Chöông 5

CAÀN TRUÏC COÙ CAÀN

§5.1 – CAÙC LOAÏI CAÀN TRUÏC COÙ CAÀN

5.1.1. Giôùi thieäu chung veà caàn truïc coù caàn.

1) Khaùi nieäm:
Caàn truïc coù caàn laø caùc loaïi caàn truïc maø keát caáu theùp caàn laø boä phaän chính cuûa keát caáu kim
loaïi caàn truïc.
2) Phaân loaïi:
*) Tuyø thuoäc vaøo keát caáu theùp cuûa caàn truïc maø keát caáu caàn cuøng vôùi caùc thieát bò cuûa noù coù
caùc chuûng loaïi vaø hình daùng khaùc nhau. Keát caáu caàn thöôøng laø boä phaän chòu löïc chính cuûa thieát bò
caàn cuûa caùc loaïi caàn truïc quay (Jib crane) :
– Caàn cuûa caàn truïc chaân ñeá (xem caùc hình 4.1; 4.2; 4.3; 4.4…).
– Caàn cuûa caàn truïc coät – caàn.
– Caàn cuûa caàn truïc thaùp xaây döïng (xem hình 0.18 phaàn I).
– Caàn cuûa caàn truïc noåi (hình 4.5g).
– Caàn cuûa caùc caàn truïc quay duøng trong nhaø xöôûng: caàn truïc coät quay, caàn truïc xe ñaïp,
caàn truïc thieáu nhi.
– Caàn cuûa caùc caàn truïc quay töï haønh: caàn truïc oâ toâ (hình 0.12; 0.13; 0.14 – phaàn I), caàn
truïc baùnh loáp (hình 0.15– phaàn I), caàn truïc baùnh xích (hình 0.16– phaàn I), caàn truïc ñöôøng saét
(hình 0.17– phaàn I).
*) Caàn vaø caùc thieát bò caàn cuûa caùc loaïi caàn truïc daïng chuyeân duøng: caàn truïc caûng (caàn truïc
chaân ñeá), caàn truïc xaây döïng (caàn truïc thaùp), caàn truïc treân taøu thuûy, … ñöôïc giôùi thieäu trong caùc
phaàn rieâng cuûa taøi lieäu naøy cuøng moät soá taøi lieäu tham khaûo khaùc nöõa. Trong phaàn naøy, chuû yeáu
giôùi thieäu veà keát caáu caàn vaø thieát bò caàn cuûa caùc caàn truïc quay töï haønh.

5.1.2. Keát caáu caùc caàn truïc quay töï haønh.

1) Phaân loaïi caàn truïc theo keát caáu caàn vaø thieát bò caàn:
Tuøy theo coâng duïng vaø keát caáu chung cuûa caàn truïc maø caàn cuûa caùc caàn truïc quay töï haønh
coù nhieàu daïng keát caáu khaùc nhau (hình 5.1).
*) Phaân loaïi theo ñöôøng truïc cuûa caàn coù:
– Caàn thaúng.
– Caàn gaõy khuùc.
– Caàn cong.
*) Phaân loaïi theo thieát bò caàn:
– Caàn khoâng caân baèng.
– Caàn caân baèng.
*) Phaân loaïi theo caáu taïo:
– Caàn coù keát caáu daøn.
– Caàn keát caáu khung.
– Caàn keát caáu daàm.
2) Phaân loaïi caàn truïc quay töï haønh theo thieát bò di chuyeån:

281
 Hình 5.1 – Caùc kieåu caàn cuûa caàn truïc coù caàn.
a, b, c, d, e – Sô ñoà caàn keát caáu daøn; h, i, k – Sô ñoà caàn keát caáu taám.
– Caàn truïc oâ toâ,
– Caàn truïc baùnh loáp .
– Caàn truïc baùnh xích.
– Caàn truïc ñöôøng saét.
3) Phaân loaïi theo thieát bò ñoäng löïc:
– Caàn truïc duøng ñoäng cô ñoát trong.
– Caàn truïc duøng ñieän.
– Caàn truïc coù thieát bò ñoäng löïc vaø heä truyeàn ñoäng phoái hôïp:
+ Ñoäng cô ñoát trong – ñieän.
+ Ñoäng cô ñoát trong – thuûy löïc.
4) Phaân loaïi heä truyeàn ñoäng:
– Truyeàn ñoäng cô khí.
– Truyeàn ñoäng thuûy löïc.
– Truyeàn ñoäng ñieän – cô.
– Truyeàn ñoäng ñieän – cô – thuûy löïc.
5) Phaân loaïi caàn truïc coù caàn theo thieát bò treo caàn:
– Caàn truïc coù thieát bò treo caàn meàm: thieát bò giöõ caàn vaø thay ñoåi taàm vôùi caàn baèng caùp.
– Caàn truïc coù thieát bò treo caàn cöùng: baèng vít , xi lanh thuûy löïc.

282
5.1.3. Kyù hieäu vaø phaân loaïi caàn truïc coù caàn quay töï haønh
Ñeå coù theå mieâu taû caùc ñaëc tính chung veà keát caáu cuûa caàn truïc coù caàn (theo caùch kyù hieäu
cuûa Lieân Xoâ), töø naêm 1967 caùc caàn truïc ñöôïc saûn xuaát taïi nhaø maùy cheá taïo Maùy xaây döïng vaø laøm
ñöôøng Min (Μинстройдормаша – Cтройтельный доржоный машиный) ñöôïc kyù hieäu nhö
sau:
– KC: caàn truïc töï haønh.
– Nhoùm soá ôû vò trí 1:
tieâu chuaån nhoùm kích
thöôùc hoaëc söùc naâng cuûa
caàn truïc. Kí hieäu töø 1÷9
töông öùng caùc söùc naâng
4,3÷100 taán.
– Nhoùm soá ôû vò trí 2: kyù
hieäu thieát bò di chuyeån
(kí hieäu töø 1÷9):
Soá 1 – Di
chuyeån baùnh xích.
Soá 2 – Di
chuyeån baùnh xích, beà
maët xích ñöôïc taêng
cöôøng.
Soá 3 – Di
chuyeån baùnh loáp.
Soá 4 – Phaàn saùt
xi chuyeân duïng kieåu oâ
Hình 5.2 – Kyù hieäu caàn truïc coù caàn
toâ.
Soá 5 – Thieát bò
di chuyeån laø oâ toâ.
Soá 6 – Thieát bò di chuyeån laø maùy keùo.
Soá 7 – Thieát bò di chuyeån laø keùo theo.
Soá 8 vaø 9 – kyù hieäu döï tröõ.
– Nhoùm soá ôû vò trí thöù 3: Kí hieäu söû duïng thieát bò treo caàn: kí hieäu töø 6÷9.
Soá 6 – Caàn treo meàm (treo caàn baèng caùp).
Soá 7 – Caàn treo cöùng (giöõ caàn baèng vít hoaëc xi lanh thuyû löïc).
Soá 8 – Caàn co giaõn ñöôïc (co duoãi caàn).
Soá 9 – Döï tröõ.
– Nhoùm soá ôû vò trí thöù 4: Thöù töï loaït cheá taïo N0, kyù hieäu töø 1 ñeán 9.
– Nhoùm soá ôû vò trí thöù 5 (): Thöù töï laàn löôït hieän ñaïi hoùa.
– Nhoùm soá ôû vò trí thöù 6 (): Söû duïng ôû vuøng khí haäu.
Nhôø vieäc kí hieäu baèng caùc chöõ caùi vaø soá maø teân cuûa caàn truïc coù theå ruùt ngaén ñoàng thôøi
vaãn phaûn aùnh ñöôïc caùc ñaëc ñieåm keát caáu cuûa noù:
Ví duï: KC-3561A; KC-3577; KC-4572; KC-4561; KC-5363; …
Caùc caàn truïc ñöïôc saûn xuaát taïi caùc cô sôû khaùc: cuõng coù theå ñöôïc kí hieäu töø 3 chöõ caùi vaø soá. Nhö
theo quy ñònh: coâng duïng chính cuûa caàn truïc vaø söùc naâng cuûa noù CMA -10 caàn truïc chuyeân duøng
laép raùp – söùc naâng 10 taán. MKA – 16: caàn truïc laép raùp ñöôïc laép treân xatxi oâ toâ – söùc naâng 16 taán.
283
 Hình 5.3 – Caàn truïc MKA – 10M vôùi bieåu ñoà söùc naâng. a - bieåu ñoà söùc naâng cuûa caàn truïc khi khoâng haï
chaân choáng; b - bieåu ñoà söùc naâng cuûa caàn truïc khi haï chaân choáng. Caùc ñöôøng neùt lieàn laø quan heä söùc
naâng vaø taàm vôùi Q(R); Caùc ñöôøng neùt ñöùt laø quan heä chieàu cao naâng vaø taàm vôùi H(R).

5.1.4.Caùc thoâng soá cô baûn cuûa caàn truïc töï haønh (xem hình 5.3).
Treân caùc caàn truïc quay töï haønh, caàn laø phaàn chòu löïc chính cuûa keát caáu kim loaïi. Caùc caàn
truïc quay töï haønh ñöôïc söû duïng phoå bieán trong coâng taùc xeáp dôõ haøng hoaù ôû caûng, laép raùp vaø xaây
döïng .
– Caùc thoâng soá cô baûn cuûa caàn truïc coù caàn goàm coù:
+ Söùc naâng: Q (Taán)
+ Taàm vôùi cuûa caàn : R (m)
+ Chieàu cao naâng haøng: H (m)
Moái töông quan giöõa caùc thoâng soá Q, R, H Ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng 1 bieåu ñoà (ñöôøng
cong) goïi laø bieåu ñoà söùc naâng vaø ñöôïc cho trong lyù lòch cuûa caàn truïc khi thieát keá cheá taïo.
Ñeå naâng cao naêng löïc toái ña cuûa caàn truïc, söû duïng söùc naâng lôùn nhaát, ôû caùc caàn truïc oâ toâ
vaø caàn truïc baùnh loáp ngöôøi ta laép theâm caùc chaân choáng phuï ñeå ñaûm baûo oån ñònh cho caàn truïc. Ví
duï treân hình veõ (5.3) laø bieåu ñoà söùc naâng cuûa caàn truïc:
– Caùc thoâng soá veà toác ñoä cuûa caùc cô caáu:
+Toác ñoä naâng haï haøng :Vn(m/s).
+Toác ñoä quay :n (voøng/phuùt).
+Toác ñoä trung bình thay ñoåi taàm vôùi :Vtbtv (m/s):

284
 Laø toác ñoä tính trung bình khi caàn truïc thay ñoåi taàm vôùi töø vò trí taàm vôùi lôùn nhaát Rmax veà vò
trí taàm vôùi nhoû nhaát Rmin.
R − Rmin
Vtvtb = max (m/s) (5.1)
t tv
ttv :thôøi gian thay ñoåi taàm vôùi cuûa caàn
Toác di chuyeån cuûa caàn truïc töï haønh: Vdc (m/s).

§5.2 – KEÁT CAÁU THEÙP CAÀN

5.2.1 – Giôùi thieäu chung veà keát caáu theùp caàn

Tuyø thuoäc vaøo coâng duïng vaø chuûng loaïi caàn truïc vaø ñieàu kieän laøm vieäc maø keát caáu theùp
cuûa heä caàn coù hình daïng khaùc nhau.
– Theo keát caáu ñöôøng truïc hình hoïc cuûa caàn coù: caàn thaúng; caàn gaõy khuùc, caàn cong.
Caàn coù ñöôøng truïc gaáp khuùc coù öu ñieåm: khaû naêng naâng caùc maõ haøng coàng keành ôû taàm
vôùi nhoû hoaëc ôû chieàu cao naâng haøng lôùn; nhöng coù nhöôïc ñieåm: do coù söï taùc ñoäng ôû löïc ngang ôû
ñaàu caàn neân khi chòu löïc, keát caáu theùp caàn ngoaøi chòu löïc uoán ngang coøn chòu xoaén.
– Theo phöông thöùc cheá taïo keát caáu theùp caàn: caàn coù keát caáu daøn, caàn coù keát caáu daàm,
caàn coù keát caáu khung.
+ Caàn coù keát khung (hình 5.1) goàm hai nhaùnh thanh tieát dieän chöõ [, I hoaëc theùp taám daäp
ñònh hình lieân keát vôùi nhau bôûi caùc thanh giaèng (hình 5.1h) hoaëc caùc baûn giaèng (hình 5.1i).
+ Caàn coù keát caáu daàm: thöôøng keát caáu daàm toå hôïp 2 thaønh (daàm hoäp) hoaëc daàm coù tieát
dieän troøn (keát caáu oáng) keát caáu daàm hoäp hieän ñöôïc söû duïng raát phoå bieán treân caùc caàn truïc coù keát
caáu caàn kieåu loàng (telescopic), goàm nhieàu ñoaïn caàn loàng vaøo nhau.
+ Caàn coù keát caáu daøn: keát caáu theùp laø moät daøn khoâng gian ñöôïc hôïp thaønh bôûi ba daøn
phaúng (caàn 3 maët daøn ) hoaëc töø 4 daøn phaúng (caàn 4 maët daøn).
+ Keát caáu heä thanh buïng cuûa daøn thöôøng duøng: heä thanh buïng tam giaùc hoaëc heä thanh
buïng hình thoi.
Treân caùc caàn truïc quay – töï haønh thöôøng gaëp laø loaïi caàn söû duïng thieát bò giöõ caàn laø caùp
treo caàn.
Phaàn döôùi cuûa caàn goïi laø ñuoâi caàn ñöôïc lieân keát vôùi baøn maùy bôûi khôùp baûn leà.
Phaàn treân cuûa caàn goïi laø ñaàu caàn ñöôïc treo bôûi caùp naâng caàn: caùp naâng caàn thoâng qua heä
thoáng puli treo vaø puli chuyeån höôùng (laép treân giaù chöõ A) ñi vaøo trong cuûa tôøi naâng caàn, thay ñoåi
taàm vôùi cuûa caàn nhôø caùp naâng caàn.
Hình daùng vaø kích thöôùc cuûa caàn phuï thuoäc vaøo coâng duïng, lieân keát töïa, söùc naâng cuûa caàn
truïc vaø caû chieàu daøi cuûa caàn. Noù coù keát caáu theo quan ñieåm caàn coù ñoä beàn ñeàu, phuø hôïp vôùi ñaëc
ñieåm vaø tình hình chòu löïc cuûa caàn.
Keát caáu theùp cuûa caàn thaúng keát caáu daøn, giöõ caàn baèng caùp treo caàn ôû ñaàu caàn, thay ñoåi
taàm vôùi baèng caùp naâng caàn thöôøng coù hình daïng sau:

1) Trong maët phaúng naâng haøng:

Caàn laø moät thanh toå hôïp coù lieân keát khôùp ôû hai ñaàu, vì vaäy chieàu cao tieát dieän (h) coù
höôùng giaûm daàn veà 2 phía ñaàu muùt (ñaàu caàn vaø ñuoâi caàn) trong ñoaïn giöõa caàn coù chieàu cao tieát
dieän lôùn nhaát, taïo thaønh daïng hình thoi.
Chieàu cao tieát dieän caàn ôû ñaàu caàn vaø ñuoâi caàn thöôøng coù kích thöôùc ho = (300 ÷ 500)mm.
2) Trong maët phaúng naèm ngang (ngoaøi maët phaúng naâng):
285
 Ñuoâi caàn ñöôïc lieân kieát vôùi baøn maùy bôûi 2 khôùp baûn leà coá ñònh (choát ñuoâi caàn). Coøn ñaàu
caàn thì töï do (khoâng bò raøng buoäc bôûi lieân keát), do ñoù hình daùng bao caàn coù daïng hình thang, ñaàu
caàn kích thöôùc nhoû nhaát, ñuoâi caàn taïi 2 khôùp lieân keát vôùi baøn maùy coù kích thöôùc lôùn nhaát (B0). ÔÛ

Hình 5.4 – Hình daùng vaø caùc kích thöôùc cô baûn cuûa caàn.
ñoaïn giöõa, caàn coù chieàu roäng khoâng ñoåi (B = const).
Caùc kích thöôùc cô baûn cuûa keát caáu caàn coù theå tham khaûo nhö baûng sau:
Baûng 5.1 – kích thöôùc caàn thaúng phuï thuoäc chieàu daøi caàn L.
Chieàu cao maët caét Chieàu roäng maët caét cuûa caàn Chieàu daøi ñoaïn hình thang
giöõa caàn Trong maët phaúng Ngoaøi maët phaúng
ÔÛ giöõa caàn B ÔÛ goái töïa Bo
h naâng naâng
(1/20 ÷ 1/30)L (1 ÷ 1,5)h (1/10 ÷1/15)L (1/6 ÷1/10)L (1/5 ÷ 1/6)L

5.2.2 keát caáu theùp caàn vaø thieát bò caàn.

Tuyø thuoäc vaøo lónh vöïc söû duïng vaø ñieàu kieän khai thaùc cuï theå maø keát caáu chung cuûa caàn
coù hình daïng khaùc nhau. Keát caáu theùp coù theå ñöôïc trang bò bôûi 1 caàn chính (caàn cô baûn) cuøng vôùi
thieát bò caàn thay theá ñi keøm theo (option) ñeå phuø hôïp vôùi ñieàu kieän khai thaùc.
Treân hình veõ (5.5) laø moät soá kieåu keát caáu theùp caàn cuûa caùc caàn truïc quay töï haønh (caàn truïc
oâtoâ, caàn truïc baùnh loáp, caàn truïc baùnh xích, caàn truïc ñöôøng saét).
1) Caàn chính (caàn cô baûn):
Caàn chính coù keát caáu daïng caàn thaúng hoaëc caàn gaõy khuùc.
Caàn keát caáu daøn thöôøng laø moät daøn khoâng gian 4 maët keát caáu haøn (tieát dieän ngang laø hình
chöõ nhaät). Caùc thanh bieân vaø thanh giaèng ñöôïc cheá taïo töø theùp goùc (theùp caùn ñònh hình chöõ L)
goàm:
Phaàn döôùi: ñoaïn caàn döôùi vôùi ñuoâi caàn;
Phaàn treân: ñoaïn caàn treân vôùi ñaàu caàn.
Lieân keát giöõa caùc ñoaïn caàn (moái noái laép raùp) thöôøng söû duïng lieân keát coù theå thaùo laép ñöôïc
(duøng buloâng, choát).
2) Caàn vôùi thieát bò noái daøi caàn (Секция).
Caùc caàn truïc quay, töï haønh: caàn thöôøng ñöôïc trang bò theâm caùc thieát bò (ñoaïn caàn) daïng
modul, khi noái vôùi caàn chính seõ taêng chieàu daøi caàn. Caùc ñoaïn caàn naøy thöôøng coù tieát dieän caàn
khoâng thay ñoåi vaø ñöôïc noái vaøo giöõa caàn chính.
Caùc caàn truïc KC2561Д , 2561E, K64 : coù moät ñoaïn caàn noái;

286
 Caàn truïc KC3561 , KC3562A : coù 1 ÷ 2 ñoaïn caàn noái;

Hình 5.5 – Caàn vaø thieát bò caàn cuûa caùc caàn truïc töï haønh.
a – Caàn truïc di chuyeån treân ray KБ – 404; b – Caàn truïc baùnh loáp MKT – 40; c – Caàn truïc ñöôøng saét cuûa coâng
ty Krup (CHLBÑöùc); d – Caàn truïc baùnh loáp MKT40; e – Caàn truïc baùnh loáp KC – 5363; h – Caàn truïc baùnh xích
CKΓ – 1000ЭM; i – Caàn truïc baùnh xích CKΓ63; k – Caàn truïc oâtoâ MKA6,3; l – Caàn truïc treân xaùc xi oâtoâ KC
5473,
1 – Caàn phuï (coå ngoãng)- caàn duøng moùc nhoû (naâng phuï); 2 – Cô caáu thay ñoåi taàm vôùi duøng xilanh thuyû löïc

Caàn truïc K-162 (KC4561) : coù 1 ÷ 3 ñoaïn caàn noái.

Chieàu daøi moãi ñoaïn caàn noái (Секция) thöôøng khoaûng 4m.
Ví duï: caàn cuûa caàn truïc KC4561 (K162) coù caùc loaïi sau (xem hình 5.6):
3) Caàn vôùi ñoaïn caàn phuï (Γycеk), noái ôû ñaàu caàn.
Keát caáu bao goàm caàn chính (caàn thaúng) coù caùc ñoaïn caàn noái daøi (секция). ÔÛ ñaàu caàn
chính coù laép ñoaïn caàn phuï, duøng cho moùc naâng phuï (Γycёг ). Ñoaïn caàn phuï lieân keát ôû ñaàu caàn
chính vaø ñöôïc giaèng bôûi thieát bò giaèng (xem hình 5.6).
287
 Caàn vôùi thieát bò caàn phuï nhaèm taêng taàm vôùi vaø chieàu cao naâng caàn truïc (töông öùng phaûi
giaûm söùc naâng cuûa caàn truïc baèng caùch duøng moùc phuï vaø cô caáu naâng phuï).

4) Caàn vôùi thieát bò

caàn loàng (caàn coù caùc
ñoaïn caàn phuï co ruùt
ñöôïc)
Keát caáu caàn
loàng bao goàm moät
ñoaïn caàn chính (caàn
cô baûn) vôùi caùc ñoaïn
caàn phuï vôùi keát caáu
kieåu loàng: caùc ñoaïn
caàn phuï loàng vaøo nhau
vaø loàng vaøo caàn chính.
(Caàn truïc KC3575,
KC3577, KC4572, …)
Khi yeâu caàu
chieàu daøi caàn lôùn L:
caùc ñoaïn caàn loàng
ñöôïc giaõn ra
(extension) khoûi caàn
chính nhaèm ñaït chieàu
cao naâng H vaø taàm vôùi
R lôùn.
Khi naâng taûi
troïng lôùn: ôû taàm vôùi R
vaø chieàu cao naâng H Hình 5.6 – Thieát bò caàn cuûa caàn truïc KC-3561
nhoû, hoaëc khi khoâng vaø KC-3562A, caàn ñöôïc noái daøi nhôø caàn phuï.
laøm vieäc: Caùc ñoaïn 1- Moùc treo; 2 – Cuïm puly; 3 – Caùp giaèng
caàn; 4 – Palaêng naâng caàn; 5 – Giaù chìa; 6 –
caàn phuï (loàng) ñöôïc
Chæ baùo caùc taàm vôùi; 7 vaø 9 – caùc ñoaïn caàn; 8
co (ruùt) vaøo beân trong
– Daây giaèng voøi (caàn phuï); 10 – Voøng keïp;
loàng cuûa caàn chính 11- Caàn phuï (coå ngoãng); 12 – oáng loùt; 13 –
theo kieåu oáng xeáp truïc; 14 – oáng hình coân.
(oáng loàng –
telescopic). Keát caáu
caàn loàng xem hình
(5.7).
5) Keát caáu caàn vôùi thieát bò caàn thaùp (hình 5.8).
Thieát bò caàn thaùp laø moät thieát bò coâng taùc boå sung duøng cho caùc caàn truïc oâtoâ. Daïng thieát bò
naøy coù öu ñieåm noåi baät so vôùi caùc daïng khaùc vì noù cho pheùp khoaûng khoâng gian töï do ôû döôùi caàn
raát lôùn (khoaûng khoâng höõu ích döôùi caàn). Caùc boä phaän cuûa thieát bò caàn thaùp bao goàm: thaùp, caàn,
cuïm moùc treo, thieát bò giaèng caàn xeùctô (cung deû quaït), palaêng naâng caàn, thanh choáng ñôõ thaùp.

288
 Hình 5.7 – Caàn truïc oâtoâ truyeàn ñoäng thuyû löïc coù ñoaïn caàn phuï co ruùt ñöôïc.

6) Giaù ñôõ caàn (giaù chöõ A): Laø 1

boä phaän cuûa KCKL, duøng ñeå laép
caàn vaø caùc thieát bò caàn. Giaù chöõ A
ñöôïc laép vôùi baøn quay (hình 5.9).
Treân giaù ñôõ caàn coù laép caùc
puly chuyeån höôùng cuûa palaêng
naâng haï caàn, cô caáu thay ñoåi taàm
vôùi.

§5.3 – ÑAËC ÑIEÅM

TÍNH TOAÙN KEÁT CAÁU
THEÙP CAÀN CUÛA CAÀN
TRUÏC TÖÏ HAØNH

5.3.1 – Giôùi thieäu chung

veà tính toaùn caàn.
Caàn laø 1 thanh chòu caùc taûi
troïng trong maët phaúng naâng haøng
(maët phaúng thaúng ñöùng) vaø maët
phaúng naèm ngang vuoâng goùc vôùi
maët phaúng thaúng ñöùng. Noäi löïc
xuaát hieän trong keát caáu caàn vaø
caùc caáu kieän khaùc cuûa keát caáu
kim loaïi thieát bò caàn ñöôïc xaùc
ñònh trong caùc traïng thaùi sau ñaây:
– Traïng thaùi caàn truïc laøm
vieäc: chòu taùc duïng cuûa taát caû caùc Hình 5.8 – Thieát bò caàn thaùp caàn truïc KC-3561; KC3562A
loaïi taûi troïng .

289
 – Traïng thaùi caàn truïc khoâng laøm vieäc: chòu taùc duïng cuûa gioù (khi baõo) vaø troïng löôïng baûn
thaân (coù keå ñeán caùc thaønh phaàn löïc do caàn truïc ñöùng treân maët naèm nghieâng.
– Traïng thaùi thaùo dôõ, laép raùp vaø vaän chuyeån keát caáu caàn truïc: chòu taùc duïng cuûa troïng
löôïng baûn thaân vaø löïc quaùn tính (va ñaäp) khi thaùo, laép, vaän chuyeån (goïi laø taûi troïng laép raùp, vaän
chuyeån).
– Tuøy thuoäc vaøo
keát caáu cuûa caàn vôùi caùc
thieát bò caàn, phöông phaùp
lieân keát caàn maø caùc keát
caáu theùp caàn coù theå ñöa
veà caùc sô ñoà tính khaùc
nhau.
– Khaù phoå bieán
treân caùc caàn truïc töï haønh
söû duïng keát caáu thaùp –
caàn, keát caáu daøn:
+ Ñaàu döôùi cuûa
caàn (ñuoâi caàn) lieân keát vôùi
khôùp baûn leà.
+ Ñaàu treân cuûa caàn
(ñaàu caàn) ñöôïc treo bôûi
caùp giöõ caàn (thieát bò treo
caàn laø caùp) cuûa cô caáu
naâng haï caàn (cô caáu thay
ñoåi taàm vôùí). Khi ñoù sô ñoà
tính caàn ñöôïc ñöa veà daïng
sô ñoà 1 thanh coù lieân keát
töïa nhö sau :
– Trong maët phaúng naâng Hình 5.9 – Giaù ñôõ caàn (giaù chöõ A) cuûa caàn truïc KC-2561E (a) vaø KC-
haøng : 1562 (b):
+ Caàn laø moät thanh 1 – Thanh choáng; 2 vaø 8 – Caùc maáu (tai) lieân keát; 3 vaø 7 – Caùc thanh
giaèng ngang; 4 – Cuïm puly; 5 – truïc; 6 – Thanh keùo; 9 – Daàm ngang
coù lieân keát töïa ôû hai ñaàu,
phaân löïc.
+ Ñaàu döôùi (ñuoâi
caàn) coù lieân keát goái baûn leà
coá ñònh vôùi baøn quay,
+ Ñaàu treân (ñaàu caàn) coù lieân keát töïa laø caùc caùp treo caàn (thay ñoåi taàm vôùi) töông ñöông
moät lieân keát thanh .Phöông cuûa lieân keát thanh coù phöông cuûa caùp treo caàn.
– Trong maët phaúng ngang:
Caàn laø moät thanh toå hôïp (daøn) coù lieân keát töïa laø 2 goái baûn leà coá ñònh ôû ñuoâi caàn (lieân keát
vôùi baøn quay) coøn ñaàu caàn töï do.

5.3.2 – Ñaëc ñieåm tính toaùn keát caáu caàn (loaïi coù thieát bò giöõ caàn baèng caùp treo ôû ñaàu
caàn).
1) Vò trí tính toaùn cuûa caàn :

290
 Qua phaân tích tình hình chòu löïc cuûa caàn do taûi troïng thaúng ñöùng, caàn laø moät thanh toå hôïp
(daàm, daøn) chòu neùn, uoán vaø xoaén (khi coù caàn phuï): noäi löïc trong caàn phuï thuoäc goùc nghieâng cuûa
caàn so vôùi phöông naèm ngang α.
– Khi caàn ôû taàm vôùi nhoû nhaát (Rmin): löïc neùn caàn ñaït trò soá lôùn nhaát;
– Khi caàn ôû taàm vôùi lôùn nhaát (Rmax): moâmen gaây uoán caàn ñaït trò soá lôùn nhaát.
– Traïng thaùi baát lôïi cuûa noäi löïc coù theå laø khi caàn ôû taàm vôùi trung gian Rtg.
Do ñoù ngöôøi ta tính noäi löïc trong caàn ôû caû 3 vò trí: taàm vôùi nhoû nhaát Rmin, taàm vôùi lôùn nhaát
Rmax, taàm vôùi trung gian Rtg.
2) Tính caàn trong maëp phaúng thaúng ñöùng:

Hình 5.10 – Sô ñoà tính caàn coù truïc thaúng.

a – Sô ñoà tính caàn trong maët phaúng thaúng ñöùng; b - Sô ñoà tính caàn trong maët phaúng naèm ngang khi löïc
taùc duïng doïc caàn; c - Sô ñoà tính caàn trong maët phaúng naèm ngang khi löïc taùc duïng vuoâng goùc ôû ñaàu
caàn; d, g - Sô ñoà tính caàn trong maët phaúng naèm ngang khi taûi troïng phaân boá qn taùc duïng vuoâng goùc
vôùi caàn vaø bieåu ñoà moâ men uoán caàn do taûi troïng phaân boá qn gaây ra.

– Trong maët phaúng ñöùng caàn chòu caùc taûi troïng:

+ Troïng löôïng haøng cuøng thieát bò naâng haøng: (Q + Gm);
+ Troïng löôïng baûn thaân cuûa caàn: G
+ Löïc caêng cuûa nhaùnh caùp cuoái cuøng cuûa palaêng mang haøng: Sh.
– Caùc phaûn löïc taïi caùc lieân keát töïa:
+ Löïc caêng trong nhaùnh caùp naâng caàn: Sc.
+ Rv vaø RH – thaønh phaàn thaúng ñöùng Rv vaø thaønh phaàn naèm ngang RH cuaû phaûn löïc goái
töïa R.

a) Tình hình chòu löïc cuûa caàn do taûi troïng baûn thaân:
+ Troïng löôïng caàn G coù theå coi laø taûi troïng boá ñeàu treân chieàu daøi caàn L;
+ Taûi troïng theo phöông thaúng ñöùng q: coù theå phaân laøm hai thaønh phaàn:
291
 *) Thaønh phaàn vuoâng goùc vôùi truïc caàn : q.cosα – gaây uoán caàn;
*) Thaành phaàn doïc theo truïc caàn : q.sinα – gaây neùn caàn.
Noäi löïc trong caàn do taùc duïng cuûa taûi troïng baûn thaân G (coi laø taûi troïng phaân boá ñeàu q)
goàm caùc thaønh phaàn: löïc neùn
caàn N, moâmen uoán caàn M, löïc
caét Q.
*) Nhaän xeùt:
Do troïng löôïng baûn thaân
caàn gaây moâmen uoán caàn trong
maët phaúng thaúng ñöùng: moâmen
coù giaù trò lôùn nhaát taïi tieát dieän
giöõa caàn (Mmax), vì vaäy hình
daùng caàn trong maët phaúng
thaúng ñöùng (maët phaúng naâng
haøng) thöôøng coù daïng hình thoi
coù chieàu cao tieát dieän lôùn nhaát
ôû khu vöïc giöõa caàn, muïc ñích
laøm cho caàn coù ñoä beàn ñeàu, phuø
hôïp ñieàu kieän chòu löïc cuûa caàn.
b) Xaùc ñònh noäi löïc trong caàn
do taûi troïng trong maët phaúng
thaúng ñöùng.
– Caàn chính (xem hình 5.12):
Caùc taûi troïng tính toaùn caàn
trong maët phaúng thaúng ñöùng:
Hình 5.11 – Bieåu ñoà noäi löïc cuûa caàn (khi chæ xeùt rieâng taûi troïng
+ Qh - Troïng löôïng haøng naâng
phaân boá q do troïng löôïng baûn thaân gaây ra).
ñaët ôû moùc caâu;
– Gm - Troïng löôïng cuïm moùc treo (thieát bò mang
haøng);
– G = q.L - Troïng löôïng baûn thaân caàn;
(Q + Gm )
– Sh = h - Löïc caêng cuûa nhaùnh caùp cuoái
m.η
cuøng cuûa palaêng naâng haøng.
Caùc phaûn löïc goái töïa caàn xaùc ñònh:
– Sc - Löïc caêng cuûa caùp treo caàn;
– RV vaø RH - thaønh phaàn thaúng ñöùng Rv vaø thaønh
phaàn naèm ngang RH cuûa phaûn löïc goái töïa ñuoâi
caàn R.
– Ñeå xaùc ñònh trò soá caùc phaûn löïc goái töïa
SC, RV, RH .söû duïng 3 phöông trình caân baèng tónh Hình 5.12 – Xaùc ñònh noäi löïc trong caàn.
hoïc cô baûn:
ΣMo = 0; ΣX = 0; ΣY = 0 (6.02)
ΣMo = 0 ⇔ – Sh.r + G.d + (Qh + Gm).Lc.cosα. – SC.p = 0 (5.03)
⇒ Sc = [– Sh.r + G.d + (Qh + Gm).Lc.cosα]/p (5.04)

292
ôû ñaây r, d, p – caùnh tay ñoøn gaây moâmen cuûa caùc löïc laáy ñoái vôùi ñieåm choát ñuoâi caàn (caùc tay ñoøn
naøy coù theå xaùc ñònh baèng giaûi tích hay baèng hình hoïc tuøy thuoäc caùc thoâng soá cuûa keát caáu heä caàn
vaø lieân keát vôùi baøn quay).
ΣX = 0 ⇔ RH – Sh.cosγ – SC. cosδ = 0 ⇒ RH = Sh.cosγ + SC. cosδ. (5.05)
ΣY = 0 ⇔ RV – Sh.sinγ – SC. sinδ – (Q + Gm) – G = 0
RV = Sh.sinγ + SC. sinδ + (Q + Gm) + G (5.06)
Caùc goùc γ, δ - goùc nghieâng cuûa caùp haøng (Sh) vaø caùp caàn (Sc) so vôùi phöông naèm ngang
(caùc goùc naøy thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo goùc nghieâng cuûa caàn so vôùi phöông naèm ngang α
vaø ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp giaûi tích hay phöông phaùp hình hoïc).
Caên cöù vaøo 3 phöông trình (5.04), (5.05), (5.06) xaùc ñònh ñöôïc caùc phaûn löïc lieân keát töïa:
– Phaûn löïc ôû ñuoâi caàn:
R = RV2 + R H2 (5.07)
– Löïc caêng trong caùp naâng
caàn: Sc .
*) Ñoái vôùi caàn truïc coù
conson, caàn phuï, coå ngoãng
ôû ñaàu caàn chính.
Caùc caàn coù conson ôû
ñaàu caàn, caàn phuï (coå
ngoãng) laép ôû ñaàu caàn chính:
vieäc xaùc ñònh noäi löïc trong
caàn baét ñaàu töø vieäc xaùc ñònh
caùc noäi löïc ôû tieát dieän ñaàu
caàn chính (nôi baét ñaàu coâng
son):
Mk = qk.lk
Qk, Nk - xaùc ñònh
nhö ñoái vôùi 1 daàm coâng son
coù lieân keát ngaøm ôû ñaàu caàn
chính.
Sau khi xaùc ñònh
ñöôïc caùc löïc töø coâng son
truyeàn leân caàn, thaønh laäp 3
phöông trình tónh hoïc cô
baûn ñeå tìm caùc ñaïi löôïng Sc,
Rv, RH.
Sau ñoù veõ bieåu ñoà
noäi löïc M, N, Q treân caàn
nhö moät daàm bình thöôøng.
Töø vieäc veõ bieåu ñoà
momen uoán cho thaáy: Ñoái Hình 5.13 – Sô ñoà xaùc ñònh noäi löïc ôû ñaàu caàn conson do taûi troïng thaúng
ñöùng gaây ra.
vôùi caàn coù coâng son ôû ñaàu
caàn, noäi löïc do coâng son
gaây ra coù taùc duïng laøm giaûm momen uoán caàn do troïng löôïng baûn thaân caàn gaây ra.

293
 Trong caùc caàn coù ñaàu coâng son vôùi truïc caàn gaõy khuùc, taûi troïng ngang do gioù (Pg) taùc
duïng ôû ñaàu caàn hay löïc
ngang quaùn tính do laéc
ñoäng cuûa caùp haøng T ñaët ôû
ñaàu coâng son daãn ñeán seõ
gaây ra momen xoaén phuï
gaây xoaén caàn chính. Ñoù Hình 5.14 – Sô ñoà tính noäi löïc trong thanh bieân cuûa caàn phaúng.
chính laø khuyeát ñieåm cuûa
loaïi caàn naøy.
*) Xaùc ñònh noäi löïc
trong caùc thanh bieân cuûa
caàn:
Taïi goái töïa ñuoâi caàn:
chòu taùc duïng cuûa phaûn löïc
goái töïa R, gaây ra noäi löïc
trong caùc thanh bieân cuûa
caàn.
– Tröôøng hôïp caàn phaúng:
caàn coù 2 thanh bieân ñaët
trong cuøng 1 maët phaúng, laáy
truïc toïa ñoä truøng vôùi truïc
cuûa caàn, töø ñieàu kieän ΣX =
0 ta xaùc ñònh löïc neùn trong
1 thanh bieân:
R
Sb = (5.08)
2. cos α b
trong ñoù αb – Goùc giöõa truïc Hình 5.15 – Daøn khoâng gian.
caàn vaø truïc thanh bieân. a – Daøn khoâng gian 4 maët; a – Daøn khoâng gian 3 maët.
– Tröôøng hôïp caàn daøn
khoâng gian: Daøn coù 4 maët
daøn, 4 thanh bieân:
Löïc neùn trong 1
thanh bieân döôùi taùc duïng
cuûa taûi troïng:
R
Sb = (5.09)
4. cosα . cos α b
α _ Goùc giöõa truïc
caàn vaø maët daøn treân (döôùi).
αb _ Goùc giöõa truïc
caàn vaø maët daøn beân.

3) Tính caàn döôùi taùc duïng

cuûa taûi troïng naèm ngang:
– Caùc taûi troïng
ngang taùc duïng trong maët Hình 5.16 – Sô ñoà tính caàn döôùi taùc duïng cuûa taûi troïng naèm ngang.
294
phaúng thaúng goùc vôùi maët phaúng treo haøng goàm coù: taûi troïng gioù, taûi troïng do quaùn tính (tieáp
tuyeán) khi quay caàn truïc vaø caùc thaønh phaàn naèm ngang cuûa taát caû caùc taûi troïng khi caàn truïc
nghieâng.
– Caùc taûi troïng ngang (gioù, quaùn tính) coi laø taûi troïng phaân boá theo chieàu daøi caàn (qg, qqt)
hôïp thaønh löïc qn.
– Taûi troïng do löïc ngang taùc duïng ôû ñaàu caàn T = Q.tgα.
– Sô ñoà tính caàn trong maët phaúng ngang laø 1 thanh coù 2 lieân keát baûn leà ôû ñuoâi caàn (lieân
keát vôùi baøn quay) coøn ñaàu caàn töï do.
Momen uoán theo phöông ngang lôùn nhaát taïi goái töïa ñuoâi caàn (Mnmax ). Momen naøy laøm
phaùt sinh phaûn löïc töïa theo phöông ngang Rn laø moät caëp löïc:
M
Rn = ± n (5.10)
B0
Caùc taûi troïng quaùn tính naèm ngang sinh ra do quay caàn khi tính gaàn ñuùng laáy baèng 10%
taûi troïng taäp trung thaúng ñöùng: Pn = 0,1P; qn = 0,1q.

4) Xaùc ñònh noäi löïc trong caùc caáu kieän cuûa caàn:
Löïc neùn trong thanh bieân cuûa caàn ôû gaàn goái töïa ñuoâi caàn baèng toång caùc löïc döôùi taùc duïng
cuûa taûi troïng thaúng ñöùng vaø taûi troïng trong maët phaúng ngang.
– Tröôøng hôïp caàn phaúng: coù 2 thanh bieân.
R Rn
Sb = + (5.11)
2. cos α b cos α b
– Tröôøng hôïp caàn daøn khoâng gian 4 maët:
R Rn
Sb = + (5.12)
4. cos α . cos α b 2. cos α . cos α b
+ Phaàn giöõa cuûa caàn khoâng thay ñoåi tieát dieän: (tieát dieän ngang
cuûa caàn hình chöõ nhaät vôùi kích thöôùc h, b). Noäi löïc ôû giöõa caàn
goàm momen uoán trong maët phaúng thaúng ñöùng M, löïc neùn N vaø
momen uoán trong maët phaúng ngang Mn
+ Löïc trong moät thanh bieân:
N M Mn
Sb = + + (5.13)
4 2h 2b
ôû ñaây h, b – khoaûng caùch giöõa caùc ñöôøng taâm caùc thanh bieân
theo chieàu cao vaø theo chieàu roäng (hình 5.17).

5) Noäi löïc trong caùc thanh bieân caàn 3 maët daøn:

Trong keát caáu caàn tieát dieän tam giaùc: goàm 3 maët daøn,
thöôøng laø 1 trong 3 maët ñoù (coù chieàu roäng b) – ôû beân döôùi goïi laø
maët ñaùy. Khi ñoù caùc ñöôøng bieân döôùi ñaët ñuùng taâm cuûa goái töïa
ñuoâi caàn. Coù theå giaû thieát loaïi caàn ñoù – momen do taûi troïng Hình 5.17 – tieát dieän giöõa caàn.
naèm ngang gaây ra chæ do maët ñaùy chòu. Neáu tính theo caùc giaû
thieát ñoù thì khoâng caàn kieåm tra xoaén.
Löïc neùn tính toaùn trong 1 thanh bieân döôùi (caàn daøn 3 maët) taïi gaàn goái töïa (xem hình
5.15b):
R Rn
Sb = + (5.14)
2. cos α b cos α b
295
 ÖÙng löïc tính toaùn ôû ñoaïn giöõa caàn khi αn = 0 ñöôïc xaùc ñònh bôûi löïc neùn N, momen do taûi
troïng ngang Mn, momen do taûi troïng thaúng ñöùng (do troïng löôïng baûn thaân vaø troïng löôïng xe con
coù haøng) Mñ vaø momen leäch taâm Me = N.0,35.h; Löïc neùn phaân boá ñeàu cho 3 thanh bieân:
– Noäi löïc trong moät thanh bieân döôùi:
N M M M
Sb = + n − đ + e (5.15)
3 b 2.h 2.h
ôû ñaây h – chieàu cao cuûa tam giaùc (tieát dieän caàn)
– Noäi löïc trong thanh bieân treân:
N M M N M − Me
Sb = + đ − e = + đ (5.16)
3 h h 3 h
6) Kieåm tra ñoä beàn vaø oån ñònh:
– Caên cöù vaøo keát quaû xaùc ñònh noäi löïc trong caùc thanh bieân do caùc taûi troïng theo phöông
ñöùng vaø theo phöông ngang gaây ra, tieán haønh kieåm tra ñoä beàn cuûa thanh vaø kieåm tra oån ñònh toång
theå cuûa caàn cuõng nhö oån ñònh cuïc boä cuûa caùc thanh chòu neùn trong caàn.
+ Kieåm tra beàn thanh bieân gaàn goái töïa ñuoâi caàn: laø thanh chòu löïc neùn lôùn nhaát theo coâng
thöùc:
S
σ b = b ≤ [σ ] (5.17)
Ft
ôû ñaây Ft: dieän tích thöïc chòu löïc cuûa thanh (coù tính ñeán caùc yeáu toá laøm giaûm dieän tích : khoeùt loã
buloâng ...).
+ Kieåm tra oån ñònh thanh bieân gaàn goái töïa ñuoâi caàn: laø thanh chòu löïc neùn lôùn nhaát theo
coâng thöùc:
S
σ b = b ≤ [σ ] (5.18)
ϕFng
ôû ñaây Fng - dieän tích nguyeân chòu löïc cuûa thanh (dieän tích nguyeân chöa tröø phaàn giaûm yeáu).
+ Kieåm tra beàn, oån ñònh caùc thanh giaèng cuûa daøn töông töï nhö thanh bieân.

+ Kieåm tra oån ñònh toång theå cuûa caàn.

Caàn laø 1 thanh toå hôïp coù tieát dieän thay ñoåi chòu neùn keát hôïp vôùi chòu uoán. Kieåm tra oån
ñònh toång theå cuûa caàn baèng pheùp bieán ñoåi töông ñöông thanh toå hôïp coù tieát dieän thay ñoåi ñöôïc
quy ñoåi veà 1 thanh coù tieát dieän khoâng ñoåi töông ñöông (theo phöông phaùp chieàu daøi töông ñöông
hoaëc moâmen quaùn tính töông ñöông).
Sau pheùp bieán ñoåi töông ñöông, tieán haønh xaùc ñònh ñoä maûnh töông ñöông cuûa thanh (coù
tieát dieän khoâng ñoåi) trong 2 maët phaúng.
+ Kieåm tra oån ñònh cuûa thanh töông ñöông qua ñoä maûnh λ td
+ Kieåm tra oån ñònh cuûa caùc thanh (bieân, giaèng) trong töøng ñoaïn thanh (giôùi haïn bôûi caùc
maét), ñöôïc tieán haønh theo phöông phaùp thoâng thöôøng ñoái vôùi keát caáu thanh ñaëc (lieân tuïc), trong
ñoù heä soá lieân keát cuûa thanh ñöôïc choïn vôùi µ = 0.8

5.3.3 – Ví duï veà kieåm tra ñoä beàn vaø ñoä oån ñònh cuûa keát caáu theùp caàn cuûa
caàn truïc töï haønh

Caùc döõ lieäu:

296
 – Caàn laø 1 daøn khoâng gian maét löôùi 4 maët coù sô ñoà keát caáu vaø kích thöôùc nhö hình (5.18),
vaät lieäu cheá taïo laø caùc theùp goùc hình CT3, cöôøng ñoä tính toaùn laø Rt = 1950 kG/cm2.
– Caàn ñöôïc cheá taïo töø 4 thanh bieân laø theùp goùc ñeàu caïnh L No 63x63x5, dieän tích tieát dieän
cuûa caùc thanh bieân: F = 6,13 cm2, khoaûng caùch troïng taâm ñeán meùp ngoaøi z o = 1,74 cm, baùn kính
quaùn tính nhoû nhaát i min =1.25 cm.
– Heä giaèng giöõa caùc thanh bieân laø caùc theùp giaèng (theùp goùc ñeàu caïnh L 56x56x4) keát caáu
daøn tam giaùc coù thanh choáng ñöùng.
– Löïc neùn tính toaùn lôùn nhaát trong caùc thanh bieân cuûa caàn taïi maët caét I-I (gaàn goái töïa ñuoâi
caàn) xaùc ñònh theo coâng thöùc (5.12):

Hình 5.18 – Caùc kích thöôùc hình hoïc cuûa caàn.

R Rn 17 (7,16 / 1,464)
Sb = + = + = 6,68 (T)
4. cos α . cos α b 2. cos α . cos α b 4.1.0,99 2 .1.0,99
Löïc neùn trong thanh bieân taïi maët caét II:
N M M n 17 1,72 3,13
Sb = + + = + + = 6,2 (T)
4 2h 2b 4 2 . 0,9 2 . 1,64
Caên cöù vaøo kích thöôùc caùc thanh bieân vaø kích thöôùc caàn xaùc ñònh ñaëc tröng hình hoïc cuûa
caùc tieát dieän caàn. Taûi troïng tính toaùn vaø ñaëc tröng hình hoïc cuûa caùc tieát dieän caàn ghi trong baûng
(5.2).
Ñoä beàn cuûa thanh bieân kieåm tra taïi caùc maët caét I-I taïi ñoù thanh bieân coù moät loã khoeùt
(25x4)mm. Löïc neùn trong thanh bieân laø lôùn nhaát. ÖÙng suaát neùn trong thanh bieân:
S 6680
σ= b = = 1300 (kG/cm2)
Ft 6,13 − 2,5 .4
Ñoä beàn cuûa thanh bieân kieåm tra taïi caùc maët caét II-II taïi ñoù coù moái noái laép raùp, ñoàng thôøi taïi
vò trí naøy, treân thanh bieân theùp goùc coù 2 loã buloâng ñöôøng kính Φ20.

297
 Sb 6200
σ= = = 1380 (kG/cm2)
Ft 6,13 − 2 . 0,4 . 2
Qua kieåm tra beàn ta thaáy σ < [σ], keát luaän: caùc thanh cuûa caàn ñaûm baûo ñoä beàn
Baûng 5.2 - Taûi troïng tính toaùn vaø ñaëc tröng hình hoïc cuûa caùc tieát dieän caàn.
Taûi troïng Ñaëc tröng hình hoïc
M (T.m) M (T.m)
Maët caét N h b Jx Jy Ix Iy
(Moâmen (Moâmen 4 4
(T) (cm) (cm) (cm ) (cm ) (cm) (cm)
ñöùng) ngang)
I-I 17 0 7,16 46,41 146,4 13400 132000 23 73
II-II 17 1,72 3,13 96,40 146,4 57200 132000 48 73
III-III 17 0 0 46,40 46,4 13400 13400 − −
Kieåm tra oån ñònh toång theå cuûa caàn:
Caàn laø thanh toå hôïp, duøng phöông phaùp bieán ñoåi töông ñöông töø ñoù ta coù theå xaùc ñònh
chieàu daøi tính toaùn cuûa caàn trong maët phaúng naâng vaø maët phaúng ngang.
Trong maët phaúng naâng:
J xmin 13400 l 12
max
= = 0,23; 1 = = 0,57
Jx 57200 l 2 21
Tra baûng heä soá quy ñoåi töông ñöông ta ñöôïc µ1 = 1,02.
Chieàu daøi tính toaùn cuûa caàn trong maët phaúng naâng:
l x = µ . µ1 l = 1 . 1,02 . 21 = 21,42 m
Xaùc ñònh chieàu daøi tính toaùn cuûa caàn ngoaøi maët phaúng naâng (trong maët phaúng ngang):
Do khoâng keå ñeán aûnh höôûng cuûa caùp naâng caàn ñeán ñoä oån ñònh toång theå cuûa caàn neân: coi
caàn laø moät thanh coù ñaàu coâng son µ = 2,0. Caên cöù vaøo hình daïng bieán ñoåi cuûa caàn trong maët
phaúng ngang keát hôïp tra baûng ta coù: heä soá quy ñoåi töông ñöông µ1 = 1,45.
Chieàu daøi tính toaùn cuûa caàn:
l y = µ . µ1 l = 2 . 1, 45 . 21 = 61 m
Ñeå xaùc ñònh ñoä maûnh qui ñoåi cuûa caàn λ qd ; ta tìm ñoä maûnh lôùn nhaát cuûa thanh caàn cuõng
nhö maët caét ñaëc:
l x 2140 l 6100
λx = = = 44,6; λ y = y = = 83,6
ix 48 iy 73
 k k   31 27 
λ qd = λ 2y + Fb  1 + 2  = 83,6 2 + 24,52 + 
   8,76 8,76 
 Fg 1 Fg 2 

 k k 
λ qd = λ 2y + Fb  1 + 2  = 83,6 2 + 24,52.6,621
F Fg 2 
 g1
 k k 
λ qd = λ 2y + Fb  1 + 2  = 83,6 2 + 162,35 = 7151,31 = 84,5654 ≈ 85
F Fg 2 
 g1
trong ñoù:
Fb = 4.6,13 = 24,52 cm2 – laø dieän tích tieát dieän cuûa taát caû caùc thanh bieân.
Fg1 = Fg2 = 2.4,38 = 8,76 cm2 – laø dieän tích tieát dieän cuûa caùc thanh giaèng laøm baèng theùp
goùc L 56x56x4 (trong maët phaúng thaúng ñöùng vaø maët phaúng naèm ngang).

298
 Trong maët phaúng naâng α = 45o thì k1 = 31; trong maët phaúng ngang α = 51o thì k2 = 27;
λ qñ = 85 ⇒ tra baûng ϕ = 0,72.
Töø caùc soá lieäu ôû treân, kieåm ñònh toång theå cuûa caàn kieåm tra taïi maët caét II-II ôû ñoaïn giöõa
cuûa caàn :
N Mx My 17000 172000 313000
σtñ = + + = + + = 1288 (kG/cm2)
ϕF Wx W y 0,72.24,25 57200.2 57200.2
100 150
2
σtñ = 1288 < [σ] = Rt = 1950 kG/cm
Kieåm tra oån ñònh cuûa nhaùnh thanh bieân:
OÅn ñònh cuïc boä cuûa nhaùnh thanh bieân kieåm tra taïi tieát dieän I-I coù löïc neùn lôùn nhaát.
– Ñoä maûnh cuûa nhaùnh thanh bieân :
l 105
λ = nh = = 96 .
imin 1,23
– Tra baûng heä soá chieát giaûm öùng suaát: ϕ = 0,64.
– ÖÙng suaát neùn khi kieåm tra oån ñònh:
N 6680
σoâñ = = = 1700 (kG/cm2) < Rt = 1950 (kG/cm2)
ϕF 0,64.6,93
– Qua kieåm tra: keát luaän ñoä beàn, ñoä oån ñònh toång theå, oån ñònh cuïc boä cuûa keát caáu ñaûm
baûo, thoûa maõn ñieàu kieän chòu löïc.

5.3.3 – Ñaëc ñieåm tính toaùn keát caáu caàn kieåu loàng:
1. Keát caáu caàn loàng :
Caàn loàng bao goàm moät ñoaïn
caàn chính vaø caùc ñoaïn caàn phuï keát
caáu kieåu xeáp loàng vaøo nhau, chieàu daøi
laøm vieäc cuûa caàn thay ñoåi ñöôïc nhôø
söï co giaõn caùc ñoaïn caàn phuï so vôùi
caàn chính. Thöïc hieän vieäc thay ñoåi
chieàu daøi caàn nhôø xilanh thuyû löïc co
giaõn caàn.
Keát caáu theùp cuûa caàn loàng
ñöôïc cheá taïo töø keát caáu daàm hoäp
hoaëc keát caáu daøn.
2. Ñaëc ñieåm tính toaùn caàn loàng:
– Ñoái vôùi caàn loàng, taûi troïng Hình 5.19 - Ñoà thò baäc thang toång quaùt söï thay ñoåi taûi troïng
ngang khi caùc ñoaïn caàn tyø leân nhau cuûa caùc caàn truïc oâ toâ coù söùc naâng 4; 6,3; 10 vaø 16 Taán.
coù theå lôùn hôn caû troïng löôïng coù ích
cuûa haøng.
– ÔÛ caùc chieàu daøi caàn laøm vieäc khaùc nhau öùng vôùi taàm vôùi trung gian, taûi troïng do caùc
ñoaïn caàn tyø leân nhau naøy tuyø thuoäc vaøo caùc ñoaïn caàn laø chuyeån ñoäng ñoàng thôøi (cuøng luùc) hay
chuyeån ñoäng lieân tieáp (lieân tuïc).
– Khi caùc ñoaïn caàn phuï chuyeån ñoäng (co giaõn) laãn nhau, taûi troïng ngang naøy seõ gaây neân
öùng suaát cuïc boä taïi caùc tieát dieän cuûa caàn loàng.

5.3.4 Ñaëc ñieåm veà taûi troïng khi tính toaùn keát caáu theùp caàn:
299
 Caùc taûi troïng tính toaùn keát caáu caàn cuûa caàn truïc töï haønh ñöôïc xaùc ñònh phuï thuoäc vaøo ñieàu
kieän khai thaùc caàn truïc (khi caàn truïc laøm vieäc trong ñieàu kieän cuï theå) hoaëc theo caùc ñieàu kieän veà
coâng ngheä (vaän chuyeån, laép raùp caàn truïc). Caùc taûi troïng vaø caùc toå hôïp taûi troïng tính toaùn khi khai
thaùc phuï thuoäc vaøo kieåu caàn truïc vaø ñieàu kieän laøm vieäc cuï theå cuûa noù.
– Trong tröôøng hôïp chung, chöa xaùc ñònh ñieàu kieän laøm vieäc cuï theå, taûi troïng tính toaùn vaø
caùc toå hôïp taûi troïng tính toaùn keát caáu theùp caàn truïc löïa choïn theo baûng (baûng 2.2) hoaëc baûng
(baûng 2.3) khi tính toaùn phöông phaùp ÖSCP hay phöông phaùp TTTH (chöông 3).
– Troïng löôïng keát caáu theùp cuûa caàn thaúng keát caáu daøn 4 maët coù kích thöôùc tieát dieän
500÷1000 mm vaøo khoaûng 0,1÷0,2 (T/m)
– Caùc caàn truïc töï haønh thöôøng coù taûi troïng naâng cho pheùp thay ñoåi theo taàm vôùi. Ñoà thò
söï phuï thuoäc söùc naâng vaøo taàm vôùi ñöôïc giôùi thieäu trong lyù lòch (catalog) cuûa caàn truïc.
Ñoái vôùi caàn truïc töï haønh söùc naâng töø 6÷16T keát quaû nghieân cöùu caùc taûi troïng khai thaùc
cho thaáy ñoà thò baäc thang toång quaùt söï thay ñoåi taûi troïng cuûa caùc caàn truïc oâ toâ coù söùc naâng 4; 6,3;
10 vaø 16 Taán.
Theo keát quaû ñaõ cho treân caùc ñoà thò :
– Heä soá thay ñoåi taûi troïng ϕ∋ (heä soá taûi troïng töông ñöông):
ϕ∋ = 0,44 khi baäc ñöôøng cong moûi m = 3.
ϕ∋ = 0,48 khi baäc ñöôøng cong moûi m = 4.
ϕ∋ = 0,55 khi baäc ñöôøng cong moûi m = 6.
– Qua khai thaùc cuõng cho thaáy : caùc caàn
truïc töï haønh vôùi söùc naâng Q = 25÷100T
thöôøng raát ít khi laøm vieäc vôùi troïng löôïng
haøng naâng ñònh möùc.
Caùc thoâng soá kích thöôùc cuûa caàn
thaúng keát caáu daøn 4 maët ñöôïc giôùi thieäu
löïa choïn theo baûng. Caùc thoâng soá naøy
daãn tôùi khoái löôïng caàn laø nhoû tuy vaãn Hình 5.20 – Söï phuï thuoäc taûi troïng naâng treân moùc vaøo
ñaûm baûo söùc beàn döôùi taùc duïng cuûa taûi taàm vôùi cuûa caàn truïc.
troïng lôùn nhaát, cuõng nhö ñeå ñaûm baûo ñoä
oån ñònh caùc khoang cuûa thanh bieân vaø ñoä cöùng cuûa keát caáu caàn (ñoä voõng cho pheùp trong 2 maët
phaúng).
Thöôøng caùc khoang thanh bieân coù ñoä maûnh cuûa khoang: λ = 70÷85. Söû duïng theùp coù ñoä
beàn cao thöïc teá khoâng laøm giaûm troïng löôïng caàn. Söû duïng theùp oáng cuøng vôùi theùp goùc coù laøm
giaûm nheï khoái löôïng caàn 10÷12% khoâng phuï thuoäc vaøo kieåu keát caáu daøn maét löôùi.
Hình 5.20 chæ ra söï lieân heä giöõa caùc taûi troïng khai thaùc Q, (T) treân moùc caâu cuûa caàn truïc
oâtoâ vaø taàm vôùi cuûa caàn R, (m).

300
This document was created with Win2PDF available at http://www.win2pdf.com.
The unregistered version of Win2PDF is for evaluation or non-commercial use only.
This page will not be added after purchasing Win2PDF.