HATA VE HATALARIN KAYNAKLARI

HATA

Sözgelimi, gerçek değeri bilinmeyen bir p niceliğinin gerçek değeri X olarak

hesaplanırsa, X değerinin hatası, yani eğer varsa p'den sapması X - p farkıdır. Hata,
yaklaştırmanın başarısıyla ilgili bir ölçüdür.

HATALARIN KAYNAKLARI

a) Ölçüm yapan kişiden gelen hatalar

Bu ölçümü yapan kişinin ;

 Yaşına ,
 Öğrenim durumuna,
 Bedensel özrüne,
 Ruh haline,
 O anki durumuna bağlıdır.

b) Ölçülen özellikten gelen hatalar

 Ölçülen özelliğin tam olarak tanımının yapılmamış olması
 Ölçülecek özelliğin tümü ile ölçülememesi

c) Ölçme aracından gelen hatalar

 Kullanılan aracın basımından doğabilecek hatalar.
 Ayrıca ısı ve basınç gibi dış etkenlerin ölçü aracı üzerinde yapacağı
değişiklikler.

HATA TÜRLERİ

a) Sabit Hatalar

Ölçmeden ölçmeye ve ölçmeciden ölçmeciye miktarı değişmeyen, bütün ölçme

sonuçlarına aynı miktarda karısan hata. 40cm'lik cetvelin 2cm'lik kısmının kırık olması,
25.sorunun silik olması nedeniyle hiç bir öğrenci tarafından okunamaması gibi durumlarda
ortaya çıkan hatadır.

b) Sistemli hatalar

Ölçme koşullarına ve ölçmeciye bağlı olarak miktarı değişen hatalara sistemli hatalar
denir. Puanlayıcı yanlışlıklarını yansıtan tüm hatalar sistemli hatalardır . Bir test puanlanırken
kız öğrencilere erkeklerden daha fazla puan takdir edilirse, puanlayıcı öğrencilerin cinsiyetine
bağlı bir sistemli hata yapmış olur
 c) Tesadüfi Hatalar

Kaynakları iyi bilinmeyen ve ölçme sonuçlarına gelişigüzel karışan hatalara denir. Sınav
günü öğrencinin hastalığı, sınav koşullarının elverişsizliği, şans başarısı, öğretmenlerin
cevapları puanlarken ve puanları toplarken dikkatsiz olması gibi etkenler bu tür hataların
ortaya çıkmasına neden olur

Ölçümlerde yapılan hataların kesin bir değeri yoktur.Sadece bir değer aralığı vardır.
Bu aralığın yarısına mutlak hata denir. Milimetreli bir cetvel ile ölçüm yapılırken
yapılabilecek hata aralığı 1mm’dir Bu durumda mutlak hata, ∆x = ½ = 0,5 mm olur.

Bir değişkenin değerini belirlemek için en az bir veya imkan varsa birden çok ölçüm
yapılmalıdır. Zahmetli, masraflı, zaman alıcı, çok duyarlı, sonuç gerektirmeyen durumlarda
bir ölçüm yeterlidir. Ölçümlerdeki hata başka bir biçimde; bağıl hata olarak adlandırılır. Bağıl
hata; mutlak hatanın (∆x) , aletin gösterdiği değere oranı olarak verilir.

∆x
Bağıl hata = ────
x ölçülen

Ortalama Değer

Bir çokluğun , birden fazla ölçülmesi ile elde edilen değerlerin toplamının, ölçme
sayısına bölünmesiyle elde edilen değere ortalama değer denir.

Ölçümlerin toplamı
Ortalama değer = ───────────────
Ölçüm sayısı

Ortalama Sapma

Bir serideki terimlerin aritmetik ortalamadan mutlak sapmalarının aritmetik

ortalamasıdır.

| ölçülen değer – ortalama |

Ortalama sapma = ───────────────────
ölçüm sayısı

Yüzde Hata

Genellikle hatalar % olarak ifade edilir. Ölçülen niceliğin 100 olması durumunda
yapılan hatayı verir.

ortalama sapma
Yüzde hata = ───────────── . 100
ortalama