Ανατομία - φυσιολογία του οφθαλμού

Α’ Πανεπιστημιακή Οφθαλμολογική Κλινική ΑΠΘ - ΑΧΕΠΑ

Οφθαλμικός κόγχος
Εξωφθάλμιοι βολβοκινητικοί μύες
Άνω ορθός
Κάτω ορθός
Έσω ορθός
Έξω ορθός
Άνω λοξός
Κάτω λοξός
 Δακρυϊκή συσκευή
Εκκριτικό σύστημα Εκφορητικό σύστημα
• Κυρίως δακρυϊκός αδένας • Δακρυϊκό σημείο
• Επικουρικοί δακρυϊκοί αδένες • Άνω+κάτω δακρυϊκό σωληνάριο
• Αδένες Meibomius, Zeiss • Κοινό δακρυϊκό σωληνάριο
• Καλυκοειδή κύτταρα επιπεφυκότα • Δακρυϊκός ασκός
• Ρινοδακρυϊκός πόρος
 Δακρυϊκή στιβάδα
Πάχος 34-35 μm

Στιβάδες:
• Έξω λιπιδική (παράγεται από αδένες Meibomius, Moll, Zeiss)
• Μέση υδαρής (εκκρίνεται από τους κύριους και επικουρικούς δακρυϊκολυς
αδένες)
• Έσω βλεννώδης (εκκρίνεται από καλυκοειδή κύτταρα επιπεφυκότα)

Λειτουργίες:
• Απομάκρυνση υπολειμμάτων επιθηλιακών κυττάρων που αποπίπτουν,
σκόνης κτλ.
• Κύρια πηγή ατμοσφαιρικού οξυγόνου
• Λεία διαθλαστική επιφάνεια
• Αντιβακτηριδιακές ουσίες (λυσοζύμη, β-λυσίνη, λακτοφερρίνη, IgA)
• Διατήρηση υγρής της επιφάνειας, λιπαντική δράση μεταξύ βολβών –
βλεφάρων
• Ενυδάτωση κερατοειδή
 Βλέφαρα

Στιβάδες:
• Δερματική
• Μυική (σφιγκτήρας, ανελκτήρας άνω βλεφάρου, άνω ταρσικός μυς, συσπών το κάτω βλέφαρο
• Ινώδης (ταρσός)
• Βλεφαρικός επιπεφυκότας
 Σκληρός
Πυκνός συνδετικός ιστός με κολλαγόνα ινίδια
• Διατήρηση σχήματος βολβού
• Προάσπιση οφθαλμού
• Πρόσφυση βολβοκινητικών μυών
 Πρόσθιο τμήμα οφθαλμού
Κερατοειδής
Σκληροκερατοειδές όριο
Ίριδα
Ακτινωτό σώμα (ακτινοειδείς προβολές, πριονωτή περιφέρεια, ακτινωτός μυς
Κρυσταλλοειδής φακός
 Κερατοειδής

► Ινώδης ιστός
► Συνέχεται με το σκληρό στο σκληροκερατοειδές όριο
► Η διαφάνεια του οφείλεται στην ειδική διάταξη των κυττάρων και των
κολλαγόνων ινών μέσα σε μια θεμέλια ουσία από όξινους
βλενονοπολυσακχαρίτες, στην απουσία αγγείων και στην κατάσταση σχετικής
αφυδάτωσης του κερατοειδούς
 Ιστολογική υφή κερατοειδούς

Έξι στιβάδες από έξω προς τα έσω

• Επιπολής στρώμα δακρύων
Φίλτρο
• Επιθήλιο βακτηρίων -
• Η μεμβράνη του Bowman απολήξεις
• Στρώμα ή θεμέλια ουσία νεύρων
• Δεσκεμέτειος μεμβράνη
• Ενδοθήλιo

78% νερό
16% κολλαγόνο
(αλυσίδες
πρωτεΐνης)
 Διαστάσεις του κερατοειδή

► Ελλειπτικό σχήμα
► Πρόσθια οριζόντια διάμετρος: 12mm
► Πρόσθια κάθετη διάμετρος: 11mm
► Οπίσθια (έσω) πλευρά – κυκλικό σχήμα, διάμετρος: 11.7mm
► Ακτίνα καμπυλότητας του κεντρικού κερατοειδή στη πρόσθια επιφάνια:
7.8mm στη οπίσθια επιφάνια: 6.5mm
► Κεντρικό πάχος: 0,53mm
► Περιφερικό πάχος: 0,71mm
Αντλίες κερατοειδούς: Ρύθμιση ενυδάτωσης
• Επιθηλιακή
• Ενδοθηλιακή: ενεργητική μεταφορά ύδατος από το στρώμα προς τα έξω
• Ενδοθηλιακό σύστημα αντλίας Na+ / K+ - ATPase

Μεταβολισμός κερατοειδούς: λήψη οξυγόνου από την ατμόσφαιρα διά του

στρώματος των δακρύων, του υδατοειδούς υγρού και των τριχοειδών του
σκληροκερατοειδούς ορίου.

Αιματική άρδευση κερατοειδούς: Στερείται αγγείων. Έμμεση άρδευση από

τριχοειδή του σκληροκερατοειδεούς ορίου.

Διαθλαστική δύναμη κερατοειδούς: 43-48 D

• Κυρτότητα πρόσθιας – οπίσθιας επιφάνειας
• Διαφορά δείκτη διάθλασης αέρα / κερατοειδή και κερατοειδή / υδατοειδούς
υγρού
• Πάχος κερατοειδούς
Νεύρωση κερατοειδούς: Αισθητική
• Από 1ο κλάδο τριδύμου νεύρου μέσω των βραχέων ακτινοειδών νεύρων και
του πρόσθιου ακτινοειδούς νεύρου
• 70-80 κλαδίσκοι διέρχονται το σκληροκερατοειδές όριο και σχηματίζουν 3
δίκτυα: στο στρώμα, στην περιοχή της στιβάδας του Bowman, στο επιθήλιο)
 Ενδοθήλιο

► Βρίσκεται προς τη μεριά του προσθίου θαλάμου σε

επαφή με το υδατοειδές υγρό

► Αποτελείται από ένα στίχο αποπεπλατυσμένων

εξαγωνικών πολυεδρικών κυττάρων (αρμονικά
τακτοποιημένα) που σχηματίζουν το ενδοθηλιακό
μωσαϊκό

► Η σύνδεση των κυττάρων του ενδοθηλίου με την

υποκείμενη δεσκεμέτειο μεμβράνη είναι χαλαρή και
γίνεται με ένα είδος παραλλαγής ημιδεσμοσωμάτων
► Τα κύτταρα μεταξύ τους συνδέονται με ενδο-
εγκολπώσεις και χαλαρές συνδέσεις ενώ στην περιφέρεια
εμφανίζουν maculae occludents, επιτρέποντας την
είσοδο θρεπτικών ουσιών και ύδωρ
► Περίσσεια ύδατος αποβάλλεται με την αντλία του
ενδοθηλίου.
► Τα κύτταρα του ενδοθηλίου είναι πλούσια σε κυτταρικά
οργανίδια (μιτοχόνδρια-υψηλή μεταβολική
δραστηριότητα)
► Δεν διαιρούνται και δεν αναπληρώνονται
 Ίριδα
Το οπτικό διάφραγμα του οπτικού συστήματος
Κόρη: κεντρική οπή στη μέση της ίριδας

• Επιπολής πρόσθια στιβάδα (ινοβλάστες, μελανοκύτταρα, κολλαγόνα ινίδια)

• Στρώμα (σφιγκτήρας κόρης)
• Πρόσθιο επιθήλιο (διαστολέας μυς)
• Οπίσθιο επιθήλιο (χρωστικοφόρα κύτταρα)
Υδατοειδές υγρό
Παράγεται στις ακτινοειδείς
προβολές του ακτινωτού
σώματος
Αποχετεύεται από το
trabeculum προς το σωλήνα
του Schlemm, τα συλλεκτικά
κανάλια και προς τη σκληρική
και επισκληρική φλεβική
κυκλοφορία

•Συμβάλλει στη διατήρηση της

ΕΟΠ
•Συμμετέχει στο μεταβολισμό
κερατοειδούς και φακού
Γωνία προσθίου θαλάμου
 Κρυσταλλοειδής φακός
Περιφάκιο
66% ύδωρ
Φλοιός
33% πρωτεΐνες
Πυρήνας
 Προσαρμογή του φακού στην κοντινή όραση

► Σύσπαση ακτινωτού μυός

► Ελάττωση της τάσης των ινών της ζίννειας ζώνης
► Αύξηση της κυρτότητας πρόσθιας επιφάνειας φακού
► Ελάττωση του βάθους του προσθίου θαλάμου
 Προσαρμογή του φακού για τη μακρινή όραση

► Χάλαση ακτινωτού μυός

► Τάση των ινών της ζίννειας ζώνης
► Τάση περιφακίου
► Αποπλάτυνση κρυσταλλοειδούς φακού
 Υαλοειδές

Υαλουρονικό οξύ
Κολλαγόνες ίνες
Υαλοκύτταρα

4/5 του όγκου του βολβού, 4 ml

Διαφανές μέσο
Απορρόφηση – ανακατανομή δυνάμεων που ασκούνται στους οφθαλμικούς ιστούς
Συνδέεται ισχυρά με την πριονωτή περιφέρεια, με την περιφέρεια της θηλής του
οπτικού νεύρου και την ωχρά.
Αφορίζεται από μεμβράνες (πρόσθια και οπίσθια υαλοειδική)
Αμφιβληστροειδής
Αισθητηριακός χιτώνας

Ιδίως αμφ/δης (νευρικός)

• Έσω αφοριστική μεμβράνη
• Στιβάδα νευρικών ινών
• Στιβάδα γαγγλιακών κυττάρων
• Έσω δικτυωτή στιβάδα
• Έσω κοκκώδης στιβάδα
• Έξω δικτυωτή στιβάδα
• Έξω κοκκώδης στιβάδα
• Στιβάδα φωτοϋποδοχέων
Μελάγχρουν επιθήλιο
Οπτικός δίσκος
Αιμάτωση του αμφιβληστροειδή
Εσωτερικές
στιβάδες από την
ΚΑΑ

ΜΕ και
Φωτοϋποδοχείς
από την
χοριοειδική
κυκλοφορία

Θηλοωχρικός κλάδος σε 15-20%

 Οπτικό νεύρο
• Αποτελείται από τις νευρικές ίνες του αμφιβληστροειδή, που ανακάμπτουν
κατά 90ο αντίστοιχα προς την οπτική θηλή και εξέρχονται από το βολβό του
οφθαλμού
• Οι μήνιγγες περιβάλλουν το οπτικό νεύρο μέχρι το άνοιγμα στο σκληρό
χιτώνα του βολβού

► Οπτικός δίσκος (0.7-1.0 mm)

► Ενδοκογχική μοίρα (30-40 mm)
► Ενδοκαναλική μοίρα (5-10 mm), στερεά
σύνδεση με το περιόστεο
► Ενδοκράνια μοίρα (10-20 mm)
Οι οπτικές ίνες από το ρινικό μισό του
αμφιβληστροειδή συμπεριλαμβανομένου και του
ρινικού μισού της ωχράς διασταυρώνονται με τις
αντίστοιχες ίνες της άλλης πλευράς. Πίσω από το
χίασμα οι οπτικές ίνες συνεχίζουν σαν οπτική
ταινία και καταλήγουν στο σύστοιχο έξω
γονατώδες σώμα.
Ορισμένες ίνες εγκαταλείπουν την οπτική ταινία
και καταλήγουν στον προτετραδυμικό πυρήνα για
το κορικό αντανακλαστικό.
 Οπτικές ακτινοβολίες

Ξεκινούν από τα κύτταρα του σύστοιχου έξω γονατώδους σώματος,

πορεύονται μέσα στη λευκή ουσία του σύστοιχου ημισφαιρίου στον
κροταφικό και βρεγματικό λοβό, γύρω από το κροταφικό κέρας της
πλάγιας κοιλίας και καταλήγουν στην πληκτραία σχισμή.
 Λειτουργία οφθαλμού
Πρόσθιο τμήμα

► Το εισερχόμενο φως προσπίπτει στον κερατοειδή χιτώνα.

► Αφού το φως υποστεί διάθλαση προσπίπτει στην κόρη.

► Η κόρη μεταβάλλοντας το άνοιγμα της, ρυθμίζει το ποσοστό ακτινοβολίας

που μπορεί να εισέλθει χωρίς να προκληθεί βλάβη και το φως προσπίπτει
στον φακό
 Οπίσθιο τμήμα
► Από τον φακό το φως εστιάζεται και το είδωλο δημιουργείται
ακριβώς επάνω στο στρώμα οπτικών νεύρων που απαρτίζουν τον
αμφιβληστροειδή χιτώνα.

► Τα φωτοευαίσθητα κύτταρα (κωνία και ραβδία ) του

αμφιβληστροειδούς , μετατρέπουν το φως σε σήμα.

► Το σήμα διαβιβάζεται μέσω οπτικού νεύρου στο κατάλληλο σημείο

του εγκέφαλου.

► Οπτική αντίληψη της εισερχόμενης ακτινοβολίας.