I.

EŞİT KOLLU TERAZİLER

Terazi, bir cismin üzerindeki yerçekimi etkisinden

yararlanarak o cismin kütlesinin belirlenmesinde kullanılan bir
ölçüm cihazıdır.

Ağırlık belirlemesinde kullanılan bir alet olarak kullanılan

terazi denge prensibi ile çalışır. Ağırlığından emin olunan kütleler
bir tarafa, ölçülecek cisim ise bir tarafa konularak dengeye gelmesi
sağlanır. Bu işleme ise tartma denir.Eşit kollu terazinin duyarlılığını
arttırmak için terazi kolu üzerine hareket edebilen ve binici denilen
ek kütlelerden yararlanılır. Teraziler 10 mg’a kadar duyarlıkta ölçüm yapabilen eşit kollu
teraziler ve 0,1 mg’a kadar duyarlıkta ölçüm yapabilen hassas teraziler olmak üzere ikiye
ayrılır.

m binicinin kütlesi
Duyarlılık = ───── = ────────────────────
N kol üzerindeki bölme sayısı

Bir Cismin Kütlesinin Eşit Kollu Terazide Bulunması

a) Binicinin kütlesi verildiğinde; cismin kütlesi,

kuvvet . kuvvet kolu = yük . yük kolu

mB
L
ifadesinden bulunabilir. K cisminin kütlesi mK , L K
cisminin kütlesi mL ve binicinin kütlesi mb , binici ile
mK mL
5. bölmede olsun. Bu durumda,

mK . 10 = mB . 5 + mL . 10

ifadesinden K veya L’nin kütlesi bulunabilir.

mB
b) Binicinin kütlesi verildiğinde önce terazinin duyarlılığı , ──── ifadesinden bulunur.
Daha sonra; N

mK = mL + (binicinin bulunduğu bölme ) . ( duyarlılık )

ifadesinden k veya L’nin kütlesi bulunur.

 c) Terazinin duyarlılığı verilmiş ise, doğrudan b şıkkında yaptığımız işlemi uygulayarak
cisimlerin kütlelerini bulabiliriz. Duyarlı 1 g ise ;

mK = mL + (binicinin bulunduğu bölme ) . 1

ifadesinden K veya L’nin kütlesi bulunur.

Hatalı Terazi

Terazinin sağ kolu sol koluna eşit değilse bu tip terazilere hatalı terazi denir. Kütlenin
gerçek değerini bulmak için kütle, sağ ve sol kolda ayrı ayrı ölçülerek bulunur. m kütlesini
terazinin sağ kefesinde tarttığımızda m1, sol kefesinde tarttığımızda ise m2 gram bulunmuş
ise , moment prensibinden cismin gerçek kütlesi bulunabilir.

l1 l2 l1 l2

m1 m m m2

m1 . l1 . g = m . l2 .g m . l1 . g = m2 . l2 .g

Bu eşitlikler taraf tarafa oranlanırsa cismin gerçek kütlesi ,

m = √ m1 . m 2
eşitliğinde bulunur.

II. ANALOK VE DİJİTAL BANYO TERAZİLERİ

Cisimlerin ağırlığı üç yolla bulunabilir:

c) Dinamometre ile

Dinamometreler, “Esnek cisimlere eşit kuvvetler uygulandığında, uzama miktarları da eşit

olur.” kuralından yararlanılarak yapılmıştır. Dinamometre sarmal yayın bir ucundan kancalı
demir bulunur. Ağırlığı ölçülecek cisim bu kancaya asılır. Cismin ağırlığı yayı esnetir.
Yaydaki esneme miktarı cismin ağırlığı ile orantılıdır.

d) Baskül ile

Büyük ağırlıklar için kullanılan bir tartı aleti. Küçük bir ağırlık yardımı ile büyük
ağırlıktaki eşyaları tartmağa yarayan kaldıraçlardan yapılmış olan baskülün insan, ticari eşya,
çuval, sandık, hayvan, hatta kamyon ve vagon tartacak çeşitleri vardır.Basküllerde tartılacak
cisimlerin konacağı geniş bir tablo bulunur.
 e) Banyo Terazileri ile

Banyo terazilerine dışarıdan baktığımızda bir platform ve ibreden oluştuğunu görürüz.

Üzerine çıkıldığında, platformun aşağı doğru hareket ettiği hissedilir. Ağırlığımızın ölçütü
olan bu küçük hareket, tartının içindeki kaldıraç mekanizması tarafından ibreye iletilir.
Bilindiği gibi kaldıraçlar, basit makinelerdir ve bir yükü daha az kuvvet harcayarak
kaldırmamızı sağlarlar. Birinci tip kaldıraçlarda, destek her zaman yük ile kuvvet arasında
bulunur. Tahterevalli, birinci tip kaldıraçlara güzel bir örnektir. İkinci tip kaldıraçlarda destek
bir uçta, kuvvet diğer uçtadır. İkinci tip kaldıraçlara örnek olarak da el arabasını verebiliriz.
Son olarak, üçüncü tip kaldıraçlarda destek bir uçta, yük diğer üçtadır (kuvvet ortadan
uygulanır). Bu tip kaldıraçlara verebileceğimiz örnek ise cımbızdır.Tartıdaki platformun
hemen altında bulunan üçüncü tip kaldıraçlar platformun hareketini, ana yaya bağlı olan
küçük bir levhaya iletirler. Kaldıraçlar bu levhanın aşağı doğru hareket etmesine ve yayı
ağırlığımızla orantılı olacak şekilde germesine sebep olurlar. Yayın bu hareketi, yine yaya
bağlı bulunan bir manivelanın (birinci tip bir kaldıracın) dönmesini sağlar. Manivela ise,
ibreyle kendisi arasında bulunan başka bir yayı hareket ettirir. Bu yayın hareketi de ibreyi
döndürür ve tartı bize ağırlığımızı bildirir.

c) ZAMAN

Zamanın tarifi konusunda tam bir uzlaşmaya varılamasa da ölçülmesi konusunda

anlaşmazlık yoktur. Zaman, fizikte en hassas ölçülebilen niceliktir. Zaman ölçümünde
herhangi bir ana ya da aralığa rakamsal bir değer atanır. Bu atamada sürekli değişikliğe
uğrayan herhangi bir fenomen kullanılabilir.

Zamanın ölçümünde kullanılan başlıca iki adet, birbirinden bağımsız ölçek vardır:

 Dinamik - Gök cisimlerinin çekimsel hareketlerini kullanır.

 Atomik - Atomların içsel enerji durumları arasındaki quantum değişimini
gerçekleştirmekte kullanılan elektromanyetik radyasyonun karakteristik frekansından
yararlanır.

Dünyanın kendi ekseni etrafında dönüşü de bir zaman ölçeği olarak kullanılabilir ancak gel-
git kuvvetleri nedeniyle diğer iki ölçeğe eşdeğer değildir.

Zaman ölçü birimi saattir.

Saatten Küçük Olan Ölçü Birimleri

Dakika (dk)

1 saatlik sürenin altmışta birine 1 dakika denir.

1 sa = 60 dk
Saniye (s)

1 dakikalık sürenin altmışta birine 1 saniye (s) denir.

1 sa = 3600 s

Salise

1 saniyelik sürenin altmışta birine 1 salise denir.

Saatten Büyük Olan Zaman Ölçü Birimleri

Gün

Dünya’nın kendi ekseni etrafında bir defa dönmesiyle geçen süreye bir gün denir. 1 gün = 24
saat

Hafta

7 güne bir hafta denir.

Ay

30 veya 31 güne 1 ay denir.

Yıl

365 gün 6 saate 1 yıl denir. Her 4 yılda bir artık yıl olacağından 1 yıl 366 gündür.

Asır (yüzyıl)

100 yıla 1 asır denir.Miladi takvimde milat sıfır yıl kabul edilerek MÖ ve MS yılları
arasındaki farkı bulmak için verilen yıllar toplanır.

d) AKIM

Bir iletken üzerinden birim zamanda geçen elektron sayısını gösterir. Birimi Amper'dir
(kısaltması A) ve genelde I ile ifade edilir. Başka bir anlatımla elektriksel yükün zamana göre
türevidir. Metal atomlarının en dış yörüngesindeki elektronlar, gerilim adı verilen
elektromotor kuvvet yani yüklerin birbirini itmesi veya çekmesi etkisiyle, atomdan atoma
geçmek suretiyle yer değiştirirler. Sonuçta meydana gelen bu elektron hareketine elektrik
akımı denir.

e) SICAKLIK

Sıcaklık, bir cismin sıcaklığının ya da soğukluğunun bir ölçüsüdür. Bir sistemin

ortalama moleküler kinetik enerjisinin bir ölçüsüdür. Gazlar için kinetik enerji, mutlak
sıcaklık dereceleriyle orantılıdır.Termometre ile ölçülür. Sıcaklık birimi ise derecedir.