9th International Scientific Conference on Production Engineering

DEVELOPMENT AND MODERNIZATION OF PRODUCTION

PIC 16F877A I NJEGOVA PRIMJENA ZA DIGITALNI SAT

Benjamin Haurdić
Univerzitet u Bihaću Tehnički fakultet Bihać, Ulica dr. Irfana Ljubijankića bb
77000 Bihać, benjaminh1986@gmail.com

Ključne riječi: mikrokontroleri, komunikacija, LED, kontroler.

SAŽETAK:

U današnjem svijetu je nemoguće zamisliti mikroelektroniku bez mikrokontrolera i njima

odgovarajućih sistema. Sistem opremjen mikrokontrolerom u potpunosti zamjenjuje čovjeka. Malih je
dimenzija i mala je potrošnja energije. Mnogi mikrokontroleri idu u realizaciju razvojnog sistema sa
LED indikatorima, LCD-om i komunikaciju s računarom. Naravno, centralana komponenta sistema
je mikrokontroler PIC16F877A. Realizacija ovakvog sistema zahtjevae veliku upornost i trud.
Počevši preko projektovanja pločica u programskom paketu pa do lemljenja komponenata na ploče,
testiranja i usavršavanja čitavog sistema. Cilj je, da se od svih ideja odabere najpouzdanija koja
podrazumjeva prije svega, jedostavnost, male dimenzije i nisku cijenu.

1. UVOD

Mikrokontroler predstavlja mali računar koji je u obliku čipa, koji se koristi za kontrolu integrisanih
kola, sklopova, uređaja itd. To je dalo poticaja da se izvrši realizaciju digitalnog sistema sa LED
indikatorima, LCD-om i komunikaciju s računarom. Program napravljen na računaru se uz pomoć
adekvatnog softvera i 25-to pinskog kabla prenosi u nas razvojni sistem. Tu ga prihvata programator
koji puni mikrokontroler zahtjevanim programom. Po završetku programiranja na monitoru računara
dobijamo informaciju da je zahtjevano učitavanje programa u mikrokontroleru završeno i tada
možemo početi sa radom. Korisnik od sistema može da dobija informacije o njegovom radu na tri
nacina: preko LED indikatora koji se pali onako kako je to korisnik unaprijed programski definisao u
odredjenom modu rada, preko LCD-a na kome se ispisuje tekst koji također korisnik prethodno
definiše u programu i komunikacija sa računarom gdje možemo posmatrati brojač na monitoru
računara.

RIM 2013 261

 B Haurdić – PIC 16f877A i njegova primjena za digitalni sat

2. MIKROPROCESORI

Mikroprocesori su elektronski sklopovi unutar računara, to jest integrirani krugovi koji obnašaju
funkcije centralne jedinice, oni predstavljaju mozak svakog računara. Koriste se u svim digitalnim
uređajima, kalkulatorima, kamerama, automobilima, itd. Podaci u mikroprocesoru su pohranjeni u
vanjskim memorijama određenim lokacijama.Svaka lokacija ima svoju adresu. Zbog toga je potrebno
znati adresu nekog podatka želi li se on dobaviti u mikroprocesor. To je dužnost programskog brojila,
ono usvakom trenu mora znati adresu podatka koji se želi dobaviti i mora pokazivati upravo adresu
tog podatka [1].

CPU čine slijedeći blokovi: ALU, PC, SP, određeni broj radnih registara, kola za taktovanje, kola za
sinhronizaciju i kola koja se koriste za prihvatanje zahtjeva za prekid. Da bi se kompletirao
mikroračunarski sistem pored mikroprocesora potrebno je dodati ROM, RAM memorijske dekodere,
oscilator, određeni broj ulazno-izlaznih uređaja, kakvi su paralelni i serijski portovi za podatke,
A/D i D/A konvertori i drugo. Pored ulazno-izlaznih uređaja specijalne namjene, često se javlja i
potreba da se ugrade i kontroleri prekida, DMA kontroleri, kao i brojači, čiji je zadatak da oslobode
CPU od obavljanja U/I aktivnosti [2].

3. MIKROKONTROLERI

Mikrokontroler u suštini predstavlja računar, malih je dimenzija, koji u sebi sadrži sve elemente kao i
veliki „Desktop“ računari (CPU, ALU, PC, SP, Registre, RAM, ROM i dr.), slika 1. Kao i
mikroprocesor, i mikrokontroler je uređaj opšte namjene, koji pribavlja podatke, obavlja ograničenu
obradu nad tim podacima, i upravlja svojim okruženjem na osnovu rezultata izračunavanja.
Mikrokontroler u toku svog rada koristi fiksni program koji je smešten u ROM-u i koji se ne
mijenja u toku životnog ciklusa sistema [5].

Slika 1: Blok dijagram mikrokontrolera [5]

Mikrokontroler koristi ograničen skup jedno ili dvo bajtnih instrukcija koje se koriste za
pribavljanje programa i podataka iz interne memorije. Veliki broj ulazno-izlaznih pinova
mikrokontrolera se može koristiti za više namjena što se softverski definise.

262 RIM 2013

 B Haurdić – PIC 16f877A i njegova primjena za digitalni sat
Mikrokontroler komunicira sa vanjskim svijetom (pribavlja i predaje podatke) preko svojih pinova,
pri ćemu je arihitektura i skup instrukcija projektovan za manipulisanje podacima obima bajt ili bit
[5].

5. MIKROKONTROLER PIC16F877A

Mikrokontroler PIC16F877A predstavlja integraciju procesora (CPU), memorije i periferija, pa zato

ne zahtjeva složeni eksterni hardver da bi se ostvario mikroračunarski sistem. Ovaj mikrokontroler je
izrađen u CMOS tehnologiji sa ugrađenim FLASH i EEPROM memorijom za memorisanje programa
i podataka. PIC16F877A ima tipičnu RISC arhitekturu. Ova arhitektura, kao što je poznato,
karakteriše se manjim skupom instrukcija koje se brže izvšavaju od instrukcija kod CISC arhitekture.
Većina mikrokontrolera koji se danas primenjuje je bazirano na Harvard arhitekturi, koja jasno
definiše četiri osnovne komponente potrebne za embedded sistem – mikroprocesorsko (CPU) jezgro,
memoriju za program (ROM, EPROM ili Flash memorija), memoriju za podatke (RAM), jedan ili
više tajmera (podesive i watchdog tajmere), kao i I/O linije za komunikaciju sa eksternim periferijama
i dopunskim resursima, sve to treba da bude smješteno u jednom integrisanom kolu [6].

Slika 2: Mikrokontrolera PIC16F887A

Neke osnovne karakteristike mikrokontrolera su:

 RISC mikroprocesor veoma visokih performansi,

 35 instrukcija obima jedne riječi,
 Radna frekvencija do 20 MHz,
 Trajanje taktnog intervala 0.2 μs, pri frekvenciji 20 MHz,
 13-bitni opkod,
 Harverski magacin (stack) sa osam nivoa,
 Tri načina adresiranja (direktno,indirektno i relativno),
 Programska flash memorija kapaciteta 8k X 13-bitnih riječi,
 Memorija za podatke tipa RAM kapaciteta 368 X 8 bita,
 Memorija za podatke EEPROM tipa kapaciteta 256 X 8 bita,
 Prekidi (do 14 izvora prekida),
 U/I portovi: A, B, C, D, E,

RIM 2013 263

 B Haurdić – PIC 16f877A i njegova primjena za digitalni sat
 Radni napon je u opsegu od 2V do 5.5V,

Kao što smo već naglasili mikrokontroler PIC16F877A posjeduje tipčnu RISC arhitekturu.
Arhitektura posjeduje odvojene magistrale za podatke i programski kod. Obim podataka je 8-bitni,
dok je programski kod 14-bitni. Moguće je protočno izvršenje. Sve insrukcije su istog obima (osim
instrukcija grananja) i izvšavaju se za četiri taktna intervala. Dakle, ako koristimo oscilator 12 npr. od
20 MHz dobijamo da ciklus instrukcuije traje 200 ns [3].

Jezgro mikrokontrolera PIC16F887A pakuje se u 40-pinsko DIP pakovanje ili u 44-pinska kućišta
QFP i PLCC tipa. Na slici 1.6 prikazan je raspored nožica kod 40-to pinskog DIP pakovanja:

Slika 3: Raspred nožica mikrokontrolera PIC16F887A [xxxx]

Napajanje od +5V se dovodi na pinove VDD (11 i 32) a masa na pinove VSS (12 i 31). Nožice OSC1
i OSC2 (pinovi 13 i 14) služe za priključivanje oscilatorskih komponeti (RC-kolo ili kvarc). Pin 1
(MCLR/VPP) ima dvostruku ulogu. Standardno se koristi kao Reset, a u procesu programiranja kao
pin za dovođenje visokog napona (13V). Ostalih 33 pina prestavljaju U/I linije. One su grupisane u
pet portova (PORTA-PORTE) i svaki od njih možemo konfigurisati kao ulazni ili izlazni. Osim opšte
namjene večina pinova ima i specifičnu namjenu koju dobija u slučaju korišćenja nekih specijalnih
periferija mikrokontrolera (brojača, ADC, serijske komunikacije) [7].

6. SHEMA SPAJANJA ZA DIGITALNI SAT

Sve veća primjena LED displeja je rezultovala pojavom različitih uređaja koji se na njih uključuju,
kao što su satovi, mobiteli, itd. Sedmo-segmentni displej je najosnovniji i najviše korišteni
elektronički uređaj za prikaz brojeva od 0 do 9. Najčešći oblik sedmo-segmentnih displeja ima niz od
osam LED dioda koje su raspoređene u obliku kvadrata, koji služi za detaljni vidljiv prikaza brojeva
ili određenih slova [4].

264 RIM 2013

 B Haurdić – PIC 16f877A i njegova primjena za digitalni sat
Slika 4, pokazuje vezu sedmo-segmentog displeja sa mikrokontrolerom. Sedmo segmentni displej je
općenito dostupan sa 10 pinova. Sa slike 4, se vidi da je veza sa mikrokontrolerom LED displejom
ostvarena upotrebom 8 pinova, dok su ostala dva pina u sredini interno kratko spojeni. LED segmenti
dolaze u dvije konfiguracije, sa zajedničkom katodom i zajedničkom anodom [4].

Slika 4: Raspred nožica mikrokontrolera PIC16F887A [xxxx]

Svaka linija za prenos podataka ima prijemnik za detekciju greške koja se pojavi ako se linije
prenosa podataka nađu na istom naponu. Mikrokontroler PIC16F877 podržava tehniku rada sa
prekidima (interrupts) i može da opsluži ukupno 14 izvora prekida, što internih, što eksternih.
Napomenuti ćemo da svaki prekid ne posjeduje sopstveni vektor broj. Na slici 5, prikaza je strujna
shema mikrokontrolera PIC16F887A sa sedmo-segmentnim displejom.

Slika 5: Strujna shema mikrokontrolera PIC16F887A sa sedmo-segmentnim displejom [xxxx]

Pored bita za dozvolu rada svih prekida General Interrupt Enable (GIE) i bita za dozvolu rada prekida
generisanih od strane periferija (PEIE), ovom registru pripadaju i markeri prekida (interrupt flags) i
bitovi koji dozvoljavaju prekid koji izaziva Tajmer0 (TMR0), spoljašnji prekid na pinu RB0/INT i
prekida porta B na promjenu stanja. Osim ova tri osnovna prekida, postoji još 11 periferijskih prekida.
Bitovi za njihovu dozvolu nalaze se u registrima PIE1 i PIE2.

RIM 2013 265

 B Haurdić – PIC 16f877A i njegova primjena za digitalni sat
7. ZAKLJUČAK

Današnji svijet se teško može zamisliti bez mikroprocesora i mikrokontrolera. Mikrokontorleri su

sastavni djelovi mnogih vrsta elektronske opreme. Oni čine većinu svih prodatih procesorskih čipova.
Malo je vjerovatno da tipičan dom u svjetu ima samo jedan ili dva opšte namjenska mikroprocesora,
več na desetine. Oni se mogu naći u skoro svakom električnom uređaju, veš mašini, automobilu,
telefonu itd. Svaki tip mikroprocesora naglašava samodovoljnost i efektivnost cjene, za razliku od
opšte namjenskog mikroprocesora, vrste korištenja i PC-a. Tipičan mikrokontolrer sadrži svu
potrebnu memoriju i I/O interfejse, budući da mikroprocesor opšte namjene zahtjeva dodatne čipove
za obezbejđivanje ovih neophodnih funkcija. Prilikom realizacije sistema upoznalo se sa detaljima
displej komunikacije, kao i sa praktičnim radom pri realizacije iste. Pokazala se složenost primjene
za digitalni sat, a pritom i prednosti i mogučnosti koja ona donosi. Mikrokontroler koristi ograničen
skup jedno ili dvo-bajtnih instrukcija koje se koriste za pribavljanje programa i podataka iz interne
memorije. Veliki broj ulazno-izlaznih pinova mikrokontrolera se može koristiti za više namjena što se
softverski definiše.

8. LITERATURA

[1] Dejan L.: Serijska komunikacija računara i usart modula mikrokontrolera PIC16f877a,
Elektronski fakultet Niš, 2001
[2] Nenad R.: Povezivanje mikrokontrolera at89s8253 sa interfejsom, Elektronski fakultet Niš, 2002
[3] Mile K.: Arhitekture i programiranje računarskih sistema, Elektronski fakultet Niš, 2002
[4] Dejan L.: Serijska komunikacija računara i USART modula mikrokontrolera PIC16F877A,
Elektronski fakultet Niš, 2002
[5] Nebojsa M.: PIC mikrokontroleri, Niš, 2001
[6] Vojo M.: PC interfejsi, Niš, 2002
[7] Vojo M.: Programiranje mikrokontrolera PicBASIC-om, Niš, 2002

266 RIM 2013