«ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ МЕНЕДЖМЕНТ» МЕКТЕБІ

«МЕНЕДЖМЕНТ ЖӘНЕ МАРКЕТИНГ» ҒББД

2-ЖАЗБАША ТАПСЫРМА

Тақырыбы: «Кәсіпорынның ішкі және сыртқы ортасын талдау»

Орындаған: «Менеджмент» мамандығының I курс

студенті Диляра Оразаева

Қабылдаған: Зурбаева Алия Битулгановна

Алматы, 2021
 Қандай да болсын ұйымның өзіне қоятын басты міндеті - пайда табу
және тұрақты дамуды арттыру үшін экономикалық қызметтің бағытын дамыту .
Міндеттің орындалуы үшін оның дамуына әсер ететін факторларды зерттеу
қажет. Компанияның дамуына ерекше әсер ететін негізгі факторларды зерттеу
нәтижесінде кәсіпорынның стратегиясы қалыптасады және ол кәсіпорынның
дамы жолында керек болады. Тақырыптың өзектілігі кәсіпорындардың қазіргі
сыртқы ортасындағы жоғары күрделілік, бәсекелестік және белгісіздік
дәрежесімен сипатталатындығына байланысты. Сыртқы ортадағы өзгерістерге
бейімделу - кәсіпкерліктің басты шарты сондай-ақ , бұл өмір сүру мен дамудың
шарты. Ұйымдар қоршаған ортаның өзгеруінің жаңа сипатын үнемі біліп,
оларға тиімді жауап беруі керек. Кез-келген ұйым өз ортасында әрекет етеді
және сонда даму арқылы жетістікке жетеді. Ұйымның ішкі ортасы оның өмірлік
көзі болып табылады. Ол ұйымға белгілі бір уақыт аралығында жұмыс істеуге,
яғни, өмір сүруге мүмкіндік беретін қолда бар қажеттіліктерді қанағаттандыра
отыра , үлкен мүмкіндіктерді қамтиды. Сонымен қатар, егер ұйымның қажетті
жұмысын қамтамасыз етпесе, проблемалар және тіпті ұйымның өлімі ішкі
ортада пайда болуы мүмкін. Ұйымның мінез-құлық стратегиясын анықтау және
өмірде осы стратегияны іске асыру үшін басшылық ұйымның ішкі және сыртқы
ортасын, оның даму тенденцияларын және ондағы ұйымның алатын орнын
терең түсінуі керек. Стратегиялық менеджмент, ең алдымен, ұйымның өз
мақсаттарын қою және оларға қол жеткізу кезінде ескеруі керек тәуекелдер мен
мүмкіндіктерді анықтау үшін ішкі және сыртқы ортаны зерттейді. Кез-келген
деңгейдегі басқару объектісі (кәсіпорын, банк, мемлекет басшысы,аурухана
басшысы, партия, мектеп, кооператив) оның кез-келген түрін ұйымдастыру
болып табылады. Ұйым, ең алдымен, әлеуметтік өндірістің тұтас
құрылымының салыстырмалы түрде оқшауланған бөлігі ретінде түсініледі, ол
екі маңызды белгімен сипатталады - ашықтық пен жүйелілік. Дәл осы екі
ерекшелік (ашықтық және дәйектілік) ұйым тұжырымдамасын басқарушылық
тұрғыдан қалыптастырады: ұйым-бұл ашық жүйе. Осы екі терминнің
әрқайсысы ("ашық" және "жүйелік") белгілі бір семантикалық жүктемені
құрайды. Тұтас басқару тұжырымдамасын қабылдау олардың әрқайсысының
мағынасын түсінуге де байланысты. Ашықтық-бұл ұйымның қоршаған орта
факторларының әсерін сезіну қасиеті. Осы тұрғыдан алғанда, басқару дегеніміз:
ұйымға әсер еткен немесе әсер етуі мүмкін қоршаған орта факторларын
анықтау; ұйым үшін маңызды әрбір таңдалған фактордың талаптарын
айқындау; ұйымды осындай факторлардың талаптарына бейімдеу (немесе,
әсіресе, сыртқы ортаның жанама факторларына қатысты талаптарды есепке
алу). Жйелілік дегеніміз - ұйымның ішкі ортасының болуы, осы ішкі ортаның
және оның барлық құрылымдық бөлімшелерінің құрылымы, яғни ішкі
айнымалылар бір-бірімен байланысты және олардың біреуінің өзгеруі барлық
басқа ішкі айнымалылардың пішіні мен мазмұнының өзгеруіне әкелуі мүмкін.
Бұл мағынада "жүйе" терминін басқа терминмен - "механизммен" мағыналы
түрде ауыстыруға болады. Осылайша, көшбасшы ұйымның қызметіне кез-
келген өзгерістер енгізу, сондай-ақ оларды енгізу қабілетін басшылыққа алады.
Уақыт өте келе, ол тұтас жүйенің кез-келген элементінің өзгеруі басқа
элементтердің, сайып келгенде, бүкіл механизмнің, яғни бүкіл жүйенің
жұмысының өзгеруіне әкелетінін еске түсіруге мәжбүр болады. Компанияның
сәтті жұмыс істеуі үшін қажетті тиімді басқару шешімдерін қабылдау үшін
ұйымның ішкі және сыртқы ортасын дұрыс зерттеу қажет. Жаңа мыңжылдықта
біздің еліміз нарықтық экономика жағдайында өмір сүруге үйренуі тиіс, бұл
үшін басқарушылардың жоғары біліктілігі маңызды шарт болып табылады.
Ұйымның элементтері мен сыртқы факторларды анықтау және талдау
мүмкіндігі компанияның жетістігінің кілті болып табылады. Бұл менеджердің
қызметіндегі басты қиындық: жүйенің басқа элементтерінде мұндай өзгерістер
бола ма, олардың біреуінің жұмысына өзгерістер енгізілген кезде,
элементтердің біреуінің жұмыс тәсілінің өзгеруіне байланысты белгілі бір
өзгерістер басқа элементтерге әсер етеді. Осылайша, ұйымның қызметіне
қоршаған орта факторларының әсері айтарлықтай және мұқият қарауды қажет
етеді. Қазіргі таңда Қазақстандағы кәсіпкерлік айтарлықтай қиындықтарды
бастан өткергенімен, қазірдің өзінде жүзеге асу үстінде . Ол заңмен қорғалған
және дамиды. Өйткені, бұл жерде кәсіпкерлік болмаса нарықтық экономика
болмайтыны анық. Біздің елде ол алғашқы сатысында тұрса да, бизнес
қоғамдық өндірістің жетекші саласы болатыны даусыз. Нарықтық экономикаға
көшу монополиядан шығуға және бәсекелестікті дамытуға бағытталған өндіріс
құрылымын түбегейлі өзгертуді талап етеді. Бұл мәселені шешу мүмкін емес,
өйткені әлемдік тәжірибе растайды, әр түрлі меншік нысандарына негізделген
кәсіпкерлікті дамытпай. Бүгінде көптеген адамдар өндірісті, нарықты, демек,
бүкіл қоғамды дамытуға итермелейтін кәсіпкерлік екенін түсіне бастады. Ел
кәсіпкерлердің арқасында, ал кәсіпкерлер өз мемлекеттерінің қолдауының
арқасында өркендеп келеді.
Стратегиялық менеджменттің маңызды міндеті-кәсіпорынның үнемі
өзгеріп отыратын сыртқы ортамен қарым-қатынасын қалыптастыру және
қолдау, бұл өз кезегінде бәсекелестер нарығында айтарлықтай артықшылықтар
беруі керек, бұл әлеуетті тұтынушының қажеттіліктеріне толық жауап беретін
бәсекеге қабілетті өнімді өндіруде мүмкін. Бұл жұмыстың мақсаты- Foodmaster
мысалында маркетингтік стратегияларды, олардың түрлерін, мағынасын және
практикалық қолданылуын қарастыру.
" Foodmaster" компаниясының бизнес тарихы 1993 жылы Ерлан
Сағадиев, Михаил Тервартанов және мен Қазақстанда сүт өңдеу және сүт
өнімдерін өндіруге арналған жабдықтарды сатумен айналысатын американдық
"Девелопед Текнолоджи Рисорс" (DTR) компаниясының өкілдігін ашқан кезден
бастау алады. Михаил Тервартановтың бизнестегі алғашқы тәжірибесі болды,
өйткені бұған дейін Ғылым Академиясында, негізгі мамандығы бойынша
экономист болып жұмыс істеді. Бастама бизнесі таза ынта-жігермен басталды:
біз бірінші кеңсені өзімнің бір бөлмелі пәтерімде салдық – оған факс,
компьютер қойып, бастапқы құжаттамамен жұмыс істеді. Олар өздері ойлап
тауып, бизнес-процестерді жасады, өнімдерімізді сату жоспарларын жазды,
сонымен бірге әрқайсысы бірнеше лауазымдарды біріктірді. Біраз уақыт жұмыс
істегеннен кейін Ерлан Сағадиев сүт өндірісін ұйымдастыруды ұсынды.
 Foodmaster компаниясының әлемдегі жаһандық корпорация ретіндегі
басты ұстанымы-әлемдік мәдениеттердің даралығы мен айырмашылығын
құрметтеу, компанияның бүкіл жұмысының негізі негізгі іргелі құндылықтарды
қабылдау болып табылады. Foodmaster - бұл өзінің қағидаттары мен еңбек
этикасын ұстанатын және жұмыс істей бастаған әр елдің ұлттық мәдениетінің
ерекшеліктеріне өте мұқият қарайтын әлемдік корпорация. Мысалы,
Қазақстанға келген Foodmaster ресейліктердің сүт өнімдерін тұтыну әдеттерін,
талғамдары мен дәстүрлерін ескере отырып, осы нарық үшін арнайы бірнеше
өнім жасады. Бүгінгі таңда Danone сүт өнімдері мен печенье өндірісінде
әлемдік нарықта көшбасшы болып табылады және минералды су өндірісі
бойынша екінші орында. Сүт өнімдері компанияның негізгі қызметі болып
табылатынына қарамастан, оның тағы екі сегменті өте перспективалы:
минералды су - ең жылдам өсетін өнімдердің бірі, ал печенье әлем халқының
80% - ын тұтынады. Осы екі санатта Danone компаниясы Эвиан (минералды су
- әлемнің көшбасшысы), Volvic - әлемдегі үшінші нөмір сияқты танымал
брендтермен өнімдер шығарады. Печенье Prince және LU сияқты әлемге әйгілі
брендтермен ұсынылған, Danone тобына әйгілі крекер компаниясы - Jacob
кіреді. Қазір Danone-бұл өте пайдалы өнімдер: ашытылған сүт өнімдері,
минералды су мен сусындар, балалар мен медициналық тамақтану өндіретін
компаниялар қауымдастығы.
1963 жылы Гарвардта іскерлік саясат проблемаларына арналған
конференцияда проф. К.Эндрюс алғаш рет SWOT талдау үлгісін көпшілік
алдында білдірді. Бұл Күш, Әлсіздік, Мүмкіндіктер, Қауіптер дегенді білдіреді.
1960 жылдардан бастап бүгінгі күнге дейін SWOT талдау стратегиялық
жоспарлау процесінде кеңінен қолданылды. SWOT пайда болған кезде
талдаушылар өздерінің интеллектуалды жұмыстарына арналған құрал алды.
Компания туралы және бәсекелестік орта туралы SWOT талдау белгілі, бірақ
шашыраңқы және жүйесіз идеялар талдаушыларға күштердің, әлсіз жақтардың,
мүмкіндіктер мен қатерлердің өзара әрекеттесуінің логикалық келісілген
схемасы түрінде тұжырым жасауға мүмкіндік берді. Әдетте, SWOT талдау,
яғни. ұйымның күшті және әлсіз жақтарын, қоршаған ортадан шығатын
мүмкіндіктер мен қауіптерді талдау көмекші кестелерді (матрицаларды)
қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Danone компаниясына SWOT талдау:
Мүмкіндіктер:
1. Өнімге сұраныс деңгейінің өсуі
2. Өндіріс технологияларын жетілдіру
3. Бағаны төмендету
4. Бәсекелестерден нарық үлесін алу
Қауіп-қатер:
1. Нарықтағы үлесті жоғалту
2. Бәсекелестердің төмен бағалары
3. Таңдалған нарықтарға шығудың үлкен кедергілері
4. Тез дамып келе жатқан бәсекелес
5. Нарықты тауарлармен қамтамасыз етудегі үзілістер
 Мықты жақтары:
1. Нарықты сенімді талдау
2. Тұрақты қолайлы қаржылық жағдай
3. Компания сүт нарығында әлемдік көшбасшылардың бірі болып табылады
4. Жаңа өнімді әзірлеу және енгізу
5. Үздіксіз сапаны бақылау, ұсынылатын өнімнің жоғары сапасы
6. Өнімді белсенді түрде жылжыту
7. Бұл әлемдік нарықта белгілі
8. Ұсынылатын өнімдердің әртүрлілігі
9. Арнайы дайындық
10. Өзіміздің ғылыми-зерттеу институтының жұмысы
Әлсіз жақтары:
1. Нарықты тар қамту
2. Жақсы жұмыс істейтін көлік-қойма жүйесінің болмауы
3. Ұсынылатын өнімдерге салыстырмалы түрде жоғары бағалар
4. Күшті бәсекелестік қысым

Danone сыртқы ортасын талдау үшін біз PEST - талдауды компанияның

стратегиясына әсер етуі мүмкін сыртқы орта аспектілерін анықтауға арналған
әмбебап құрал ретінде қолданамыз.
P – Саясат
1. Заңнамадағы өзгерістер.
2. Салық кодексіне түзетулер. Өзгерістердің көп бөлігі компаниялар мен салық
органдары арасындағы қарым-қатынаста болады.
3. Салық саясаты.
E – экономика
1. Экономикалық дағдарыстың әсері (халықтың тұтыну деңгейінің төмендеуі).
2. Инфляция деңгейі. Соңғы жылдары инфляцияның өсуі байқалады, бұл
кәсіпорын қызметіне өте қолайсыз әсер етеді. Сонымен, 2009 жылы инфляция
8,9% құрады.2010 жылдың басынан бастап инфляция 6,7% құрады.
3. Жаңа бәсекелестердің пайда болуы.
4. Халықтың өмір деңгейі.
S – қоғам
1. Халықтың көші-қоны.
2. Еңбекке қабілетті халық жалпы саны.
3. Демография.
T – технология
1. Жаңа бөлшек сауда стандарттарын енгізу.
2. Технологиялық инновациялардың дамуы кәсіпорын қызметін едәуір
жеңілдетеді.
3. Жаңа энергия үнемдейтін технологияларды дамыту.
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, біз тиімді және ұзақ мерзімді
жұмыс істеуге және табысты дамуға қол жеткізу үшін компанияның мінез-
құлқының бірден-бір дұрыс нұсқасы сыртқы және ішкі ортаны талдауға көп
көңіл бөлу деген қорытынды жасауға болады. Бұл жоғарыда аталған әдістерді
пайдалана отырып жүргізілуі мүмкін кешенді талдауды білдіреді, бұл
компанияның бәсекелестік жағдайының жеткілікті айқын және объективті
көрінісін береді. Осы жағдайда ғана стратегиялық және жедел басқару
шешімдерінің тиімділігіне сенуге болады.
 Пайдалынылған әдебиеттер тізімі:

1. Стратегии маркетинга на примере продукта Actimel компании Danone //

https://www.bestreferat.ru/referat-348510.html
2. Аудит бренда "Danone" // https://stud-
wiki.turbopages.org/stud.wiki/s/marketing/3c0b65635b2bd79a4c43b89421206c37_0.
html
3. Анализ комплекса маркетинга "Danone" // https://stud-
wiki.turbopages.org/stud.wiki/s/marketing/2c0a65635a3ad69a5c53b88421206c27_0.
html
4. PEST-анализ, SWOT-анализ компании "Danone" //
https://www.myunivercity.ru/Маркетинг/PEST-анализ_SWOT-
анализ_компании_Danone/250614_2596964_страница1.html