 Ver 5.

0
त ात् योगी भवाजुन olqnsolqra¼u~½ nsoa¼³~½] oaÿlpk.kwjenZue~A प म सं रण

nsodhijekuUna¼³~½] o`ÿ".ka¼e~½ oUns txn~xq#e~AA

      

गीता प रवार ारा ीम गव ीतेचे ु उ ारण ि क ासाठी
अनु ार, िवसग आिण आघाता ा योगांसिहत साधारणतः होणा या चुकां ाउ ेखांसह
ळठावरआधा रत 
प दश
Learngeeta.com

ॐ ीपरमा ने नम:
' ी' ला 'श+र
् ' वाचावे [' ी' हणू नय]े
ीम गव ीता
' ीम गव ीता' म ये दो ह ं ठकाणी ' ' हल त(अधा) आ ण 'ग' पूण हणावा
अथ प दशोऽ ाय:
'प दशो( ) याय:' म ये 'शो' चे उ ारण द घ करावे ['ऽ' (अव ह) चे उ ारण 'अ' क नय]े
ीभगवानुवाच
ऊ मूलमधः (श्) शाखम्, अ ं(म्) ा र यम्।
छ ांिस य पणािन, य ं(म्) वेद स वेदिवत्॥1॥
‘ऊ व+मूल' असे वाचावे ['उधव' हणू नय]े
' ा +र(व्) ययम्' असे वाचाव,े 'वदे वत्' म ये हल त ‘त्’ हणावा

अध ो (म्) सृता शाखा

गुण वृ ा िवषय वालाः ।
अध मूला नुस तािन
कमानुब ीिन मनु लोके॥2 ॥
'अध( ) चोर ् वम्' असे वाचाव,े ' स+
् ऋता' असे वाचावे [' तुता' हणू नय]े, 'मूला( ) य स( ) तता न' असे वाचावे
'कमा ब( ) धी न' म ये 'धी' द घ हणावा [ व ' ध' हणू नय]े आ ण ' न' व हणावा [द घ 'नी' हणू नय]े

Śrīmadbhagavadgītā - 15th Chapter - Puruṣottamayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - प दश अ ाय - पु षो मयोग 

 न पम ेह तथोपल ते
ना ो न चािदन च स ित ा ।
अ मेनं(म्) सुिव ढमूलम्
अस श ेण ढे न िछ ा॥3॥
' पम( ) यहे' असे वाचाव,े 'तथोप' असे वाचावे ['ततोप' हणू नय]े
'चा दर+न'
् असे वाचावे ['चार द' हणू नय]े, ' त( ) ा' म ये 'ठा' द घ हणावा ['टा' हणू नय]े
' ढे न' असे वाचावे [' ढे न' हणू नय]े, ' छत्+ वा' असे वाचावे [' छतवा' हणू नय]े

ततः (फ्) पदं (न्) त रमािगत ं(म्)

य गता न िनवत भूयः ।
तमेव चा ं(म्) पु षं(म्) प े
यतः (फ्) वृि ः (फ्) सृता पुराणी॥4॥
'त( ) प र+मा ग+त(व्) यम्' असे वाचाव,े ' नवर+त
् ( )ि त' असे वाचावे [' नवति त' हणू नय]े
'तमेव' हणावे [' वमेव' हणू नय]े, ' प े'=' प( ) य'े असे वाचावे [' पधे' हणू नय]े
Learngeeta.com

िनमानमोहा िजतस दोषा

त
अ ा िन ा िविनवृ कामाः ।

ात् योगी भवाजुन

ै िवमु ाः (स्) सुखदःु खस ै:(र् )
ग मूढाः (फ्) पदम यं(न्) तत्॥5॥
'अ( ) या( ) म' म ये 'ध्' आ ण 'त्' हल त हणावे [पूण हणू नय]े
' न्+ ै र+
् व ( ) तास'् असे वाचाव,े 'पद+म(व्) ययन्' असे वाचावे

न त ासयते सूय , न शशा ो न पावकः ।

य ा न िनवत े, त ाम परमं(म्) मम॥6॥
'त( ) भासयते' म ये 'स' पूण हणावा [हल त 'स'् हणू नय]े
'य( ) ग( ) वा' म ये ' ' हल त हणावा, ‘त( ) धाम' म ये 'म' पूण हणावा ['त +दाम' हणू नय]े

ममैवांशो जीवलोके, जीवभूतः (स्) सनातनः ।

मनः (ष्) ष ानी यािण, कृित थािन कषित॥7॥
'ष( ) ा+नीि +या ण' म ये 'नी' द घ हणावे

शरीरं (म्) यदवा ोित, य ा ु ामती रः ।

गृही ैतािन संयाित, वायुग ािनवाशयात्॥ 8॥
'यद+वा( ) नो त' म ये 'द' पूण हणावा, 'य ा( ) युत्+ ामती( ) वरह' असे वाचावे
'सयंा त' म ये ' त' व हणावा, ‘ नवाशयात्' म ये हल त 'त्' हणावे
Śrīmadbhagavadgītā - 15th Chapter - Puruṣottamayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - प दश अ ाय - पु षो मयोग 
 ो ं(ञ्) च ुः (स्) शनं(ञ्) च, रसनं(ङ् ) ाणमेव च।
अिध ाय मन ायं(म्), िवषयानुपसेवते॥9॥
'अ ध( ) ाय' म ये 'ठा' हणावा ['टा' हणू नय]े, ‘ वषया पसवेते' म ये 'प' पूण हणावा
उ ाम ं(म्) थतं(म्) वािप, भु ानं(म्) वा गुणा तम्।
िवमूढा नानुप , प ानच ुषः ॥10॥
'स+
् थतम्' असे वाचावे ['इस+ ् थतम्' हणू नय]े, 'वा प' असे वाचावे ['वापी' हणू नय]े
'भु जानम्' असे वाचावे ['भुजानम्' हणू नय]े, 'प ( ) य ( ) ि त' असे वाचावे ['प य ती' हणू नय]े
यत ो योिगन ैनं(म्), प ा व थतम्।
यत ोऽ कृता ानो, नैनं(म्) प चेतसः ॥11॥
'प( ) यन्+ या( ) म( ) यव( )ि थतम्' असे वाचाव,े 'यत( ) तो( ) यक् ऋता( ) मानो' असे वाचावे
यदािद गतं(न्) तेजो, जग ासयतेऽ खलम्।
य मिस य ा ौ, त ेजो िव मामकम्॥12॥
'यच् +च म स' असे वाचाव,े 'तत्+तेजो' असे वाचाव,े ' व( ) ध' असे वाचावे [' व ध',' व ी' हणू नय]े
गामािव च भूतािन, धारया हमोजसा।
Learngeeta.com

पु ािम चौषधीः (स्) सवाः (स्), सोमो भू ा रसा कः ॥13॥

त
ात् योगी भवाजुन
'च' व हणाव,े ' ता न' म ये व ' न' हणाव,े 'धार+या( ) यह+मोजसा' असे वाचावे
अहं (म्) वै ानरो भू ा, ािणनां(न्) दे हमाि तः ।
ाणापानसमायु ः (फ्), पचा ं(ञ्) चतुिवधम्॥14॥
'पचा( ) य ञ ̖' असे वाचावे ['प चाम्' हणू नय]े
सव चाहं ( म्) िद सि िव ो
म ः (स्) ृित ानमपोहनं( ञ्) च।
वेदै सवरहमेव वे ो
वेदा कृ े दिवदे व चाहम्॥15॥
' द' चे ' ऋ द' असे वाचाव,े 'सव+रहमेव' असे वाचाव,े 'वदेा( ) त+क् ऋ( ) वदे+ वदेव' असे वाचावे
ािवमौ पु षौ लोके, र ा र एव च।
रः (स्) सवािण भूतािन, कूट थोऽ र उ ते॥16॥
' ा वमौ' असे वाचाव,े ' र( )श+चा
् ( ) र' असे वाचाव,े ' ट( ) थो( ) र' म ये 'ट' हणावा ['ठ' हणू नय]े
उ मः (फ्) पु ष ः (फ्), परमा े ुदा तः ।
यो लोक यमािव , िबभ य ई रः ॥17॥
'परमा( ) मे( ) यु+दा ऋत:' म ये ' यु' प हणावा, ' व( ) य' म ये 'य' चे उ ारण प करावे
' बभर+
् य(व्) यय' म ये हल त 'त्' हणावे [पूण 'त' हणू नय]े आ ण 'य' चे उ ारण प करावे
Śrīmadbhagavadgītā - 15th Chapter - Puruṣottamayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - प दश अ ाय - पु षो मयोग 
 य ा रमतीतोऽहम्, अ रादिप चो मः ।
अतोऽ लोके वेदे च, िथतः (फ्) पु षो मः ॥18॥
'य( ) मात्+ र+मतीतोहम्' असे वाचाव,े ' थतः' असे वाचावे [' थथः' हणू नय]े
यो मामेवमस ूढो, जानाित पु षो मम्।
स सविव जित मां( म्) , सवभावेन भारत॥19॥
'मामेव+मस मूढो' म ये 'म' पूण हणाव,े 'जाना त' म ये ' त' व हणावे [द घ 'ती' हणू नय]े
'सव व( ) भज त' असे वाचाव,े 'भारत' म ये 'त' पूण हणावे [हल त 'त्' हणू नय]े
इित गु तमं( म्) शा म्, इदमु ं( म्) मयानघ।
एतद् बुद् ा बु मा ात्, कृतकृ भारत॥2 0॥
'गु +यतमम्' असे वाचाव,े 'बु( ) मान्+ यात्' म ये 'न्' आ ण 'त्' चा उ ार अधा करावा
' त ( ) य ' म ये 'य' चे उ ार प करावे
ॐत िदित ीम गव ीतासु उपिनष ु िव ायां(म्) योगशा े
ीकृ ाजुनसंवादे पु षो मयोगो नाम प दशोऽ ाय:॥
AA ¬ Jho`ÿ".kkiZ.keLrqAA

• ा िठकाणी िवसगाचे उ ार (ख्) िकंवा (फ्) असे ि िह े आहे त, ते 'ख्' िकंवा 'फ्ʼ असे नाहीत, परं तु ां चे उ ारण 'ख्'
आिण 'फ्' सारखे के े जातात.
• जोडा रा ा (दोन ंजन वणाचा संयोग) पूव येणा या रावर आघात (ह ा जोर) दे ऊन उ ारण करावयाचे आहे . ' ' हे िच
आघात द िव ास ेक अव यक वणावर ाव ात आ े आहे . ोका ा खाली उ ारणासाठी गुलाबी रं गात आघाताचे
वण िलिहले आहे त याचा अथ असा नाही की ा वणाना दोन वेळा णावे, तर ांना जोडून ितथे जोर दे ऊन ा वणाचे
उ ारण करावे . हे ता य आहे .
• ंजन आिण राचा संयोग अस ् यास ते जोडा र मान ात येत नाही, ामुळे ां वर आघात सु ा येणार नाही
उदा. - 'ऋ' एक र आहे ामुळे 'िवसृजा हम्' म े 'सृ = स् + ऋ' ा आधी आले ा 'िव' वर आघात येणार नाही. जोडा रा ा
पूव येणा या रावरच आघात दे ात येतो, कोण ाही ंजन िकंवा अनु ारावर नाही. उदा. - 'वासुदेवं(म्) जि यम्' म े ' '
जोडा र असून सु ा पूव अनु ार आ ामुळे ां वर आघात येणार नाही.
• काही िठकाणी रानंतर संयु वण (जोडा र) असेल तरी अपवाद िनयमानुसार आघात िदलेले नाही, जसे की एकच वण दोन वेळा
आ ाने, तीन वण संयु अस ाने, रफार् िकंवा हकार् अस ाने इ ादी. ामुळे जा थानां वर आघात िदलेला नाही ाचा अ ास
आघातािशवाय करावा.

त ात् योगी भवाजुन

Learngeeta.com

गीता प रवार चे सा ह य इतर कोण याह ठकाणी वापर यासाठ पूव परवाणगी घण
े े आव यक आहे.
Śrīmadbhagavadgītā - 15th Chapter - Puruṣottamayoga geetapariwar.org ीम गव ीता - प दश अ ाय - पु षो मयोग 