UNIVERZITET ADRIATIK

Budva
FAKULTET ZA SAOBRAĆAJ, KOMUNIKACIJE I LOGISTIKU
BUDVA

PREDMET: PREVOZ OPASNE ROBE U DRUMSKOM SAOBRAĆAJU

Nastavnik: Dragutin Jovanović

Saradnik u nastavi: Desanka Vlačić

ISPITIVANJE CISTJERNI OD OJAČANIH PRIRODNIH VLAKANA

I VAKUM CISTJERNI ZA PREVOZ
Seminarski rad

STUDENTI: JELENA MILjANIĆ 27/19

SANJA STEVOVIĆ 19/17

BUDVA, april 2020

 SEMINARSKI RAD , JELENA MILJANIC, SANJA STEVOVIC 2020

ADRIATIC UNIVERSITY
BAR MONTENEGRO
FACULTY FOR TRAFFIC, COMMUNICATIONS AND LOGISTICS
BUDVA

SUBJECT: Transport of dangerous goods by road traffic

Teacher: Dragutin Jovanović
Teaching associate: Desanka Vlačić

TESTING OF TANNERS FROM STRENGTHENED NATURAL FIBERS

                                         AND A VACUUM TANK FOR TRANSPORT

Seminar work

STUDENT: JELENA MILjANIĆ 27/19

SANJA STEVOVIC 19/17

BUDVA, April 2020

ii
REZIME

U ovom radu izvršeno je ispitivanje cistjerni od ojačanih prirodnih vlakana i vakum

cistjerni za prevoz opasnih terete.

U radu smo naveli koji materijali se koriste za izradu cistjerni od OPV, njihove
prednosti i mane. Ispitivanje materijala. Konstrukcije cistjerni, ispitivanje ptototipa. Naveli smo
posebne zahtjeve za transport materije sa tačkom paljenja od najviše 60 °C. Prema ADR –u
naveli smo način na koji se obilježavaju cistjerne.

U drugom dijelu rada smo naveli vakum cistjerne za prevoz opasne robe. Naveli smo
od čega se izrađuje, koja je osnovna oprema i način na koji se oprema postavlja kao i
kontrolisanje i ispitivanje vakum cistjerni.

3
 ABSTRACT

In this paper, the cisterns of reinforced natural fibers and the cisterns for the transport of dangerous
goods were tested.

                   In the paper we have stated what materials are used for the production of OPV cisterns, their
advantages and disadvantages. Material testing. Tanks constructions, ptotype test. We have specified
special requirements for the transport of matter with a flash point of not more than 60 ° C. According to
ADR, we have outlined how tankers are marked.

In the second part of the paper we have specified the vacuum tank for the transport of
dangerous goods. We have stated what it is made of, what is the basic equipment and how the
equipment is placed, as well as the control and testing of vacuum tanks.

4
OZNAKE:

Rm = brojčana vrijednost zatezne čvrstoće.

S - koeficijent sigurnost

K0 - faktor koji je povezan sa pogoršanjem svojstva materijala usled puzanja i starenja pod
hemijskim uticajem materije koje se transportuju.

K1 – faktor koji je povezan sa random temperature i termičkim svojstvima smole.

K2 - Faktor koji je povezan sa zamorom materijala

K3 - Faktor koji je povezan sa tehnikom otvrdnjavanja

R - otpornost na smicanje pri savijanju

Q – opterećenje po jedinici dužine koje spoj treba da amortizuje pod gore navedenim statističkim
i dinamičkim opterećenjima.

K– faktor proračunat u skladu sa 6.9.2.5 (ADRII ) za statička i dinamička naprezanja

I – dužina gornjeg laminata.

5
LISTA SKRAĆENICA

Skraćenica Značenje

[ i sl.] i slično

[ itd.] i tako dalje

[ tkz.] takozvani

6
SADRŽAJ

1. UVOD……………………………………………………………………………………………………………….…8

2. ISPITIVANJE CISTIJERNI OD OJAČANIH PLASTIČNIH VLAKANA ......... 9

2.1 MATERIJALI…………………………………………………………………..9
2.2 KONSTRUKCIJA CISTJERNI……………………………………………....10
2.3 POSEBNI ZAHTJEVI ZA TRANSPORT MATERIJE SA TAČKOM
PALJENJA OD NAJVIŠE 60 °C…………………………………………………………………13
2.4 ISPITIVANJE MATERIJALA………………………………………………..13
2.5 ISPITIVANJE PROTOTIPA………………………………………………………………………..14
2.6 KONTROLISANJE CISTJERN……………………………………….............................14
2.7 OBIJEŽAVANJE CISTJERNI………………………………………………………..……………15

3. VAKUM CISTJERNE ZA PREVOZ OPASNIH TERETA………………….……15

3.1 IZRADA…………………….………………………………………………16
3.2 OPREMA……………………………………………………………………16
3.3 KONTROLISANJE I ISPITIVANJE...............................................................16

4. LITERATURA.............................................................................................................17

7
 1. UVOD

Opasne materije su one koje mogu ugroziti zdravlje ljudi, izazvati kontaminaciju životne
sredine ili nanijeti materijalnu štetu, koje imaju opasna svojstva za ljudsko zdravlje i okolinu,
koje su kao takve definisane zakonima, drugim propisima i međunarodnim ugovorima, koje na
osnovu njihove prirode ili svojstava i stanja, a u vezi sa prevozom mogu biti opasne za
bezbjednost ili koje imaju dokazano toksične, nagrizajuće, nadražujuće, zapaljive, eksplozivne ili
radioaktivne posledice. Opasnim materijama smatraju se i sirovine od kojih se proizvode opasne
materije i otpadi ako imaju svojstva opasnih materija.

Transport opasnih materija i predmeta , tzv “opasnih roba”je prema Evropskom sporazumu
o međunarodnom prevozu opasnih roba u drumskom saobraćaju (ADR-u) zabranjen ukoliko se
ne obavlja pod precizno definisanim uslovima . Transport opasnih materija zauzima sve
značajnije mesto u strukturi ukupnog prevoza. Zbog svojstva ovih materij ,njihovim prevozom
povećava se opšta opasnost, sa jedne strane zbog mogućnosti nastajanja saobraćajnih nezgoda, a
sa druge strane zbog ograničenih mogućnosti prilagođavanja ambalaže i vozila kojima se
prevoze opasne materije u cilju sprečavanja njihovog štetnog dejstva. Transportna sredstva
kojima se vrši prevoz opasnih materija moraju biti posebne konstrukcije i moraju odgovarati
uslovima koji su propisani odgovarajućim zakonom.

Pod vec definisanim, odredjenim uslovima transport opasne robe vrši se cistjernama. U
ovom seminarskom radu vršit ćemo ispitivanje cistjerni čija su tela izrađena od ojačanih
plastičnih vlakana, kao i vakum cistjeni za prevoz opasnih materija.

Poglavlje jedan je uvod sa uopštenim činjenicama o opasnim materijama.

Poglavlje dva- Ispitivanjecistjerni od ojačanih prirodnih vlakana, materijali od koji se sastoje, njihove
prednosti i mane. Ispitivanje materijala i prototipa. Kontrilisanje i obilježavanje cistjerni.

Poglavlje tri - VAKUM CISTJERNI ZA PREVOZ OPASNIH MATERIJA,

8
2. ISPITIVANJE CISTIJERNI OD OJAČANIH PLASTIČNIH VLAKANA

Cisterna je telo sa svojom opremom za rukovanje i konstruktivnom opremom i obuhvata

kontejner-cisterne, prenosive cisterne, demontažne i trajno pričvršćene cisterne, kola-cisterne
uključujući cisterne kao delove baterijskih vozila i baterijskih kola, kao i MEGC u skladu sa
zahtevima iz poglavlja 1.2.1 ADR/RID/ADN.”

2.1 MATERIJALI

Prednosti i nedostaci prirodnih vlakana

1. Izvor iz koga se dobijaju vlakna je obnovljiv
2. Relativno niske investicije u proizvodnju vlakana
3. Izvodljiva proizvodnja u manje razvijenim državama
4. U procesu nastanka vlakana, troši se CO2, a dobija O2
5. Moguća je toplotna razgradnja uz dobijanje energije
6. Dobre mehaničke karakteristike i odnos cjena/kvalitet

Nedostaci:
1. Nešto niže mehaničke karakteristike, naročito energija udara (žilavost-duktilost)
2. Apsorpcija vlage - promenljiv kvalitet vlakana
4. Kraći radni vijek
5. Manja otpornost na povišenu temperaturu, pre svega vatru
6. Cjena im varira, s obzirom na prinos

Materijali za izradu cistjerni od OPV: Smola - Mješavina smole mora biti po preporukama
isporučioca.

Smole mogu biti:

1. Nezasićene poliester smole,
2. Epoksi smole
3. Fenolne smole

Temperatura postojanosti smole na toplotu mora biti najmanja 20°C ( standard EN ISO 75-
1:2013)iznad maksimalne radne temperature cistjerne. Ne smije biti manja od 70°C. Materijali
za ojačanje nosećih slojeva moraju se sastojati od odgovarajuće vrste vlakana,kao sto su staklena
9
vuna tipe E ili ECR ( ISO 2078:1993).Za unutrašnje oblogu mogu se koristiti staklena vlakna
tipa C ( ISO 2078:1993).

2.2 KONSTRUKCIJA CISTJERNI

Cistjerne od ojačanih prirodnih vlakana moraju se projektovati i ispitivati tako da
obezbijede kvalitet koji je priznat od strane nadležnih organa , naručito radove laminacije i
zavarivanja termoplastičnih obloga može obavljati samo osoblje koje je kvalifikovano u
skladu sa pravilima priznatim od strane nadležnih organa.

Tijela cistjerni moraju se proizvoditi od ogovarajucih materijala koji su kompatibilni sa

matrijama koje se transportuju, u random temperaturnom opsegu od -40 °C do +50°C , ukoliko
nadležni organ države u kojoj se vrši transport zbog posebnih klimatskih uslova nije utvrdio
drugačiji temperaturni opseg.

Tijela cistjerne sastoji se iz sledeca tri elementa :

1. Unutrašnja obloga
2. Noseći sloj
3. Soljni sloj

Unutrašnja obloga je unutrašnji dio tijela cistjerne koji je projektovan kao prava
prepreka u cilju obezbijedjenja dugoročne otpornosti prema materijama koji se transportuju, kao
i sprečavanja opasnih reakcija sa sadržajem ili stvaranja opasnih jedinjenja,kao i značajnog
slabljenja nosećeg sloja, pri čemu se uzima u obzir difuzija materija kroz unutrašnju oblogu.
Unutrašnja obloga može biti obloga od ojačanih prirodnih vlakana ili termoplastična obloga .

Obloga od prirodno ojačanih vlakana sastoji se od:

 Površinskog sloja ( “gel-coat”)- površinski sloj sa odovarajućim sadržajem smole,ojačan

oblogom koja je kompatibilna sa smolom i sadžajem. Udeo vlakana u masi ovog sloja ne
smije da prelazi 30% a debljina mora da iznosi 0,25 do 0,60mm
 Sloja ili slojeva za ojačavanje, debljine od 2 mm koji sadrži staklenu oblogu ili ubrizgana
vlakna od najmanje 900g/mm, sa masenim sadržajem stakla od najmanje 30%, osim ako
je dokazano da postoji uporediva sigurnost sa manjim sadržajima stakla.

Noseći sloj tijela cistjerne je onaj dio koji ukladu sa 6.9.2.4 do 6.9.2.6 mora biti
posebno projektovan, kako bi izdržao mehanička opterećenja. Ovaj dio se obično sastoji iz
nekoliko slojeva ojačanih vlakana u definisanom smjeru.

10
 Spoljni sloj je dio tijela cistjerne koji je u direktnom kontaktu sa okolinom. On se sastoji
iz sloja sa bogatim sadržajem smole debljine od najmanje 0.2 mm. Kod debljine većih od 0.5
mm mora se koristiti obloga. Ovaj sloj mora imati maseni sadržaj stakla manji od 30% i biti
takvog sastava da može da izdrži uticaje okoline ,naručito povremene kontakte sa materijom
koja se transportuje. Radi zaštite nosećeg sloja od oštećenja usled ultraljubičastog zračenja,
smola mora sadržati punioce ili dodatke.

Tijela cistjerni, njihovi elementi za pričvršćivanje,kao i njegova oprema za rukovanje i

konstrukciona oprema moraju biti projektovani tako da u toku projektovanog vijeka trajanja, bez
gubitka sadržaja (izuzev gasova ),izdrže:

1. Statička i dnamička opterećenja u normalnim uslovima transporta

2. Minimalna opterećenja
Kod pritiska

a) Tijelo cistjerne koje se prazni pod dejstvom sile zemljine teže , a koje ja namjenjeno za
materije čiji pritisak pare na 50°C iznosi najviše 110kPaa( 1,1bar- apsulutni pritisak)
mora se proračunavati na onovu pritiska koji odgovara dvostrukom statičkom pritisku
materije koja se transporzuje , ali najmanje dvostukom statičkom pritisku vode;
b) Tijelo cistjerne sa punjenjem ili pražnjenejem pod pritiskom , za materije čiji pritisak
pare na 50°C iznosi najvise (110kPa-apsulutni pritisak) mora se proračunati na osnovu
pritiska koji odgovara pritisku punjenjaili pražnjenja pomnoženog sa 1,3.

I statičkog opterećenja sopstvenom težinom , izazvanog sadržajem maksimalno dozvoljenje

gustine za vrstu konstrukcije i maksimalnim stepenom punjenja , proračunsko naprezanje σ u
podužnom i obimnom smjeru svakog sloja tijela cistjerne ne smije da prelazi sledeću
vrijednost:

𝜎 ≤ Rm K

Rm = brojčana vrijednost zatezne čvrstoće.

Ispitivanje se vrši najmanje šest puta

K = S × K0 × K1 × K2K3

S - koeficijent sigurnost.
11
K0 - faktor koji je povezan sa pogoršanjem svojstva materijala usled puzanja i starenja pod
hemijskim uticajem materije koje se transportuju.

Odredjuje se : K0 = 1 𝛼 • 𝛽

pri čemu je „α“ factor puzanja , „β“ faktor starenja

K1 – faktor koji je povezan sa random temperature i termičkim svojstvima smole. K- 1,25 –

0,0125 (HDT-70)
K2 - Faktor koji je povezan sa zamorom materijala. Primjenjue se vrijednost 1,75,ukoliko
nije odobrena neka druga vrjednost.
K3 - Faktor koji je povezan sa tehnikom otvrdnjavanja i koji ima vrijednost 1,1 ako se
otvrdnajavanaje vrši prema dokumentovanom i dozvoljenom postupku I 1,5 u ostalim
slučajevima.

Gornji laminati koji se koriste za spojeve , uključujući spojeve dna , zvučnih pregrada i
komaora cistjerne sa tijelom cistjerne moraju biti u stanju sa amortizuju statička i dinamička
opterećenja. Da bi se izbjegle koncentracije naprezanja u gornjem laminatu , primjenjuju se
nagibi sa odnosom uspona od ≤ 1:6. . Otpornost na smicanje izmedju gornjeg laminata i sa
njim povezanih djelova cistjerne ne smije biti manji od :

𝜏 = Ql ≤ 𝜏R K

Pri čemu je:

R - otpornost na smicanje pri savijanju prema standard EN ISO 14125:1998 +
AC:2002+A1:201 (metod tri tačke) sa vrijednošću od najmanji R = 10 N/mm2, ako nema
raspoloživih izmjernih vrijednosti.

Q – opterećenje po jedinici dužine koje spoj treba da amortizuje pod gore navedenim
statističkim i dinamičkim opterećenjima.
K– faktor proračunat u skladu sa 6.9.2.5 (ADRII ) za statička i dinamička naprezanja
I – dužina gornjeg laminata.

Otvori na tijelu cistjerne moraju biti ojačani,kako bise obezbijedili faktor sigurnosti
statičkih i dinamičkih opterećenaj, kao kod samog tijela cistjerne. Njihov broj mora biti što
manji. Kod ovalnih otvora otvor izmedju 2 ose ne smije da bude veći od 2. Pri projektovanju
prirubica i cjevovoda koji su povezani sa tijelom cistjerne dodatno se uzimaju u obzir sile koje
nastaju usled rukovanja i pričvršćivanja zavrtanja. Cistjerna se projektuje tako da bez značajnog
curenja izdrži dejstvo tridesetominutnog opterećenja vjetrom sa svih strana kao što je definisano
zahtjevima oispitivanju.

12
2.3 POSEBNI ZAHTJEVI ZA TRANSPORT MATERIJE SA
TAČKOMPALJENJA OD NAJVIŠE 60 °C

Cistjerne od OPV-a za transport materija sa tačkom paljenja od najviše 60 °C

konstruišu se tako da spriječi nastajanje statističkog elektriciteta izmedju pojedinih sastvanih
djelova i na taj način se izbjegne akumulacija opasnih električih pražnjenja. Vrijednost
električnog otpora površine izmjerena na unutrašnjoj i spoljašnjoj strani tijela cistjerne ne smije
da prelazi 10 9 oma. To se postiže korišćenjem aditiva u smoli ili interlaminarnim provodljivim
slojevima , kao što su mreže od metala ili ugljenih vlakana.Izmjereni električni otpor uzemljenja
ne smije da prelazi 107 oma. Sve komponente tijela cistjerne moraju biti električno povezane ,
medjusobno i sa metallnim djelovima opreme za rukovanje i konstrukcione opreme cistjerne i
vozila. Elektricni otpor između djelova koji se dodiruju ne smije biti veći od 10 oma. Prvo
mjerenje električnog otpora površine i uzemljenja vrši se na svakoj proizvedenoj cistjerni ili
najednom isječku tijela cistjerne. Otpor uzemljenja mjeri se na svakoj cistjerni kao dio
periodičnih ispitivanja.

2.4 ISPITIVANJE MATERIJALA

Za korišćenje smole utvrđuje se izduženje pri kidanju u skladu sa standardom EN ISO 527-
4:1997 ili EN ISO 527-5:2009 i temperature postojanosti oblika na toploti u skladu sa
standardom ENISO 75-1:2013. Osobine se utvrđuju na uzorcima koji su isječeni iz tijela
cistjerni. Prije ispitivanja odstranjuju se eventualno postojeće obloge.

Ispitivanja obuhvataju:

 Debljinu laminantnih slojeva omotača cistjerne i dna cistjerne

 Maseni sadržaj i sastav vlakana za ojačanja , kao i orijentaciju i strukturu u skladu sa
standardom EN ISO 527-4:1997 ili EN ISO 527-5:2009 u smjeru naprezanja. Određuje se
i granica nastajanja naprslina za smolu putem mjerenja emisije zvuka;
 Čvrstoću pri sabijanju i ugib u ispitivannju puzanja savijanjem prema standard EN ISO
14125:998 + A:2002 +A1:2011 u trajanju od 1000 sati, uz korišćenje uzoraka minimalne
širine 50mm i razmaka između oslonaca od najmanje dvadesetsruke debljine zida.

Ispitivanje Hemijske kompatibilnost i mora obuhvatati sve aspekte komaptabilnosti materijala

tijela cistjerene i njegove opreme sa materijama koje se transportuju , uključujući hemisko
oštećenje tijela cistjerne , kritične reakcije izazvane sadržajem i opasne reakcije jednog i drugog.

 Da bi se utvrdilo oštećenje tijela cistjerne , uzorci uzeti iz tijela cistjerne ,uključujuci

postojeće obloge sa varaovima, podvrgavaju se ispitivanju hemiske kompatabilnosti
prema standardu EN 977:1997 u trajanju od 1000 sati na 50 C.U poređenju sa uzorcima
koji nisu bili izloženi opterećenju , smanjenje čvrstoće i modula elestičnosti izmjereno u
ispitivanju savijanjem u skladu sa standardom EN 978:997 ne smije da bude veće od
25%. Naprsline i mjehuri nisu dozvoljeni.
13
  Potvrđeni i dokumentovani podaci o pozitivnim iskustvima u pogledu kompatabilnosti
predmetnog sadržaja za punjena sa materijalima tijela cistjerne sa kojima dolaze u
kontakt u odnosu na navedene temperature , vremenske periode i druge značajne uslove
eksploatacije.
 Tehnički podaci prihvaćeni od stane nadležnih organa.

2.5 ISPITIVANJE PROTOTIPA

Prtototip se ispituje na usaglašenost na specifikacijpm tipa konstrukcije. To uključuje

vizuelno kontrolisanje unutrašnjosti i spoljašnjosti i mjerenje osnovnih dimenzija.
Prototip koji je opremljen mjernim trakama na svim mjestima za koje je potrebno upoređivanje
sa proračunom izlaže se sledećim opterećenjima , izduženja koja pri tom nastaju :

1. Punjenje vodom do masksimalno dozvoljenog stepena punjenja .

2. Punjenja vodom do maksimalno dozvolejnog stepena punjenja, ubrzanja u sva tri smjera
u okviru ispitivanja vožnje i kočenja sa prototipom pričvršćenjim na vozilo.
3. Punjenje vodom i primjenom utvrđenog ispitnog pritiska. Cistjerna se ne smije pokazivati
vidljiva oštećenja i curenje pod ovim opterećenjem.

Prototip se podvrgava ispitivanju na pad kugle prema standard EN 976-1:1997 BR 6.6. Pri
tom ne smije nastati nikakvo vidljivo unutrašnje ili spoljašnje oštećenje. Prototip napunjen
vodom do 80% svoje maksimalne zapremine , uključujući njegovu opremu za rukovanje i
konstrukciju opreme, izlaže se sa svih strana tridesetminutnom opterećenju vatrom u rezervoaru
sa lož-uljem ili nekom drugom vatrom istog dejstva. Dimenzije rezervoara moraju biti veće od
cistjerene za najmanje 50cm sa svih strana , a rastojanje između nivoa ulja i cistjerne mora
iznositi između 50 i 80 cm. Dio cistjerne koji se nalazi ispod nivoa tečnosti , uključujući otvore i
zatvarače, mora ostati zaptiven ne račuajći kapanje.

2.6 KONTROLISANJE CISTJERNE

S uzorcima iz tijela cistjerne vrši se ispitivanjem materijala prema 6.9.4.2.2 sa izuzetkom

ispitivanja zatezanjem i smanjenja vremena za ispitivanje puzanja savijanjem na 100 sati.
Tijela cistjerne i njihova oprema kontrolišu se po prvi put zajedno ili odvojeno prije puštanja u
eksploataciju.
Prvo kontrolisanje obuhvata :
1- Kontrolu usaglašenosti sa odobrenim tipom konstrukcije;
2- Kontrolisanje karakteristika tipa konstrukcije;
3- Unutrašnjiili spoljašnji pregled
4- Ispitivanje hidrolučnim pritiskom saispitnim pritiskom
5- Ispitivanje zaptivenosti , ukoliko su tijelo cistjerne i njegova oprema odvojeno
ispitiani na pritisak.

14
Za periodično kontrolisanje cistjerni obuhvata prehled unutrašnjeg stanja cijele cistjerne
6.8.2.4.2-6.8.4.4, 6.8.2.4.3
Kontrolisanja i ispitivanjamoraju biti izvršena od strane strucnog lica ( 6.9.5.1, 6.9.5.2 ADR II)

2.7 OBIJEŽAVANJE CISTJERNI

Za obilježavanje cistjerni primjenjuju se zahtjevi iz ( 6.8.2.5 ADR II)

Na svakoj cistjerni na pristupačnom mjestu mora biti pričvršćena pločica od nerđajućeg metala.
Na njoj treba da budu sledeci podaci :

1. Broj odobrenja
2. Naziv ili obilježje proizvođača
3. Serijski broj proizvođača
4. Godina proizvodnje
5. Ispitni pritisak –nadpritisak
6. Zapremina
7. Proračunska temperatura ( samo za temperature iznad +50 °С ili ispod -20°С )

Za obilježavanje cistjerni od OPV-a primjenjuju sa sledećim izmjenama:

1- Pločica cistjerne može i laminiranjem da bude naneijeta na tijelo cistjerne , ili da se

sastoji od odgovarajućih pločastih masa;
2- Proračinski temperaturni opseg se uvjek navodi.

3. VAKUM CISTJERNE ZA PREVOZ OPASNIH TERETA

Ovaj tip vozila nudi najbolje rješenje za uklanjanje mulja, prečišćavanje kanalizacije i tečnih
otpadaka, kao i za transport ovog materijala. Može biti od ugljeničnog čelika ili od nerđajućeg
čelika i montira se na kamion kućišta, prikolice, polu-prikolicu, ili kamion sa sličnom namjenom.

15
 Slika 2.1. Vakum cistjerna

Izvor :www.google.com

3.1 IZRADA
Cistjerine moraju biti dimenzionisane prema proračunskom pritisku koji odgovara1,3-
strukom pritisku punjenja ili pražnjenja ali ne manjem od 400 kPa (4 bar) (nadpritisak). Za
transport materija za koje je određen veći proračunski pritisak cistjerine primjenjuje se ova veća
vrijednost. Cistjerine moraju biti dimenzionisane tako da izdrže negativan unutrašnji pritisak od
100 kPa (1 bar).

3.2OPREMA
Djelovi opreme postavljaju se tako da tokom transporta i rukovanja budu zaštićeni od
otkidanja ili oštećenja. Ovaj zahtjev se može ispuniti na taj način što će se djelovi opreme
rasporediti u takozvanoj „zaštićenoj zoni“.

16
 Uređaj za donje pražnjenje cistjerine može da se sastoji iz spoljnjeg ispusnog priključka
opremljenog zaustavnim ventilom koji je postavljen što bliže tijelu cistjerine i drugog zatvarača
u obliku slijepe prirubnice, ili nekog drugog jednako efikasnog uređaja.

Položaj i smjer zatvaranja zaustavnog ventila ili zaustavnih ventila na tijelu cistjerine ili na
svakoj komori, u slučaju da tijelo cistjerine ima više komora, mora biti jasno vidljiv i podoban za
kontrolu sa tla.

Da bi se spriječio svaki gubitak sadržaja u slučaju oštećenja spoljnih uređaja za punjenje i

pražnjenje (priključci, bočni uređaji za zatvaranje), unutrašnji zaustavni ventil ili (eventualno)
prvi spoljni zaustavni ventil i njegovo ležište moraju biti tako konstruisani ili zaštićeni da ne
mogu biti otkinuti pod uticajem spoljnih naprezanja. Uređaji za punjenje i pražnjenje
(uključujući prirubnice ili navojne zatvarače), kao i eventualni zaštitni poklopci moraju biti
obezbjeđeni protiv slučajnog otvaranja.
Cistjerine mogu da budu opremljene dancima koja se otvaraju. Ova danca koja se otvaraju
moraju odgovarati sledećim zahtevima:
1. ona moraju biti projektovana tako da posle zatvaranja ostaju zaptivena;
2. slučajno otvaranje ne smuhe biti moguće;
3. ako se mehanizmom za otvaranje rukuje uz primjenu pomoćne energije, dance koje se
4. otvara mora ostati hermetički zatvoreno i u slučaju prekida u napajanju energijom;
5. potrebno je ugraditi sigurnosni ili blokirajući uređaj kojim se obezbjeđuje da dance ne
može da se otvori sve dok u cistjerini još postoji preostali nadpritisak. To ne važi za
danca koja se otvaraju primjenom pomoćne energije sa prinudno regulisanim
mehanizmom za otvaranje. U ovom slučaju mora se raditi o rukovanju pomoću
„Totmann“ uređaja koji je tako postavljen da korisnik može u svako doba da prati
postupak, a da sam ne bude ugrožen tokom otvaranja ili zatvaranja;
6. potrebno je preduzeti mjere za zaštitu danca koje se otvara, a koje prilikom prevrtanja
kontejner cistjerine ili zamjenjive cistjerine mora ostati zatvoreno.

Vakuum cistjerine za otpatke koje radi boljeg pražnjenja ili čišćenja cistjerine imaju
unutrašnji klip opremaju se zaustavnim uređajem koji sprečava da klip u bilo kom radnom
položaju ne bude istisnut iz cistjerine, kada na klip djeluje sila koja odgovara maksimalnom
radnom pritisku cistjerine. Maksimalni radni pritisak cistjerini ili odjeljaka cistjerni sa
pneumatskim klipom ne smije da prelazi 100 kPa (1 bar). Unutrašnji klip i materijal od kojeg je
izrađen moraju biti takvog sastava da se ne stvaraju izvori paljenja usled pomjeranja klipa.

Unutrašnji klip može da se koristi i kao pregrada komore, pod uslovom da se blokira u
svom položaju. Ako se neki dio uređaja pomoću kojeg se unutrašnji klip zadržava u svom
položaju nalazi spolja na cistjerni, onda za to treba odabrati mjesto na kome je isključena svaka
opasnost od slučajnog oštećivanja.

17
Cistjerine mogu da budu opremljene usisnom konzolom, ako je:

1. usisna konzola opremljena unutrašnjim ili spoljnim zaustavnim ventilom koji je

2. pričvršćen direktno na tijelu cistjerine ili na cijevnom luku koji je zavaren sa
tijelom
3. cistjerine; između tijela cistjerine ili cijevnog luka i spoljnog zaustavnog ventila
može se postaviti obrtni zupčasti vijenac, ako je ovaj obrtni zupčasti vijenac
postavljen u zaštićenoj zoni i uređaj za pokretanje spoljnog zaustavnog ventila
zaštićen kućištem ili pokrivačem protiv opasnosti od istrgnuća usled spoljnih
opterećenja;
a. zaustavni ventil naveden pod a) postavljen tako da nije moguć transport u
otvorenom stanju; i
b. usisna konzola postavljena tako da cistjerina ostane zaptivena u slučaju
slučajnog
4. udara u usisnu konzolu.

Cistjerine se opremaju sledećom dodatnom opremom za rukovanje:

(a) postavljanjem otvora potisne vakuumske pumpe mora biti obezbjeđeno da se otrovne
ili zapaljive pare odvode tako da ne mogu da prouzrokuju bilo kakvu opasnost;
(b) uređaj za sprečavanje neposrednog proboja plamena mora da bude postavljen na svim
otvorima potisne vakuumske pumpe sa mogućim stvaranjem varnica i koji mora da bude
postavljen na cistjerine za zapaljive otpatke ili cistjerina mora da bude otporna na šok pritisak
izazvan eksplozijom, što podrazumijeva da ostane zaptivena, ali sa dozvoljenom deformacijom,
usled nastanka eksplozije kod proboja plamena;
(c) pumpe koje mogu da proizvode pozitivan pritisak moraju biti opremljene sigurnosnim
ventilom u potisnom vodu. Sigurnosni ventil se podešava na pritisak reagovanja koji nije veći od
maksimalnog radnog pritiska cistjerine;
(d) između tijela cistjerine ili ispusta osigurača protiv prepunjavanja koji se nalazi na
tijelu cistjerine i cijevovoda između tijela cistjerine i potisne vakuumske pumpe ugrađuje se
zaporni ventil;
(e) cisterna se oprema odgovarajućim manometrom/meračem vakuuma koji je postavljen
tako da lice koje rukuje potisnom vakuumskom pumpom može lako da ga očitava.
Maksimalni radni pritisak cisterne obeležava se na skali pokazivača;
(f) cistjerina ili, kod višekomorne cistjerine, svaka komora cistjerine oprema se pokazivačem
nivoa tečnosti. Staklena okna mogu se koristiti kao pokazivači nivoa tečnosti, ukoliko su:
(i) dio zida cistjerine i posjeduju otpornost na pritisak koja je uporediva sa otpornošću
cistjerine, ili ako su pokazivači nivoa tečnosti postavljeni spolja na cistjerini;

18
 (ii) gornji i donji priključci cistjerne opremljeni zaustavnim ventilima pričvršćenim direktno
na tijlo cistjerine, koji su postavljeni tako da se spriječi transport sa otvorenim ventilima;
(iii) u stanju da funkcionišu pri maksimalnom radnom pritisku cistjerine;
(iv) postavljena u zoni u kojoj je isključena svaka opasnost od slučajnog oštećivanja.

Tijela vakuum cistjerini za otpatke moraju biti opremljena sigurnosnim ventilom sa

rasprskavajućim diskom postavljenim ispred. Ventil mora biti u stanju da se automatski otvara na
pritisku koji je između 0,9- strukog do 1,0-strukog ispitnog pritiska cistjerine na kojoj je
postavljen. Korišćenje težinski opterećenih ventila (gravitaciona sila ili protivteg) je zabranjeno.
Rasprskavajući disk smije najranije da se otvori na pritisak reagovanja ventila, a mora najkasnije
da se otvori kada pritisak dostigne ispitni pritisak cistjerine na kojoj je ventil postavljen.
Sigurnosni uređaji moraju biti tako konstruisani da izdrže dinamičko opterećenje, uključujući
udar tečnosti.
Između rasprskavajućeg diska i sigurnosnog ventila postavlja se mjerač pritiska ili neki
drugi odgovarajući uređaj sa vizuelnim očitavanjem, kako bi se omogućilo utvrđivanje lomova,
perforacija ili nezaptivenosti ploče usled kojih bi sigurnosni sistem mogao postati nesposoban za
funkcionisanje.

3.3KONTROLISANJE I ISPITIVANJE

Vakuum cistjerine za otpatke podvrgavaju se u slučaju trajno pričvršćenih cistjerni ili prenosivih
cistjerni najmanje na svake tri godine, a u slučaju kontejner cistjerni i zamjenjivih cistjerni
najmanje na svake dvije i po godine kontrolisanju stanja unutrašnjih površina.

19
 4. LITERATURA

http://www.beotehnology.com/cappellotto/vakum-cisterna.php

ADR II

[1] Banković, Radovan. 1994. Organizacija i tehnologija javnog gradskog putnickog prevoza.
Beograd: Saobraćajni fakultet.
[2] [Online],dostupno na    https://www.putovnica.net [pristupljeno 29. 03. 2020].
[3] [Online],dostupno na (https://sites.google.com/) [pristupljeno 29. 03. 2020].
[4] [Online],dostupno na  https://putovanjeonline.com/berlin-nemacka-gradski-
prevoz/[pristupljeno 31. 03. 2020].

[5] [Online],dostupno na https://www.balkantransport.net/tag/javni-gradski-prevoz-

nis/[pristupljeno 10 . 04. 2020].

20