Ежелгі Египет

Египет деректерін үлкен 7 топқа бөлуге болады

1. Жазбаша деректер: тарихи еңбектер, көркем
әдебиет туындылары, ғылыми және діни текстер,
документтер, нұсқаулар және т.б.
2. Материалдық мәдениеттің ескерткіштері:
қалалардың, храмдардың, бекіністердің,
үйлердің, гробницалардың, керамика, күнделікті
қажетті заттардың қалдықтары.
3. Халық ауыз әдебиетінің туындылары
ескерткіштері (фольклор): әндер, ертегілер,
аңыздар, мақал-мәтелдер, этикалық әңгімелер
және т.б.
4. Тілдік ескерткіштер: басқа тілден кірген сөздер
әр кезеңге байланысты оның өзгеруі.
5. Этнографиялық материалдар: дәстүр, салт-
сана, діни наным-сенім, өткен дәуірден кейінгі
кезеңге дейін сақталған дәстүр көріністері.
6. Антропологиялық ескерткіштер: мумии,
склеттер, ертедегі тасқа, жер бедеріне салынған
адамдардың бет пішіндері
7. Географиялық қоршаған орта мен ондағы
өмірдің адамдардың қызметіне байланысты
өзгеруі: каналдардың, дамбылардың, жолдардың
қалдықтары.
Ежелгі Египет тұрғындары аралас болған.
Гробницаларға және суреттерге жүргізілген
антропологиялық зерттеулер арқылы Фл.Петри
Ежелгі Египет жерінде әр түрлі нәсілді ашқан.
Оттеркинг зерттеуі бойынша оның нәсілінің
құрамына: бушмендер, негройдтар, ливийлықтар,
хамид-семидтердің этникалық араласуынан құралған
ерекше нәсіл: өте нәзік және өте тұрпайы түрі пайда
болған. Ал Египет халқы өте ежелгі кезеңде
қалыптасқан. Ең ежелгі кезеңде әлі вавилондық
семидтердің көші басталмаған кезде шумер
тайпаларының бір тармағы Арабиядан теңіз арқылы
батысқа бет алған. Египет тілінің семид тілімен
туысты ондағы түбірмен суффикс граматикалық
түрінен үш әріппен жазылуымен көрінеді.

Египет пен Вавилонның мәден байланысын

көрсететін тұрмысы мен өнердегі ұқсастықтары да
бар. Азиаттық байланысқа оның флорасы мен
фаунасы мысалы бола алады. Египеттіктердің
қасиетті ағашы сикомоар-арабия жерінен.
Азиядан Египетте ежелгі кезден кездесетін виноград
нан өнімдері өгіз бен ешкі әкелінген. Египет өте
қолайлы географиялық территорияда орналасқан.
Жерорта теңізі оны алдыңғы Азия жағалауымен Кипр
мен Эгей теңізінің аралдарымен Греция материгімен
байланыстырады. Жоғарғы және төменгі Египетті су
жордарымен байлыныстыра отырып Нубия жерімен
Эфиопиямен байланыстарыда.
Ерте патшалық тұсында ( XXVIII – XXIIIғ.ғ. бз.д. )
Египет бір орталықтан билеген ірі мемлекет болды.
Өзіннің билігін Синай жарты аралына оңтүстік
Палестина және Нубияға өз үстемдігін жүргізді.
Патшалар бір бірімен үнемі соғыстар жүргізіп
отырған. Мысалы белгілі деректер бойынша бірінші
династияның негізін салушы Снофру кезінде
(XXVIIIғ.б.з.д) Нубияға жасаған жорықта 7мың
тұтқынды 200мың бас малды ал ливиялықтарға қарсы
соғыста – 1100 адам тұтқындалған.
Екінші династияның билігі тұсында Египет Синай
аралындағы көп аудандарының иесі болды. Нубияға
құрылыс ағаштарын алу үшін көп көптен келе
бастады. Ол осы араға Африканың алыстағы
ауландарынан әкелінді. Піл сүйектері, акциялар асыл
тастар , ладан, пантераның терісі үшін және сирек
кездесетін жануарлар үшін. Пунтадэн смола мен «таза
алтын» алды . Финикиялық Библ қаласынан Египетке
құрылыс ағашын, кедр ағашын әкелді.
Ерте патшалық кезінде Египетке тән сипат
құрылыстардың тастан салынуы, патшалардың өте
биік пирамида етіп салу және оның қасында
вельмождардың «қалаларын» салу болды. Үшінші
династия кезінде салынған патша Джосердің
пирамидасы мыс құралдардан салынып Египет мыс
дәуіріне толық өтті. Бірақ әлі де тас құралдары
күнделікті өмірде көптеп қолданылып отырды.
Бесінші династия аяғында фараондардың билігі
әлсірей бастады. Осы кезде номондардың билігі өсті.
Үлкен де көлемді пирамидалар салумен, әлеуметтік
қарсылықтармен VI династия тұсында бір
орталықтағы билік әлсіреп жекелеген номдаога өз
биліктерін жүргізген бөлектеніп кетті. 70 Мемфис
патшалары Манефон деректері бойынша
Үкімет басында 70 күн ғана болған.
Ғылым мен білім. Мәдениет. Орта патшалық кезінде
мемлекеттің гүлденуі мәдениеттің дамуына да әсер
етті, нақты ғылыми көзқарастар қалыптасуы мен
дамуына, магиялық күштер гөрі ғылымға аса назар
аудара бастады.
Орта патшалық кезінде гиксостардың билігі кезінен
алғашқы математикалық және медициналық текстер
белгілі болды.