Mowa Nienawiści PIS

O wolność wyznawania religii
we współczesnym świecie INSTYTUTU WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI
Przeciwdziałanie przyczynom dyskryminacji

i pomoc prześladowanym na przykładzie chrześcijan
Mowa nienawiści, stereotypy

i uprzedzenia wobec chrześcijan
prezentowane w memach
publikowanych na wybranych
stronach internetowych
Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości,

którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości
Co-financed from the means of the Justice Fund
administered by the Minister of Justice
Spis treści
Wstęp / 3
I. Memy zawarte w grupie facebookowej „Kościół i kłamstwo” / 5
II. Memy zawarte na stronie: „TAK dla chemicznej kastracji duchownych w Polsce” / 97
III. Memy zawarte na stronie „Kościół katolicki – jego koniec jest bliski” / 106
Podział memów / 115
Zakończenie / 117
Bibliografia / 118
Wstęp
Rozwój portali społecznościowych takich jak np. Facebook (dalej FB) pozwolił na spopularyzowa-
nie memów, które z dnia na dzień coraz bardziej stały się szeroko rozumianym środkiem przekazu
pożądanych treści. Mem pierwotnie wrzucony do sieci, jeśli zyska odpowiednią popularność może
pozostać w niej na bardzo długi czas, a uzależnione jest to głównie od wzajemnego przekazywania
go pomiędzy serwerami, tzw. „polubień”, czy udostępnień1.
Współcześnie brakuje jednej wiążącej definicji tego czym jest mem. Ów termin stworzony został
przez brytyjskiego biologa ewolucyjnego Richarda Dawkinsa i w uproszczeniu rozumiany jest jako
jednostka transmisji w kulturze (kulturowy odpowiednik genu)2. I mimo, iż termin ten w głównej
mierze należy do memetyki, a więc teorii zajmującej się procesem ewolucji kulturowej, to jest on nie-
zwykle żywy w cyberprzestrzeni3. Mem internetowy staje się przekaźnikiem teorii memetycznych na
grunt przestrzeni wirtualnej najczęściej pod postacią graficzną4, chociaż nie tylko, gdyż memy mogą
stanowić także swoistą kompozycję złożoną tak ze znaków wizualnych, jak i werbalnych5.
Obecne w wirtualnym świecie memy są dobrym przykładem gatunku, którego powiązanie z innymi
tekstami kultury widoczne są gołym okiem, scalają bowiem w sobie elementy graficzne i tekstowe
przejawiające się w rysunkach, zdjęciach, produkcjach, komentarzach, cytatach etc. Związki wystę-
pujące z memach internetowych nie skupiają się jednak wyłącznie na budowie, ale wynikają z także
z genezy gatunku.
Pierwotnych korzeni memów można doszukiwać się w barokowych emblematach, satyrycznych
grafikach, kolażach, dadaizmie czy też szeroko pojmowanej sztuce pop-artu. Przywołana inklinacja
do baroku przejawia się głównie w świadomej grze z odbiorcą, pozwalającą na różnorodne odczytanie
sensu, zmuszająca niejako do podążania labiryntem odkrywania ukrytego sensu i rozpoznania dzieł
wpisujących się we współczesny kanon kultury. Z całą pewnością memy wymagają, by ich odbiorca
cechował się swoistą wiedzą, orientował się co obecnie stanowi „żywy” temat w kulturze i społeczeń-
stwie, był pomysłowy i potrafił odkryć ukryty na pierwszy rzut oka koncept6.
[1] Por. K. Piskorz, Internet nie śpi, internet reaguje. Memy internetowe jako forma komentarza do bieżących wydarzeń społecznych
i politycznych, w: Zeszyty Prasoznawcze t. 58 (223) 3, s. 651.
[2] Por. tamże.
[3] Por. M. Zaremba, Memy internetowe (2010–2011), w: Media i społeczeństwo: medioznawstwo, komunikologia, semiologia, socjo-
logia memów, media a pedagogika, nr. 2 (2012), s. 61.
[4] Por. K. Piskorz, Internet nie śpi…, art. cyt., s. 651.
[5] Por. J. Iwanicki, Memy internetowe w kulturze popularnej. Charakterystyka zjawiska, w: Humaniora. Czasopismo Internetowe nr 1
(2018) 21, s.67.
[6] Por. I. Burkacka, Intertekstualność współczesnej komunikacji. Memy a teksty kultury. Poznańskie Spotkania Językoznawcze Poznań
Linguistic Forum 32 (2016) s. 76.
Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

4 | M OWA N I E N AW I Ś C I , ST E R E OT Y P Y I U P R Z E D Z E N I A W O B E C C H R Z E Ś C I J A N …
Celem niniejszego raportu jest zaprezentowanie przejawiających się w internecie, za pomocą

memów, przejawów mowy nienawiści, stereotypów i uprzedzeń względem chrześcijan – tak duchow-
nych jak i świeckich oraz wobec Kościoła jako instytucji.
Materiał na potrzeby sporządzenia raportu zaczerpnięty został z portalu społecznościowego Face-
book7 i występujących w nim stron oraz „grup społecznościowych”. Aby mem mógł „zaistnieć” w sieci
(w tym także na FB), koniecznym jest zdobycie popularności. Tę można zyskać tam, gdzie udziela się
duża część ludzi. Grupy oraz strony wykorzystane w raporcie cieszą się następującą popularnością:
• Grupa: „Kościół i kłamstwo” – 804 członków (stan na: 05.06.2019 r.)
• Strona: „TAK dla chemicznej kastracji duchownych w Polsce” – 8,7 tys. polubień (stan na:
12.09.2019 r.)
• Strona: „Kościół katolicki – jego koniec jest bliski” – 7,1 tys. polubień (stan na: 12.09.2019 r.).
Zbieranie materiału załączonego w raporcie odbywało się w terminach: 03.05.2019 r., 05.05.2019 r.,
07.05.2019 r., oraz 03.06.2019 r.
Biorąc pod uwagę fakt, iż w powyższych grupach i stronach umieszczona jest bardzo duża liczba
memów, raport na swoje potrzeby prezentuje wyłącznie te wybrane z nich, odzwierciedlające
w sposób oczywisty przejawy chrystianofobii.
[7] W raporcie prezentowany także za pomocą skrótu: FB

I . M E M Y Z AWA R T E W G R U P I E FAC E B O O KOW E J „ KO Ś C I Ó Ł I K Ł A M ST W O ” | 5
I. Memy zawarte w grupie facebookowej „Kościół i kłamstwo”

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi
1 https://www.facebook.com/pho-
to.php?FBid=845445189164571&-
set=gm.692627371160296&type=3&theater
Dostępny na FB w grupie: „Kościół i kłamstwo”,
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2007847615990770&-
set=a.803233506452193&type=3&theater&i-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
3 https://www.facebook.com/821215178269811/
photos/a.821222281602434/956384001419594/
?type=3&theater&ifg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=131828617990019&-
set=gm.2299036180418998&type=3&the-
ater&ifg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=600111817163412&-
set=gm.2299191663736783&type=3&the-
ater&ifg=1
w dn. 03.05.19 r.


6 https://www.facebook.com/KlubSmolenski2/
photos/a.1706864909543665/23479163787718
45/?type=3&theater&ifg=1
w dn. 03.05.19 r.
7 https://www.facebook.com/AteizmtoPrzy-
szlosc/photos/a.666046453582219/1117079385
145588/?type=3&theater&ifg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2227734630651069&-
set=gm.2298729667116316&type=3&the-
ater&ifg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=2412302865498124&-
set=g.2060405140948771&type=1&theater&i-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2167249596697221&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=2265153883744518&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2265173170409256&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=10214100041871378&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2265530120373561&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=354802762051107&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=2410195512548212&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=599664117208182&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=427606551399254&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=2112171368899866&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2228543763903489&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2112972668819736&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=428046381355271&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2154777031258391&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=2448469735187750&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2375280776090640&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=607412103073421&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=426458464847396&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
28
https://www.facebook.com/pho-
to.php?FBid=1276081049227292&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
29
to.php?FBid=2267004046691677&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=2617246965016927&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
31
to.php?FBid=2429826140370580&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=288046702133684&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=288037775467910&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=10205772965479864&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=1317080088446705&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=2005001363140398&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=598198914021369&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
38
to.php?FBid=364760057476307&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=2304103389865132&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=139765140495257&-
set=p.139765140495257&type=3&theater
w dn. 03.05.19 r. (komentarz do powyższego-
mema)
to.php?FBid=2185302664852028&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=135456007531297&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=775508862849444&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=451359068954874&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=626276701170180&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2204835056218554&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=2204944169540976&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2372964142988970&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2373018869650164&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=2373020652983319&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2160953157326865&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=435536627251038&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=805846279793057&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2302398876702250&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2406975496203547&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=2269721793285843&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2406271676273929&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2406271882940575&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.


to.php?FBid=2405420026359094&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2101334456650224&-
fg=1
w dn. 03.05.19 r.
to.php?FBid=2307209039554567&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2116062831844053&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=1245932552230904&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2214875015248421&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2161009343968493&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2214044938664762&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2214033621999227&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=132439197928961&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2294251373970531&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=451369808953800&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=671866639921794&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=1215269698655517&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=135070494236515&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2359639584066459&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=423448811815028&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2198683973500329&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=423394811557404&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2099850530131950&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=350712549126795&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=591566198030587&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2267584886618271&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2097917960325207&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=1140661556106504&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=10205749440251748&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2143760515915543&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=858861237839631&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=1311503542360635&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2153259168096264&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2153127361442778&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=10205746133809089&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=668540723587719&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2095260070590996&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=421367292023180&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2151842811572565&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=421347618691814&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=10205745175465131&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2267108106876511&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2605130716218284&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=10205745075062621&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2402642533303510&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=851787398500014&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2402642439970186&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=447156422708472&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=129960688102671&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=10205744258402205&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=447038506053597&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=606691149845570&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=795840527468539&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=446997346057713&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2392002470844278&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2391973714180487&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2266417916949564&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=289602871973500&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=10205741288687964&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2092945987489071&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=577742582746569&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2401789980055432&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=129724458126294&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=846626335674551&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2176732315695161&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2139570926112335&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2139570332779061&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2139562999446461&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2139552429447518&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2139545389448222&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2139505126118915&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=421511455072678&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=420263708800205&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2265755230345132&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=275528716669626&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=129614674803939&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=126215461884668&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=393701928137740&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2137879842948110&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2137878666281561&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2137878319614929&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=131043378058735&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=886481978355571&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=125744685265079&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=125744645265083&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2007510702710523&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2089349214515415&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2010845259043708&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=593657731150659&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=125548178618063&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=125548105284737&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=125547971951417&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=125484241957790&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=1137075156465144&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=849111445434276&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=287361548864299&-
set=p.287361548864299&type=3&theater
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=129512061548770&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=2004828002978793&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=444303872993727&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=444300302994084&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=198333417796621&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=124314988740037&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=665414437233681&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=124298862074983&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2263269413927047&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=144358389946170&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=377405026204052&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=123999448771591&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=443730849717696&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=443622233061891&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2279971542093192&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=345605536304163&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=443324493091665&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=417000472433238&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=128695428297100&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=664488693992922&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=429920591118753&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=128286605004649&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=195101471467677&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2080804142036589&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=375047783340615&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=1177537262430107&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2574071206001170&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=374539893391404&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=374536350058425&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=590889021429188&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.
to.php?FBid=2134769696611878&-
fg=1
w dn. 05.05.19 r.


to.php?FBid=1592555287539376&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1592556350872603&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=128788458021080&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=2179073772327055&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2179238595643906&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2179241352310297&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=2179294895638276&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2179485518952547&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2179912038909895&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=129666811266578&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2180577195510046&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=261425467746390&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1597363867058518&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=261595001062770&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=261599441062326&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2182197982014634&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2131452387127437&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=2183197778581321&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=10204735913234206&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2183364961897936&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=2184175395150226&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=133480914218501&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=133481284218464&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=133721377527788&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=133721800861079&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2189091084658657&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=1471479706330703&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2191053361129096&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2191469397754159&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=1473840199427987&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1474715092673831&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1475008055977868&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=891166724416881&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1478594228952584&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2197325950501837&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=2198311577069941&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=10204789980985866&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1860830853983405&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=1483134428498564&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1489590234519650&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2207376002830165&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=206301530048142&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
225
to.php?FBid=1491669584311715&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=10204818307174003&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=2212812282286537&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=10204829364570431&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1497854830359857&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=1500662603412413&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1499057423572931&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1503492076462799&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=1507685166043490&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2220757288158703&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1508086956003311&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=2225869834314115&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2117691134971662&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2117733828300726&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=144729409763631&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1064908847004647&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2228271500740615&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=1516122338533106&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2062314204084500&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2062314517417802&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=2062315450751042&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2063057384010182&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2063344913981429&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=2064349247214329&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2064351933880727&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2128658403874935&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=2128654850541957&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2129495687124540&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2233072996927132&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=160648364834365&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=160650374834164&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=160661384833063&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=160650624834139&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=231502724207315&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=160668441499024&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=2070771619905425&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=1527624437382896&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=163007044598497&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=163006764598525&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=163012454597956&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=163014267931108&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.


to.php?FBid=163015157931019&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.
to.php?FBid=2165521373489518&-
fg=1
w dn. 07.05.19 r.

I I . M E M Y Z AWA R T E N A ST R O N I E : „TA K D L A C H E M I CZ N E J K AST R AC J I D U C H OW N YC H W P O L S C E ” | 97
II. Memy zawarte na stronie: „TAK dla chemicznej kastracji

duchownych w Polsce”
1 https://www.facebook.com/chemicznakastra-
cjaduchownych/photos/a.1523526511007404/2
799544973405545/?type=3&theater
Dostępny na FB na stronie: „TAK dla che-
micznej kastracji duchownych w Polsce”, w dn.
03.06.19 r.
795777527115623/?type=3&theater
03.06.19 r.
794472187246157/?type=3&theater
03.06.19 r.


794586840568025/?type=3&theater
03.06.19 r.
794415200585189/?type=3&theater
03.06.19 r.


794414677251908/?type=3&theater
03.06.19 r.
783447015015341/?type=3&theater
03.06.19 r.
783418485018194/?type=3&theater
03.06.19 r.


722830137743696/?type=3&theater
03.06.19 r.
717945951565448/?type=3&theater
03.06.19 r.
715566708470039/?type=3&theater
03.06.19 r.


714902735203103/?type=3&theater
03.06.19 r.
713550665338310/?type=3&theater
03.06.19 r.
706551322704911/?type=3&theater
03.06.19 r.


707256905967686/?type=3&theater
03.06.19 r.
701965033163540/?type=3&theater
03.06.19 r.
694504397242937/?type=3&theater
Dostępny na FB w grupie: „TAK dla chemicz-
nej kastracji duchownych w Polsce”, w dn.
03.06.19 r.


672241189469258/?type=3&theater
03.06.19 r.
449411191752260/?type=3&theater
Dostępny na FB w grupie: „TAK dla chemicz-
nej kastracji duchownych w Polsce”, w dn.
03.06.19 r.
437873706239342/?type=3&theater
03.06.19 r.


393267210699992/?type=3&theater
03.06.19 r.
373678129325567/?type=3&theater
03.06.19 r.
287143941312320/?type=3&theater
03.06.19 r.


193847967308585/?type=3&theater
03.06.19 r.
176652649028117/?type=3&theater
03.06.19 r.

III. Memy zawarte na stronie „Kościół katolicki – jego koniec jest bliski”
1 https://www.facebook.com/kosciolkatolickije-
go koniecjestbliski/photos/a.465824726910585
/1201871299972587/?type=3&theater
Dostępny na FB na stronie: „Kościół katolicki –
jego koniec jest bliski”, w dn. 03.06.19 r.
/924724271020626/?type=3&theater
/1122349391258112/?type=3&theater

I I I . M E M Y Z AWA R T E N A ST R O N I E „ KO Ś C I Ó Ł K ATO L I C K I – J E G O KO N I E C J E ST B L I S K I ” | 107

/862363497256704/?type=3&theater
/647413512085038/?type=3&theater
/647413398751716/?type=3&theater


/647412792085110/?type=3&theater
/642537935905929/?type=3&theater


/628566277303095/?type=3&theater
/447925822033809/?type=3&theater
/413658978793827/?type=3&theater


/404579419701783/?type=3&theater
/369696023190123/?type=3&theater


/367253613434364/?type=3&theater
/359073210919071/?type=3&theater
/360328434126882/?type=3&theater


/360335974126128/?type=3&theater
/364225027070556/?type=3&theater
/364747313684994/?type=3&theater


/369233929902999/?type=3&theater
/369697333189992/?type=3&theater
/370983993061326/?type=3&theater


/380505642109161/?type=3&theater
/385347201625005/?type=3&theater
Dostępny na FB w grupie: „Kościół katolicki –
/413658825460509/?type=3&theater
Dostępny na FB w grupie: „Kościół katolicki –

P O D Z I A Ł M E M ÓW | 115
Podział memów
Memy występujące w raporcie można podzielić na cztery zasadnicze grupy tematycze:

a) Przedstawiające wierzących jako zacofanych, ciemnych i niepostępowych, kpiąc z nich,
a wiarę przedstawiając jako „przylgnięcie” do czegoś nieistniejącego. W tych memach chodzi
o przekaz zgodnie z którym wierze w Boga odbiera się aspekt racjonalności i intelektualnych
podstaw. Bycie wierzącym w Boga (w optyce twórców tego typu memów), nie jest czymś
z czego można być dumnym, ale powinno wzbudzać poczucie wstydu. Odbiorcy memów
mają mieć przeświadczenie, że bycie wierzącym jest prymitywne i nienowoczesne w dobie
XXI wieku, a w konsekwencji doprowadzające do uwstecznienia i odrzucenia wyników badań
naukowego postępu.
b) Przedstawiające duchownych katolickich jako pedofilii oraz żądnych pieniędzy i władzy
rozpustników – temat pedofilii wśród duchownych w ostatnim czasie jest bardzo żywy. Memy
przedstawiające problem pedofilii wśród duchownych podprogowo zmuszają potencjalnych
odbiorców do przyjęcia, iż pedofilia jest niejako „specjalnością” duchownych. Ponadto, obraz
bogactwa Kościoła i duchowieństwa najczęściej stawiany jest w kontrze do ubogich, głodują-
cych, żebrzących. Interpretacja tejże formy perswazji, ma zbudować w odbiorcy poczucie, iż
jest czymś złym składanie ofiar na tacy, materialne angażowanie się np. w pomoc w utrzymaniu
kościoła lub jego remoncie, gdyż na świecie pozostawionych jest cała rzesza ludzi, którym nikt
nie pomaga, a którzy również potrzebują wsparcia finansowego.
c) Przedstawiające Kościół jako instytucję okłamującą, ogłupiającą i manipulującą ludźmi,
niemającą nic wspólnego z Jezusem Chrystusem – Czołowym argumentem twórców tego
typu memów jest przekonanie odbiorców, iż „współczesny Kościół” w swoim nauczaniu tylko
pozornie nawiązuje do Ewangelii i faktycznej nauki Jezusa Chrystusa. Dąży się do tego, by
w jak najsprawniejszy sposób pomniejszyć autorytet Kościoła jako instytucji, w konsekwencji
doprowadzając do „uwolnienia” przestrzeni publicznej (w tym także szkół) od elementów
nawiązujących do wiary i religii. Za przykład może tu posłużyć lekcja katechezy, która przed-
stawiana jest przez przeciwników Kościoła jako podprogowa indoktrynacja. Podważenie
autentyczności Kościoła i kontynuowania przez niego nauki Chrystusa przy pomocy memów
prowadzi ku uznaniu, iż Kościół to „zbiegowisko” ludzi, którzy praktykują rytualne zabobony,
poddając się jednocześnie manipulacjom stosowanym przez duchownych.
d) Profanujące i ośmieszające święte dla chrześcijaństwa osoby, znaki i symbole – ten rodzaj
memów w sposób bezpośredni uderza w fundamenty wiary chrześcijańskiej oraz jej kult.
Memy tego rodzaju w sposób bezpośredni wyśmiewają, kpią, profanują świętych, osoby,
znaki i symbole związane z chrześcijaństwem. Profanacja i kpienie z osób, znaków i symboli
chrześcijańskich podważa autorytet Kościoła, niszczy jego tożsamość i może rodzić swoiste
„kompleksy” w przyznawaniu się do niego w społeczeństwie.
Przyporządkowanie memów do poszczególnych grup tematycznych:

Poniżej przyporządkowano memy do wymienionych wcześniej grup tematycznych, co pozwala na
ocenę jaka tematyka memów przedstawionych w tym raporcie jest najbardziej popularna.

Tabela 1. Typ i numer mema
Typ Rozdział i nr mema

Przedstawiające wierzących jako zacofa- I: 3, 4, 5, 14, 17, 21, 30, 40, 49, 50, 58, 59, 71, 74, 89, 98, 101, 141, 142, 143,
nych, ciemnych i niepostępowych, kpiąc 166, 173, 178, 186, 189, 200, 201, 207, 209, 213, 214, 217, 222, 231, 232,
z nich, a wiarę przedstawiając jako „przy- 238, 239
lgnięcie” do czegośnieistniejącego. II: 1
III: 2, 14, 20
Memy przedstawiające duchownych kato- I: 7, 8, 10, 15, 18, 19, 20, 23, 25, 28, 29, 31, 34, 37, 38, 47, 48, 54, 56, 62, 63,
lickich jako pedofilii oraz żądnych pienię- 65, 69, 77, 78, 84, 91, 93, 95, 97, 115, 122, 128, 139, 144, 148, 153, 157,
dzy i władzy rozpustników. 162, 170, 176, 179, 181, 184, 191, 192, 193, 194, 196, 197, 198, 199, 202,
204, 208, 212, 215, 219, 220, 224, 226, 227, 228, 229, 230, 233, 234, 233,
237, 240, 241, 243, 244, 245, 247, 251, 252, 260, 263
II: 4, 5, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 20, 21, 23
III: 7, 8, 11, 12, 13, 16, 17, 18, 19, 23, 24
Memy przedstawiające Kościół jako insty- I: 1, 2, 9, 11, 12, 16, 24, 46, 52, 53, 60, 73, 75, 76, 79, 88, 100, 102, 113, 114,
tucję okłamującą, ogłupiającą imanipu- 117, 124, 126, 131, 140, 158, 175, 185, 187, 188, 206, 210, 216, 221, 235,
lującą ludźmi, niemającą nic wspólnego 246, 248, 249, 262
z Jezusem Chrystusem. II: 3, 6, 7, 10, 19, 24
III: 3, 4, 5, 22, 25
Memy profanujące i ośmieszające świę- I: 6, 13, 22, 26, 27, 32, 33, 35, 36, 39, 41, 42, 43, 44, 45, 51, 55, 57, 61, 64,
te dla chrześcijaństwa osoby, znaki i sym- 66, 67, 68, 70, 72, 80, 81, 82, 83, 85, 86, 87, 90, 92, 94, 96, 99, 103, 104,
bole. 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112, 116, 118, 119, 120, 121, 123, 125,
127, 129, 130, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 145, 146, 147, 149, 150,
151, 152, 154, 155, 156, 159, 160, 161, 163, 164, 165, 167, 168, 169, 171,
172, 174, 177, 180, 182, 183, 190, 203, 205, 211, 218, 223, 225, 242, 250,
253, 254, 255, 256, 257, 258, 259, 261, 264, 265, 266, 267
II: 2, 8, 22, 25;
III: 1, 6, 9, 10, 15, 21
Statystycznie powyższy podział prezentuje się następująco:
Tabela 2. Statystyka memów w danej grupie tematycznej.
Jak wynika z z powyższych tabel najbardziej popularne memy są profanujące i ośmieszające święte
dla chrześcijaństwa osoby, znaki oraz symbole, a najmniej memy ukazujące wierzących jako zacofanych,
ciemnych i niepostępowych, kpiące i przedstawiające wiarę jako „przylgnięcie” do nieistniejącego bytu.

Z A KO Ń CZ E N I E | 117
Zakończenie
Występujące w cyberprzestrzeni memy nie tylko wskazują na obecne w społeczeństwie tendencje, ale
również stanowią swoisty mechanizm wytwarzający dodatkową, skierowaną na siebie i odwołującą
się do samej siebie warstwę (cyber)kultury, która niczym płaszcz okrywa kulturę popularną, będącą,
z całą pewnością, źródłem inspiracji dla memów. Pojawiające się w sieci memy dużą popularność
zyskały dzięki portalom społecznościowym, do których bez wątpienia współcześnie zalicza się Face-
book, a które są narzędziem budowania Castellowskiej „sieci”, w której możliwe będzie narzucenie
ludziom odpowiedniego zachowywania się czy postrzegania świata8.
Terminu „mem” nie znajdziemy w polskich aktach prawnych, W orzeczeniach sądowych termin
„mem” pojawił się póki co tylko w jednym opublikowanym orzeczeniu, niemniej jednak, rozpatrywana
przez sąd sprawa nie dotyczyła memu w warstwie merytorycznej, a wyłącznie faktycznej. W tej spra-
wie mem został określony przez sąd „fotomontażem” (wyrok Sądu Najwyższego z 2006 r. sygnatura
akt: III CSK 89/05). Memy ośmieszające chrzescijanstwo często wykorzystują wizerunek konkretnej
osoby np. biskupa, papieża.
W przypadku gdy mem zawiera postać konkretnej osoby fizycznej, powinien mieścić się w ramach
stawianych mu przez prawo9. Wizerunek osoby fizycznej stanowi bowiem jej dobro osobiste, a prawo
do jego rozpowszechniania ściśle łączy się z wyrażoną na to zgodą. Memy ośmieszające chrzescijan,
przedstawiające konkretną osobe mogą wiec zostać uznane za niezgodne z prawem. Od przywołanej
zasady istnieją jednak dwa wyjątki, mianowicie: zgoda nie jest wymagana, gdy wizerunek przedstawia
osobę powszechnie znaną (np. papież, biskup), a utrwalenia jej wizerunku wykonano w łączności z peł-
nieniem przez tę osobę funkcji publicznych, a także w przypadku, gdy osoba stanowi tylko szczegół
większej całości, tak jak ma to miejsce chociażby w przypadku zgromadzeń, imprez masowych bądź
krajobrazu. Oczywiście, również te wyjątki podlegają swoistym ograniczeniom jeśli chodzi przedsta-
wienie wizerunku osoby, chociażby kontekście obraźliwym lub wulgarnym10.
Prześmiewczy charakter memów powoduje, iż bardzo łatwo jest przekroczyć subtelną granicę mię-
dzy dozwoloną „zdrową” satyrą, a chociażby naruszeniem dóbr osobistych osób, które są bohaterami
danego mema11, jak wynika z przedstawionych w tym raporcie memow. Zwiazek miedzy memami
a zakazem wyznawania religi w przyszłości jest dla mnie nieoczywisty.
[8] Por. K. Bakalarski , Memy internetowe satyrą polityczną społeczeństwa sieci, Studia Bobolanum 29 (2018) 2, s. 183.
[9] Por. L. Zawiślak, Memy a prawo autorskie?, w: http://wpwi.pl/opinie/memy-a-prawo-autorskie/ (dostęp: 05.06.2019 r.).
[10] Por. P. Kowalewicz, Czy memy podlegają prawu autorskiemu?, w: https://www.legalnakultura.pl/pl/prawo-w-kulturze/prawo-w-
-praktyce/news/2943,czy-memy-podlegaja-prawu-autorskiemu (dostęp: 05.06.2019 r.).
[11] Por. Za mem pod sąd, w: http://czyscimyinternet.pl/za-mem-pod-sad/# (dostęp: 04.06.2019 r.).

Bibliografia
Bakalarski K., Memy internetowe satyrą polityczną społeczeństwa sieci, Studia Bobolanum 29 (2018) 2, ss. 163–186.
Burkacka I., Intertekstualność współczesnej komunikacji. Memy a teksty kultury. Poznańskie Spotkania Języ-
koznawcze Poznań Linguistic Forum 32 (2016) ss. 75–91.
Fabian E, Mem internetowy jako obosieczny oręż debaty publicznej, w: http://lookreatywni.pl/kategorie/nowe-
-technologie/mem-a-prawo-mem-w-social-media/ (dostęp: 04.06.2019 r.).
Iwanicki J., Memy internetowe w kulturze popularnej. Charakterystyka zjawiska, w: Humaniora. Czasopismo
Internetowe nr 1 (2018) 21, s. 61–80.
Kowalewicz P., Czy memy podlegają prawu autorskiemu?, w: https://www.legalnakultura.pl/pl/prawo-w-kul-
turze/prawo-w-praktyce/news/2943,czy-memy-podlegaja-prawu-autorskiemu (dostęp: 05.06.2019 r.).
Marak K., Mem internetowy: informacja i transformacja w sieci. ss. 1–20, w: https://repozytorium.umk.pl/
bitstream/handle/item/4734/PREPRINT%20Mem.pdf?sequence=1 (dostęp: 04.06.2019 r.). Szkic tekstu:
Memy internetowe: informacja i transformacja w sieci, w: Netlor: Wiedza cyfrowych tubylców, Toruń 2013.
Piskorz K., Internet nie śpi, internet reaguje. Memy internetowe jako forma komentarza do bieżących wydarzeń
społecznych i politycznych, w: Zeszyty Prasoznawcze t. 58 (223) 3 s. 651–658.
Za mem pod sąd, w: http://czyscimyinternet.pl/za-mem-pod-sad/# (dostęp: 04.06.2019 r.).
Zaremba M., Memy internetowe (2010–2011), w: Media i społeczeństwo: medioznawstwo, komunikologia,
semiologia, socjologia memów, media a pedagogika, nr. 2 (2012), s. 60–73.
Zawiślak L., Memy a prawo autorskie?, Wirtulana Polska, 19.02.2018r., http://wpwi.pl/opinie/memy-a-pra-
wo-autorskie/ (dostęp: 05.06.2019 r.).

Mowa Nienawiści PIS

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mowa Nienawiści PIS

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

O wolność wyznawania religii

we współczesnym świecie INSTYTUTU WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Przeciwdziałanie przyczynom dyskryminacji

Mowa nienawiści, stereotypy

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości,

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

Celem niniejszego raportu jest zaprezentowanie przejawiających się w internecie, za pomocą

[7] W raporcie prezentowany także za pomocą skrótu: FB

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

I. Memy zawarte w grupie facebookowej „Kościół i kłamstwo”

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości

l.p Obraz/ mem/ etc. Link / uwagi

Współfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości