øµdh !»cP »Ñ°U ø`` e ∂dÉj :ÜC’G ∫Éb ,Ék ` `Ä«°T …Î`` °TCG ¿CG ¿hO
¤EG ¿ÉcO øe …ô÷G ‘ ∑AGòM âµ∏¡à°SG ó≤d º¡e A»°T ∂JÉa
!∞«°†dG AGòM â°ùÑd ÉfCG ,»HCG Éj ,’ :øH’G ÜÉLCÉa ,¿ÉcO
áªµëdG
√o ƒHo CGn √o On sƒYn n¿Écn Ée ≈∏n Yn p fn CÉo °ûrn æjn hn
Ésæep p¿É«n àr Øp dG Åo °TÉ
245
ÚØXƒŸG Ú«©J
:Ék «fÉK »`` JCÉj π«ª©dG{ :¬`` HÉàc ‘ çƒ`` ∏ÑfRhQ ∫É`` g É`` fÈîj
≈∏Y ¬«a ¿Éc …ò`` dG â`` bƒdG ø`` Y customer comes second{
çƒ∏ÑfRhQ ió`` d ¿Éc øµdh ,iƒ`` à°ùŸG ™`` «aQ ôjóe Ú«©J ∂`` °Th
OGQCÉa ,Ék eÉ“ áØ«Xƒ∏d Ék Ñ°SÉæe ¿ƒ`` µj ’ ób πLôdG ¿CÉH ¢`` SÉ°ùMEG
‘h (∫ƒH âaƒ°S) á`` æ«∏dG IôµdG ‘ IGQÉ`` Ñe º¶æa ,√È`` àîj ¿CG
πc óæ©a ,¬`` à≤«≤M ≈∏Y áØ«Xƒ∏d í`` °TôŸG ô`` ¡X IGQÉÑŸG AÉ`` æKCG
¬≤jôa ô°ùN ÉeóæYh ,≥jôØdG º`` ‚ ¿ƒµj ¿CG ≈©°ùj ¿Éc á`` £≤f
.¬°ùØf ’EG ¢üî°T πc ≈∏Y Ωƒ∏dG ≈≤dCG IGQÉÑŸG
⁄h ,áWQh øe çƒ∏ÑfRhQ áæ«∏dG Iô`` µdG IGQÉÑe äò≤fCG ó`` ≤d
∫Éfƒ«°TÉfÎfEG çƒ∏ÑfRhQ á`` cô°T ¿EG PEG ,ójóL ôjóe Ú«©àH º`` ≤j
¢SÉædG ≈∏Y ¢ù«dh ,Ú«YÉª÷G ÚÑYÓdG ≈`` ∏Y IÒÑc áª«b ™°†J
π°†aCG øeh ,ø`` jôNB’G øe AGƒ`` °VC’G ábô°S ¤EG ¿ƒ`` ©°ùj ø`` jòdG
πªY á∏HÉ≤e ‘ ¢üî°T …C’ á«≤«≤◊G á©«Ñ£dG ±É°ûàc’ ¥ô£dG
‘ Ék Wôîæe ¢üî°ûdG ¿ƒµj Éeóæ©a ,»ÑjôŒ ó– q m ‘ ¬`` ©°†J ¿CG
,á≤«≤◊G ÚHh …óëàdG ÚH ¥ôØj ød øWÉÑdG ¬∏≤Y ¿EÉa ,…óëàdG
á≤jô£dG ¿EG PEG ,∂dòd Ék cQóe ¿ƒµj »YGƒdG π≤©dG ¿CG øe ºZôdÉH
á≤jô£dG »`` g …óëàdG Gò`` g πãe AÉ`` æKCG ‘ É`` ¡H ±ô°üàf »`` àdG
ÖÑ°ùdG Gò¡d ;â«ÑdG ‘ hCG ,ÖàµŸG ‘ É¡H ±ô°üàæ°S »àdG É¡°ùØf
.º∏©àdG ≈∏Y ÚØXƒŸG IóYÉ°ùŸ ÜÉ©dC’G ¿ƒHQóŸG Ωóîà°ùj
246
áªµëdG
á≤jô£dG »g A»``°T …CG É¡H π©Øf »àdG á``≤jô£dG
.A»°T πc É¡H π©Øf »àdG

247
QRDƒŸG ô°üædG
¤EG º¡æe ≥`` jôa OÉYh ,º¡fGÒL Ghõ`` Z Ωƒ`` b ∑É`` æg ¿Éc
,º¡eƒb øe ô`` °ü≤o dGh õFÉé©dGh AÉ`` £°ùÑdG ºgÉ≤∏Jh ,º`` gQÉjO
.ºMÓŸGh ä’ƒ`` £ÑdG ÒWÉ°SCÉH º`` gƒKóëa ?ÈÿG º`` ¡fƒdCÉ°ùj
á°ùªN :É`` gƒHÉLCÉa ?º¡æe º`` à∏àb ºc :º¡æe Rƒ`` éY º`` ¡àdCÉ°ùa
ºch :iôNCG Iôe Rƒé©dG º¡àdCÉ°ùa ,¬ª«î°†Jh äƒ°üdG º«îØàH
¢†«ØîJh ºbôdG Ò¨°üàH §≤a á«ª°ù«ªN ÉgƒHÉLCÉa ?ºµæe Gƒ∏àb

.QRDƒŸG ô°üædÉH Gƒ∏ØàMGh ,Gƒ∏∏gh ,Ωƒ≤dG Èµa ,äƒ°üdG
áªµëdG
¬``«a oø```ëf ∫Éàb l É«ftódG »`gn
Ip É`æ≤∏dh Ωp É`````°ùë∏d ó```°UÉ≤e
o
¬`````«dEG ´l ƒ````àóe ¢SÉædG
p tπch
äÉÑãdG
p ¤EG o¿ÉÑ÷G ™n aOo Éªc
248
≥`jQÉHC’G ¿É`£∏°S
±Gô°TE’G »eƒªY ΩÉªM ‘ ¬àØ«Xh âfÉc ÓLQ k ¿CG ≈µëj

≈JCG GPEG å«ëH ,AÉ`` ŸÉH áÄ«∏e É¡fCG ø`` e ócCÉàdGh ≥jQÉHC’G ≈`` ∏Y
™Lôj ºK ,≥jQÉHC’G ó`` MCG òNCÉj ¬àLÉM »`` °†≤j ¿CG ójôj ø`` e
¢üî°û∏d ¬Ä∏e IOÉYEÉH Ωƒ≤j …òdG ≥jQÉHC’G ∫hDƒ°ùe ¤EG ≥jôHE’G
.Gòµgh ,πÑ≤ŸG

k
óMCG ∞£îa ,Óé©à°ùe ¿Éc ¢üî°T AÉL äGôŸG ióMEG ‘h
¬H ñô°üa ,√É«ŸG IQhO ƒëf ≥∏£fGh á©jô°S IQƒ°üH ≥jQÉHC’G √òg
≈∏Y πLôdG ™Lôa ,¬«dEG IOƒ`` ©dÉH √ôeCGh ,Iƒ≤H ≥jQÉHC’G ∫hDƒ` `°ùe
√ój ‘ …òdG ≥jôHE’G ∑Îj ¿CÉH ≥jQÉHC’G ∫hDƒ°ùe √ôeCGh ,¢†°†e
OÉY ÚMh ,¬àLÉM AÉ°†≤d ≈°†e ºK √òNCÉa ,¬ÑfÉéH ôNBG òNCÉjh
IOƒ©dÉH »æJôeCG GPÉŸ :≥jQÉHC’G ∫hDƒ°ùe ∫CÉ°S ≥jôHE’G ™Lôj »`` µd
≥jQÉHC’G ∫hDƒ` `°ùe ∫Éb ?É¡æ«H ¥ôa ’ ¬`` fCG ™e ôNBG ≥jôHEG ò`` NCGh
?Éæg »∏ªY Ée GPEk G :Öé©àH
¬fCÉHh ,¬à«ªgCÉH ô`` ©°ûj ¿CG ójôj Gòg ≥`` jQÉHC’G ∫hDƒ` `°ùe ¿EG
¬∏ªY á`` ©«ÑW ¿CG ™`` e ,≈`` ¡æjh ô`` eCÉj ¿CGh ,º`` µëàj ¿CG ™`` «£à°ùj
¿CG ójôj ¬`` æµdh ,ó`` «≤©àdG ¤EG êÉ`` à– ’h ,Gò`` g πc Ωõ`` ∏à°ùJ ’
‘ √Gôf ∫hDƒ` `°ùŸG Gòg ∫ÉãeCGh ,√ô`` eCÉH Ék ªcÉMh Ék ` `fÉ£∏°S í`` Ñ°üj
ÉgÒZh ,¢SQGóŸGh äÉ`` ©eÉ÷Gh äÉ`` °ù°SDƒŸGh äGQGRƒ`` dG ¢†©H
249
≥jÉ°†J ÉÁCG ≥`` jÉ°†àf ºK øeh ,á`` °UÉÿGh áeÉ©dG ≥`` aGôŸG ø`` e
∫hDƒ°ùe óæY á«eƒµM á∏eÉ©e AÉ¡fEG ¤EG ±hô¶dG Éfô£°†J Ú`` M
.≥jQÉHC’G ∫hDƒ°ùe RGôW øe Oó°ûàe âæ©àe
¤EG ∫ƒ°SôdG IƒYO øe ºZôdG ≈∏Y çóëj Ée Gò`` gh
≥aQ øe º¡∏dG{ :∫ƒ≤j å«M ¬àeCG ™e πeÉ©àdG ‘ ≥aôdGh Ú∏dG
∂dP ™eh ,z¬«∏Y ≥°ûa »àeCG ≈∏Y ≥°T øeh ¬H ≥aQÉa »àeCÉH
≈∏Y ≥««°†àdG ¤EGh Ió°ûdG ¤EG ¢SÉædG π«e øe Üô¨à°ùJ ∂fEÉa
hCG Ú∏dG hCG ≥aôdG ‘ ôµØf ’h IÒÑch IÒ¨°U πc ‘ ˆG OÉÑY

äAÉL Gòµgh ,AÉØ©°†dG º«°T øe Égóq ©f πH ,ìÉæ÷G ¢`` †ØN
Égó«≤©J ’ ,Qƒ`` eC’G §«°ùÑàd Iƒ`` YO ≥jQÉHC’G ¿É£∏°S á`` °üb
¿CG ’ ,¢SÉædÉH ≥`` aô∏dh É`` gójó°ûJ ’ ,äGAGô`` LE’G π`` «¡°ùàdh
.º¡«∏Y ≥°ûf
áªµëdG
ˆG ∫ƒ°SQ ôu«N Ée ¬fEÉa ,Ghôu°ù©J ’h ,Ghôu°ùjn
hCG ºKEG ¬«a øµj ⁄ Ée ,Éªgô``°ùjCG QÉàNG ’EG øjôeCG ÚH
.ºMQ á©«£b
250
?π°†ØàŸG øe
k ¿GOƒ≤j Éªgh
ÓLQ ÜÉ£ÿG øH ôªY ¤EG ¿ÉHq É°T ≈JCG
.¬eÉeCG √ÉØbhCÉa ,ájOÉÑdG øe
?Gòg Ée :ôªY ∫Éb
.ÉfÉHCG πàb Gòg ,ÚæeDƒŸG ÒeCG Éj :’Éb
?ºgÉHCG â∏àbCG :∫Éb

!¬à∏àb ,º©f :∫Éb
?¬nà∏àb ∞«c :∫Éb
,ôLõæj º`` ∏a ,¬`` JôLõa ,»`` °VQCG ‘ ¬`` ∏ªéH π`` NO :∫É`` b
.äÉªa ,¬°SCGQ ≈∏Y ™bh Gk ôéM ¬«∏Y â∏°SQCÉa
¤EG êÉ`` àëj ’ ójó°S º`` µM ¢`` UÉ°ü≤dG : ô`` ªY ∫É`` b
øe ƒgCG ,πLôdG Gò`` g øY ôªY ∫CÉ°ùj ⁄ Gò`` µgh ,á`` °ûbÉæe
?Ò≤M ΩCG º«¶Y ™ªàéŸG ‘ √õcôeCG ?á©«°Vh ΩCG á`` Øjô°T á∏«Ñb
’h ,ˆG øjO ‘ Gk óMCG »HÉëj ’ ¬fC’ ôªY º¡j ’ Gòg πµ`` a
,πJÉ≤dG ¬æHG ¿Éc ƒ`` dh ,ˆG ´ô`` °T ÜÉ°ùM ≈`` ∏YÉk °üî°T π`` eÉéj
.¬æe ¢üàb’
¬H âeÉb …ò`` dÉH ∂dCÉ°SCG ,Ú`` æeDƒŸG ÒeCG Éj :π`` LôdG ∫É`` b
‹ÉØWCGh »àLhR ¤EG ÖgPC’ ;á∏«d »æcÎJ ¿CG ¢VQC’Gh äGhÉª°ùdG
251
,∂«dEG OƒYCG ºK ,»æe ¢üà≤J ±ƒ°S ∂fCÉH ºgÈN op CÉo a ,á`` jOÉÑdG ‘
∂∏Øµj øe : ôªY ∫É≤a ,ÉfCG ºK ˆG ’EG πFÉY º¡d ¢ù«d ˆGh
?s‹EG Oƒ©J ºK ,ájOÉÑdG ¤EG ÖgòJ ¿CG
’h ,πLôdG º°SG ¿ƒaô©j ’ º¡fEGPEG ;Ék ©«ªL ¢SÉædG â`` µ°ùa
»gh !?¬fƒ∏Øµj ∞`` «µa ,¬dõæe ’h ¬`` à∏«Ñb ’h √QGO ’h ,¬`` àª«N
≈∏Y ’h ,¢VQCG ≈`` ∏Y ’h ,ÒfÉfódG øe á`` æØM≈∏Y â°ù«d á`` dÉØc
.™£≤oJ ¿CG áÑbQ ≈∏Y ádÉØc É¡fEG ,ábÉf
øeh ?ˆG ´ô°T ≥`` «Ñ£J ‘ ôªY ≈∏Y ¢VÎ©j ø`` eh

âµ°ùa ?¬`` jód áWÉ°Sh ‘ ô`` µØjo ¿CG ø`` µÁ ø`` eh?√óæY ™`` Ø°ûj
Ωó≤jo πg ,IÒ`` M ‘ ™bh ¬fC’ ;ô`` KCÉàeo ô`` ªYh ,á`` HÉë°üdG
ΩCG ∑Éæg Ék ` `YƒL ¿ƒJƒÁ ¬`` dÉØWCGh ,π`` LôdG Gòg ø`` e ¢`` üà≤«a
,¢SÉædG âµ°Sh ,∫ƒ`` à≤ŸG ΩO ™`` «°†«a ,ádÉØc ÓH Ö`` gòj ¬cÎj
k ,ÚHÉ°ûdG ¤EG âØàdGh ,¬°SCGQ ôªY ¢ùµq fh
:ÓFÉb
?¬æY ¿GƒØ©JCG
.ÚæeDƒŸG ÒeCG Éj πà≤jo ¿CG óH ’ ÉfÉHCG πàb øe ,’ :’Éb
?¢SÉædG É¡jCG Gòg πØµj øe : ôªY ∫Éb
,¬bó°Uh ,√ó`` gRh ¬`` àÑ«°ûH …QÉ`
q ` Ø¨dG QP ƒ`` HCG ΩÉ`` ≤a
:∫Ébh
252
.¬∏ØcCG ÉfCG ,ÚæeDƒŸG ÒeCG Éj

¿Éc ƒdh : QP ƒHCG ∫Éb ,!¢UÉ°üb ¬fEG : ôªY ∫É`` b
!Ék °UÉ°üb
?¬aô©JCG : ôªY ∫Éb
?¬∏ØµJ ∞«c : ôªY ∫Éb .¬aôYCG Ée : QP ƒHCG ∫Éb
’ ¬fCG âª∏©a ,ÚæeDƒŸG äÉª°Sp ¬«a âjCGQ : QP ƒHCG ∫Éb
.ˆGAÉ°T ¿EG ™LÒ°Sh ,Üòµj

çÓK ó©H ôNCÉJ ƒ`` d ¬fCG ø¶JCG ,Qq P ÉHCG Éj : ô`` ªY ∫É`` b
!?∂cQÉJ ÊCG
.ÚæeDƒŸG ÒeCG Éj ¿É©à°ùŸG ˆG : QP ƒHCG ∫Éb
É¡«a Å«¡jo , m∫É«d çÓK ôªY √É£YCGh ,πLôdG Ö`` gòa
;»JCÉj ºK ,√ó©H ºgôeCG ‘ ô¶æjh ,¬`` ∏gCGh ¬dÉØWCG Óƒjo h ,¬`` °ùØf
,óYƒŸG ôªY ¢ùæj n ⁄ m∫É`` «d çÓK ó©Hh ,πàb ¬fC’ ;¬`` æe ¢üà≤«d
:áæjóŸG ‘ iOÉfô°ü©dG ‘h ,Gk óY ΩÉjC’G óq ©o jn
≈JCGh ,¢SÉædG ™`` ªàLGh ,¿ÉHÉ°ûdG AÉéa ,á`©eÉL IÓ`` ` °üdG
. ôªY ΩÉeCG ¢ù∏Lh QP ƒHCG
…QOCG Ée : QP ƒHCG ∫É`` b ?πLôdG øjCG : ôªY ∫É`` b
!ÚæeDƒŸG ÒeCG Éj
253
ÒZ ≈∏Y á©jô°S ôq “ É¡fCÉch ,¢ùª°ûdG ¤EG QP ƒHCG âsØ∏Jh

.ˆG ’EG ¬ª∏©j ’ Ée ôKCÉàdG øe º¡«∏Y ,áHÉë°üdG ºLhh ,É¡JOÉY
¬fCGh , ô`` ªY Ö∏b ‘ ø`` µ°ùj Qq P É`` HCG ¿CG í`` «ë°U
,è¡æe Gògh ,á©jô°T √ò`` g øµd ,OGQCG GPEG ¬ª°ùL ø`` e ¬d ™`` £≤j
‘ πNóJ ’h ,¿ƒ`` ÑYÓdG É`` ¡H Ö`` ©∏j ’ ,á`` «fÉHQ ΩÉµ`` MCG √ò`` gh
±hôX ¿hO ±hôX ‘ ò`` ØæJ ’h ,É¡à«MÓ°U ¢`` ûbÉæoàd êGQOC’G
.ôNBG ¿hO ¿Éµe ‘h ,ºgÒZ ¿hO ¢SÉfCG ≈∏Yh ,iôNCG

ôªY Èµa
q ,»JCÉj πLôdÉH GPEÉa ,äÉ¶ë∏H Ühô¨dG πÑbh
.¬©e ¿ƒª∏°ùŸG Èch
q
,∂àjOÉH ‘ â«≤H ƒd ∂fEG ÉeCG ,πLôdG É¡jCG : ôªY ∫É≤a
!∂fÉµe ÉæaôY Éeh ,∂H Éfô©°T Ée
øe s»∏Y øµdh ,∂æe s»∏Y Ée ˆGh ,ÚæeDƒŸG ÒeCG Éj :∫É`` b
‹ÉØWCG âcôJ ,ÚæeDƒŸG ÒeCG Éj ÉfCG Ég !!≈ØNCGh sô°ùdG º∏©j …òdG
,»æe ¢üà≤àd âÄLh,ájOÉÑdG
o ‘ ôé°T ’h AÉe ’ Ò£dG ñGô`` aCÉc
.¢SÉædG øe ó¡©dÉH AÉaƒdG ÖgP ó≤d :∫É≤j ¿CG â«°ûNh
?¬àæª°V GPÉŸ : QP ÉHCG ÜÉ£ÿG øH ôªY ∫CÉ°ùa
øe ÒÿG ÖgP ó≤d :∫É≤j ¿CG â«°ûN : QP ƒHCG ∫É`` ≤a
.¢SÉædG
254
?¿ÉjôJ GPÉe :ÚHÉ°û∏d ∫Ébh , ôªY ∞bƒa

¬bó°üd ,ÚæeDƒŸG ÒeCG Éj ¬æY É`` fƒØY :¿É«µÑj Éªgh ,’Éb
!¢SÉædG øe ƒØ©dG ÖgP ó≤d :∫É≤j ’ ≈àMh
.¬à«◊ ≈∏Y π«°ùJ ¬YƒeOh ,ÈcCG ˆG : ôªY ∫Éb
∑GõLh ,ÉªcƒØY ≈`` ∏Y ,¿ÉHÉ°ûdG É¡jCG Gk ÒN ˆG É`` ªcGõL
∑GõLh ,¬àHôc πLôdG Gòg øY âLôq a Ωƒj ,Qq P ÉHCG Éj Gk ÒN ˆG
.∂FÉahh ∂bó°üd πLôdG É¡jCG Gk ÒN ˆG

áªµëdG
ΩõdGh ,¬``jRGƒL Ωó``©J ø``d ∂``fEÉa ,Ò``ÿG π``©aG
ΩQÉµe øe ¬fEÉa ,ƒØ©dG Ωóbh
q ,≥∏ÿG º©f ¬fEÉa ,AÉ`àƒdG
.¥ÓNC’G
255
Qƒ«£dG QÉÑàNG
IOÉe ‘ QÉÑàNG ¬jód ¿Éc äÉ©eÉ÷G ió`` MEG ‘ ÖdÉW ∑É`` æg

QÉÑàN’G Üôb ÉeóæYh ,Qƒ«£dG ⁄É©H ≥∏©àJ É¡°SQój »àdG OGƒŸG ø`` e
™£≤æe ó¡éH É¡©LGôjh IOÉŸG ∂∏J ôcGòj ÖdÉ£dG òNCG ΩÉ©dG ôNBG ‘
.¥ƒØàH QÉÑàN’G ∂dP RÉàéj ±ƒ°S ¬fCG á≤ãdG ¬°ùØf ‘ åH ,Ò¶ædG
¿CG ‘ Ö`` dÉ£dG â∏gPCG »`` àdG ájhóŸG ICÉ` `LÉØŸG äAÉ`` L ø`` µdh
¢†©H πLQC’ Qƒ°U øY IQÉÑY ,óMGh ∫GDƒ°ùH ’EG äCp Éj ⁄ IOÉŸG PÉ`` à°SCG
.É¡∏LQCG πµ°T ∫ÓN øe É¡FÉª°SCG áaô©e Üƒ∏£ŸGh ,Qƒ«£dG
,QÉÑàN’G ∑Îa ,ÜGƒ÷G ±ô©j ⁄h ,ÖdÉ£dG ∂ÑJQG Éæg
k ,áZQÉa áHÉLE’G ábQh ¬©eh ,PÉà°SC’G ¤EG ÖgPh
∂JOÉe :¬d ÓFÉb
.»JÉ«M ‘ ¬àjCGQ PÉà°SCG CGƒ°SCG âfCGh ,É¡à°SQO IOÉe CGƒ°SCG
.»JOÉe ‘ Ö°SGQ âfCG :I’ÉÑe ’h OhÈH PÉà°SC’G Oôa
ÒZ ¬ª°SG ¿CG ßM’ ÖdÉ£dG ábQh PÉà°SC’G òNCG ÚM øµdh
?∂ª°SG øjCG :Ö°†¨H ∫É≤a ,ábQƒdG ≈∏Y Üƒàµe
k ,¬bÉ°S êôNCGh ,¬HƒK ™aQ ¿CG ’EG ÖdÉ£dG øe ¿Éc Éªa
ÓFÉb
!s»∏LQh s»eób πµ°T øe »ª°SG ±ô©J ¿CG ∂«∏Y :√PÉà°SC’
áªµ`ëdG
.ø°ù◊G ÜGƒ÷G ¤EG Oƒ≤j ø°ù◊G ∫GDƒ°ùdG
256
AÉLôdG áÑMÉ°U ó«dG
ÉÃQh ,ΩÉ`` ©∏d IQƒ°U π`` °†aCG òNCÉJ ¿CG Ö`` éj IQƒ`` °üdG √ò`` g
™bƒe ‘ »KQÉcÉe Ï°SƒL ôcòj Éªc ,áeOÉb äGƒæ°S ô°û©d π°†aC’G
michael clancy π«°û«e á°VôªŸG É`` ¡à£≤àdG óbh ,áª«¶Y AÉ«°TCG
.É¡àfhóe ‘ É¡Jô°ûfh
IQƒ°üdG ô°ûæJ ¿CG Öéj :∫ƒ≤j »KQÉcÉe Ï°SƒL GP ƒg É¡a

â°ù«d É¡fEG !ÉµjôeCG ∞ë°U πc ‘ h ,QÉÑNC’G äGô°ûfh RÉØ∏àdG ‘
√òg áª«¶Y !!ô°ûÑdG ±’BG ¬`` dƒ≤j’ Ée ∫ƒ≤J »¡a ,è«°ùf á`` ©£b
áª«¶Y,É¡Øbƒe ‘ áª«¶Y,É¡dÉªL h É¡dÓL ‘ áª«¶Y :á£≤∏dG
!!á£≤d øe É¡d Éj ,É¡àª¶Y ‘ áª«¶Y ,ÉgOƒLh ‘
¬ª°SG Ék YƒÑ°SCG 21 π`` ªµj ⁄ ¬eCG ø£H ‘ Ú`` æ÷ IQƒ°üdG
πjƒeÉ°S ¿CG ôfhôH ∞jRƒL Ö«Ñ£dG Qôb ó≤a ,Qóæ°ùµdCG πjƒeÉ°S
,¬eCG ø£H øe ¬LGôNEG ” ƒd øµdh ,á«MGôL á«∏ªY ¤EG á`` LÉëH
ƒgh ,á«∏ª©dG AGô`` LEÉH Ωƒ`` ≤j ¿CG ¬«∏Y Gò`` dh ;äƒÁ ±ƒ°S ¬`` fEÉa
.ΩC’G ºMQ πNGO
å«M ,á«∏ª©dG iôn ` `Œo ¿CG (¢SÉeQBG ‹ƒL) ΩC’G ™`` fÉ“ ⁄
Gk ó«L ±ô©J »gh ,¬°ùØf ≈Ø°ûà°ùŸG ‘ ó«dƒJ á°Vô‡ πª©J É¡fEG
ób ¬fEG å«M ,ä’É◊G ∂∏J πãe ‘ ô`` fhôH Ö«Ñ£dG IQÉ¡e ió`` e
.ìÉéædÉH É¡©«ªL â∏∏c óbh ,á¡HÉ°ûe äÉ«∏ªY Ió©H ΩÉb
257
;ΩC’G ºMQ ‘ áëàa πª©H Ö`` «Ñ£dG ΩÉb á«∏ª©dG AÉ`` æKCG ‘h
,á«∏ª©dG øe ≈¡àfG ¿CG ó©Hh ,Úæé∏d á«∏ª©dG AGôLEG øe ø`` µªà«d
√ój πjƒeÉ°S êôNCG ¬fÉµe ¤EG º`` MôdG ´ÉLQEG ∫hÉëj ƒg É`` ªæ«Hh
.Ö«Ñ£dG ™Ñ°UEÉH ∂°ùeCGh ,GvóL IÒ¨°üdG
ÌcCG øe á¶ë∏dG √ò`` g âfÉc ó≤d{ :ô`` fhôH QƒàcódG ∫ƒ`` ≤j
∂∏J ‘ »æfCG áLQód ,»∏Y q Gk ÒKCÉJ »JÉ«M ‘ äôe »àdG äÉ¶ë∏dG
¿CG hCG A»°T …CG π©aCG ¿CG ™£à°SCG ⁄h ,ÊÉµe äóªŒ ób á¶ë∏dG
.zäóªŒ ób É¡∏c ‘GôWCG ¿CÉH â°ù°ùMCG PEG ,»©Ñ°UEG ∑ôMCG
IQÉKEG ÌcC’G ∞bƒŸG Gòg »¡àæj ¿CG π`` Ñbh .IÒÑc áYô°ùHh
∞ë°üdG ‘ äô°ûfh ,IQƒ°üdG √òg äò`` NGCo ⁄É©dG ‘ á«ØWÉYh
.zAÉLôdG áÑMÉ°U ó«dG{ º°SG â–
πjƒeÉ°S Úæ÷G ¿CÉH IQƒ°üdG √òg øY ∞ë°üdG âÑàc óbh
,Ö«Ñ£dG ™Ñ°UEÉH ∂°ùª«d ;¬eCG ºMQ øe IÒ¨°üdG √ój êôNCG ób
.z»JÉ«M ∑PÉ≤fEG ≈∏Y ∂d Gk ôµ°T{ :¬d ∫ƒ≤j ¿CG OGQCG ∂dòH ¬fCÉch
;ΩÉjCG IóY »µÑJ â∏X IQƒ°üdG äCGQ ¿CG ó©H É¡fEG :ΩC’G ∫ƒ≤J
õéY øY IQÉÑY ¢ù«d πª◊G ¿CG :IQƒ`` °üdG √òg øe âª∏©J ó`` ≤d
∞«©°Vh Ò¨°U ôNBG ¢üî°ûd IÉ«M AÉ£YEG ƒg πH ,Ö©Jh ¢Vôeh
.∂àjÉªM ¤EGh ∂«dEG áLÉëH
258
Ióe ”CG ¿CG ó©H ,πjƒeÉ°S ódhh %100 á«∏ª©dG âë‚ ó≤d
.Ió«L áë°üH ¿B’G ƒgh ,πª◊G
áªµ`ëdG
.¿Éc ÉªæjCGh ¿Éc øŸ ÒÿG π©aG

259
Ióé°ùH …ôªY
:âdÉb ?ÚµÑJ GPÉŸ :É¡dCÉ°ùa ,»`` µÑJ IGôeG ìƒ`` f iCGQ
:âdÉb ,É¡æHG ôªY øY ìƒf É¡dCÉ°S ,Ò`` ¨°U ƒgh »æHG ‘ƒ`` J
ó°ü≤H ìƒf É¡d ∫Éb (Ò¨°U ƒgh ,áæ°S 300 Gƒ¶M’) !!áæ°S 300
áeCG ‘ â`p ` °ûY ƒd Ú∏©ØJ ±ƒ`` °S GPÉ`` ªa :É¡fõM ø`` Y ∞`` «ØîàdG
:âdÉb , óªfi áeCG ó°ü≤j Ék ©ÑW ?Úà°ùdG RhÉéàJ ’ ÉgQÉªYCG
ˆGh :âdÉb ,º©f :∫Éb !?Ö°ùëa Úà°ùdG ¤EG ¢û«©j øe ∂dÉæg hCG
!?ºµjCGQ Ée IóMGh Ióé°S ˆ É¡à∏©÷ º¡©e â°ûY ƒd
áªµ`ëdG
@ ? > = < ; : 9}
.|C B A
260
¿Éæàe’ÉH Qƒ©°T
áª∏µH ¢ù∏› ‘ Ée ¢üî°T ∂`` LôMCG ¿CG Iôe çó`` ëj ⁄CG

,Gk Ò¨°U ¿Éc ¿EGh A»`` °T …CG øe hCG ∂æe ôî°S ÉÃQ hCG ?á`` MQÉL
¢üî°T ∂æY ™an Góa ,∂Hƒ∏°SCG øe hCG ∂eÓc øe hCG ,∂°SÉÑd øe
±ô£H ∂`` °ùeCG É‰CÉc ¬`` fC’ ;¬d º`` «¶Y ¿ÉæàeÉH näô`` ©°ûa ,É`` e
™e IQÉ¡ŸG √òg ¢`` SQÉe ,ájhÉg ¤EG ∑ÒZ ∂©aO É`` eóæY ∂HƒK
.Gk ôMÉ°S Gk ÒKCÉJ É¡d iÎ°Sh ,øjôNB’G

¬«a Ék ≤ÑW π`` ªëj √ó`` dh πÑbCGh ,¢`` üî°T ≈∏Y â`` ∏NO ƒ`` dh
¬Øsæ©a ,¢VQC’G ≈∏Y ™≤j ≥Ñ£dG OÉµa ,Ó«∏b k πé©à°SG ¬æµd ,ΩÉ©W
ódƒdG ¬Lh sôªMÉa ?∂ª∏YCG Iôe ºc ?á∏é©dG GPÉŸ :Ó`k ` FÉb ,ÜC’G
¬«∏Y ˆG AÉ°T Ée ,πLQ o ,π£H ¿Óa πH ,’ :âfCG â`` ∏≤a ,sôØ°UGh
iôNCG Ék °VGôZCG ∑Éæg ¿C’ πé©à°SG ¬∏©dh ,√óMh Gòg πc π`` ªëj
Éªa ,QÉ¨°üdG ™e Gòg !∂d ΩÓ¨dG ¬H ô©°û«°S ¿ÉæàeG …CG ,Ék ` `°†jCG
!?QÉÑµdG ™e ∂dÉH
¿ƒ©ªàéŸG Ö`q ` °U Éeó©H ,´ÉªàLG ‘ π`` «eR ≈∏Y â«æKC
n G ƒ`` d
ÖµfG
q Éeó©H ,∂fGƒNEG óMCG ≈∏Y â«æKCG hCG ,Ωƒ∏dG øe ÓHGh k ¬`` «∏Y
∂d ¿hQó≤«°S º`` ¡fCG ∂°T Ó`` a ,ÚÑJÉ©e ,¬«∏Y Iô`` °SC’G OGô`` aCG
:¢SÉædG ΩÉeCG ∫GDƒ°ùH ¢üî°T ¬LôMCG Ék HÉ°T ¿CG ƒdh ,Gòg ∂©«æ°U
ÜÉ°ûdG ¬Lh Ö`` ∏≤fÉa ?á©eÉ÷G ‘ ∂`` àÑ°ùf ºc ,¿Óa É`` j ôr ` ù°ûHn
261
?¬Lhq õà°S πg ?¿Óa ÉHCG Éj GPÉŸ :∞£∏H ÓFÉbk ,¬Jò≤fCÉa ,Ék fƒ∏àe
≈∏Y ¬ÑJÉY ƒd hCG ,∫GDƒ°ùdG »°ùfo h Gƒµë°†a ?¬d á`` Ø«Xh ∑óæY hCG
¬°ü°üîJ ¿EÉa ,¬`` ª∏J ’ ,»NCG Éj :â∏≤a ,»°SGQódG ¬`` dó©e uƒ` `fO
.ΩÉjC’G πHÉb ‘ ó¡÷G øe Gk ójõe ∫òÑ«°S ¬æµdh ,Ö©°U
áªµëdG
r
äô¶f GPEG øe Ó≤Yk ¢SÉædG
p Qo õZCGh
GÈà©e
pn Ò¨dÉH
p Gó````Z Gô``èC
k G √o Éæ«Y
r
äÌ`Y ¿Er G πLu o ó≤a
p ôdG Qo ÉãYp ∫É≤j r
GÌY n ¿EG …CGô``dG Qo É``ãYp ∫É```≤j
o ’h
262
óMCG πÑL øe π≤KCG
Gôq ªa »ÑædG ™e »°ûÁ Oƒ©°ùe øH ˆG ó`` ÑY ¿Éc

∑ƒ°ùàj Gk OƒY ¬d sõàëjh Égó©°üj ¿CG »`` ÑædG √ôeCÉa Iô`` é°ûH
..º°ù÷G π`` «ëf ..Ék Ø«ØN ¿Éch Oƒ`` ©°ùe øHG ó`` ©°üa ,¬`` H
âØ°ûch ¬HƒK âcôëa í`` jôdG âJCÉa ,¬©£≤d Oƒ©dG èdÉ©j ò`` NCÉa
Ωƒ≤dG ∂ë°†a ,¿ÉJÒ¨°U ¿É`` à≤«bO ¿ÉbÉ°S Éªg GPEÉa ..¬`` «bÉ°S
ábO øe !?¿ƒ`` µë°†J ·q : »`` ÑædG ∫É≤a ,¬`` «bÉ°S ábO ø`` e

.óMCGo øe ¿Gõ«ŸG ‘ π≤KCG Éª¡fEG √ó«H »°ùØf …òdGh !?¬«bÉ°S
áªµ`ëdG
.™ª°ùJh iôJ Éªc â°ù«d ¿ƒµJ ób á≤«≤◊G
263
…ôªY ƒg »àbh
Ée ≈∏Y â°ù«d ¬`` àë°U ,¢ùeCG AÉ`` °ùe òæe Ò¨°üdG »`` ∏ØW
ÜÉgòdG äQôb »∏ªY øe Ωƒ«dG Gòg AÉ°ùe äóY ÉeóæYh ,ΩGô`` j
.≈Ø°ûà°ùŸG ¤EG ¬H
.áMGQ ¬∏LC’ Ö©àdG ¿EÉa ,¥ÉgQE’Gh Ö©àdG øe ºZôdG ≈∏©a
ôNCÉàf ÉÃôa ,ø`` jÒãc ¿hô¶àæŸG ¿Éc ø`` µdh ,â`` ÑgPh ¬`` à∏ªM
â¡LƒJh ,Ö«Ñ£dG ≈∏Y ∫ƒNó∏d ,Ék ªbQ äòNCGh ,áYÉ°S øe Ì`` cCG
Ò¨°üdG º¡«a ,áØ∏àfl IÒãc √ƒLh .QÉ¶àf’G áaôZ ‘ ¢Sƒ∏é∏d
OóY ∑Éæg ¿Éc óbh ™«ª÷G ≈∏Y º«îj âª°üdGh ÒÑµdG º¡«ah
‘ôW â∏LCÉa .IƒNE’G ¢†©H É¡H ôKCÉà°SG IÒ¨°üdG äÉÑ«àµdG øe
?ôµØj º«a ±ô©J ’ Ú`` æ«©dG ¢†ªë º¡°†©H ,ø`` jô°VÉ◊G ‘
≥∏≤dG º¡gƒLh ≈∏Y ¢ù– ÒãµdGh ,™«ª÷G äGô¶f ™HÉàj ôNBGh
.QÉ¶àf’G øe π∏ŸGh
ƒ∏©Jh ,Gò`` c ºbôH …OÉæŸo G äƒ`` °U πjƒ£dG ¿ƒ`` µ°ùdG ™`` £≤j
Oƒ©j ºK ,á`` ©jô°S äGƒ£îH Ò°ùjh ¬`` «∏Y iOn ÉæŸo G ¬Lh á`` MôØdG
‘ ÜÉ°T …ô`` ¶f âØd âª°üdG Gò`` g ∫ÓNh ™`` «ªé∏d â`` ª°üdG
∞ë°üe ¬©e ¿Éc ó`` ≤a ,¬dƒM A»°T …CG ¬«æ©j ’ ô`` ª©dG π`` Ñà≤e
‘ ôµaCG ⁄h ,¬«dEG äô¶f ,¬aôW ™aôj’h ,¬«a CGô≤j Ò¨°U Ö«L
∫ƒ– á∏eÉc áYÉ°S øY …QÉ¶àfG ∫ÉW ÉeóæY »ææµd ,Gk Òãc ¬dÉM
264
¬à¶aÉfih ¬JÉ«M Üƒ∏°SCG ‘ ≥«ªY ÒµØJ ¤EG ¬«dEG …ô¶f Oô›

.âbƒdG ≈∏Y
ÆQÉa ÉfCGh ,É`` ¡æe äóØà°SG GPÉ`` e …ôªY øe á∏eÉc á`` YÉ°S
ÉæÑgP ,Üô¨ŸG IÓ`` °üd ¿PDƒŸG ¿PCG πq ‡ QÉ¶àfG π`` H .πªY Ó`` H
ÖMÉ°U QGƒéH ¿ƒcCG ¿CG âdhÉM ,≈`` Ø°ûà°ùŸG ≈∏°üe ‘ IÓ°ü∏d
Iô°TÉÑe ¬JÈNCGh ¬©e äô°S IÓ°üdG Éæª“CG ¿CG ó©Hh ,∞ë°üŸG
.¬àbh ≈∏Y ¬à¶aÉfi øe ¬H »HÉéYEÉH

É¡æe ó«Øà°ùf ’ »`` àdG äÉ`` bhC’G IÌc ≈`` ∏YõcÎj ¬`` ãjóM ¿Éch
.Ωóæf hCG ¢ùëf ¿CG ¿hO ÉfQÉªYCG øe »°†≤æJ m∫É«dh ΩÉjCG »gh ,Ék bÓWEG
§≤a IóMGh áæ°S òæe Gòg Ö«÷G ∞ë°üe òNCG ¬fEG :∫Éb
¬fCG ÊÈNCGh ,âbƒdG ≈∏Y á¶aÉëŸG ≈∏Y ¬d ≥jó°U ¬ãM É`` eóæY
CGô≤j Ée ±É©°VCG Gk Ò`` ãc É¡æe OÉØà°ùj ’ »`` àdG äÉbhC’G ‘ CGô`` ≤j
≈∏Y IOÉjR ∞ë°üŸG ‘ ¬JAGôb ¿EG πH ,∫õæŸG ‘ hCG ó`` é°ùŸG ‘
±É°VCGh ,ôJƒàdGh π∏ŸG ¬«∏Y ™£≤J -ˆG AÉ°T ¿EG- áHƒãŸGh ôLC’G
≈∏Y ójõj É`` e òæe QÉ¶àf’G ¿Éµe ‘ ¿B’G ¬`` fEG :Ó`k ` FÉb »`` Kófi
áYÉ°ùdG ∞°üfh áYÉ°S óéà°S ≈àe :»ædCÉ°Sh .∞°üædGh á`` YÉ°ùdG
äóLƒa ,…ôXÉf â∏LCGh ,∫Éb Éª«a â`` ∏eCÉJ ?¿BGô≤dG É¡«a CGô≤àd
…ÒµØJ ™£b ?ô¶àfCG GPÉªa ,…ó«H ¢ù«d øeõdGh ,Ö`` °SÉfi ÊCG
...…OÉæŸG äƒ°U
265
áªµ`ëdG
‘ á¶◊ º``ch !?ió``°S ÖgòJ äÉbhC’G ø`è ºc
ô¡°T øe ºc πH !?Ék HÉ°ùM É¡d Ö``°ù– ’h ô“ ∂JÉ«M
,ÖgP ø`è âbƒdÉa !?¿BGô``≤dG CGô``≤J ’h ,∂``«∏Y ô``Á
.ÖgP ób :∫ƒ≤J ¿CG πÑb ¬«∏Y ¢UôMÉa
l
: o¬dn á∏FÉb pAôŸG Ö∏b o
p äÉbO
ÊGƒKh ≥FÉbOl In É«◊G q¿EG

266
Iôjô°†dG
:¬d âdÉb
?Iôjô°V ÉfCGh »æÑ–CG
IÒãc läÉæH É«ftódG ‘h
IÒãŸGh áo ∏«ª÷Gh Io ƒ∏◊G
¿ƒæ› ’EG âfCG Ée

¿ƒ«©dG AÉ«ªY ≈∏Y l≥Ø°ûe hCG
:∫Éb
,»Jƒ∏M Éj l≥°TÉY ÉfCG πH
»à«fO øe ≈æ“CG ’h
»àLhR …Ò°üJ ¿CG ’EG
,∫ÉŸG ˆG »æbRQ óbh
∫Éëeo AÉØ°ûdG tøXCG Éeh
:âdÉb
…ô°üH ‹EG näóYCG ¿EG
n ≈°VQCÉ°ùa
,…Qób Éj ∂H
,…ôªY ∂©e »°†bCÉ°Sh
267
øµd
¬«æ«Y »æ«£©j øe
¬jód ≈≤Ñj π«d m t…CGh
kÉYpô°ùeo ÉgAÉL Ωm ƒj ‘h
ÉYuÈàŸo G oäóLh ób …ô°ûHCG
ÉYóHCGh ˆG ≥∏N Ée øjô°üÑà°Sh
‹ ∑óYƒH p Úaƒà°Sh
‹ ák LhR ÚfƒµJh
É¡«æ«Y âëàa Ωƒjh
Égój ∂°ùÁo nÉØbGh ¿Éc
¬JCGQ
É¡oàNô°U ähóa
!?≈ªYCG kÉ°†jCG âfCGCG
Ωn Dƒ°ûdG É¡¶M âµHh
»àÑ«ÑM Éj Êõ– ’
»à∏«dOh Êƒ«Y Úfƒµà°S
?»àLhR øjÒ°üJ ≈àªa
:âdÉb
268
?Gôjô°V êo hq õJCG ÉfCGCG

GÒ°üH Ωn ƒ«dG oâëÑ°UCG óbh
»æ«fiÉ°S :∫Ébh ≈µÑa
»æ«Lhq õààd ÉfCG øe
øµdh
»æ«cÎJ ¿CG πÑb
p óo jQCG
»æjó©J ¿CG ∂æe

Êƒ«©H kGó«L »æà©J ¿CG
áªµ`ëdG
,¬F’BG ≈``∏Y √ôµ``°TGh ,¬FÉª©f ≈``∏Y ˆG ó``ªMG
.∂∏LCG øe ¬∏©a Ée óMCG ≈∏Y ºµ◊G πÑb ±ôYGh
269
QÉØ¨à°S’Gh ICGôŸG
øe ÚKÓãdG ‘ É`` fCGh ,»`` LhR äÉe :â`` dÉb ICGôeG ∑É`` æg
É«fódG âª∏XCÉa ,äÉæHh ÚæH ∫ÉØWCG á°ùªN ¬æe …óæYh ,…ôªY
,â°ùÄjh ,»¶M âHófh …ô°üH ≈∏Y âØN ≈àM â«µHh ,»æ«Y ‘
âæch ,Éæ«Øµj π`` NO Éæd ¢ù«dh ,QÉ¨°U »FÉæHCÉa ,º`` ¡dG »`` æbƒWh
ÉfCG Éªæ«Hh ,ÉfƒHCG Éæd ¬côJ π«∏b ∫Ée ÉjÉ≤H øe OÉ°üàbÉH ±ô`` °UCG
ï«°ûH GPEGh ËôµdG ¿BGô≤dG áYGPEG ≈∏Y ´ÉjòŸG âëàa »`` àaôZ ‘
ˆG π©L QÉØ¨à°S’G øe ÌcCG øe{ ˆG ∫ƒ°SQ ∫Éb :∫ƒ`` ≤j
.zkÉLôa ≥«°V πc øeh ,kÉLôfl xºg πc øe ¬d
ôq e Éeh ∂dòH »`` FÉæHCG äôeCGh QÉØ¨à°S’G É`` gó©H äÌ`` cCÉa
∑ÓeCG ≈∏Y ´hô`` °ûe §«£îJ AÉ`` L ≈àM ô¡°TCG á`` à°S ˆGh É`` æH
≈∏Y ∫hC’G »`` æHG QÉ`` °Uh Ú`` jÓÃ É¡«a â`` °Vƒ©a ,á`` Áób É`` æd
¢SÉædG ájÉæY πfi QÉ°Uh ÓeÉc k ¿BGô≤dG ßØMh ¬à≤£æe ÜÓ`` W
ˆG í∏°UCGh áÄ«æg á°û«Y ‘ Éfô°Uh Gk ÒN Éæà«H CÓàeGh º¡àjÉYQh
äô°Uh º¨dGh ¿õ◊Gh º¡dG »`` æY ÖgPh »JÉæHh »`` FÉæHCG πc ‹
!É¡æY Éæ∏ØZ »àdG QÉØ¨à°S’G áHƒéYCG É¡fEG º©f .√CGôeG ó©°SCG
áªµëdG
ƒ¡a ,¢``SÉædG ø`è Ò``ãµdG ¬``æY π``ØZ QÉØ¨à``°S’G
.¥RôdG ™°Sƒeh
q ,Üôr µn dG πjõeh ,º¡dG êôØe
q
270
QÉØ¨à°S’G áHƒéYCG
äôLÉ°ûJ hCG ,≈àLhR ≈∏Y â¶∏ZCG Éª∏c :êGhRC’G óMCG ∫ƒ≤j
øe êhôÿÉH º`q ` gCG á∏µ°ûe …CG É`` ¡æ«Hh »æ«H QÉ`` °U hCG ,»gh É`` fCG
.Ö°†¨dG øe â«ÑdG
Iójó°T áÑZQ »`` æMÉàŒh ’EG ∫õæŸG ÜÉ`` H ¥QÉ`` aCG ’ ˆGhh
âdÉ≤a ,∂dòH É¡JÈNCÉa É¡JÉ°VGôeh É`` ¡d QGòàYÓd ÜÉgòdG ‘
øe êôîJ ¿CG OôéÃ âdÉb ?GPÉ`` Ÿh :É¡d ∫Éb ?GPÉŸ ±ô`` ©JCG :‹

≈àM ôØ¨à°SCG ∫GRCG ’h ,QÉ`` Ø¨à°S’ÉH è¡dCG É`` fQÉé°T ó©H á`` aô¨dG
.»æ«°VGôJh »JCÉJ
áªµ`ëdG
|É È Ç Æ Å Ä}
.áHƒéYCG ¿ƒµj ¿CG ≥ëà°ùj ¬fEÉa ∂dòd
271
QÉØ¨à°S’G π°†a
√òg Ö∏≤dG ¢VGôeCG …QÉ°ûà°SG ÒÑ÷G ódÉN Qƒ`` àcódG ihQ
,¬∏ªY øe óYÉ≤à∏d Ék ` `°Vô©e ¿Éc ó≤a ,¬`` d âKóM »àdG á`` °ü≤dG
¬°ùØf ≈Ø°ûà°ùŸG ‘ ¬©e ¿ƒ∏ª©j øjòdG øe AÉÑWCG á°ùªN ∑Éægh
√AÉL ÉeóæYh ,πª©dG øe ¬LGôNEG hOGQCGh IhGó©dG ¬d ¿ƒæµj GƒfÉc
óé°ùŸG ¤EG Ögòa ,ÜôµdG ójó°T Ék ≤FÉ°V Ék eƒª¡e íÑ°UCG ÈÿG
.Ék Ä«°T ôcòJ êôN ÉeóæYh ,ô°ü©dG IÓ°U âbh
,º¡÷ÉYC’ ‹EG ¿ƒJCÉj ≈`` °VôŸG ¢SÉædG πc ¿B’G :¬°ùØf ‘ ∫É`` b

ôcòàa ,»æHÉ°UCG …òdG º¡dG øe »°ùØf èdÉYCG ¿CG ™«£à°SCG ’ ¿B’G ÉfCGh
Ωƒ«≤dG »◊G ƒg ’EG ¬dEG ’ …òdG ˆG ôØ¨à°SCG{ :OOôj π©Lh QÉØ¨à°S’G
ÜÉH ¢†Ñ≤e âµ°ùeCG ¿EG Ée :∫ƒ≤j ¬à«H ¤EG π°Uh ÉeóæYh z¬«dEG ÜƒJCGh
.»∏NGO ‘ ¿Éjô°ùj ÚÑ«éY ¿ÉæÄªWGh áMGôH â°ù°ùMCG ≈àM ∫õæŸG
çóM óbh ’EG Ú`` àæ°S iƒ°S ∂`` dP ó©H ¢†“
p ⁄ :Qƒ`` àcódG ∫ƒ`` ≤j
¬∏ªY øe ôNB’G π`` ≤fh ºgóMCG äÉe ó≤a ,çó`` M Ée á°ùªÿG AÉ`` ÑWCÓd
.áØ«XƒdG øe ÒNC’G π°üah ¬à∏©a øe ºgóMCG QòàYGh ™HGôdG óYÉ≤Jh
áªµ`ëdG
øe øëf ø``jCÉa ,QÉØ¨à``°S’G ¬∏©Øj ∂``dP πc ˆG ¿ÉëÑ``°S
Ó Ò Ñ Ð Ï Î} :¤É``©J ¬``dƒb
('&%$#" ! Ô
.| . - , + * )
272
≥jó°üdG
m âÑàco IÒ`` ¨°U ábQh â∏°Uh äGô`` °VÉëŸG ió`` MEG ‘
§îH
:É¡«a Üƒàµe ,á¨dÉH áHƒ©°üH É`` ¡JAGôb øe âæµ“ ,í°VGh ÒZ
ÒZ ∫GDƒ°ùdG á¨«°U âfÉc ?¿GƒNEG hCG ÜÉë°UCG øY á°üb ∂jód πg
Gò¡H ó°ü≤j GPÉe :»≤jó°U âdCÉ°ùa ,ó«L ÒZ §ÿGh ,áë°VGh
,É¡JAGôb ΩóY äQô`` b ¿CG ó©H ,Ék ÑfÉL á`` bQƒdG â©°Vh ?∫GDƒ` `°ùdG
¿Pq CGh »°†Á â`` bƒdGh ¬Jô°VÉfi ‘ çóëàj ô`` °VÉëŸG ≈°†eh

OÉY ¿GPC’G ó©Hh ,Iô`` °VÉëŸG âØbƒàa ,AÉ°û©dG IÓ`` °üd ¿PDƒŸG
,Ék «∏ªY ¬æ«ØµJh â«ŸG π«°ù¨J á≤jôW øjô°VÉë∏d ìô°ûj ô°VÉëŸG
¥GQhCG â«£YCGo ∂dP AÉæKCG ‘h ,AÉ°û©dG IÓ°U AGOC’ Éæªb Égó©Hh
,Égó©Ñà°SCG ¿CG äQôb »àdG ábQƒdG ∂∏J É¡©eh ,ô°VÉëª∏d á∏Ä°SC’G
.â¡àfG ób Iô°VÉëŸG ¿CG âææXó≤a
øY Ö«éj ¿CG ô°VÉëŸG øe Qƒ`` °†◊G Ö∏W IÓ°üdG ó©Hh
∫GDƒ°ùdG ≈°†eh ,¿ƒ©ªà°ùj ¢`` SÉædG OÉYh çóëàj OÉ©a ,á`` ∏Ä°SC’G
ô°VÉëŸG äƒ°üH GPEGh ,êhôÿÉH âªª¡a ådÉãdGh ÊÉãdGh ∫hC’G
¬æµdh ,í°VGh ÒZ ∫GDƒ°ùdÉa ,Ö«éj ød :â∏≤a ,∫GDƒ°ùdG CGô≤j ƒgh
IRÉæL ΩÉjC’G øe Ωƒj ‘ »æJAÉL :çóëàj OÉY ºK ,á¶◊ âª°U
âØdh ,¬HQÉbCG øe áYƒª› ÜÉ°ûdG ™eh ,Ú©HQC’G ≠∏Ñj ⁄ ÜÉ°ûd
‘ »æcQÉ°Th ,á`` bôëH »µÑj â«ŸG ø`` °S πãe ‘ ÜÉ`` °T »`` gÉÑàfG
ÉeCGh ,¬fÉªàc ∫hÉëj Ö«gQ AÉµHh è«°ûfh ÚæN ÚH ƒgh ,¬∏«°ù¨J
273
√È°UCG iôNCGh ám ` `¶◊ ÚHh ´É£≤fG Ó`` H …ôŒ âfÉµa ¬`` YƒeO
ÉfEG :∫ƒb øY ∞bƒàj ’ ¬fÉ°ùd Éªæ«H ,È°üdG ôLCG º¶©H √ô`` cPCGh
äÉª∏µdG √ò¡a ,ˆÉH ’EG Iƒ`` b ’h ∫ƒM ’ ,¿ƒ©LGQ ¬«dEG É`` fEGh ˆ
k »æëjôJ â`` fÉc
‘ âØà¡a ,õ«cÎdG Êó≤aCG √AÉµ`` H øµdh ,Ó«∏b
.È°üdÉH ∂«∏Yh ,∂æe ∂«NCÉH ºMQCG ˆG ¿EG :ÜÉ°ûdG
,ICÉLÉØŸG »æàª÷CÉa ,»NCG ¢ù«d ¬fEG :∫Ébh …ƒëf â`` ØàdÉa
¢ù«d ¬fEG ,º`` ©f :∫É≤a ,Ö«ëædG Gò`` gh AÉµÑdG Gò`` gh ,π`` «ëà°ùe
ô¶fCG âMQh ,â`` µ°ùa ,»NCG ø`` e »∏Y q õYCGh ≈`` ∏ZCG ¬æµd ,»`` NCG
π«eRh ,ádƒØ£dG ≥jó°U ¬fEG :¬`` ãjóM π°UGh Éªæ«H ,Öé©àH ¬`` «dEG
Ö©∏fh ,á°SQóŸG á`` MÉ°S ‘h ∞°üdG ‘ Ék ` `©e ¢ù∏‚ ,á`` °SGQódG
,ºgƒ¡dh º`` ¡Môe ,∫ÉØWC’G IAGô`` H Éæ©ªŒ ,IQÉ`` ◊G ‘ Ék ` `jƒ°S
≥FÉbO ’EG ¥Î`` Øf ’ É`` æëÑ°UCG ,É`` ææ«H á`` bÓ©dG äÈ`` ch É`` fÈc
ºK ájƒfÉãdG á`` ∏MôŸG ‘ É`` æLôîJ ,»`` ≤à∏æd Oƒ`` ©f ºK ,IOhó`` ©e
‘ Éæµ°Sh ,ÚàNCG ÉæLhõJh ó`` MGh πª©H Éæ≤ëàdGh Ék ©e á`` ©eÉ÷G
âæÑH ¥RQo Ék °†jCG ƒgh ,âæHh øHÉH ˆG »æbRQh Úà∏HÉ≤àe Úà≤°T
Éæ©ªéj ÉeóæY ìôØdG ójõj ,ÉæfGõMCGh ÉæMGôaCG Ék ©e Éæ°ûYh øHGh
ÜGô°ûdGh ΩÉ©£dG ‘ É`` æcÎ°TGh »≤à∏f ÉeóæY ¿GõMC’G »`` ¡àæJh
áª∏µdG âØbƒàa ,Ωƒ`` «dGh ,Ék jƒ°S Oƒ`` ©fh Ék jƒ°S Ögòf ,IQÉ`` «°ùdGh
É«fódG ‘ óLƒj πg ,ï«°T Éj :ÓFÉb k AÉµÑdÉH ¢û¡LCGh ¬«àØ°T ≈∏Y
?Éæ∏ãe
274
’ ,’ :â∏≤a ,»æY ó«©ÑdG »NCG äô`` còJh ,IÈ©dG »æà≤æN

,¬dÉ◊ AÉKQ »µHCGh ,ˆG ¿É`` ëÑ°S :OOQCG äòNCGh ,Éªµ∏ãe ó`` Lƒj
ó¡°ûŸG ¿Éµa ,¬∏Ñ≤j ÜÉ°ûdG ∂dP πÑbCGh ,¬∏°ùZ øe â«¡àfG ó`` bh
∂∏¡«°S ¬fCG âææX ≈àM ,AÉµÑdG Ió°T øe ≥°ûæj ¿Éc ó≤a ,Gk ôKDƒe
,¬YƒeóH ¬`` ∏∏Ñjh ,¬°SCGQh ¬`` ¡Lh π`` Ñ≤j ìGQh ,á`` ¶ë∏dG ∂`` ∏J ‘
ó©Hh ,¬`` «∏Y »∏°üf »`` µd ;√ƒLôNCGh ¿hô`` °VÉ◊G ¬`` H ∂`` °ùeCÉa
•ÉMCG ó≤a ÜÉ°ûdG ÉeCG ,IÈ`` ≤ŸG ¤EG IRÉæ÷ÉH Éæ¡LƒJ IÓ`` °üdG
ÜóJ IRÉæL ƒgh ,±ÉàcC’G ≈∏Y πª– IRÉæL âfÉµa ,¬HQÉbCG ¬`` H

,¬HQÉbCG ¢†©H √óæ°ùj ,Ék «cÉH ∞bh È≤dG óæYh ,Ék Ñ«HO ¢VQC’G ≈∏Y
¤EG äóYh ,™«ª÷G ±ô°üfÉa ,ƒYójh ,ƒYój ΩÉbh ,Ó«∏b k øµ°S
√óæY ∞≤Jh ˆG ’EG ¬ª∏©j ’ Ée º`` «¶©dG ¿õ◊G øe »Hh ∫õ`` æŸG
.ÒÑ©àdG øY IõLÉY äÉª∏µdG
IRÉæL äô`` °†M ,ô°ü©dG IÓ`` °U ó©Hh ÊÉ`` ãdG Ωƒ`` «dG ‘h
,¬aôYCG »æfCÉH äô©°T ,Ék ÑjôZ ¢ù«d ¬LƒdG ,É¡∏eCÉJCG äòNCG ,ÜÉ°ûd
¬LƒdG Gò`` gh ,Ωƒ∏µŸG ÜC’G ¤EG äô`` ¶æa ,¬`` JógÉ°T øjCG ø`` µdh
,Ék æjõM äƒ`` °üdG ≥∏£fGh ,¬jóN ≈`` ∏Y ™eódG ôWÉ≤Jh ,¬`` aôYCG
¿Éc ¢ùeC
p G ,ï«°T Éj ,¬≤jó°U ™`` e ¢ùeC
p G ¿Éc ó≤d ,ï«°T Éj :Ó`` FÉb
¿Éc ¢ùeCG ,√ó«H ∂°ùÁ ,¬`` ≤jó°U Ö∏≤j ,øØµdGh ¢ü≤ŸG ∫hÉ`` æj
,AÉµÑdG ‘ •ô`` îfG ºK ,¬`` HÉÑ°Th ¬àdƒØW ≥`` jó°U ¥Gô`` a »`` µÑj
äOOôa,¬Ñ«ëfh √AÉµ`` H äô`` còJ ,¬Jôcòàa ,ÜÉ`` é◊G ™`` °û≤fGh
?äÉe ∞«c :™ØJôe äƒ°üH
275
≈∏Y Qó≤j º∏a ,ΩÉ©£dG ¬«∏Y ¬`` àLhR â°VôY :ÜC’G ∫É≤a
¬¶bƒàd ¬àLhR äAÉL ô°ü©dG IÓ°U óæYh ΩÉæj ¿CG Qôb ,¬`` dhÉæJ
¬ªMQ ,¬jóN ≈∏Y Qó– Ék ©eO í°ùeh ÜC’G âµ°S Éægh ,¬JóLƒa
ˆ ÉfEG :OOôj ò`` NCGh ,¬≤jó°U IÉah ‘ á`` eó°üdG π`` ªëàj ⁄ ˆG
È°UG :¬d â∏≤a ,¿ƒ©LGQ ¬«dEG ÉfEGh ˆ É`` fEG ...¿ƒ©LGQ ¬«dEG É`` fEGh
¿CG Ωƒj ,á`` æ÷G ‘ ¬≤«aQ ™e ¬`` ©ªéj ¿CG ˆG ∫CÉ` `°SG ,Ö`` °ùàMGh
πX ’ Ωƒj »∏X ‘ º¡∏XCG Ωƒ`` «dG ‘qp ¿ƒHÉëàŸG øjCG : …OÉ`` æj
.¬«∏Y Éæ«∏°U ºK ,¬æ«ØµJh ,¬∏«°ù¨àH âªbh ,»∏X ’EG

ó≤a ,ICÉLÉØŸG âfÉc ∑Éægh ,È≤dG ¤EG IRÉæ÷ÉH Éæ¡LƒJ
:»°ùØf ‘ â`` ∏≤a ,Ék ZQÉa ¬`` ≤jó°U È≤d QhÉ`` éŸG È≤dG É`` fóLh
,πÑb øe Gòg çóëj ⁄ ,IRÉ`` æL äCp ÉJ ⁄ ¢ùeC p G òæe ..π`` «ëà°ùe
…òdG QGó`` ÷G ≈∏Y …ój â`` ©°Vhh ,ÆQÉØdG È`` ≤dG ‘ √É`` ædõfCÉa
‘ É©ªàLG !áÑ«éY á°üb øe É¡d É«a :OOQCG ÉfCGh ,Éª¡æ«H π`` °üØj
âLôNh ,Ék JGƒeCG Éª¡æ«H Qƒ`` Ñ≤dG â©ªLh Gk QÉÑch Gk QÉ¨°U IÉ`` «◊G
Éª¡ªMQGh É`` ª¡d ôØZG ,º¡∏dG :É`` ª¡d ƒYOCG â`` Øbhh ,È≤dG ø`` e
Ú∏HÉ≤àe Qô`` °S ≈∏Y º`` «©ædG äÉæL ‘ É`` ª¡æ«H ™`` ªLGh ,º`` ¡∏dG
ºK ,äôL á©eO â`` ë°ùeh ,Qóà≤e ∂`` «∏e óæY ¥ó°U ó`` ©≤e ‘
∞bGh ÉfCGh ,åjó◊G øe ï«°ûdG ≈¡àfÉa Éª¡HQÉbCG …õYCG â≤∏£fG
¿ÉëÑ°S ,ˆG ’EG ¬dEG ’ ,á°ûgódG »æàµ∏“h ∫ƒgòdG »æHÉ°UCG ó`` b
√òg â©ª°Sh ,ô°VÉëŸG ¤EG â∏°Uh ábQƒdG ¿CG ˆG äó`` ªMh ˆG
276
äòNCGh ,É¡àbó°U É`` Ÿ óMCG É¡H »æKóM ƒ`` d »àdG IÒãŸG á`` °ü≤dG
¢SÉÑY ï«°ûdG ÉgôcP á°ü≤dG √ò¡a ,IôØ¨ŸGh áªMôdÉH Éª¡d ƒYOCG
.äGƒeC’G π°ùë …hÉàH
áªµ`ëdG
É¡n H øor µjn ⁄nr GnPEG É«n fr tódG ≈n∏Yn ΩÓ
l °Sn

l óo °Un ≥l jr óp °Un
p eo óp Yr ƒn dr G o¥Op É°Un ¥h
ÉØn °üæ
277
áî°†ŸG
‘ áî°†ª∏d π°üM É`` e ,ôjóŸG IOÉ©°S É`` j ∂«∏Y ≈`` Øîj ’

Éfõ‚CG ó≤a ,áî°†ª∏d Óuk ¨°ûeo »∏ªY ºµëH ¬fEÉa ,Öjô≤dG ¢ùeC’G
äòNCG Égó©H ,ìÉ`` ‚ πµH ˆ óª◊Gh á`` î°†ŸG ìÓ°UEG á`` ª¡e
,ádB’G ∂`` ∏àH ΩÉªàg’G QGó`` ≤eh áî°†ª∏d π`` °üëj GPÉe π`` eCÉJCG
âª°ûŒh ,»LÉ©dG ∂`` Ñàµe øe ∂àdsõf á`` ∏µ°ûŸG ∂∏J ¿CG ∞`` «ch
áYƒª› ∫õf ºK ,OÈ`` dGh π∏¶ŸG ÒZ ≥jô£dG -ˆG ∂`` ¶ØM-

√ƒLƒdG ∂∏J ,πÑb øe º¡gƒLh ±ô©f ⁄ øjòdG Ú`` °Sóæ¡ŸG øe
∫õf Gòg ó©H ºK ,á«cõdG áëFGôdGh á`` Ø«¶ædG ¢ùHÓŸGh áªYÉædG
‹ój wπc òNCGh á`` î°†ŸG ∂∏J ∫ƒM Gƒ©ªŒh áfÉ«°üdG ¢`` Sóæ¡e
√Qƒ°†M âÑãj ¿CG ó`` jôj ôNB’G º¡°†©Hh ±ô©j º`` ¡°†©H ,√ƒdóH
.(Éæg ÉfCG) :∫ƒ≤jh
,áî°†e âæc ƒ`` d ≈æ“CG âæc É¡eƒj ¬`` fEÉa ,ôjóŸG IOÉ`` ©°S
,áî°†ŸÉH ºµeÉªàgÉc »H Gƒªà¡àd ;áî°†e ¿ƒcCG »æà«d Éjh ,º©f
¢VôÁ π¨°ûŸÉa ,É¡∏¨°ûj øe ºà«°ùfh É¡H ºµeÉªàgG ºà«dhCG ó≤a
.ô°TÉÑŸG ¬`` °ù«FQ ≈àM ¬æY ∫CÉ°ùj ó`` MCG ’h ,≈Ø°ûà°ùŸG π`` Nójh
áî°†ŸG hCG ádB’G á`` ∏eÉ©e Êƒ∏eÉ©J ¿CG ,ôjóŸG IOÉ`` ©°S Éj ƒLQCÉa
á∏eÉ©e Êƒ∏eÉY πH ,Gòg ójQCG ’ ,Ék ØXƒe »Ø°UƒH Êƒ`` ∏eÉ©J ’h
áeÉàdG ájÉYôdÉH ô¡°T πc É¡©e πeÉ©àdG …ôéj áî°†ŸG ,áî°†ŸG
278
ájÉYôdG ≈≤∏j ’ π¨°ûŸG hCG ∞XƒŸGh ,áfÉ«°üdG ΩÉ°ùbCG ∞∏àfl øe

!?ˆG ºµ¶ØM ºµàjÉYôH ∞«µa ,ô°TÉÑŸG ¬°ù«FQ øe ≈àM
…QhO πµ°ûH áfÉ«°U É¡d …ô`` Œo ,ôjóŸG IOÉ©°S Éj á`` î°†ŸG
äÉ«bÎdGh ÖjQóàdG å«M ø`` e áfÉ«°U …CG ¬d …ôŒo ’ ,π`` ¨°ûŸGh
á∏eÉ©e Êƒ∏eÉ©J ¿CG â`` Ñ∏W GPEG CÉ£N ≈∏Y ÉfCG π¡a ,äGOÉ`` jõdGh
.áî°†ŸÉH ºµeÉªàgG πãe »H Gƒªà¡J ¿CG ƒLQCG ?áî°†ŸG

áªµ`ëdG
Gƒfƒµj ¿CG ¿ƒ``æªàj ∂``©e ¿ƒ``∏ª©j ø`è π``©Œ ’
.ΩÉªàg’ÉH Gƒ¶ë«d ;ä’BG
279
±hô©ŸG
øe á∏«d ,OGó`` ¨ÑH ICGôeG »`` æJAÉL :…ó¡e ø`` H óªMCG ∫É`` b
¿CG ˆÉ`` H ∂dCÉ°SCG :â`` dÉbh ,¢`` SÉf âæH É`` ¡fCG äô`` còa ,‹É`` «∏dG
ÉfCGh ,»°ùØf ≈∏Y âgôcCG :âdÉb !?∂àæfi Éeh :â∏≤a ,ÊÎ`` °ùJ
äôcP ó≤a ,±hô©ŸGh ÒÿG ∂æe ™bƒJCG »æfCG ÉÃh ,≈`` ∏ÑM ¿B’G
,∂æe ƒg É‰EG πÑM øe »H Ée ¿CGh ,»LhR ∂fCG »æaô©j øe πµd
. ˆG ∑Î°S ÊÎ°SG ,»æë°†ØJ ’ ∑ƒLQCÉa

â©°Vh Ióe ó©Hh .â°†e ºK ,É¡æY âµ°Sh É¡eÓc â©ª°S
¬©eh …QGO ¤EG »`` JCÉj óé°ùŸG ΩÉ`` eEÉH CÉLÉØJCG »`` H GPEGh ,Gk Oƒ`` dƒe
äô¡XCÉa ,OƒdƒŸÉH ‹ ¿ƒcQÉÑjh »æfƒÄæ¡j ¿GÒ÷G øe áYƒª›
É¡à«£YCGh ºgQO áÄÃ â«JCGh »JôéM â∏NOh ,π∏¡àdGh ìôØdG º¡d
»ææµdh ,ICGôŸG ∂∏J â≤∏W ób »`` æfCG ±ô©J âfCG :ÓFÉb k ,ΩÉ`` eEÓd
,ΩCÓd É¡«£©J ¿CG ∑ƒLQCG áÄŸG √ògh ,OƒdƒŸG ≈∏Y á≤ØædÉH Ωõ`` ∏e
πc ™∏£e ™e É¡H πØµJCG ±ƒ°S IOÉY ∂dPh ,É¡æHG ≈∏Y ≥ØæJ »µd
øe ∫GƒæŸG Gòg ≈∏Y äQôªà°SGh ,∂dP ≈∏Y Oƒ¡°T ºàfCGh ,ô`` ¡°T
.ÉgOƒdƒeh ICGôŸG iQCG ¿CG ¿hO
¢SÉædG ÊAÉ`` éa ,OƒdƒŸG ‘ƒ`` J ÚeÉY øe Üô≤j É`` eó©Hh
º∏©jh ,√Qóbh ˆG AÉ°†≤H º`` «∏°ùàdG º¡d ô¡XCG âæµa ,»`` æfhõ©j
»àdG áÑ«°üŸG â`` ∏«îJ »æfC’ ;»æµ∏“ ób Ék ` `ª«¶Y Ék ` `fõM ¿CG ˆG
280
,´ô≤j …QGO ÜÉÑH GPEGh ,‹É«∏dG øe á∏«d ‘h .áeƒ∏µŸG ΩC’G ∂∏àH â∏M
áÄ∏à‡ Iô°U É¡©eh ,ICGôŸG ∂∏àH CÉLÉØJCG »H GPEG ,ÜÉÑdG âëàa ÉeóæYh
É¡ã©ÑJ âæc »àdG ºgGQódG »g √òg :»µÑJ »gh ‹ âdÉ≤a ,º`` gGQódÉH
.»æJÎ°S Éªc ˆG ∑Î°S ,óé°ùŸG ΩÉeEG ™e ô¡°T πc ‹EG
,â°†aQ É`` ¡æµdh ,º`` gGQódG ∂`` ∏J É`` ¡d ™`` LQCG ¿CG â`` dhÉM
øe êhõàJ É¡H GPEÉa ,á`` æ°S ’Eq G »g Éeh .É¡∏«Ñ°S ∫ÉM ‘ â`` °†eh
ˆG íàah ¬JQÉŒ ‘ ¬©e »æcô°TCG π`` °†a ÖMÉ°Uh Qóà≤e π`` LQ

.Ö°ùàMCG ’ å«M øe ¥RôdG ÜGƒHCG Égó©H »∏Y q
áªµ`ëdG
Ée Qó≤H ,∫É«ÿG øe IQP É``¡«a â``°ù«d á©bGh É¡fEG
GPÉªa ,á``dƒLôdGh áeÉ¡``°ûdG øe ÒãµdG A»``°ûdG É``¡«a
!?íFÉ°†ØdG ÜÉë°UCG Éj ¿ƒ∏YÉa ºàfCG
281
ádÉ°SôdG
,Ék ªL Ék ÑM ¬fƒÑëj √DhÉ`` æHCG ¿Éch ,¥RôdG AGQh Ék ` `«©°S ô`` aÉ°S
»àdG ¤hC’G ¬àdÉ°SQ ÜC’G π`` °SQCG óbh ,ΩGÎ`` M’G πc ¬d ¿ƒ`` æµjh
πÑq ≤jo º`` ¡æe óMGh πc ò`` NCG πH ,É`` ¡H Ée GhDhô`` ≤«d É`` gƒëàØj ⁄
¿Éc Iôe πc ‘h ,ÜÉÑMC’G ≈∏ZCG óæY øe É¡fEG :∫ƒ≤jh ,ádÉ°SôdG
‘ ádÉ°SôdG ¿ƒ`` ©°†j ºK ,êQÉÿG øe ±ô`` ¶dG ¿ƒ∏eCÉàj AÉ`` æHC’G
ÉgƒØ¶æ«d ;ô`` NBG ¤EG ÚM øe É¡fƒLôîj Gƒ`` fÉc ,áØ«£b á`` Ñ∏Y
É¡∏°SQCG ádÉ°SQ πc ™e Gƒ∏©a Gòµgh ..á«fÉK Éghó«©jh ÜGÎdG øe
.¿ƒæ°ùdG â°†eh ºgƒHCG
,§≤a óMGh øHG ’EG É¡æe n≥Ñj ⁄ ¬`` Jô°SCG óé«d ÜC’G OÉ`` Yh
?∂eCG øjCG :ÜC’G ¬dCÉ°ùa
∫Ée Éæ©e øµj ⁄h ,ójó°T ¢Vôe É¡HÉ°UCG ó`` ≤d :øH’G ∫Éb
.âJÉªa ,É¡LÓY ≈∏Y ≥Øææd
â∏°SQCG ó≤d ¤hC’G ádÉ°SôdG Gƒ`` ëàØJ ⁄CG ?GPÉŸ :ÜC’G ∫É`` b
.∫ÉŸG øe Gk ÒÑc Ék ¨∏Ñe É¡«a ºµd
?∑ƒNCG øjCGh √ƒHCG ¬dCÉ°ùa ,’ :øH’G ∫Éb
ó©H PEG ,Aƒ`` °ùdG ¥ÉaQ ¢†©H ≈`` ∏Y ±ô©J ó≤d :ø`` H’G ∫É`` b
.º¡©e Ögòa ¬eƒ≤jo h ,¬ë°üæj øe óéj ⁄ »eCG äƒe
282
âÑ∏W »àdG ádÉ°SôdG CGô`` ≤j ⁄CG ?GPÉŸ :∫É`` bh ,ÜC’G Öé©J

?‹Eq G »JCÉj ¿CGh ,Aƒ°ùdG AÉ≤aQ øY ó©àÑj ¿CG É¡«a ¬æe
k ø`` H’G OQ
,ˆÉH ’EG Iƒb ’h ∫ƒM ’ :π`` LôdG ∫Éb ,’ :ÓFÉb
?∂àNCG øjCGh
â∏°SQCG …ò`` dG ÜÉ`` °ûdG ∂`` dP â`` LhõJ ó`` ≤d :ø`` H’G ∫É`` b
.á°SÉ©J ó°TCG ¬©e á°ù«©J ≈gh ,¬æe É¡LGhR ‘ ∑Ò°ûà°ùJ

ÉgÈNCG »àdG ádÉ°SôdG iôNC’G »g CGô≤J ⁄CG :Gk ôFÉK ÜC’G ∫É≤a
.êGhõdG Gò¡d »°†aQh ,ÜÉ°ûdG Gòg ∑ƒ∏°Sh á©ª°S Aƒ°ùH É¡«a
áÑ∏©dG √òg ‘ πFÉ°SôdG ∂∏àH Éæ¶ØàMG ó≤d ,’ :øH’G ∫É`` b
ÉgCGô≤f ⁄ Éæµdh ,É¡∏Ñ≤fh É¡∏ª‚ Ék ªFGóa ,áØ«£≤dG
â°ù©Jh É¡∏ª°T âà°ûJ ∞«ch ,Iô°SC’G ∂∏J ¿CÉ°T ‘ äôµØJ
πH ,É¡H ™`` ØàæJ ⁄h É¡«dEG ÜC’G π`` FÉ°SQ CGô`` ≤J ⁄ É`` ¡fC’ ;É`` ¡JÉ«M
ºK ,É¡«a ÉÃ π`` ª©dG ¿hO É¡«∏Y á¶aÉëŸGh É`` ¡°ùjó≤àH â`` ØàcGh
áÑ∏Y πNGO ´ƒ°VƒŸG ËôµdG ¿BGô`` ≤dG ¤EG ,∞ë°üŸG ¤EG äô¶f
.ÖàµŸG ≈∏Y áØ«£b
AÉæHC’G A’Dƒg πeÉY Éªc ‹q ˆG ádÉ°SQ πeÉYCG »æfEG !»ëjh Éj
»ææµdh ,»Ñàµe ‘ ¬©°VCGh ∞ë°üŸG ≥∏ZCG »æfEÉa ,º¡«HCG π`` FÉ°SQ
283
äôØ¨à°SÉa ,É¡∏c »JÉ«M êÉ¡æe ƒ¡a ,¬`` «a ÉÃ ™ØàfCG ’h √Dhô`` bCG ’

.Gk óHCG √ôégCG ’CG ≈∏Y âeõYh ,∞ë°üŸG âLôNCGh »HQ
áªµ`ëdG
,»HÉéjEG πµ``°ûH ∂dƒM øe çGóMC’G ¤EG ô``¶fG
.É¡dÓ¨à°S’ á°Uôa äƒØJ ’CG ∫hÉMh
284
≥Ñd Ühôg
Ö∏ZCG ≈∏Y á`` ©ØJôe ÖFGô°V Úà«HôY Ú`` àdhO ÚH ó`` LƒJ
,áÑjô°V É¡«∏Y ¢ù«d áYÉ°†H ‘ ¢UÉî°TC’G óMCG ôµØa ,™FÉ°†ÑdG
¬∏≤æjh ,áLGQq O ≈∏Y Ék ª«°SôH Ωƒj πc πªëj CGóÑa ,º«°SÈdG »gh
∑QÉª÷G á£≤f ∫Ó`` N øe ôÁ ¿Éc óbh ,iô`` NC’G á`` dhódG ¤EG
≥«≤ëàdG ó©Hh ,á∏jƒW Ió`` e ôeC’G ôªà°SGh ,¬«a ∂°T ≈`` fOCG ¿hO
êôN ¢üî°ûdG Gòg ¿CG …CG áLGQq O Ωƒj πc Üôq ¡jo ¿Éc ¬fCG ∞°ûàcG
p

.¬Ø°ûc øe Gƒæµªàj º∏a ,∑QÉª÷G ∫ÉLQ ÒµØJ OhóM øY
áªµ`ëdG
∂Jô¶f ô`ù«Z Qƒ`èC’G ∂``«∏Y »``°ü©à°ùJ É`èóæY
.É¡«dEG
285
OhódG
Úæeóª∏d õcôe ‘ Iô°VÉfi AÉ`` ≤dE’ IôJÉcódG óMCG »`` YOo
∫hC’G :Ú`` «LÉLR Ú°VƒM ¬`` ©e ô°†MCÉa ,ô`` ªÿG QGô°VCG ø`` Y
ºK âëÑ°ùa ,AÉ`` ŸG ‘ IOhO ™`` °Vhh ôªN ¬«a ÊÉ`` ãdGh AÉe ¬`` «a
ÚæeóŸG ¤G ô¶f É`` ¡æ«M ,âHGPh â∏∏ëàa ,ô`` ªÿG ‘ É`` ¡©°Vh
‘ …òdG ¿EG ,º©f :ÜGƒ`` ÷G ¿Éµa ?ádÉ°SôdG â∏°Uh πg :Ó`k ` FÉ°S
¤EG ô¶f Qƒ`` àcódG Gòg !≈Ø°ûj »`` µd ;ôªÿG Üô°ûj OhO ¬`` æ£H
ÒµØàdG ¤EG êhô`` ÿG ∫hÉëj ⁄h ,ÒµØàdG ∫Ó`` N øe á`` HôéàdG
.ÚæeóŸÉH ¢UÉÿG
áªµ`ëdG
.IÉfCGh á°SÉ«ch áªµëH ∂dƒM øe ÉjÉ°†b èdÉY
286
ôjõæÿG
¥ô£dG óMCG ‘ Ahó`` ¡H ¬JQÉ«°S Oƒ≤j Ú`` ≤FÉ°ùdG ó`` MCG ¿Éc
,√QÉ°ùe ‘ IQÉ`` «°S ¬eÉeCG äô¡X ICÉ` `éah ,á«æëæŸGh á`` LhOõŸG
ÖMÉ°U √GPÉ`` M É`` ªæ«M ø`` µd ,á`` Hƒ©°üH É`` gOÉØàj ¿CG ´É`` £à°SG
≈∏YCÉH ñô°Uh IQÉ«°ùdG êÉLR íàa √QÉ°ùe ‘ πNO …òdG IQÉ«°ùdG
∂dP â©fh ,á`` ª∏µdG √òg øe πLôdG Ö`` °†Z !zôjõæN{ :¬`` Jƒ°U
ôjõæîH CÉLÉØJ ≈æëæŸG RhÉŒ ¿CG ó©Hh ,äÉØ°üdG íÑbCÉH πLôdG

áª∏c ¢üî°ûdG Gò`` g ôs°ùa ó≤a ,¬H Ωó£°UÉa ≥`` jô£dG ‘ â«e
É¡H ó°ü≤j ôNB’G ¢`` üî°ûdG ¿Éc Éªæ«H ,áª«à°T É¡fCÉH zô`` jõæN{
áé«àædG âfÉµa ,¬«ÑæàdG Gò`` g ÖYƒà°ùj ⁄ ¬æµdh ,πLôdG ¬`` «ÑæJ
.ôjõæÿG ∂dòH Ωó£°UGh ,πLôdG ∂dP ºà°T ¬fCG
áªµ`ëdG
Éeh ∂dƒM ø`è πc ≈∏Y ∂``ªµM ‘ Ék ``«HÉéjEG ø``c
.™ª°ùJ
287
ìƒàØŸG ÜÉÑdG
í`` àa ‘ ¢`` ü°üîàe …QÉ`` g ¬`` ª°SG ¢`` üî°T ∑É`` æg ¿Éc
,ájõ«∏‚E’G ∑ƒæÑdG óMCG øe ∞Xƒe √AÉL ,äÉfGõÿGh ∫ÉØbC’G
:∫Ébh ,…QÉg ∂ë°†a ,ÚàYÉ°S ∫ÓN ¬àfGõN íàØj ¿CG √Gó`` –h
íàa ádhÉfi ‘ …QÉ`` g CGó`` Hh ,≥FÉbO ¢`` ùªN ∫Ó`` N É`` ¡ëàaCÉ°S
øe ¢ùÄj ÚMh ,É¡ëàØj ⁄ ¬æµdh ,ÚàYÉ°S ¥ô¨à°SGh ,á`` fGõÿG
¿Éc ÜÉÑdG ¿C’ ;ÜÉ`` ÑdG íàp Øo a á`` fGõÿG ÜÉH ≈`` ∏Y óæà°SG É`` ¡ëàa
¿CG ∫ÉªàMG …QÉ`` g (ËGOQÉH) ‘ øµj ⁄ PEG ,π`` °UC’G ‘ Ék ` `MƒàØe
IOƒ©dG (ËGOGQÉÑdG º∏Y) ‘ ≈ª°ùJ á£≤f √ògh áMƒàØe ,áfGõÿG
‘ πØW …CG IQÉ¡e ™e ähÉ°ùJ …QÉg IQÉ¡e ¿EG å«M ,ôØ°üdG ¤EG
.≥«°V (ËGOGQÉH) ∫ƒM QƒëªàJ Óa ,áMƒàØŸG äÉfGõÿG íàa
áªµ`ëdG
‘ AóÑdG π``Ñb ¬∏ª©H Ωƒ``≤J É`è ∑É``æg ¿CG ó``cCÉJ
.πª©dG
288
≈∏«dh ¢ù«b
óMCG ‘h ,≈∏«d É¡ª°SG IÉàa Ú°SÉ«dG ¢ù«b ≈Yój ÜÉ°T êhõJ
¬H π°üàJ ¿CG É¡æe Ö∏Wh ,É¡à≤jó°U IQÉjõd ¬àLhR π°UhCG ΩÉjC’G
,¬H â∏°üJG É¡LhôN óYƒe AÉL Éª∏a ,ÉgòNCÉj »µd ;â`` ¡àfG GPEG
¬«∏Y äOôa ,á`` YÉ°S ™HQ ó©H π°üJGh ,∫É`` °üJ’G ‘ ôNCÉJ ¬`` æµd
,ΩÓ°ùdG ºµ«∏Yh :â`` dÉb ,ºµ«∏Y ΩÓ°ùdG :∫Éb ,â«ÑdG á`` ÑMÉ°U
:∫Éb ?∂Jô°†M øe :âdÉb ,≈`` ∏«d º∏cCG øµ‡ âëª°S ƒd :∫É`` b

:∫É≤a ,ÜOC’G π«∏b Éj :Iô°TÉÑe ∫õæŸG áÑMÉ°U âdÉ≤a ,¢ù«b ÉfCG
.≈∏«d êhR Ú°SÉ«dG ¢ù«b ÉfCG ,»àNCG Gk ƒØY
IQƒ°üdG ¿C’ ;Üƒ`` ∏°SC’G Gò`` ¡H ¬«∏Y äOQ â`` «ÑdG á`` ÑMÉ°U
¢ù«b ÚÑ«Ñ◊G IQƒ°U »g É¡H ¢UÉÿG (ËGOQÉÑdG) ‘ IOƒLƒŸG
.É¡à°ùcÉ©e ∫hÉëjh ,åÑ©j π°üàŸG Gòg ¿CG â©bƒJh ,≈∏«dh
áªµ`ëdG
k
.∂eÉµMCG ‘ ÊCÉàdG ΩõdGh ,’ƒéY øµJ ’
289
á£∏¨H ôª©dG ´É°V
äó`` ªàYG »`` °ùfôØdG ÜOC’G ‘ IQƒ`` ¡°ûe á`` °üb ∑É`` æg
¢üî∏àJ ,á∏jƒW Ióe πÑb ¢ùjQÉH ‘ âKóM á«≤«≤M á`` ©bGh ≈∏Y
ΩÉ°SQh (‘ƒ°U) ≈YóJ á∏«ªL áHÉ°T ∑Éæg âfÉc ¬fCG ‘ É¡KGóMCG
¿Éch ,IÒ¨°üdG äGó∏ÑdG ióMEG ‘ CÉ°ûf (∂jôJÉH) ≈Yój Ò¨°U
™«ª÷G ¬d ™bƒJ å«ëH ,º°SôdG ‘ IÒÑc áÑgƒe ∂∏Á (∂jôJÉH)
.¢ùjQÉH ¤EG ÜÉgòdÉH √ƒë°üfh ,Ék bô°ûe ÓÑ≤à°ùe

k
á∏«ª÷G (‘ƒ°U) êhõ`` J øjô°û©dG (∂`` jôJÉH) ≠∏H ÚMh
É`` ª¡MƒªW ¿Éch ,Qƒ`` ædG á`` ª°UÉY ¤EG Ék ` `jƒ°S ÜÉ`` gòdG GQô`` bh
Ék ª«¶Y Ék ` èÉ°SQ (ƒg) í`` Ñ°ü«°S å«M ,á`` jGóÑdG ò`` æe Ék ` `ë°VGh
GCGóHh á∏«ªL á≤°T ‘ Éæµ°S ¢ùjQÉH ‘h ,IQƒ¡°ûe áÑJÉc (»`` gh)
¬«a Éæµ°S …ò`` dG »◊G ‘h ,ΩÉ`` jC’G QhôÃ É`` ª¡aGógCG ¿É`` ≤≤ëj
Ωƒj äGPh ,ô°û©ŸG á`` Ø«£d ,ájôK Ió«°S ≈`` ∏Y (‘ƒ°U) â`` aô©J
±ÉaR πØM Qƒ°†◊ øªãdG ‹ÉZ DƒdDƒd ó≤Y IQÉ©à°SG É¡æe âÑ∏W
.áÁó≤dG É¡Jó∏H ‘
É¡«°UƒJ »`` gh ,ó≤©dG É¡à£YCGh á`` jÌdG Ió`` «°ùdG â`` ≤aGhh
ó©H ó≤©dG ´É`` «°V âØ°ûàcG (‘ƒ`` °U) øµdh .¬`` «∏Y á`` ¶aÉëŸÉH
QÉ`` ¡fG É`` ª«a AÉµ`` ÑdÉH ¢`` û¡Œ äò`` NCÉa ,á`` ≤°ûdG¤EG É`` ª¡JOƒY
GQôb äGQÉ«ÿG áaÉc á©LGôe ó©Hh ,áeó°üdG ôKCG øe (∂jôJÉH)
290
,äÉØ°UGƒŸGh πµ°ûdG ¢ùØf ¬`` d ájÌdG Ió«°ù∏d ójóL ó≤Y AGô`` °T

Gk ÒÑc Ék ¨∏Ñe ÉfGóà°SGh ¿Éµ∏Á Ée πc ÉYÉH ±ó¡dG Gòg ≥`` «≤ëàdh
¤EG √GOÉYCGh Ék ` `≤HÉ£e Gk ó≤Y É`` jÎ°TG áYô°ùHh .á`` °ûMÉa ó`` FGƒØH
øjódG øµdh ,Ëó≤dG Égó≤Y ¬fCG ‘ Ék ≤∏£e ∂°ûJ ⁄ »àdG Ió«°ùdG
∞YÉ°†àJ óFGƒØdGh ,ÒÑc (‘ƒ°U)h (∂jôJÉH) ≈∏Y ¿Éc …ò`` dG
IÒ≤M áaôZ ¤EG Ó≤àfGh ,á`` ∏«ª÷G Éª¡à≤°T ÉcÎa ,QGô`` ªà°SÉH
É¡ª∏M øY (‘ƒ`` °U) â∏îJ Éª¡«∏Y Ée ó`` jó°ùàdh ,Qòb »`` M ‘
.äƒ«ÑdG ‘ áeOÉN πª©J äCGóHh ,Ëó≤dG

k ` ªM πª©j CGóHh º°SôdG ∑Î`` a (∂jôJÉH) É`` eCG
,AÉæ«ŸG ‘ ’É`
É¡«a â`` JÉe ,Ék ` èÉY ø`` jô°ûYh á`` °ùªN ∫É`` ◊G √ò`` g ≈`` ∏Y Ó`` Xh
Ωƒj äGPh ,ìƒª£dG É`` ¡«a ≈°TÓJh ,ÜÉÑ°ûdG É¡«a ´É`` °Vh ΩÓMC’G
Iójó÷G É¡Jó«°ùd äGhGô`` °†ÿG ¢†©H …Î°ûàd (‘ƒ`` °U) âÑgP
:»JB’G QGƒ◊G Éª¡æ«H QGóa ,áÁó≤dG É¡JQÉL äógÉ°T áaOÉ°üŸÉHh
?‘ƒ°U âfCG πg Gk ƒØY -
!!Úæ°ùdG √òg πc ó©H »æ«aô©J ¿CG ¢ûgóŸG øe ,º©f -
GPÉŸh ?∂d çóM GPÉe ,ájQõe ádÉM ‘ øjóÑJ !»¡dEG É`` j -
!?ICÉéa Éªà«ØàNG
ó≤d ?∂æe ¬Jô©à°SG …ò`` dG ó≤©dG ,»Jó«°S Éj ø`` jôcòJCG -
,…ƒHQ ¢Vô≤H Gk ó`` jóL Gk ó≤Y ∂d ÉæjÎ°TÉa ,»`` æe ´É°V
.¬àª«b Oó°ùf ÉædRÉeh
291
Gk ó≤Y ¿Éc ó≤d ?»JõjõY É`` j »æjÈîJ ⁄ GPÉŸ !»¡dEG É`` j -

!!äÉµfôa á°ùªN …hÉ°ùj ’ ,Gk ó∏≤e
áªµ`ëdG
.π◊G ‘ ´hô°ûdG πÑb á∏µ°ûe ∑Éæg ¿CG øe ócCÉJ
292
È≤dG
≈∏Y ¢Uƒ°üd áKÓK º`` ég ÚM Ω1964 ΩÉY äCGóH á`` °üb
Ék ©«ªL º`` ¡∏à≤a ,º`` gOƒLƒd ¬`` ÑæJ …ò`` dG (∑ƒ`` d ∫QÉc) ∫õ`` æe
;(∑ƒd) ídÉ°üd á«°†≤dG â`` fÉc ájGóÑdG òæeh .á«dB’G ¬`` à«bóæÑH
¢Uƒ°ü∏dG ¿CG Ék ≤M’ í°†JG øµdh .'¢ùØædG øY ´ÉaO ∞bƒe ‘ ¬fC’
.(∑ƒd) ºgQÉL ™e ºFGO QÉé°T ≈∏Y GƒfÉch ,IƒNEG GƒfÉc áKÓãdG
IƒYO ∫ÓN øe áÁôé∏d §£N ¬fCÉH ΩÉ©dG AÉYO’G ¬ª¡JG Gòµgh

∑QOCG ÚMh ,ábô°ùdG »YGóH º¡∏àb ºK ,¬dõæŸ áKÓãdG AÉ`` ≤°TC’G
,QÉ¶fC’G øY Ék «FÉ¡f ≈ØàNG √ó°V Ö∏≤æj CGó`` H ™°VƒdG ¿CG (∑ƒd)
.¬«∏Y Qƒã©dG ä’hÉfi πc â∏°ûah
!?≈ØàNG øjCG ¿ƒaô©JCG ,øµdh -
¬àMÉ°ùe RhÉéàJ ’ ,ƒ`` Ñb ‘ ,¬°ùØf ∫õæŸG ‘ ≈ØàNG ó`` ≤d
Ék aƒN ;Ék «FÉ¡f AÉØàN’G ≈∏Y ¬àLhR ™e ≥ØJG PEG ,øjÎe ‘ Gk Î`` e
Éª¡dÉØWCG ø`` Y Éªgô°S AÉ`` ØNEG ≈∏Y É`` ≤ØJG Éªc .ΩGó`` YE’G ø`` e
âJÉe áLhõdG øµdh ,¿GÒ`` é∏d ÈÿG Öjô°ùJ á«°ûN ;QÉ`` ¨°üdG
‘ƒJ ºgódGh ¿CG øjó≤à©e ,O’hC’G Èc ÚM ‘ ,ô¡°TCG IóY ó©H
Ióe √QÉàNG …òdG È≤dG ‘ (∑ƒd) ¢TÉY Gòµgh ,ó«©H øeR òæe
çÓK Ék ≤M’ ¬`` «a âæµ°S ó≤a ∫õæŸG É`` eCG .Ék eÉY ÚKÓKh á`` ©Ñ°S
á°ù∏N êôîj ¿Éc ó≤a (∑ƒd) OƒLƒH É¡æe …CG ô©°ûj ⁄ äÓFÉY
293
,ƒÑ≤dG ÜÉ`` H Ék ≤∏ë Ahó¡H Oƒ`` ©j ºK ,ÜGô°ûdGh ΩÉ`` ©£dG ∫hÉ`` æàd
π©°ùj íÑ°UCGh ,QÉ`` Ñ¨dG AGôL øe ƒHôdÉH Ö`` «°UCG (∑ƒd) ø`` µdh
Ék JƒÑµe ’É©°S
k ójó÷G â«ÑdG ÖMÉ°U ™ª°S á∏«d äGPh ,QGôªà°SÉH
.áWô°ûdG ≈Yóà°SÉa ,¢VQC’G â– øe
,¬«∏Y äÌY ≈àM ,äƒ°üdG â©ÑàJ áWô°ûdG äô°†M ÚMh
:»JB’G QGƒ◊G Éª¡æ«H QGóa
!?Éæg π©ØJ GPÉeh ?âfCG øe -

ÖÑ°ùH ºgÈNCGh) Ék eÉY37 òæe Éæg ¢û«YCG ,∑ƒd »ª°SG -
!(¬FÉØàNG
!?∂FÉØàNG ó©H π°üM GPÉe º∏©J ’CG !»¡dEG Éj -
?π°üM GPÉe ,’ -
ábô°ùd Gƒ££N ÉgO’hCG ¿CÉ` `H ¢Uƒ°ü∏dG IódGh â`` aÎYG -
!!∂JAGÈH Ék ªµM Gk Qƒa »°VÉ≤dG Qó°UCÉa ,∂dõæe
áªµ`ëdG
ΩÉghCGh ¿ƒæXh äÉeƒ∏©e ÖÑ°ùH ∂JÉ«M ™«q °†J ’
.IócDƒe ÒZ
294
á∏°†©ŸG
¬fCG »gh ,∫ƒ≤©∏d IÒ`` fi âdGRÉe äÉ«°VÉjôdG ‘ á`` ∏°†©e
çQE’G ≥jôW ø`` Y ÓªL k 17 ¿ƒ`` µ∏àÁ ∫ÉLQ á`` KÓK ∑É`` æg ¿Éc
,É¡ã∏K ÊÉ`` ãdGh ,É¡Ø°üf ∂`` ∏Á ∫hC’G ¿Éµ`` a ,á`` JhÉØàe Ö`m ` °ùæH
∫hC’G :»JB’Éc ™`` jRƒàdG ¿ƒ`` µj Ö°ùædG Ö°ùMh :É`` ¡©°ùJ å`` dÉãdGh
(3÷17) å∏ãdG ∂∏Á ÊÉãdGh 8^5 = (2÷17) ∞°üædG ∂∏Á
Ghóéj ⁄h 1^89 = (9÷17) ™`` °ùàdG ∂∏Á å`` dÉãdGh 5^67 =

hCG É¡æe …CG íHP ¿hO ,º¡æ«H Éª«a ∫Éª÷G ∂`` ∏J º«°ù≤àd á≤jôW
»HCG øH »∏Y áØ«∏ÿG ¤EG Gƒ`` Ñgòa ,áª°ù≤dG πÑb É¡æe AõL ™`` «H
¿CG ‹ πg : º`` ¡d ∫É≤a ,º¡à∏°†©e πMh ¬`` JQƒ°ûŸ Ö`` dÉW
ÜGô¨à°SG ó©H Gƒ≤aGƒa ?™`` «£≤dG ¤EG ‹ÉªL øe ÓªL k ∞`` «°VCG
áØ«∏ÿG ΩÉ`` bh ,Ó`k ` ªL 18 ∫É`` ª÷G ´ƒ`` ª› QÉ`` °üa !!ó`` jó°T
ÊÉãdGh 9 = (2÷18) ∞`` °üædG ∂∏Á ∫hC’G :»JB’Éc ™`` jRƒàdÉH
= (9÷18) ™°ùàdG ∂∏Á ådÉãdGh 6 = (3÷18) å`` ∏ãdG ∂`` ∏Á
º«°ù≤àdG ó©H »FÉ¡ædG ´ƒ`` ªéŸG ¿CG ´ƒ°VƒŸG ‘ Öjô¨dG ø`` µdh 2
áØ«∏ÿG OÎ°SGh ,¬≤M º¡æe ó`m ` MGh πc òNCÉa !!ÓªL k 17 ¿ƒ`` µj
.(ô°ûY øeÉãdG) ¬∏ªL
áªµ`ëdG
õ«cÎdG §≤a ,πM ¿hO ø`è á∏µ``°ûe ∑Éæg ¢ù«d
.Üƒ∏£ŸG ƒg
295
Ωƒª¡dG
Ék eƒª¡e íÑ°UCGh äÓµ`` °ûŸG ¬«∏Y âÑdÉµJ ÓLQ

k ¿CG ≈`` µëj
k ó`` éj ⁄h ,Ék ` èƒªë
óMCG ¤EG Ö`` gòj ¿CG Qô≤a ,¬`` «a ƒg ÉŸ ÓM
ƒg …òdG º`` ¡dG øe êhô`` î∏d π«Ñ°S ≈`` ∏Y ¬dój ¬`` ∏©d ;AÉ`` ªµ◊G
ó≤d ,º«µ◊G É`` ¡jCG :¬d ÓFÉb ,AÉ`` ªµ◊G óMCG ¤EG Ö`` gòa .¬`` «a
¬d ∫É≤a .?Êó°TQCÉa ,º¡dG øe ¬«a ÉfCG É‡ á∏«M ‹ Éeh ,∂à«JCG
ÚdGDƒ°S ∂dCÉ°SCÉ°S ,πLôdG É¡jCG :¬¡Lh ‘ ô¶f ¿CG ó©H ,º`` «µ◊G
?Éªg Éeh :πLôdG ∫É≤a .Éª¡àHÉLEG ∂æe ójQCG
∂`` ∏J ∂`` ©eh ,É`` «fódG √ò`` g ¤EG â`` ÄLCG :º`` «µ◊G ∫É`` ≤a
∑Îà°S ∑GôJCG :º«µ◊G ∫É≤a .’ ,º¡∏dG :πLôdG ∫Éb ?äÓµ°ûŸG
.’ ,º¡∏dG :πLôdG ∫Éb ?äÓµ°ûŸG ∂∏J ∂©e òNCÉJh ,É«fódG √òg
òNCÉj ’CG ≥«≤M ∂©e Ögòj ødh ,¬H äCp ÉJ ⁄ ôeCG :º«µ◊G ∫É≤a
∑ô¶f øµ«dh ,É«fódG ôeCG ≈∏Y Gk Qƒ`` Ñ°U øc .º¡dG Gòg πc ∂`` æe
.äOQCG Ée ∂`` d øµj ¢VQC’G ¤EG ∑ô¶f ø`` e ∫ƒWCG AÉ`` ª°ùdG ¤EG
.ôWÉÿG Qhô°ùe Qó°üdG ìô°ûæe πLôdG êôN
áªµ`ëdG
’CG ≥``«≤M ∂©e Ö``gòj ø``dh ,¬``H äCp É``J ⁄ ô`èCG{
.zº¡dG Gòg πc ∂æe òNCÉj
296
QÉÑàN’G
GPEG ¬àª∏©e á£°SƒàŸG á`` ∏MôŸG ‘ Ò¨°U ò«ª∏J ∫CÉ°S Ωƒ`` j ‘
.º©æH âHÉLCÉa ?¢ü°ü◊G AÉ¡àfG ó©H É¡©e º∏µàdG ¬fÉµeEÉH ¿Éc
:QGƒ◊G Gòg Éª¡æ«H ¿Éc âbƒdG ¿ÉM ÉeóæYh
?ójôJ GPÉe :áª∏©ŸG
√òg ‘ ≈≤HCG ¿CG ø`` e Ò`` ãµH ≈cPCG ÊCÉ` `H ô©°TCG :ò`` «ª∏àdG

?ájƒfÉãdG á∏MôŸG ¤EG ‹É°SQEG ∂fÉµeEÉH πg ,á∏MôŸG
…òdG á°SQóŸG ôjóe ¤EG ò«ª∏àdG Ö∏W π≤f ∂dP ≈∏Y Ak É`` æH
≥aGhh ,¬JGQób È`` àî«d ;¿Éëàe’ ò«ª∏àdG ´É`` °†NEG √Qhó`` H Qôb
.∂dP ≈∏Y ò«ª∏àdG
?4*3 ºc :ôjóŸG
.ôjóŸG Iô°†MÉj 12 :ò«ª∏àdG
?6*6 …hÉ°ùJ ºc ,Ék æ°ùM :ôjóŸG
.36 :ò«ª∏àdG
?¿ÉHÉ«dG áª°UÉY Ée :ôjóŸG
.ƒ«cƒW :ò«ª∏àdG
297
,á∏Ä°SC’G ìô`` £j á`` YÉ°S ∞°üf ø`` e ÌcCG ô`` jóŸG ô`` ªà°SG
.∫GDƒ°S …CG ‘ Å£îj ⁄ ò«ª∏àdGh
:á∏Ä°SC’G ìôW É¡fÉµeEÉH ¿Éc ¿EG áª∏©ŸG âÑ∏£a
á©HQCG ¬æe óLƒj …òdG A»°ûdG ƒg Ée ‹ πb ,Ék æ°ùM :áª∏©ŸG
?¿ÉæKG ¬æe …óæYh ,Iô≤ÑdG óæY
.áª∏©ŸG Iô°†M Éj ,πLQC’G :ò«ª∏àdG
∫É≤a ,QÉÑàN’G Gò¡d óM ™°Vh ôjóŸG Qôb ó◊G Gòg ó`` æY

≈àM ,ájƒfÉãdG ¤EG ¢`` ù«dh á©eÉ÷G ¤EG ∂∏°SQCG ±ƒ°S :ò`` «ª∏à∏d
.äÉHÉLE’G ™«ªL ‘ äCÉ£NCG ÉfCG
áªµ`ëdG
.ø¶dG »Ä«°S ÉæëÑ°UCG ôª©dG ‘ Éæeó≤J Éª∏c
298
ábó°üdG
π°üa ‘ â`` LôN :∫ƒ≤«a ,¬`` d â∏°üM á°üb π`` LQ ô`` còj
Ö«∏◊G ôuéØjo ™`` «HôdG OÉµj ,Ék ` `fÉª°S »∏HEG iQCG »`` H GPEGh ,™`` «HôdG
ôéØfGh äQq On ¬eCG øe ábÉædG π«°üa ÜÎbG Éª∏µa ,É¡Yhô°V ø`` e
»bÉ«f øe ábÉf ¤EG äô¶æa ,ÒÿGh ácÈdG IÌc øe É¡æe Ö«∏◊G
,∫É◊G Ò≤a ,™Ñ°S äÉs«æHo ¬d ‹ GQk ÉL äôcòJh ,É¡Ø∏N É`` ¡∏«°üah
ˆÉa ,…QÉ÷ É¡∏«°üah ábÉædG √ò¡H øbó°üJC’ ˆGh :â∏≤a o

‹EG ‹Ée ÖMCGh ,|' & % $# " !} :∫ƒ≤j
ÜÉÑdG âbôWh É¡∏«°üah á`` bÉædG √òg äòNCG :∫ƒ≤j ,ábÉædG √ò`` g
¬¡Lh ‘ ìôØdG âjCGôa ,∂d »æe ájóg ÉgòN :â∏bh …QÉL ≈`` ∏Y
Égô¡X ≈∏Y Ö£àëjh É¡æÑd øe Üô°ûj ¿Éµa ,∫ƒ≤j GPÉe …Qój ’
.º«¶Y ÒN l É¡æe √AÉLh ¬©«Ñ«d ;Èµj É¡∏«°üa ô¶àæjh
,¬£ëbh ¬`` aÉØéH ∞`` «°üdG AÉ`` Lh ,™`` «HôdG ≈`` ¡àfG É`` ª∏a
,CÓµdGh AÉŸG øY ¿ƒãëÑj ;¿ƒ∏–ôj hóÑdG CGóHh ¢VQC’G â≤≤°ûJh
:∫ƒMódGh) ,∫ƒMódG ‘ AÉŸG øY å`` ëÑf ∫ÉMôdG ÉfOó°T :∫ƒ≤j
¥ƒa äÉëàa É¡d á«FÉe ¢ùHÉfi ¤EG π`` °UƒJ ¢VQC’G ‘ ôØM »`` g
.(hóÑdG É¡aô©j ¢VQC’G
,Üô°ûf ≈`` àM ;AÉŸG ô`` °†MoC’ ;πMódG Gò`` g ¤EG â`` ∏Nóa
πMódG â– â`` ¡àa ,¿hô¶àæj πMódG êQÉ`` N á`` KÓãdG …O’hCGh
,áKÓKh Úeƒjh Éeƒj k √DhÉæHCG ô¶àfGh ,êhô`` ÿG ≥jôW ±ôYCG ⁄h
299
¢VQC’G â– √ÉJ ¬∏©d ,äÉeh ¬Zód Éfk ÉÑ©K π©d :GƒdÉbh Gƒ°ùÄj ≈àM
‘ É©k ªW ;¬`` cÓg ¿hô`` ¶àæj -ˆÉH PÉ`` «©dGh- Gƒ`` fÉch ,∂`` ∏gh
.çGÒŸG Gƒª°ùbh ,â«ÑdG ¤EG GƒÑgòa ,¥ƒædGh ∫ÉŸG º«°ù≤J
ábÉf ¿hôcòJCG :º¡£°ShCG ∫Éb çGÒŸG ¿ƒª°ù≤j ºg Éªæ«Hh
òNCÉæ∏a ,É¡≤ëà°ùj ’ Gò`` g ÉfQÉL ¿EG ?√QÉ÷ ÉgÉ£YCG »àdG »`` HCG
,É¡∏«°üah ábÉædG ¬`` æe Öë°ùfh ÉfQÉ÷ ¬«£©æa ,Üô`` LCG ÓªL k
,ábÉædG êôNCG :Gƒ`` dÉbh ¬HÉH ¬«∏Y GƒYôbh Ú`` µ°ùŸG ¤EG Gƒ`` Ñgòa
Í∏dÉa ,É¡æÑd øe ió`` ¨JCGh ≈°û©JCG ,‹ ÉgGógCG º`` cÉHCG ¿EG :∫É`` b
,∂d Gk ÒN ábÉædG Éæd óYCG :Gƒ`` dÉ≤a ,ÜGô°ûdGh ΩÉ©£dG øY »`` æ¨jo
ødh ,Iƒ`` æY ¿B’G É¡Ñë°ùæ°ùa ’EGh ,É`` ¡fÉµe π`` ª÷G Gò`` g ò`` Nh
o :GƒdÉb ,ºµ«HCG ¤EG ºcƒµ°TCG :∫Éb ,ÉÄk «°T É¡æe ∂«£©f
,¬«dEG ∂°TG
:GƒdÉb ?…QOCG ’ ⁄h ?äÉ`` e ∞`` «c !?äÉe :∫É`` b ,äÉe ób ¬`` fEÉa
Gòg ¤EG »H GƒÑgPG :∫Éb ,êôîj ⁄h ,AGôë°üdG ‘ ÓM k Op π`` NO
.ºµ∏ªL ójQCG ’h ,ºàÄ°T Ée Gƒ∏©aGh ábÉædG GhòN ºK ,πMódG
‘ƒdG ¬ÑMÉ°U ¬`` «a πNO …òdG ¿Éµ`` ŸG AGQh ¬H GƒÑgP É`` ª∏a
∫õæa ,πMódG êQÉN ¬£HQ ºK ,ák ∏©°T π©°TCGh ÓÑMk ô°†MCGh Ö`` gP
,êôMóàj ôNBGh ¬«a ƒÑëj ¿Éµe ¤EG π°Uh ≈àM √ÉØb ≈∏Y ∞`` Mõj
∞Mõj òNCGh Éæk «fCG ™ª°ùj ¬H GPEGh ,ÜÎ`` ≤J áHƒWôdG áëFGQ º°ûjh
,ÚW ≈∏Y √ój â©bƒa ,¢VQC’G ¢ùª∏àjh ΩÓ¶dG ‘ Ú`` fC’G á«MÉf
øe ´ƒÑ°SCG ó©H ¢ùØæàj »M ƒg GPEÉa ,√ój ™°Vƒa ,π`` LôdG ≈∏Y ºK
,πMódG êQÉ`` N ¬©e ¬LôNCG º`` K ,¬«æ«Y §`` HQh √ôq ` `éa ,´É`` «°†dG
300
âHOh ,√QGO ¤EG ¬H AÉLh ,√ô¡X ≈∏Y ¬∏ªMh √É≤°Sh ôªàdG √É£YCGh
ÊÈNCG :∫Éb ,¿ƒ`` ª∏©j ’ √O’hCGh ,ó`` jóL øe πLôdG ‘ IÉ`` «◊G
?äƒ“ ¿CG ¿hO ¢VQC’G â– ÉYƒÑ°SCk G â«≤H ∞«c ∂«∏Y ˆÉH
»H âÑ©°ûJh πMtódG â∏NO ÉŸ ,Ék Ñ«éY Ék ãjóM ∂KóMCÉ°S :∫Éb
Üô°TCG äòNCGh ,¬«dEG â∏°Uh …òdG AÉŸG ¤EG …hBG :â`` ∏≤a ,¥ô£dG
òNCG ΩÉjCG áKÓK ó©Hh ,»Øµj ’ AÉŸÉa ,ºMôj ’ ´ƒ÷G øµdh ,¬æe
…ôeCG âª∏°S …ÉØb ≈∏Y m≥∏à°ùe ÉfCG Éªæ«Hh ,òNCÉe πc »æe ´ƒ÷G

GPEÉa ,âdóàYÉa ,ÊÉ°ùd ≈∏Y ≥aóàj Í∏H ¢ùMCG »H GPEGh ,ˆG ¤EG
,Ögòj ºK …ƒJQCÉa ,»`` ªa øe ÜÎ≤j ,√GQCG ’ ΩÓ`` ¶dG ‘ AÉ`` fEÉH
,äGôe çÓK Ωƒ`` j πc ΩÓ¶dG ‘ »`` æ«JCÉj AÉfE’G Gò`` g òNCG ó`` bh
?¬YÉ£≤fG ÖÑ°S Ée …QOCG Óa ,™£≤fG Úeƒj òæe øµdh
∑O’hCG øX !âÑé©àd ¬YÉ£≤fG ÖÑ°S º∏©J ƒd :QÉ÷G ∫É≤a
ˆG ∂«≤°ùj ¿Éc »`` àdG ábÉædG Gƒ`` Ñë°Sh ‹EG GhDhÉéa ,â`` e ∂`` fCG
±hô©ŸG ™FÉæ°U{ : ∫Éb óbh ,¬àbó°U πX ‘ º∏°ùŸÉa ,É¡æe
ó≤d ,GhDƒ°ùNG :º`` ¡d ∫Ébh √O’hCG ™`` ªéa ,zAƒ°ùdG ´QÉ`` °üe »`` ≤J
.…QÉ÷ ¬Ø°üfh ,‹ ¬Ø°üf ,ÚØ°üf ‹Ée âª°ùb
áªµ`ëdG
ˆ ≈≤``°S ø`èh ,ˆG ¬©Ñ``°TCG ˆ º``©WCG ø`è
.ˆG √É°ùc ˆ É°ùc øeh ,ˆG √É≤°S
301
ÜQÉ≤dG
,OÓÑdG ó`` MCG ‘ Úª∏°ùŸG AÉ`` ª∏Y øjóë∏ŸG ó`` MCG ió`` –
.G kóYƒe ∂dòd GhOóMh ,¬«∏Y OÒd ;ºgÉcPCG GhQÉàNÉa
.ôNCÉJ ¬æµd ,⁄É©dG ∫ƒ°Uh ™«ª÷G ÖbôJ OóëŸG óYƒŸG ‘h
º∏Y ¬fC’ ;±É`` Nh ºµŸÉY Üôg ó≤d :øjô°VÉë∏d ó`` ë∏ŸG ∫É`` ≤a
AÉæKCG ‘h!¬dEG ¬d ¢ù«d ¿ƒµdG ¿CG ºµd âÑKCGh ,¬«∏Y ô`` °üàfCÉ°S ÊCG
‘ ÉfCGh :∫Éb ºK ,√ôNCÉJ øY QòàYGh º∏°ùŸG ⁄É©dG ô°†M ¬`` eÓc

≈∏Y äô¶àfGh ,ô¡ædG ¬H ÈYCG É`` Hk QÉb óLCG ⁄ ,Éæg ¤EG ≥`` jô£dG
™e â©ªŒ Ö°ûÿG øe ìGƒdCG ô¡ædG ‘ äô¡X ICÉéah ,ÅWÉ°ûdG
ÜQÉ≤dG ÜÎbG ºK ,ÉHk QÉb âëÑ°UCG ≈àM ,ΩÉ¶fh áYô°ùH É¡°†©H
.ºµ«dEG âÄLh ¬àÑcôa ,»æe
íªéàj ∞`` «µa ,¿ƒ`` æ› πLôdG Gò`` g ¿EG :ó`` ë∏ŸG ∫É`` ≤a
∑ôëàj ∞«ch ?ó`` MCG ¬©æ°üj ¿CG ¿hO É`` Hk QÉb í`` Ñ°üjh Ö`` °ûÿG
øY ∫ƒ≤J GPÉªa :∫Ébh ,⁄É`` ©dG º°ùÑàa!?¬côëj øe Oƒ`` Lh ¿hO
!?¬dEG ÓH ÒÑµdG º«¶©dG ¿ƒµdG Gòg ¿EG :∫ƒ≤J âfCGh ,∂°ùØf
áªµ`ëdG
,Ò°ùŸG ≈∏Y ∫ój Ò°ùdGh ,Ò©ÑdG ≈∏Y ∫óJ Iô©ÑdG
∫ój º«¶©dG ¿ƒµdG Gògh ,™fÉ°üdG ≈∏Y ∫óJ á©æ°üdGh
.ôjób ≥dÉN ≈∏Y
302
ºgQódG
ó≤d :¬d âdÉ≤a ,AÉ¡≤ØdG óMCG ¤EG äAÉ`` L ICGôeG ¿CG ≈µëj
Êƒ£©j ⁄ ∫ÉŸG Gƒª°ùb ÉŸh ,ºgQO á`` Äe â°S ∑ôJh ,»NCG äÉ`` e
¿Éc ÉÃQ :É¡d ∫Éb º`` K ,äÉ¶◊ ¬«≤ØdG ôµa !Gk óMGh Ék ` `ªgQO ’EG
.Ék NCG ô°ûY ÉæKGh ¿ÉàæHGh ΩCGh áLhR ∂«NC’
Gòg ¿EG :∫É≤a ,∂`` dòc ƒg ,º©f :âdÉbh ,ICGô`` ŸG â`` Ñé©àa

ƒgh ,∑ôJ Ée øªK ¬àLhõ∏a :∑ƒ`` ª∏¶j ⁄ ºgh ,∂≤M º`` gQódG
400) …hÉ`` °ùj ƒgh ,¿É`` ã∏ãdG ¬`` «àæH’h ,(É`` ªk gQO 75) …hÉ`` °ùj
≈≤Ñàjh ,(ºgQO 100) …hÉ°ùj ƒgh ,≠∏ÑŸG ¢Só°S ¬eC’h ,(ºgQO
òNCÉ«a ,¬àNCG ≈∏Yh ,ô°ûY »æK’G ¬JƒNEG ≈∏Y ´RƒJ (Éªk gQO 25)
âNCÓd ≈≤Ñàjh ,¿ÉªgQO ñCG πµ∏a ,ICGôŸG √òNCÉJ Ée ∞©°V πLôdG
.óMGh ºgQO -âfCG »g »àdG-
áªµ`ëdG
≈∏Y ∑óYÉ``°ùj ájÉæ©H ∫GDƒ``°ùdG ≈``∏Y ∑õ``«côJ
.ádƒ¡°ùH π◊G
303
™FÉ°†dG ∫ÉŸG
k ¿CG ihôj
∫Ébh ,á∏«d äGP áØ«æM ≈HCG ΩÉeE’G ¤EG AÉL ÓLQ
,Ée ¿Éµe ‘ ∫ÉŸG øe É¨k ∏Ñe âæaO á∏jƒW Ióe òæe ,ΩÉeEG Éj :¬`` d
?á∏µ°ûŸG √òg πM ‘ ÊóYÉ°ùJ π¡a ,¿ÉµŸG Gòg â«°ùf »æµdh
∂d óLCG ≈àM ;¬«≤ØdG πªY øe Gòg ¢ù«d :ΩÉeE’G ¬d ∫É≤a
,íÑ°üdG ™∏£j ≈àM uπ°üa ,ÖgPG :¬d ∫Ébh ,á¶◊ôµa ºK ,ÓM k
,πLôdG Ögòa .-¤É©J ˆG AÉ°T ¿EG- ∫ÉŸG ¿Éµe ôcòà°S ∂fEÉa

,IÓ°üdG AÉæKCG ‘h ,Ò`` °üb âbh ó©Hh ,ICÉ` `éah .»∏°üj ò`` NCGh
.√ô°†MCGh ¬«dEG ÖgPh ´ô°SCÉa ,¬«a ∫ÉŸG øaO …òdG ¿ÉµŸG ôcòJ
√ÈNCGh ,áØ«æM ≈HCG ΩÉeE’G ¤EG π`` LôdG AÉL ìÉ`` Ñ°üdG ‘h
ôcòJCÉ°S ÊCG âaôY ∞«c :¬dCÉ°S ºK ,√ôµ°Th ,∫ÉŸG ≈∏Y ÌY ¬`` fCG
!?∫ÉŸG ¿Éµe
,»∏°üJ ∂cÎj ød ¿É£«°ûdG ¿CG âª∏Y ÊC’ :ΩÉeE’G ∫É`` ≤a
!∂JÓ°U øY ∫ÉŸG ôcòàH ∂∏¨°û«°Sh
áªµ`ëdG
øe Qƒ``°üàf É`è ¢``ùµY Ék ``fÉ«MCG π``◊G ¿ƒ``µj ó``b
.∫GDƒ°ùdG
304
áª«µ◊G ICGôŸG
Ö∏£a ,¢SÉædG ‘ Ö`` £Nh ,ÈæŸG É`` eƒj k ôªY ó`` ©°U
¬HÉë°UCGh ˆG ∫ƒ°SQ ¿C’ ;AÉ°ùædG Qƒ¡e ‘ GƒdÉ¨j ’CG º`` ¡æe
ºgôeCG ∂dòd ?ºgQO áÄe ™HQCG ø`` Y AÉ°ùædG Qƒ¡e ‘ Ghó`` jõj ⁄
ÒeCG ∫õf Éª∏a ,ºgQO áÄe ™HQCG ≈∏Y ICGôŸG ¥Gó°U ‘ Ghójõj ’CG
Éj :¢ûjôb ø`` e ICGôeG ¬d âdÉb ,È`` æŸG ≈∏Y ø`` e Ú`` æeDƒŸG
≈∏Y AÉ°ùædG äÉ`` bó°U Ghójõj ¿CG ¢SÉædG â`` «¡f ,ÚæeDƒŸG Ò`` eCG

:¤É©J ˆG ∫ƒb â©ª°S ÉeCG :âdÉ≤a .º©f :∫Éb ?ºgQO áÄe ™`` HQCG
.(ÒãµdG ∫ÉŸG :QÉ£æ≤dG) ?| ) ( '}
,ôªY øe ¬≤aCG ¢SÉædG πc ,∂`` fGôØZ ,º¡∏dG : ∫É`` ≤a
ºµà«¡f âæc ÊEG ,¢SÉædG É`` ¡jCG Éj :∫Ébh ,ÈæŸG ó©°üa ™LQ º`` K
Ée ¬dÉe øe »`` £©j ¿CG AÉ°T øªa ,AÉ`` °ùædG Qƒ`` ¡e ‘ Ghó`` jõJ ¿CG
.π©Ø«∏a ,ÖMCG
áªµ`ëdG
.πWÉÑdG ‘ ∂jOÉ“ øe ÒN ≥◊G ¤EG ∂YƒLQ
305
º«µ◊G áØ«∏ÿG
,≥aôdGh áªµ◊ÉH Ék ahô©e õjõ©dG óÑY øH ô`` ªY ¿Éc

GPÉŸ ,âHCG Éj:¬d ∫Ébh ,¬FÉæHCG óMCG ¬«∏Y πNO ,ΩÉjC’G øe Ωƒj ‘h
‘ â«°ûN Ée ∂fÉµe ÊCG ƒ`` d ˆGƒa !?QƒeC’G ¢†©H ‘ π`` gÉ°ùàJ
.Gk óMCG ≥◊G
ôªÿG ΩP ˆG ¿EÉa ,»æH Éj πé©J ’ :¬`` æH’ áØ«∏ÿG ∫É≤a
πªMCG ¿CG ±ÉNCG ÉfCGh ,áãdÉãdG IôŸG ‘ É¡eôMh ,ÚJôe ¿BGô≤dG ‘

¬«∏Y ºgÈLCG ¿CG ±ÉNCG …CG) √ƒ©aó«a ,á∏ªL ≥◊G ≈∏Y ¢`` SÉædG
.áæàa ¿ƒµàa (√ƒ°†aÒa ,IóMGh Iôe
á°SÉ«°S ø`` °ù◊ ¿CÉªWG ¿CG ó`` ©H Ék «°VGQ ø`` H’G ±ô`` °üfÉa
ø°ùM áé«àf ¬æµdh ,∞`` ©°V øY ¢ù«d ¬«HCG ºµM ¿CG º∏Yh ,¬`` «HCG
.¬æjód ¬ª¡a
áªµ`ëdG
ÚH áªMôdGh ∫ó©dG ¢SÉ``°SCG øe IÉfC’Gh …hÎdG
.¢SÉædG
306
äƒàdG ábQh
-ˆG ¬ªMQ- »©aÉ°ûdG ΩÉ`` eE’G ¤EG ¢SÉædG ¢†©H AÉ`` L Ωƒj äGP
ôµØa ˆG Oƒ`` Lh ≈∏Y Ó`k ` «dO º¡d ô`` còj ¿CG ¬`` æe Gƒ`` Ñ∏Wh
!äƒàdG ábQh ƒg π«dódG :º¡d ∫Éb ºK ,á¶◊
¿ƒµJ ∞«c :Gƒ`` dAÉ°ùJh ,áHÉLE’G √ò`` g øe ¢SÉædG Ö`` é©àa
!?ˆG OƒLh ≈∏Y Ó«dOk äƒàdG ábQh

GPEG øµd ,óMGh É¡ª©W äƒàdG ábQh :»©aÉ°ûdG ΩÉeE’G ∫É≤a
k êôNCG πëædG É¡∏cCG GPEGh ,Gôk ` `jôM êôNCG õ≤dG OhO É`` ¡∏cCG
,Ó°ùY
…òdG øªa ,áÑ«£dG áëFGôdG GP ∂°ùŸG êôNCG »Ñ¶dG É`` ¡∏cCG GPEGh
≥dÉN -¤É©Jh ¬fÉëÑ°S- ˆG ¬fEG !?êQÉîŸG OóYh π`` °UC’G óMh
!º«¶©dG ¿ƒµdG
áªµ`ëdG
.äÉaÓÿG øe GÒãc
k »¡æj π≤©dG ∫ÉªYEG
307
»gÉ°ùdG ¢ùWÉ©dG
,áæ°ùdGh ¿BGô≤dÉH Ék ŸÉYh ,Gk ó¡à› Gk óHÉY ∑QÉÑŸG øH ˆG óÑY ¿Éc

.ôjõ¨dG ¬ª∏Y øe Gƒª∏©à«d ;¢SÉædG øe Òãc ¬°ù∏› ô°†ëj
¢ù£©a ,≥jô£dG ‘ πLQ ™e Ò°ùj ¿Éc ,ΩÉjC’G øe Ωƒj ‘h
âØ∏«d ;∑QÉÑŸG ø`` HG ¬«dEG ô¶æa .ˆG ó`` ªëj ⁄ ¬æµdh ,π`` LôdG
¿CG º∏°ùe πc ≈`` ∏Y áæ°S ¢`` ù£©dG ó`` ©H ˆG ó`` ªM ¿CG ¤EG √ô`` ¶f
.¬Ñàæj ⁄ πLôdG øµdh ,É¡«∏Y ßaÉëj
¿CG ¿hO áæ°ùdG √ò`` ¡H πª©j ¬`` ∏©éj ¿CG ∑QÉÑŸG ø`` HG OGQCÉ` à
∫É≤a ?¢`` ù£Y GPEG ¢ùWÉ©dG ∫ƒ`` ≤j A≈`` °T …CG:¬`` dCÉ°ùa ,¬`` Lôëj
.ˆG ∂ªMôj :∑QÉÑŸG øHG ¬d ∫Éb òFóæY ,ˆ óª◊G :πLôdG
áªµ`ëdG
≈``∏Y »``£©j ’ É`è ≥`àôdG ≈``∏Y »``£©j ˆG ¿EG
.∞æ©dG
308
∫OÉéŸG πLôdG
ΩÉeE’G ¤EG Ú`` dOÉéŸG ó`` MCG Ö`` gP ,ΩÉ`` jC’G ø`` e Ωƒ`` j ‘
øe Ék bƒ∏fl ¢ù«∏HEG ¿ƒµj ∞«c:¬d ∫É`` bh -ˆG ¬ªMQ- »©aÉ°ûdG
!?QÉædÉH ˆG ¬Hò©jh ,QÉædG
k »©aÉ°ûdG ΩÉeE’G ô`` µa
Ú£dG øe á©£b ô°†MCG º`` K ,Ó«∏b
⁄C’G äÉeÓY ¬¡Lh ≈∏Y äô¡¶a ,πLôdG É`` ¡H ±òbh ,±É÷G

.»æà©LhCG ,º©f :∫Éb ?∂à©LhCG πg :¬d ∫É≤a ,Ö°†¨dGh
!?Ú£dG ∂©Lƒjh Ú£dG øe Ék bƒ∏fl ¿ƒµJ ∞«c :»©aÉ°ûdG ∫É≤a
:∂dòc ¿É£«°ûdG ¿CG ∑QOCGh ,ΩÉeE’G √ó°üb Ée º¡ah ,πLôdG Oôj º∏a
.QÉædÉH ¬Hò©j ±ƒ°Sh ,QÉf øe -¤É©J -ˆG ¬≤∏N
áªµ`ëdG
q ’
. oójó◊G ’EG nójó◊G πØj
309
¿ƒæéŸG
øHG ¬«≤ØdG ¢`` ù∏› ¤EG Úµµ°ûàŸG Ú`` °Sƒ°SƒŸG óMCG AÉ`` L
,IÒãc äGôe AÉŸG ‘ ¢ùª¨fCG ÊEG :¬«≤Ø∏d ∫Éb ,¢ù∏L Éª∏a ,π«≤Y
?∂dP ‘ ∂jCGQ Éªa ?’ ΩCG äô¡£J πg :∂°TCG ∂dP ™eh
.IÓ°üdG ∂`` æY â£≤°S ó`` ≤a ,ÖgPG :π`` «≤Y ø`` HG ∫É`` ≤a
?∂dP ∞«ch :¬d ∫Ébh ,πLôdG Öé©àa
:áKÓK øY º∏≤dG ™aQ{ :∫Éb »ÑædG ¿C’:π«≤Y øHG ∫É≤a

.z≠∏Ñj ≈àM »Ñ°üdGh ,ß≤«à°ùj ≈àM ºFÉædGh ,≥«Øj ≈àM ¿ƒæéŸG
?’ ΩCG π°ùàZG πg :∂°ûjh -∂∏ãe - GQk Gôe AÉŸG ‘ ¢`` ùª¨æj øeh
!¿ƒæ› ∂°T ÓH ƒ¡a
áªµ`ëdG
.¬Ñ«dÉ°SCGh ¬bôW ∞∏àîJ êÓ©dG
310
¿ƒYÉ£dG
¤EG ÉÑk gGP , ÜÉ`` £ÿG øH ôªY ÚæeDƒŸG Ò`` eCG êô`` N
¿CG º∏Y ≥jô£dG ‘h .á`` HÉë°üdG ¢†©H ¬©e ¿Éch ,ΩÉ`` °ûdG OÓH
,¢SÉædG øe GÒ`k ` ãc πàbh ,ΩÉ°ûdG ‘ ô°ûàfG ó`` b ¿ƒYÉ£dG ¢`` Vôe
¬d ∫É`` ≤a ,ΩÉ°ûdG ∫ƒ`` NO ø`` e ¬©e ø`` e ™`` æeh ,´ƒ`` LôdG Qô`` ≤a
Qób øe GQk GôaCG : ìGô÷G øH Ió«ÑY ƒHCG π«∏÷G »`` HÉë°üdG
!?ÚæeDƒŸG ÒeCG Éj ˆG

ºK ,Ió«ÑY ÉHCG Éj É¡dÉb ∑ÒZ ƒd :ÚæeDƒŸG ÒeCG ¬«∏Y Oô`` a
k ,±É°VCG
¿CG ƒd âjCGQCG ,ˆG Qób ¤EG ˆG Qób øe ôq Øf º©f :ÓFÉb
´QR É¡H …CG) áÑ«°üN ÉªgGóMEG :¿Éà¡L ¬d Éjk OGh â£Ñg ÓHE k G ∂d
…CG) áÑjóL iôNC’Gh ,(πHE’G É¡«a ≈YôJ ¿C’ í`` ∏°üJ ¢ûFÉ°ûMh
â«YQ ƒd ¢ù«dCG ,(πHE’G É¡«a ≈`` YôJ ¿C’ í∏°üJ ’h ,É`` ¡«a ´QR ’
É¡à«YQ áÑjó÷G ‘ â«YQ ƒdh ,ˆG Qó`` ≤H É¡à«YQ áÑ«°üÿG ‘
!?ˆG Qó≤H
áªµ`ëdG
â°ùªàdG ¿EGh ,∞∏îàj ’ òaÉf √DhÉ``°†bh ˆG Q nóbn
.π∏©dG ôFÉ°ùH â∏∏©Jh π«◊G πc
311
»°VÉ≤dGh áØ«∏ÿG
¢SÉjEG ¬«≤ØdG ¬d Ghô°†ëj ¿CG ¬dÉLQ øe AÉØ∏ÿG óMCG Ö∏W
∂æe ójQCG ÊEG :áØ«∏ÿG ¬d ∫Éb ,¬«≤ØdG ô°†M Éª∏a ,ájhÉ©e øHG
:∫Ébh ,Ö°üæŸG Gòg ¬«≤ØdG ¢†aôa .AÉ°†≤dG Ö°üæe ¤ƒ`` àJ ¿CG
.AÉ°†≤∏d í∏°UCG ’ ÊEG
âfCG :ÉÑk °VÉZ ¬d ∫É≤a ,áØ«∏î∏d ICÉLÉØe ÜGƒ÷G Gòg ¿Éch
ÊCÉH »∏Y âªµM ó≤a ,GPEk G :QƒØdG ≈∏Y ¬«≤ØdG Oôa .¥OÉ°U Ò`` Z
!?∂dP ∞«c :áØ«∏ÿG ¬dCÉ°ùa .í∏°UCG ’
’ ÉfCÉa -∫ƒ≤J É`` ªc -Ék HPÉc âæc ƒd ÊC’ :¬`` «≤ØdG ÜÉ`` LCÉa
í∏°UCG ’ ÊCG ∂`` JÈNCG ó≤a ,Ébk OÉ°U âæc ¿EGh ,AÉ`` °†≤∏d í`` ∏°UCG
.AÉ°†≤∏d
áªµ`ëdG
.±ô°üàdG ø°ùMCGo GPEG πM á∏µ°ûe πµd
312
IAGÈdG ºµM
k äódh ô¡°TCG áà°S ó©Hh ,ICGôeG âLhõJ

¿CG ±hô©ŸGh ,ÓØW
,πª◊G øe ô¡°TCG á©Ñ°S hCG ô¡°TCG á©°ùJ ó©H ó∏J Ée ÉÑk dÉZ ICGô`` ŸG
â∏ªM É¡fCGh ,É`` ¡Lhõd á°ü∏fl øµJ ⁄ ICGôŸG ¿CG ¢`` SÉædG ø`` ¶a
.¬æe É¡LGhR πÑb ,√ÒZ øe
òÄæ«M áØ«∏ÿG ¿Éch ,É`` ¡ÑbÉ©«d ;á`` Ø«∏ÿG ¤EG É`` ghòNCÉa

Év«∏Y ΩÉeE’G GhóLh ,¬«dEG GƒÑgP Éª∏a ¿ÉØY øH ¿ÉªãY
.ÖÑ°ùdG Gò¡d ÉgƒÑbÉ©J ¿CG ºµd ¢ù«d :º¡d ∫É≤a ,√óæY GkOƒLƒe
ˆG ∫Éb ó≤d :º¡d ∫É`` ≤a !?∂dP ∞«ch :√ƒdCÉ°Sh Gƒ`` Ñé©àa
Ióeh π`` ª◊G ¿CG …CG) | / . - ,} :¤É`` ©J
{ z } :¤É`` ©J ∫Ébh .(Gôk ` `¡°T ¿ƒKÓK á`` YÉ°VôdG
,Gk PEG .¿Éàæ°S á`` YÉ°VôdG Ió`` e ¿CG …CG) |~ } |
áà°S ¿ƒµj ¿CG øµÁ πª◊Gh ,Gôk ¡°T ¿hô°ûYh á©HQCG á`` YÉ°VôdÉa
.(§≤a ô¡°TCG
áªµ`ëdG
q …CGôdG áaÉ°üMh áæ£ØdG
.QƒeC’G äÓ°†©e π–
5 AGógEG
7 ∫Ó¡à°SG
13 »°VÉ¨àdG ≥∏N
15 í`«ë°üdG QGô`≤dG
17 Ò¨°U ±ô°üJ
19 ÜGƒcC’G ´GƒfCG
21 ?ÜOC’G ¬ª∏YCG πg
23 IOófi ájhGR øe
25 ÖbGƒ©dG áaô©e
27 ôëÑdG áª‚
28 ÉæJÉ«M
29 Ék ≤Ñd øc
30 π◊Gh á∏µ°ûŸG
32 QGô≤dÉH ∫Ó≤à°S’G
34 âª°üdÉH òr ∏o Jn ’
36 ∞bGƒŸG Ö©°UCG
38 ôr uµa
40 A»°ûdG áª«b
314
42 á≤Ñ°ùŸG AGQB’G
43 πaÉ¨àdG ≥∏o No
45 á∏µ°ûŸG OóM
47 áÑ©∏dG
48 »°üî°ûdG ´ÉÑ£f’G
49 ø¶dG ¢†©H
51 πª©dG ¿É≤JEG
53 ìÉéædG

54 CGƒ°SC’Gh Å«°ùdG
56 IÒ¨°üdG IÓ≤ŸG
57 á∏µ°ûŸG QÉ≤àMG
60 √É«ŸG ôÄHh ¿É°ü◊G
62 ¿É≤JE’G
64 áMQÉ°üŸG
66 π°SÓ°ùdG ó«b
68 »JGP º««≤J
70 ∫ÉªYCG πLQ AÉcP
72 QÉ°ûà°ùŸGh ºæ¨dG »YGQ
74 π°†aC’G ‘ ôµq a
75 ≈ªYC’Gh ¿ÓYE’G
76 Gôk °ùf øµJ ’
78 π©aG ºK ,∑QOCr G
315
79 ¢ùjƒd Úé°S
83 ™«Ñ∏d êGhRCG
85 ºëØdG á∏°S
87 ´óØ°†dG ÖMÉ°U
88 ∂ª°ùdG OÉ«°U
91 ∂∏ãe ¿ƒcCÉ°S
92 á°ùªÿG Ohô≤dG
95 !∂«a Ö«©dG
96 äÓµ°ûŸG ó≤YCG
99 ?¢Sóæ¡e ΩCG ,ôjóe
101 ô`«`µ`Ø`à`∏d áØbh
103 ?≈cPC’G øe
105 !?AGó©°S ºàfCG πg
108 iôNCG ô¶f á¡Lh
110 AGô°û∏d áYÉ°S
112 ¬∏©aCG Ée Gòg
113 ôe …É°T ¢SCÉc
114 áÑbÉ©dG Aƒ°S
116 QGòYC’G äGô°ûY
118 Ò¨°üdG ´óØ°†dG
120 ±hô©ŸG ™æ°U
122 áYÉæ≤dG
316
125 ÒeÉ°ùŸG
127 ≈æ¨dG ¢SÉ«≤e
129 á°TGôØdG IÉ«M øe
131 ?⁄ÉX ΩCG ∫OÉY
133 ∂ª°ùdG
137 A»°T ’ π«ëà°ùŸG
139 ¢Tô≤dG ∑Éª°SCG
142 ôé°†àJ ’
|o n m l k j }

144
146 âaƒ°ShôµjÉe π°SGôe
148 ¢ThóÿG
149 ∂°ù«FQ ≥Ñ°ùJ ’
150 πª©dG ΩóY áÑbÉY
151 !G kó°SCG øc
152 ¢ùª°ûdGh ìÉjôdG
153 OhóM ÓH ¿hôjóe
154 áMƒàØŸG äÉ«MÓ°üdG
155 ∂HÉH ™∏NG
156 ∫ÉªYC’G RÉ‚EG
157 äÉeƒ∏©ŸÉH IOÉ«≤dG
158 ájòMC’G ™FÉH
159 ôjóŸG Öàµe ájô©J
317
161 IOÉ«≤dG ¢SÉ°SCG

162 É«LƒdƒæµàdG IQƒ£°SCG
164 IQÉæŸG ¢SQÉM
165 º«¶©dG Ú°üdG Qƒ°S
166 êÉLódG øgO
168 IòaÉædG
170 QÉ÷G øHGh QÉ°ûæŸG
171 QÉµaC’G Ò«¨J

172 π≤©dG ≈∏Y º°TƒdG
174 á«©aGódG Oƒbh
175 äÓµ°ûŸG ™HÉæe ∞«ØŒ
176 á«°üî°ûdG äÉ°ùª∏dG
177 ájDhôdG ájô≤ÑY
179 Ωr hp Éb
180 …ƒ°ûŸG πª◊G
182 Ò¨°üdGh ôjóŸG
184 ÇOÉÑŸÉH ¿ÉÁE’G
186 ôëÑdG º‚h äƒÑµæ©dG
188 …ófÉZ AGòM
191 áªµ◊Gh º∏◊G
193 ¿ƒcCG øe
197 Ió«°üŸG
318
199 ô``é◊Gh πeôdG

201 ñhô°ûŸG AÉfE’G
203 ô≤°üdG
205 áÑgGôdGh ¢ù≤dG
206 ôµ°ùdG äÉÑM
209 ó«©dG ÜƒK
218 ºr ∏q ©J
220 áëLÉædG äÉª¶æŸG

221 QƒãdGh á£ÑdG
222 ÖFòdGh QÉª◊Gh πÑ∏ÑdG
223 ?ójôJ GPÉe
224 »≤jó°U »æŸBG
225 ¿ÉN õ«µæL ô≤°U
227 áKQÉµdG ÜÉÑ°SCG
228 ?»æÑ– πg
231 »≤«≤◊G ≥jó°üdG
232 Ék MƒàØe Ék HÉH ∑ôJG
233 ôgódG áªµM
235 ∫Éé©à°S’G áÑbÉY
237 ôjó≤àdG ΩóY áÑbÉY
239 ±hô©ŸG ô¨°üà°ùJ ’
242 äÉ«°VÉjôdG ádOÉ©e
319
243 ÅWÉÿG OÉ≤àY’G

244 ?πîHCG Éª¡jCG
245 ÚØXƒŸG Ú«©J
247 QRDƒŸG ô°üædG
248 ≥`jQÉHC’G ¿É`£∏°S
250 ?π°†ØàŸG øe
255 Qƒ«£dG QÉÑàNG
256 AÉLôdG áÑMÉ°U ó«dG

259 Ióé°ùH …ôªY
260 ¿Éæàe’ÉH Qƒ©°T
262 óMCG πÑL øe π≤KCG
263 …ôªY ƒg »àbh
266 Iôjô°†dG
269 QÉØ¨à°S’Gh ICGôŸG
270 QÉØ¨à°S’G áHƒéYCG
271 QÉØ¨à°S’G π°†a
272 ≥jó°üdG
277 áî°†ŸG
279 ±hô©ŸG
281 ádÉ°SôdG
284 ≥Ñd Ühôg
285 OhódG
320
286 ôjõæÿG
287 ìƒàØŸG ÜÉÑdG
288 ≈∏«dh ¢ù«b
289 á£∏¨H ôª©dG ´É°V
292 È≤dG
294 á∏°†©ŸG
295 Ωƒª¡dG
296 QÉÑàN’G

298 ábó°üdG
301 ÜQÉ≤dG
302 ºgQódG
303 ™FÉ°†dG ∫ÉŸG
304 áª«µ◊G ICGôŸG
305 º«µ◊G áØ«∏ÿG
306 äƒàdG ábQh
307 »gÉ°ùdG ¢ùWÉ©dG
308 ∫OÉéŸG πLôdG
309 ¿ƒæéŸG
310 ¿ƒYÉ£dG
311 »°VÉ≤dGh áØ«∏ÿG
312 IAGÈdG ºµM
313 ¢Sô¡ØdG

فن إدارة المواقف

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

فن إدارة المواقف

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

∞bGƒªdG IQGOEG øa

(í«ë°üdG QGô≤∏d ΩÉ¡dEG)

ô°TÉæ∏d áXƒØfi áYÉÑ£dG ¥ƒ≤M

áÑàµe :™jRƒàdG ô°ûæ∏d ô°TÉædG

Ék °†jCG √OÉ`` ÑY ≈`` ∏Y

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

øe Üô≤dÉH ¿ƒ`` Ñ©∏j ∫ÉØWC’G ø`` e ¿ÉàYƒª› ∑É`` æg â`` fÉc

,∫ÉØWC’G áYƒª› πà≤jh ¬d Qô≤e ƒg Éªc Ò°ùj QÉ£≤dG ∑ÎJ ÉeEÉa

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

,á«∏ª©dG º¡JÉ«M ‘ IÒÑc äÉMÉ‚ Gƒ`` ≤≤M ¿CG ó©Hh ,á°SGQódG

øe Gk ÒÑc Ék ≤jôHEG πªëj OÉY ºK ,Ó«∏b

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

á«– ¬«∏Y »`` ≤∏«d ;Ò¨°üdG ¬µ°ûc ó`` æY ∞≤j Ωƒ`` j πc ‘

:∫É≤a ?á«ëàdG ¬«∏Y »≤dCG ¿CG ‘ á°VÉ°†¨dG Éeh :πLôdG ∫É≤a

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

º¡à∏MQ øe GhOÉ`` Y ÉeóæYh ,∞`` jôÿG ‘ ô`` ¨°UC’Gh ,∞`` «°üdG

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

‘ ICGôŸG √ò`` g »æà©bhCG ó`` ≤d :¬°ùØf çóëj ,π`` LôdG ∫É`` b

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

á©°TC’ÉH πª©j RÉ¡L áYÉæ°üH ¿ƒ«fÉHÉ«dG ΩÉ`` b :á∏µ°ûŸG π◊

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

,ôëÑdG ¢VôY ‘ áæ«Ø°S ‘ ¢SÉædG øe áYƒª› ∑Éæg ¿Éc

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

.óMCG ¬H Ωƒ≤j ’ Ö``LGƒdÉH GPEGh (ÖLGƒdÉH Ωƒ≤«``°S …ÒZ)

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

Iô°TÉÑe AGƒ¡dG ≈∏Y ∫GDƒ°S åH ” äÉYGPE’G ióMEG ‘

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

»àdG á∏Ø◊G AÉ¡àfG ó`` ©H É¡LhR A»› áLhõdG äô`` ¶àfG

,â–QG âµ°Sh â«°VÉ¨J ¿EGh ,êGõŸG …ôµ©àe ∫õæŸG ¤EG ™Lôf

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

.™aódG ¢†aQh (¿ƒL) ó©°üa ,ó¡°ûŸG QôµJ ≥MÓdG

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

.¬°ùØf ôeC’G Qôµj Iôe

IóëàŸG äÉj’ƒdÉH É`` Jƒ°ùæe á©eÉL ‘ Ék eÉY ø`` jô°ûY πÑb

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

,¿Éà°ùÑdG ¤EG ≥∏£fGh ,¬°ù«c º¡æe óMGh πc òNCGh ,∂∏ŸG Ö`` ∏W

øé°S ‘ ô¡°TCG áKÓK Ióe ¬©e …òdG ¢ù«µdG ™e º¡æe óMGh πc

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

‘ Gk óZ π©Øæ``°S GPÉe :Qô≤fh Éæ``°ùØfCG ™e ¿B’G ∞``≤f

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

OGôaCG ÚH âjƒ°üJ çó`` ëj å«M ,á∏«d πc ∞∏àîj Ëô`` c ¢ùjB’G

áHôéàdG √òg QGôµJ Qô`` bh ,áfÉ«°üdG ¢Sóæ¡e Öé©J ,É`` ¡côfi

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

√É«ŸG ôÄHh ¿É°ü◊G

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

áÄe ™°ùJh ±’BG á©°ùJ) ¥ô£J øjCG áaô©e ,(¿GQ’hO) ábô£ŸÉH

πµjÉe É¡LhR π°Uh ÉeóæY Gk OQÉH Ék °TO äòNCG ób GQÉ°S âfÉc

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

Q’hO ∞dC’G ô°†MCG πgh :∫É≤a ,¢SÉeƒJ ÉfQÉL ¬fEG :âdÉ≤a

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

πµ``°ûH »JGòdG º``««≤àdG Gò``g π``ãŸ É``æLƒMCG É``e

∫ÉªYCG πLQ AÉcP

‫ﻓﻦ إدارة اﻟﻤﻮاﻗﻒ‬

õjhQõdhôdG »JQÉ«°S ±É≤jEG ™«£à°SCG á©°SGƒdG ∑Qƒjƒ«f áæjóe ‘