You are on page 1of 151
Hygino H. Domitgues——-—J FUNDAMENTOS DE ARITMETICA . be | | Lives @ 4 f i ng, at ee een in eee unweec PREFACIO (0 presente texto comsponde, de alga manic, a uma Idealizafo do curso de Taras dt Nine (0 bia) que tive: ‘mor oat de minirtra lgumas vcs na graduagSo em M teradtcn da Uneop, campus de $89 Jord do Rio Preto. Imag ‘amce uc curse com carga borSria rai, no qual aarcmética fovse desenvolvica incalmente pars or ndmeres natura ede pou estendida para ot iter, em rntnia com sua evlugso EiscricaB, aprveltnd o rater teri aus eva, ‘onaruiao fats ota da epyeeenngto decimal dos mimeros ‘0 capita I € up into hinSvicnB arimética, ob viamente deapretenion, Acreditamos que justifique tal ca- ‘luli at pela proponta do livro eas tar pela lies ‘mie orginianente as origens da mateméticae da anéi- ‘GA teoia dot nmerospropiamente dita, objeto central do texto, figura nee capil I eI, mas no ulrapassa fbito fo clementarc do hsco sabre assump, O estado da forma ‘eimal spvece non espn TV eV sobre nimeronracionais reas, rerpetivamente ‘ho longo de todor ee capfuls houve 2 preacuparto de tormar 9 texto auto-sfisente, Com exe objetivo, foros deve 1 conurugio do campon quméricn até alguns detalhes sobre ‘onverglncia no corp ordenado dor nmeos teas. Mas, pas ‘fo tomar o texto demasndamente pesado, no que se eere 2 ime apn wns ion env Mv ems & intigdo geomelrica “Rasim, epertmos apnesenar um texto que sj, espe> inlmente sb sspecta dito, pare profesore etudamtes ‘de matematca(idlusive em nivel do segundo gee). A ‘uma outa preocupacto nowa fol explicar‘o porgut de certos Drocedimentsealgrtoon wsadoxdende muito cedo to esino ‘da matemdten mas de uma mancia puramente mectnics, nko poderfaosencerar emo rei de noses agra decmenton peas nov etre, em parca a0 Prot. Ge ton fers, pls confiaga demonstra no conve para redigh- {hos ete rbalbor Prof Erma de Lourdes CampellFao- {pela seniors que fr da ricra relat do ap {ules eV (ora) pele oportunas gets ent apres edieado # evs fos: SUMARIO Ccarfruo 1 — NtMEROS, SISTEMAS DE NUMERAGRO: N- MOE gRODUGAD HISTORIA 1. Origen 2. Sinema de meri 5. Alpuos sitermae de mura 4 Often de tara do mimeron CCAPFTULO It — 08 NOMEROS NATURALS. 1 ease 2 Operaies— el de der 5 Tadeo 4 Divi cn 5: Shue de numero pocionsn tase 6, Misi diva commen 1 Misi mail coma 8 Nameron 5. ng sma on inerer pert 10, On tern pag 1. A sega de ona — AXIOMAS DEPEANO. 1. eeedgfo 2. Oemiones 3 Adio em A CAPETULO Int — 08 NOMEROS INTEIROS. 1 Nimeros negates: oigeat E Oninee 8) Operate ela de orden em ‘Tadeo ugessacens ngge e seaee s 6 Anmeicnem® 9, Bnet totes ices & Congr 5, Gongrutnasincaies 10, Stas decongrotcas HL Aung de Bue 12, Rewos quaréios earn de Won 15, Rafer primi APENDI — CONSTRUGKO, 16GICO-FORMAL DO CON. JONTO DOS NGMEROS INTEIROS 1, Or mero ero: contri 2 Imes de Bem 2 APENDICE Il— ARITMETICA MODULO CAPITULO IV — 05 NEMEROS RACIONAIS Tneocto Raviscem Z [mers acon cnstin, pera eri de orem Valor dle (os Mosul) ‘Afaneio maior ie ote) ‘Names racica demas CAPITULO V — 0S NOMEROS REAIS Mesa de um segment de re: primeira sbordagem Got Genders eis ‘Rrepreentari yom de BC Seqdtnca de nimero rei ‘Sete infitan de meron ei Reprearigia decimal deur nero rea [Aon ineperentaga decals RESPOSTAS A EXERCICIOS NUMERICOS & TESTES IRLIOGRAFIA INDICE REMISSIVO 7 62 18 170 a3 Er Be Eo 3 3 2 me 4 CAPITULOT NUMEROS, SISTEMAS DE NUMERACAO: INTRODUGAO HISTORICA 1. Origens ter mee iis nm rere eee en Secale eee RTs pence heen ee Sep erica pcoe maar Peorcrn seen pocageoenream eatgemranioeies ae ee Semee oe aoa Bio Ste Drom secon Sage ee mone eases ne SOUS cereals ieee Sapient eentanremesmaenae eiteec enna pisces ta Serena sas ee eects mess Sei iocateenaeelemrnan atta ae eee erence! nec ye vem sie die Pere erred Si Sicpane near Sonera eas Tote e noe Tepe cea ae sala de man no a repre, a0 in tare, une pain sea eta {Stents prs cd anita qu vite, Ma caro gue também mane (pets ead ato loge do eal pars ur repo quanta, ‘in 1957 Kast Absom enconto ma Tehecnovquia uma tia de lab de aproximadamente 7 olga Se conprienen, ate de cera de 0000 anv, nu gal eo parade 55 cer areveras, em raps Se 5, ‘eo quo 25 primera we ache parade onde pram par Se or claro que no tin iproceeae cone que cada um ds cores correrponde x tgem de owe de un count, falar 2 bomen p= ‘tie que ore, vise swe ek uma wabgio quanta, A cada ‘unt cleo Ge pk, penis ou cabs de ado, po expe) er {eo om Sno cre sdne ooo. Ema ma ours ra doo da de corrsgonacia bans, com expla vii dos cre em grupos de 5, dept, ae so maior fim de formar de gropor de corte um apo ma? f eave ‘por que prt deme a também erie out dass cam be 5. ‘Ati, ads cnc uniiadesmplefornaram uma unde de orden inedaamente opera inc dea inns foreatem uns uniade do em agit. Se ent er is una, en vida taste ane de Un ‘rele de prego dba 9, Mar care gue sprue ach argues (eo, agen dem spree, no peri nena concuno deta, ‘Revs do concede conage ede mer, pari dese, mato lnt et stapa die de derrminar.Porexemplo, que ea vindo Primo: 0 uo de slo cs oo uso de arajos de mn pars en ‘ar im nero? A bipeve mai lu, a pear ial acento ‘ad un dese vangon, 2 de qe primer teram surgido os sinbln, De ‘quiet mania pode ter oer rincpo que um earn sinele 04 ‘Trane rane de ce engender, por crepe, dex are Iie en eaves Sé bem dep, aver, € qe form sind tnbolon ( arranjn de son ion par adn wine deve acts, Tm lo eam, a calminca dew procenn, pnt de anagem bet tant recete hil do mem, do ner come bergen em gor ‘vinden earns de sont enon pars indir pam rw sg ‘ho que independ de qualquer poe ancinSo com prise eee {robes eer Hoje, por explo, simples enuniaao de er 6 (pera on ua uve o uma ia quanta te ea que no Se pene de ganic eur een “As limeles cares aa scl eye para design aterse luesltaram jo aval dor os Ni, Tiree Bates, © ange Kinng (Chis) eromemtr a ere de 5 060 aes 2. Sistemas de numeragao. Se di conjuno fixe no ato pe er cbeado em amepe: tu bn, i, sea cnet prmeroe pote ca te ‘Grune manera uri coments Gone even, eae ese {or cnjuros, sob o apes quanto, gem comm, Dire ue ‘bar tno mesmo min de cameo ou esa eae Or bles ‘tedos pra lar nner chmanra: nae ‘Goo darovalvinen de una sade rive tran acenio ! €exclid como a, te gun que um grep, tnenn deb ules spe (Se rite orem) fata una wide Sem ‘mn ram na dea es ta i ary eon ak ‘nike wc) ho mrs nomes¢ sine specs pa 2 Gitshnb- treme tonincaye ven pant bjt inborn mer ri parr din fe ‘duridos, mediante regras convenientes. oe 7 Pr ur nz ou acaba? Carat no depend, um od, do ent oma oo feta cs arn 3 olor tema oo trainee A propio tae ete 1m te nama aren He, Arias oberou gue gn ends acide ars de fee de desma Sof ee ier for eves, he ‘St parsing dons 029, ond deter {topo qe ties ce, 3. Alguns sistemas de numeragao (5 Oresincisdexmveheram un sins numero hrgltico de base 8 so afeme 50s nse war sco rene eo mec 30, 10 1 ee eo) wo 100m= }— Gedoeame prt w= @ some en) » A cert dew aimero se cava no prin d aig on vale dt ‘io (pnp aie). Por exp aezan if Mais meno na mesa épecaem qu epi dsevolveram eu si ‘eo mumergio Mero, surges Menopause com | ‘nema enrure que ot an pt de be Tal om 9a ‘noes heen, ete anton raps va on sno Toe nde depend de tapos a xr do net, que expe as porque Dave 602 No ni una espn ane 2 eta ern, Provavene een xsla ft conseglénla So ft de umidder (rem vst bine em mcd, es, quaron, ino, extn de tino, doe vom une ton, iin etigeimon. Lo era mite i fone numa ee onde Mates eta oemene fades omer ‘Gonna ssn de numeri biti (como cone ser cama) ‘incompleted m que tn ei sos apenas ioe <-0 oT meet ‘Da para ent etrava ain de a 60 0 pie posse. Por exemple: YT ass es cote eats on ean por seg rie pit nda prn epee ofrecer Beto of proms keen, ain 6 300 (fate ce nie hve reno prance ln dex eit aoe redeum numeral Porexemple: YY Tan odin epreniro, somo 6 ou 120, aes de tron mimes, 6) 0 reer stg ura doi stems de mumrelo. © msi recente, © (Boke, ca tambon um ines de bn 10, dro ma com lean ‘lands ineressnten Os wind do ser cra 984 ete do nb greg emi 3 la dein. Ox prego tari no aba ‘as com tr. On valores era smacads etn da eine nae nei2e Ber, ements i8unidn6 ‘Nome qudro aleras em dens eam 9 (opps), samp) (es) = ‘Garment sabolon¢ sno uns de une eet come eapctene «30. [pr cr pone egeenae qualquer nomero inferior #10008 com aie Teens apenas (ama evant contaadn, oi io deita des uta wanagem Por cee 12-1259: 302 od Pars. nove primer maple de 1000 seam ane prs (tad tabla astern preceda dew acenia, emo no excplo srg “o= 9 00; “toy = 9212 2 quando atv deesrever nner spade 10 GOD waar 9 pref de mle, ccd sobre alten masa Mom) ou i dia oF sibel convnientes de 129989 Por exe , a = 20 000; 4 = 1 90 000 Un sine como oni 6 chara A wens de ston de nena: Jie 8) O ssema de nameragie rman (ind como alguns woe hae emi) € ‘ams dial atv, Or toes par 1, 10, 1" e Sm epective mente, 1) X. Ce M. Mau ht tabee xinbols experince 3 = V_ 50 Le 200 D, oq toma mis reves expres dem ier, Pot ‘aempio, ab invade untapor wee vere xine I parsindar 7, basta ‘erever VIL, Tams por ura qua de breve ote corpo 20 logo do ep, um pin bea We 51,12 10-1586 = 100- 10;0M + 090 100 ‘Asi um mano da pes de Cina eres 1969 = MDECCCLXXXV! ‘pon da ade méao maicomm era 199 = MEMEO ©) © oo da base 2 & como hj m computa eric. Mas o que € tra pe nia dow non asf pres npn de mun poner ‘gurasdeven ibe nin nr erence por ea n. UUs day do oct aercno doses patents, entora sem pois tuna Ingeagem cata ¢enbera dicenindo ov teres apenat at 0 os conned segue seca: 1, "arapon' 2, “ohana 3, eke ‘Srapun"4“ohorratoes 3, “okomokonrurapn' 6, “ehowokoe ‘han; ria do gue 6, "748". © mmero 8, por exemple, pode me de. eonpet da eine rnc CB] SD hon howe exp 4 ‘ nies ica vidas 8 orden 2 ore 1 onde (oma) (exsham) (om) 1) No captao I (tem 3) monte gu, uma ee excathido um mero ‘url > 1, do aero naturals pde wer representa, de mance Sinica, do seine nce: eae, ender 2 060 <1, 4, _eco ane de Ptgoran, bem poe condo que se dev ale cv mt ‘el rier densi dese elo fandamenta de geomet Man, conidrando gran de precupao oe plage no sentido de Uigar or meron enurs) colm,epeiimente eome, er ara fsperr ue preci determina ods ving reno de nos [Sisro, Bate problema cobties om erer mo count der wrame ordenador ‘Ermuocts naturals no mle sequin + y=. Um tern a, be) ern mauris de mln ta ue a BY = cama lw lei ‘Com as x ptr inaguton © nado de problemas idee rinadoeemvlvendo nies nara algo oe teria reemmd poteror mene, am grande leo, por Difanta de Alera (eM, ©.) Em Sor solu gral pra eana quer vee eparee? a6 Bloat 6 ‘pte dere sa consists me ent "Tales obervando que gma qu fk 0 admero a tem 2a 1 noe equ ete nner oeponde ds adr dear dead xiao deve expec eporants como (9-4 1'= n+ 20+ 1 do 1m € um pre imper(80 quae de un ner natura par © prope nimer tbe), ents mst ye 7] um ere pitagien, Po expo, param = 3 obra (8, 4 9) pare im = bed (6, 12,18), arbon pager. Ma oer (B, 13, 11) € ‘vareneptagiic mas ndo ve eaqua em). Vokaremos oa, ura compe, no ie {de cape I EXERCICIOS 1, Easera cada um dn sues mero on igh eto: 1488 6a Son Otsu 2 Passe cada um do epuinesnareraeepie pas © noo ine de sumer 9 8 ont Enon} » Eee 4, Expense sot baie on ui nero: 2) 100 ‘9 10 00 5 ise gases “ 4. ae prs now tema de mum ovat oR ot oT at 5. Um dos venigiosdeitads pelo stem de nueragio sexgeinal da ‘Mesoyi ser de medida de gun em prs, int sundae (emt repundorvalem wim mio © seen mire Yale tim gra), so poo, ewe: sy lor 2s" Fees” gS (ese) Saws we GRRE) 6 (6. Harve on ureri nicon greg conesponnts& 2) 6 9 ta yim 3 m0 99 27, Passe do sera de numero jlo gro pare 0 nomo tem de am 9) M08 bom 9 May feat ume mutica, como 26% 54, yor riempl, ox ego [ocean segundo decompo m nur 26x 54= 046) -CO4 4 = Tan. 8 Ye (© pose pec, snd undo note nsmeris ro seein: Fam Wor= 1 408 ry Em numerais inion, obrvando qe 4 = 4,50 = ve $00 = v(upsio): at ar ein tous lee, semune © meiads ji,» mubipitao dey (= 38) por me (2B) Uae 40~ pony, TD omer) cD = x (ON). ‘No ser de numero romano ua barra se um cen asin mui ew valor por 100, 20 pass qe dus bares o lias poe 1 00% Asn W-+00 © XV = 150000 acevo urnerais eae corespondents ier 9 1812 3 1s Seton awe panna iter de mero seguite meri romano 3) GmuV mx 8) Mbcextvur 4 Rtxxv - Mose queso pee o¥ nee 186 £8 126 Mose que os meron 1 196.1 210 so amigaeis Nota: A densbera de que ees dis nero sto alge fi feta fm 1895 por um jovem fallano de 16 anon de Kade chamad Nico Phar (e 100¢.C.) amo ques us sere ingulépen de por Seared de 1 oreo € ur nimero quad. Prove et aoe fsa ra dourago omc dle essagies Come 7. = 282, wte OT, 4 1a fae +41 ta ho 41 =n = Qn) nrg omic paccaton = 2p visa iar a9 u eur Proves ogni de alae mer apr, iil deuce Prove qe Ps = T+ Qa prin Pav ie me cw do bin nee = 960 ow aad eit eaepar tdon > Qn = OT, + IP (4, Mowe 124 6H, snaaneanen, ising 1. Resolugdo: Obviamerte 125 £ nme quad, pis 1225 35 Porour ade, de 20+) sms segue que #1 4-2~2 450 =. « poramto (rvahendo ents oqugio) 125 = Te = Os ‘Um i age conta 8 quantidide de ponte re om plano de ma ‘ete a ferar um engi cm ue © mimeo lin um onde ‘aio guco decnlunar SeO, nen engine ater oblong, et vem ger O, = age +). 2. Prove alr geometiamene que Onsen 20 1) Toda mero obongo mma de i meron tangles pei OO tsa Ts, 0, =a 2) a"420, Fat De Gat yt DO 142+ RODEO) (oe F942 Resolugéo: D244 ot CHM oat 20, ¥) Noam OeTeT Ena getl: O, = 7.47. ©) Opt n= alot Dt manent = ® ann +) Bett Prove aseuine mul pata aren don primers miter tanga ‘ey evtabsleid pelo matemdic diane Arya (30080) ott cote MOHD OD Tate tty EMO Suiestio: Agrupe 0 peimsco mero etm pare ian ead wa “Tyavt Ty pov (omer o ca a pare cam pt), oe M1 OS NUMEROS NATURAIS 1, Introdugao. © jive dete cpio ¢ fazer um etuds arimdio do conjso 1 =f, 12.3. -} or meron natura. Um peeve paste en ‘oes, ui efgue ma formal ecmpleto, «prope contrac oie IR Mie nto aber eto, e eno sie oii se alguns deales ‘Avda of do epito, Obviaeate eta aordagen sigs ie ‘inborn js ait propanmenie dit, no qetems dear de ‘ham tengo parse rnin: sss ~ algo aa ces pas ‘evita aes fuente deperebia, inquenta a geomet 0 anor antes de Cito, nos leat de uc 4, jf reebia uo trtament Kipe-dedtve, com sus pols ima, defies etmemay, parasol dos tern (e memo para a de ‘lt ports da mated demotea mote wm tatament sera ‘Aprineia tena nse seid e deve a Giovanni Carpano (cine por oka de 1260) Pe capetao do Papa Urbano IV presto fdamenar 0 Stipes mauris om 4 poten, 9 um don quai afirnava que "um ‘mero aie pode mini indfiniamerte”, 0 que sgn, 0 fy Sent Gontied W. Latbte(H40-1716) ana que wendae tev ‘ents como 2+ 2 = devon ser bjt de emonatragso x part oncro deer, o mesmo devendoacatcer tsi com prope pera ‘nent Brisco acon da ago e a outta da lie (Gov Mar Leia nieve song te abun. ‘Mar ao ches ae eelo XIX fan cepa Materia, no Adgio qu ingr eco rtmo em ques desemeli, cotinine aya {gone que internment na nia. Beas arcs pasar rave ‘ly amplomente es cer» fundamen lgia meetin. Noque se reer so nimere, parece que a princi tentative inne 4 seni a por Hermann. Grane (19081877 quem 186, defini agi emapiaga de neler edeonatros se pope an amen desis operapes, wand spenas a fence secon X= xb Implement principio de ino O pine stems compere de so ta pra a aridica fr presents por Richard Deka (11-1916) ee 1886" A somata que frmelarmon no Apt Ise deve Peano (199-1982) eda de 185) 2. Operagées — relagao de ordem fio fermen aqui, came jf i dito, x conse liga de = (01,2, +}. Tampoco ri ddan agen mesinges formas dea soe mulplcste de nieron satura. O eter itera encontrar ao {eno fade Apénde I Nene ardgralo onlimitaremo a car 2 ro redades des dass operates que servem de embsament eno 8 rt frétia.don aimeree narra, Antes. dito regimen gus 0. conju IV (0) sed indeado pela notagho IN". usc IN = (22,3, 21 Adigao a8 4. 0)= (40) He, ¥0, bec EIN encina) Bab ba bt ava DEIN (tut) 3)24 054, ve EIN (0 ¢0 ctemeo muze dae om EX) REE DI ae & Be ce do caneameets du ado) 2.2 Multiplicagao 2) AG) = (abe, va bE (sic) sy ab = be, va, DEIN (omatatia) mya: T=, EIN (1 oelemento neuro da malig) fm ab= 0." wm Ooub = Oe do arulamento do roto) (ect beee¥ 0) = 4 bel do cancrlamenta da lpia) Sars eer: By abr d= abt an ve b,c EIN (a mulplcagio sbi em rele (pod adicin) Nota: O xintolo - ser sempre wont text om o signin ees endo. Borexempla nope my ve interpreta 20 ns coniiona eguite: "Se ne loner natura = 1 etio feba™ Eosinbola o> serfempegats com sein de". 23 Relagdo de ordem saree € (enor qu ou gu) em IN do segue modo: sequea Api L 0, 26 4, VEIN (flere Opng bebidas a= blanisiméries) Ose beh ce = 2€ clranatin) 0, 2 bows alert < é 0) ab > atec bre, WE ING écompatiel com a ado) 0,45 = ac be, Vee IN (« é compute co a euliicagio) Por vale macs propriate anteriores dra ue ¢ wna rage ‘de ondern toa sore IN compte coms ago ex mins de IN ‘Diese que sé mew gerbe exreveae a< bac b= 24, pare ign y a0 Edawcatiogan scb sr ekbea eb Orach saris SL eum aubeanumtone vasiode IN esto Lon um leet mal ‘quem pra todo x Loup ma ane et) (© elemento m que sparce em Oy € chad mits de Le ed i ado poem = min LF tl prov que md De ft, sty = in Ly ‘ntiom < my (pit m, EL) «ey & (pols m = min Lem €L). Loge ims tn. For exemple, min do ean 1,3,5,7,.-}€1 ‘Dado LC IN, # B,umclemento M € 1 (emo sina) ques < M, WE Li charms mitinn de. Notao: M = max L. Se poses main, ‘ce iio (demonstra ands 8 quem fer pas tina). Hd mon [ter nfo vation de IN queso tm misino: Ev cam del, 3,5, © (0.2.4, 6,.-), por exemple ‘Aersicamentepadererot aur b> a com o sitio dea acmodeact As propiade seguir decorrem do que vie ve por ou, so ecendrian ebedce mace Shim atecbee shecbge wach (acbeeed + ntecbtd (ecbeca 0) = ache (acbeced) > anecbad ree Sie BTS 3. Indugao 3.1 Primeiro principio de indugao Apenar da ergngln clic, de un propio relaivarente Wai de provar» parr dor rentadee qe tenon ir eu enuncndr "Sja «EIN ¢ mpontamon que a cade nme natural 8 > x nea atocindn una afimag ,y, Admitmos ands qu ss po prove Bay é verdad i Pia odo > a, Pi verdadero aida Py € verdad prasad n> 8, ‘A iia da deena simples. Daido a Py € vedas. De seg cot ue Poa & vende, Aina por deco que Ps ve (dra. anim por dane ‘Vejumoe a formazan ai, to Py tb era 2 ( Demonstrapda: Sea L= (2 € IN)x> 0 Ps faa), Bara prover costs gar b=. Supine Lp Be jam = min L- Lago a fae nm, or hpstese,P, verdad, nto m >a. Dent ima aga se (gee qurm > 0, poranio m= 1+, paraaiuin a EIN, e dau singlsa quem > a+ 1 Amimm= 12> + Tada que renitau > in Frum m > ua. Masia cig Fase verdad (foe a, weana oa Ly ou a ome po m= nin L). Ent, de do: Png Pig t verdad. Abn. 7 ‘Aafracko Bg gun cm a enucindo do princi, éehaada apt dnd) 3.2 Somatorios e produtorios em IN So comans em Mattia a freer ei (wasn) Na ver dude tase de defies por ind. aminemot eco da dis ¢ da malipeago em IN, Sendo abas coperacdnbinvas se IN, a soma e 0 produto de dois wineros nats fio naturamentedefiidos. Admiindo que tm 0 eam Pare ‘Sn > 2 mlmeros qaiquer ge BN e pondo, por dino reer reereanies eae tem (ate BM ‘st ps ter wei llr em sma ou produto dem > 2 natura qua Assn, por exemple: atataetitante tater Gta ala aren on, cone é pate, dae epuiner nt: FE acnter ite ‘nde opr merbro deve ser ido “sematio dor para ide a n"¢ ite ‘jo presi membros produto de a, par de La Quando »= 1 fre, por exten sa Outro conceiteque pode ver inteduride por recor 0 de pie ‘vdina de, onde, BEN, 490, Por efingn as sempre que a 0 Iwo sigaifee que aaa? a= teana, ate ate GMa) a eatin por dane = Exemplo I: Proves por indus sre a que x7 a= A, pare qualquer, EIN, spre ques #0, neorat Leas Logo, «propre va part n ips de lndagh 3° "= 4°", We 0, Ree 9 + (aye careaya! ITE TTS, [Notes qu hipese de nda fo ws epg (1), AN deficit de ptacia pode er ened 8 = O do euite md 0+ 0, paratedo a EIN, 9 #9, ‘Sea€ um niznro maura cexite bE de mova que x= by nti se dz guea¢ um gad pei, On rier satires perc so 0.104 3,1, nya". Baca ~ bPpara gum BET, nize echo ‘ty pfea.Ox cbs pereton si: 0,1, 827, erceio: Se € 1%, 34 9, prove que (a indo seem). 25 vn, 9 EIN (se PROPRIEDADES Vejumos agora sia proptindades bias ‘emvlvendoramatrior ered 1B ae(Z alow nae(@ sje (wna) A valida data propre €deortoia medina do coeitor eno tages els elie, swek aka + )(E Proves or indo «pin deta relates (nd sobre 2). seed mventiod ar Een th ans pars ppl ipa > a F ome [E corm] start rare +z ak b) rt Pade “le o}eoal ef sem Hi PevtedhEW: F Gaye Es cH kayak ‘A demonstrate fe come exerci ino sbr 2). fy SeueaGen tds) ene Proveor a segunda dents propriedder por indo sae setiibaesee eo Sear > te sponbemos 7 reer, Sa xeeD Admiamor 91 0 Zin MED Jenne a ner neneen AD 4 (resp MENGE or exemple: $F evenes bef nes eM as aes (42)]' = 6-4-5621 60 shy By by sn By © BUC > bem > 1), Aa ves “Sat i soma de todo oF preston poets 8b, Ey Mar ees prodatin so xntmeni 3 pa Fad et b bd ‘Asim em ide de, ete item, (Eye ZEp- Zh") Em va dese reli «sort de tao ot & uesiment indeada eu cee te ede mai ls Da oes EE --(E4 (25) EE eorn-(E oF o-v)- “ERE Ba a2 38 i a+ St} <6 (946) = 90, Ehee(S fd 2)- $9) C444 De 14 195 » Eee EIS) 1b} AE IND E16 +6 m, pomes, por defini ieeeet oe Aas, pura n> 26 16 Fm gededs me-(ma}ate) 8.3 Segundo principio de indugao Sa IN esupohamoe que sca srl 0 > 4 ej nmxiad soma aac Py Atta nq apne prov a dun cna (Sov seins 1 Paratodo + > 4, se Py €verdadeira sempre que 4 € k < #,entio Py tam: beac verde, Ente Py €verdaeiapratado a > ‘A dementia dete principio sie mito pared on fia coma exerci, Temes ann, sinda net expo, de ws gut sees ene print, do amcor, EXERCICIOS ofa ~— ceed Paes 03>] ams 9 G+ IGED te ams 5. cera, tnd 0 tnbolo de omarion prt: DADE HHO TH Deesees ee 978 9-10..25 A) abr tabs tt abs OER te OMeeE ee J. (Fores) P€ va prope elation snipers natura. Sabeae ‘ge I) Pe verdadea para natural = 10-2) Se éverdaciza pr ‘et P verdad para 2, 3) SeP veda pare m0 2, ‘hte P é verdaeia pra n= 2. Fodee indie gu 8) P é yerdadeire prs too natura ©) Dé verdaeis porn ton or meron natura pe. 1) Pe verdateira somerte prs at pti de 2 fo) P aio € verdad pars ot meron Spares aster coats EMMI a> 1) WEP aa Re ta ODD, O12 TH oct me OLYO*D Gy 1 Oadt a vale G- pares te teen ery ©) 6m (0>2) Dapde tree" (o>) garisenerGod adres leat taceaay Decors, Dal>r@re Resotugio de Para nm t a relgio € 14a < "que obviamente& verdadlra pare £52 Supondo 1+ kc GD 2) tio THQ Dm EWES Sib Lekie Bee ie fe ij kage | 4 ace! pare a> 2 Sea Fe fam aTipene 2. a Das Fea biotateatt cat gat eta ga © que condi a resusto. Notes gu na hin panera mcr 6 tele popes em Prove 1434 n= Neat agi, que 4 em dnp nero pre Prov por indus ssbren que mero de icajunin de conjnts Prov poring mbre m que ey maine r0. para qaiquer Se bt 66 4, manne gue: A-@4 9a "-bre Scum x, yEIN. Se9. 0, eo, devdo 2 Oy 1= 0416 qe poranto q= 1+, pars qu SEIN Daib = aq=a(i su) sa'+ au, oqueimpleaa < » [Notagio: Inieremos por M, 0 conunte dos mine dea. Assim M,=(0, 4,24, 34-1} Bin pacar My = (0) © M, = IN. Or ee- remo de fy = (0,2) 0 chaados nmr ani pre de Ue My = (13, 3,0) 8 ant pares: 4.2 0 algoritmo da divisao (ou de Euclides) ‘ej © um mero natural nto mu. Sea € 1 ent ov a ipo 4d b ow eva ene dos mali omnener ein bg &a-< (G+ 1). Ie ages que q+ 1 €0 mbna de (2 [bn > a, mzonjnto no vaso de EV pot comm 9 cemento 2+ 1. (De to: b> = b> a= ibtopato = baripste>a) Delay < asec ene © Bia gues = by ++ Mosiremes gue Fb Serma~bq> byendo(a by) rby pb oge dala 2B + Hy ‘que ao € pose Ai: attired) ‘As conden que seabed fae pode asin ser ssn ccaghne EIN #0 cae yr EB dean en ‘Obriaente, v= 0, eno a € mio de Supoahamos w= bq.hr= bq. tryonder Cher, be ale ‘ti omo hile que para todo q, 1 9 <8 eat epesentglo sa ‘Pomel. Aplcnne o lg da vio pr we bac cn nm bata (EM) Notes que no pode ocorrerq 2, Deft, como > 1, enti by > ge ‘a ipeelevria by > me portant ab Fay=n >, Logo F< pla ip de induc: Gea tabt tae eMia 20) Consonant, eb tab FAB) Fay ay taba ab + at! ‘A wickade também srg provada por indo we m ¢ € vil prs nC. Sean’ De nponbamer ques ecidade ne veibque para todo g, 1 qc, Sapontames anda gon nea babe tat Setalee eae 12M. Eo: des tabe tab): bet tabs (Como > a, «b> ay © algrime de cies (niche) grate ue Ameven tabs cc tabe tea) beibt ta\b'=q Como So, pli de da, « 1241 oe sere = 9 ‘Se cada vn don eentin do count M = {0,1 b— 1) € ep ‘soto por om tile pei eno cada um enero chara ‘Sersme bo stn pron bas proponie demonstra tran Yabo Spm cat n= ib RN po ete ona Beads am No cao = 10 oteme on pastors ote. ‘Quando 1c 10 prac war on propio sation articor ge aja secenarne para nde ox lghan de Dab ~ 1 Po exemple (210, = 240-941-342. Pees (0001), 140-2400 D4 EB aaT Exempla 4: Dato om nbmero nse sabate 10, «demonstrate da ‘propo anteor (primeira pare) mona como psi prs base b [Goner or enomplo,coneremon n= 4761 €8-— 1. Apical ‘oma dn dio a # 761 8 4761 0-95.41 Asi, represents peed Sime agra (2 da unidade) neré "A seguir demon manda que seat ips de ido to ‘uiae a rept orca cts 099, o fro cay er ett cm © (godete cdo, Hamm por date. Na pec pee proeder a ve %6 “Sa [2 © OO oo Porat 4761 = a2, Exemplo 5: Dado omimero (2102), para pio hbase 3, po xem ‘io, poem pir encontrar sn represen decal e dept proces Cie Leb 34 ste tas = te : ®a0 = / Lage: (2102, = 030 5.1 Operagbes (0 process mad a testa de mame para fear ai feelers ck ab was, pea deenas eee de sgum crea sported clu aero win por late ‘lel de jrica. Examiners, por enemln «aio #7'¢ 2h a ‘Ama dar 7 unites do primetomimero come a8 4 do segundo € 11 = S701 10, uma unite ema denn, Hla € ent jumtada a #deenat Beef cha danse, ober as 7 deacon da ora, May embute nee Proce, eto as prpredaces da gi es IN, nda, «propredde i HMA GENE 04D (04 RO) 44 Am (4104 2-4 (E1041) (1082.04 TiO} t= 7-101 cag qu ng site debate picional uae ino mba ‘so pode ser enna da mena meni gu femora base 10 Calle tno, por excpo, (4125). + (302) au), (300), ean, NNotese que levames em cont, ma adie das unidade simples, que Deze Tat b= (tt) emer ioc esulada da coke orrependone 61 tendo sido asporta ind, pa a cluna segue, lgremo Breuer agor sabe (2108)— oo atom, 502, aon, Nene cao, comm omimero de undies da trea cata do neni t= torque o do snbtraendo prec toma canpremada uns dade da cee fepunte. Come (Heed # 43 P= Oa fbn ede SSN 4 2 ¥ oremiadnnatercsraoluna deve ser 2 Napa get Drocurn €0 mimero qu soaudo 3 rsa (1}p= 1+ 1-4 3 "A mkipcaa mum seme mumeraco pssonal de base b ‘bn pede er fed segundo o procaine il da manera dna 5, anim come met car rei cobecer ar abana do 9, i ‘ers de bane btm que par de uma bun de malta (ue pre ‘tr ns memdri) para os numeras de Oa b~ 1. Caleamee por Cero Gay" ins 8 baa foe a 2 ‘Anion bate 3 ior rs jones awe, une ve que nee evo 142-3 1-34 0= (0), 7 5.2 Critérios de divisibilidade tar Mas, come juin? De qe anes Sep ce de ao tea (de mumerario? Daemos reports agora = eas perp em gens cos "No captain Il vltreos ao santo com ma foramen materia a ene para abordar = ques corn dar congrats (Geto de diveibidade por 2: Dado um miner = y+ 10-4 sagt 810 ems grap > 1) um ie er, Sat Aa) HE) mt Qt ta) Onin aeatr@eny ‘Como 29 viel pr 2, nto & vive por 2c, < omen my te ‘im dive! por 2, Ov aoa se eomente e850, 2,4, 8h Grito de dvisbiidade or 8: Primo obervemos qu © eo da visio de 10 por 3 sempre fpr tok > 0.Defaa, 1 = 1 30+ 5 Vass spor 1 = 30 + 1, onde +> D, Eada 19°" = 10 10= Gat Godt aN) s Set 9-35 1= 304 e+ NF Tm IU DL ‘Asim, prs don € nae 10 a TOE bat Tatas Dt Gas Dr aCe Teer ora) Gat et eR) netstat tate Portano m& dvi or 3 ee nmente se, aha a a € diel or (propredae Porevomplo: 1761 ¢ dive gor que +7464 1 150 }éo sapere 126 ao € dive por 3 pato que 2+ 2+ 6 = 10 nfo € milo ae 1 conti de divibidade de um nimero na a4 4-104 + ba 10 por 9 évemetante A antror fa m= Silay tata) motivo € qe, ame nee can, 10'= 94+ 1, gar todo EN ‘Monrrncs qe tm ni (41. taba 68 sé por 8 x, esrente we, 0 mimere (toh forma pon dls hme games de divide pr 8 pe (etele ta ba a le a, para > 2,12 dive por Define, 12° 144 émahipl de 8, Bae We beg G22 ene 12a t12 = (Oqpi2 = (024) Be teaiet ada) + +000) rian [Noramene 2 propsedae d garant nove afm EXERCICIOS $2. me.) Cale qu i dt de ue wine Groton tena om he. ‘Resobugdo: Com os ico sgviames dade podem ser frac apes ‘ef uconjuntr de quatre alguns aj oma don clement iv tel por 3 (2, 3,42, 3, 4,9} ef2, 4 6,9}. Cada um dele or {200824 milo de 3, Logo, reponta 3 24» 72. 33. (UPIG-89) Sejan = akO00 um nimero no ma, cj cinco algae ‘oa, be és zero Sen ¢um quadrado pete él por3, poe fe firma que a+b igual a: ye BS 4. (Cexgranio 88) Seed £0 maior nimero de ut agsiao vine por Hyena wwomae +d +4 vale y2 ye jm gn gts Resolugéo: © waioe nimero dete sgn 6 999, ex dvs por 11 force revo 9, © ners pros 6, entio: 999 = 90, Res pow 18 35. Quanto nimero naturals entre 6100 so dvi por 9? Equartog, ate 230 ¢ 23000, ao valves or 112 Sugestio (1 pare © primero due mimaron 4 9 #0 Simo 999, ‘Come onimers detemes aA. em quee primero ene ¢9, ome 4990 eae 68 36. ” os. «. “ (Cereal: 89) Sen 60 mime de mip de 6 comprendion etre as 96 ge Sena storaurls ao naloe, quarts aimeror ana ence 2 Ho dive poral Prove qi 1) aor de doit meron pares par que x ora de dis mers fi aves adi pe yo peda de dos mimeroe natura & npr a, e omens, aor 180 tmp, Prove quo quired de ume mineo mature a parse e someone, 26 pr Resolupn: Se € par, eto 4=2, para algun ED af = 29 = He = 220) 6p Par a fefroessupenamos ques lee pa, fon aw 2r Hy entio a= Ae tee l= 24 2 1 8 hepa, ‘equ nba ponte Momreque 440-4848 6p pe ing 8 BE Se, esto inn nat ak lon, pone gu ab = Proven (0429. 9G pa td 0 Saget: Lebar oe 142+ tam OED ear et Prove por indus que 2) 1G" +2), va > 0 8) sidos 3-45) va 91a 4 nym aL 2) 14 2, wa Resolugi de Seu a(n) = S04 2-4 DeOrqE etree Lop 1700, Ser > Oe mpoahaneon que Ile). ace 3074 2-4! hg para gam g ETN, Dadian ing 3 need tae Da amet g Bw Sa eH Pa sth ang Shoe 2 irq 4 (= 6) 174g 4 4, Demons eds mero ates conmecusvr um emg isl pet 45, (Unicinp 49) pose encontrar doit nimeras ambos diet por 4 ins que a vise de wm pelo oto de rest 39? Jue 9 re tn (Ob Nocaso ds be £7 ws or larson indrarbios de Oa eae ‘ear aeb para indicat, eapectvamente, 10 1s fr pred. 2) 4), + 285, ») G0. - 4, ©) ant), +200), 1) (404), (4102), (1548), Resolugio se (nay, Nour qe (08,2 5m DA LTS =U, WS Spe abs 9474 2=(12} 02s : TE, cases, i568), 28) onde vamos cm canta que 1+ 545= 1121-74 46 (8), 48, Base pars oneno snr de aumera: (1012 nde representa" eb “omne™ 1042), (108, 48. Conran bun de muipbagocefeente 3 Bae 7 1) (08,8285 ') 12358 = (D107, ss. o. [Nadivsiocacidana de 1? yor bo quacente€ 146 orexar. Determine ber Rerolupdo: Por hipsters, 802 = B- 104 er 1, Kare 0 quacente dt ves rn ronda bse Prove que: ) em toto sisters de mumerago de bse b > 2.0 miners (221), € um quaedo perf: b) em edo ema oe merce de base b> 3, mGnero (131), é wr cub pre Resolupdo dea) (I21y = 142 —b4 1 oa (LEB ‘Deermina ag condgbes sobre os naturals bed, b> Ted >t, finde ques (9) = (2 ‘Sejm um mimero saul © = (4 y-» oes epenentgho na be 5, Prove que: Simm AIC 0,4 + a) Cerne fe sand pasa ura bse qualquer > 2. Suga: Vn como indo ci de vinta or 900 (Paver) rave ‘Aca ed vepresetada uma multgcngto, onde os algarnnos a, bec ‘Ho decanhecdon. Qual o valor da sma a+ b+? as oa 317 be on 158, 0 produto de um nero de et sprit por 7 termina stern Be, Ache ene miners 39, 4) Na divistoeucana de » por bye qucinte € 108 reno 304 ‘Qiao maior nimere de ue wpe mmertar dividend dvr sem que o quociente se alee? by Eeeqe s50er= 4627 esolugio de) Bor bistene 4 = 0-106 +304 (08

You might also like