Υγιειν και ασφλεια στην εργασα

Ç Ø Õ × Ï Ë Ï Ã É Á
Ó Ô Ç Í Å Ñ Ã Á Ó É Á

Γιργο Παπανικολου
Τεχνικ Ασφλεια

Γενρηò
Γενρηò 1997
 I

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
Å É Ó Á Ã Ù Ã Ç ...........................................................................................................1

Ã Å Í É Ê Á................................................................................................................11

Á É Ó È Ç Ì Á Ô Á----------------------------------------------------------------------------------------------23
Ç ÔÁÎÉÍÏÌÇÓÇ ÔÙÍ ÁÉÓÈÇÌÁÔÙÍ---------------------------------------------------------------------------------------------- 26

Ç ÁÉÓÈÇÔÉÊÏÔÇÔÁ ÊÁÉ Ç ÅÊÔÁÓÇ ÔÇÓ ------------------------------------------------------------------------------------------ 27

Ç ÐÑÏÓÁÑÌÏÃÇ--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 29

ÏÉ ÁÍÔÁÍÁÊËÁÓÔÉÊÏÉ ÌÇ×ÁÍÉÓÌÏÉ ÔÙÍ ÁÉÓÈÇÌÁÔÙÍ--------------------------------------------------------------------- 32

ÔÏ ÏÐÔÉÊÏ ÓÕÓÔÇÌÁ ----------------------------------------------------------------------------------------39

ËÅÉÔÏÕÑÃÉÊÁ ×ÁÑÁÊÔÇÑÉÓÔÉÊÁ ÔÏÕ ÌÁÔÉÏÕ---------------------------------------------------------------------------------- 47
ÏÉ ÏÐÔÉÊÅÓ ÁÐÁÔÅÓ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 58
ÔÏ ÖÙÓ ÊÁÉ ÏÉ ÉÄÉÏÔÇÔÅÓ ÔÏÕ------------------------------------------------------------------------------------------------- 64

ÏÑÁÓÇ ÊÁÉ ÖÙÔÉÓÌÏÓ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 71

ÖÕÓÉÊÏÓ ÖÙÔÉÓÌÏÓ( ÖÙÓ ÇÌÅÑÁÓ)------------------------------------------------------------------------------------------ 83
ÔÅ×ÍÇÔÏÓ ÖÙÔÉÓÌÏÓ ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 89
Ç ÓÔÁÈÌÇ ÖÙÔÉÓÌÏÕ ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 91
ÁÍÔÉÈÅÓÇ (ÊÏÍÔÑÁÓÔ) --------------------------------------------------------------------------------------------------------- 93
ÊÁÔÁÍÏÌÇ ÔÇÓ ËÁÌÐÑÏÔÇÔÁÓ ÓÔÏ ×ÙÑÏ-------------------------------------------------------------------------------- 95
ÊÕÌÁÉÍÏÌÅÍÇ ËÁÌÐÑÏÔÇÔÁ ------------------------------------------------------------------------------------------------ 99

× Ñ Ù Ì Á Ô Á--------------------------------------------------------------------------------------------------------------102

Á Ê Ï Ç ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 111
Ï È Ï Ñ Õ Â Ï Ó -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------125
ÅÍÍÏÉÁ ÔÏÕ ÈÏÑÕÂÏÕ -----------------------------------------------------------------------------------------------------125
ÂËÁÐÔÉÊÇ ÄÑÁÓÇ ÔÏÕ ÈÏÑÕÂÏÕ ÓÔÇÍ ÁÊÏÇ ------------------------------------------------------------------------130

ÄÅÑÌÁÔÉÊÁ ÁÉÓÈÇÌÁÔÁ ---------------------------------------------------------------------------------- 137

Ï ÐÏÍÏÓ-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------142

Ã Å Õ Ó Ç & Ï Ó Ö Ñ Ç Ó Ç ------------------------------------------------------------------------- 146

ÊÉÍÇÔÉÊÁ ÁÉÓÈÇÌÁÔÁ ------------------------------------------------------------------------------------- 159

ÁÉÓÈÇÌÁÔÁ ÓÔÁÓÇÓ (ÉÓÏÑÑÏÐÉÁÓ) --------------------------------------------------------------------- 164

ÔÁ ÏÑÃÁÍÉÊÁ ÁÉÓÈÇÌÁÔÁ(ÁÉÓÈÇÌÁÔÁ ÐÅÉÍÁΣ, ÄÉØÁΣ, ÁÉÓÈÇÌÁÔÁ ÔÙÍ ËÅÉÔÏÕÑÃÉÙÍ

ÔÇΣ ÁÍÁÐÍÏÇΣ ÊÁÉ ÔÇΣ ÊÕÊËÏÖÏÑÉÁΣ ÔÏÕ ÁÉÌÁÔÏΣ). ------------------------------------------ 166
 II

Ç ÁÍÔÉËÇØÇ------------------------------------------------------------------------------------------------- 171

Ç Ð Ñ Ï Ó Ï × Ç-------------------------------------------------------------------------------------------- 182
ÉÄÉÏÔÇÔÅÓ ÔÇÓ ÐÑÏÓÏ×ÇÓ------------------------------------------------------------------------------------------------188

Ç Ì Í Ç Ì Ç ----------------------------------------------------------------------------------------------- 192

ÏÉ ÁÍÁÃÊÅÓ ÊÁÉ ÔÁ ÓÕÍÁÉÓÈÇÌÁÔÁ -------------------------------------------------------------------- 200

ÁÍÁÃÊÅÓ-ÊÉÍÇÔÑÁ-ÐÑÁÎÅÉÓ-ÅÍÅÑÃÅÉÅÓ-ÅÍÄÉÁÖÅÑÏÍÔÁ -----------------------------------------------------------------200

ÓÕÃÊÉÍÇÓÅÉÓ-ÓÕÍÁÉÓÈÇÌÁÔÁ --------------------------------------------------------------------------------------------------208

ÄÉÁÈÅÓÅÉÓ-ÁØÉÈÕÌÉÅÓ-ÐÁÈÇ ---------------------------------------------------------------------------------------------------214

ÂÏÕËÇÔÉÊÅÓ ÅÍÅÑÃÅÉÅÓ----------------------------------------------------------------------------------- 216

Å Î Å É Ó ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 219

É Ê Á Í Ï Ô Ç Ô Å Ó ------------------------------------------------------------------------------------------ 224

Ç Í Ï Ç Ó Ç (ÃÅÍÉÊÅÕÓÇ, ÁÖÁÉÑÅÓÇ, ÅÍÍÏÉÅÓ,ÊÑÉÓÅÉÓ, ÊÁÔÁÍÏÇÓÇ, ÁÔÏÌÉÊÅÓ

ÄÉÁÖÏÑÅÓ ÓÔÇÍ ÐÍÅÕÌÁÔÉÊÇ ÉÊÁÍÏÔÇÔÁ) ----------------------------------------------------------- 228
ÓÕÍÅÉÄÇÓÇ -------------------------------------------------------------------------------------------- 237

Ï Ë Ï Ã Ï Ó (ÅÉÄÇ ÔÏÕ ËÏÃÏÕ, ÓÇÌÁÓÉÁ, ÍÏÇÌÁ)-------------------------------------------------- 240

Ç Ö Á Í Ô Á Ó É Á (ÁÍÁÐÁÑÁÃÙÃÉÊÇ ÖÁÍÔÁÓÉÁ, ÄÇÌÉÏÕÑÃÉÊÇ ÖÁÍÔÁÓÉÁ, ÅÌÐÍÅÕÓÇ) ----- 251

ÉÄÉÏÓÕÃÊÑÁÓÉÁ (ÉÄÉÏÔÇÔÅÓ ÍÅÕÑÉÊÙÍ ËÅÉÔÏÕÑÃÉÙÍ) - ×ÁÑÁÊÔÇÑÁÓ ÐÑÏÓÙÐÉÊÏÔÇÔÁ ----- 257

 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ασφάλεια δεν αποτελείται από ένα φωτεινό

σήµα, είτε µια σειρά κανόνων ή από ένα
προφυλακτήρα.
Είναι τρόπος ζωής, είναι η διανοητική
κατάσταση κατά την οποία καθένας
αναλογιζόµενος το µέγεθος των συνεπειών των
ατυχηµατων, έχει τη θέληση ν αναλάβει την δική
του ευθύνη στην πρόληψη των ατυχηµατων στην
εργασία του, στο γραφείο, στο σπίτι, στο δρόµο,
οπουδήποτε.
Με δυο λόγια: ο χαρακτήρας της ασφαλούς
εργασίας καθορίζεται όχι τόσο από αυτά που κάνει
κάποιος, όσο από τον τρόπο που τα κάνει.
 2

Τ ο προβληµα των ανθρωπινων σχέσεων γεννήθηκε µαζί µε
την κοινότητα, την ανάγκη των ανθρωπων να συµβιώσουν σ έναν κοινό
χώρο.
Η συµβίωση αυτή δηµιούργησε και δηµιουργεί πολλά
προβληµατα και αρκετές δυσκολίες γιατί είναι κοινό µυστικό ότι παρά
την ανάπτυξη του τεχνικού πολιτισµού, οι συγκρούσεις µεταξύ των
ανθρωπων σήµερα είναι πολλές και το άγχος της ζωής µεγάλο.

Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες γνωρίζαµε µόνο τον χειρισµό

πραγµάτων, τη φύση και τον τρόπο χειρισµού εργαλείων, µηχανηµάτων,
εγκαταστάσεων κλπ και είχαµε άγνοια, ή πολύ λίγες γνώσεις και
εµπειρίες για την ανθρωπινη συµπεριφορά και ιδίως για το προβληµα
επίδρασης σ αυτήν.
Ετσι όλες οι σχετικές µελέτες στρέφονταν γύρω από πράγµατα
γιατί ακολουθούσαµε την αρχή ότι ο καθένας ήξερε τον εαυτό του και
κατά συνέπεια και τους άλλους, ξεκινώντας από την λαθεµένη αντίληψη
ότι οι ανθρωποι είναι όµοιοι, χωρίς να λαµβάνουµε υπόψη την
ατοµικότητα του καθενός.

Με την συνδροµή της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας το

προβληµα αυτό τέθηκε σε νέες βάσεις και ανοίχτηκε ένας καινούργιος
ορίζοντας µε το σύνθηµα να ξαναγυρίσουµε στον ανθρωπο και στις
ανθρωπινες αξίες.

Ετσι, ο κάθε εργαζοµενος αναγνωρίζεται σαν πραγµατικός

συντελεστής της παραγωγικής διαδικασίας, διότι έγινε αντιληπτό ότι αν ο
εργαζοµενος δεν καταθέσει την καλή του διάθεση στην εργασία, τίποτε
δεν µπορεί να προχωρήσει παραγωγικά.
Η καλή όµως διάθεση του εργαζοµενου στους χώρους
εργασίας προϋποθέτει την ανάπτυξη σωστών ανθρωπινων σχέσεων,
µεταξύ όλων των συνεργαζοµένων, προϊσταµένων και υφισταµένων µε
αµοιβαιότητα.
 3

Γ ια να µπορέσει κάποιος να επιδράσει στον τρόπο δράσης

του ατόµου, θα πρέπει να εστιάσει την επικοινωνία στο επίπεδο του
χαρακτήρα, της προσωπικότητας και γενικά στο επίπεδο των
γενικότερων κανόνων και εννοιών του ατόµου.

Η επικοινωνία µε τον εργαζοµενο θα πρέπει να έχει σαν

αποστολή όχι µονάχα να του δώσει γνώσεις, αλλά και να του
διαµορφώσει τον προσανατολισµό της προσωπικότητάς του, τη στάση
του απέναντι στην πραγµατικότητα.

Πρέπει να πλησιάσουµε την επικοινωνία και τη διδασκαλία

σαν λειτουργίες που αφορούν τον ανθρωπο (τι ανθρωπο να
διαµορφώσουµε) και όχι µονάχα σαν λειτουργίες για την απόκτηση
επιδεξιότητας, ικανότητας, ιδεών, συναισθηµάτων (ποιές δεξιότητες,
ποιές ικανότητες, ποιά συναισθήµατα πρέπει ν αποκτήσει κάποιος).

Γιατί αυτό που σκέπτεται, αυτό που «βλέπει», αυτό που

αισθάνεται ο καθένας, δεν είναι η ίδια η σκέψη του, το ίδιο το
συναίσθηµά του, οι ίδιες οι πεποιθήσεις του.
Αυτό που σκέπτεται, αυτό που πιστεύει, αυτό που αισθάνεται ο
καθένας, είναι το νόηµα όλων αυτών για τον ίδιο.
Είναι ο ανθρωπος που πιστεύει, που αισθάνεται, που σκέπτεται.
 4

Για να συναντήσεις τον κόσµο του ανθρωπου, πρέπει να

περάσεις από τον ίδιο τον ανθρωπο, από το εγώ του, από την
προσωπικότητά του. Αυτή διαµεσολαβεί τη σχέση του µε τους άλλους.

Ρωτήθηκαν τρεις εργάτες «τι κάνουν».

Ο πρώτος απάντησε ότι «σπάζει πέτρες».
Ο δεύτερος ότι «κερδίζει το ψωµί του».
Ο τρίτος ότι «κατασκευάζει έναν µητροπολιτικό ναό».

Για να µιλήσουµε λοιπόν ουσιαστικά για ασφάλεια στο επίπεδο

της πρόληψης, θα πρέπει να χρησιµοποιήσουµε µια εκπαίδευση που θα
εστιάζει την προσοχή της από την διδακτέα ύλη στον τρόπο εκµάθησης,
από το περιεχόµενο στη διεργασία, από το τι στο πως.
Μια εκπαίδευση δηλαδή, που θα χρησιµοποιεί το περιεχόµενο
της ύλης για να «δείξει», να επισηµάνει και να διακοινώσει, βαθύτερες
και γενικότερες έννοιες και ψυχολογικές διαδικασίες.

Γενικά η διδακτέα ύλη πρέπει να χρησιµοποιείται σαν πλαίσιο

θεµάτων για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων της σκέψης και της µάθησης.
 5

Ω ρισµένοι κίνδυνοι είναι προφανείς ( η συγκόλληση ενος
γεµάτου ρεζερβουάρ βενζίνης εµπεριέχει τον προφανή κίνδυνο της
έκρηξης - στην εργασία µε ικριώµατα χωρίς κατάλληλα προστατευτικά,
εύκολα αναγνωρίζουµε τον κίνδυνο του τραυµατισµού από πτώση).

Ωστόσο, οι «κρυφοί» κίνδυνοι είναι πολύ περισσότεροι ( πχ η

κατασκευή της µόνωσης ενός βιοµηχανικού κτιρίου από πολυουρεθάνη
εµπεριέχει σε περίπτωση πυρκαγιάς τον «κρυφό» κίνδυνο της έκλυσης
ατµών υδροκυανίου από την χηµική αντίδραση µε το νερό πυρόσβεσης,
µε συνεπακόλουθα την ρύπανση της περιοχής και τη δυσκολία
κατάσβεσης).

Η ύπαρξη παρόµοιων κινδύνων σηµαίνει αβλεψία, παράλειψη

ή δυσλειτουργία του συστήµατος διοίκησης της επιχείρησης.
Η αναγνώρισή τους απαιτεί σύνθετες τεχνικές γνώσεις και
διοικητική υποδοµή στοχευµένη στο σκοπό αυτό.

Γι αυτό σήµερα, ένα σηµαντικό σηµείο στην πρόληψη του

επαγγελµατικού κινδύνου, αποτελεί η απαίτηση ενσωµάτωσης της
πρόληψης του επαγγελµατικού κινδύνου στον αρχικό τεχνικό, κοινωνικό
και οικονοµικό σχεδιασµό µιας επιχείρησης.
 6

Σε ατοµικό επίπεδο, εκείνο που «ζωντανεύει» τον κίνδυνο
στους χώρους εργασίας είναι σε πολλές περιπτώσεις η µη τήρηση των
κανονισµών ασφάλειας, η ιδιαιτερότητα κάποιων ανθρώπων, η έλλειψη
προσοχής, η άγνοια, το απρόσµενο της συµπεριφοράς σε σχέση µε την
κανονική προβλεπόµενη λειτουργία των χειριστών των εγκαταστάσεων ή
µηχανηµάτων κλπ.
Το απρόβλεπτο και η τεράστια ποικιλία συµπεριφορών, καθώς
και η δυσκολία επηρεασµού τους, είναι το κατ εξοχήν χαρακτηριστικό
του ανθρώπου, σε αντίθεση µε τα υλικά στοιχεία µιας εγκατάστασης, η
συµπεριφορά των οποίων είναι συνήθως προβλέψιµη.

Γενικά µπορούµε να πούµε ότι η

µηχανή και γενικότερα οι φυσικές
διαδικασίες, οσοδήποτε πολύπλοκες κι αν
είναι, µόνο να παρεµβληθούν µπορούν στις
ανθρώπινες σχέσεις.
Ο άνθρωπος είναι αυτός που
διευθύνει και καθορίζει τις παραγωγικές και
κοινωνικές λειτουργίες.

Αυτό λοιπόν το αποκλειστικά

ανθρώπινο χαρακτηριστικό, φανερώνει την
αξία και τη δύναµή του ιδιαίτερα σήµερα,
στην εποχή των σύγχρονων τεχνολογικών
συστηµάτων, όπου οι αναλύσεις ατυχηµάτων
που πήραν τεράστια δηµοσιότητα τα τελευταία χρόνια (πυρηνικά
εργοστάσια Chernobyl και Three Mile Island, χηµικό εργοστάσιο Bhopal
κα ) έδειξαν ότι η ανθρώπινη παρέµβαση ή παράλειψη µπορεί ν
αποτελέσει την αιτία τεραστίων διαστάσεων καταστροφών.

Ο επαγγελµατικός κίνδυνος πρέπει να κατανοηθεί σαν µια

ανθρώπινη δύναµη, δηλαδή σαν η δυνατότητα του ανθρώπου να
χρησιµοποιήσει επικίνδυνα ένα «φυσικό» (στην πραγµατικότητα, ένα
κοινωνικό) φαινόµενο, σαν τις σηµερινές παραγωγικές διαδικασίες,
µορφές ενέργειας και εγκαταστάσεις.
 7

Η τεχνολογική γνώση για την αντιµετώπιση του

επαγγελµατικού κινδύνου προϋποτίθεται, αλλά δεν αρκεί.
Χρειάζεται επιπρόσθετα και η γνώση και συνειδητή
παρέµβαση στον άνθρωπο χειριστή της τεχνολογίας (µε την έννοια την
ατοµική, αλλά και τη συλλογική).
Εχουµε να κάνουµε µε κοινωνικές σχέσεις, µε σχέσεις µεταξύ
ανθρώπων, κάτω από ορισµένες προϋποθέσεις.

Ο επαγγελµατικός κίνδυνος, λοιπόν σήµερα και η

αντιµετώπισή του, γίνεται ένα κατ εξοχήν ανθρώπινων ιδιοτήτων,
χαρακτηριστικών και σχέσεων επιστηµονικό ζήτηµα, όχι µόνον, ούτε
πολύ περισσότερο κύρια, τεχνικών γνώσεων και µεθόδων.
Η τεχνική γνώση αποτελεί βεβαίως µια σηµαντική, αλλά µόνον
µια από τις προϋποθέσεις αντιµετώπισης του θέµατος.

Λοιπόν, εδώ είναι

που αποκτούν τεράστια
σηµασία τα
ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΑ
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ,
δηλ η εξέταση των
εργασιακών συστηµάτων
από την άποψη των
δυνατοτήτων, των αναγκών
και των αδυναµιών του
συγκεκριµένου ανθρώπου
που λειτουργεί µέσα σ αυτό
το σύστηµα.

Λέγοντας ανθρώπινες δυνατότητες, ανάγκες και αδυναµίες

εννοούµε χαρακτηριστικά που ανήκουν στο επίπεδο της βιολογίας (πχ
φύλο, ηλικία κα), στο επίπεδο της φυσιολογίας (πχ βιοµετρία, ανατοµία),
στο επίπεδο της ψυχολογίας (αντιληπτικές ικανότητες, δεξιότητες,
χαρακτηρας, προσωπικότητα), στο γνωστικό επίπεδο (πχ θεωρητική
γνώση, εµπειρία) και στο κοινωνικό επίπεδο (πχ ήθη, αξίες, Μονάδες
Αλλαγής Ζωής (ΜΑΖ), δηλαδή προηγούµενα γεγονότα που έπαιξαν
σηµαντικό ρόλο στη ζωή του ατόµου).

Η ένταξη όλων αυτών των ανθρώπινων χαρακτηριστικών στη

µελέτη του εργασιακού χώρου ξανοίγει τεράστιες δυνατότητες για την
 8

ένταξη στην εργασία και των πρωτοβουλιακών δυνατοτήτων των ατόµων

και των οµάδων των εργαζοµένων.

Από την άλλη πλευρά, ένας από τους προεξέχοντες στόχους

στην εξανθρώπιση της εργασίας -αλλά και ένα από τα βασικά
προαπαιτούµενα για την αποδοτική λειτουργία των νέων τεχνολογιών-
είναι η δηµιουργία συνθηκών για τον αυτόνοµο έλεγχο (αυτοέλεγχο) του
ατόµου.
Αυτό σηµαίνει ότι δεν θα έχει κανείς στο επίκεντρο το
εργατικό πρόσωπο στο αφηρηµένο, αλλά τον άνθρωπο σαν συγκεκριµένο
υποκείµενο.

Ετσι, το θέµα είναι να σπουδάσει κανείς τη συµπεριφορά των

συνανθρώπων του, να µάθει µε ποιό τρόπο αντιδρούν στην κάθε
περίπτωση, αν θέλουµε να τους κατευθύνουµε για έναν παραγωγικό
σκοπό και να τους γνωρίσουµε, όχι µόνο σαν άτοµα, αλλά και σαν µέλη
οµάδας.
Γιατί ο ανθρωπος αντιδρά διαφορετικά σαν άτοµο και αλλιώς
σαν µέλος µιας οµάδας. Μέσα στην οµάδα υπάρχει µια συνεχής
αλληλεπίδραση, ο ένας ακουµπά στον άλλο, επιδρά πάνω του, τον
διαµορφώνει, αλλά και δέχεται τις επιδράσεις του. Η συµπεριφορά του
ενός σε πολλές περιπτώσεις, εξαρτάται από τη στάση του άλλου.
Ανησυχίες, φόβοι, εχθρότητες, µίση αλλά και συµπάθειες και φιλίες
διαχέονται µέσα στην οµάδα και διαποτίζουν τα µέλη της.

Η µελέτη αυτών των αλληλεπιδράσεων που καθορίζουν το

ψυχολογικό κλίµα σε µια επιχείρηση, δηµιουργεί έναν νέο κλάδο των
κοινωνικών επιστηµών που ονοµάζεται ανθρωπινες σχέσεις.
Με τον όρο ανθρωπινες σχέσεις ενοούµε το σύνολο των
ενσυνείδητων προσπαθειών της ηγεσίας και του προσωπικού των
επιχειρήσεων, για τη δηµιουργία και τη διατήρηση επικοινωνίας, µε
κοινότητα ιδεών και αξιών, καθώς και αξιοπρέπεια, µε σεβασµό των
αναγκών και της προσωπικότητας κάθε ανθρωπου µέσα και έξω από την
επιχείρηση, µε σκοπό την πραγµατοποίηση των στόχων της επιχείρησης.

Ολο και περισσότερες επιχειρήσεις - ιδίως όσες χρησιµοποιούν
νέες τεχνολογίες - ανακαλύπτουν ότι ο εργαζόµενος δεν είναι ένα
 9

αναγκαίο κακό, αλλά ένας πολύτιµος πόρος, όχι µόνον ορατός στα
αποτελέσµατα, στα οφέλη και τα προϊόντα της επιχείρησης, αλλά και
καθόλη τη διάρκεια και τη διαδικασία λειτουργίας της επιχείρησης.

Μελέτη του ΜΙΤ (Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης)

έχει δείξει ότι η διπλάσια παραγωγικότητα της Ιαπωνικής
αυτοκινητοβιοµηχανίας σε σχέση µε την Αµερικανική, δεν οφείλεται
κύρια στην τεχνολογία της παραγωγής, αλλά στην οργάνωση του
εργοστασίου και της εργασίας. Ανάλογης σηµασίας είναι και το
συµπέρασµα αµερικανών ερευνητών σε σχέση µε την επίδραση των νέων
τεχνολογιών (ηλεκτρονικά δίκτυα) στην αλλαγή της επιχείρησης και του
προσωπικού της: «η τεχνολογία από µόνη της δεν παρακινεί αλλαγές. Οι
επιλογές της διεύθυνσης και οι πολιτικές είναι εξ ίσου επιδραστικές».

Οι πολιτικές έρευνας, εκπαίδευσης και ανάπτυξης στην

Ελλάδα, δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στις νέες οικονοµικές
προκλήσεις. Είναι εξαιρετικά προσκολληµένες στην αντίληψη ότι µόνον
η τεχνολογία είναι ο κύριος παράγοντας για την ανταγωνιστικότητα και
τη βιοµηχανική ανάκαµψη της χώρας, ενώ δεν δίνεται αρκετή προσοχή
σε πλευρές όπως οι ανθρώπινοι πόροι και η οργάνωση, οι οποίες είναι
αποφασιστικής σηµασίας για να επιτυγχάνεται ισορροπία µε την
τεχνολογία.

Στη χώρα µας, µε βάση τον ν. 1568/85 έχει δηµιουργηθεί ένα
πλαίσιο νοµοθετικής επιβολής της ανθρωποκεντρικής θεώρησης της
εργασίας.
Η καθυστέρηση όµως και η αποφυγή εφαρµογής ουσιαστικών
στοιχείων αυτής της νοµοθεσίας, αποπροσανατολίζει και διαστρεβλώνει
το χαρακτήρα της ανθρωποκεντρικής αντίληψης.

Με βάση τα προλεχθέντα, οι εργαζόµενοι, οι εργοδότες αλλά

και η πολιτεία έχουν ισχυρά κίνητρα για να δραστηριοποιηθούν στην
κατεύθυνση ουσιαστικής και πρωτοπορειακής εφαρµογής της
νοµοθεσίας και να προσαρµόσουν το εργασιακό περιβάλλον στη χώρα
µας στη σύγχρονη αντίληψη πρόληψης του επαγγελµατικού κινδύνου.
10
 11

ΓΕΝΙΚΑ

Μ έσω του νευρικού συστήµατος ο ανθρωπος έρχεται σε επαφή

µε τον εξωτερικό κόσµο.
 12

Ï ïñãáíéóìüò ôùí áíþôåñùí æþùí êáé éäéáßôåñá ôïõ áíèñùðïõ åßíáé

éêáíüò í áíôéëáìâÜíåôáé êáé ôïõò ðéï ëåðôïýò åñåèéóìïýò, íá ôïõò
åðåîåñãÜæåôáé êáé íá ôïõò óõíäõÜæåé ðïëýðëïêá êáé íá ðñïóáñìüæåôáé ì
åðéôõ÷ßá óôéò ðéï äéáöïñåôéêÝò áëëáãÝò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò.
ÁõôÞ ç ëåðôÞ êáé ðïëýðëïêç åñãáóßá ãßíåôáé ÷Üñç óôï êåíôñéêü íåõñéêü
óõóôçìá, äçëáäÞ ôïí åãêåöáëï êáé ôïí íùôéáßï ìõåëü.

Ôï êåíôñéêü íåõñéêü óõóôçìá áðïôåëåßôáé áðü äéÜöïñá ìÝñç ðïõ

óõíäÝïíôáé (ìÝóù ôïõ ðåñéöåñåéáêïý íåõñéêïý óõóôçìáôïò) ìå ôá üñãáíá ôùí
áéóèÞóåùí êáé ôá üñãáíá ðïõ ðñáãìáôïðïéïýí ôéò áðáíôçôéêÝò áíôéäñÜóåéò
ôïõ ïñãáíéóìïý (ôïõò ìõò êáé ôïõò áäÝíåò) êáé åêðëçñþíïõí äéÜöïñåò
ìïñöÝò óýíèåôçò íåõñéêÞò ëåéôïõñãßáò.

Ï åãêÝöáëïò óå ìïñöïëåéôïõñãéêÞ áðåéêüíéóç

 13

Íåõñéêü êýôôáñï.

Ïëüêëçñï ôï íåõñéêü óõóôçìá

áðïôåëåßôáé áðü ìåãÜëï áñéèìï
ìéêñïóêïðéêþí óôïé÷åßùí, ôá
íåõñüíéá. ÊÜèå íåõñüíéï áðïôåëåßôáé
áð ôï íåõñéêü êýôôáñï, ôïõò
äåíäñßôåò ðïõ îåêéíïýí áð áõôü êáé
ìéá íåõñéêÞ ßíá(íåõñÜîïíáò) ìÝóù
ôçò ïðïßáò ìåôáöÝñïíôáé ìçíýìáôá
áðü ôïí íåõñüíá áõôüí óå Üëëá
êýôôáñá.

Ç âáóéêÞ ëåéôïõñãéêÞ ìïíÜäá

ôçò íåõñéêÞò äñáóôçñéüôçôáò åßíáé ç
áíôáíáêëáóôéêÞ êßíçóç óáí áðÜíôçóç
óôïí åîùôåñéêü åñåèéóìü ðïõ
ðñáãìáôïðïéåßôáé áðü ôï êåíôñéêü íåõñéêü
óõóôçìá êáé ôï áíôáíáêëáóôéêü ôüîï óáí
áíáôïìéêÞ âÜóç ôçò áíôáíáêëáóôéêÞò
êßíçóçò (ð÷ Ýíáò åîùôåñéêüò åñåèéóìüò
(üðùò êÜøéìï) åíåñãåß óôá üñãáíá ôùí
áéóèÞóåùí êáé ìÝóù áõôþí ìåôáäßäåôáé
óôïí åãêÝöáëï, áðü ôïí åãêÝöáëï óôïõò
ìõò, ðñïêáëþíôáò ôç óýóðáóÞ ôïõò).

Áðüëõôá áíôáíáêëáóôéêÜ
ïíïìÜæïíôáé ôá Ýìöõôá Þ ëßãï ðïëý áìåôÜâëçôá áíôáíáêëáóôéêÜ ðïõ
ðñáãìáôïðïéïýíôáé áðü ôá ôìÞìáôá ôïõ íåõñéêïý óõóôÞìáôïò ðïõ âñßóêïíôáé
êÜôù áðü ôïí öëïéü ôïõ êõñßùò åãêåöÜëïõ.
Ç âÜóç ôçò óõíïëéêÞò óõìðåñéöïñÜò ôùí æþùí êáé óå ìåãÜëï âáèìü
ôçò áíèñùðéíçò óõìðåñéöïñÜò åßíáé ç ìç åîáñôçìÝíç Ýìöõôç áíôáðüêñéóç,
öõóéïëïãéêÞ Þ óõíáéóèçìáôéêÞ, ó Ýíá åñÝèéóìá.
Ïëåò ïé ìïñöÝò æùÞò, áðü ôá Ýíôïìá ìÝ÷ñé ôïí áíèñùðï äéáèÝôïõí
ðïéêéëßá ôÝôïéùí Ýìöõôùí áíôáðïêñßóåùí, ïé ðåñéóóüôåñåò áðü ôéò ïðïßåò
 14

ó÷åôßæïíôáé ìå ôéò âáóéêÝò áíÜãêåò ôçò ôñïöÞò, ôçò áíáðáñáãùãÞò êáé ôçò
åðéâßùóçò åíáíôßïí öõóéêþí å÷èñþí.
Ãéá ðáñáäåéãìá ç Ýêêñéóç óÜëéïõ åßíáé ç Ýìöõôç áðÜíôçóç óôï
åñÝèéóìá ôçò ôñïöÞò.

Ôá áðüëõôá áíôáíáêëáóôéêÜ Ý÷ïõí ìåãÜëç óçìáóßá ãéá ôçí áíèñþðéíç

æùÞ. Áí ï ïñãáíéóìüò äåí Þôáí ðñïéêéóìÝíïò ìå áõôÜ ôá áóõíåßäçôá
áíôáíáêëáóôéêÜ, ç æùÞ èá Þôáí åîáéñåôéêÜ ðïëýðëïêç, ãéáôß ç èÝëçóÞ ìáò èá
Ýðñåðå í áðïöáóßæåé êáé ãéá ôçí ðáñáìéêñüôåñç êßíçóç.

Ï ó÷çìáôéóìüò ôùí åîáñôçìÝíùí áíôáíáêëáóôéêþí åßíáé ï

ó÷çìáôéóìüò óôïí åãêÝöáëï íÝùí ðñüóêáéñùí äåóìþí ðïõ äåí õðÞñ÷áí ðñéí.
Áõôïß ïé äåóìïß óôá áíþôåñá æþá êáé óôïí áíèñùðï ó÷çìáôßæïíôáé óôï
öëïéü ôùí çìéóöáéñßùí ôïõ åãêåöÜëïõ ðïõ åßíáé ç êýñéá õðüóôáóç ôçò øõ÷Þò.

Ð÷ ç Ýêêñéóç óÜëéïõ åßíáé ìÝñïò ôçò áðüëõôçò

ôñïöéêÞò áíôßäñáóçò ôïõ ïñãáíéóìïý, ìå ôçí ðôþóç
ôñïöÞò óôï óôüìá.
Ïìùò ôÝôïéá Ýêêñéóç óÜëéïõ ãßíåôáé êáé óôçí
ðåñéðôùóç ðïõ åðéäñÜ óôïí ïñãáíéóìü ïðïéïóäÞðïôå
åîáñôçìÝíïò åñåèéóìüò (ð÷ ÷ñþìáôïò Þ Þ÷ïõ) ðïõ
ìüíï ðñïåéäïðïéåß ãéá ôçí åìöÜíéóç ôñïöÞò.
Ç Ýêêñéóç óÜëéïõ ó áõôÞ ôçí ðåñéðôùóç åßíáé
åîáñôçìÝíç ôñïöéêÞ áíôßäñáóç.

ÁíÜðôõîç åîáñôçìÝíçò óõìðåñéöïñÜò óå óêýëï.

 15

ÁíÜðôõîç åîáñôçìÝíçò óõìðåñéöïñÜò óå ÷ôáðüäé.

ÓÞìá ãéá ôïí ïñãáíéóìü ìðïñåß íá ãßíåé ü÷é

ìüíï ïðïéïóäÞðïôå åñåèéóìüò, áëëÜ êáé ç äéáêïðÞ ôçò
åíÝñãåéáò ôïõ åñåèéóìïý. ÓÞìá ìðïñåß íá åßíáé êáé ï
÷ñüíïò.

Ãéá ôïí áíèñùðï óÞìáôá ìðïñåß íá åßíáé ü÷é

ìüíïí áíôéêåßìåíá áëëÜ êáé ëÝîåéò.

Áò õðïèÝóïõìå üôé Ýíáò óõããåíÞò óõíçèßæåé íá

öÝñíåé Ýíá äþñï óå êÜðïéï ðáéäß êÜèå öïñÜ ðïõ ôï
åðéóêÝðôåôáé. Áí ï óõããåíÞò ðáñáëåßøåé íá öÝñåé
äþñï ìéá öïñÜ, ôï ðáéäß áíôéäñÜ ìå êëÜìáôá. Å÷åé
«åîáñôçèåß» ìå ôï íá óõíäÝåé ôïí åñ÷ïìü ôïõ
óõããåíïýò ìå ðñïóöïñÜ êáéíïýñãéùí ðáé÷íéäéþí.
 16

Ï êáðíéóôÞò áðïëáìâÜíåé ôï
êÜðíéóìá ìåôÜ ôï ãåýìá, Þ êáèþò ðßíåé
êáöÝ. Ïôáí êüøåé ôï ôóéãÜñï, ç ðáñüñìçóç
íá êáðíßóåé èá åßíáé ðéèáíþò ðïëý
ìåãáëõôåñç üôáí ðßíåé Þ ìõñßæåé êáöÝ, Þ
áêüìá êáé ìå ôçí áðëÞ áíáöïñÜ ôçò ëÝîçò.
Óôçí ðåñßðôùóç ôçò óýíäåóçò
ôóéãÜñïõ êáé êáöÝ, ôï åñÝèéóìá ôçò ïóìÞò
ôïõ êáöÝ ðéèáíüí íá ðñïêáëÝóåé óôïí
ðñþçí êáðíéóôÞ áêüìá êáé ìåôáâïëéêÝò
áëëáãÝò, ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôçí
õðåñåðéèõìßá ãéá ôóéãÜñï.

Åðßóçò Ýíá Üôïìï ðïõ áéóèÜíåôáé

õðåñÝíôáóç êÜôù áðü ïñéóìÝíåò êïéíùíéêÝò
óõíèÞêåò, ìðïñåß íá ìÜèåé êÜðïéåò
áíáðíåõóôéêÝò áóêÞóåéò ðïõ èá ÷áëáñþóïõí
áðïôåëåóìáôéêÜ áõôÞ ôçí Ýíôáóç.
ÌåôÜ ôçí êáèçìåñéíÞ Üóêçóç êáé ôç
óýíäåóç ôçò Üóêçóçò ìå ëÝîç Þ ëÝîåéò ðïõ
åðáíáëáìâÜíïíôáé íïåñÜ, ôï áðïôÝëåóìá ôçò
Üóêçóçò ìðïñåß íá åðéôåõ÷èåß êáé ìüíï áðü ôï
äåýôåñï åîáñôçìÝíï åñÝèéóìá, äçëáäÞ ôéò
ëÝîåéò.

Ïé åðéóôÞìïíåò Ý÷ïõí áðïäå÷èåß üôé ôï öáéíüìåíï ôçò åîÜñôçóçò åßíáé

èåìåëéþäåò ãéá ôï áíèñùðéíï íåõñéêü óõóôçìá êáé ãåíéêüôåñá ãéá ôï
ìåãáëõôåñï ôìÞìá ôçò ïñãáíéêÞò æùÞò.

Ï é ëÝîåéò ïíïìÜóôçêáí «óÞìá ôïõ óÞìáôïò» åðåéäÞ ç ëÝîç ìðïñåß

íá óçìáßíåé åêåßíïõò ôïõò åñåèéóìïýò ðïõ ïé ßäéïé åßíáé óïâáñÜ óÞìáôá ãéá
ôçí åðßäñáóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò.
Ç ëÝîç ü÷é ìüíïí óçìáßíåé áõôü Þ åêåßíï ôï áíôéêåßìåíï Þ öáéíüìåíï
áëëÜ êáé åðéôñÝðåé íá êÜíïõìå áöáßñåóç ôùí ïõóéùäþí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôïõ
êáé íá ôá ãåíéêåýóïõìå.
Ç áöáßñåóç Þ ï ÷ùñéóìüò ôùí ïõóéùäþí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôùí
áíôéêåéìÝíùí êáé ç ãåíßêåõóÞ ôïõò áðïôåëïýí ïõóéáóôéêÞ éäéïññõèìßá ôïõ
 17

ëüãïõ, óáí íÝáò ìïñöÞò åîáñôçìÝíùí óçìÜôùí, ðïõ äéáêñßíïíôáé áðü ôá

Üìåóá óÞìáôá ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò.

Óôá æþá ïé ðñüóêáéñïé äåóìïß ó÷çìáôßæïíôáé áðïêëåéóôéêÜ ó÷åäüí óôçí

âÜóç ôùí ìç åîáñôçìÝíùí áíôáíáêëáóôéêþí. Ìüíï óå ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò
åîáñôçìÝíá áíôáíáêëáóôéêÜ óôá æþá ìðïñïýí íá ó÷çìáôéóôïýí óôç âÜóç
Üëëùí, êáëÜ óôáèåñïðïéçìÝíùí áðü ðñéí åîáñôçìÝíùí áíôáíáêëáóôéêþí.
Ïé ëÝîåéò ìðïñïýí í áíôéêáôáóôÞóïõí ü÷é ìüíïí ôïõò åîáñôçìÝíïõò
áëëÜ êáé ôïõò áðüëõôïõò åñåèéóìïýò.

Ìå ôï ëüãï åéóÜãåôáé íÝá áñ÷Þ ôçò íåõñéêÞò ëåéôïõñãßáò- ç áöáßñåóç

êáé ôáõôü÷ñïíá ç ãåíßêåõóç áíáñßèìçôùí óçìÜôùí, ìå ôçí áíÜëõóç êáé
óýíèåóç áõôþí ôùí íÝùí ãåíéêåõìÝíùí óçìÜôùí- ç áñ÷Þ ðïõ êáèïñßæåé ôçí
áðåñéüñéóôç ðñïóáñìïãÞ ðñïò ôïí ãýñù êüóìï êáé äçìéïõñãåß áíþôåñç
ðñïóáñìïóôéêüôçôá óôïí áíèñùðï, ç åðéóôÞìç.

Ï áíèñùðïò ìå ôï ëüãï ó÷çìáôßæåé ôïí êáíüíá, óýìöùíá ìå ôïí ïðïßï

ðñÝðåé í áðáíôÞóåé óôá óÞìáôá, ãé áõôü ïé åîáñôçìÝíåò áíôéäñÜóåéò
ó÷çìáôßæïíôáé ãñÞãïñá, êÜðïôå áìÝóùò ýóôåñá áðü ôçí ðñþôç åìöÜíéóç ôïõ
áíôßóôïé÷ïõ óÞìáôïò, ãñÞãïñá óôáèåñïðïéïýíôáé, ðáýïõí íá ÷ñåéÜæïíôáé
óõìðëçñùìáôéêÞ åíßó÷õóç ãéáôß ï ó÷çìáôéóìüò ôïõ êáíüíá ï ßäéïò åßíáé ìüíéìç
åíßó÷õóç.
Ï áíèñùðïò ð÷ Ý÷åé óêïðïýò óôç æùÞ ôïõ êáé óêÝðôåôáé ðùò ìðïñåß íá
ôïõò ðåôý÷åé. Ï óêïðüò åßíáé ôï ãåíéêü, ï êáíüíáò, ç áñ÷Þ ðïõ äéåõèýíåé.

Ìå ôïí ßäéï ôñüðï åíåñãåß ï áíèñùðïò êáé óôá çèéêÜ æçôÞìáôá. Åäþ ç
áíÜìíçóç ôïõ äéêáßïõ êáé ôïõ êáèÞêïíôïò åßíáé ôï ãåíéêü, ï óôáèåñüò êáíüíáò
ðñïò ôïí ïðïßï ðñÝðåé íá ðñïóáñìüæïõìå ôç óõìðåñéöïñÜ ìáò.

Áõôü ôï ãåíéêü, ï êáíüíáò äåí õðÜñ÷åé óáí ôÝôïéï åîùôåñéêÜ. Äåí

ìðïñåß íá óõëëçöèåß áðü ôéò áéóèÞóåéò. Ï êáíüíáò, ôï ãåíéêü ïýôå âëÝðåôáé,
ïýôå áêïýãåôáé, áëëÜ õðÜñ÷åé ìüíï ùò ðñïò ôï ðíåýìá.

Ï áíèñùðïò ó÷çìáôßæïíôáò ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ëüãïõ ïðïéïíäÞðïôå

êáíüíá, êÜíåé ôéò áíôéäñÜóåéò ôïõ áíåîÜñôçôåò áð ôï óå ðïéÝò óõãêåêñéìÝíåò
óõíèÞêåò ôïõ ðáñïõóéÜæïíôáé áõôïß Þ åêåßíïé ïé åñåèéóìïß. ÅÜí ð÷ Ýìáèå í
áðáíôÜ ìå êßíçóç óå êÜèå ôñßôï óÞìá, óõãêñáôïýìåíïò áð ôï íá áðáíôÞóåé
óôá äýï ðñþôá óÞìáôá, ôüôå åýêïëá áñ÷ßæåé íá ôï êÜíåé áõôü áíåîÜñôçôá áð
ôï ñõèìü Þ ôçí óåéñÜ ðïõ åìöáíßæïíôáé ôá óÞìáôá.
 18

Ô á ðñþôá æùúêÜ üíôá Ý÷ïõí ìüíï åñåèéóôéêüôçôá, äçë ôçí
éêáíüôçôá í áðáíôïýí ìå ïñéóìÝíï ôñüðï óôïõò åîùôåñéêïýò åñåèéóìïýò.
Ç åñåèéóôéêüôçôá Þôáí ç öõóéïëïãéêÞ âÜóç ðÜíù óôçí ïðïßá áñ÷éêÜ
åìöáíßóôçêáí ôá áäéáöïñïðïßçôá áéóèÞìáôá (ç ãåíéêÞ áéóèçôéêüôçôá) êáé ïé
áðëïýóôáôåò êéíÞóåéò. Áñãüôåñá áíáðôýóóïíôáé äéÜöïñåò åéäéêÝò ìïñöÝò
áéóèçìÜôùí êáé ðåñéóóüôåñï óýíèåôåò ìïñöÝò óõìðåñéöïñÜò.

Óôá ðñþôá óôÜäéá áíÜðôõîçò ôçò æùÞò, ç åñåèéóôéêüôçôá åêäçëþíåôáé

ìüíï óå ó÷Ýóç ìå ôéò åðéäñÜóåéò ðïõ Üìåóá åðéäñïýí óôç æùúêÞ ëåéôïõñãßá
ôùí ïñãáíéóìþí üðùò ôñïöÞ, áõôïÜìõíá êáé äéáéþíéóç.
Óå ïñéóìÝíï óôÜäéï åîÝëéîçò åìöáíßæåôáé ç åñåèéóôéêüôçôá ü÷é ìüíï óå
ó÷Ýóç ìå ôéò åðéäñÜóåéò ðïõ Ý÷ïõí Üìåóç âéïëïãéêÞ óçìáóßá ãé áõôïýò, áëëÜ
êáé óå ó÷Ýóç ìå êåßíåò ôéò åðéäñÜóåéò ðïõ ìüíïí ðñïåéäïðïéïýí (åñåèéóìïß-
óÞìáôá) ãéá ôéò Üìåóá óïâáñÝò ãéá ôç æùÞ ôïõ ïñãáíéóìïý éäéüôçôåò ôïõ
ðåñéâÜëëïíôïò(ð÷ åñåèéóôéêü óôïí Þ÷ï ðïõ Üìåóá áõôüò êáè åáõôüò äåí åßíáé
óå èÝóç íá åðéäñÜóåé óôéò âáóéêÝò ëåéôïõñãßåò ôùí æþùí).

Ô á áéóèÞìáôá åßíáé ç áðåéêüíéóç ôùí îå÷ùñéóôþí éäéïôÞôùí ôùí

áíôéêåéìÝíùí êáé öáéíïìÝíùí. Ç ãÝííçóç ôùí áéóèçìÜôùí åßíáé ç ìåôáôñïðÞ
ôçò åíÝñãåéáò ôùí åñåèéóìþí óå åíÝñãåéá ôùí íåõñéêþí ëåéôïõñãéþí ðïõ
ãßíåôáé óôïõò áíáëõôÝò.
Ï áíáëõôÞò äåí åßíáé ðáèçôéêüò äÝêôçò ôçò åíÝñãåéáò. Åßíáé üñãáíï
ðïõ áíáäéïñãáíþíåé áíôáíáêëáóôéêÜ õðü ôçí åðßäñáóç ôùí åñåèéóìþí (ð÷ ìå
ôçí åíÝñãåéá Ýíôïíïõ öùôüò ðñïêáëåßôáé ç óõóôïëÞ ôçò êüñçò ôïõ ìáôéïý êáé
ôï êëåßóéìï ôùí âëåöÜñùí).
Ï áíáëõôÞò áíáëýåé ü÷é ìüíïí ôïõò óôïé÷åéþäåéò áëëÜ êáé ôïõò
óýíèåôïõò åñåèéóìïýò (óõìðëÝãìáôá åñåèéóìþí).
 19

Ó ôçí áíôßëçøç áíôáíáêëþíôáé ïé

ðïëýìïñöåò éäéüôçôåò ôùí áíôéêåéìÝíùí êáé
öáéíïìÝíùí óôï óýíïëü ôïõò, óôéò áìïéâáßåò
ó÷Ýóåéò ôïõò êáôÜ ôçí Üìåóç åðßäñáóÞ ôïõò óôá
üñãáíá ôùí áéóèÞóåùí.
Ç éäéïìïñößá ôçò áíôßëçøçò äåí âñßóêåôáé
óôï üôé áíôéëáìâáíüìáóôå ôá áíôéêåßìåíá óôçí
ðïëõìïñößá ôùí éäéïôÞôùí êáé ìåñþí ôïõò, áëëÜ
óôï üôé ïé éäéüôçôåò êáé ôá ìÝñç ôùí áíôéêåéìÝíùí
ãßíïíôáé áíôéëçðôÜ óôéò áìïéâáßåò ó÷Ýóåéò ôïõò.
Áðü áõôÜ Þ åêåßíá ôá ìÝñç ìðïñåß íá
ó÷çìáôéóôåß äéáöïñåôéêü óýíïëï åÜí áõôÜ
âñßóêïíôáé óå äéáöïñåôéêÞ ó÷Ýóç ìåôáîý ôïõò.
Ïé ßäéïé Þ÷ïé ð÷ ìðïñïýí íá ãßíïõí
áíôéëçðôïß óáí äéáöïñåôéêÞ ìåëùäßá, áíÜëïãá ìå ôç äéáäï÷éêüôçôÜ ôïõò, ôá
äéáóôÞìáôá ìåôáîý ôïõò êáé ôï ìÞêïò êÜèå Þ÷ïõ.

Ç åìöÜíéóç ôçò áíèñùðéíçò êïéíùíßáò ïäÞãçóå óå áíþôåñçò

ìïñöÞò øõ÷éêÞ ëåéôïõñãßá - ôç óõíåßäçóç óáí êïéíùíéêÜ êáèïñéóìÝíç
áíôáíÜêëáóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò ìå ôç âïÞèåéá ôçò ãëþóóáò.
Ç ãëþóóá áðïêñõóôáëëþíåé ôçí êïéíùíéêÞ ðåßñá ôçò áíèñùðüôçôáò,
ôçí êïéíùíéêÞ ðñáêôéêÞ êáé ôéò åðåîåñãáóìÝíåò êïéíùíéêÜ éäÝåò.

Ç óõíåßäçóç áð ôçí áñ÷éêÞ ôçò ìïñöÞ åßíáé êïéíùíéêü ðñïúüí.

Ïé áíôéëÞøåéò ìáò êáé ïé ðáñáóôÜóåéò åßíáé ïé åéêüíåò ôùí áíôéêåéìÝíùí
êáé öáéíïìÝíùí. Ïé åéêüíåò ôùí áíôéêåéìÝíùí åßíáé ôá áíôßãñáöÜ ôïõò, üìùò
äåí åßíáé áõôÜ ôá ßäéá ôá áíôéêåßìåíá êáé öáéíüìåíá.
 20

Ï ìùò äåí áíôéëáìâáíüìáóôå Üìåóá ïýôå üëåò ôéò éäéüôçôåò ôùí

áíôéêåéìÝíùí, ïýôå üëá ôá áíôéêåßìåíá. Äåí âëÝðïõìå ð÷ Üìåóá ôï Üôïìï, äåí
áêïýìå ôïõò õðåñÞ÷ïõò, ðáñ üëá áõôÜ ç ýðáñîÞ ôïõò åßíáé ãíùóôÞ. Ó áõôÝò
ôéò ðåñéðôþóåéò ç ãíþóç áðïêôÜôáé Ýììåóá - ìå ôç óýãêñéóç, ôçí áöáßñåóç. Ç
ôÝôïéá Ýììåóç êáé ãåíéêåõìÝíç áðåéêüíéóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò ïíïìÜæåôáé
íüçóç. Ç íüçóç óõíäÝåôáé áäéÜññçêôá ìå ôç ãëþóóá êáé ðñáãìáôïðïéåßôáé ìå
ôç âïÞèåéá ôçò ãëþóóáò.

Ï åîùôåñéêüò êüóìïò
áðåéêïíßæåôáé óôïí åãêÝöáëï ôïõ
áíèñùðïõ ü÷é ìüíï ìå ôç ìïñöÞ
ðáñáóôáôéêþí åéêüíùí ôùí áíôéêåéìÝíùí
êáé öáéíïìÝíùí Þ ôùí åííïéþí ôïõò,
äçëáäÞ ìå ôéò ãíùóôéêÝò äéáäéêáóßåò, áëëÜ
êáé ìå ôç ìïñöÞ áõôÞò Þ åêåßíçò ôçò ó÷Ýóçò ôùí áíáãêþí êáé ôùí êéíÞôñùí
ôïõ ðñïò ôá áíôéêåßìåíá êáé öáéíüìåíá ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, äçëáäÞ ìå ôç
ìïñöÞ ôùí óõãêéíÞóåùí êáé ôùí óõíáéóèçìÜôùí.

Ïé óõãêéíÞóåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá åßíáé âéþìáôá ôçò áíôéóôïé÷ßáò Þ ìç

áíôéóôïé÷ßáò ôùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò ðñïò ôéò
áíÜãêåò ôùí áíèñùðùí êáé ôéò áðáéôÞóåéò ôçò êïéíùíßáò.

ÁíÜëïãá ìå ôéò éäéïññõèìßåò áõôïý ðïõ åíåñãåß ðÜíù ìáò êáé ôéò
éäéïññõèìßåò ôçò ðñïóùðéêüôçôÜò ìáò ðïõ äçìéïõñãÞèçêáí áð ôçí
ðñïçãïýìåíç åðßäñáóç ôùí áíôéêåéìÝíùí êáé öáéíïìÝíùí ôçò
ðñáãìáôéêüôçôáò, áéóèáíüìáóôå áõôÝò Þ åêåßíåò ôéò áíÜãêåò êáé
åíäéáöÝñïíôá, óõíáéóèÞìáôá êáé åðéèõìßåò êáé êÜíïõìå åêïýóéåò åíÝñãåéåò.
 21

Ï ëåò áõôÝò ïé äéÜöïñåò ìïñöÝò áðåéêüíéóçò ôïõ õëéêïý êüóìïõ
(áéóèÞìáôá, óõãêéíÞóåéò, ëüãïò, óõíåßäçóç) óõíäÝïíôáé áäéÜññçêôá ìåôáîý
ôïõò. Ãéáôß ü,ôé ÷áñáêôçñßæåé ôïí øõ÷éêü ìáò êüóìï åßíáé áêñéâþò ç åíüôçôá êáé
ç óõíï÷Þ.

ÏðïéáäÞðïôå óôéãìÞ óôáèïýìå ãéá íá ðáñáôçñÞóïõìå åíäïóêïðéêÜ ôé

óõìâáßíåé ìÝóá ìáò, èá äéáðéóôþóïõìå üôé Ýíá øõ÷éêü èÝìá îåôõëßãåôáé óå ìéá
óåéñÜ áëëåðÜëëçëùí êáôáóôÜóåùí, ðïõ ç ìéá ôïõò åéó÷ùñåß ôüóï âáèåéÜ ìÝóá
óôçí Üëëç êáé óõíõöáßíåôáé ôüóï óôåíÜ ìáæß ôçò, þóôå åÜí ìå ìéá ôå÷íçôÞ ôïìÞ
äéáëýóïõìå ôéò ðïëëáðëÝò óõíÜöåéåò ðïõ áðïôåëïýí ôï ðëÝãìá, ôá óôïé÷åßá
ôïõ áëëïéþíïíôáé: ðáýïõí íá åßíáé áõôü ðïõ Þôáí, áðïîåíþíïíôáé áðü ôï
íüçìÜ ôïõò.

Ï øõ÷éêüò âßïò ëïéðüí ôïõ áíèñùðïõ ðáñïõóéÜæåé ìéá áäéÜóðáóôç

áëëçëïõ÷ßá. Ç óõíåßäçóç óå êÜèå öÜóç ôçò øõ÷éêÞò æùÞò äñá óáí Ýíá
áäéáßñåôï üëï.

Åí ôïýôïéò ðÜíù óôï óõìðáãÝò áõôü üëï, ç åðéóôÞìç ìå ôïõò

ðñéóìáôéêïýò ôçò öáêïýò êÜíåé áíáëýóåéò êáé ìáò ðëçñïöïñåß ãéá ôéò
óõãêéíçóéáêÝò êáôáóôÜóåéò êáé ôçí âïõëçôéêÞ äñáóôçñéüôçôá, ãéá ôéò
ðáñáóôÜóåéò, ôá óõíáéóèÞìáôá êáé ôéò åðéèõìßåò, óáí íá ðñüêåéôáé ãéá ÷ùñéóôÜ
ðåñéå÷üìåíá Þ ðñïúüíôá ôçò óõíåßäçóçò.

Ïé ôïìÝò áõôÝò åßíáé íüìéìåò êáé ÷ñÞóéìåò, ìå ôïí ñçôü üñï üôé äåí èá
îå÷íÜìå üôé ãßíïíôáé ìüíï áðü ëüãïõò ìåèïäïëïãéêÞò óêïðéìüôçôáò.
Äåí áðåéêïíßæïõí ôçí øõ÷éêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, áëëÜ åðéâÜëëïíôáé áðü
ôçí áíÜãêç íá ôç ãíùñßóïõìå áðü «ðéï êïíôÜ», åîåôÜæïíôáò ÷ùñéóôÜ Ýíá-Ýíá
ôá óôïé÷åßá ðïõ ôçí áðïôåëïýí.

Óôéò áíáëýóåéò ìáò ëïéðüí ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå ðëÞñç åðßãíùóç üôé

÷ùñßæïõìå ôå÷íçôÜ Ýíá áðü ôç öýóç ôïõ åíéáßï óýíïëï, ãéá íá ôï ðñïóÝîïõìå
ìéá óôéãìÞ êáé Ýðåéôá íá ôï åíôÜîïõìå êáé ðÜëé ìÝóá óôç óõíå÷Þ ñïÞ ðïõ ôïõ
äßíåé æùÞ êáé íüçìá.
 22

ÅÜí ìåßíïõìå óôá ôìÞìáôá ðïõ ìáò Ýäùóå ï äéáìåëéóìüò, èá Ý÷ïõìå

õðïêáôáóôÞóåé ìå íïçôÝò áöáéñÝóåéò ôçí æùíôáíÞ ðñáãìáôéêüôçôá.
ÁõôÞ äåí ãíùñßæåé «ðáñáóôÜóåéò» Þ «êñßóåéò» ÷ùñéóôÝò áðü ôá
«óõíáéóèÞìáôá» êáé «åðéèõìßåò» áíåîÜñôçôåò áðü «åíôõðþóåéò» êáé
«óõãêéíÞóåéò».

Åíéáßá êáé áäéáßñåôç åßíáé óôçí äñáóôçñéüôçôÜ ôçò ç óõíåßäçóç:

áíôéëáìâáíüìåíç êáé óõíÜìá óõãêéíïýìåíç, óõãêéíïýìåíç êáé óõíÜìá
åðéèõìïýóá:
ÌÝóá óôçí êáêïêáéñßá ï êåñáõíüò, ðïõ îáöíéêÜ áêïýãåôáé
ôüóï êïíôÜ, ìå ôñïìÜæåé, ãéáôß óõëëïãßæïìáé üôé ôï óðßôé ìïõ äåí
ðñïóôáôåýåôáé áðü áëåîéêÝñáõíï: ôá ìÝëç ìïõ Ý÷ïõí ðáñáëýóåé.
Áðü ôçí áõëÞ ìïõ âëÝðù óôïí äéðëáíü êÞðï Ýíá ùñáßï
ôñéáíôÜöõëëï. Ìïõ åðéôñÝðåôå, ñùôþ ôïí ãåßôïíá ðïõ ôï
êáìáñþíåé, íá ðëçóéÜóù êé åãþ íá ôï ìõñßóù;
 23

ΑΙ Σ Θ Η ΜΑΤΑ

Α ίσθηµα είναι η αντίληψη των ξεχωριστών ιδιοτήτων των

αντικειµενων και φαινοµενων της πραγµατικότητας, που άµεσα επιδρούν
στα όργανα των αισθήσεων.

Τα αισθήµατα µας επιτρέπουν να κρίνουµε και για τις αλλαγές

που γίνονται και στο ίδιο µας το σώµα, για τη λειτουργία των
εσωτερικών µας οργάνων.

Tα αντικειµενα και φαινόµενα της πραγµατικότητας που

επιδρούν στα όργανα των αισθήσεων ονοµάζονται ερεθισµοί.

Το ερέθισµα προκαλεί στον νευρικό ιστό τη λειτουργία της

διέγερσης. Το αίσθηµα είναι αποτέλεσµα της διέγερσης.

Η γέννηση των αισθηµάτων είναι η µετατροπή της ενέργειας

των ερεθισµών σε ενέργεια των νευρικών λειτουργιών που γίνεται στους
αναλυτές.
 24

Ο αναλυτής αποτελείται:
α) από το περιφερειακό τµήµα (τον δέκτη) που δέχεται τον
ερεθισµό.
β) τα κεντροµόλα νεύρα.
γ) τα αντίστοιχα τµήµατα των υποφλοιωδών και φλοιωδών
συστηµατων του εγκεφάλου στα οποία γίνεται η επεξεργασία των
νευρικών ωθήσεων που έρχονται από τα περιφερειακά τµήµατα.

Ο αναλυτής δεν είναι παθητικός δέκτης της ενέργειας. Είναι

όργανο που αναδιοργανώνει αντανακλαστικά υπό την επίδραση των
ερεθισµών πχ µε την ενέργεια έντονου φωτός προκαλείται η συστολή της
κόρης του µατιού και το κλείσιµο των βλεφάρων.
Η εξωτερική επίδραση προκαλεί εποµένως αντανακλαστικό
γεγονός που ρυθµίζεται απ τους αναλυτές που βοηθάνε στην αντίληψη
του ερεθισµού.
Στο σύνολο των οπτικών, ακουστικών, οσφρηντικών και
άλλων νεύρων που κατευθύνονται προς το κέντρο υπάρχουν και
φυγόκεντρες (κινητικές) ίνες, µε τις οποίες ο φλοιός ρυθµίζει την εργασία
των κατώτερων τµηµάτων του αναλυτή - των περιφερειακών δεκτών.

Ο αναλυτής λειτουργεί αντανακλαστικά σαν ενιαίο σύνολο,

στο οποίο η κατάσταση των δεκτών κατευθύνεται από τη λειτουργία των
κυττάρων του φλοιού και η λειτουργία αυτών µε τη σειρά της εξαρτάται
απ την κατάσταση των δεκτών.
Ο αναλυτής αναλύει αντανακλαστικά όχι µόνον τους
στοιχειώδεις αλλά και τους σύνθετους ερεθισµούς (συµπλέγµατα
ερεθισµών). Η ανάλυση των συµπλεγµάτων των ερεθισµών απαιτεί την
συννένωση των συνθετικών µερών καθ ενός από αυτούς σε ένα σύνολο.
Στους αναλυτές λοιπόν έχει θέση και η σύνθεση των ξεχωριστών
ερεθισµών σε σύνθετα συστηµατα.

Η ανάπτυξη των αισθηµάτων είναι αποτέλεσµα τελειοποίησης

των αναλυτών και καθορίζεται απ την επίδραση του εξωτερικού
περιβάλλοντος.
Η ειδική απάντηση κάθε οργάνου των αισθήσεων στον
ερεθισµό που επιδρά πάνω του είναι προϊόν της προσαρµογής του
δοσµένου οργάνου των αισθήσεων σε ορισµένης µορφής ερεθισµούς,
αποτέλεσµα της µεγαλύτερης αισθητικότητάς του σ αυτούς τους
ερεθισµούς, που καλλιεργήθηκε στην πορεία της εξέλιξης απ την
επίδραση αυτών των ερεθισµών.
 25

Ιδιαίτερα στον ανθρωπο, η ανάπτυξη των αισθηµάτων

γίνεται σε σύνδεση µε την πρακτική και εξαρτάται απ τις απαιτήσεις
που προβάλλει η κοινωνική ζωή µπρος στα όργανα των αισθήσεων.

Σε υψηλή βαθµίδα τελειότητας πχ φθάνουν τα αισθήµατα

γεύσης και όσφρησης στους πραγµατογνώµονες των ποιοτήτων του
τσαγιού, τυριού, καπνού, κρασιού κλπ.

Η ζωγραφική που συνδέεται µε την απόδοση της µορφής,

αναλογίας και απόχρωσης των χρωµάτων κατά την απεικόνιση των
αντικειµενων, προβάλλει ιδιαίτερες απαιτήσεις στην αντίληψη των
αναλογιών και των σχέσεων των χρωµάτων.

Το ίδιο ισχύει για τους

µουσικούς ως προς τον ακριβή καθορισµό
των ήχων. Το παίξιµο µουσικών
κοµµατιών µε βιολί προβάλλει σε σχέση µε
το πιάνο, ιδιαίτερες απαιτήσεις για την
ακοή των υψηλών ήχων απ τον βιολιστή,
παρά απ τον πιανίστα.
 26

Η ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ

Τ α αισθήµατα διακρίνονται ανάλογα µε ποιό µηχανισµό

αναλυτών δηµιουργούνται και επειδή κάθε αναλυτής προσαρµόζεται µε
καλύτερο τρόπο στο να διακρίνει την κάθε ορισµένη µορφή ενέργειας,
τότε τα αισθήµατα µπορούν να χαρακτηριστούν απ τους ερεθισµούς των
οποίων είναι αποτέλεσµα.

Ολοι οι αναλυτές µπορούν να χωριστούν σε δυο οµάδες, τους

εσωτερικους και τους εξωτερικους.

Οι εξωτερικοι αναλυτές έχουν τους δέκτες που είναι στην

επιφάνεια του δέρµατος και δέχονται τους εξωτερικους ερεθισµούς.
Οι εσωτερικοι αναλυτές που είναι οι απολήξεις των δεκτών
που βρίσκονται στα εσωτερικα όργανα και ιστούς δέχονται τις αλλαγές
που γίνονται στο εσωτερικο του οργανισµού.
Ενδιάµεση θέση κατέχει ο κινητικός αναλυτής. Τα
περιφερειακά του άκρα είναι διασκορπισµένα στους µυς και τους
ειδικούς δέκτες. Χρησιµεύουν τόσο για τα αισθήµατα κίνησης και
κατάστασης των οργάνων του σώµατος, όσο και για τον καθορισµό των
ιδιοτήτων των εξωτερικων αντικειµενων, πχ κατά την αφή αντικειµενων
µε το χέρι.

Κοινά για όλους τους αναλυτές είναι τα αισθήµατα πόνου, που

ειδοποιούν για την βλαπτική επίδραση των ερεθισµών.
 27

Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ

Ο κάθε ερεθισµός δεν προκαλεί αίσθηµα. Για να προκληθεί

αίσθηµα πρέπει ο ερεθισµός να φτάσει σε ορισµένη ένταση.
Η ελάχιστη ένταση του ερεθισµού που µόλις και προκαλεί
αίσθηµα ονοµάζεται απόλυτη βαθµίδα του αισθήµατος.

Οσο πιο αδύνατοι είναι οι ερεθισµοί που µπορούν να

προκαλούν αίσθηµα, δηλαδή όσο µικρότερο είναι το ύψος της απόλυτης
βαθµίδας, τόσο υψηλότερη είναι η ικανότητα των οργάνων των
αισθήσεων ν αντιδρούν σ αυτές τις επιδράσεις, τόσο µεγαλύτερη είναι η
απόλυτη αισθητικότητα.

Μετρώντας τη βαθµίδα του αισθήµατος είναι ανάγκη να

υπολογίσουµε τη διάρκεια της επίδρασης του ερεθισµού, γιατί ανάλογα µ
αυτή, η ενέργεια που φτάνει στον δέκτη αλλάζει.
Στους ερεθισµούς ελάχιστου χρόνου, η ένταση του ερεθισµού
που για πρώτη φορά προκαλεί αίσθηµα, είναι τόσο πιο µεγάλη όσο πιο
µικρός είναι ο χρόνος επίδρασης στον δέκτη.

Με ορισµένη αύξηση του χρόνου επίδρασης (για την όραση

είναι περίπου 3 δευτερολεπτα) η ένταση που είναι αναγκαία για την
εµφάνιση του αισθήµατος δεν εξαρτάται πρακτικά από τον χρόνο
ενέργειας του ερεθισµού.

Ουσιαστική επίδραση στην βαθµίδα του αισθήµατος ασκεί η

έκταση του ερεθισµού. Εχει αποδειχθεί ότι για το δέρµα, τις κόρες των
µατιών και άλλα όργανα των αισθήσεων, το µεγάλωµα της έκτασης του
ερεθισµού επιτρέπει την µείωση της έντασης της βαθµίδας του
ερεθισµού, προκειµένου να γίνει αντιληπτός. Οµως όταν η έκταση του
ερεθισµού είναι µεγάλη και την αυξήσουµε κι άλλο, τότε πρακτικά παύει
να επιδρά στη βαθµίδα του αισθήµατος.

Μεγάλη επίδραση στο ύψος της βαθµίδας έχει το αρχικό

επίπεδο του ερεθίσµατος στον αναλυτή, πχ την ηµέρα όταν είναι καθαρός
ο ουρανός δεν βλέπουµε αστέρια, το βράδυ όµως βλέπουµε.
 28

Εχει αποδειχθεί ότι η σχέση της αλλαγής της ζωηρότητας του

φωτός που παρατηρείται πρώτα, προς το αρχικό της επίπεδο, µένει σε
ύψος σταθερό, ενώ κατά το απόλυτο ύψος η αύξηση της ζωηρότητας
αλλάζει.
Για παραδειγµα, αν ο αρχικός φωτισµός είναι 100 lux, τότε η
αύξηση του φωτισµού που για πρώτη φορά µπορούµε να
παρατηρήσουµε, πρέπει ν αποτελείται όχι λιγότερο από 1 lux. Αν ο
φωτισµός είναι 1000 lux, τότε η αύξηση πρέπει να είναι όχι λιγότερο από
10 lux.
Ο ανθρωπος διακρίνει λοιπόν, όχι τη διαφορά της
ζωηρότητας, αλλά τη σχέση της προς την αρχική ζωηρότητα.

Η βαθµίδα διαφοράς για κάθε όργανο των αισθήσεων είναι

σχετικά σταθερό ύψος, που δείχνει ποιο µέρος του πρωταρχικού ύψους
του ερεθισµού πρέπει να προστεθεί σ αυτή για να έχουµε µόλις
παρατηρούµενη αλλαγή του αισθήµατος.
Για την όραση είναι 1/100, για την ακοή 1/10 και για τους
ειδικούς δέκτες 1/3.

Παρόµοια βρέθηκε ότι συγκρίνοντας το βάρος των

αντικειµενων και παρατηρώντας τις διαφορές µεταξύ τους,
αντιλαµβανόµαστε όχι τις διαφορές ανάµεσα στα αντικειµενα, αλλά τη
σχέση της διαφοράς προς το µέγεθος των συγκρινοµένων αντικειµενων.

Η σταθερότητα της σχέσης µεταξύ του ύψους της αύξησης του

ερεθισµού και του αρχικού του επιπέδου εκφράζεται µαθηµατικά µε τη
σχέση: Dp / P = K, όπου Dp είναι το ύψος της αύξησης του ερεθισµού, το
Ρ το αρχικό του επίπεδο και Κ µια σταθερά, χαρακτηριστική του
αισθήµατος. Η σχέση αυτή ονοµάζεται νόµος Μπυγκέρ-Βέµπερ.
Η αισθητικότητα ως προς τη διαφορά ή διαφορική
αισθητικότητα, δηλαδή το ύψος του ερεθισµού προς τη διαφορά
βαθµίδας, είναι λοιπόν, επίσης απόλυτη αισθητικότητα.

Ο νόµος Μπυγκέρ-Βέµπερ είναι σωστός στη µεσαία ζώνη της

εντατικότητας των ερεθισµών. Οταν πλησιάζει προς την απόλυτη
βαθµίδα και αντίθετα περνώντας σε πολύ έντονους ερεθισµούς, η
διαφορική αισθητικότητα µειώνεται σηµαντικά.
Παρατηρείται λοιπόν η γενική τάση της πιο αργής αύξησης
του αισθήµατος σε σύγκριση µε την αύξηση του ερεθισµού.
 29

Η ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ

Η αισθητικότητα του αναλυτή αλλάζει υπό την επίδραση της

προσαρµογής του οργάνου των αισθήσεων προς τον ερεθισµό που
επιδρά. Αυτό το φαινόµενο καλείται προσαρµογή.

Η προσρµογή µπορεί να γίνει τόσο προς την κατεύθυνση της

ανόδου της αισθητικότητας (όταν γίνεται µετάβαση απ τους δυνατούς
προς τους αδύνατους ερεθισµούς), όσο και προς την κατεύθυνση της
καθόδου της (όταν γίνεται µετάβαση απ τους αδύνατους στους δυνατούς
ερεθισµούς).

Η προσαρµογή εκδηλώνεται σ όλες τις µορφές των

αισθηµάτων. Ιδιαίτερα είναι έντονη στην όραση, όσφρηση, γεύση και τα
δερµατικά αισθήµατα. Στον τοµέα της ακοής εκδηλώνεται λιγότερο.
Οταν πάµε απ το ζωηρό φως στο σκοτάδι, δεν βλέπουµε στην
αρχή τα αντικειµενα και αρχίζουµε να διακρίνουµε τα χαρακτηριστικά
τους σιγά-σιγά (προσαρµογή στο σκοτάδι). Αν στην περίπτωση αυτή
µετράται συνεχώς η αισθητικότητα, τότε φαίνεται ότι αυξάνει στην αρχή
πολύ γρήγορα, ύστερα πιο αργά και τέλος στο 3ο-4ο λεπτό η παραµονή
στο σκοτάδι σταθεροποιείται σε ορισµένο επίπεδο.
Τα όρια αλλαγής της αισθητικότητας του οργάνου της όρασης
µπορούν να φτάσουν σε µεγάλα ύψη (η αισθητικότητα µπορεί να
µεγαλώσει περίπου 200 εκατοµµυρια φορές).
Η προσαρµογή στον ερεθισµό που επιδρά, αποδεικνύεται όχι
µόνον απ τις άµεσες περιοδικά πραγµατοποιούµενες αλλαγές της
αισθητικότητας, αλλά και µε ηλεκτροφυσιολογικά πειράµατα. Αν
καταγράψουµε το ρεύµα ενέργειας του οπτικού νεύρου κατά την
επίδραση φωτός στον αµφιβληστροειδή, τότε αποδεικνύεται ότι οι
παλµικές κινήσεις είναι ιδιαίτερα έντονες κατά τη στιγµή της έναρξης
του ερεθισµού και βαθµιαία αδυνατίζουν ανάλογα µε τη συνέχιση της
επίδρασης του φωτός.

Αντίθετα, µε την µετάβαση απ το σκοτάδι στο φως, η διάκριση

των αντικειµενων επίσης χειροτερεύει, αλλά αυτή η χειροτέρευση
διαρκεί πολύ λίγο (µερικά δευτερολεπτα) και ύστερα απ αυτή γίνεται η
προσαρµογή του µατιού στο φως. Η προσαρµογή στο φως, σε διάκριση
απ την προσαρµογή στο σκοτάδι, παρουσιάζει όχι άνοδο, αλλά µείωση
της αισθητικότητας του µατιού. «Τυφλωνόµαστε» µεταβαίνοντας απ το
σκοτάδι στο φως, εξ αιτίας της υψηλής αισθητικότητας του µατιού που
πριν ήταν προσαρµοσµένο στο σκοτάδι και αρχίζουµε να διακρίνουµε τα
 30

χαρακτηριστικά των αντικειµενων στο φως, µόνον όταν η αισθητικότητα

του µατιού µειώνεται.

Η προσαρµογή γίνεται µε κάµποσους µηχανισµούς, τόσο

περιφερειακούς όσο και κεντρικούς.
Ετσι, κατά την προσαρµογή στο σκοτάδι, προκαλείται
διεύρυνση της κόρης του µατιού και επόµενα αυξάνει η ποσότητα του
φωτός που µπορεί να πέσει στο µάτι απ τον φωτεινό ερεθισµό. Αλλά η
κόρη του µατιού µπορεί ν αλλάξει αισθητικότητα µόνο 17 φορές, πράγµα
που δεν µπορεί να εξηγήσει τη µεγάλη έκταση της προσαρµογής.
Μεγάλη σηµασία στην προσαρµογή στο σκοτάδι έχει η
αποκατάσταση της ευαίσθητης ουσίας, που βρίσκεται στην κόρη του
µατιού, της οπτικής πορφύρας. Η αύξηση της συγκέντρωσης αυτής της
πολύ ευαίσθητης ουσίας, που περικλείει φωτεινή ενέργεια, αποτελεί τον
βασικό µηχανισµό της προσαρµογής.
Κατά την προσαρµογή στο φως, γίνεται συστολή της κόρης και
µείωση της συγκέντρωσης της οπτικής πορφύρας στην κόρη του µατιού.
Για να προσαρµοστεί στο σκοτάδι το όργανο της όρασης,
χρειάζονται 10 λεπτά. Το όργανο της ακοής προσαρµόζεται πολύ
γρηγορότερα, µόνο σε 15 δευτερόλεπτα.

Η προσαρµογή του ακουστικού µηχανισµού έχει εκλεκτικό

χαρακτήρα: αν επιδρά ήχος ορισµένης συχνότητας, τότε η αισθητικότητα
µειώνεται, χωρίς να µειώνεται το ίδιο σε όλες τις άλλες συχνότητες, αλλά
µόνον στη δοσµένη συχνότητα και τη γειτονική σ αυτή. Με δυνατούς
όµως ήχους, η ζώνη της προσαρµογής διευρύνεται.

Πολύ έντονα εκφράζεται η προσαρµογή στα αισθήµατα αφής.

Σ αυτή την περίπτωση, η προσαρµογή εκδηλώνεται όχι µόνον µε την
µείωση της επίδρασης του ερεθισµού, αλλά µπορεί να φτάσει και στην
πλήρη εξαφάνιση του αισθήµατος.
Ετσι ασθενής επαφή σε ορισµένο σηµείο του δέρµατος παύει
να είναι αισθητή ύστερα από λίγα δευτερολεπτα. Γι αυτό και δεν
αισθανόµαστε την επαφή των ρούχων που φοράµε.

Μεγάλες δυνατότητες προσαρµογής χαρακτηρίζουν τα

αισθήµατα θερµοκρασίας. Οταν µπαίνουµε στο ζεστό νερό της µπανιέρας
µπορεί στην αρχή το νερό να µας φαίνεται ζεστό, όµως βαθµιαία το
αίσθηµα της θερµοκρασίας εξασθενεί. Οµως δυνατοί θερµοί και ψυχροί
ερευθισµοί δεν δίνουν προσαρµογή, ή αυτή γίνεται πολύ αργά.
 31

Στον τοµέα της όσφρησης η πορεία της προσαρµογής

εξελίσσεται µε διαφορετικο τρόπο στις διάφορες οσµές. Ετσι η οσµή της
καµφοράς παύει να είναι αισθητή ύστερα από 1-2 λεπτά, πράγµα που
µαρτυρεί για την έντονη πτώση της αισθητικότητας. Εν τούτοις στις
οσµές που είναι ερεθισµοί πόνου (µουστάρδα, σπίρτο αµµωνίας) η
προσαρµογή γίνεται αργά και µε αρκετή ένταση του ερεθισµού δεν
γίνεται καθόλου, ο δε ερεθισµός προκαλεί ανυπόφορα δυσάρεστο
αίσθηµα.
Η προσαρµογή στις οσµές, όπως και η προσαρµογή στους
ήχους, έχει εκλεκτικό χαρακτήρα: µπορεί η αισθητικότητα να µειώνεται
σε µια οσµή και σε άλλες να µην µειώνεται, παρ ότι η προσαρµογή
επεκτείνεται σε οµάδα ανάλογων οσµών.

Η προσαρµογή στους ερεθισµούς πόνου είναι µικρή. Γενικά

στους πολύ δυνατούς πόνους προσαρµογή δεν γίνεται.

Πρέπει να κάνουµε διάκριση προσαρµογής και ευαισθησίας.

Ενώ η προσαρµογή είναι άνοδος της αισθητικότητας (σε ορισµένες
περιπτώσεις) και πτώση της (σε άλλες περιπτώσεις), η ευαισθησία πάντα
σηµαίνει άνοδο της αισθητικότητας και προκαλείται από άλλες αιτίες.
Ουσιαστικό ρόλο σ αυτή παίζει η αλληλεπίδραση των αναλυτών. Υπό
ορισµένους όρους αυτή προκαλεί την άνοδο της αισθητικότητας ενός απ
τα όργανα των αισθήσεων υπό την επίδραση της ταυτόχρονης
λειτουργίας άλλου. Αυτό το φαινόµενο παρατηρείται στο παρακάτω
πείραµα:
Κατ αρχήν ακούγεται ένας ήχος σε χαµηλό τόνο ορισµένης
έντασης. Με το ρυθµικό κλείσιµο και άνοιγµα του φωτός ο ήχος φαίνεται
παλµικός, αλλάζοντας την έντασή του. Η τέτοια αλλαγή στο αίσθηµα του
ήχου γίνεται χάρη στο ότι µε την επίδραση του φωτός η αισθητικότητα
του οργάνου της ακοής µεγαλώνει και ο ήχος γίνεται αντιληπτός σαν πιο
δυνατός.
Απεδείχθει επίσης ότι πχ η ελαφριά µυϊκή εργασία, το
σκούπισµα του προσώπου από το κρύο νερό και οι ασθενείς ήχοι
συµπληρωµατικών ερεθισµών ανεβάζουν την αισθητικότητα της όρασης
(οι δυνατοί συµπληρωµατικοί ερεθισµοί αντίθετα κάτω από την αρνητική
επαγωγή, την µειώνουν).

Η ενέργεια της ευαισθητοποίησης µπορεί ν αποδειχθεί όχι µόνο

από την ταυτόχρονη ερέθιση άλλου οργάνου των αισθήσεων, αλλά και
από την ταυτόχρονη ερέθιση άλλων µερών του ίδιου οργάνου των
αισθήσεων.
 32

Η αισθητικότητα ορισµένων τµηµάτων του αµφιβληστροειδή

πχ ανεβαίνει εάν ταυτόχρονα επιδρά ασθενές φως στα άλλα τµήµατα του
αµφιβληστροειδή του ίδιου µατιού (δυνατός συµπληρωµατικός
ερεθισµός του ίδιου οργάνου των αισθήσεων προκαλεί και αυτή τη φορά,
κάτω από την αρνητική επαγωγή, πτώση της αισθητικότητας).

Η ευαισθητοποίηση των οργάνων των αισθήσεων µπορεί να

πραγµατοποιηθεί επίσης µε την επίδραση µερικών φαρµάκων.

ΟΙ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΩΝ

ΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ

Υ πό την επίδραση ενός ερεθισµού στους δέκτες

αναπτύσσεται το ερέθισµα, που δεν µένει σε µια θέση, αλλά µεταδίδεται
µε ταχύτητα 120 µέτρα το δευτερολεπτο στα ανώτερα κέντρα του
εγκεφάλου.

Το πρώτο κεντρικό τµήµα αντίδρασης των οργάνων των

αισθήσεων στην εξωτερική επίδραση είναι ο υποφλοιός, που εξασφαλίζει
τη στοιχειώδη διάκριση του φωτός και του σκότους, την ένταση του ήχου
καθώς και την αντίδραση στους ερεθισµούς αφής.
Οµως για την διάκριση πιο σύνθετων ερεθισµών είναι
αναγκαία η συµµετοχή του φλοιού του εγκεφάλου, όπου φτάνει το
ερέθισµα περνώντας από µια σειρά ενδιάµεσα κέντρα.
Το φλοιακό τµήµα του κάθε αναλυτή είναι η προέκταση της
περιφέρειας στο φλοιό.

Η αφιξη του ερεθίσµατος στο φλοιακό τµήµα του αναλυτή,

µπορεί να διαπιστωθεί αντικειµενικά δια της καταγραφής του
βιοηλεκτρικού δυναµικού του εγκεφάλου. Στον ανθρωπο οµαλής
κατάστασης επικρατεί ο ονοµαζόµενος άλφα ρυθµός, δηλαδή ηλεκτρικές
κυµάνσεις µε συχνότητα 9-12 δονήσεις το δευτερολεπτο. Με την ένταση
του ερεθίσµατος παρατηρείται πίεση του άλφα ρυθµού και κατόπιν
αντικαθίσταται µε τον βήτα ρυθµό που είναι µεγαλύτερης συχνότητας
(12-25 δονήσεις το δευτερολεπτο). Κάποτε παρατηρούνται και
γρηγορότερες δονήσεις. Είναι ο ονοµαζόµενος γάµα ρυθµός µε
συχνότητα πάνω από 30 στο δευτερολεπτο.
 33

Με τους σύνθετους αµοιβαίους δεσµούς που υπάρχουν

ανάµεσα στους διάφορους αναλυτές, η αντίδραση στον ερεθισµό δεν
περιορίζεται µόνο στον αναλυτή επί του οποίου επιδρά ο δοσµένος
ερεθισµός. Ανάµεσδα στους διάφορους αναλυτές υπάρχει
αλληλεπίδραση.

Με την ενέργεια ερεθισµού σε έναν απ τους αναλυτές γίνονται

σύνθετες µεταβολές τόσο στους άλλους αναλυτές, όσο και στα
εσωτερικα όργανα.
Ο ήχος πχ προκαλεί διεύρυνση του οπτικού πεδίου, άνοδο της
αισθητικότητας στο φως, διεύρυνση της κόρης του µατιού, στροφή των
µατιών προς το µέρος του φωτός, πίεση του άλφα ρυθµού στην ινιακή
περιοχή, αλλαγή της καρδιακής δραστηριότητας, συστολή των
περιφερειακών αγγείων. Ανάλογα µε την παραπέρα χρησιµοποίηση των
ερεθισµών, αυτές οι αντιδράσεις ατονούν. Ο ερεθισµός αρχίζει να
προκαλεί όλο και λιγότερες αντιδράσεις. Οι αντιδράσεις που ουσιαστικά
δεν συνδέονται µε την αντίληψη του δοσµένου ερεθισµού
αναστέλλονται.
Ετσι µε την επανάληψη ενός και του αυτού ερεθισµού γίνεται
συστολή της ζώνης της διέγερσης και αυτή συγκεντρώνεται στα κύτταρα
του αναλυτή επί του οποίου ενεργεί ο ερεθισµός.

Κατά την ταυτόχρονη επίδραση κάµποσων ερεθισµών στους

διάφορους αναλυτές, επειδή εξαπλώνεται η διέγερση στο φλοιό, µπορεί
να παρατηρηθεί άθροιση του παραγόµενου απ αυτούς αποτελέσµατος.
Σχετικά µε αυτό είναι ενδιαφέροντα τα πειράµατα που έγιναν
σε ανθρωπους µε ρυθµικούς φωτεινούς, ηχητικούς και αφής ερεθισµούς.
Η καταγραφή του ηλεκτρικού δυναµικού του φλοιού
απεκάλυψε ότι η επίδραση ενός ερεθισµού αφής ή ήχου δεν προκαλεί την
αναδιοργάνωση των ηλεκτρικών ρυθµών στην αντίστοιχη σ αυτόν
βρεγµατική ή κροταφική περιοχή του φλοιού, αλλά η ενέργεια του φωτός
προκαλεί αναδιοργάνωση µόνο στην ινιακή περιοχή. Ταυτόχρονη
χρησιµοποίηση σ έναν ερεθισµό φωτός- ήχου- αφής προκάλεσε έντονο
αποτέλεσµα αναδιοργάνωσης τόσο στη βρεγµατική, όσο και στην
κροταφική περιοχή.
Υπό την επίδραση ταυτόχρονης ενέργειας διάφορων ερεθισµών
η διέγερση αθροίστηκε, ισχυροποιήθηκε, πράγµα που οδήγησε στην
αναδηµιουργία των ηλεκτρικών παλµικών κινήσεων σε ολόκληρο το
φλοιό, ενώ ήταν αδύνατον να φτάσει αυτή την ενέργεια κάθε ερεθισµός
χωριστά.
 34

Οµως µε την ενέργεια οποιουδήποτε έντονου ερεθισµού µπορεί

να παρατηρηθεί πτώση της αισθητικότητας των άλλων οργάνων των
αισθήσεων.
Ετσι σε συνθήκες δυνατού θορύβου παρατηρείται πτώση της
αισθητικότητας στο φως.

Οπως είπαµε οι δέκτες ρυθµίζονται από το κεντρικό νευρικό

συστηµα. Οταν οι ερεθισµοί ενεργούν στον δέκτη εµφανίζονται σ αυτόν
όχι µονον αλλαγές που προκαλούνται άµεσα απ τους ερεθισµούς, αλλά
και αντανακλαστική αναδιοργάνωσή του υπό την επίδραση παλµών που
εκπέµπονται από το κεντρικό νευρικό συστηµα.
Ετσι όταν επιδρά δυνατό φως στο µάτι, τότε όχι µόνο
αλλοιώνεται η οπτική πορφύρα σαν άµεση αντίδραση του οργάνου της
όρασης στο φως, αλλά και προκαλείται συστολή της κόρης, στροφή του
µατιού προς το µέρος του φωτός, αλλαγή της κυρτότητας του
κρυσταλλοειδή.
Εξ αιτίας επίσης των κεντρικών επιδράσεων αλλάζει η
ποσότητα των περιφερειακών άκρων του οπτικού νεύρου, που ενεργούν
δραστήρια, των ραβδίων και των κονίων. Ολες αυτές οι αλλαγές είναι
αποτέλεσµα της αντανακλαστικής µετάδοσης του ερεθίσµατος από τα
κέντρα στους δέκτες.

Μεγάλη σηµασία στην αντανακλαστική ρύθµιση των οργάνων

των αισθήσεων έχει το νευροφυτικό συστηµα. Το νευροφυτικό συστηµα
κάνει ορισµένη προετοιµασία του αντανακλαστικού µηχανισµού,
αλλάζοντας τις λειτουργίες της ανταλλαγής της ύλης και ρυθµίζοντας το
επίπεδο προσαρµογής των δεκτών. Οµως το νευροφυτικό συστηµα
βρίσκεται υπό την επίδραση του φλοιού του εγκεφάλου.
Ετσι η λειτουργία των αναλυτών δεν είναι µόνο η απλή
µετάδοση του ερεθίσµατος από την περιφέρεια στο κέντρο. Σπουδαία
πλευρά είναι η κάτω απ την επίδραση του φλοιού του εγκεφάλου
αντανακλαστική αναδιοργάνωση όλων των τµηµάτων του αναλυτή που
εξαρτάται από την ένταση, διάρκεια και την ποιότητα του ερεθισµού που
ενεργεί.

Με ιδιαίτερη καθαρότητα αυτός ο δεσµός εκδηλώνεται στη

λειτουργία του κινητικού αναλυτή. Οι δέκτες του κινητικού αναλυτή που
είναι στους µυϊκούς ιστούς, ειδοποιούν για τον βαθµό σύσπασης των
µυών.
Ταυτόχρονα από τα κεντρικά τµήµατα φτάνουν επιδράσεις που
αλλάζουν την κατάσταση των µυών. Αυτή η αλλαγή µε τη σειρά της
 35

οδηγεί στην ερέθιση των κινητικών δεκτών που ειδοποιούν τον φλοιό για
τις αλλαγές που έγιναν στους µυς.
Ετσι σε όλο το χρονικό διάστηµα που εκπληρώνεται µια
κίνηση αλληλοσυνδέονται δυο λειτουργίες: η διεύθυνση της κατάστασης
των µυών που πραγµατοποιείται από τον φλοιό και η ειδοποίηση προς τα
πάνω για τις αλλαγές στους µύες.
Τέτοιες λειτουργίες γίνονται και κατά τη εργασία των άλλων
αναλυτών.

Ετσι το αίσθηµα είναι σύνθετη αντανακλαστική λειτουργία που

έχει σχέση όχι µόνο µε τη µετάδοση του ερεθίσµατος, που προκαλείται
από τον ερεθισµό, αλλά και µε την επεξεργασία της επίδρασής του,
στηριζόµενης στη λειτουργία του φλοιού του εγκεφάλου. Το αποτέλεσµα
της ενέργειας του ερεθισµού εξαρτάται απ τους
εξαρτηµενοαντανακλαστικούς δεσµούς που δηµιουργούνται τόσο στον
ίδιο τον αναλυτή, όσο και ανάµεσα σε διάφορους αναλυτές.

Παραδειγµα εξαρτηµενοαντανακλαστικών δεσµών που

σχηµατίζονται στον ίδιο τον αναλυτή είναι η εξάρτηση της ενέργειας του
ερεθισµού από τον φόντο που δίνεται.
Εάν σε αδύνατα φωτισµένο δωµάτιο φωτίζονται περιοδικά τα
µάτια του πειραµατιζοµένου µε ασθενές φως και διαδέχεται αυτή τη
λαµψη σκοτάδι, τότε αποδεικνύεται ότι το αποτέλεσµα της ενέργειας του
φωτός στα µάτια, που είναι η πτώση της αισθητικότητας, µε κάθε χρήση
της λάµψης γίνεται ασθενέστερο. Η αισθητικότητα στο φως µειώνεται
λιγότερο και τέλος ακόµα το φως µπορεί να προκαλέσει και άνοδο της
αισθητικότητας.
Αυτό εξηγείται απ το ότι το σκοτάδι που διαδέχεται το φως
είναι τέτοια απόλυτη ενίσχυση που προκαλεί αντίστοιχη αντίδραση
(άνοδο της αισθητικότητας) και που το ίδιο αλλάζει την ενέργεια του
φωτός που χαµήλωνε την αισθητικότητα. Φωτεινός ερεθισµός που
συνδυάζεται µε το σκοτάδι αρχίζει να ενεργεί όπως το σκοτάδι, δηλαδή
προκαλεί όχι πτώση αλλά άνοδο της αισθητικότητας στο φως.
Εάν αντίθετα σε φόντο σκοταδιού, ύστερα από σύντοµο
αδύνατο φωτεινό ερεθισµό, που στην πραγµατικότητα δεν αλλάζει την
αισθητικότητα του µατιού δόσουµε δυνατό φως που µειώνει αισθητά το
επίπεδο της αισθητικότητας στο φως, τότε ύστερα από 5-8 συνδυασµούς
αδύνατου φωτός µε δυνατό, το αδυνατο φως που στην αρχή δεν
προκαλούσε πτώση της αισθητικότητας, τώρα αρχίζει να την προκαλεί.
 36

Ετσι σαν αποτέλεσµα της ταυτόχρονης χρήσης αδύνατου και

δυνατού φωτός, το αδύνατο φως απέκτησε την ιδιότητα του δυνατού
φωτός.

Ουσιαστική επίδραση στην ενέργεια των ερεθισµών ασκούν οι

εξαρτηµενοαντανακλαστικοί δεσµοί που δηµιουργούνται ανάµεσα σε
διάφορους αναλυτές.
Εάν πχ ύστερα από µεγάλη παραµονή στο σκοτάδι που
ανεβάζει την αισθητικότητα της όρασης, φωτίζουµε περιοδικά για λίγο
τα µάτια (που προκαλεί πτώση της αισθητικότητας) και πριν απ αυτό
δίνουµε ένα σήµα -ήχο µετρονόµ- τότε, ύστερα από κάµποσους τέτοιους
συνδυασµούς, µια µόνο χρήση του µετρονόµ, που αυτό δεν επιδρά στην
αισθητικότητα του φωτός, αρχίζει να προκαλεί το αποτέλεσµα που ως
τώρα προκαλούσε το φως (δηλαδή πτώση της αισθητικότητας των
µατιών).
Ο ήχος του µετρονόµ που γίνεται σήµα φωτός αρχίζει να
προκαλεί στον αναλυτή της όρασης τις αλλαγές που συνήθως προκαλεί
το φως.

Σαν παραδειγµα αλληλεπίδρασης των αναλυτών µπορεί να

χρησιµεύσει ο δεσµός του οπτικού, δερµατικού και κινητικού αναλυτή,
που εκδηλώνεται στα αισθήµατα βάρους. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι
ούτε η όραση, ούτε τα δερµατικά αισθήµατα παίζουν αποφασιστικό ρόλο
στο αίσθηµα βάρους που εξαρτάται από το βαθµό τάσης των µυών που
σηκώνουν το αντικειµενο. Οµως δεν είναι έτσι.
∆ίνουµε το ακόλουθο παραδειγµα:
Παίρνουµε δυο αντικειµενα του ίδιου είδους και βάρους, αλλά
διαφορετικου όγκου (αυτό το πετυχαίνουµε αν τοποθετήσουµε στο
µικρότερου όγκου αντικειµενο ένα κοµµάτι πχ µολύβι). Συγκρίνουµε τα
δυο αντικειµενα ως προς το βάρος µε ανοιχτά τα µάτια. Το µικρότερο ως
προς τον όγκο αντικειµενο µας φαίνεται σηµαντικά βαρύτερο. Κλείνουµε
τα µάτια και επαναλαµβάνουµε το πείραµα ψαύοντας τα αντικειµενα µε
τα χέρια πριν τα σηκώσουµε. Η αυταπάτη δεν εξαφανίζεται. Το
µικρότερο ως προς τον όγκο φαίνεται βαρύτερο.
Ελέγχουµε και συγκρίνουµε το βάρος τους σηκώνοντας και τα
δυο αντικειµενα µε ειδικά άγκιστρα έτσι που δεν βλέπουµε και δεν
ψαύουµε τη µορφή των αντικειµενων που συγκρίνουµε.
Τώρα και τα δυο αντικειµενα τα αντιλαµβανόµαστε σωστά σαν
ίσια προς το βάρος τους. Αυτό σηµαίνει ότι αυτή η αυταπάτη
εµφανίστηκε γιατί υπό την επίδραση των οπτικών και δερµατικών
ερεθισµών, άλλαξε η ερεθιστικότητα του κινητικού αναλυτή: το χέρι
 37

ετοιµάστηκε για το σήκωµα ορισµένου βάρους. Αυτή όµως η

προετοιµασία αποδεικνύεται ότι δεν αντιστοιχεί στο βάρος του
αντικειµενου και αυτό επιδρά στους µυς του χεριού είτε πιο έντονα, είτε
πιο αδύνατα. Αντίστοιχα µε αυτό, στο φλοιό πηγαίνουν είτε πιο έντονες
είτε πιο αδύνατες παλµικές κινήσεις, πράγµα που συντελεί στην
παραποίηση του αισθήµατος του βάρους.

Η καταγραφή του ρεύµατος ενέργειας των µυών του χεριού

ενισχύει αυτή την υπόθεση: αποδείχθηκε ότι το µικρότερο ως προς τον
όγκο αντικειµενο προκαλεί µεγαλύτερο ρεύµα ενέργειας (που αντιστοιχεί
στη µεγάλη µυϊκή ένταση) απ ότι το αντικειµενο που φαίνεται
µεγαλυτερο.

Επειδή στα αισθήµατα συµµετέχουν και λεκτικοί ερεθισµοί,

τότε όταν αυτοί έρθουν σε δεσµό µε διάφορους αναλυτές σε ορισµένα
πλαίσια, µπορούν να κατευθύνουν και ν αλλάξουν τη λειτουργία τους.
Τέτοιοι εξαρτηµένοι ερεθισµοί, που ν αλλάζουν την
αισθητικότητα της όρασης και της ακοής, µπορεί να είναι τόσο
ξεχωριστές λέξεις όσο και ολόκληρες φράσεις.
Υστερα από µερικούς συνδυασµούς λέξεων ή φράσεων και
φωτός, οι λεκτικοί ερεθισµοί µπορούν πχ να µειώσουν την αισθητικότητα
του µατιού στο φως, όταν το µάτι βρίσκεται για αρκετό διάστηµα στο
σκοτάδι, παρ ότι αυτοί καθ εαυτοί οι λεκτικοί ερεθισµοί δεν µπορούν να
προκαλέσουν τέτοια αλλαγή της αισθητικότητας.

Οι αντανακλαστικοί µηχανισµοί χαρακτηρίζονται και για τους

συνδυασµούς των αισθηµάτων σε σύνθετα συστηµατα.
Τέτοια πχ είναι η λειτουργία του ανθρωπινου µατιού, που
αντανακλαστικά «αισθάνεται» το γύρω χώρο. Οταν το µάτι παρατηρεί
αυτό ή εκείνο το αντικειµενο κινείται σε αντιστοιχία µε το περίγραµµα
του αντικειµενου. Επίσης κάθε σηµείο του περιγράµµατος πέφτωντας
στην περιφέρεια του αµφιβληστροειδή χρησιµεύει σαν σήµα ερεθισµού,
που φέρνει το µατι σε τέτοια θέση, ώστε η µορφή του περιγράµµατος να
πεσει στο πιο καλό σηµείο όρασης. Ετσι το µάτι κάνει κινήσεις κατά
µήκος του περιγράµµατος γιατί ορισµένα στοιχεία του αντικειµενου
χρησιµεύουν σαν σήµατα για την κίνησή τους σε ορισµένη κατεύθυνση.
Ετσι πραγµατοποιείται και η πολύπλοκη σύνθεση των οπτικών
ερεθισµών (ο συνδυασµός των αισθηµάτων σε συστηµα ) στη βάση των
αντανακλαστικών λειτουργιών.
 38

Αυτά επιβεβαιώνονται µε την καταγραφή των σύνθετων

κινήσεων των µατιών, που γίνονται κατά την παρατήρηση γραµµών ή
σχηµάτων.
Αποδείχθηκε ότι το µάτι διατρέχει τα πιο βασικά σηµεία του
σχήµατος σαν να το αναπαριστά. Το ίδιο παρατηρήθηκε, αλλά µε πιο
σύνθετη µορφή και κατά την παρατήρηση εικόνας. Το µάτι
αντανακλαστικά µετακινιόταν στα πιο βασικά σηµεία της εικόνας,
ξεχωρίζοντας τα µέρη της.
Τέτοια εργασία κάνει και το χέρι κατά την δια της αφής
αντίληψη των αντικειµενων, όταν αποκλείεται η όραση.
 39

ÔÏ ÏÐÔÉÊÏ ÓÕÓÔÇÌÁ

Ô á ìÜôéá ëáìâÜíïõí åíÝñãåéá áðü ôï ðåñéâÜëëïí ìå ôç ìïñöÞ

çëåêôñïìáãíçôéêþí êõìÜôùí ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óôï ïñáôü ìÝñïò ôïõ öÜóìáôïò
êáé åðéäñïýí ðáíù óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ôïõ ìáôéïý êáé ôç ìåôáôñÝðïõí óå
ìïñöÞ âéïçëåêôñéêþí ðáëìþí óôï íåõñéêü óõóôçìá.

Ç åíÝñãåéá ôïõ öùôüò ðñïêáëåß ðïëýðëïêåò áíôéäñÜóåéò óå üëï ôïí

ïðôéêü ìç÷áíéóìü: óõóôïëÞ ôçò êüñçò, óôñïöÞ ôïõ ìáôéïý ðñïò ôçí
êáôåýèõíóç ôçò ðçãÞò ôïõ öùôüò, áëëáãÝò óôçí êõñôüôçôá ôïõ êñõóôáëïåéäÞ,
âéïçëåêôñéêÝò áíôéäñÜóåéò (äéáöïñÜ äõíáìéêïý áíÜìåóá óôïí êåñáôïåéäÞ êáé
ôï ïðßóèéï êïßëùìá ôïõ ìáôéïý).

ÔÏ ÌÁÔÉ
 40

Ôï ìÜôé åßíáé ìç÷áíéóìüò ìå ðïëëÜ êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ìå ôïí

öùôïãñáöéêü öáêü. Ï áìöéâëçóôñïåéäÞò áíôéóôïé÷åß óôï ößëì ôçò
öùôïãñáöéêÞò ìç÷áíÞò, åíþ ï äéáöáíÞò êåñáôïåéäÞò ÷éôþíáò, ï öáêüò êáé ç
êüñç áíôéóôïé÷ïýí óôïõò äéÜöïñïõò ïðôéêïýò ìç÷áíéóìïýò ìéáò êÜìåñáò.
Ï êåñáôïåéäÞò êáé ï öáêüò åóôéÜæïõí ôéò áêôßíåò ôïõ öùôüò óôï êÝíôñï
ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá êáé êõñßùò óôçí áðïêáëïýìåíç “ù÷ñÜ êçëßäá”
ôïõ ìáôéïý.
 41

Ôá ðñáãìáôéêÜ áéóèçôÞñéá üñãáíá ôïõ ìáôéïý åßíáé ôá ïðôéêÜ êýôôáñá

óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá(öùôïäÝêôåò). Ôá ñáâäßá êáé ôá êïíßá.
Ôá ñáâäßá åßíáé óêïñðéóìÝíá óôá ðåñéöåñåéáêÜ ìÝñç ôïõ
áìöéâëçóôñïåéäÞ êáé ôá êïíßá óôï êÝíôñï ôïõ. Åíá ìÝñïò äåí Ý÷åé êáèüëïõ
öùôïäÝêôåò êáé åßíáé ôï ìÝñïò ðïõ ìðáßíåé ôï ïðôéêü íåýñï (ôï ïíïìáæüìåíï
ôõöëü óçìåßï).

ÔïìÞ ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ ôïõ áíèñùðïõ.

(ÄåîéÜ öáßíïíôáé ôá ïðôéêÜ êýôôáñá ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ: 1-ñáâäßá, 2 êáé 3-
êïíßá).

Ïé öùôïäÝêôåò ñáâäßá êáé êïíßá áíôéäñïýí äéáöïñåôéêÜ óôéò äéÜöïñåò

åíôÜóåéò ôïõ öùôüò.
Ôá ñáâäßá ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ôçí õøçëÞ áéóèçôéêüôçôá óôçí ìéêñÞ
Ýíôáóç ôïõ öùôüò êáé åßíáé üñãáíï ôçò üñáóçò êáôÜ ôç íý÷ôá.
Ôá êïíßá Ý÷ïõí ÷áìçëÞ áéóèçôéêüôçôá óôï Ýíôïíï öùò êáé åßíáé üñãáíï
ôçò üñáóçò êáôÜ ôçí çìÝñá.

Óå óôÜèìåò ëáìðñüôçôáò ìéêñüôåñåò ôùí 0,001 cd/m2 ç ïñáóç ãßíåôáé

ìüíï ìå ôá ñáâäßá êáé åßíáé ìáõñüáóðñç (óêïôïðéêÞ). Áðü 0,001 Ýùò 3 cd/m2
óôç ëåéôïõñãßá ôçò üñáóçò óõììåôÝ÷ïõí êáé ôá ñáâäßá êáé ôá êïíßá, åíþ óå
óôÜèìåò ëáìðñüôçôáò ðÜíù áðü 3 cd/m2 ç ëåéôïõñãßá ôçò üñáóçò ãßíåôáé ìå
ôá êïíßá (öùôïðéêÞ).
 42

Ç ìåôÜâáóç áðü ôçí öùôïðéêÞ üñáóç óôçí óêïôïðéêÞ êáé ç ðëÞñçò

ðñïóáñìïãÞ ôïõ ìáôéïý áðáéôåß ÷ñüíï ìéóÞò þñáò ðåñßðïõ. Ôï áíôßèåôï
ãßíåôáé ôá÷ýôáôá.

Ôï áíèñùðéíï ìÜôé ðåñéÝ÷åé ðåñßðïõ 130 åêáôïììõñéá ñáâäßá êáé 7

åêáôïììõñéá êïíßá, êáèÝíá áðü ôá ïðïßá Ý÷åé ìÞêïò ðåñßðïõ 0,01 mm êáé
ðëÜôïò 0,001 mm êáé óõíäÝïíôáé ìå ôï êÝíôñï üñáóçò ôïõ åãêåöÜëïõ ìå ôç
âïÞèåéá ðåñßðïõ 1.000.000 íåýñùí. Éäéáßôåñá ðïëëÜ êïíßá õðÜñ÷ïõí óôçí
ðåñéï÷Þ ôçò ù÷ñÜò êçëßäáò (10.000 áíÜ mm2 ðåñßðïõ).
Ôá êïíßá åíþíïíôáé îå÷ùñéóôÜ ìå íåõñéêÝò ßíåò, åíþ ôá ñáâäßá
åíþíïíôáé ìå ôçí íåõñéêÞ ßíá êáôÜ ïìÜäåò. Áõôü ìåãáëþíåé ôçí áéóèçôéêüôçôá
ôùí ñáâäßùí óôï áäýíáôï öùò, áëëÜ ìéêñáßíåé ç äõíáôüôçôá ôçò åêôáôéêÞò
äéÜêñéóçò.

Ôá êïíßá åßíáé ôñéþí ôýðùí. Ï êÜèå ôýðïò Ý÷åé ìéá äéáöïñåôéêÞ ìÝãéóôç
áðüêñéóç ãéá óõãêåêñéìÝíï ôìÞìá ôïõ ïñáôïý öÜóìáôïò. Åôóé, ôá êïíßá
êùäéêïðïéïýí ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôï öáóìáôéêü ðåñéå÷üìåíï ôçò åéêüíáò,
ìå áðïôÝëåóìá ôçí áßóèçóç ôïõ ÷ñþìáôïò.

Ôï áíèñùðéíï ìÜôé ðáñïõóéÜæåé Üëëç åõáéóèçóßá óôï öùôåéíü

ðåñéâÜëëïí êáé Üëëç óôï óêïôåéíü, óå áêôéíïâïëßåò äéáöüñùí ìçêþí êýìáôïò(
ìÝãéóôç áéóèçôéêüôçôá ôçí çìÝñá óå ìÞêïò êýìáôïò 565 ìéëëéìéêñÜ, ìÝãéóôç
áéóèçôéêüôçôá êáôÜ ôç íý÷ôá óå ìÞêïò êýìáôïò 500 ìéëëéìéêñÜ).

Åêôüò áðü ôïí ðëÞñç öùôåéíü åñåèéóìü, óôï ïðôéêü óõóôçìá ìðïñåß íá
åíåñãÞóåé êáé ìç ðëÞñçò åñåèéóìüò- çëåêôñéêü ñåýìá. Áí ôï áöÞóïõìå íá
ðåñÜóåé áðü ôá ìÜôéá, ôüôå êáôÜ ôç óôéãìÞ ôïõ áíïßãìáôïò êáé êëåéóßìáôïò ôïõ
ñåýìáôïò åìöáíßæåôáé éäéüìïñöï áßóèçìá ëÜìøçò öùôüò (ôï ïíïìáæüìåíï
öùóöÝí). Ìå ôï ìåãÜëùìá ôçò ôÜóçò ôïõ ñåýìáôïò, üôáí åñåèßæïíôáé ïé ßíåò
ðïõ îåêéíïýí áðü ôá êïíßá, ðáñáôçñïýìå ôçí åìöÜíéóç áéóèçìÜôùí ÷ñþìáôïò.
Ñõèìéêüò çëåêôñéêüò åñåèéóìüò ðñïêáëåß áßóèçìá óðéíèÞñïò öùôüò.

Ôï Üíïéãìá ôçò êüñçò ôïõ ìáôéïý, ç ßñéäá, åßíáé åðßóçò êáèïñéóôéêüò

ðáñÜãïíôáò óôïí ìç÷áíéóìü ôçò üñáóçò. Ôï Üíïéãìá áõôü åßíáé êÜôù áðü
áíáêëáóôéêü Ýëåã÷ï, Ýôóé þóôå íá êáèïñßæåé ôï öùò ðïõ öôÜíåé óôïí
áìöéâëçóôñïåéäÞ.

Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ êáèïñßæïõí ôï ìÝãåèïò ôçò

ßñéäáò åßíáé :
1. Ç Ýíôáóç ôïõ öùôüò(ç ßñéäá ìåãáëþíåé üóï
åëáôôþíåôáé ôï öùò).
 43

2. Ç áðüóôáóç ôïõ åóôéáæüìåíïõ áíôéêåéìåíïõ (ç

ßñéäá äéáóôÝëëåôáé üôáí åóôéÜæïíôáé ìáêñõíÜ
áíôéêåéìåíá).
3. Ç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç.

Ç ðñïóáñìïãÞ ôçò ßñéäáò óôï êáôÜëëçëï ìÝãåèïò áðáéôåß êÜðïéï ÷ñüíï

ðïõ êõìáßíåôáé áðü ìåñéêÜ äÝêáôá ôïõ äåõôåñïëÝðôïõ ìÝ÷ñé ìåñéêÜ
äåõôåñüëåðôá. Ïôáí ãßíïíôáé áëëáãÝò ôùí ðáñáãüíôùí ðïõ êáèïñßæïõí ôï
ìÝãåèïò ôçò ßñéäáò ìå ëßãï ìåãáëýôåñï ñõèìü, ðåñßðïõ 3 Hz, ôüôå ç
áíôßäñáóç ôçò ßñéäáò ìåéþíåôáé, ðñïêáëþíôáò êüðùóç.
Ôï ìÝãåèïò ôçò ßñéäáò åßíáé åðßóçò óçìáíôéêü ãéá ôçí ïðôéêÞ áêñßâåéá.
Ïóï ìéêñáßíåé ç ßñéäá ôüóï åëáôôþíïíôáé ôá äéáèëáóôéêÜ óöÜëìáôá ôïõ öáêïý,
ìå áðïôÝëåóìá áýîçóç ôçò ïðôéêÞò áêñßâåéáò.

Ç áíôßëçøç ôïõ üãêïõ êáé ôçò áðüóôáóçò ôùí áíôéêåéìÝíùí ãßíåôáé

êõñßùò ÷Üñç óôç äéüöèáëìç üñáóç. Ôá åñåèßóìáôá ðïõ ðçãáßíïõí áðü ôïí Ýíá
áìöéâëçóôñïåéäÞ óôïí öëïéü ôïõ åãêåöÜëïõ ôáõôßæïíôáé ìå ôá åñåèßóìáôá áðü
ôïí Üëëï áìöéâëçóôñïåéäÞ. Ïìùò ï âáèìüò ôáýôéóçò åßíáé êÜèå öïñÜ
äéáöïñåôéêüò êáé ôï áðïôÝëåóìá åßíáé ç óôåñåïóêïðéêÞ åéêüíá, äçë ç
åíôýðùóç ôïõ üãêïõ.

Ãéá ôïí ó÷çìáôéóìü ôçò áíôßëçøçò ôïõ áíÜãëõöïõ êáé ôçò áðüóôáóçò,
åêôüò áðü ôç äéüöèáëìç äéáöïñïðïßçóç ôùí åéêüíùí ôùí áìöéâëçóôñïåéäþí,
Ý÷ïõí óçìáóßá êáé ìéá óåéñÜ âïçèçôéêïß ðáñÜãïíôåò, üðùò:

* ç ðñïóáñìïóôéêüôçôá êáé ç óõãêëçôéêüôçôá

ôùí ìáôéþí
* ç ðñïïðôéêÞ óå åðéöÜíåéåò êáé óôïí áÝñá
* ï öùôéóìüò êáé ç óêéÜ ôçò åðéöÜíåéáò ôùí
áíôéêåéìÝíùí
* ç ðñïïðôéêÞ ôùí ëåðôïìåñåéþí (ðôþóç ôùí
ëåðôïìåñåéþí, Üìâëõíóç ôùí ãùíéþí êáé áäõíÜôéóìá
ôçò äéáöïñÜò ìåôáîý öùôüò êáé óêéÜò áíÜëïãá ìå ôçí
áðüóôáóç).
 44

ÊáôÜ ôçí åíáÝñéá ðñïïðôéêÞ, Ý÷ïõìå

áëëáãÞ ôïõ ÷ñþìáôïò ôùí áíôéêåéìåíùí õðü
ôçí åðßäñáóç ôçò õðïêõáíÞò áðü÷ñùóçò ôùí
óôñùìÜôùí ôïõ áÝñá, ìÝóá áðü ôá ïðïßá
öáßíïíôáé ôá ìáêñéíÜ áíôéêåéìåíá. Ãé áõôü ôá
ìáêñéíÜ áíôéêåéìåíá öáßíïíôáé óáí íá åßíáé
óêåðáóìÝíá ìå ãáëÜæéï ÷ñþìá (êáðíü).
Áõôïß ïé âïçèçôéêïß ðáñÜãïíôåò
êÜíïõí äõíáôÞ ôçí áíôßëçøç ôïõ âÜèïõò, ü÷é
ìüíïí êáôÜ ôç äéüöèáëìç áëëÜ êáé êáôÜ ôç
ìïíüöèáëìç üñáóç, áí êáé óôçí ôåëåõôáßá
ðåñßðôùóç ôïí üãêï ôïí áéóèáíüìáóôå ìéêñüôåñï.

Ãéá ôçí áíôßëçøç ôçò êáôåýèõíóçò ðïõ âñßóêïíôáé ôá áíôéêåéìåíá (óå

ó÷Ýóç ìå Üëëá áíôéêåéìåíá Þ ìå ôïí ðáñáôçñçôÞ) áðáéôåßôáé ü÷é ìüíïí ï
ïðôéêüò ìç÷áíéóìüò, áëëÜ ç áðü êïéíïý äñáóôçñéüôçôá ôïõ ïðôéêïý, êéíçôéêïý
êáé ôïõ ìç÷áíéóìïý ôçò áßèïõóáò óôï áõôß.

Ãéá ôçí áíôßëçøç ôçò ìïñöÞò ôùí

áíôéêåéìåíùí óõíåñãÜæïíôáé ôï ïðôéêü ìÝñïò
ôùí ìáôéþí ìå ôï ìõúêü óõãêñïôçìá. ÊáôÜ ôçí
ðáñáôÞñçóç ôïõ áíôéêåéìåíïõ, ôá ìÜôéá üëï
áõôü ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá âñßóêïíôáé óå
êßíçóç, ðáñáêïëïõèþíôáò ôï äéÜãñáììá Þ
êÜðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ óçìåßá ôïõ
áíôéêåéìåíïõ, áí êáé ôá êéíçôéêÜ áéóèÞìáôá ðïõ
ðñïêáëïýíôáé áð áõôÝò ôéò êéíÞóåéò äåí
ãßíïíôáé óõíåéäçôÜ.
 45

Ç êßíçóç ôùí ìáôéþí êáôÜ ôçí ðïñåßá åëåýèåñçò ðáñáôÞñçóçò

åéêüíáò óå ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 30 äåõôåñïëåðôùí.

ÏÉ ÌÕÅÓ ÔÙÍ ÌÁÔÉÙÍ

46
 47

ËÅÉÔÏÕÑÃÉÊÁ ×ÁÑÁÊÔÇÑÉÓÔÉÊÁ ÔÏÕ ÌÁÔÉÏÕ

Ç ãíþóç ìåñéêþí âáóéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí ëåéôïõñãßáò ôïõ

ìáôéïý áðïôåëåß ôç âÜóç ãéá ôçí êáôáíüçóç ôïõ èÝìáôïò ôïõ óùóôïý
öùôéóìïý.

Ìå ôïí üñï ðñïóáñìïãÞ áðüóôáóçò åííïïýìå ôçí éêáíüôçôá ôïõ ìáôéïý

íá öÝñíåé óå áêñéâÞ åóôßáóç áíôéêåéìåíá óå äéÜöïñåò áðïóôÜóåéò, áðü ôï
Üðåéñï ùò ôï êïíôéíüôåñï óçìåßï åõäéÜêñéôçò üñáóçò, ôï ïðïßï áðïêáëåßôáé
óôçí ïðôéêÞ “åããýò óçìåßï”.
×ùñßò ôçí éäéüôçôá ôçò ðñïóáñìïãÞò, ôï åßäùëï åíüò áíôéêåéìåíïõ èá
Ýðåöôå ðßóù áðü ôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ, êÜôé ðïõ èá Ýäéíå èáìðÞ êáé
äõóäéÜêñéôç åéêüíá. ÐñïêåéìÝíïõ í áðïöåõ÷èåß êÜôé ôÝôïéï ï âëåöáñéäéêüò
ìõò áõîÜíåé ôçí êáìðõëüôçôá ôïõ öáêïý, Ýôóé þóôå ôï åßäùëï íá ðÝöôåé óôï
åðßðåäï ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ.

Ç ðñïóáñìïãÞ áðüóôáóçò åßíáé ôï êëåéäß ãéá ôçí åðßôåõîç îåêïýñáóôçò

üñáóçò.
Åóôßáóç óå êïíôéíÜ áíôéêåéìåíá åðéôõã÷Üíåôáé áëëÜæïíôáò ôçí
êáìðõëüôçôá ôïõ öáêïý ìå óõóôïëÞ ôùí ìõþíùí ðñïóáñìïãÞò, ïé ïðïßïé
êáëïýíôáé êõêëéêïß âëåöáñéäéêïß ìýåò. Ïôáí ðñïóÝ÷ïõìå óå ìáêñéíÜ
áíôéêåéìåíá ôá ìÜôéá åóôéÜæïõí óôï «Üðåéñï» êáé ïé âëåöáñéäéêïß ìýåò
ðáñáìÝíïõí ÷áëáñïß.

ÐñïóáñìïãÞ ôïõ êñõóôáëëïåéäÞ.

 48

Ãéá ðïëý êáéñü õðÞñ÷å ç åíôýðùóç üôé ç åóôßáóç óôï Üðåéñï Þôáí êáé ç
èÝóç áíÜðáõóçò ôïõ ìáôéïý. Ðñüóöáôåò ìåëÝôåò Ýäåéîáí üôé ç èÝóç
áíÜðáõóçò ôïõ ìáôéïý âñßóêåôáé êÜðïõ ìåôáîý ôïõ áðåßñïõ êáé ôïõ “åããýò
óçìåßïõ”.
Óáí óçìåßï áíÜðáõóçò ãéá íåáñÜ Üôïìá Ý÷åé ðñïóäéïñéóôåß ç áðüóôáóç
åóôßáóçò ôùí 80 åê. Ç áðüóôáóç áõôÞ ìåãáëþíåé óôáäéáêÜ ìå ôçí áýîçóç ôçò
çëéêßáò ôïõ áíèñùðïõ.

Ãéá íá äéáôçñçèåß ç åóôßáóç óå êïíôéíÜ áíôéêåéìåíá ï âëåöáñéäéêüò ìõò

ðñÝðåé óõíå÷þò íá áóêåß äõíÜìåéò óõóôïëÞò.
Ï ðñïóáñìïóìÝíïò öáêüò åßíáé óå äéáñêÞ êßíçóç. Ïôáí ðáñáôçñåß Ýíá
áíôéêåéìåíï ï öáêüò ôáëáíôåýåôáé ãéá êÜðïéï äéÜóôçìá ìå ñõèìü ðåñßðïõ 4
öïñÝò ôï äåõôåñüëåðôï.

Ï üñïò ðñïóáñìïãÞ ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ áíáöÝñåôáé óôçí éäéüôçôá

ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ íá ðñïóáñìüæåôáé óôéò áëëáãÝò åðéðÝäïõ öùôéóìïý.
×Üñç ó áõôÞ ôç äéáäéêáóßá ìðïñïýìå íá äïýìå óôï öåããáñüöùôï ìå
éêáíïðïéçôéêÞ åõêñßíåéá, åíþ åßíáé äõíáôÞ ç ôÝëåéá ïðôéêÞ êÜôù áðü ôïí
êáëïêáéñéíü Þëéï, ðáñüëï ðïõ ôï åðßðåäï öùôåéíüôçôáò åßíáé 100.000 öïñÝò
ìåãáëýôåñï áð üôé óôï öåããáñüöùôï.

Ç ðñïóáñìïãÞ óôï óêïôÜäé åßíáé ó÷åôéêÜ ãñÞãïñç ôá ðñþôá 5 ëåðôÜ, ôï

80% óõíôåëåßôáé óå 25 ëåðôÜ ðåñßðïõ, åíþ ç ðëÞñçò ðñïóáñìïãÞ áðáéôåß
ðåñßðïõ 1 þñá.

Ç ðñïóáñìïãÞ óôï öùò åßíáé óçìáíôéêÜ ôá÷ýôåñç, áðáéôþíôáò ìüíï

ìåñéêÜ äÝêáôá ôïõ äåõôåñïëÝðôïõ ãéá íá ìåéùèåß ç åõáéóèçóßá ôïõ
áìöéâëçóôñïåéäÞ êáôÜ áñêåôÝò äõíÜìåéò ôïõ äÝêá. ÐëÞñçò ðñïóáñìïãÞ óôï
öùò ãßíåôáé ìüíï ìåôÜ áðü ìåñéêÜ ëåðôÜ.

Ç áéóèçôéêüôçôá ôïõ ìáôéïý ìðïñåß íá ìåãáëþóåé ðåñßðïõ 200

åêáôïììõñéá öïñÝò.

Áí ôï ïðôéêü ðåäßï ðåñéÝ÷åé ìéá öùôåéíÞ êáé ìéá óêïôåéíÞ ðåñéï÷Þ ç

ðñïóáñìïãÞ èá ãßíåé óôï áíôßóôïé÷ï ìÝñïò ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ. Ç ëåéôïõñãßá
áõôÞ êáëåßôáé ìåñéêÞ ðñïóáñìïãÞ. ÁõôÞ üìùò ç ìåñéêÞ ðñïóáñìïãÞ
åîáðëþíåôáé óå üëïí ôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ, åðçñåÜæïíôáò Ýôóé ôçí üñáóç.

Ç ðñïóáñìïãÞ ãßíåôáé ìå êÜìðïóïõò ìç÷áíéóìïýò, ôüóï

ðåñéöåñåéáêïýò üóï êáé êåíôñéêïýò (ð÷ ç ìåôÜâáóç óôï óêïôÜäé ðñïêáëåß
 49

äéåýñõíóç ôçò êüñçò ôïõ ìáôéïý). ÌåãÜëç óçìáóßá óôçí ðñïóáñìïãÞ óôï
óêïôÜäé Ý÷åé ç áðïêáôÜóôáóç ôçò åõáßóèçôçò ïõóßáò ðïõ âñßóêåôáé óôçí êüñç
ôïõ ìáôéïý, ôçò ïðôéêÞò ðïñöýñáò. Ç áýîçóç ôçò óõãêÝíôñùóçò áõôÞò ôçò
ðïëý åõáßóèçôçò ïõóßáò, ðïõ ðåñéêëåßåé öùôåéíÞ åíÝñãåéá áðïôåëåß ôïí
âáóéêü ìç÷áíéóìü ôçò ðñïóáñìïãÞò.

Óçìáíôéêü ñüëï óôçí éêáíüôçôá ðñïóáñìïãÞò Ý÷åé ç çëéêßá, åðåéäÞ ï

öáêüò óôáäéáêÜ ÷Üíåé ôçí åëáóôéêüôçôÜ ôïõ. Óáí áðïôÝëåóìá, ôï “åããýò
óçìåßï” âáèìéáßá õðï÷ùñåß.
Ç ìÝóç ôéìÞ ôïõ “åããýò óçìåßïõ” ãéá äéÜöïñåò çëéêßåò
äßíåôáé óôïí ðáñáêÜôù ðßíáêá:
ÇËÉÊÉÁ (ÅÔÇ) ÅÃÃÕÓ ÓÇÌÅÉÏ (mm)
16 80
32 120
44 250
50 500
60 1000

Ïôáí ôï åããýò óçìåßï îåðåñÜóåé ôá 250 mm ç êïíôéíÞ üñáóç ãßíåôáé

ðéï äýóêïëç, ìéá êáôÜóôáóç ðïõ ïíïìÜæåôáé ðñåóâõùðßá.

ÖõóéïëïãéêÜ ôï ìÜôé êéíåßôáé ãñÞãïñá, Ýôóé þóôå êÜèå ôìÞìá ôïõ

ïðôéêïý ðåäßïõ íá ðÝöôåé ìå ôç óåéñÜ ôïõ óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ù÷ñÜò êçëßäáò
åðéôñÝðïíôáò óôïí åãêÝöáëï í áíáðôýîåé ìéá áêñéâÞ åéêüíá ôïõ
ðåñéâÜëëïíôïò.

ÌÝóåò ôéìÝò ãéá ïðôéêÞ ðñïóáñìïãÞ (óå

äéüðôñåò) óå ó÷Ýóç ìå ôçí çëéêßá.
 50

Ô ï ïðôéêü ðåäßï åßíáé åêåßíï ôï ìÝñïò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ÷þñïõ

ðïõ ãßíåôáé áíôéëçðôü áðü ôá ìÜôéá üôáí êáé ôá äõï ìÜôéá êáé ôï êåöÜëé
êñáôçèïýí áêßíçôá Þ áëëéþò áðü ôçí ìÝãéóôç áðüóôáóç óôá üñéá ôçò ïðïßáò
ìðïñïýìå í áíôéëçöèïýìå ôáõôü÷ñïíá äýï áíôéêåéìåíá. Ôï ðåäßï üñáóçò ôïõ
áíèñùðïõ ìå ôá äýï ìÜôéá åßíáé 120ï.
Ìüíï áíôéêåéìåíá Þ óÞìáôá ìÝóá ó Ýíá ìéêñü êþíï ìå ãùíßá êïñõöÞò
ìéáò ìïßñáò ðåñßðïõ åóôéÜæïíôáé áêñéâþò. Åîù áð áõôÞ ôç æþíç ôá áíôéêåéìåíá
ãßíïíôáé âáèìéáßá ðéï èáìðÜ êáé äõóäéÜêñéôá.

Ôï ïðôéêü ðåäßï ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôñåßò

ðåñéï÷Ýò:
1. Ðåñéï÷Þ åõêñéíïýò üñáóçò: ãùíßá 1ï.
2. ÅíäéÜìåóï ðåäßï: ãùíßá 40ï.
3. Åîùôåñéêü ðåäßï: ãùíßá 40-70ï.

Óôï åíäéÜìåóï ðåäßï äåí ãßíïíôáé áíôéëçðôÜ ôá áíôéêåéìåíá ìå

óáöÞíåéá, áëëÜ åíôïðßæïíôáé éó÷õñÝò áíôéèÝóåéò êáé êéíÞóåéò. Áíôéêåéìåíá óôï
åîùôåñéêü ðåäßï äýóêïëá ãßíïíôáé áíôéëçðôÜ áí äåí êéíïýíôáé.

ÔÏ ÏÐÔÉÊÏ ÐÅÄÉÏ
(a: æþíç ïîåßáò üñáóçò, ãùíßá ðáñáôÞñçóçò 1ï.
b: ìÝóï ðåäßï ìç áêñéâïýò üñáóçò, ãùíßá 1ï-40ï.
c: åîþôåñï ðåäßï, ìüíï êéíÞóåéò áíôéëçðôÝò, ãùíßá 40ï-70ï.)
51
 52

Ï ðôéêÞ åõêñßíåéá Þ åêôáôéêÞ âáèìßäá üñáóçò åßíáé ç éêáíüôçôá ôïõ

ìáôéïý íá óõëëáìâÜíåé äõï ãñáììÝò Þ äõï óçìåßá ìå åëÜ÷éóôç áðüóôáóç
ìåôáîý ôïõò óáí îå÷ùñéóôÜ, äçë ç ïðôéêÞ åõêñßíåéá åßíáé ç áíáëõôéêÞ
éêáíüôçôá ôïõ ìáôéïý. Áõôü ôï ìÝãåèïò åêöñÜæåôáé óå ãùíßá.

Ç éêáíüôçôá íá äéáêñßíåé êáíåßò äõï ïðôéêÜ óÞìáôá ìå äéÜóôçìá ìåôáîý

ôïõò Ýíá ëåðôü ôçò ìïßñáò, èåùñåßôáé êáíïíéêÞ åõêñßíåéá.
Åßíáé üìùò äõíáôüí ãéá Ýíá Üôïìï ìå êáëÞ üñáóç íá äéðëáóéÜóåé áõôÞ
ôçí áíáëõôéêÞ éêáíüôçôá êÜôù áðü êáôÜëëçëåò óõíèÞêåò öùôéóìïý.

Åê ðñþôçò üøåùò öáßíåôáé üôé ç ïðôéêÞ åõêñßíåéá ðåñéïñßæåôáé áð ôï

ìÝãåèïò ôùí êïíßùí. Ïìùò ôï ìÜôé äéáêñßíåé ãñáììÝò ðïõ ç áðåéêüíéóÞ ôïõò
óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ áðïôåëåß ôï 1/10 ôçò äéáìÝôñïõ ôùí êïíßùí. Áõôü
åîçãåßôáé ìå ôçí óõììåôï÷Þ ôùí ìéêñïêéíÞóåùí ôïõ ìáôéïý.

Å õáéóèçóßá óôçí áíôßèåóç åßíáé ç éêáíüôçôá ôïõ ìáôéïý íá

óõëëáìâÜíåé ôéò ìéêñüôåñåò áíôéèÝóåéò ëáìðñüôçôáò. Ç éêáíüôçôá áõôÞ ôïõ
ìáôéïý åßíáé ðïëý ìåãÜëçò óçìáóßáò óôçí êáèçìåñéíÞ êáé åñãáóéáêÞ ìáò æùÞ,
äéáäñáìáôßæïíôáò óçìáíôéêü ñüëï óå åñãáóßåò ðïõ áðáéôåßôáé ïðôéêÞ
åðéèåþñçóç Þ Ýëåã÷ïò ðñïúüíôïò.

Ç åõáéóèçóßá óôçí áíôßèåóç Ý÷åé ôá ðáñáêÜôù

÷áñáêôçñéóôéêÜ:
1. Åßíáé ìåãáëýôåñç ãéá ìåãÜëç ðåñéï÷Þ ïðôéêïý
ðåäßïõ, áð üôé ãéá ìéêñÞ.
2. Åßíáé ìåãáëýôåñç üôáí ôá üñéá åßíáé Ýíôïíá êáé
ìåéþíåôáé üôáí ç áëëáãÞ óôçí ëáìðñüôçôá ãßíåôáé
óôáäéáêÜ.
3. ÁõîÜíåé ìå ôçí ðåñéâÜëëïõóá ëáìðñüôçôá êáé
ãßíåôáé ìÝãéóôç óôçí ðåñéï÷Þ áðü 70 ìÝ÷ñé ëßãï ðÜíù
áðü 1000 cd/m2.
4. Óôçí ðáñáðÜíù ðåñéï÷Þ ôï áíôéëçðôü êïíôñÜóô
áíôéóôïé÷åß óôï 2% ôçò ðåñéâÜëëïõóáò ëáìðñüôçôáò,
äçë ôï áíôéêåéìåíï ðñÝðåé íá åßíáé 2% ðéï öùôåéíü Þ
ðéï ëáìðñü áðü ôï ðåñéâÜëëïí.
 53

5. Åßíáé ìåãáëýôåñç üôáí ôá åîùôåñéêÜ ìÝñç ôïõ

ïðôéêïý ðåäßïõ åßíáé óêïôåéíüôåñá áðü ôï êÝíôñï êáé
áóèåíÝóôåñç üôáí óõìâáßíåé ôï áíôßóôñïöï.

Ô ï ïðôéêü óýóôçìá áëëçëåðéäñÜ ìå ôá Üëëá áéóèÞìáôá.
Åôóé ìå ôçí åíÝñãåéá ïðïéïõäÞðïôå Ýíôïíïõ åñåèéóìïý ìðïñåß íá
ðáñáôçñçèåß ðôþóç ôçò áéóèçôéêüôçôÜò ôïõ (ð÷ óå óõíèÞêåò äõíáôïý
èïñýâïõ ðáñáôçñåßôáé ðôþóç ôçò áéóèçôéêüôçôáò óôï öùò).

Ç ó÷Ýóç ôçò áëëáãÞò ôçò æùçñüôçôáò ôïõ öùôüò ðïõ ðáñáôçñåßôáé

ðñþôá, ðñïò ôï áñ÷éêü ôçò åðßðåäï, ìÝíåé óå ýøïò óôáèåñü, åíþ êáôÜ ôï
áðüëõôï ýøïò ç áýîçóç ôçò æùçñüôçôáò áëëÜæåé.
Ãéá ðáñáäåéãìá, åÜí ï áñ÷éêüò öùôéóìüò åßíáé 100 lux, ôüôå ç áýîçóç
ôïõ öùôéóìïý ðïõ ãéá ðñþôç öïñÜ ìðïñïýìå íá ðáñáôçñÞóïõìå, ðñÝðåé í
áðïôåëåßôáé ü÷é ëéãüôåñï áðü 1 lux. ÅÜí ï öùôéóìüò åßíáé 1000 lux, ôüôå ç
áýîçóç ðñÝðåé íá åßíáé ü÷é ëéãüôåñï áðü 10 lux.
Ï áíèñùðïò äéáêñßíåé ëïéðüí ü÷é ôç äéáöïñÜ ôçò æùçñüôçôáò, áëëÜ ôç
ó÷Ýóç ôçò ðñïò ôçí áñ÷éêÞ æùçñüôçôá.
Ôï ßäéï ãßíåôáé ìå ôá áêïõóôéêÜ, êéíçôéêÜ êáé Üëëá áéóèÞìáôá. Ç ó÷Ýóç
áýîçóçò ôïõ åñåèéóìïý ðñïò ôï áñ÷éêü óçìåßï ôïõ, ðïõ åßíáé ãéá íá
óçìåéþóïõìå ôçí åëÜ÷éóôç äéáöïñÜ ìåôáîý ôïõò, ìÝíåé óå ýøïò óôáèåñü êáé
åßíáé ãéá ôçí üñáóç 1/100, ãéá ôçí áêïÞ 1/10, ãéá ôïõò åéäéêïýò äÝêôåò 1/3.
Éó÷ýåé äçë ç ãåíéêÞ ôÜóç ôçò ðéï áñãÞò áýîçóçò ôïõ áéóèÞìáôïò óå óýãêñéóç
ìå ôçí áýîçóç ôïõ åñåèéóìïý.

Ó áí èÜìâùóç (glare) åííïïýìå ôçí ìåßùóç ôçò éêáíüôçôáò üñáóçò

ðïõ äçìéïõñãåßôáé áðü ôçí ìç êáôÜëëçëç äéáíïìÞ ôçò ëáìðñüôçôáò ìÝóá óôï
ðåäßï üñáóçò, áðü ðïëý õøçëÝò ëáìðñüôçôåò Þ áðü áíôéèÝóåéò ëáìðñüôçôáò
ôïõ ÷þñïõ Þ áðü ÷ñïíéêÝò áíôéèÝóåéò ëáìðñüôçôáò.
Ôï öáéíüìåíï ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí õðåñöüñôùóç ôçò äéáäéêáóßáò
ðñïóáñìïãÞò ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ óôéò óõíèÞêåò öùôåéíüôçôáò. Ïëá áõôÜ
 54

ðñïêáëïýí ìéá äõóÜñåóôç åíü÷ëçóç êáé ìåéþíïõí ôçí åõáéóèçóßá äéÜêñéóçò

êáé ôçí ôá÷ýôçôá áíáãíþñéóçò áíôéêåéìåíùí.

Äéáêñßíïõìå ôñåéò ôýðïõò èÜìâùóçò:

1. Ç áðüëõôç Þ ðñïêáëïýóá áíéêáíüôçôá èÜìâùóç. Åßíáé ç óçìáíôéêÞ
ìåßùóç ôçò ïðôéêÞò éêáíüôçôáò ðïõ ðñïêáëåßôáé áðü ìéá öùôåéíÞ ðçãÞ ìå
åðßðåäï öùôåéíüôçôáò áíþôåñï áðü áõôü óôï ïðïßï ìðïñåß íá ðñïóáñìïóôåß
ôï ìÜôé, üðùò ãéá ðáñáäåéãìá ï Þëéïò.
Ôçí ðñïêáëïýí êõñßùò åíï÷ëçôéêÝò ðçãÝò öùôüò.
Ç áðüëõôç èÜìâùóç åßíáé áíÜëïãç ôçò çëéêßáò ôïõ ðáñáôçñçôÞ, ôïõ
åðéðÝäïõ öùôåéíüôçôáò ôçò ðçãÞò, åíþ åßíáé áíôéóôñüöùò áíÜëïãç ôçò
ãùíßáò ìåôáîý ôïõ óçìåßïõ åóôßáóçò êáé ôçò öùôåéíÞò ðçãÞò.

2. Ç èÜìâùóç ðñïóáñìïãÞò. Åßíáé Ýíá ðáñïäéêü öáéíüìåíï èÜìâùóçò

ðïõ óõìâáßíåé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ðñïóáñìïãÞò, üðùò ãéá ðáñáäåéãìá üôáí
êÜðïéïò åêôßèåôáé óôïí Þëéï ðñïåñ÷üìåíïò áðü Ýíá óêïôåéíü äùìÜôéï.

3. Ç ó÷åôéêÞ Þ åíï÷ëçôéêÞ Þ øõ÷ïëïãéêÞ èÜìâùóç. Åßíáé ç ìåßùóç ôçò

ïðôéêÞò áíôßëçøçò ðïõ ðñïêáëåßôáé áðü åîáéñåôéêÝò áíôéèÝóåéò ëáìðñüôçôáò
áíÜìåóá óå äéáöïñåôéêÝò ðåñéï÷Ýò ôïõ ïðôéêïý ðåäßïõ.
Åßíáé ôï ðéï åðéêßíäõíï êáé äõóêïëïäéáðéóôïýìåíï åßäïò èÜìâùóçò,
ãéáôß ç âëÜâç ôçò éêáíüôçôáò üñáóçò ìðïñåß íá äéáðéóôùèåß ìåôÜ áðü Ýíá
ðïëý ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ìå ìïñöÞ øõ÷ïëïãéêþí óõìðôùìÜôùí, üðùò
ðïíïêåöÜëïõò, ðüíïõò óôá ìÜôéá, êüðùóç êëð.
Ç øõ÷ïëïãéêÞ èÜìâùóç ïöåßëåôáé êõñßùò óôç ëáèåìÝíç ôïðïèÝôçóç êáé
åðéëïãÞ öùôéóôéêþí óùìÜôùí, ðïõ Ý÷åé óáí áðïôÝëåóìá ôçí áðåõèåßáò
áêôéíïâïëßá áðü áõôÜ ðñïò ôï ìÜôé, ü÷é üìùò áðü ôçí êýñéá äéåýèõíóç
äñÜóçò, áëëÜ áðü äåõôåñåýïõóåò äéåõèýíóåéò. Ç åíü÷ëçóç äåí åßíáé Ýíôïíç,
üðùò óôçí ðåñßðôùóç ôçò áðüëõôçò èÜìâùóçò, áëëÜ óõíå÷Þò.

Áéôßåò ðïõ ìðïñåß íá ðñïêáëÝóïõí ôçí øõ÷ïëïãéêÞ èÜìâùóç åßíáé:

á) Áõîïìåßùóç ôçò öùôåéíÞò ñïÞò ôùí ëáìðôÞñùí
Þ åìöÜíéóç çëéáêïý öùôüò óå ðåñßðôùóç óõííåöéÜò.
â) ç ýðáñîç äéáöïñþí ëáìðñüôçôáò ìÝóá óôï
ïðôéêü ðåäßï.
ã) ç ýðáñîç ðïëý õøçëÞò ëáìðñüôçôáò, ð÷
ëáìðñüôçôá çëåêôñéêïý ôüîïõ.
ä) ï êáôïðôñéóìüò ôùí ðçãþí öùôüò óå åðéöÜíåéåò
åñãáóßáò.
å) ðçãÝò öùôüò ìåãÜëçò ëáìðñüôçôáò ìÝóá Þ
ðëçóßïí óôï ïðôéêü ðåäßï.
 55

Ç åõáéóèçóßá óôç èÜìâùóç áõîÜíåé ìå ôçí çëéêßá. Ôá çëéêéùìÝíá Üôïìá

äéáìáñôýñïíôáé ðåñéóóüôåñï óõ÷íÜ ãéá êáêü öùôéóìü.

ÅÜí èåùñÞóïõìå üôé ïé Üíèñùðïé ìåôáîý ôùí 20 êáé 40 åôþí Ý÷ïõí ìéá
êáíïíéêÞ åõáéóèçóßá, ç ïìÜäá ôùí 40-50 åôþí Ý÷åé ôñéðëÜóéá åõáéóèçóßá, ç
ïìÜäá ôùí 50-60 åôþí Ý÷åé åðôáðëÜóéá êáé ç ïìÜäá ôùí 60-70 åôþí Ý÷åé
äåêáðëÜóéá åõáéóèçóßá óôç èÜìâùóç.

È åôéêÞ äéáäï÷éêÞ åéêüíá åßíáé ç äéáôÞñçóç ôùí é÷íþí ôïõ öùôåéíïý

åñåèéóìïý, ðïéüôçôáò üìïéáò óáí ôïí åñåèéóìü ðïõ åíåñãåß. Áí óå ðëÞñç
óêïôÜäé ãéá êÜðïéï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá áíÜøåéò öùôåéíÞ ëÜìðá êáé ìåôÜ ôç
óâÞóåéò, ãéá êÜìðïóç þñá ìåôÜ áð áõôü, âëÝðïõìå óôïí óêïôåéíü öüíôï ôá
öùôåéíÜ ß÷íç ôçò ëÜìðáò.

Ç ýðáñîç ôÝôïéùí åéêüíùí åîçãåß ãéáôß åìåßò äåí ðáñáôçñïýìå ôçí

äéáêïðÞ áíÜìåóá óôá ôåôñáãùíÜêéá üôáí ðáñáêïëïõèïýìå êéíçìáôïãñáöéêÞ
ôáéíßá: áõôÜ ãåìßæïõí áð ôá ß÷íç ôùí ôåôñáãþíùí ðïõ ùò ôþñá åðéäñïýóáí.

Áí ðáñáôçñÞóïõìå ðßóù áðü ôá ß÷íç ôïõ öùôüò ôçò ëÜìðáò, ìðïñïýìå

íá äïýìå üôé ìáæß ìå ôá öùôåéíÜ ß÷íç óôï ìáýñï öüíôï åìöáíßæåôáé êáé ìáýñç
êçëßäá óôï öùôåéíü öüíôï. Áõôü åßíáé ç áñíçôéêÞ äéáäï÷éêÞ åéêüíá.
Ðéï áíÜãëõöá ìðïñïýìå íá ôï ðáñáôçñÞóïõìå áõôü áí
÷ñçóéìïðïéÞóïõìå åñåèéóìïýò ÷ñùìÜôùí. Áí ðñïóçëþóïõìå ôï âëÝììá ìáò
åðß 20-30 äåõôåñüëåðôá óå êßôñéíï ôåôñÜãùíï ìå Üóðñï öüíôï ðïõ íá
öùôßæåôáé æùçñÜ êáé ýóôåñá ìåôáöÝñïõìå ôï âëÝììá óå Üóðñï ÷áñôß, ôüôå
ìðïñïýìå íá äïýìå ôç äéáäï÷éêÞ åéêüíá ìå ôç ìïñöÞ ôåôñáãþíïõ êõáíïý
÷ñþìáôïò.

×ñçóéìïðïéþíôáò ôåôñÜãùíá äéáöüñùí ÷ñùìÜôùí ìðïñïýìå í

áðïêáëýøïõìå üôé ç äéáäï÷éêÞ áñíçôéêÞ åéêüíá ÷ñùìáôßæåôáé ìå ôï ÷ñþìá ôïõ
åñåèéóìïý ðïõ åðéäñÜ óõìðëçñùìáôéêÜ.

Ç åìöÜíéóç ôùí äéáäï÷éêþí áñíçôéêþí åéêüíùí åîçãåßôáé áð ôç ìåßùóç

ôçò áéóèçôéêüôçôáò ôïõ äïóìÝíïõ ìÝñïõò ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ óå ïñéóìÝíï
÷ñþìá. ÌåôáöÝñïíôáò ôï âëÝììá óå Üóðñï ÷áñôß, ôüôå ìðïñåß íá ãåííçèïýí
áéóèÞìáôá óõìðëçñùìáôéêïý ÷ñþìáôïò.

Óôéò óõíçèéóìÝíåò óõíèÞêåò äåí ðñïóÝ÷ïõìå ôéò äéáäï÷éêÝò åéêüíåò

ãéáôß ôï ìÜôé êÜíåé áäéÜêïðåò êéíÞóåéò êáé ãé áõôü äåí ðáñáôçñåßôáé óçìáíôéêÞ
êüðùóç ïðïéùíäÞðïôå ìåñþí ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ.
 56

Ï Üíèñùðïò ìðïñåß í áíáãíùñßóåé ìÝ÷ñé 18 åéêüíåò ôï äåõôåñüëåðôï,

åíþ åíáëëáãÞ ìå ìåãáëýôåñç óõ÷íüôçôá ãßíåôáé áíôéëçðôÞ óáí óõíå÷Þò êßíçóç
(ç óõ÷íüôçôá áõôÞ ôùí 18 hz áðïôåëåß ôï üñéï êáé ôùí õðüëïéðùí áéóèÞóåùí
áöïý ðåñéóóüôåñåò áðü 18 äïíÞóåéò ôïõ áÝñá áíÜ äåõôåñüëåðôï ãßíïíôáé
áíôéëçðôÝò óáí åíéáßïò Þ÷ïò, åíþ ðåñéóóüôåñåò áðü 18 êñïýóåéò áíÜ
äåõôåñüëåðôï ðÜíù óôï äÝñìá óáí óõíå÷Þò ðßåóç).

Ï ðôéêÞ êüðùóç ïíïìÜæïõìå üëá åêåßíá ôá óõìðôþìáôá ðïõ

ðáñïõóéÜæïíôáé ìåôÜ áðü êáôáâïëÞ õðåñðñïóðÜèåéáò óå ïðïéáäÞðïôå áðü
ôéò åðéìÝñïõò ëåéôïõñãßåò ôïõ ìáôéïý.

ÁíÜìåóá óôéò ðéï óçìáíôéêÝò áðü áõôÝò åßíáé ç õðåñÝíôáóç ôïõ

âëåöáñéäéêïý ìõüò ðñïóáñìïãÞò ìå ôï íá êïéôÜåé êáíåßò ìéêñÜ áíôéêåéìåíá
áðü ðïëý ìéêñÞ áðüóôáóç, êáèþò êáé ôï áðïôÝëåóìá éó÷õñþí ôïðéêþí
êïíôñÜóô ðÜíù óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ.

Ç ïðôéêÞ êüðùóç åêäçëþíåôáé ìå óõìðôþìáôá üðùò:

* Åðßðïíïò åñåèéóìüò(êÜøéìï) ìå äÜêñõóìá êáé

êïêêßíéóìá ôùí ìáôéþí Þ êáé åìöÜíéóç åðéðåöõêßôéäáò.

* Äéðëü åßäùëï.

* ÐïíïêÝöáëïò.

* ÌåéùìÝíåò éêáíüôçôåò ðñïóáñìïãÞò êáé

óýãêëéóçò.

* ÌåéùìÝíç ïðôéêÞ åõêñßíåéá, åõáéóèçóßá óôéò

áíôéèÝóåéò êáé ôá÷ýôçôá áíôßëçøçò.

ÁõôÜ ôá óõìðôþìáôá åìöáíßæïíôáé êõñßùò êáôÜ ôç äéÜñêåéá åðßìïíçò

ëåðôåðßëåðôçò åñãáóßáò, êáôÜ ôï äéÜâáóìá êáêïôõðùìÝíïõ êåéìÝíïõ, áðü
áíåðáñêÞ öùôéóìü, áðü ôçí Ýêèåóç óå öùò êõìáéíüìåíçò Ýíôáóçò.
 57

Ìå ôçí áýîçóç ôçò çëéêßáò áõîÜíåé êáé ç åõáéóèçóßá óôçí ïðôéêÞ

êüðùóç.

Ç ïðôéêÞ êüðùóç ìðïñåß íá åðéäñÜóåé óôçí åñãáóßá ìå ìåßùóç ôçò

åíåñãçôéêüôçôáò êáé æùôéêüôçôáò, áðþëåéá ðáñáãùãéêüôçôáò, ðôþóç
ðïéüôçôáò, áýîçóç ëáèþí, áõîçìÝíç ðéèáíüôçôá áôõ÷çìÜôùí, åíï÷ëÞóåéò êáé
áóèÝíåéåò ôùí ìáôéþí.

ÏðôéêÝò æþíåò óå ìéá èÝóç åñãáóßáò.

ÊÉÍÇÓÅÉÓ ÅÑÃÁÓÉÁÓ ÏÐÔÉÊÇ ÊÏÐÙÓÇ
ÆÙÍÇ É Óõ÷íÞ, ðïëýò ÷ñüíïò õøçëÞ ïðôéêÞ êüðùóç
ÆÙÍÇ ÉÉ Ëéãüôåñï óõ÷íÞ Óõ÷íïß ïðôéêïß Ýëåã÷ïé
ÆÙÍÇ ÉÉÉ ÌéêñÞ êáôáíÜëùóç ÷ñüíïõ Êáèüëïõ óçìáíôéêÞ ïðôéêÞ ðëçñïöüñçóç
ÆÙÍÇ ÉV ÅëÜ÷éóôá óõ÷íÞ, ìéêñÞ êáôáíÜëùóç ÊáììéÜ éäéáßôåñç ïðôéêÞ êüðùóç
÷ñüíïõ
ÆÙÍÇ V ðñÝðåé í áðïöåýãåôáé
 58

ÏÉ ÏÐÔÉÊÅÓ ÁÐÁÔÅÓ

Ó õ÷íÜ óõìâáßíåé äõï Üíèñùðïé í áíôéëáìâÜíïíôáé ìå äéáöïñåôéêü

ôñüðï ôç ìïñöÞ åíüò áíôéêåéìÝíïõ. Áêüìá ç áíôßëçøç êáèåíüò äéáöÝñåé áðü
ôçí ðñáãìáôéêÞ õðüóôáóç ôïõ áíôéêåéìÝíïõ.

Ïé ïðôéêÝò áðÜôåò (Þ ïöèáëìáðÜôåò Þ ãåùìåôñéêÝò áðÜôåò) äåí åßíáé

åîáßñåóç, áëëÜ Ýíá êáèçìåñéíü öáéíüìåíï ôçò æùÞò.

Ïé ãåùìåôñéêÝò áðÜôåò ðñïêáëïýíôáé áðü ãñáììéêÝò ìïñöÝò ôùí

ïðïßùí ôï ìÞêïò, ï ðñïóáíáôïëéóìüò Þ ç êëßóç ôùí ãñáììþí, ãßíïíôáé
ëáíèáóìÝíá áíôéëçðôÝò áðü ôïí Üíèñùðï (ó÷Þìáôá äçë ðïõ áðïôåëïýíôáé
áðü ãñáììéêÝò ßóïõ ìÞêïõò öáßíïíôáé óáí íá Ý÷ïõí Üíéóåò ãñáììÝò,
åõèýãñáììá ðåñéãñÜììáôá öáßíïíôáé êáìðõëüãñáììá êëð).

ÏðôéêÝò áðÜôåò
1. Ç ôåëåßá âñßóêåôáé óôï ìÝóï ôçò ïñéæüíôéáò ãñáììÞò, öáßíåôáé üìùò ðéï êïíôÜ óôï áñéóôåñü Üêñï.
2. Ï åóùôåñéêüò êýêëïò äåîéÜ öáßíåôáé ìåãáëýôåñïò áðü ôïí åîùôåñéêü êýêëï áñéóôåñÜ, ðáñ üëï ðïõ
åßíáé ßóïé.
3. Ïé åóùôåñéêïß êýêëïé óôá äýï ó÷Þìáôá åßíáé ßóïé, ï äåîéüò üìùò öáßíåôáé ìåãáëýôåñïò.
4. Ïé äýï ïñéæüíôéåò ðïõ öáßíïíôáé êáìðýëåò, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé åõèåßåò.
5. Ïóï êé áí öáßíåôáé áðßóôåõôï, ïé ìåãÜëåò ãñáììÝò ôïõ ó÷Þìáôïò åßíáé ðáñÜëëçëåò.
 59

ÁõôÝò ïé äõï ãñáììÝò åßíáé ßóåò. Ùóôüóï, ïé äéáöïñåôéêÝò ôïõò áðïëÞîåéò ôéò êÜíïõí íá öáßíïíôáé
Üíéóåò.

Äéðñüóùðåò êáé ìå ðïëëÝò óçìáóßåò åéêüíåò.

á. Ðïëýãùíï.
â. Äï÷åßï êáé ðñïößë. Áí ç ðñïóï÷Þ åóôéáóôåß óôï óêïýñï ôìÞìá ôçò åéêüíáò,
èá äåßôå ôï ðñïößë äýï ðñïóþðùí. Áí óõãêåíôñùèåß óôï ëåõêü ôìÞìá, èá äåßôå Ýíá
êýðåëï.
 60

Ô ï öáéíüìåíï áõôü åîçãåßôáé ìå ôï üôé, ðáñüëï ðïõ ôá åßäùëá ôùí

ó÷çìÜôùí ðïõ äçìéïõñãïýíôáé óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ ÷éôþíá ôïõ ìáôéïý åßíáé
ðéóôÝò áðåéêïíßóåéò ôùí áíôéêåéìÝíùí, ôï ïðôéêü óýóôçìá ðáßñíåé õðüøç ôïõ
êé Üëëá óôïé÷åßá ðñéí íá åñìçíåýóåé ôá ïðôéêÜ åñåèßóìáôá.
ÁõôÜ ðïõ âëÝðïõìå üôáí êïéôÜæïõìå ãýñù ìáò åîáñôþíôáé ü÷é ìüíï
áðü ôï ðùò õðÜñ÷ïõí óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, áëëÜ êõñßùò áðü ôïí ôñüðï ðïõ
ôï ïðôéêü óýóôçìá ïñãáíþíåé êáé åñìçíåýåé ôá åßäùëá ôùí ìïñöþí.
Óõ÷íÜ ëïéðüí, áõôÜ ôá Üëëá óôïé÷åßá áíôß íá õðïâïçèïýí,
ðáñåìðïäßæïõí ôçí áêñéâÞ áíôßëçøç ôçò ìïñöÞò.

Ïé äéáäéêáóßåò ôçò áíôßëçøçò äåí åßíáé áðëÝò áíôéãñáöÝò ôùí ìïñöþí

óôïí åãêÝöáëï, ïýôå áêñéâåßò ìåôñÞóåéò ôùí äéáóôÜóåþí ôïõò. Áíôßèåôá, åßíáé
ìéá äåéãìáôïëçðôéêÞ äéáäéêáóßá êáôÜ ôçí ïðïßá ìüíï ïñéóìÝíá óôïé÷åßá ôïõ
åñåèßóìáôïò «äåéãìáôïðïéïýíôáé» êáé ìåôáâéâÜæïíôáé óôïí öëïéü ôïõ
åãêåöÜëïõ êáé áõôÜ ôá óôïé÷åßá õðåñåêôéìïýíôáé. Ôï ðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ
ïðôéêïý åñåèßóìáôïò èá «äåéãìáôïðïéçèïýí» åîáñôÜôáé áðü ôï óå ðïéá óçìåßá
ôçò ìïñöÞò óõãêåíôñþíåôáé ç ðñïóï÷Þ ôïõ ðáñáôçñçôÞ, áðü ôçí Ýíôáóç ôçò
ðñïóï÷Þò, áðü ôç äéÜñêåéá ôçò ðáñáôÞñçóçò, áðü ôç óåéñÜ ìå ôçí ïðïßá
ðáñáôçñïýíôáé ôá äéÜöïñá óôïé÷åßá ôïõ åñåèßóìáôïò, áðü ôïõò åîùôåñéêïýò
ðáñÜãïíôåò üðùò ç ïðôéêÞ ãùíßá, ôï åðßðåäï öùôéóìïý êëð.

Ç äéáäéêáóßá ôçò ïðôéêÞò áíôßëçøçò åîåëßóóåôáé ìå ôçí çëéêßá ôïõ

áíèñþðïõ êáé áõîÜíåé óõã÷ñüíùò ç óçìáóßá ôçò íïçìïóýíçò óôïí
ðñïãñáììáôéóìü ôçò ïðôéêÞò áíôéëçðôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò (ôá ìéêñÜ ðáéäéÜ
óõìðåñéöÝñïíôáé óáí íá ðåñéìÝíïõí íá äïõí áêüìç êé üôáí ôï âëÝììá ôïõò
äåí åßíáé óõãêåíôñùìÝíï áëëÜ áðëáíÝò, åíþ ïé åíÞëéêåò âëÝðïõí ðéï åíåñãÜ,
êáôåõèýíïíôáò ôç äéåñåýíçóç ìå êÜðïéá óôñáôçãéêÞ ðñïò ôá óçìåßá
óõãêÝíôñùóçò).

Ç åðßäñáóç ôùí óõíçèåéþí êáé ôçò êïõëôïýñáò åíüò ëáïý åßíáé

óçìáíôéêüò ðáñÜãïíôáò ãéá ôçí áíôßëçøç ôùí ãåùìåôñéêþí áðáôþí (ïé ëáïß ð÷
ðïõ æïõí óå êëåéóôü ðåñéâÜëëïí -äõôéêÝò êïéíùíßåò- óå áíôßèåóç ìå ôïõò
ëáïýò ðïõ æïõí óôç öýóç, Ý÷ïõí ôçí ôÜóç üôáí êïéôïýí ó÷Þìáôá ðïõ
áðïôåëïýíôáé áðü ãñáììÝò ïé ïðïßåò óõíáíôþíôáé ó÷çìáôßæïíôáò äéáöüñïõ
ìåãÝèïõò ãùíßåò, íá «âëÝðïõí» ôéò ãùíßåò óáí ïñèÝò êé åðéðëÝïí íá
åñìçíåýïõí ôá ó÷Þìáôá óáí äéóäéÜóôáôåò áíáðáñáóôÜóåéò ôñéóäéÜóôáôùí
áíôéêåéìÝíùí).
Ïé ïðôéêÝò ðëÜíåò ôùí ãåùìåôñéêþí ó÷çìÜôùí åßíáé óõ÷íüôåñåò óôïõò
êáôïßêïõò ôùí ðüëåùí.
 61

ÌåñéêÝò ïöèáëìáðÜôåò ìåéþíïíôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åíÞëéêçò

ðåñéüäïõ(30-60 åôþí) êáé áõîÜíïíôáé ðÜëé óôç ãåñïíôéêÞ çëéêßá, åíþ Üëëåò
ìåéþíïíôáé óõíå÷þò ìå ôçí ðÜñïäï ôçò çëéêßáò.

Ô ïí ðåñáóìÝíï áéþíá ïé
åðéóôÞìïíåò åß÷áí êáôáëÞîåé óôï
óõìðÝñáóìá üôé üëç ç ðïéêéëßá
ó÷çìÜôùí, ÷ñùìÜôùí êáé êéíÞóåùí ôïõ
êüóìïõ ðïõ ìáò ðåñéâÜëëåé
áðïôõðþíåôáé üðùò óå ìéá
öùôïãñáöéêÞ ðëÜêá êáé óôç óõíÝ÷åéá
ìåôáäßäåôáé óå ìéá æþíç ôïõ
åãêåöáëéêïý öëïéïý ðïõ ôç äÝ÷åôáé êáé
ôçí áíáëýåé ðáèçôéêÜ.
ÄéÜöïñåò üìùò íåõñïëïãéêÝò ðáèÞóåéò ðïõ ðñïêáëïýí åðéëåêôéêÞ
áðþëåéá åíüò ìüíï ìÝñïõò ôçò ïðôéêÞò éêáíüôçôáò åßíáé áäýíáôïí íá
åîçãçèïýí óôç âÜóç áõôÞò ôçò èåùñßáò.

Ï ïðôéêüò öëïéüò ðïõ âñßóêåôáé óôïí éíéáêü ëïâü ôïõ åãêåöÜëïõ

êáëýðôåé ôï 30% ôçò åðéöÜíåéáò ôïõ åãêåöáëéêïý öëïéïý.
Õðïäéáéñåßôáé óå äýï ôìÞìáôá.
Ôï ðñþôï ïíïìÜæåôáé ðñùôïãåíÞò ïðôéêüò öëïéüò (V1) Þ ñáâäùôüò
öëïéüò.
Ôï äåýôåñï ðïõ ðåñéâÜëëåé ôïí V1 áðïêáëåßôáé óõíåéñìéêüò ïðôéêüò
öëïéüò Þ ðñïñáâäùôüò öëïéüò.

Ï ñáâäùôüò öëïéüò V1 äÝ÷åôáé óÞìáôá áð áõèåßáò áðü ôïí

áìöéâëçóôñïåéäÞ, ôá ïðïßá äéÝñ÷ïíôáé áðü ìéá õðïöëïéþäç äïìÞ.
ÁõôÞ ç ïðôéêÞ ðåñéï÷Þ åßíáé êÜôé óáí “áìöéâëçóôñïåéäÞò ôïõ
åãêåöáëéêïý öëïéïý”, äçë ôï åãêåöáëéêü üñãáíï ÷Üñç óôï ïðïßï âëÝðïõìå.
Ìéá ïëïêëçñùôéêÞ âëÜâç ôçò V1 åðéöÝñåé áðüëõôç ôýöëùóç.
 62

Ç äïìÞ ôïõ óõíåéñìéêïý ïðôéêïý öëïéïý åßíáé ðïëý äéáöïñåôéêÞ.

Ç æþíç áõôÞ äåí äÝ÷åôáé Üìåóá ðëçñïöïñßåò áðü ôï ìÜôé, áëëÜ ìüíï áð
ôçí ïðôéêÞ ðåñéï÷Þ V1.
Åíäå÷üìåíç öèïñÜ ôïõ ôìÞìáôïò áõôïý äåí ïäçãåß óå ôýöëùóç, áëëÜ
óå Üëëçò ôÜîçò äéáôáñá÷Ýò ôçò üñáóçò.

Ï óõíåéñìéêüò ïðôéêüò öëïéüò äéáéñåßôáé óå ðïëëÝò ðåñéï÷Ýò, êáèåìéÜ

áðü ôéò ïðïßåò åßíáé åîåéäéêåõìÝíç óôçí åðåîåñãáóßá åíüò äéáöïñåôéêïý
÷áñáêôçñéóôéêïý ôçò ïðôéêÞò óêçíÞò.

Ïé ðéï óçìáíôéêÝò áðü ôçí Üðïøç ôçò ëåéôïõñãéêÞò åîåéäßêåõóçò

ðåñéï÷Ýò ôïõ óõíåéñìéêïý öëïéïý åßíáé ïé V2, V3, V4 êáé V5.

Ôá êýôôáñá ôçò ðåñéï÷Þò V5 áíôáðïêñßíïíôáé êõñßùò óå öùôåéíÜ

óçìåßá ðïõ âñßóêïíôáé óå êßíçóç ÷ùñßò íá åðçñåÜæïíôáé áðü ôï ó÷Þìá Þ ôï
÷ñþìá ôïõ åñåèéóìïý.

Óôçí ðåñéï÷Þ V4 ðáñáôçñÞèçêå ìåãÜëç óõãêÝíôñùóç êõôôÜñùí ðïõ

áíôáðïêñßíïíôáé óå åñåèßóìáôá ðïõ áíôáíáêëïýí ïñéóìÝíá ìÞêç êýìáôïò, åíþ
ìÝíïõí áíåðçñÝáóôá óå Üëëá ìÞêç êýìáôïò.
Ç ðåñéï÷Þ V4 ëïéðüí åßíáé åîåéäéêåõìÝíç óôçí áíß÷íåõóç ôùí
÷ñùìÜôùí.
Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá õðÜñ÷ïõí óôçí V4 êýôôáñá ðïõ áíé÷íåýïõí ôçí
êáôåýèõíóç êáé ôï ó÷Þìá áí êáé äéáôçñïýí óå êÜðïéï âáèìü ôçí éêáíüôçôá
áíôáðüêñéóçò óôï ìÞêïò êýìáôïò ôïõ áíáêëþìåíïõ öùôüò.

Ôá êýôôáñá ôçò ðåñéï÷Þò V3 áíôáðïêñßíïíôáé óå ãñáììÝò ðïõ åßíáé

äéáôåôáãìÝíåò óôï ÷þñï.
Ôï êÜèå êýôôáñï áíôáðïêñßíåôáé åîåéäéêåõìÝíá óå ãñáììÝò ìéáò
óõãêåêñéìÝíçò äéÜôáîçò (êáôåýèõíóçò óôï ÷þñï) áíåîÜñôçôá áðü ôï ÷ñþìá.
Ãéá ïñéóìÝíá êýôôáñá ç áðüóôáóç óôçí ïðïßá âñßóêåôáé ôï åñÝèéóìá
åßíáé ìéá êáèïñéóôéêÞ ðáñÜìåôñïò.

ÕðÜñ÷ïõí ëïéðüí äõï óõóôçìáôá áíß÷íåõóçò ôçò ìïñöÞò, ôï Ýíá

âñßóêåôáé óôçí ðåñéï÷Þ V4 êáé óõíäÝåôáé óôåíÜ ìå ôï ÷ñþìá êáé ôï Üëëï åßíáé
áíåîÜñôçôï áðü ôï ÷ñþìá êáé âñßóêåôáé óôçí ðåñéï÷Þ V3.

Óôçí ðåñéï÷Þ ôçò V1 õðÜñ÷åé åðßóçò áîéïóçìåßùôç ëåéôïõñãéêÞ

äéáöïñïðïßçóç. Áëëá êýôôáñá åßíáé åõáßóèçôá óôç ìïñöÞ ôïõ åñåèßóìáôïò,
åíþ ðïëëÜ áðü áõôÜ áíôáðïêñßíïíôáé åðéëåêôéêÜ óå ïñéóìÝíá ìÞêç êýìáôïò.
 63

Áëëá êýôôáñá åßíáé åõáßóèçôá óôç ìïñöÞ êáé ôçí êáôåýèõíóç åíþ óôçí
ðëåéïøçößá ôïõò äåí åðçñåÜæïíôáé áðü ôï ÷ñþìá ôïõ åñåèßóìáôïò.

Ç êáôáíïìÞ åñãáóßáò ðïõ áíáêáëýöèçêå óôï åðßðåäï ôïõ ïðôéêïý

öëïéïý õðÜñ÷åé êáé óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ, ôïõ ïðïßïõ ôá åîåéäéêåõìÝíá
êýôôáñá ôñïöïäïôïýí ôéò äéÜöïñåò åîåéäéêåõìÝíåò õðïðåñéï÷Ýò ôùí V1 êáé
V2.

Ïé äéÜöïñåò åîåéäéêåõìÝíåò ðåñéï÷Ýò åðéêïéíùíïýí ìåôáîý ôïõò óå

ðïëëÜ åðßðåäá.
Åíá óçìáíôéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôùí åãêåöáëéêþí äéáóõíäÝóåùí åßíáé üôé
üôáí ìéá ðåñéï÷Þ Á äÝ÷åôáé Ýíá óÞìá áðü íåõñéêÝò ßíåò ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü
ìéá ðåñéï÷Þ Â ôüôå ç ðåñéï÷Þ Á ìå ôç óåéñÜ ôçò ðñïåêôåßíåé íåõñéêÝò ßíåò
ðñïò ôçí Â.
Ïé åîåéäéêåõìÝíåò ðåñéï÷Ýò ôïõ ïðôéêïý öëïéïý ðïõ äÝ÷ïíôáé
åðéëåãìÝíá êáé åéäéêÜ óÞìáôá áð ôéò ðåñéï÷Ýò V1 êáé V2 óôÝëíïõí
ðñïåêôÜóåéò ðñïò áõôÝò ôéò äõï ðåñéï÷Ýò. Óå áíôßèåóç üìùò ìå ôéò
ðñïåêôÜóåéò ðïõ Ýñ÷ïíôáé áð ôéò ðåñéï÷Ýò V1 êáé V2 ïé áíôßóôñïöåò áõôÝò
ðñïåêôÜóåéò äåí åßíáé ôüóï åðéëåêôéêÝò.
Åôóé ç ðåñéï÷Þ V5 åîåéäéêåõìÝíç óôçí êßíçóç äåí óôÝëíåé ìüíï ßíåò
ðñïò ôçí V2 üðïõ âñßóêïíôáé ôá êýôôáñá ðïõ áíé÷íåýïõí ôçí êßíçóç, áëëÜ êáé
ðñïò ôçí ðåñéï÷Þ V2 ðïõ åßíáé åîåéäéêåõìÝíç óôç ìïñöÞ êáé ôï ÷ñþìá êáé áðü
ôçí ïðïßá ç ðåñéï÷Þ V5 äåí äÝ÷åôáé êáíÝíá óÞìá.

ÕðÜñ÷ïõí åðßóçò ðñïåêôÜóåéò ôùí åîåéäéêåõìÝíùí ïðôéêþí ðåñéï÷þí

ðñïò Üëëåò æþíåò ôïõ âñåãìáôéêïý êáé ôïõ êñïôáöéêïý åãêåöáëéêïý öëïéïý,
üðïõ óõìâáßíïõí Üëëçò ìïñöÞò äéáäéêáóßåò ïëïêëÞñùóçò.

ÁõôÝò ëïéðüí ïé ãíþóåéò ìáò ïäçãïýí íá äïýìå ôïí ïðôéêü öëïéü óáí
Ýíá üñãáíï ðïõ óôç âÜóç ôùí óõíå÷þò ìåôáâáëëüìåíùí ðëçñïöïñéþí ðïõ
äÝ÷åôáé äçìéïõñãåß åíåñãçôéêÜ åéêüíåò óå ìïñöÞ åý÷ñçóôç ãéá ôïí ïñãáíéóìü.
 64

ÔÏ ÖÙÓ ÊÁÉ ÏÉ ÉÄÉÏÔÇÔÅÓ ÔÏÕ

Ô ï ïñáôü öþò åßíáé ìéá çëåêôñïìáãíçôéêÞ áêôéíïâïëßá ïñéóìÝíïõ

öÜóìáôïò óõ÷íïôÞôùí ðïõ ôï ìÞêïò êýìáôüò ôçò ðåñéÝ÷åôáé ìåôáîý 0,8 ì
(åñõèñÜ áêôéíïâïëßá) Ýùò 0,4 ì(éþäçò áêôéíïâïëßá), äçë åßíáé ìéá ìïñöÞ
åíÝñãåéáò ðïõ êáëåßôáé öùôåéíÞ åíÝñãåéá. Ç ìåôáöåñüìåíç áõôÞ åíÝñãåéá õðü
êáôÜëëçëåò óõíèÞêåò ìåôáôñÝðåôáé óå Üëëåò ìïñöÝò åíÝñãåéáò(óå
èåñìüôçôá, óå öùò ìéêñüôåñïõ ìÞêïõò êýìáôïò, óå çëåêôñéêÞ åíÝñãåéá, óå
÷çìéêÞ åíÝñãåéá).

Ìéá öùôåéíÞ ðçãÞ åêðÝìðåé åêôüò ôùí ïñáôþí êáé áüñáôåò

áêôéíïâïëßåò.

Ç ðÝñáí ôïõ éþäïõò ðåñéï÷Þ ôçò çëåêôñïìáãíçôéêÞò áêôéíïâïëßáò ôïõ

öùôüò ðåñéÝ÷åé áüñáôåò áêôéíïâïëßåò ðïõ êáëïýíôáé õðåñéþäåéò
áêôéíïâïëßåò.
Éäéáßôåñá åíäéáöÝñïõóá åßíáé ç âéïëïãéêÞ äñÜóç ôùí õðåñéùäþí
áêôéíïâïëéþí. Ôá êýôôáñá ôùí ìéêñïâßùí åßíáé ðïëý åõáßóèçôá óôéò
õðåñéþäåéò áêôéíïâïëßåò. Ïé áêôéíïâïëßåò ïé Ý÷ïõóåò ìÞêïò êýìáôïò
ìéêñüôåñï áðü 0,29 ì ðñïêáëïýí êáôáóôñïöÞ ôùí êõôôÜñùí. Ïé çëéáêÝò
 65

õðåñéþäåéò áêôéíïâïëßåò ðïõ öôÜíïõí óôçí åðéöÜíåéá ôçò ãçò(áðïôåëïýí ôï

4% ôçò çëéáêÞò áêôéíïâïëßáò), ðñïêáëïýí ôïí ÷ñùìáôéóìü ôïõ äÝñìáôïò,
óïâáñÜ åãêáýìáôá êáé ïöèáëìßá ðïõ ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óå ôýöëùóç. Ç
áôìüóöáéñá ôçò ãÞò åíåñãåß óáí ößëôñï ôçò çëéáêÞò áêôéíïâïëßáò êáé
áðïññïöÜ üëåò ôéò õðåñéþäåéò áêôéíïâïëßåò ìéêñïý ìÞêïõò êýìáôïò (ë<0,29
ì). Ç áðïññüöçóç áõôÞ ïöåßëåôáé óôçí ðáñïõóßá üæïíôïò (Ï3) óôçí áíþôåñç
áôìüóöáéñá. Ç ðïóüôçôá ôçò õðåñéþäïõò áêôéíïâïëßáò ðïõ äéåéóäýåé óôçí
áôìüóöáéñá, ðïéêßëåé óçìáíôéêÜ áíÜëïãá ìå ôçí åðï÷Þ ôïõ Ýôïõò(ð÷ óôï
âüñåéï ôìÞìá ôùí ÇÐÁ ç óõíïëéêÞ ðïóüôçôá ôçò õðåñéþäïõò áêôéíïâïëßáò
ðïõ öôÜíåé óôï Ýäáöïò ôïí Äåêåìâñéï åßíáé ìüëéò ôï 1/15 ôçò áíôßóôïé÷çò
ðïóüôçôáò ôïõ Éïõíéïõ).
ÐïëëÝò ïõóßåò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ãßíïíôáé ôïîéêÝò üôáí åêôåèïýí óôçí
õðåñéþäç áêôéíïâïëßá(ôï ðåôñÝëáéï êáé ïñéóìÝíá áðü ôá ðñïúüíôá ôïõ ãßíïíôáé
ôïîéêÜ ãéá ðïëëïýò ïñãáíéóìïýò).

Ïé õðÝñõèñåò áêôéíïâïëßåò åêôåßíïíôáé ðÝñáí ôïõ ïñáôïý åñõèñïý

öÜóìáôïò (ìÞêç êýìáôïò ìåôáîý 0,75 ì Ýùò 1.000 ì).
Ïëá ôá èåñìÜ óþìáôá åêðÝìðïõí õðÝñõèñåò áêôéíïâïëßåò. Ïôáí
áõîÜíåôáé ç èåñìïêñáóßá åíüò óþìáôïò åìöáíßæïíôáé êáé áêôéíïâïëßåò ìå
äéáñêþò ìéêñüôåñï ìÞêïò êýìáôïò, ðÝñáí äå ìéáò ïñéóìÝíçò èåñìïêñáóßáò ç
åêðåìðüìåíç áêôéíïâïëßá áñ÷ßæåé íá ðåñéëáìâÜíåé êáé ïñáôÝò áêôéíïâïëßåò.
Ïôáí ç èåñìïêñáóßá ôïõ óýñìáôïò åíüò ëáìðôÞñá ðõñÜêôùóçò îåðåñíÜ ôïõò
600ïC, ôüôå ôï óýñìá åêôüò ôùí õðÝñõèñùí áêôéíïâïëéþí, áñ÷ßæåé íá
åêðÝìðåé êáé ïñáôÝò åñõèñÝò áêôéíïâïëßåò, Ýðåéôá óôç óõíÝ÷åéá êáé ôéò
õðüëïéðåò ïñáôÝò áêôéíïâïëßåò êáé ôÝëïò êáé áüñáôåò õðåñéþäåéò
áêôéíïâïëßåò. ÃåíéêÜ Ýíá äéÜðõñï óþìá åêðÝìðåé Ýíá ìßãìá áêôéíïâïëéþí ðïõ
Ý÷ïõí äéÜöïñá ìÞêç êýìáôïò.
Ç çëåêôñéêÞ èåñìÜóôñá, ï çëåêôñéêüò ëáìðôÞñáò êëð åßíáé ðçãÝò
ðáñáãùãÞò õðÝñõèñùí áêôéíïâïëéþí (ôï 90% ôçò áêôéíïâïëßáò ôïõ
ðõñáêôùìÝíïõ ëáìðôÞñá âñßóêåôáé óôçí õðÝñõèñç ðåñéï÷Þ ôïõ öÜóìáôïò.
Ôï öõóéêü öùò ðåñéÝ÷åé 50% êõáíÞ áêôéíïâïëßá, 18% êßôñéíç êáé 32%
åñõèñÜ). Ç ìåãáëýôåñç ðçãÞ õðÝñõèñùí áêôéíïâïëéþí åßíáé ï Þëéïò, ðïõ óôçí
åðéöÜíåéÜ ôïõ Ý÷åé èåñìïêñáóßá ðåñßðïõ 6.000 ïC.
Ç áôìüóöáéñá ðáñïõóéÜæåé åêëåêôéêÞ áðïññüöçóç ôùí õðÝñõèñùí
áêôéíïâïëéþí.

Á ðü ðåßñá ãíùñßæïõìå üôé ôï ÷ñþìá ôïõ öùôüò ðïõ åêðÝìðåé ìéá

öùôåéíÞ ðçãÞ åðçñåÜæåé ôçí áôìüóöáéñá åíüò ÷þñïõ, ð÷ áí Ýíáò ÷þñïò
öùôßæåôáé ìå ëáìðôÞñåò ðõñÜêôùóçò ìáò äçìéïõñãåßôáé ìéá “èåñìÞ” åíôýðùóç
óå áíôßèåóç ìå ôçí “øõ÷ñÞ” åíôýðùóç ðïõ ìáò äçìéïõñãåßôáé üôáí ï ßäéïò
÷þñïò öùôßæåôáé ìå ëáìðôÞñåò õäñáñãýñïõ ìç äéïñèùìÝíïõ öÜóìáôïò. Ç
 66

“èåñìÞ” åíôýðùóç äçìéïõñãåßôáé áðü ôï ðëïýóéï óå åñõèñÝò áêôéíïâïëßåò

öùò ôïõ ëáìðôÞñá åíþ ç “øõ÷ñÞ” áðü ôï ìåãÜëï ðïóïóôü êõáíÞò êáé êßôñéíçò
áêôéíïâïëßáò ôïõ ëáìðôÞñá õäñáñãýñïõ ìç äéïñèùìÝíïõ öÜóìáôïò.
Ç ðïóüôçôá èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñïõí ïé äéÜöïñåò áêôéíïâïëßåò ôïõ
öÜóìáôïò áõîÜíåé üóï ðñï÷ùñïýìå áðü ôï éþäåò ðñïò ôï åñõèñü Üêñï ôïõ
öÜóìáôïò. ÐçãÝò öùôüò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí óå ìåãáëýôåñï ðïóïóôü åñõèñÝò
áêôéíïâïëßåò ÷áñáêôçñßæïíôáé óáí ðçãÝò ìå “èåñìü” öùò. ÐçãÝò ìå
ìåãáëýôåñï ðïóïóôü êõáíþí áêôéíïâïëéþí ÷áñáêôçñßæïíôáé óáí “øõ÷ñÝò” êáé
ïé õðüëïéðåò åíäéÜìåóåò Þ ïõäÝôåñåò.

Åßíáé ìåãÜëçò óçìáóßáò, ãéá ôçí øõ÷ïëïãéêÞ åðßäñáóç ðïõ Ý÷åé ï

÷þñïò óôïí åñãáæïìåíï, ôï óùóôü ôáßñéáóìá ôùí êõñéáñ÷ïýíôùí ÷ñùìÜôùí
ôïõ ÷þñïõ ìå ôç “èåñìüôçôá” ôïõ öùôéóìïý ôïõ. Åôóé Ýíáò ÷þñïò üðïõ
êõñéáñ÷ïýí èåñìÜ ÷ñþìáôá, ð÷ êüêêéíï Þ ðïñôïêáëß êáé öùôßæåôáé áðü øõ÷ñÞ
ðçãÞ öùôüò ðñïêáëåß äõóÜñåóôç øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç. Ôï ßäéï óõìâáßíåé
üôáí Ýíáò ÷þñïò óôïí ïðïßï êõñéáñ÷ïýí øõ÷ñÜ ÷ñþìáôá öùôßæåôáé áðü
èåñìÝò ðçãÝò öùôüò. Ãéá ðáñáäåéãìá ðïëëÝò öïñÝò óõíáíôÜìå ëáìðôÞñåò
daylight (6500 ïÊ) óå óôÜèìåò öùôéóìïý 200-300 lux ìå áðïôÝëåóìá óôïõò
÷þñïõò áõôïýò íá åðéêñáôåß Ýíá äõóÜñåóôï, øõ÷ñü êáé êáôáèëéðôéêü öùò.
ËáìðôÞñåò daylight äåí ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óå óôÜèìåò
öùôéóìïý êÜôù ôùí 500 lux .

ÃåíéêÜ ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ôá “èåñìÜ” ÷ñþìáôá ðñïÜãïõí ôçí

÷áëÜñùóç ôùí åñãáæïìåíùí êáé êáôÜ êÜðïéï ôñüðï ôçí äéáèÝóéìç åíÝñãåéÜ
ôïõò, åíþ ôá “øõ÷ñÜ” ÷ñþìáôá ðñïÜãïõí ôçí áðüäïóç ôçò åíÝñãåéÜò ôïõò
ðÜíù óôçí êÜèå öïñÜ äñáóôçñéüôçôÜ ôïõò. Óôçí ðñÜîç üìùò äåí åßíáé ôüóï
áðëÞ ç åðéëïãÞ êáé èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôï åßäïò ôçò
åñãáóßáò êáé ôï ÷þñï üðïõ ãßíåôáé áõôÞ.

Ç ãåíéêÞ øõ÷ïëïãéêÞ åðßäñáóç ôùí ÷ñùìÜôùí óôïí áíèñùðï.

×ÑÙÌÁ ÁÉÓÈÇÓÇ ÁÐÏÓÔÁÓÇÓ ÁÉÓÈÇÓÇ ØÕ×ÏËÏÃÉÊÇ

ÈÅÑÌÏÊÑÁÓÉÁÓ ÅÐÉÄÑÁÓÇ
ÌÐËÅ ÌÁÊÑÉÍÇ ØÕ×ÑÏ ÎÅÊÏÕÑÁÓÔÏ
ÐÑÁÓÉÍÏ ÌÁÊÑÉÍÇ ØÕ×ÑÏ ÐÑÏÓ ÐÏËÕ ÎÅÊÏÕÑÁÓÔÏ
ÏÕÄÅÔÅÑÏ
ʼÊÊÉÍÏ ÊÏÍÔÉÍÇ ÈÅÑÌÏ ÐÏËÕ ÅÑÅÈÉÓÔÉÊÏ
ÌÇ ÎÅÊÏÕÑÁÓÔÏ
ÐÏÑÔÏÊÁËÉ ÐÏËÕ ÊÏÍÔÉÍÇ ÐÏËÕ ÈÅÑÌÏ ÄÉÅÃÅÑÔÉÊÏ
ÊÉÔÑÉÍÏ ÊÏÍÔÉÍÇ ÐÏËÕ ÈÅÑÌÏ ÄÉÅÃÅÑÔÉÊÏ
ÊÁÖÅ ÐÏËÕ ÊÏÍÔÉÍÇ ÏÕÄÅÔÅÑÏ ÎÅÊÏÕÑÁÓÔÏ
ÉÙÄÅÓ ÐÏËÕ ÊÏÍÔÉÍÇ ØÕ×ÑÏ ÅÐÉÈÅÔÉÊÏ
ÊÏÕÑÁÓÔÉÊÏ
 67

ÊÁÍÏÍÅÓ ÃÉÁ ÔÏÍ ÓÙÓÔÏ ÖÙÔÉÓÌÏ ÅÓÙÔÅÑÉÊÏÕ ×ÙÑÏÕ

1. Áíôéêåéìåíá ìå ÷ñþìáôá ðïõ áíÞêïõí óôçí
êáôçãïñßá ôùí èåñìþí ÷ñùìÜôùí áðïäßäïíôáé
êáëýôåñá áí öùôéóôïýí ìå “èåñìÝò” ðçãÝò öùôüò.
2. Áíôéêåßìåíá ìå ÷ñþìáôá ðïõ áíÞêïõí óå üëç
ôçí êëßìáêá ÷ñùìÜôùí (áðü ôá èåñìÜ ìÝ÷ñé ôá øõ÷ñÜ)
ðñÝðåé íá öùôßæïíôáé ìå öùôåéíÝò ðçãÝò ðïõ äåí
áíÞêïõí óôéò áêñáßåò êáôáóôÜóåéò (èåñìÝò Þ øõ÷ñÝò)
áëëÜ óå åíäéÜìåóåò.
3. Ôïß÷ïé êáé ïñïöÞ ìåãÜëçò åðéöÜíåéáò
åíäåßêíõôáé íá Ý÷ïõí ÷ñþìáôá ìåãÜëïõ óõíôåëåóôÞ
áíÜêëáóçò êáé åëáöñÜò áðü÷ñùóçò. Áí áõôü äåí åßíáé
äõíáôüí, åßíáé óêüðéìï íá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óêïýñá
÷ñþìáôá êáé ü÷é åíäéÜìåóá, ãéáôß Ýíá óùóôü öüíôï óå
óõíäõáóìü ìå ôï ÷ñþìá ôïõ áíôéêåéìåíïõ áíôéóôáèìßæåé
êáôÜ ðïëý ôï áêáôÜëëçëï öùò Þ êáé áíôßóôñïöá, Ýíá
áíôéêåéìåíï ðñïâáëëüìåíï óå Ýíáí áêáôÜëëçëï öüíôï,
ðáñÜ ôï óùóôü öùôéóìü, ìðïñåß íá åìöáíßæåôáé
äõóÜñåóôá.
4. ÄéÜöïñá ôñüöéìá üôáí öùôßæïíôáé áðü “èåñìÝò”
ðçãÝò åìöáíßæïíôáé ðéï åëêõóôéêÜ.
5. Ïé öùôåéíÝò ðçãÝò ðïõ åêðÝìðïõí öùò
èåñìïý ÷ñþìáôïò áðïäßäïõí ôï èåñìü ÷ñþìá ôùí
áíôéêåéìåíùí ðïëý êáëÜ. Ôï ôìÞìá ôçò áêôéíïâïëßáò
âñá÷Ýùí êõìÜôùí åìðïäßæåé ôá øõ÷ñÜ ÷ñþìáôá áðü ôï
íá áðïäïèïýí óùóôÜ.
6. ×ñþìáôá öùôüò ïõäÝôåñá - ëåõêÜ åßíáé áóöáëÞ
êáé áðïäßäïõí êáëÜ üëåò ôéò ÷ñùìáôéêÝò áðï÷ñþóåéò
óå óùóôÝò áíáëïãßåò.
7. ËáìðñÜ ÷ñþìáôá åßíáé êáôÜëëçëá ãéá ÷ñþìáôá
öüíôïõ, ð÷ ÷ñþìáôá ìéêñÞò æùçñüôçôáò, ôá ëåãüìåíá
ðáóôÝë, åíþ Ýíôïíá, æùçñÜ ÷ñþìáôá èá ðñÝðåé íá
ðñïôéìïýíôáé ãéá áíôéêåéìåíá.
8. Ç áßóèçóç ÷ñþìáôïò åíüò áíôéêåéìåíïõ
åîáñôÜôáé óå ìåãÜëï âáèìü áðü ôï öüíôï ôïõ (ð÷ ôï
êßôñéíï üôáí öáßíåôáé Ýíáíôé åíüò ìáýñïõ öüíôïõ èá
åßíáé öùôåéíü, åíþ èá ÷Üóåé ôçí öùôåéíüôçôÜ ôïõ áí
åéäùèåß Ýíáíôé ëåõêïý öüíôïõ. ÃåíéêÜ êÜèå ÷ñþìá
ãßíåôáé ëáìðñüôåñï üôáí âëÝðåôáé Ýíáíôé ìáýñïõ êáé
ðéï èáìðü üôáí âëÝðåôáé Ýíáíôé ëåõêïý).
9. Øõ÷ñÜ ÷ñþìáôá åßíáé ðåñéóóüôåñï
ðñïôéìïýìåíá ãéá áíôéêåéìåíá.
10. Ïé “øõ÷ñÝò” ðçãÝò öùôüò èá ðñÝðåé íá
ôáéñéÜæïíôáé ìå ëáìðñüôåñá ÷ñþìáôá áð üôé ïé
“èåñìÝò”.
 68

Ç èåñìïêñáóßá ÷ñþìáôïò áíáöÝñåôáé óôç ÷ñùìáôéêÞ åìöÜíéóç
ôïõ öùôüò ðïõ åêðÝìðåé ï ëáìðôÞñáò êáé äßíåôáé óå âáèìïýò ôçò áðïëýôïõ
êëßìáêáò KELVIN.
Ïóï áõîÜíåé ç èåñìïêñáóßá ÷ñþìáôïò, ôüóï ôï öùò ôïõ ëáìðôÞñá
ãßíåôáé ëåõêüôåñï (ìÝ÷ñé ôïõò 5.000 ïÊ). ÐÝñá áðü ôïõò 5.000ïÊ êëåßíåé ðñïò
ôï ìðëå (øõ÷ñü öùò çìÝñáò).

• ËáìðôÞñåò ðïõ åêðÝìðïõí öùôåéíÞ áêôéíïâïëßá

ðïõ áíôéóôïé÷åß óå èåñìïêñáóßá ÷ñþìáôïò ðÜíù áðü
5500 ïÊ ëÝãïíôáé “øõ÷ñïß” ëáìðôÞñåò êáé ôï öÜóìá ôïõò
ðåñéÝ÷åé ìåãÜëï ðïóïóôü êõáíÞò áêôéíïâïëßáò.
• ËáìðôÞñåò ôùí ïðïßùí ç öùôåéíÞ áêôéíïâïëßá
áíôéóôïé÷åß óå èåñìïêñáóßåò ÷ñþìáôïò ìéêñüôåñåò ôùí
3300 ïÊ ëÝãïíôáé “èåñìïß” ëáìðôÞñåò êáé ôï öÜóìá ôïõò
åßíáé ðëïýóéï óå åñõèñÝò áêôéíïâïëßåò.

Ìéá ëÜìðá ðõñÜêôùóçò ôùí 100 WAT Ý÷åé èåñìïêñáóßá ÷ñþìáôïò

ðåñßðïõ 2.800 ïÊ, åíþ ìéá áíôßóôïé÷ç ëÜìðá öèïñéóìïý Ý÷åé èåñìïêñáóßá
÷ñþìáôïò ðåñßðïõ 4.000 ïÊ. Ç èåñìïêñáóßá ÷ñþìáôïò åíüò óõííåöéáóìÝíïõ
ïõñáíïý ìðïñåß íá åßíáé ôïõ ìåãÝèïõò ôùí 10.000 ïÊ.

Ç ÷ñùìáôéêÞ åíôýðùóç ðïõ äßíåôáé áðü ôïí öùôéóìü äåí åîáñôÜôáé

ìüíïí áðü ôï ÷ñþìá ôïõ öùôüò áëëÜ êáé áðü ôï ãåíéêü åðßðåäï ëáìðñüôçôáò.

Ôï äéÜãñáììá ôïõ Êñïýúôïö åßíáé áðïôÝëåóìá ìåëåôþí ó÷åôéêÜ ìå ôçí

ðïéüôçôá ôïõ öùôéóìïý ðïõ ðñïôéìÜôáé ãåíéêÜ áðü Ýíáí áíèñùðï êáé
êáèïñßæåé ôçí åðéèõìçôÞ éóïññïðßá ìåôáîý èåñìïêñáóßáò ÷ñþìáôïò êáé
óôÜèìçò öùôéóìïý.

Ôï äéÜãñáììá äåß÷íåé üôé Ýíáò óõãêåêñéìÝíïò ôýðïò öùôüò åßíáé

õðåñâïëéêÜ êßôñéíïò áí ôï åðßðåäï ëáìðñüôçôáò åßíáé ðïëý õøçëü, åíþ
äåß÷íåé íá åßíáé ìðëå áí ôï åðßðåäï ëáìðñüôçôáò åßíáé ðïëý ÷áìçëü.
 69

Ôï öùò ãßíåôáé áíôéëçðôü óáí Ü÷ñùìï ìüíï óôçí åíäéÜìåóç æþíç, ç

ïðïßá äéåõñýíåôáé óáí ìéá óõíÜñôçóç ôçò èåñìïêñáóßáò êáé ôïõ åðéðÝäïõ
ëáìðñüôçôáò êáé ôï öùò ðïõ ãßíåôáé áíôéëçðôü êáô áõôü ôïí ôñüðï äçìéïõñãåß
êáé ôéò ðéï åõ÷Üñéóôåò óõíèÞêåò ãéá ôïí áíèñùðï.

Ôï äéÜãñáììá áõôü õðÞñîå áöïñìÞ ãéá áíôéäñÜóåéò ó÷åôéêÜ ìå ôï áí

åßíáé äõíáôüí íá áéóèÜíåôáé êáíåßò Üíåôá óå Ýíá ÷áìçëü åðßðåäï
öùôåéíüôçôáò, üôáí ç èåñìïêñáóßá ÷ñþìáôïò åßíáé ó÷åôéêÜ ÷áìçëÞ.
Ðáñüëá áõôÜ, óå Ýíáí åñãáóéáêü ÷þñï, ìéá èåñìïêñáóßá ÷ñþìáôïò ôçò
ôÜîçò ôùí 1.750 ïÊ, ç ïðïßá áíôéóôïé÷åß óå ìéá öëüãá êåñéïý, óå êáììéÜ
ðåñßðôùóç äåí èá ìðïñïýóå íá èåùñçèåß åðáñêÞò, ðáñüëï ðïõ åßíáé áñêåôÜ
ðéèáíü íá áéóèÜíåôáé êáíåßò Üíåôá õðü ôï öùò êåñéïý.

ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ×ÑÙÌÁÔÉÊÇÓ ÁÍÅÓÇÓ ÔÏÕ ÊÑÏÕÚÔÏÖ

Ôï öùò åìöáíßæåôáé óáí Ü÷ñùìï ìüíï óôçí åíäéÜìåóç ðåñéï÷Þ

Για να χρησιµοποιήσουµε ίδια ένταση φωτός άλλης χρωµατικής

θερµοκρασίας, αρκεί να πολλαπλασιάσουµε την φωτεινή ένταση που µας
χρειάζεται µ έναν διορθωτικό συντελεστή, οπως φαίνεται στον παρακάτω
 70

πίνακα που δίνει τους συντελεστές ανάλογα µε την χρωµατική

θερµοκρασία.
Αν πχ χρειαζόµαστε 200 lux και θέλουµε να χρησιµοποιήσουµε
λάµπες πυράκτωσης (χρωµατική θερµοκρασία 2700οΚ) πρέπει να
πολλαπλασιάσουµε τα 200 lux µε τον συντελεστή 0,7.
 71

ÏÑÁÓÇ ÊÁÉ ÖÙÔÉÓÌÏÓ

Ô ï ðåñéâÜëëïí óôï ïðïßï æåé ï áíèñùðïò áóêåß ìåãÜëç åðßäñáóç

óôç óùìáôéêÞ, øõ÷éêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ ôïõ õãåßá. Áíáðüóðáóôï óôïé÷åßï ôçò
äïìÞò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò áðïôåëåß ï öùôéóìüò ôïõ, ðïõ ç ðïóüôçôÜ ôïõ, ç
ðïéüôçôÜ ôïõ êáé ï ðñïóáíáôïëéóìüò ôïõ, ìðïñïýí í áóêÞóïõí êáèïñéóôéêÞ
åðßäñáóç óôçí õãåßá ôïõ áíèñùðïõ êáé óôéò äñáóôçñéüôçôÝò ôïõ (ìå ôïí
öùôéóìü ð÷ åßíáé äõíáôÞ ç äéáßñåóç åíüò ÷þñïõ óå ðåñéóóüôåñá ìÝñç: óôçí
ðåñßðôùóç áõôÞ ï öùôéóìüò áíôéêáèéóôÜ ôá õëéêÜ ÷ùñßóìáôá. ¹ ìå ôçí
ìåôáôñïðÞ ôïõ öùôéóìïý åíüò ÷þñïõ ãßíåôáé äõíáôÞ ç äéáöïñåôéêÞ
÷ñçóéìïðïßçóÞ ôïõ).

Ôï 75% ðåñßðïõ ôùí ðëçñïöïñéþí ðïõ ëáìâÜíåé ï áíèñùðïò åßíáé

ïðôéêÝò ðëçñïöïñßåò, åíþ ôï ïðôéêü óýóôçìá åßíáé õðåýèõíï óå ðïóïóôü
90% ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôùí êáèçìåñéíþí äñáóôçñéïôÞôùí.

Åßíáé ãåãïíüò üôé áðü ôá 150.000.000 áôõ÷Þìáôá ðïõ óõìâáßíïõí óôïí

êüóìï åôçóßùò ôï 1/4 (25%) ïöåßëïíôáé óôéò óõíèÞêåò öùôéóìïý.
Óôçí ÅëëÜäá áðü ôá 50.000 áôõ÷Þìáôá êáëõðôüìåíá áðü ôï ÉÊÁ, ôá
12.500 ïöåßëïíôáé óôéò êáêÝò óõíèÞêåò öùôéóìïý.
Åêèåóç ôïõ Óõìâïõëßïõ ÅèíéêÞò Áóöáëåßáò ôùí ÇÐÁ áíáöÝñåé ôïí êáêü
öùôéóìü óáí áéôßá ãéá ôï 5% üëùí ôùí åñãáôéêþí áôõ÷çìÜôùí, åíþ áí ëçöèåß
õðüøç êáé ç ðñïêáëïýìåíç ïðôéêÞ êüðùóç, ôüôå áõôü ôï ðïóïóôü áíÝñ÷åôáé
óôï 20%.

ÐÝñá üìùò áðü ôá áôõ÷Þìáôá ðïõ ðñïêáëåß ï êáêüò öùôéóìüò,

êïõñÜæåé ôïõò åñãáæïìåíïõò êáé ðñïêáëåß êÜøéìï óôá ìÜôéá, ðïíïêåöÜëïõò,
äÜêñõá, áíïñåîßá, áûðíßá êá.

Ç åöáñìïãÞ üëï êáé êáëýôåñùí óõíèçêþí åñãáóßáò áðïôåëåß ìéá áðü

ôéò âáóéêüôåñåò åðéäéþîåéò óôç óýã÷ñïíç âéïìç÷áíéêÞ êïéíùíßá.
ÓÞìåñá õðÜñ÷åé ìéá óõíå÷þò áõîáíüìåíç êáôáíüçóç ôçò óçìáóßáò êáé
ôùí ïöåëçìÜôùí ðïõ ðñïêýðôïõí áðü ôç äçìéïõñãßá åíüò õøçëÞò ðïéüôçôáò
êáé ðñïóáñìïóìÝíïõ óôçí éäéáßôåñç åñãáóßá öùôéóôéêïý ðåñéâÜëëïíôïò.

Ðñéí áðü 60 ÷ñüíéá åðßðåäá öùôåéíüôçôáò áðü 50 ùò 100 lux

èåùñïýíôáí åðáñêÞ. Áðü ôüôå Ý÷åé åðÝëèåé óçìáíôéêÞ áëëáãÞ ìå áðïôÝëåóìá
óÞìåñá íá åßíáé êïéíÜ åðßðåäá öùôåéíüôçôáò áðü 200 ùò 2.000 lux.
 72

Ðáñüëï ðïõ áêüìç äåí Ý÷åé ãßíåé åõñÝùò ãíùóôÞ ç óðïõäáéüôçôÜ ôïõ,
ï óùóôüò öùôéóìüò áðïôåëåß Ýíáí áðü ôïõò óçìáíôéêüôåñïõò ðáñÜãïíôåò ãéá
ôçí åðßôåõîç åíüò áóöáëïýò, åõ÷Üñéóôïõ, õãéåéíïý êáé áðïäïôéêïý ÷þñïõ
åñãáóßáò.

Ê áôÜ êáíüíá üôáí ó÷åäéÜæåôáé ìéá âéïìç÷áíéêÞ ìïíÜäá, ðïëý
ìéêñÞ óçìáóßá äßíåôáé óôçí åãêáôÜóôáóç öùôéóìïý. Áãíïåßôáé ôï ãåãïíüò üôé ï
óùóôüò öùôéóìüò ó÷åôßæåôáé Üìåóá ìå âáóéêÜ ëåéôïõñãéêÜ óôïé÷åßá ìéáò
åðé÷åßñçóçò:

Ôçí ðáñáãùãéêüôçôá.

Ôï êüóôïò ðáñáãùãÞò (êüóôïò åíÝñãåéáò êáé óõíôÞñçóçò).

Ôçí ðïéüôçôá êáé ðëçñüôçôá ôïõ ðáñáãüìåíïõ ðñïúüíôïò.

Ôçí åñãáóéáêÞ áóöÜëåéá.

Ïé ðáñáêÜôù êáìðýëåò åßíáé åíäåéêôéêÝò ãéá ôçí óðïõäáéüôçôá ôïõ

óùóôïý öùôéóìïý.
 73

ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÜ ðïñßóìáôá óôáôéóôéêþí ðïõ äåß÷íïõí ôéò åõåñãåôéêÝò

óõíÝðåéåò ðïõ ìðïñåß íá Ý÷åé ç åöáñìïãÞ óùóôïý åðéðÝäïõ öùôåéíüôçôáò
óôçí ðáñáãùãéêÞ äéáäéêáóßá.

ÓôáôéóôéêÝò ìåëÝôåò óôç Ì. Âñåôôáíßá, ôéò ÇÐÁ, ôç Ãáëëßá, ôç Ãåñìáíßá

êáé áëëïý, ðïõ Ýãéíáí óå äéáöüñùí åéäþí âéïìç÷áíéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, üðùò
ãéá ðáñáäåéãìá íáõðçãåßá, ÷õôÞñéá, ìåãÜëåò ãñáììÝò óõíáñìïëüãçóçò Þ
ìç÷áíïõñãåßá, Ýäåéîáí áýîçóç ðáñáãùãéêüôçôáò, ìåßùóç ôùí
áðïññéðôüìåíùí ðñïúüíôùí êáé åëÜôôùóç ôùí áôõ÷çìÜôùí, üôáí áõîÞèçêå ôï
åðßðåäï öùôåéíüôçôáò.
 74

Ãéá ðáñáäåéãìá ìåëÝôç ðïõ äéåîÞ÷èåé óå åñãïóôÜóéï

âáìâáêïûöáíôïõñãßáò ôùí ÇÐÁ Ýäåéîå áëìáôþäç áýîçóç ôçò
ðáñáãùãéêüôçôáò üôáí áõîÞèçêå ôï åðßðåäï öùôåéíüôçôáò. Áýîçóç áðü ôá
170 óôá 340 lux ðñïêÜëåóå áýîçóç ôçò ðáñáãùãÞò êáôÜ 5%, åíþ ôáõôü÷ñïíá
ðáñïõóéÜóôçêå èåáìáôéêÞ ìåßùóç óôçí ðïóüôçôá ôùí áðïññéðôüìåíùí
ðñïúüíôùí. Óáí áðïôÝëåóìá ôï óõíïëéêü êüóôïò åëáôôþèçêå êáôÜ 24,5%.
Áõôü ôï áðïôÝëåóìá åíèÜññõíå ôçí äéïßêçóç ôçò åôáéñåßáò ãéá áýîçóç
ôïõ åðéðÝäïõ ôçò öùôåéíüôçôáò óôá 750 lux, ïðüôå ç ðáñáãùãÞ áõîÞèçêå
êáôÜ 10,5% óå ó÷Ýóç ìå ôçí áñ÷éêÞ, åíþ ç ìåßùóç ôùí óêÜñôùí êáôÝâáóå ôï
êüóôïò ðåñßðïõ 40% óå ó÷Ýóç ìå ôï áñ÷éêü. Ìå áíáãùãÞ ðñïêýðôåé áýîçóç
ôçò ðáñáãùãÞò êáôÜ 5,2% êáé ìåßùóç ôïõ óõíïëéêïý êüóôïõò êáôÜ 20,5%
áíÜìåóá óôéò ôéìÝò ôùí 340 êáé 750 lux.

Óå ìéá âáñåéÜ âéïìç÷áíßá, ìåôÜ áðü áýîçóç ôïõ åðéðÝäïõ öùôåéíüôçôáò

óôá 200 lux óçìåéþèçêå ðôþóç êáôÜ 32% ôïõ äåßêôç áôõ÷çìÜôùí. Åðüìåíï
âÞìá Þôáí ôï âÜøéìï ôçò ïñïöÞò êáé ôùí ôïß÷ùí ìå áíïé÷ôÜ ÷ñþìáôá, þóôå íá
ìåéùèåß ôï êïíôñÜóô êáé íá ãßíïõí ðéï ïìïéüìïñöåò ïé óõíèÞêåò
öùôåéíüôçôáò.
Ôåëéêü áðïôÝëåóìá Þôáí ç ìåßùóç ôïõ äåßêôç áôõ÷çìÜôùí êáôÜ 43% óå
ó÷Ýóç ìå ôéò áñ÷éêÝò óõíèÞêåò.

Å íá óôïé÷åßï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ðïëý ìåãÜëçò óçìáóßáò ðïõ Ý÷åé ç

ãíþóç êáé ç óùóôÞ ñýèìéóç ôïõ öùôéóìïý, åßíáé ïé äéáöïñÝò óå áíÜãêåò
öùôéóìïý áíÜëïãá ìå ôçí çëéêßá.
Åñåõíåò öõóéïëüãùí Ý÷ïõí áðïäåßîåé üôé Ýíá Üôïìï 60 åôþí
÷ñåéÜæåôáé 15ðëÜóéï öùò áðü Ýíá ðáéäß 10 åôþí ãéá ôçí áíÜãíùóç åíüò
âéâëßïõ.
 75

Êáìðýëç áýîçóçò ôçò áíÜãêçò óå öùôéóìü áíÜëïãá ìå ôçí

çëéêßá.
(ÌåôÜ ôá 40 õðÜñ÷åé áðüôïìç áýîçóç ôïõ áíáãêáßïõ åðéðÝäïõ öùôéóìïý ãéá ôçí
åîáóöÜëéóç ôçò ßäéáò ïðôéêÞò ïîýôçôáò).

ÅëÜ÷éóôåò áðáéôÞóåéò óå öùôéóìü, áíÜëïãá ìå ôçí çëéêßá ôùí

áôüìùí ðïõ æïõí êáé åñãÜæïíôáé ìÝóá óå ÷þñï 10 ì2 ðïõ
öùôßæåôáé ìå ëáìðôÞñåò ðõñÜêôùóçò.
Ãéá çëéêßá 10 åôþí 30 âáô
Ãéá çëéêßá 20 åôþí 50 âáô
Ãéá çëéêßá 30 åôþí 65 âáô
Ãéá çëéêßá 40 åôþí 100 âáô
Ãéá çëéêßá 50 åôþí 200 âáô
Ãéá çëéêßá 60 åôþí 500 âáô

Ôá ðáñáðÜíù áðïäåß÷íïõí ôï ðüóï óçìáíôéêü åßíáé íá ãíùñßæåé ï

ìåëåôçôÞò ôïõ öùôéóìïý åíüò ÷þñïõ, ôçí çëéêßá ôùí åñãáæïìåíùí óôï ÷þñï
áõôü.
 76

Ç ó÷åôéêÞ Þ åíï÷ëçôéêÞ Þ øõ÷ïëïãéêÞ èÜìâùóç åßíáé ç ìåßùóç ôçò
ïðôéêÞò áíôßëçøçò ðïõ ðñïêáëåßôáé áðü åîáéñåôéêÝò áíôéèÝóåéò ëáìðñüôçôáò
áíÜìåóá óå äéáöïñåôéêÝò ðåñéï÷Ýò ôïõ ïðôéêïý ðåäßïõ.

Åßíáé ôï ðéï åðéêßíäõíï êáé äõóêïëïäéáðéóôïýìåíï åßäïò èÜìâùóçò,

ãéáôß ç âëÜâç ôçò éêáíüôçôáò üñáóçò ìðïñåß íá äéáðéóôùèåß ìåôÜ áðü Ýíá
ðïëý ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ìå ìïñöÞ øõ÷ïëïãéêþí óõìðôùìÜôùí, üðùò
ðïíïêåöÜëïõò, ðüíïõò óôá ìÜôéá, êüðùóç êëð.

Ç øõ÷ïëïãéêÞ èÜìâùóç ïöåßëåôáé êõñßùò óôç ëáèåìÝíç ôïðïèÝôçóç êáé

åðéëïãÞ öùôéóôéêþí óùìÜôùí, ðïõ Ý÷åé óáí áðïôÝëåóìá ôçí áðåõèåßáò
áêôéíïâïëßá áðü áõôÜ ðñïò ôï ìÜôé, ü÷é üìùò áðü ôçí êýñéá äéåýèõíóç
äñÜóçò, áëëÜ áðü äåõôåñåýïõóåò äéåõèýíóåéò. Ç åíü÷ëçóç äåí åßíáé Ýíôïíç,
üðùò óôçí ðåñßðôùóç ôçò áðüëõôçò èÜìâùóçò, áëëÜ óõíå÷Þò.

Áéôßåò ðïõ ìðïñåß íá ðñïêáëÝóïõí ôçí øõ÷ïëïãéêÞ èÜìâùóç åßíáé:

á) Áõîïìåßùóç ôçò öùôåéíÞò ñïÞò ôùí ëáìðôÞñùí
Þ åìöÜíéóç çëéáêïý öùôüò óå ðåñßðôùóç óõííåöéÜò.
â) ç ýðáñîç äéáöïñþí ëáìðñüôçôáò ìÝóá óôï
ïðôéêü ðåäßï.
ã) ç ýðáñîç ðïëý õøçëÞò ëáìðñüôçôáò, ð÷
ëáìðñüôçôá çëåêôñéêïý ôüîïõ.
ä) ï êáôïðôñéóìüò ôùí ðçãþí öùôüò óå åðéöÜíåéåò
åñãáóßáò.
å) ðçãÝò öùôüò ìåãÜëçò ëáìðñüôçôáò ìÝóá Þ
ðëçóßïí óôï ïðôéêü ðåäßï.

Ç åõáéóèçóßá óôç èÜìâùóç áõîÜíåé ìå ôçí çëéêßá. Ôá çëéêéùìÝíá Üôïìá

äéáìáñôýñïíôáé ðåñéóóüôåñï óõ÷íÜ ãéá êáêü öùôéóìü.

ÅÜí èåùñÞóïõìå üôé ïé Üíèñùðïé ìåôáîý ôùí 20 êáé 40 åôþí Ý÷ïõí ìéá
êáíïíéêÞ åõáéóèçóßá, ç ïìÜäá ôùí 40-50 åôþí Ý÷åé ôñéðëÜóéá åõáéóèçóßá, ç
ïìÜäá ôùí 50-60 åôþí Ý÷åé åðôáðëÜóéá êáé ç ïìÜäá ôùí 60-70 åôþí Ý÷åé
äåêáðëÜóéá åõáéóèçóßá óôç èÜìâùóç.
 77

Ó å êÜèå éäéáßôåñï åðÜããåëìá èá ðñÝðåé åðéóçò íá ðáßñíåôáé õðüøç

ç åðßäñáóç ôçò ïðôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò ôùí åñãáæïìÝíùí óôéò öõóéïëïãéêÝò
ëåéôïõñãßåò ôçò üñáóçò êáé ôá ðéèáíÜ äõóìåíÞ áðïôåëÝóìáôá ðïõ èá
åìöáíéóôïýí ó áõôÞí.

ÐáñÜäåéãìá áðïôåëåß ç ïðôéêÞ êüðùóç ðïõ ðñïõóéÜæåôáé ìåôÜ áðü

êáôáâïëÞ õðåñðñïóðÜèåéáò óå ïðïéáäÞðïôå áðü ôéò åðéìÝñïõò ëåéôïõñãßåò
ôïõ ìáôéïý êáé åêäçëþíåôáé ìå óõìðôþìáôá üðùò, åðßðïíïò åñåèéóìüò
(êÜøéìï) ìå äÜêñõóìá êáé êïêêßíéóìá ôùí ìáôéþí, ðïíïêÝöáëï, ìåéùìÝíç
ïðôéêÞ åõêñßíåéá êá.
(Ó Ýíá ôìÞìá óõíáñìïëüãçóçò ìéêñïçëåêôñïíéêþí óõóêåõþí ïé åñãáæüìåíåò
ðáñáðïíéüôáí üôé õðïöÝñïõí áðü ðïíïêåöÜëïõò, ãñÞãïñç êüðùóç êáé ôï ðéï âáóéêü, üôé
÷åéñïôåñåýåé ç üñáóÞ ôïõò. Ïé óõíèÞêåò åñãáóßáò Þôáí êáëÝò, ïé ìéóèïß õøçëïß, ç åñãáóßá
åíäéáöÝñïõóá. Êé üìùò ìåñéêÝò åñãáæüìåíåò ôïõ ôìÞìáôïò õðÝâáëáí ðáñáéôÞóåéò.
ÓõíåñãÜôåò ôïõ ôïðéêïý åðéóôçìïíéêïý- åñåõíçôéêïý éíóôéôïýôïõ ãéá ôçí õãéåéíÞ êáé
áóöÜëåéá ôçò åñãáóßáò åðéóêÝöèçêáí ôï åñãïóôÜóéï êáé åñåýíçóáí ôïõò üñïõò åñãáóßáò
ôùí ÷åéñéóôþí ìéêñïóêïðßùí. Ï ôüðïò åñãáóßáò Þôáí âïëéêüò, ï öùôéóìüò êáëüò...
Ôï ðñüâëçìá Þôáí êñõììÝíï óôçí ïõóßá ôïõ ßäéïõ ôïõ åðáããÝëìáôïò, óôçí ïðôéêÞ
äñáóôçñéüôçôá: ôï íá êïéôÜæåéò 8 þñåò óõíÝ÷åéá óôï ìÜôé ôïõ ìéêñïóêïðßïõ äåí åßíáé ìüíï
êïõñáóôéêü, áëëÜ êáé âëáâåñü ãéá ôçí üñáóç.
Ç ëýóç ðïõ äüèçêå Þôáí ç ìåãÝèõíóç ôïõ ìáôéïý ôïõ ìéêñïóêïðßïõ êáôÜ 10-12
öïñÝò. Ïé ìç÷áíéêïß êáôáóêåýáóáí ìéá ðñüóèåôç óôåñåïóêïðéêÞ óõóêåõÞ.
Åîáëåßöèçêáí ôá äõóÜñåóôá áéóèÞìáôá, ïé ðïíïêÝöáëïé, ç êüðùóç. Ç íÝá
ðñüóèåôç óõóêåõÞ óõíÝâáëå óôçí áýîçóç ôçò ðáñáãùãéêüôçôáò ôçò åñãáóßáò ôùí
÷åéñéóôþí ìéêñïóêïðßùí êáôÜ 5%).

Õ ðÜñ÷ïõí ïõóéáóôéêÝò åíäåßîåéò êáé Ýñåõíåò ðïõ äåß÷íïõí ðùò

ôï õðåñâïëéêü äéáíïçôéêü öïñôßï åñãáóßáò ìðïñåß íá Ý÷åé åðéêßíäõíåò
åðéðôþóåéò óôéò ëåéôïõñãßåò ôçò öõóéïëïãßáò, ðåñéëáìâáíïìÝíçò ôçò
ëåéôïõñãßáò ôçò üñáóçò. Óõ÷íÜ Ý÷åé âñåèåß üôé üôáí ç åñãáóßá åßíáé êõñßùò
äéáíïçôéêÞò öýóçò, ïé åñãáæüìåíïé ðáñáðïíéïýíôáé üôé õðïöÝñïõí óùìáôéêÜ
(ðüíïé óôç ñÜ÷ç êáé ôï ëáéìü, ïðôéêÝò äéáôáñá÷Ýò- ôóïýîéìï êáé êáøéìï óôá
ìÜôéá, äéðëÞ üñáóç êëð).
ÅñåõíçôÝò áðÝäåéîáí ìå çëåêôñïìõüãñáììá (êáôáãñáöÞ ôçò
çëåêôñéêÞò ôÜóçò ôçò ëåéôïõñãßáò ôùí ìõþí) ðïõ Ýêáíáí óå åñãáæüìåíïõò
ðïõ ÷åéñßæïíôáí ïèüíç, üôé ç äñáóôçñéüôçôá ôïõ ëáéìïý áõîÜíåé óýìöùíá ìå
ôçí óõ÷íüôçôá êáé ôçí ðåñéðëïêÞ ôùí óçìåßùí ðïõ ðáñáôçñïýíôáé. Ôï ðïóü
ôùí ïðôéêþí êáèçëþóåùí áíáëïãåß óôçí ðõêíüôçôá ôùí ðëçñïöïñéþí ðïõ
 78

ðåñéÝ÷åé ôï êåßìåíï, åíþ ç äéÜñêåéá ôçò êáèÞëùóçò áíáëïãåß óôçí äõóêïëßá

ôïõ êþäéêá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé.

Ç áíÜãêç ëïéðüí íá ðáñáôçñåß êáé íá åðåîåñãÜæåôáé óçìåßá, ïäçãåß ôïí

åñãáæüìåíï óå óùìáôéêÞ áêáìøßá êáé ôá ìÜôéá ðëçóéÜæïõí ôï áíôéêåßìåíï
ðáñáôÞñçóçò êáé ïé ìýåò ôçò óôÜóçò óõóôÝëëïíôáé õðåñâïëéêÜ, ìå
áðïôÝëåóìá ôïí ðüíï óôç ñÜ÷ç êáé ôïí ëáéìü. Åðßóçò üôáí âëÝðåé êáíåßò
åðßìïíá êáé ðñïóåêôéêÜ Ýíá äýóêïëï êïììÜôé ôçò åñãáóßáò ôïõ, ðñïêáëåß
êüðùóç óôïõò åóùôåñéêïýò ìýåò ôïõ ìáôéïý (ðñïóáñìïãÞ) êáé óôïõò
åîùôåñéêïýò (óýãêëéóç) êé åñåèéóìü ôïõ åðéêåöõêüôá ðïõ ïöåßëåôáé óôçí
îÞñáíóç åðåéäÞ äåí áíïéãïêëåßíïõí áñêåôÜ óõ÷íÜ ôá ìÜôéá.

Ç öùôåéíÞ áêôéíïâïëßá Ý÷åé ôçí éäéüôçôá íá åñåèßæåé ü÷é ìüíïí ôï
áéóèçôÞñéï ôçò üñáóçò.
Å÷åé âñåèåß üôé ç åðßäñáóç ôïõ öùôüò óôïí áíèñùðéíï ïñãáíéóìü äåí
ðåñéïñßæåôáé ìüíï óôï ïðôéêü ìÝñïò: áóêåß ôçí ßäéá åðßäñáóç ôüóï óå ôõöëÜ
üóï êáé óå êáíïíéêÜ Üôïìá (ôï öùò ìåôáâÜëëåé êáôÜ ôïí ßäéï ôñüðï ôçí ðßåóç
ôïõ áßìáôïò, ôïí óöõãìü êáé ôçí áíáðíïÞ ôõöëþí êáé ìç áôüìùí).

ÌåëÝôåò äåß÷íïõí üôé ïé èåìåëéþäåéò âéï÷çìéêïß êáé ïñìïíéêïß ñõèìïß

ôïõ óþìáôïò óõã÷ñïíßæïíôáé, Üìåóá Þ Ýììåóá, áð ôïí êáèçìåñéíü êýêëï ôïõ
öùôüò êáé ôïõ óêüôïõò.
Ï ó÷çìáôéóìüò ôçò âéôáìßíçò D3 óôï äÝñìá êáé óôïí õðïäüñéï éóôü
åßíáé ç óðïõäáéüôåñç áðü ôéò åõåñãåôéêÝò åðéäñÜóåéò ðïõ ãíùñßæïõìå üôé
ïöåßëïíôáé óôçí Ýêèåóç ôïõ ïñãáíéóìïý óôï çëéáêü öùò(ôï çëéáêü öùò åßíáé
ðïëý óçìáíôéêüôåñï áðü ôçí ôñïöÞ óáí ðçãÞ ôçò âéôáìßíçò D).

ÌåëÝôåò äåß÷íïõí üôé ìéá ïñéóìÝíç ðïóüôçôá õðåñéþäïõò

áêôéíïâïëßáò, åßôå ðñïÝñ÷åôáé áðü ôïí Þëéï, åßôå áðü ôå÷íçôÞ ðçãÞ öùôüò,
åßíáé áíáãêáßá ãéá ôïí êáíïíéêü ìåôáâïëéóìü ôïõ áóâåóôßïõ. Ç Ýëëåéøç
åðáñêïýò Ýêèåóçò óôçí õðåñéþäç áêôéíïâïëßá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí
÷åéìåñéíþí ìçíþí, ìåéþíåé óçìáíôéêÜ ôçí áîéïðïßçóç ôïõ áóâåóôßïõ óôï óþìá,
áêüìç êáé üôáí õðÜñ÷åé áñêåôÞ ðïóüôçôá ôïõ óôïé÷åßïõ áõôïý óôï äéáéôïëüãéï
ôùí áôüìùí.
[Ôï óôïé÷åßï áõôü èá ìðïñïýóå íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ãéá ôçí âåëôßùóç ôçò
äçìüóéáò õãåßáò, ìÝóù êáôÜëëçëçò ìåëÝôçò ôïõ åóùôåñéêïý ðåñéâÜëëïíôïò
áðü ðëåõñÜò öùôéóìïý, þóôå íá ðáñåìðïäßæåôáé ç õðïìåôáëëïðïßçóç ôùí
 79

ïóôþí óôïõò çëéêéùìÝíïõò Þ óå Üëëá Üôïìá ðïõ Ý÷ïõí ðåñéïñéóìÝíåò

åõêáéñßåò íá åêôåèïýí óôï öõóéêü öùò ôïõ Þëéïõ].

Ç äéÜñêåéá ôïõ ÷ñüíïõ êáôÜ ôçí ïðïßá ïé áíèñùðïé êáé ãåíéêüôåñá ôá

èçëáóôéêÜ åêôßèåíôáé óôï öùò ðïéêßëëåé óýìöùíá ìå äýï êýêëïõò: ôïí 24ùñï
êýêëï çìÝñáò êáé íý÷ôáò êáé ôïí åôÞóéï êýêëï ôçò ìåôáâïëÞò ôçò äéÜñêåéáò
ôçò çìÝñáò.
Áõôïß ïé êýêëïé öùôüò öáßíåôáé üôé ó÷åôßæïíôáé ìå äéÜöïñåò ñõèìéêÝò
ìåôáâïëÝò óôéò âéïëïãéêÝò ëåéôïõñãßåò ôùí áíèñùðùí êáé ãåíéêüôåñá ôùí
èçëáóôéêþí. Ç öõóéêÞ äñáóôçñéüôçôá, ï ýðíïò, ç êáôáíÜëùóç ôñïöÞò, ç ëÞøç
íåñïý, ç èåñìïêñáóßá ôïõ óþìáôïò êáé ïé ñõèìïß ìå ôïõò ïðïßïõò ïé áäÝíåò
åêêñßíïõí ïñìüíåò, ðïéêßëëïõí ìå ðåñéüäïõò ðïõ ðëçóéÜæïõí ôéò 24 þñåò.
Óå ðåéñÜìáôá ìå ðïíôéêïýò óôï ÌÉÔ åîáêñéâþèçêå üôé ôï ðñÜóéíï öùò
åßíáé ðéï áðïôåëåóìáôéêü óôç ìåôáâïëÞ ôçò öÜóçò ôïõ èåñìïêñáóéáêïý
êýêëïõ êáé üôé ôï õðåñéþäåò êáé êüêêéíï öùò åßíáé ôá ëéãüôåñï äñáóôéêÜ.

ÌÝ÷ñé ðñüóöáôá èåùñåßôï üôé ïé äéáêõìÜíóåéò ôïõ öùôéóìïý óôïõò

áíèñþðéíïõò çìåñÞóéïõò ñõèìïýò Ý÷ïõí ìéêñÞ ìüíï åðßäñáóç. Ïé êïéíùíéêÝò
áëëçëåðéäñÜóåéò èåùñïýíôï ï êõñßáñ÷ïò ðáñÜãïíôáò.
ÐñÜãìáôé óå ìéá óåéñÜ äñáóôçñéïôÞôùí ï óçìåñéíüò Üíèñùðïò
áíôéìåôùðßæåé ôçí åíáëëáãÞ ýðíïõ-åãñÞãïñóçò óáí ìéá êïéíùíéêÞ óýìâáóç ôçò
ïðïßáò ç õðÝñâáóç áðïôåëåß èÝìá åðéëïãÞò êáé ü÷é óáí ìéá âéïëïãéêÜ
ñõèìéæüìåíç óùìáôéêÞ ëåéôïõñãßá. Ïé áíÜãêåò ìåãéóôïðïßçóçò ôçò ðáñáãùãÞò
Ý÷ïõí ïäçãÞóåé óôçí 24ùñç ëåéôïõñãßá ÷çìéêþí åñãïóôáóßùí ìå ëßãïõò
íõêôåñéíïýò åëåãêôÝò íá åðéâëÝðïõí üëï ôï åñãïóôÜóéï ìÝóá áðü ïèüíåò
õðïëïãéóôþí. ÖïñôçãÜ êéíïýíôáé áóôáìÜôçôá óôïõò áõôïêéíçôüäñïìïõò ãéá ôç
ìåôáöïñÜ åìðïñåõìÜôùí êáé ôá äõóôõ÷Þìáôá ðïëëáðëáóéÜæïíôáé ôéò ðñùúíÝò
þñåò. Ïé ðéëüôïé ü÷é ìüíï åñãÜæïíôáé óõ÷íÜ ôç íý÷ôá áëëÜ Ý÷ïõí åðéðëÝïí í
áíôéìåôùðßóïõí êáé ôï ðñüâëçìá ôçò äéáöïñÜò ôçò þñáò.

Éóùò íá ìçí ãßíåé ðïôÝ ãíùóôü ðüóá óöÜëìáôá ìå ôéò áíôßóôïé÷åò

óõíÝðåéåò èá åß÷áí áðïöåõ÷èåß áí ôï ðñïóùðéêü äåí åñãáæüôáí
ðñïóðáèþíôáò íá áíôéóôáèåß óôçí åíôïëÞ ôïõ õðïèáëÜìïõ ãéá îåêïýñáóç
(óôïí õðïèÜëáìï âñßóêåôáé ï “ôáëáíôùôÞò” ðïõ ñõèìßæåé ôïõò çìåñÞóéïõò
ñõèìïýò, ï õðåñ÷éáóìáôéêüò ðõñÞíáò).

Ç áíáêÜëõøç ôï 1980 üôé ç Ýêèåóç óå ëáìðñü öùò ìðïñåß íá

áíáóôåßëåé ôç íõ÷ôåñéíÞ áýîçóç ôçò Ýêêñéóçò ìåëáôïíßíçò, ïäÞãçóå óôçí
åðáíåîÝôáóç áõôÞò ôçò Üðïøçò, êáèþò êáôÝäåéîå ôçí Üìåóç åðßäñáóç ôïõ
öùôéóìïý óå ìéá óõãêåêñéìÝíç âéïëïãéêÞ ðáñÜìåôñï.
Ìéá óåéñÜ ðåéñáìÜôùí ðïõ ðåñéåëÜìâáíáí ôåóô áíôéêåéìåíéêþí
ìåôñÞóåùí ôçò åãñÞãïñóçò êáé ôçò áðüäïóçò Ýäåéîáí üôé ïé ôåëåõôáßåò
 80

ìðïñïýí íá äéáôçñçèïýí ôç íý÷ôá óå ó÷åäüí çìåñÞóéá åðßðåäá üôáí ï

áíèñùðïò âñßóêåôáé óå ðåñéâÜëëïí ìå ëáìðñü öùò (1000 lux). Åêèåóç óå
áêüìá ëáìðñüôåñï öùò (3000 lux) ìðïñåß íá ìåôáèÝóåé ïëüêëçñï ôïí êýêëï
ýðíïõ-åãñÞãïñóçò.

Ôåóô äéáôÞñçóçò ôçò åãñÞãïñóçò

Ôï öáéíüìåíï áõôü èá ìðïñïýóå íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ãéá ôçí

ðñïóáñìïãÞ åñãáæïìåíùí óå êõëéüìåíá ùñÜñéá, ìïëïíüôé ç åöáñìïãÞ áõôÞ
ßóùò èá åß÷å Üãíùóôåò åðéðôþóåéò óôçí õãåßá äåäïìÝíïõ üôé èá Ýðñåðå íá
ãßíåôáé óõ÷íÜ (üðïôå áëëÜæåé ç âÜñäéá) êáé íá áêïëïõèåßôáé áðü åðáíáöïñÜ
óôï öõóéïëïãéêü ñõèìü.

Äåí õðÜñ÷åé êáììéÜ áìöéâïëßá üôé ç óõíÞèåéá íá ÷áìçëþíïõí ôá öþôá

óå ÷þñïõò åñãáóßáò ôç íý÷ôá áðïôåëåß Ýíá ôåñÜóôéï óöÜëìá ðïõ ìðïñåß íá
Ý÷åé ïëÝèñéåò óõíÝðåéåò.
[ Ôï âéïëïãéêü ñïëüú êáé ï öùôéóìüò äåí áðïôåëïýí ôïõò áðïêëåéóôéêïýò ñõèìéóôÝò ôùí åðéðÝäùí åãñÞãïñóçò.
Ìéá óåéñÜ Üëëïé ðáñÜãïíôåò ðáßæïõí óçìáíôéêü ìåñéêÝò öïñÝò ñüëï:
1. Êßíäõíïò Þ åíäéáöÝñïí.
2. ÌõúêÞ äñáóôçñéüôçôá (äñáóôçñéüôçôá ôüóï áóÞìáíôç üðùò ôï ìÜóçìá ìéáò ôóß÷ëáò ìðïñåß íá âïçèÞóåé óôç
äéáôÞñçóç ôçò åãñÞãïñóçò, åíþ ç Ýíôïíç óùìáôéêÞ ðñïóðÜèåéá (ôñÝîéìï, Üñóç âáñþí) áíåâÜæåé ôá åðßðåäá ôïõ
ìåôáâïëéóìïý êáé ðñïêáëåß ãåíéêüôåñç äéÝãåñóç ðïõ äéáñêåß ãéá ìéá ðåñßðïõ þñá ìåôÜ ôçí äéáêïðÞ ôçò Üóêçóçò).
3. Õðíïò (áíåîÜñôçôá áðü ôï âéïëïãéêü ñïëüú, ï ÷ñüíïò ôïí ïðïßï ðåñíÜ Ýíáò áíèñùðïò êïéìþìåíïò åðéäñÜ
óôá åðßðåäá åãñÞãïñóÞò ôïõ. Ïóï ëéãüôåñåò Þôáí ïé þñåò ôïõ ýðíïõ áðü ôç óôéãìÞ ôçò áöýðíéóçò, ôüóï áõîÜíåôáé ç
õðíçëßá. Ç áðþëåéá ýðíïõ åðß óåéñÜ çìåñþí ïäçãåß áèñïéóôéêÜ óå åëÜôôùóç ôçò åãñÞãïñóçò. ÅíäéÜìåóïé ýðíïé 10-20
ëåðôþí ìðïñïýí íá ðåñéïñßóïõí ôï ðñüâëçìá, ÷ùñßò íá õðïêáèéóôïýí Ýíá óùóôü ýðíï).
4. ÔñïöÝò- ÷çìéêÝò ïõóßåò (ìïëïíüôé Ýíá âáñý ãåýìá ðñïêáëåß õðíçëßá, ç êáôáíÜëùóç ìéêñþí ðïóïôÞôùí
ôñïöÞò Ý÷åé ôï áíôßèåôï áðïôÝëåóìá. Êáöåúíç, áìöåôáìßíåò, äéåãåñôéêÜ ìðïñïýí íá åðéñåÜóïõí ôá åðßðåäá åãñÞãïñóçò.
 81

Óå êÜèå üìùò ðåñßðôùóç, ôá ÷çìéêÜ ìÝóá äåí áðïôåëïýí ëýóç, áöïý áðáéôïýíôáé üëïåíá ìåãáëýôåñåò äüóåéò ãéá ôçí
åðßôåõîç ôïõ ßäéïõ áðïôåëÝóìáôïò).
5. Èåñìïêñáóßá (ï äñïóåñüò áÝñáò êáôáðïëåìÜ ôçí õðíçëßá, åíþ ç èåñìÞ áôìüóöáéñá ôçí åðÜãåé).
6. Ç÷ïò (äéáñêåßò, ìïíüôïíïé ÷áìçëïß Þ÷ïé ÷ùñßò áñìïíéêÝò åðÜãïõí ôçí ôÜóç ãéá ýðíï. Áíôßèåôá Þ÷ïé ðïõ
ðáñïõóéÜæïõí ðïéêéëßá êáé åßíáé áðñüâëåðôïé âïçèïýí óôç äéáôÞñçóç ôçò åãñÞãïñóçò).
7. ÏóìÝò (õðÜñ÷ïõí åíäåßîåéò üôé ïñéóìÝíåò ïóìÝò (ð÷ ôïõ äéüóìïõ) âïçèïýí óôç äéáôÞñçóç ôçò åãñÞãïñóçò).
]

Ãéá ôç óõíå÷Þ ðáñáêïëïýèçóç ôïõ åðéðÝäïõ åãñÞãïñóçò, äïêéìÜæåôáé ç

ðáñáêïëïýèçóç ôùí êéíÞóåùí ôùí ìáôéþí ìÝóù ìéáò õðÝñõèñçò áêôßíáò ðïõ
èá áíáêëÜôáé óôïí êåñáôïåéäÞ.
Ç ÷ñÞóç ôÝôïéùí ôå÷íïëïãéþí áé÷ìÞò äåí èá åðéôñÝøåé áðëþò ôïí
áðïôåëåóìáôéêüôåñï Ýëåã÷ï ôçò áðüäïóçò êÜðïéùí áôüìùí, áëëÜ èá äþóåé
óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ìéá íÝá äéÜóôáóç óôçí ßäéá ôçí Ýííïéá ôïõ åëÝã÷ïõ. Ôï
óýóôçìá äåí ÷ñåéÜæåôáé íá åéäïðïéåß êÜðïéïí Üëëïí Þ íá óçìáßíåé óõíáãåñìü:
áñêåß íá ìåôáâÜëëåé ôéò óõíèÞêåò ôïõ ÷þñïõ (öùôéóìüò, èåñìïêñáóßá, ïóìÝò,
Þ÷ïé êëð) ìÝ÷ñé íá áíé÷íåýóåé üôé ç åãñÞãïñóç ôïõ åñãáæïìåíïõ Ý÷åé
áðïêáôáóôáèåß. Åôóé äåí èá ðñïóðáèåß íá êñáôÞóåé ôïí åñãáæïìåíï óå
åãñÞãïñóç ðáñÜ ôçí ôÜóç ôïõ íá êïéìçèåß, áëëÜ èá áðïìáêñýíåé ôçí ßäéá ôçí
ôÜóç.

Ç øõ÷ïëïãéêÞ åðßäñáóç ôïõ öùôéóìïý áðïêôÜ ìåãÜëç óçìáóßá,
áí óêåöôåß êáíåßò üôé ç üñáóç äåí åßíáé ìéá áðëÞ ìç÷áíéêÞ áíôáíáêëáóôéêÞ
ëåéôïõñãßá, áëëÜ åîáñôÜôáé áðü ôïí ßäéï ôïí ðáñáôçñçôÞ ç øõ÷ïëïãéêÞ óôÜóç
(ðñïóï÷Þ, ðáñáôçñçôéêüôçôá, åõäéáèåóßá, êáíüíåò ïìïñöéÜò êá) ðïõ èá
ôçñÞóåé áðÝíáíôé óå ìéá åéêüíá Þ óå Ýíá ïðôéêü èÝáìá, êáèþò ï åãêÝöáëïò
åñìçíåýåé ôá åñåèßóìáôá ðïõ äÝ÷åôáé áðü ôï ìÜôé êáé äçìéïõñãåß åíåñãçôéêÜ
åéêüíåò óå ìïñöÞ åý÷ñçóôç áðü ôïí óõãêåêñéìÝíï áíèñùðï.

Áðü ðåßñá ãíùñßæïõìå üôé ôï ÷ñþìá ôïõ öùôüò ðïõ åêðÝìðåé ìéá
öùôåéíÞ ðçãÞ åðçñåÜæåé ôçí áôìüóöáéñá åíüò ÷þñïõ, ð÷ áí Ýíáò ÷þñïò
öùôßæåôáé ìå ëáìðôÞñåò ðõñÜêôùóçò ìáò äçìéïõñãåßôáé ìéá “èåñìÞ” åíôýðùóç
óå áíôßèåóç ìå ôçí “øõ÷ñÞ” åíôýðùóç ðïõ ìáò äçìéïõñãåßôáé üôáí ï ßäéïò
÷þñïò öùôßæåôáé ìå ëáìðôÞñåò õäñáñãýñïõ ìç äéïñèùìÝíïõ öÜóìáôïò. Ç
“èåñìÞ” åíôýðùóç äçìéïõñãåßôáé áðü ôï ðëïýóéï óå åñõèñÝò áêôéíïâïëßåò
öùò ôïõ ëáìðôÞñá åíþ ç “øõ÷ñÞ” áðü ôï ìåãÜëï ðïóïóôü êõáíÞò êáé êßôñéíçò
áêôéíïâïëßáò ôïõ ëáìðôÞñá õäñáñãýñïõ ìç äéïñèùìÝíïõ öÜóìáôïò.

Ç ðïóüôçôá èåñìüôçôáò ðïõ ìåôáöÝñïõí ïé äéÜöïñåò áêôéíïâïëßåò ôïõ

öÜóìáôïò áõîÜíåé üóï ðñï÷ùñïýìå áðü ôï éþäåò ðñïò ôï åñõèñü Üêñï ôïõ
öÜóìáôïò. ÐçãÝò öùôüò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí óå ìåãáëýôåñï ðïóïóôü åñõèñÝò
 82

áêôéíïâïëßåò ÷áñáêôçñßæïíôáé óáí ðçãÝò ìå “èåñìü” öùò. ÐçãÝò ìå

ìåãáëýôåñï ðïóïóôü êõáíþí áêôéíïâïëéþí ÷áñáêôçñßæïíôáé óáí “øõ÷ñÝò” êáé
ïé õðüëïéðåò åíäéÜìåóåò Þ ïõäÝôåñåò.

Åßíáé ìåãÜëçò óçìáóßáò, ãéá ôçí øõ÷ïëïãéêÞ åðßäñáóç ðïõ Ý÷åé ï

÷þñïò óôïí åñãáæïìåíï, ôï óùóôü ôáßñéáóìá ôùí êõñéáñ÷ïýíôùí ÷ñùìÜôùí
ôïõ ÷þñïõ ìå ôç “èåñìüôçôá” ôïõ öùôéóìïý ôïõ.
Åôóé Ýíáò ÷þñïò üðïõ êõñéáñ÷ïýí èåñìÜ ÷ñþìáôá, ð÷ êüêêéíï Þ
ðïñôïêáëß êáé öùôßæåôáé áðü øõ÷ñÞ ðçãÞ öùôüò ðñïêáëåß äõóÜñåóôç
øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç. Ôï ßäéï óõìâáßíåé üôáí Ýíáò ÷þñïò óôïí ïðïßï
êõñéáñ÷ïýí øõ÷ñÜ ÷ñþìáôá öùôßæåôáé áðü èåñìÝò ðçãÝò öùôüò. Ãéá
ðáñáäåéãìá ðïëëÝò öïñÝò óõíáíôÜìå ëáìðôÞñåò daylight (6500 ïÊ) óå
óôÜèìåò öùôéóìïý 200-300 lux ìå áðïôÝëåóìá óôïõò ÷þñïõò áõôïýò íá
åðéêñáôåß Ýíá äõóÜñåóôï, øõ÷ñü êáé êáôáèëéðôéêü öùò.
ËáìðôÞñåò daylight äåí ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óå óôÜèìåò
öùôéóìïý êÜôù ôùí 500 lux .
ÃåíéêÜ ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ôá “èåñìÜ” ÷ñþìáôá ðñïÜãïõí ôçí
÷áëÜñùóç ôùí åñãáæïìåíùí êáé êáôÜ êÜðïéï ôñüðï ôçí äéáèÝóéìç åíÝñãåéÜ
ôïõò, åíþ ôá “øõ÷ñÜ” ÷ñþìáôá ðñïÜãïõí ôçí áðüäïóç ôçò åíÝñãåéÜò ôïõò
ðÜíù óôçí êÜèå öïñÜ äñáóôçñéüôçôÜ ôïõò. Óôçí ðñÜîç üìùò äåí åßíáé ôüóï
áðëÞ ç åðéëïãÞ êáé èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôï åßäïò ôçò
åñãáóßáò êáé ôï ÷þñï üðïõ ãßíåôáé áõôÞ.

Ç Ýîõðíç ÷ñÞóç ôùí ÷ñùìÜôùí ìðïñåß íá åõíïÞóåé ôçí ðïéüôçôá ôùí

ðñïúüíôùí êáé í áõîÞóåé ôçí ðáñáãùãéêüôçôá êáèþò êáé íá óõíåéóöÝñåé óôçí
ðñüëçøç ôùí áôõ÷çìÜôùí êáé óôçí âåëôßùóç ôçò ïñãÜíùóçò ôçò åñãáóßáò.
Åßíáé ãíùóôü üôé ìéá ëåõêÞ åðéöÜíåéá áíôáíáêëÜ üëá ôá ÷ñþìáôá ôïõ
öÜóìáôïò ôïõ ïñáôïý öùôüò. Áõôüò åßíáé Ýíáò ëüãïò ðïõ ðïëëïß
åðé÷åéñçìáôßåò áéóèÜíïíôáé üôé Ý÷ïõí êÜíåé ôï äõíáôüí êáëýôåñï ãéá ôïõò
áðáó÷ïëïõìÝíïõò ôïõò áðü ðëåõñÜò öùôéóôéêïý êáé ÷ñùìáôéêïý
ðåñéâÜëëïíôïò, üôáí áóðñßæïõí ôá êôéñéáêÜ óõãêñïôÞìáôá êÜèå ÷ñüíï êáé
ðáñÝ÷ïõí Ýíáí êáëü öùôéóìü.
Ùóôüóï, ôá ëåõêÜ ðåñéâÜëëïíôá Ý÷ïõí ôá êáëýôåñá øõ÷ïëïãéêÜ
áðïôåëÝóìáôá üôáí óõíäõÜæïíôáé ìå ÷ñþìáôá. Ôá áóðñéóìÝíá êôßñéá êáé ï
ëåõêüò åîïðëéóìüò åñãáóßáò ðñïêáëïýí êïýñáóç êáé áíßá êáé äåí åßíáé
êßíçôñï ãéá åíåñãÞ êáé äçìéïõñãéêÞ åñãáóßá åÜí äåí õðÜñ÷ïõí êáèüëïõ Üëëá
÷ñþìáôá. Åßíáé ãíùóôü üôé ôá äéÜöïñá ÷ñþìáôá åðçñåÜæïõí ôï áõôüíïìï
íåõñéêü óýóôçìá. Åðéäñïýí êáé óôçí åñãïôñïðéêÞ äéÝãåñóç ç ïðïßá äçìéïõñãåß
ôçí êßíçóç êáé ôçí äñáóôçñéüôçôá êáé óôçí éóôïôñïðéêÞ ðïõ ðñïêáëåß ôçí
÷áëÜñùóç êáé ôçí áíÜêôçóç.
 83

Ï é áñ÷éôÝêôïíåò êáé ïé ìç÷áíéêïß öùôéóìïý ôåßíïõí íá õðïèÝóïõí üôé
ï ìüíïò óçìáíôéêüò ñüëïò ôïõ öùôüò åßíáé íá ðáñÝ÷åé áñêåôü öùôéóìü ãéá ôç
äïõëéÜ êáé ôï äéÜâáóìá. Ç Üðïøç áõôÞ öáßíåôáé íá âáóßæåôáé óå ïéêïíïìéêÜ êáé
ôå÷íïëïãéêÜ êñéôÞñéá ìÜëëïí, ðáñÜ óå ïðïéáäÞðïôå ãíþóç ôùí âéïëïãéêþí
áíáãêþí ôïõ áíèñùðïõ.

Ôá üóá áíáöÝñèçêáí üìùò ðáñáðÜíù åíéó÷ýïõí ôçí Üðïøç üôé ç

ó÷åäßáóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò áðü ôçí Üðïøç ôïõ öùôéóìïý èá ðñÝðåé íá
ðåñéëáìâÜíåé óôïé÷åßá õãéåéíÞò, êáèþò åðßóçò êáé ïðôéêïýò êáé áéóèçôéêïýò
ðáñÜãïíôåò. Ôï öùò åßíáé ðïëý ÷ñÞóéìï ìÝóïí ãéá ôç ãåíéêüôåñç õãåßá ôïõ
áíèñùðïõ êáé ðñÝðåé íá ìåëåôçèåß êáé íá áîéïðïéçèåß ðéï áðïôåëåóìáôéêÜ.

ÖÕÓÉÊÏÓ ÖÙÔÉÓÌÏÓ( ÖÙÓ ÇÌÅÑÁÓ)

È á êáôáíïÞóïõìå êáëýôåñá ôïí öõóéêü öùôéóìü ðïõ ðñïÝñ÷åôáé

áðü ôïí Þëéï (Üìåóïò öùôéóìüò) êáé áðü ôïí ïõñÜíéï èüëï (äéÜ÷õôïò
öùôéóìüò) áí öáíôáóôïýìå ðùò æïýìå êõñéïëåêôéêÜ ìÝóá ó Ýíá ôåñÜóôéï
öùôéóôéêü.

Óôïí ðõñÞíá ôïõ Þëéïõ 500 åêáôïììýñéá ôüíïé õäñïãüíïõ

ìåôáôñÝðïíôáé êÜèå äåõôåñïëåðôï óå Þëéï êáé ç èåñìüôçôá ðïõ åêëýåôáé áðü
áõôÞ ôçí áíôßäñáóç äéáôçñåß ìéá èåñìïêñáóßá 15 åêáôïììõñßùí âáèìþí
Êåëóßïõ.
Ôï èåñìü áÝñéï ôïõ ðõñÞíá åêðÝìðåé öùôüíéá (ôá óùìáôßäéá áð ôá
ïðïßá áðïôåëåßôáé ôï öùò), üðùò áêñéâþò óõìâáßíåé êáé ìå ôï íÞìá åíüò
çëåêôñéêïý ëáìðôÞñá. Ôá öùôüíéá áõôÜ äéáäßäïíôáé ðñïò ôçí åðéöÜíåéá ôïõ
Þëéïõ êáé áðü åêåß ðñïò ôï äéÜóôçìá êáé ôç ãç. ÅðåéäÞ ìåôáîý Þëéïõ êáé ãçò ôï
äéÜóôçìá åßíáé ðñáêôéêÜ êåíü, ôá öùôüíéá öôÜíïõí óôç ãç ÷ùñßò íá õðïóôïýí
ïõóéáóôéêÝò ìåôáâïëÝò.
Ïé éäéüôçôåò ôïõ öùôüò åîáñôþíôáé áðü ôï ìÞêïò êýìáôïò, ðïõ
óõíÞèùò ôï ìåôñÜìå óå íáíüìåôñá: Ýíá íáíüìåôñï (nm) åßíáé ôï Ýíá
äéóåêáôïììõñéïóôü ôïõ ìÝôñïõ. Ìå ôï ìÜôé ìáò âëÝðïõìå ìüíï öùò ðïõ Ý÷åé
ìÞêïò êýìáôïò áðü 400 nm (ðïõ ôï áíôéëáìâáíüìáóôå êüêêéíï) ìÝ÷ñé 750 nm
 84

(ðïõ ôï áíôéëáìâáíüìáóôå éþäåò, äçëáäÞ âáèý âéïëåôß). ÁõôÞ ç ðåñéï÷Þ ìçêþí

êýìáôïò ïíïìÜæåôáé ïðôéêÞ ðåñéï÷Þ.
Öùôüíéá ðïõ Ý÷ïõí äéáöïñåôéêü ìÞêïò êýìáôïò äåí åßíáé ïñáôÜ ìå ôï
áíèñþðéíï ìÜôé, ãßíïíôáé üìùò áíôéëçðôÜ ìå Üëëïõò ôñüðïõò.
Öùôüíéá ìå ìÞêïò êýìáôïò áðü 750 ìÝ÷ñé 100.000 nm ëÝìå üôé
âñßóêïíôáé óôçí õðÝñõèñç ðåñéï÷Þ êáé ãßíïíôáé áíôéëçðôÜ áðü ôç èåñìüôçôá
ðïõ åíáðïèÝôïõí óôï óþìá ìáò Þ óå äéÜöïñá áíôéêåéìåíá. Óôçí êáèçìåñéíÞ
æùÞ Ýôóé áíôéëáìâáíüìáóôå ð÷ üôé Ýíá çëåêôñéêü óßäåñï Þ Ýíá óþìá ôïõ
êáëïñéöÝñ åßíáé æåóôÜ ÷ùñßò íá ô áããßîïõìå.
Öùôüíéá ìå ìÞêïò êýìáôïò áðü 10 ìÝ÷ñé 400 nm ëÝìå üôé âñßóêïíôáé
óôçí õðåñéþäç ðåñéï÷Þ êáé äýóêïëá ãßíïíôáé áíôéëçðôÜ áðü ôï óþìá ìáò,
ìðïñïýìå üìùò íá ô áíé÷íåýóïõìå ìå Üëëïõò ôñüðïõò, ð÷ ìå Ýíá
öùôïãñáöéêü ößëì Þ ìå Ýíá öáóìáôïöùôüìåôñï.

Ç äõóêïëßá ðïõ Ý÷ïõìå íá áíôéëçöèïýìå ôï õðåñéþäåò öùò ÷ùñßò

âïçèçôéêÜ üñãáíá, êÜíåé ôá öùôüíéá áõôÞò ôçò ðåñéï÷Þò åðéêßíäõíá ãéá ôç æùÞ
ìáò: ìðïñïýìå íá äå÷èïýìå ìåãÜëåò äüóåéò ÷ùñßò íá ôï êáôáëÜâïõìå êáé
üôáí ôá óõìðôþìáôá ãßíïõí ôåëéêÜ áíôéëçðôÜ, óõíÞèùò ç æçìéÜ åßíáé
áíåðáíüñèùôç: óôçí êáëýôåñç ðåñßðôùóç åãêáýìáôá êáé óôç ÷åéñüôåñç
ïñéóìÝíåò ìïñöÝò êáñêßíïõ. Åðßóçò ìðïñåß íá åìöáíéóôåß êáôáññÜêôçò óôá
ìÜôéá êáé íá ìåéùèåß ç áíôï÷Þ ôïõ áíèñþðéíïõ ïñãáíéóìïý.

Ôï óõíôñéðôéêÜ ìåãáëýôåñï ðïóïóôü öùôïíßùí ðïõ åêðÝìðåé ï Þëéïò

âñßóêåôáé óôçí ïðôéêÞ êáé óôçí õðÝñõèñç ðåñéï÷Þ. Ìéêñü ìüíï ìÝñïò
âñßóêåôáé óôçí õðåñéþäç. Ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò åðéêßíäõíçò õðåñéþäïõò
áêôéíïâïëßáò (õðåñéþäçò Â ìå ìÞêïò êýìáôïò 280-320 nm) áðïññïöÜôáé áðü
ôï ðñïóôáôåõôéêü óôñþìá ôïõ üæïíôïò ðïõ ðåñéâÜëëåé ïëüêëçñï ôïí ðëáíÞôç
ìáò. Ç áêôéíïâïëßá áõôÞ Ý÷åé Ýíôïíç âéïëïãéêÞ äñÜóç êáé áí öôÜóåé ìÝ÷ñé ôçí
åðéöÜíåéá ôçò ãçò ìðïñåß íá ðñïîåíÞóåé óçìáíôéêÝò âëÜâåò óôç âéüóöáéñá.

Ô ï çëéáêü öùò ìÝóá ó Ýíá êôßñéï Ý÷åé ìåãÜëç åðßäñáóç óôçí

åìöÜíéóç ôïõ ÷þñïõ êáé ìðïñåß íá Ý÷åé óçìáíôéêÝò åðéðôþóåéò óôçí
åíåñãåéáêÞ áðüäïóç áëëÜ êáé óôçí ðáñáãùãéêüôçôá ôùí åñãáæïìåíùí ìÝóá ó
áõôü åÜí ðñüêåéôáé ãéá åñãáóéáêü ÷þñï. ÐïëëÝò öïñÝò óõíáíôïýíôáé ìåãÜëåò
äéáöïñÝò öùôåéíüôçôáò êáé èÜìðùìá åêåß üðïõ ôï öùò ðÝöôåé êáô åõèåßáí
óôç èÝóç åñãáóßáò, éäéáßôåñá üôáí ï åñãáæïìåíïò óå êÜèå óÞêùìá ôïõ
êåöáëéïý âëÝðåé ôï Üíïéãìá áð üðïõ åéóÝñ÷åôáé ï öõóéêüò öùôéóìüò.

Ï öùôéóìüò åíüò êôéñßïõ èá ðñÝðåé íá ëáìâÜíåôáé õðüøç íùñßò, óôï

óôÜäéï ó÷åäéáóìïý, åðåéäÞ ó áõôü ôï óôÜäéï ëáìâÜíïíôáé êõñßùò ïé áðïöÜóåéò
 85

ðïõ åðçñåÜæïõí ôçí ðáñï÷Þ çëéáêïý öùôüò óôï êôßñéï. Åßíáé ó÷åôéêÜ åýêïëï
íá ãßíïõí áëëáãÝò óôï çëåêôñéêü óýóôçìá öùôéóìïý åíüò êôéñßïõ, ìåôÜ ôçí
êáôáóêåõÞ ôïõ, áëëÜ óçìáíôéêÝò áëëáãÝò ðïõ áöïñïýí ôï çëéáêü öùò, åßíáé
ðïëý ðéï äýóêïëåò êáé äáðáíçñÝò, ðáñ üëï ðïõ ìðïñåß íá åßíáé ïéêïíïìéêÜ
áðïäïôéêÝò.

ÌåëÝôåò óôç Ì. Âñåôôáíßá Ý÷ïõí äåßîåé üôé õðÜñ÷åé óçìáíôéêÞ

äõíáôüôçôá ãéá âåëôßùóç ôçò åíåñãåéáêÞò áðüäïóçò ìå ÷ñÞóç ôçò ðáèçôéêÞò
çëéáêÞò ðñïóÝããéóçò óôïí ó÷åäéáóìü êôéñßùí, ìå åêìåôÜëëåõóç ôïõ çëéáêïý
öùôüò óå áíôéêáôÜóôáóç ôïõ çëåêôñéêïý. ÁõôÞ ç äõíáôüôçôá åîáñôÜôáé óå
ìåãÜëï âáèìü áðü ôï ôïðéêü êëßìá.

Ï öõóéêüò öùôéóìüò åîáñôÜôáé áðü ðïëëïýò ðáñÜãïíôåò, üðùò áðü

ôçí ãåùãñáöéêÞ èÝóç, ôçí åðï÷Þ ôïõ Ýôïõò, ôçí þñá, ôï ýøïò áðü ôç
èÜëáóóá, ôéò ãåéôïíéêÝò ïéêïäïìÝò Þ åìðüäéá, ôïí ðñïóáíáôïëéóìü êëð.
ÊáôÜ ðñïóÝããéóç ï åîùôåñéêüò öùôéóìüò çìÝñáò ìðïñåß íá öôÜóåé
ðåñßðïõ ôï ìåóçìÝñé óôá 35.000 lux êáôÜ ôïí ìÞíá Éïõëéï, åíþ ôï Äåêåìâñéï ï
áíôßóôïé÷ïò öùôéóìüò öôÜíåé ôï ìåóçìÝñé ôá 8.000 lux.

Ïôáí ï åîùôåñéêüò öùôéóìüò ðÝóåé êÜôù áðü ôá 5.000 lux, ôüôå ôï öùò
çìÝñáò èåùñåßôáé ãåíéêÜ áíåðáñêÝò ãéá íá ðñïóöÝñåé êáôÜëëçëï åóùôåñéêü
öùôéóìü.
Ôçí Áíïéîç óôéò 10 ôï ðñùÀ ôï öõóéêü öùò åßíáé 10 öïñÝò éó÷õñüôåñï
áðü ìéá ëõ÷íßá 200 W. Óå áðüóôáóç 3 ì áðü ôï ðáñÜèõñï åßíáé éó÷õñüôåñï 7
öïñÝò.
Åîù óôï ýðáéèñï ï öùôéóìüò åßíáé 30-50 öïñÝò åíôïíþôåñïò óå óêéÜ
êáé 800 öïñÝò ðåñßðïõ óôïí Þëéï, óå ó÷Ýóç ìå ôï åóùôåñéêü ðåñéâÜëëïí.

ÕðÜñ÷ïõí ìåñéêÜ öáíåñÜ ðëåïíåêôÞìáôá áðü ôçí ÷ñÞóç ôïõ öõóéêïý

öùôéóìïý ãéá ôïí öùôéóìü åñãáóéþí ðïõ áðáéôïýí ïðôéêÝò ëåéôïõñãßåò:
Á. Ôï öùò çìÝñáò ðñïóöÝñåé êáëÞ ôñéóäéÜóôáôç üñáóç,
Ýôóé þóôå íá äéáêñßíïíôáé êáëÜ ôï âÜèïò êáé ç óôåñåüôçôá ôùí
áíôéêåéìÝíùí.
Â. Ìå ôï öùò çìÝñáò èåùñåßôáé üôé åßíáé ðïëý êáëÞ ç
áðüäïóç ôùí ÷ñùìÜôùí.

Ôá ìåéïíåêôÞìáôá ôïõ öõóéêïý öùôéóìïý ùò ðñïò ôéò åñãáóéáêÝò

ëåéôïõñãßåò åßíáé:
Á. Äåí åßíáé óôáèåñü. ÌåôáâÜëëåôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá
ôçò çìÝñáò êáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ÷ñüíïõ.

Â. Óôéò çëéüëïõóôåò çìÝñåò ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé

èÜìâùóç.
 86

Ã. Ç ðáñáôåôáìÝíç Ýêèåóç óôïí Þëéï ìðïñåß íá

êáôáëÞîåé óå Ýãêáõìá ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ êáé ìüíéìç êáé
ìåãÜëç åëÜôôùóç ôçò ïðôéêÞò ïîýôçôáò.
Ï Þëéïò ðñïêáëåß êáé ôïí ðñþúìï êáôáññÜêôç áöïý
ìðïñåß íá ìåôáâÜëåé ôç äïìÞ ôïõ êñõóôáëëïåéäÞ öáêïý, ðïõ
áñ÷ßæåé íá èïëþíåé.
Ïé åðéðåöõêßôéäåò, ïé âëåöáñßôéäåò, ïé êåñáôßôéäåò ðïõ
ìåñéêÝò öïñÝò óõíõðÜñ÷ïõí, åêäçëþíïíôáé ìå äéÜöïñá
óõìðôþìáôá êáé ðüíï.

Ä åí áñêåß íá êëåßíïõìå ôá ìÜôéá óôï ïñáôü öùò

ôïõ Þëéïõ. Ç õðåñéþäçò áêôéíïâïëßá åßíáé áüñáôç êáé
åîáéñåôéêÜ åðéêßíäõíç ü÷é ìüíï ãéá ôçí åðéäåñìßäá áëëÜ êáé ãéá
ôá ìÜôéá.

Ôá ãõáëéÜ çëßïõ åßíáé ï ìüíïò åöéêôüò êáé

åíäåäåéãìÝíïò ôñüðïò ãéá íá ðñïóôáôåýóïõí ôá ìÜôéá ôïõò ïé
åñãáæïìåíïé áð ôçí õðåñéþäç áêôéíïâïëßá êáé ôçí åíü÷ëçóç
ðïõ ðñïêáëåß ôï ïñáôü çëéáêü öùò.
Ôï ïñáôü çëéáêü öùò åßíáé éäéáßôåñá åíï÷ëçôéêü ãéá
ïñéóìÝíïõò. Ôá áíïé÷ôü÷ñùìá ìÜôéá, ãáëÜæéá Þ ðñÜóéíá, åßíáé
ðïëý åõáßóèçôá ãéáôß Ý÷ïõí ìåéùìÝíá ðïóÜ ìåëáíßíçò óôçí
ßñéäá.

Ïìùò ÷ñåéÜæåôáé ðñïóï÷Þ óôçí åðéëïãÞ ôïõ ãõáëéïý

ðïõ êáëýðôåé äéáöïñåôéêÝò áíÜãêåò êáé ðñÝðåé í
áíôáðïêñßíåôáé óå óõãêåêñéìÝíåò ðñïäéáãñáöÝò.
 87

Ïé ðñïûðïèÝóåéò áõôÝò ãéá ôá ãõáëéÜ çëßïõ

ðñïâëÝðïíôáé áðü ôçí Ïäçãßá ôçò Å.Å. 89/686 êáé åßíáé ïé
åîÞò:

* Í áðïññïöïýí êáôÜ 100% ôçí õðåñéþäç

áêôéíïâïëßá.

* Íá ìçí ðáñáìïñöþíïõí ôá áíôéêåéìåíá.

* Íá åßíáé ïðôéêÜ êáôåñãáóìÝíá ïìïéïãåíÞ êáé

áíáëïßùôá, üðùò ôá êñýóôáëëá üñáóçò.

* Íá Ý÷ïõí ÷ñþìá êáé óêïõñüôçôá, áíÜëïãá ìå ôç

÷ñÞóç ãéá ôçí ïðïßá ðñïïñßæïíôáé.

Áðü ôïí Éïõëéï 1995 üëá ôá ãõáëéÜ çëßïõ ðïõ

ðùëïýíôáé áðü ïðôéêÜ êáé åîåéäéêåõìÝíá êáôáóôÞìáôá ðñÝðåé
íá óõíïäåýïíôáé áðü åíçìåñùôéêü Ýíôõðï ìå ôçí êáôçãïñßá
óôçí ïðïßá áíÞêïõí (0,1,2,3,4). Åßíáé ðñïáéñåôéêÞ ç ó÷çìáôéêÞ
áðåéêüíéóç ôùí óõíèçêþí ðåñéâÜëëïíôïò ãéá ôéò ïðïßåò
åíäåßêíõôáé ï öáêüò çëßïõ (óõííåöéÜ, çëéïöÜíåéá, åðéöÜíåéåò
Ýíôïíçò áíÜêëáóçò).

Êáôçãïñßåò öáêþí çëßïõ

 88

Óôçí êáôçãïñßá 3 áíÞêïõí ôá ðåñéóóüôåñá ãõáëéÜ çëßïõ

ãåíéêÞò ÷ñÞóçò, éäéáßôåñá óôéò ÷þñåò ìå Ýíôïíç çëéïöÜíåéá,
üðùò åßíáé ç ÅëëÜäá. Áõôïß ïé öáêïß ìðïñïýí íá
÷ñçóéìïðïéçèïýí êÜôù áðü éó÷õñÞ áêôéíïâïëßá óôçí ðüëç, óôç
èÜëáóóá êáé óôï âïõíü. Ìå ôÝôïéá ãõáëéÜ åßíáé Ýíôïíïò ï
äéá÷ùñéóìüò ôùí ÷ñùìÜôùí êáé ï âáèìüò óêïõñüôçôáò åßíáé
éêáíïðïéçôéêüò ãéá ôçí áíáêïðÞ ôùí áíáêëÜóåùí óå áñêåôÝò
ðåñéðôþóåéò.

Óôçí êáôçãïñßá 4 áíÞêïõí ïé åéäéêïß öáêïß ðïõ

áíôáðïêñßíïíôáé óå óõíèÞêåò ìå åíôïíüôáôç áêôéíïâïëßá.

Ïìùò Ýíá ôÝôïéï æåõãÜñé ãõáëéÜ çëßïõ åßíáé áêáôÜëëçëï

óôïõò äñüìïõò ôçò ðüëçò êáé óôçí ïäÞãçóç.
Áõôïß ïé öáêïß äåí åßíáé ðÜíôá éäéáßôåñá óêïýñïé. Ï
óõíäõáóìüò ôïõ ÷ñþìáôïò êáé ôçò óêïõñôçôáò åßíáé åêåßíïò
ðïõ äéåõêïëýíåé ôçí üñáóç, áíÜëïãá ìå ôçí ðåñßðôùóç, êÜôù
áðü áêñáßåò Þ åéäéêÝò óõíèÞêåò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò.

Ïé âáóéêïß êáíüíåò ðñïóôáóßáò ôùí ìáôéþí, åöüóïí äåí

õðÜñ÷åé êÜðïéï åéäéêü ðñüâëçìá åßíáé:

* Íá áðïöåýãïõìå ôçí Ýêèåóç óôï Ýíôïíï çëéáêü

öùò ôéò þñåò ôçò ìåãÜëçò çëéïöÜíåéáò.

* Íá ÷ñçóéìïðïéïýìå ãõáëéÜ çëßïõ üôáí åêôéèÝìåèá

óå áõîçìÝíç áêôéíïâïëßá éäéáßôåñá åêåß ðïõ õðÜñ÷åé êáé
áíôáíÜêëáóÞ ôçò, üðùò óôç èÜëáóóá êáé ôï ÷éüíé.

* Íá ìçí ÷ñçóéìïðïéïýìå ðïôÝ óêïýñá ãõáëéÜ çëßïõ

üôáí ðáñÜëëçëá äåí åßíáé áðïññïöçôéêÜ êáé ïðôéêÜ
êáôåñãáóìÝíá.
 89

ÔÅ×ÍÇÔÏÓ ÖÙÔÉÓÌÏÓ

Ï é ðåñéóóüôåñïé
áíèñùðïé üôáí ëÝíå ôå÷íçôü
öùôéóìü åííïïýí óõíÞèùò ôçí
êëáóóéêÞ ëÜìðá ðõñÜêôùóçò Þ ôï
ðïëý ôç ëÜìðá öèïñéóìïý, áëëÜ
äåí óêÝðôïíôáé üôé õðÜñ÷ïõí
ðïëõÜñéèìïé óõíäõáóìïß öùôéóìïý ðïõ ìðïñïýí íá ãßíïõí ì áõôÜ ôá äýï
âáóéêÜ óôïé÷åßá. Ï Üìåóïò êáé Ýììåóïò öùôéóìüò, ï óõãêåíôñùìÝíïò, ï
äéÜ÷õôïò, ï èåñìüò Þ ï øõ÷ñüò, åßíáé ãéá ôïõò ðåñéóóüôåñïõò ìüíï
áöçñçìÝíåò Ýííïéåò.

Ç ðñïóðÜèåéá ôïõ áíèñùðïõ ãéá ôç äçìéïõñãßá ôå÷íçôïý öùôüò, ðïõ

èá ôïõ åðÝôñåðå íá êéíåßôáé êáé íá åñãáæåôáé êáôÜ ôéò íõ÷ôåñéíÝò þñåò,
îåêßíçóå óáí ìéá öõóéïëïãéêÞ áíÜãêç êáé öõóéêÞ ðáñüñìçóç. Ôï óêïôÜäé
ðñïêáëïýóå óôïí áíèñùðï Ýíá áßóèçìá áâåâáéüôçôáò áöïý ôïõ á÷ñÞóôåõå ôç
âáóéêüôåñç áðü ôéò áéóèÞóåéò ôïõ, ôçí üñáóç.
Ç ðñïóðÜèåéá áõôÞ ôïõ áíèñùðïõ áðÝäùóå ìå ôï ðÝñáóìá ôïõ
÷ñüíïõ. Îåêéíþíôáò áðü ôçí êáýóç îýëùí, áñãüôåñá ëáäéïý êáé ëßðïõò,
Ýöôáóå ðñéí áðü 200 ÷ñüíéá óôç ÷ñçóéìïðïßçóç ôïõ ëáìðôÞñá ðåôñåëáßïõ. Ôï
1881 ï Edison Ýöôéáîå ôïí ðñþôï ëáìðôÞñá ðõñÜêôùóçò áðü áðáíèñáêùìÝíï
íÞìá ìðáìðïý ðïõ âñéóêüôáí ìÝóá óå ãõÜëéíï êþäùíá êåíü áðü áÝñá. Ôï
1930 åöåõñÝèçêáí ïé ëáìðôÞñåò åêêÝíùóçò áåñßùí.

Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïõ áéþíá ïé åðéóôÞìïíåò åîÝôáóáí ìå åðéôõ÷ßá ôç

ó÷Ýóç ðïõ õðÜñ÷åé ìåôáîý öùôüò êáé üñáóçò êáé êáôÝëçîáí óôï óõìðÝñáóìá
üôé ç âåëôßùóç ôùí óõíèçêþí êáëÞò ïñáôüôçôáò äåí áðáéôåß ïðùóäÞðïôå
áýîçóç ôçò ðïóüôçôáò ôïõ öùôüò áëëÜ åêðëÞñùóç ïñéóìÝíùí ðñïûðïèÝóåùí
áðü ôçí åãêáôÜóôáóç. Åôóé ìðÞêáí ôá èåìÝëéá ôçò ôå÷íéêÞò ôïõ öùôéóìïý Þ
öùôïôå÷íßáò ðïõ åîåëß÷èçêå óå êëÜäï ôùí öõóéêþí, öõóéïëïãéêþí êáé
øõ÷ïëïãéêþí åðéóôçìþí.

Óôïõò ÷þñïõò åñãáóßáò ï áíèñùðïò æåé ìåãÜëï ìÝñïò ôçò æùÞò ôïõ.
Ó÷åäüí ðáíôïý ï ôå÷íçôüò öùôéóìüò ìáò óõíïäåýåé ôéò ðåñéóóüôåñåò
þñåò ôçò çìÝñáò êáé óõììåôÝ÷åé åíåñãÜ óå ü,ôé Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôçí áóöÜëåéá,
ôçí õãåßá êáé ôçí øõ÷éêÞ ìáò äéÜèåóç, ðïëëÝò öïñÝò óå ðïóïóôü ðïõ ëßãïé
áíèñùðïé ãíùñßæïõí.
 90

Ðáñ üëá áõôÜ óå áñêåôÝò ÷þñåò ôïõ êüóìïõ êáé óôçí ÅëëÜäá, ï
öùôéóìüò åóùôåñéêþí ÷þñùí åßíáé Ýíáò ðáñáìåëçìÝíïò ôïìÝáò, ðïõ
õößóôáôáé ðïëëÜ äåéíÜ áðü áíåéäßêåõôïõò êáé áíåýèõíïõò áíèñùðïõò, óå
óçìåßï ðïõ íá ðéóôåýïõí ðïëëïß üôé öùôéóìüò åßíáé áðëÜ ç ðñüâëåøç êÜðïéáò
ðáñï÷Þò óôçí ïñïöÞ, Þ ç áíÜñôçóç åíüò ãõìíïý ëáìðôÞñá, êÜôé ðïõ âëÝðïõìå
óå ìåãÜëï ðïóïóôü áêüìá êáé óå äçìüóéá êôßñéá.

Ôá Ýîïäá öùôéóìïý åßíáé ìçäáìéíÜ ü÷é ìüíï óå óýãêñéóç ìå ôéò

õðçñåóßåò ðïõ ðñïóöÝñåé ï êáëüò öùôéóìüò, áëëÜ êáé óå óýãêñéóç ìå ôá
Üëëá Ýîïäá ôçò æùÞò.
Óôá óðßôéá, ôá Ýîïäá öùôéóìïý áíÝñ÷ïíôáé ìüíï óôï 11% ôùí
åéóïäçìÜôùí.

Äåí ðñÝðåé ëïéðüí íá ãßíåôáé ïéêïíïìßá óôï öùò, áëëÜ ïéêïíïìßá óå

Üëëïõò ôïìåßò ìå ôç âïÞèåéá ôïõ óùóôïý öùôéóìïý.

Ôï èÝìá ôïõ ôå÷íçôïý öùôéóìïý åßíáé ðïëý ìåãÜëçò óçìáóßáò êáé

÷ñåéÜæåôáé ðñïóï÷Þ äéüôé áêôéíïâïëßåò ðïõ äåí ãßíïíôáé áíôéëçðôÝò áðü ôï
ìÜôé ôïõ áíèñùðïõ, üðùò ïé õðåñéþäåéò(ìéêñü ìÞêïò êýìáôïò) êáé ïé
õðÝñõèñåò(ìåãÜëï ìÞêïò êýìáôïò), áëëÜ êáé áêôéíïâïëßåò áíôéëçðôÝò óáí
öùò (ìÞêïò êýìáôïò ìåôáîý 0,4 -0,78 ì) üôáí åßíáé õðåñâïëéêÝò Þ áíåðáñêåßò
óå ðïóüôçôá Þ áêáôÜëëçëåò óå óýíèåóç Þ ðïéüôçôá, ðñïêáëïýí âëÜâåò óõ÷íÜ
áíåðáíüñèùôåò óôïí áíèñùðï.
 91

Ç ÓÔÁÈÌÇ ÖÙÔÉÓÌÏÕ

Ç ðëåéïøçößá ôùí áíèñùðùí èåùñåß óáí éêáíïðïéçôéêÞ óôÜèìç

öùôéóìïý ãéá åñãáóßá óå åóùôåñéêü ÷þñï, åêåßíç ðïõ âñßóêåôáé ìåôáîý 1000
êáé 2000 lux.

Ç åëÜ÷éóôç óôÜèìç öùôéóìïý ðïõ åðéôñÝðåé ÷ùñßò éäéáßôåñç

ðñïóðÜèåéá ôçí áíáãíþñéóç ôùí éäéáßôåñùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôïõ áíèñùðéíïõ
ðñïóþðïõ åßíáé ôçò ôÜîçò ôùí 100 lux.

Ôï áíèñùðéíï ìÜôé áðïêôÜ ôç ìÝãéóôç ïîýôçôá üñáóçò óå óôÜèìåò

öùôéóìïý áðü 10.000 ìÝ÷ñé 20.000 lux ( ç ðñáãìáôïðïßçóç üìùò ìéáò ôüóï
õøçëÞò óôÜèìçò öùôéóìïý óå ÷þñïõò åñãáóßáò èåùñåßôáé áíôéïéêïíïìéêÞ ).
 92

Ãéá íá åðéôåõ÷èåß ç ðéï åõíïúêÞ ëáìðñüôçôá ôïõ åðéðÝäïõ Þ ôïõ

áíôéêåéìÝíïõ åñãáóßáò ðñÝðåé íá ëçöèåß õðüøç ç ëáìðñüôçôá ôùí åðéöáíåéþí
êáé ôùí áíôéêåéìåíùí ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ÷þñïõ.

Áõôü åîáóöáëßæåôáé üôáí ç óôÜèìç öùôéóìïý óôéò äéÜöïñåò åöáñìïãÝò

áêïëïõèåß ôéò ðáñáêÜôù ãåíéêÝò ôéìÝò:
Ãéá ãåíéêü öùôéóìü åóùôåñéêùí ÷þñùí ðïõ 20-200 lux
äåí ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óõ÷íÜ
Ãéá ãåíéêü öùôéóìü ÷þñùí åñãáóßáò 200-2000 lux
Ãéá ôïðéêü Þ óõìðëçñùìáôéêü öùôéóìü 2000-20000 lux

Ôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá äåß÷íåé ôçí åîÝëéîç óôç ÷ñçóéìïðïßçóç ïëïÝíá

ìåãáëýôåñùí ôéìþí öùôéóìïý áðü ôï 1930 ìÝ÷ñé ôï 1950 ãéá äéÜöïñåò
åöáñìïãÝò(Þäç ïé ôéìÝò áõôÝò èåùñïýíôáé îåðåñáóìÝíåò).

ÅîÝëéîç óôÜèìçò öùôéóìïý

Ôï åÜí åßíáé óùóôÞ êáé êáëÞ üìùò ìéá óôÜèìç öùôéóìïý åîáñôÜôáé óå
ðïëý ìåãÜëï âáèìü áðü ôá ïðôéêÜ êáèÞêïíôá ðïõ ðñÝðåé íá åêôåëåóôïýí óå
ìéá åñãáóßá. ÕðÜñ÷ïõí äéÜöïñá ðñüôõðá ðïõ äßíïõí ôéò óôÜèìåò öùôéóìïý
ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óôá äéÜöïñá ïðôéêÜ êáèÞêïíôá äéáöüñùí ôïìÝùí åñãáóßáò.
ÁõôÜ ôá ðñüôõðá âáóßæïíôáé êõñßùò óôç ãåíéêÞ åìðåéñßá êáé ü÷é óå
åðéóôçìïíéêÞ ãíþóç.
 93

ÁÍÔÉÈÅÓÇ (ÊÏÍÔÑÁÓÔ)

Ô ï êïíôñÜóô åíüò áíôéêåéìåíïõ åßíáé ç ó÷Ýóç ìåôáîý ôçò

ëáìðñüôçôáò áõôïý êáé ôïõ ðåñéâÜëëïíôüò ôïõ. Åßíáé äçë ìÝôñï ôïõ êáôÜ ðüóï
êáëÜ Ýíá áíôéêåéìåíï “îå÷ùñßæåé”.

×ùñßò êïíôñÜóô Ýíá áíôéêåéìåíï áðëÜ äåí ãßíåôáé áíôéëçðôü.

Ðïëý ìéêñÝò ëáìðñüôçôåò êÜíïõí ôçí ðáñáôÞñçóç äýóêïëç, åíþ ðïëý

õøçëÝò äéáöïñÝò ëáìðñüôçôáò ðñïêáëïýí öáéíüìåíá èÜìâùóçò.
Ç éêáíüôçôÜ ìáò íá äéáêñßíïõìå ôéò äéÜöïñåò ëåðôïìÝñåéåò åîáñôÜôáé,
üðùò äåß÷íåé ç åéêüíá, áðü ôçí áíôßèåóÞ ôïõò (êïíôñÜóô) ó÷åôéêÜ ìå ôïí
öüíôï ðïõ âñßóêåôáé ðßóù ôïõò. Ôá ìåãÜëá ãñÜììáôá äéáêñßíïíôáé áêüìç êáé
óôç óêéÜ, åíþ ôá ìéêñÜ áñ÷ßæïõí íá ìçí äéáêñßíïíôáé êáëÜ áðü ôçí ìÝóç ôçò
åéêüíáò.

Ç õðïêåéìåíéêÞ áíôßëçøç ôçò äéáöïñÜò ëáìðñïôÞôùí ìåôáîý äýï

åðéöáíåéþí äéáöÝñåé ðïëëÝò öïñÝò óçìáíôéêÜ áðü ôçí ìåôñïýìåíç ìÝóù
ïñãÜíùí äéáöïñÜ ëáìðñïôÞôùí.
 94

Åðéóçò õðÜñ÷åé óçìáíôéêÞ äéáöïñïðïßçóç ôçò ðñïóáñìïóôéêüôçôáò ôïõ

ìáôéïý áðü Üôïìï óå Üôïìï. Ãéá ðáñáäåéãìá êÜðïéïò ðáñáôçñçôÞò ðïõ
âñßóêåôáé óå Ýíá ðïëý öùôåéíü äùìÜôéï äåí ìðïñåß åýêïëá íá äéáêñßíåé
ëåðôïìÝñåéåò óôï óïýñïõðï Ýîù áðü ôï äùìÜôéï, ðáñÜ ôçí õøçëÞ äéáöïñÜ
ëáìðñïôÞôùí, åíþ Üëëïò ðáñáôçñçôÞò ìå êáëýôåñç ðñïóáñìïóôéêüôçôá óôï
ëõêüöùò èá ìðïñïýóå íá óõëëÜâåé üëåò ôéò áíôéèÝóåéò.
 95

ÊÁÔÁÍÏÌÇ ÔÇÓ ËÁÌÐÑÏÔÇÔÁÓ

ÓÔÏ ×ÙÑÏ

Ô ï áíèñùðéíï ìÜôé ðñïóáñìüæåôáé óôéò äéÜöïñåò ôéìÝò öùôéóìïý

ìå Üíïéãìá ôçò ßñéäáò óôï ëßãï öùò êáé êëåßóéìü ôçò óôï ðïëý öùò. Åôóé
áðïöåýãåôáé ç ìåãÜëç äéáöïñÜ ëáìðñüôçôáò ìåôáîý ôùí äéáöüñùí óçìåßùí
ôïõ ÷þñïõ ðïõ êáëýðôåôáé áðü ôï ïðôéêü ðåäßï, áëëéþò ïé ìýåò ôçò ßñéäáò èá
õðï÷ñåþíïíôáí óå áðüôïìåò êáé åðáíåéëçììÝíåò êéíÞóåéò ìå áðïôÝëåóìá ôçí
öõóéïëïãéêÞ êüðùóç êáé åñåèéóìü ôïõ ìáôéïý.

ÊÜôù áðü ôï öõóéêü öùò, ï ëüãïò ëáìðñïôÞôùí äýï óçìåßùí ãùíéáêÞò

áðüóôáóçò 10ï äåí îåðåñíÜ ôï 1:10 åíþ ìå ôå÷íçôü öùò ìðïñåß íá öôÜóåé
ôçí ôéìÞ 1:750.

Ç ÷ñÞóç óÞìåñá ðçãþí ìåãÜëçò åðéöÜíåéáò, Üñá ìéêñÞò ëáìðñüôçôáò,

Ý÷åé âïçèÞóåé ðïëý óôç óùóôÞ êáôáíïìÞ ôçò ëáìðñüôçôáò óôï ÷þñï.

Åíáò åñãáóéáêüò ÷þñïò ìðïñåß íá äéáéñåèåß óå ôñåéò ðåñéï÷Ýò:

* ôï ðåäßï ôïõ áíôéêåéìÝíïõ åñãáóßáò,
* ôï åñãáóéáêü ðåäßï êáé
* ôï ðåñéöåñåéáêü ðåäßï.

Ï óêïðüò ôçò ìåëÝôçò óùóôïý öùôéóìïý åßíáé íá Ý÷ïõìå ôïí

õøçëüôåñï öùôéóìü óôï ðåäßï ôïõ áíôéêåéìÝíïõ åñãáóßáò êáé ìéá ïìáëÞ ðôþóç
ôïõ öùôéóìïý óôï åñãáóéáêü ðåäßï êáé óôï ðåñéöåñåéáêü ðåäßï.

Ïé åðéôñåðüìåíåò ìÝãéóôåò äéáöïñÝò ëáìðñüôçôáò ãéá ôï öùôéóìü åíüò

åóùôåñéêïý ÷þñïõ åßíáé:
Ìåôáîý áíôéêåéìåíïõ åñãáóßáò êáé åðéðÝäïõ åñãáóßáò: ≤10:3 Þ ≥3:10.
Ìåôáîý áíôéêåéìåíïõ åñãáóßáò êáé ðåñéâÜëëïíôïò: ≤10:1 Þ ≥1:10.

Äåí ðñÝðåé ç ìÝóç Ýíôáóç öùôéóìïý Åm íá õðåñâáßíåé ôçí åëÜ÷éóôç

óõíáíôþìåíç Åmin ó Ýíá ÷þñï ðÝñá ôïõ 50%:
Åm/Emin = 1,5/1
 96

Ç åðéèõìçôÞ ëáìðñüôçôá ôùí ôïß÷ùí åßíáé ôçò ôÜîçò ôùí 100 cd/m2.

Ç ëáìðñüôçôá ôçò ïñïöÞò åîáñôÜôáé áðü ôçí ëáìðñüôçôá ôïõ

öùôéóôéêïý óþìáôïò. Ïôáí ç ëáìðñüôçôá ôïõ öùôéóôéêïý óþìáôïò åßíáé
ìéêñüôåñç áðü 120 cd/m2 ç ëáìðñüôçôá ôçò ïñïöÞò ðñÝðåé íá Ý÷åé ôéìÝò
ìåãáëýôåñåò áðü ôç ëáìðñüôçôá ôïõ öùôéóôéêïý óþìáôïò.

Ðßíáêáò ëáìðñïôÞôùí ìå ôéò äéÜöïñåò ðåñéï÷Ýò åöáñìïãÞò

ÅðéôñåðôÞ ëáìðñüôçôá öùôéóôéêþí óùìÜôùí 1000-10000 cd/m2
ÅðéèõìçôÞ ëáìðñüôçôá áíôéêåéìÝíïõ åñãáóßáò 100-500 cd/m2
ÅðéèõìçôÞ ëáìðñüôçôá ôïß÷ùí êáé ïñïöÞò 50-300 cd/m2
×áñáêôçñéóôéêÜ áíèñþðéíïõ ðñïóþðïõ 2-20 cd/m2
Öùôéóìüò äñüìùí 1-2 cd/m2

Åßíáé ãåãïíüò üôé ìåãÜëïò ëüãïò ëáìðñïôÞôùí äýï åðéöáíåéþí ôïõ

ïðôéêïý ðåäßïõ, ðñïêáëåß ìåßùóç ôçò ïðôéêÞò éêáíüôçôáò êáé Üíåóçò. Õøçëü
êïíôñÜóô ìðïñåß åðßóçò íá ðñïêáëÝóåé èÜìâùóç.
Ôáõôü÷ñïíá üìùò, äåí åßíáé åðéèõìçôÞ ç ìåßùóç ôïõ êïíôñÜóô êÜôù
áðü Ýíá ïñéóìÝíï åðßðåäï ãéáôß áõôü Ý÷åé åðßðôùóç óôçí ïðôéêÞ áðüäïóç ôùí
åñãáæïìåíùí. Åôóé óå ìåãÜëï öÜóìá åñãáóéþí åßíáé áðáñáßôçôï íá äéáôçñåßôáé
Ýíá ó÷åôéêÜ õøçëü êïíôñÜóô, ðñïêåéìÝíïõ í áðïöåõ÷èïýí ìåéùìÝíç áðüäïóç
êáé áõîçìÝíá óöÜëìáôá.
ÐÜíôùò èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé äéáöïñåôéêÞ èåþñçóç ôïõ êïíôñÜóô,
áíÜëïãá ìå ôï áí áõôü áíáöÝñåôáé óôï Üìåóï ðåñéâÜëëïí ôçò åñãáóßáò Þ óå
åõñýôåñç ðåñéï÷Þ.
Åðßóçò óå êÜèå ðåñßðôùóç èá ðñÝðåé íá ëáìâÜíåôáé õðüøç ôï
öùôïôñïðéêü öáéíüìåíï, ðïõ åßíáé áðëÜ ç ôÜóç ôïõ áíèñùðïõ íá
óõãêåíôñþíåé ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ óôç ëáìðñüôåñç áðü äýï åðéöÜíåéåò.

ÃåíéêÜ üôáí áíáöåñüìáóôå óôéò óõíèÞêåò óùóôÞò êáôáíïìÞò

ëáìðñüôçôáò êáé óùóôïý êïíôñÜóô èá ðñÝðåé íá ëáìâÜíïõìå õðüøç ôçí
åðßäñáóç ôùí ðáñáêÜôù ðáñáãüíôùí:
• Ôï åðßðåäï öùôåéíüôçôáò ôçò Üìåóçò ðåñéï÷Þò
ôçò åñãáóßáò.
• Ôï ìÝãåèïò ôùí áíôéêåéìåíùí ôçò åñãáóßáò.
• Ôï ÷ñüíï ðïõ áðáéôåß ìéá óõãêåêñéìÝíç
åñãáóßá.
• Ôï åðßðåäï öùôåéíüôçôáò ôïõ åõñýôåñïõ
÷þñïõ.
 97

• Ôï ìÝãåèïò ôçò ðçãÞò ôçò èÜìâùóçò.

• Ôçí áðüóôáóç ôçò ðçãÞò ôçò èÜìâùóçò áðü ôéò
êýñéåò äéåõèýíóåéò ðáñáôÞñçóçò.
• Ôçí çëéêßá ôùí åñãáæïìåíùí.

ÐñáêôéêÜ éó÷ýïõí ïé ðáñáêÜôù ãåíéêïß êáíüíåò:

1. Ïëá ôá áíôéêåéìåíá êáé ïé ìåãÜëåò åðéöÜíåéåò
ôïõ ïðôéêïý ðåäßïõ ðñÝðåé íá åßíáé üóï ôï äõíáôüí
ðáñáðëÞóéáò ëáìðñüôçôáò.
2. Ïé åðéöÜíåéåò óôï ìÝóïí ôïõ ïðôéêïý ðåäßïõ
äåí ðñÝðåé íá Ý÷ïõí ëüãï êïíôñÜóô ìåãáëýôåñï ôïõ
3:1.
3. Ôï êïíôñÜóô ìåôáîý åðéöáíåéþí óôï åíäéÜìåóï
êáé óôï åîùôåñéêï ðåäßï Þ ìåôáîý äýï åðéöáíåéþí ôïõ
åîùôåñéêïõ ðåäßïõ, äåí ðñÝðåé íá õðåñâáßíåé ôï 10:1.
4. Ôï åñãáóéáêü ðåäßï ðñÝðåé íá åßíáé
ëáìðñüôåñï óôï ìÝóïí êáé óêïôåéíüôåñï óôçí
ðåñéöÝñåéá.
5. Õðåñâïëéêü êïíôñÜóô åßíáé ðéï åíï÷ëçôéêü óôá
ðëÜãéá êáé ôï êÜôù ìÝñïò ôïõ ïðôéêïý ðåäßïõ, áð üôé
óôï ðÜíù ìÝñïò.
6. Ïé ðçãÝò ôïõ öùôüò äåí èá ðñÝðåé íá
äçìéïõñãïýí êïíôñÜóô Üíù ôïõ 20:1 ìå ôï öüíôï ôïõò.
7. Ï ìÝãéóôïò åðéôñåðüìåíïò ëüãïò
ëáìðñïôÞôùí óå üëï ôï äùìÜôéï åßíáé 40:1.
8. ÊáììéÜ ðçãÞ öùôüò äåí ðñÝðåé íá åìöáíßæåôáé
óôï ïðôéêü ðåäßï ïðïéïõäÞðïôå åñãáæïìåíïõ.
9. Ïëåò ïé ðçãÝò öùôüò èá ðñÝðåé íá åßíáé
åöïäéáóìÝíåò ìå áíôáõãáóôÞñåò Þ êáëýììáôá Ýíáíôé
ôçò èÜìâùóçò, þóôå íá åìðïäßæåôáé ç ëáìðñüôçôá ôçò
ðçãÞò íá îåðåñÜóåé ôéò 200 cd/m2.
10. Ç ãñáììÞ áðü ôï ìÜôé óôçí öùôåéíÞ ðçãÞ
ðñÝðåé íá ó÷çìáôßæåé ãùíßá ã ìåãáëýôåñç ôùí 30ï
ìïéñþí ìå ôï ïñéæüíôéï åðßðåäï. Áí äåí åßíáé äõíáôüí
íá áðïöåõ÷èåß ìéá ìéêñüôåñç ãùíßá üðùò ð÷ óå
ìåãÜëåò áßèïõóåò, ôüôå ï ëáìðôÞñáò ðñÝðåé íá åßíáé
áðïôåëåóìáôéêÜ êáëõììÝíïò.
11. Åßíáé êáëýôåñï íá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ðïëëïß
ëáìðôÞñåò, êáèÝíáò ÷áìçëüôåñçò éó÷ýïò, áðü ëßãïõò
ëáìðôÞñåò õøçëÞò éó÷ýïò.
 98

12. ÐñïêåéìÝíïõ í áðïöåýãåôáé ç èÜìâùóç áðü

áíôáíáêëÜóåéò, ïé ãñáììÝò áðü ôç èÝóç åñãáóßáò
ðñïò ôï ëáìðôÞñá èá ðñÝðåé íá åßíáé ôÝôïéåò ðïõ íá
ìçí óõìðßðôïõí ìå êáììéÜ áðü ôéò äéåõèýíóåéò ðïõ
êáíïíéêÜ ÷ñåéÜæåôáé íá êïéôÜæåé ï åñãáæïìåíïò. ÊáììéÜ
áíôáíÜêëáóç ðïõ äßíåé êïíôñÜóô ìåãáëýôåñï áðü 10:1
äåí èá ðñÝðåé íá ìðáßíåé óôï ïðôéêü ðåäßï.
13. Ç ÷ñÞóç áíáêëáóôéêþí ÷ñùìÜôùí êáé õëéêþí
óôá ìç÷áíÞìáôá, óõóêåõÝò, Ýðéðëá êëð èá ðñÝðåé í
áðïöåýãåôáé.

Ç ãùíßá ã ðñÝðåé íá åßíáé ìåãáëýôåñç áðü 30ï.

Ìåßùóç åðß ôïéò % ôçò ïðôéêÞò áðüäïóçò, óå ó÷Ýóç ìå ôçí

êáíïíéêÞ ïðôéêÞ áðüäïóç, áíÜëïãá ìå ôçí ãùíßá ã.
 99

Ðáñüëá áõôÜ, óõ÷íÜ óõíáíôÜìå áñíçôéêÜ ðáñáäåéãìáôá öùôéóìïý óå

åñãáóéáêïýò ÷þñïõò:
Ëáìðñïýò ôïß÷ïõò.
ÁðáóôñÜðôïíôåò ëåõêïýò ôïß÷ïõò óå
êïíôñÜóô ìå óêïõñü÷ñùìç ïñïöÞ, åðßðëùóç Þ
åîïðëéóìü.
ÁíáêëáóôéêÝò åðéöÜíåéåò ôñáðåæéþí.
ÃõáëéóìÝíá ìç÷áíïëïãéêÜ åîáñôÞìáôá.
Ìáýñåò ãñáöïìç÷áíÝò óå ëáìðñÜ ãñáöåßá.

Ç ïìïéïìïñößá ôïõ öùôéóìïý äåí ðñÝðåé íá åîáóöáëßæåôáé ìüíï óôïí

ßäéï ÷þñï áëëÜ êáé ìåôáîý äéáäï÷éêþí ÷þñùí, ãéáôß äéáöïñÝò Ýíôáóçò
öùôéóìïý ðÜíù áðü 6:1 äçìéïõñãïýí ðñïâëÞìáôá ðñïóáñìïãÞò ôïõ ìáôéïý.

ÊÕÌÁÉÍÏÌÅÍÇ ËÁÌÐÑÏÔÇÔÁ

Ó õ÷íÝò óçìáíôéêÝò ìåôáâïëÝò óôïí öùôéóìü ìåéþíïõí ôçí ïðôéêÞ

áðüäïóç.
Ç ÷ùñéêÜ ïìïéüìïñöç êáôáíïìÞ ôïõ öùôéóìïý ðñÝðåé íá ðçãáßíåé ÷Ýñé-
÷Ýñé ìå ôçí ÷ñïíéêÜ ïìïéüìïñöç êáôáíïìÞ.

Ïé ñõèìéêÜ êõìáéíüìåíåò ðåñéï÷Ýò ëáìðñüôçôáò äçìéïõñãïýíôáé üôáí ç

åñãáóßá áðáéôåß áðü ôïí åñãáæïìåíï íá êïéôÜåé åíáëëÜî Ýíá óêïôåéíü êáé Ýíá
öùôåéíü áíôéêåéìåíï, áí ðñÝðåé íá ðáñáôçñåß ëáìðñÜ êáé óêïôåéíÜ áíôéêåéìåíá
ðïõ ðåñíÜíå ðÜíù óå ìéá ìåôáöïñéêÞ ôáéíßá, áí ôá êéíïýìåíá ìÝñç ìéáò
ìç÷áíÞò åßíáé ëáìðñÜ êáé ìå áíáêëáóôéêÝò éäéüôçôåò Þ áêüìç áí ç ßäéá ç ðçãÞ
ôïõ öùôéóìïý åßíáé ìåôáâáëëüìåíùí ÷áñáêôçñéóôéêþí.
ÁõôÞ ç ôåëåõôáßá ðåñßðôùóç ðïõ óõíáíôÜôáé óå ÷þñïõò ðïõ öùôßæïíôáé
ìå ëáìðôÞñåò öèïñéóìïý, ìðïñåß íá Ý÷åé ðïëý âëáâåñÝò óõíÝðåéåò.

ÅðåéäÞ ç êüñç ôïõ ìáôéïý êáé ï áìöéâëçóôñïåéäÞò ÷éôþíáò ìðïñïýí í

áíôáðåîÝëèïõí óôéò ìåôáâïëÝò ëáìðñüôçôáò ìüíï ìåôÜ áðü óõãêåêñéìÝíï
÷ñïíéêü äéÜóôçìá, ç êõìáéíüìåíç ëáìðñüôçôá áöÞíåé ôï ìÜôé õðïåêôåèåéìÝíï Þ
õðåñåêôåèåéìÝíï ãéá áñêåôü áðü ôïí ÷ñüíï ðñïóáñìïãÞò.
 100

Åñåõíåò óôï ÷þñï ôçò öõóéïëïãßáò Ý÷ïõí äåßîåé üôé áí äõï åðßðåäá
ëáìðñüôçôáò ìå ëüãï 1:5 êõìáßíïíôáé ñõèìéêÜ, ç ïðôéêÞ áðüäïóç ìåéþíåôáé
ôüóï, üóï áí ôï åðßðåäï öùôåéíüôçôáò åëáôôþíïíôáí áðü ôá 1000 óôá 30 lux.

Ãéá ôçí áðïöõãÞ êõìáéíüìåíçò ëáìðñüôçôáò ðñÝðåé íá ôçñïýíôáé ïé

ðáñáêÜôù êáíüíåò:
• ÊÜëõøç üëùí ôùí êéíïõìÝíùí ìç÷áíéêþí
ìåñþí.
• Åîßóùóç ôçò ëáìðñüôçôáò êáé ôùí ÷ñùìÜôùí
êáôÜ ìÞêïò ôùí êýñéùí äéåõèýíóåùí ôçò üñáóçò.
• Åëåã÷ïò ôùí öùôåéíþí ðçãþí ðñïò áðïöõãÞ
ïðïéïõäÞðïôå öáéíïìÝíïõ ìåôáâáëëüìåíùí
÷áñáêôçñéóôéêþí öùôéóìïý.

Ïé äýï ðñþôïé êáíüíåò èá ðñÝðåé íá åöáñìüæïíôáé ðÜíôá óå

óõíÜñôçóç ìå ôïí ÷ñüíï ðïõ äßíåôáé óôïí åñãáæïìåíï ãéá íá äåé ôçí åéêüíá
ôïõ áíôéêåéìåíïõ ôçò åñãáóßáò ôïõ.
Ï ÷ñüíïò óôïí ïðïßï èåùñïýìå üôé Ý÷åé ãßíåé áíôéëçðôü ôï áíôéêåéìåíï
ìå ôçí áðáñáßôçôç áêñßâåéá êáé åõêñßíåéá, åîáñôÜôáé áðü ôï ìÝãåèïò ôïõ
áíôéêåéìåíïõ, ôï åðßðåäï öùôéóìïý, áëëÜ êáé áðü ôï êïíôñÜóô êáé ôçí
áíáêëáóôéêüôçôá ôïõ êéíïýìåíïõ áíôéêåéìåíïõ, óå ó÷Ýóç ðÜíôá ìå ôï öüíôï
ôïõ.
Ãéá ðáñáäåéãìá, áí ôï êïíôñÜóô ìå ôï öüíôï åíüò ìéêñïý áíôéêåéìåíïõ
ìåéùèåß áðü ôï 70 óôï 50% ôüôå ï ÷ñüíïò ðïõ áðáéôåßôáé ãéá íá ãßíåé
áíôéëçðôü ìå åõêñßíåéá ôåôñáðëáóéÜæåôáé.
Åôóé áõîÜíåé öõóéêÜ êáé ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðïõ áðáéôåßôáé ãéá ôçí
åêôÝëåóç ôçò åñãáóßáò.

Ãßíåôáé Ýôóé áíôéëçðôü üôé óå åñãáóßåò üðïõ ôá áíôéêåéìåíá ðåñíïýí ìå

õøçëÞ ôá÷ýôçôá áðü ôï ïðôéêü ðåäßï ôïõ åñãáæïìåíïõ, åßíáé áðáñáßôçôï ôï
õøçëü êïíôñÜóô.
Èá ðñÝðåé ëïéðüí íá âñßóêåôáé óõìâéâáóôéêÞ ëýóç ó÷åôéêÜ ìå ôïõò äýï
êáíüíåò ðïõ áíáöÝñèçêáí.
Óõ÷íÜ ëýóç âñßóêåôáé ìå áðëÞ áýîçóç ôïõ åðéðÝäïõ öùôåéíüôçôáò.

Ð ïëý óçìáíôéêÞ ðåñßðôùóç åßíáé ôï ôñåìïýëéáóìá ôïõ öùôüò

(flicker), êÜôé ðïõ óõìâáßíåé óå ëáìðôÞñåò öèïñéóìïý ðïõ âñßóêïíôáé êïíôÜ
óôï ôÝëïò ôçò ëåéôïõñãéêÞò ôïõò æùÞò.
Ï ñõèìüò ôùí áíáëáìðþí ìðïñåß íá åßíáé ôüóï õøçëüò þóôå ôï ïðôéêü
óõóôçìá íá íïìßæåé üôé ðñüêåéôáé ãéá óôáèåñü öùò.
 101

Ç óõ÷íüôçôá ðÜíù áðü ôçí ïðïßá óõìâáßíåé áõôü ïíïìÜæåôáé êñßóéìç

óõ÷íüôçôá óõã÷þíåõóçò êáé åîáñôÜôáé áðü Ýíá áñéèìü ðáñáãüíôùí.
Å÷åé äåé÷èåß üôé áõîÜíåé ó÷åäüí ãñáììéêÜ áðü äýï ùò ôñåéò áíáëáìðÝò
ôï äåõôåñüëåðôï óå ðïëý ÷áìçëÜ åðßðåäá öùôåéíüôçôáò, ìÝ÷ñé ôéò 60
áíáëáìðÝò ôï äåõôåñüëåðôï ãéá ðïëý õøçëÞ öùôåéíüôçôá.
Åðßóçò åßíáé áõîçìÝíç üôáí ç ðçãÞ åßíáé ðáñáðëÞóéáò ëáìðñüôçôáò ìå
ôï Üìåóï ðåñéâÜëëïí ôçò, åíþ åßíáé áíåîÜñôçôç ôïõ ÷ñþìáôïò êáé ôïõ Ýñãïõ
ðïõ åêôåëåßôáé.

Ïé óõíÝðåéåò ôçò êáôÜóôáóçò áõôÞò óôïí áíèñùðï ìðïñåß íá åßíáé

ðïëý óïâáñÝò. Áñ÷éêÜ Ý÷åé ðáñáôçñçèåß åîáóèÝíéóç ôçò óõíåéäçôüôçôáò êáé
ôçò áíáëõôéêÞò éêáíüôçôáò óêÝøçò, êÜôé ðïõ Ý÷åé óõíÝðåéåò óôç ãåíéêüôåñç
øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç êáé áðüäïóç ôïõ åñãáæïìåíïõ.
Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé óå Üôïìá ðïõ õößóôáíôáé áõôü ôï öáéíüìåíï
ðáñáôçñåßôáé ìåéùìÝíç áðüêñéóç óå ïðôéêü åñÝèéóìá êáé ÷áìçëÞ óõíåñãáóßá
ôùí ÷åñéþí ìå ôï ïðôéêü óõóôçìá.
Åðßóçò Ý÷ïõí ðáñáôçñçèåß åíï÷ëÞóåéò óôï ïðôéêü óõóôçìá, üðùò
åñåèéóìüò êáé äÜêñõóìá, óõóðÜóåéò ôùí ìõþí ôïõ ðñïóþðïõ, êáèþò êáé
ãåíéêüôåñá óõìðôþìáôá óôïí ïñãáíéóìü üðùò ðïíïêÝöáëïé, óôïìá÷üðïíïé,
íáõôßá, ñßãç êáé ôåíôùìÝíïé ìýåò.

Ïé óõíÝðåéåò ãßíïíôáé éäéáßôåñá Ýíôïíåò óå óõ÷íüôçôá 6-10 áíáëáìðþí

áíÜ äåõôåñüëåðôï êáé ìå õøçëÞ ëáìðñüôçôá. Åßíáé óõóóùñåõôéêÝò ìÝ÷ñé ôç
äéÜñêåéá ôùí ðÝíôå äåõôåñïëÝðôùí.

Óå ìåôáâïëÝò ìå óõ÷íüôçôá ãýñù óôéò 20 áíáëáìðÝò ôï äåõôåñüëåðôï

ìåéþíïíôáé ïé äõóìåíåßò åðéðôþóåéò áéóèçôÜ, üìùò åîáêïëïõèïýí êáé åßíáé
ïðùóäÞðïôå åíï÷ëçôéêÝò.
Óå óõ÷íüôçôåò 50-60 áíáëáìðÝò ôï äåõôåñüëåðôï ïé ðåñéïäéêÝò
ìåôáâïëÝò äåí ãßíïíôáé áíôéëçðôÝò êáé õðÜñ÷åé ç áßóèçóç óõíå÷ïýò öùôüò.

Ãéá ôçí áðïöõãÞ ôïõ öáéíïìÝíïõ áõôïý õðÜñ÷ïõí åéäéêÜ üñãáíá

ìÝôñçóçò êáé ðñüôõðá äéåèíþí ïñãáíéóìþí.

Ô ï óôñïâïóêïðéêü öáéíüìåíï áðïôåëåß ìéá éäéáßôåñç ðåñßðôùóç

ïðôéêïý öáéíïìÝíïõ. Ìéá öùôåéíÞ ðçãÞ óõíäåìÝíç ó Ýíá êýêëùìá
åíáëëáóóüìåíïõ ñåýìáôïò 50 hz ðáñÝ÷åé Ýíá åëéêïåéäÝò ñåýìá ðïõ
ìçäåíßæåôáé äýï öïñÝò êÜèå ðåñßïäï (äçëáäÞ ãéá ôïõò ëáìðôÞñåò
ðõñÜêôùóçò ôï ñåýìá óôáìáôÜ 100 öïñÝò ôï äåõôåñüëåðôï êáé ãéá ôïõò
 102

ëáìðôÞñåò öèïñéóìïý ïé åêöïñôßóåéò áåñßïõ äéáêüðôïíôáé 100 öïñÝò áíÜ

äåõôåñïëåðôï). Áõôü ðñïêáëåß Ýíáí êõìáôéóìü óôçí ðáñå÷üìåíç öùôåéíÞ ñïÞ.
Óôïõò ëáìðôÞñåò ðõñÜêôùóçò áõôü ôï êýìá åîïìáëýíåôáé ìÝóù ôçò
éêáíüôçôáò èÝñìáíóçò ôïõ íÞìáôïò (ðïõ óõíå÷ßæåé íá ëÜìðåé) åíþ óôïõò
ëáìðôÞñåò öèïñéóìïý ìÝóù ôïõ öáéíïìÝíïõ ôïõ öùóöïñéóìïý.
Áõôü ôï êýìá ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé óôñïâïóêïðéêÜ öáéíüìåíá.
ÅÜí ãéá ðáñáäåéãìá Ýíáò ôñï÷üò ìå 100 áêôßíåò êÜíåé ìéá ðåñéóôñïöÞ
áíÜ äåõôåñïëåðôï, ôüôå óå 0,01 ôïõ äåõôåñïëåðôïõ êÜèå áêôßíá ðáßñíåé ôç
èÝóç ôçò ðñïçãïõìÝíçò ôçò êáé óáí áðïôÝëåóìá ôïõ êýìáôïò öùôüò, ï
ôñï÷üò öáßíåôáé ôþñá óôÜóéìïò.

Ôá óôñïâïóêïðéêÜ öáéíüìåíá ìðïñåß íá ïäçãÞóïõí óå ëáèåìÝíç

åêôßìçóç ìéáò êáôÜóôáóçò êáé Ýôóé íá ðñïêáëÝóïõí áôõ÷Þìáôá.
Ãéá ôçí áðïöõãÞ ôïõ öáéíïìÝíïõ áõôïý ÷ñåéÜæåôáé áíôéóôñïâïóêïðéêÞ
óõíäåóìïëïãßá ôùí ëáìðôÞñùí öèïñéóìïý, ãíùóôÞ óáí Duo (ðñüêåéôáé ãéá
óõíäõáóìü åíüò ÷ùñçôéêïý êáé åíüò åðáãùãéêïý êõêëþìáôïò, ðïõ Ý÷åé óáí
áðïôÝëåóìá ôçí ýðáñîç äýï ñåõìÜôùí üðïõ ôï Ýíá ðñïçãåßôáé êáôÜ 600 êáé ôï
Üëëï õóôåñåß êáôÜ 600).
Óå åãêáôáóôÜóåéò ëáìðôÞñùí ðõñÜêôùóçò, ôï êýìá ìðïñåß íá
ðåñéïñéóôåß ìå ÷ñÞóç äéáöüñùí ôýðùí ballast Þ äéáíÝìïíôáò ôïõò áãùãïýò óå
äéáöïñåôéêÝò öÜóåéò ôïõ êýñéïõ áãùãïý.
 103

× Ñ Ù Ì Á Ô Á

Ô ï ÷ñþìá åßíáé ðáñÜäïîï. ÕðÜñ÷åé ìÝóá óôï öùò ðïõ ôï ìÜôé ôï

âëÝðåé Ü÷ñùìï. Ïé äéÜöïñåò áðï÷ñþóåéò ôùí óùìÜôùí ðïõ âëÝðïõìå ãýñù
ìáò äåí óçìáßíåé üôé æïýìå ó Ýíáí êüóìï Ýã÷ñùìùí áíôéêåéìÝíùí, óçìáßíåé
ìüíï üôé ïé åðéöÜíåéåò áõôþí ôùí áíôéêåéìÝíùí áíáêëïýí Ýíá ïñéóìÝíï ôìÞìá
áðü ôï öùò ðïõ ôéò öùôßæåé.

Ôï 1666 ï Isaak Newton áíÝëõóå ìå ôç âïÞèåéá åíüò ðñßóìáôïò ôï

çëéáêü öùò êáé áðÝäåéîå üôé áõôü áðïôåëåßôáé áðü Ýíá ìßãìá áêôéíïâïëéþí ôéò
ïðïßåò äåí ìðüñåóå íá äéá÷ùñßóåé ðáñáðÝñá êáé ôéò ïíüìáóå áðëÜ ÷ñþìáôá.

Ôï öùò ìðáßíïíôáò ó Ýíá ðõêíüôåñï áðü ôïí áÝñá ìÝóï,

åðéâñáäýíåôáé. Ç åðéâñÜäõíóç áõôÞ åßíáé ìåãáëýôåñç ãéá ôï éþäåò êáé
ìéêñüôåñç ãéá ôï åñõèñü êáé åßíáé åêåßíç ðïõ êÜìðôåé Üíéóá ôéò áêôßíåò êáé
îå÷ùñßæåé ôá ìÞêç êýìáôïò ôïõ öÜóìáôïò.
ÊÜèå ìéá áðü ôéò áêôéíïâïëßåò ôïõ ïñáôïý öÜóìáôïò, ðñïóðßðôïõóá
óôï áíèñþðéíï ìÜôé ðñïêáëåß äéáöïñåôéêü öùôïåñÝèéóìá ðïõ åñìçíåýåôáé
áðü ôïí áíèñùðï óáí ÷ñþìá.

Ôï ìÜôé äåí Ý÷åé ôçí ßäéá áéóèçôéêüôçôá óôéò äéÜöïñåò áêôßíåò ôïõ
öÜóìáôïò. Ôçí ðéï ìåãÜëç áéóèçôéêüôçôá ôá ìÜôéá ôçí Ý÷ïõí óôéò öùôåéíÝò
áêôßíåò ìå ìÞêïò êýìáôïò ðåñßðïõ 565 ìéëëéìéêñþí. Ôï áíôßóôïé÷ï ôìÞìá ôïõ
öÜóìáôïò öáßíåôáé ðéï êáèáñü.
 104

Ðéï öùôåéíü öáßíåôáé ôï êßôñéíï ÷ñþìá. Ç áéóèçôéêüôçôá óôéò êõáíÝò êáé

åñõèñÝò áêôßíåò åßíáé óçìáíôéêÜ ìéêñüôåñç: óôï êõáíü åßíáé 40 öïñÝò
ìéêñüôåñç áð üôé óôï êßôñéíï.
Óôï ëõêüöùò áëëÜæåé ç áéóèçôéêüôçôá ôïõ ìáôéïý óôéò áêôßíåò ìå
äéáöïñåôéêü ìÞêïò. Ôï ìÝãéóôï ôçò áéóèçôéêüôçôáò ôïõ ìáôéïý ó áõôÝò ôéò
óõíèÞêåò êõìáßíåôáé óôá 500 ìéëëéìéêñÜ. ÁõôÝò ïé áêôßíåò óôï ëõêüöùò
öáßíïíôáé ðåñéóóüôåñï öùôåéíÝò.

ÊÁÌÐÕËÇ ÖÁÓÌÁÔÉÊÇÓ ÅÕÁÉÓÈÇÓÉÁÓ ÁÍÈÑÙÐÉÍÏÕ ÌÁÔÉÏÕ

Ôï áíèñùðï ìÜôé ðáñïõóéÜæåé Üëëç åõáéóèçóßá óôï öùôåéíü ðåñéâÜëëïí
êáé Üëëç óôï óêïôåéíü, óå áêôéíïâïëßåò äéáöüñùí ìçêþí êýìáôïò, üðùò
öáßíåôáé óôï ðáñáêÜôù äéÜãñáììá.

ÕðÜñ÷ïõí ðåñéðôþóåéò ðïõ åðéæçôïýìå ôï êßôñéíï(ìïíï÷ñùìáôéêü) öùò,

üðùò óôéò õðüãåéåò óôïÝò, âáöåßá êëð êáé ôï ðåôõ÷áßíïõìå ìå ëáìðôÞñåò
íáôñßïõ.
Ôï êßôñéíï åðïìÝíùò öùò ôïõ öÜóìáôïò åîáóöáëßæåé:
á) ìåãáëýôåñç ïðôéêÞ ïîýôçôá.
â) ìåãáëýôåñç ôá÷ýôçôá áíôßëçøçò êáé áíÜãíùóçò êáé
ã) åõ÷Üñéóôç äéÜèåóç.

Åäþ èá ðñÝðåé íá óçìåéþóïõìå ó÷åôéêÜ ìå ôá öþôá ïìß÷ëçò, üôé ïé

ìüíïé êáôÜëëçëïé ëáìðôÞñåò åßíáé ïé ëáìðôÞñåò íáôñßïõ, ïé ïðïßïé üìùò ãéá íá
åíåñãïðïéçèïýí ÷ñåéÜæïíôáé 48 VOLT. Áðïôåëåß Ýôóé áðÜôç ç ôïðïèÝôçóç
äÞèåí ëáìðôÞñùí ïìß÷ëçò óôá ï÷Þìáôá ðïõ ùò ãíùóôüí ç ôÜóç åßíáé 12 Þ 24
VOLT. Ïé óõíÞèùò êõêëïöïñïýíôåò óôï åìðüñéï ëáìðôÞñåò éùäßïõ åßíáé
áêáôÜëëçëïé.
Áêüìá åßíáé áêáôÜëëçëïé êáé äåí åîõðçñåôïýí ôïí óêïðü ãéá ôïí ïðïßï
ôïðïèåôïýíôáé, ëáìðôÞñåò âáììÝíïé êßôñéíïé.
Ç åîÞãçóç åßíáé üôé óôç öõóéêÞ óõìðßðôåé ç áêôéíïâïëßá ìå ôï ÷ñþìá,
óôç ÷çìåßá (÷çìéêÜ ÷ñþìáôá) üìùò ü÷é. ÐñÜãìáôé, óôçí ðåñéï÷Þ ôçò öõóéêÞò
áí ñßîïõìå óå êüêêéíç áêôéíïâïëßá ðñÜóéíç, ðñïêýðôåé ëåõêü öùò. Óôçí
 105

ðåñéï÷Þ ôçò ÷çìåßáò üìùò, áí áíáìßîïõìå êüêêéíç ìðïãéÜ ìå ðñÜóéíç, ðïôÝ

äåí èá ðÜñïõìå ìßãìá ÷ñþìáôïò ëåõêïý.

Óôïí êáèïñéóìü ôïõ ÷ñþìáôïò åíüò áíôéêåéìÝíïõ óõììåôÝ÷ïõí äýï

ðáñÜãïíôåò:
1. Ïé áíôáíáêëáóôéêÝò éäéüôçôåò ôïõ õëéêïý.
2. Ç öáóìáôéêÞ êáôáíïìÞ ôïõ öùôüò ôçò öùôåéíÞò
ðçãÞò Þ áëëïéþò ç “÷ñùìáôéêÞ áðüäïóç” ôçò ðçãÞò
(Ð÷. Áí äõï äéáöïñåôéêÜ áíôéêåéìåíá öùôéóôïýí ìå ôçí
ßäéá öùôåéíÞ ðçãÞ, áíáêëïýí öùò äéáöïñåôéêÞò
åíåñãåéáêÞò öáóìáôéêÞò êáôáíïìÞò êáé ðñïêáëïýí óôï
ìÜôé äéáöïñåôéêá öùôïåñåèßóìáôá, äçë ðñïêáëïýí ôçí
åíôýðùóç äéáöïñåôéêùí ÷ñùìÜôùí.

Áí Ýíá áíôéêåéìåíï öùôéóôåß ìå ìéá ìïíï÷ñùìáôéêÞ áêôéíïâïëßá (ð÷

êßôñéíç) ç áêôéíïâïëßá ðïõ èá áíáêëáóôåß áðü ôï áíôéêåéìåíï êáé èá ðñïóðÝóåé
óôï ìÜôé èá ðñïêáëÝóåé ôçí åíôýðùóç ôïõ êßôñéíïõ. Áí ôï ðåßñáìá ãßíåé ìå
åñõèñÞ áêôéíïâïëßá èá ðñïêëçèåß ç åíôýðùóç ôïõ åñõèñïý).

Äåí õðÜñ÷åé áðëÞ ó÷Ýóç ìåôáîý ôçò óýíèåóçò ôïõ áíáêëþìåíïõ

öùôüò ìéáò åðéöÜíåéáò êáé ôïõ ÷ñþìáôüò ôçò. Åêôüò ôùí äýï ðáñáðÜíù
ðáñáãüíôùí ç ôåëéêÞ åñìçíåßá åíüò ÷ñþìáôïò åðçñåÜæåôáé êáé áðü ôï
áéóèçôÞñéï ôçò üñáóçò.
Åôóé óôïí êáèïñéóìü ôïõ ÷ñþìáôïò ìéáò åðéöÜíåéáò êáèïñéóôéêÞ
óçìáóßá Ý÷åé êáé ç óýíèåóç óõ÷íïôÞôùí ôïõ öùôüò ðïõ áíôáíáêëÜôáé áð ü,ôé
ðåñéâÜëëåé ôçí åðéöÜíåéá(ïðôéêü ðëáßóéï), óôá ðëáßóéá ôïõ ïðôéêïý ðåäßïõ.

ÅÜí êÜèå ìÞêïò êýìáôïò öùôüò áíôéóôïé÷åß óå éäéáßôåñï áßóèçìá

÷ñþìáôïò, üìùò äåí ìðïñïýìå íá ðïýìå êáé ôï áíôßèåôï, ãéáôß ôá áéóèÞìáôá
÷ñùìÜôùí ìðïñïýí íá ðñïêëçèïýí áðü äéÜöïñïõò óõíäõáóìïýò áêôßíùí.

Ïôáí åðéäñïýí óôá ìÜôéá êÜìðïóåò áêôßíåò áíôéëáìâáíüìáóôå ìüíï ôï

óýíïëü ôïõò êáé ìå ôï ìÜôé åßíáé áäýíáôï íá ðñïóäéïñßóïõìå áðü ðïéÝò
áêôßíåò ðñïêëÞèçêå áõôÞ ç ïëéêÞ åðßäñáóç (Åíá áíôéêåéìåíï ðïõ öùôßæåôáé
÷ùñéóôÜ áðü äõï ðçãÝò ìå äéáöïñåôéêÞ åíåñãåéáêÞ öáóìáôéêÞ êáôáíïìÞ
ìðïñåß íá äßíåé ßäéï ÷ñùìáôéêü áßóèçìá, áëëÜ êáôÜ ôåëåßùò äéáöïñåôéêü
ôñüðï).

Ç áíÜìéîç ôùí ÷ñùìÜôùí åßíáé êåíôñéêÞ ëåéôïõñãßá ôïõ íåõñéêïý

óõóôÞìáôïò(åãêåöáëéêÞ) êáé ü÷é ðåñéöåñåéáêÞ.
 106

Ç áíÜìéîç ôùí ÷ñùìÜôùí õðüêåéôáé óå ïñéóìÝíïõò íüìïõò:

1. Ãéá êÜèå ÷ñþìá õðÜñ÷åé Ýíá Üëëï ÷ñþìá ðïõ

áðü ôçí áíÜìéîÞ ôïõò ãßíåôáé ôï Üóðñï Þ ãêñé ÷ñþìá.
Ôá ÷ñþìáôá ðïõ áìïéâáßá åßíáé ïõäÝôåñá ïíïìÜæïíôáé
óõìðëçñùìáôéêÜ.

2. ÊáôÜ ôçí áíáìéîç äýï ìç óõìðëçñùìáôéêþí

÷ñùìÜôùí ãßíåôáé êáéíïýñãéï ÷ñþìá, åíäéÜìåóï ó áõôÜ.

3. ×ñþìá áíÜìéêôï äåí åîáñôÜôáé áð ôçí öáóìáôéêÞ

óõãêñüôçóç ôùí ÷ñùìÜôùí ðïõ áíáìéãíýïõìå, äçë
êÜèå Ýíá áð ôá áíáìéãíõüìåíá ÷ñþìáôá, ôï ßäéï ìå ôç
óåéñÜ ôïõ ìðïñïýìå íá ôï Ý÷ïõìå óáí áðïôÝëåóìá
áíÜìéîçò Üëëùí ÷ñùìÜôùí.

Ç áíÜìéîç ôñéþí âáóéêþí ÷ñùìÜôùí óå äéÜöïñåò áíáëïãßåò ìáò äßíåé

ïðïéïäÞðïôå ÷ñþìá. Áñá ç áðåéêüíéóç åíüò ÷ñþìáôïò åßíáé äõíáôÞ óå
óõóôçìá ôñéóïñèïãùíßùí óõíôåôáãìÝíùí óôï ÷þñï.

ÅðåéäÞ ç áðåéêüíéóç áõôÞ åßíáé äýó÷ñçóôç, áðïöáóßóôçêå ç áðåéêüíéóç

ôùí äéáöüñùí ÷ñùìÜôùí ðÜíù ó Ýíá åðßðåäï, ôï “÷ñùìáôéêü åðßðåäï”. Áõôü
áðïôåëåßôáé áðü ïñèïãþíéï ôñßãùíï, ôïõ ïðïßïõ ïé êïñõöÝò áíôéóôïé÷ïýí óôá
ôñßá ÷ñþìáôá:
×(ÅÑÕÈÑÏ) Õ(ÐÑÁÓÉÍÏ) Æ(ÊÕÁÍÏ).

Ôá ÷ñþìáôá áõôÜ ëÝãïíôáé ðñüôõðá ÷ñþìáôá êáé äåí åßíáé äõíáôüí í

áíáðáñá÷èïýí êáèÝíá ÷ùñéóôÜ. Óôï êÝíôñï ôïõ ôñéãþíïõ áðåéêïíßæåôáé ôï
ëåõêü ÷ñþìá, åíþ êáôÜ ìÞêïò ôçò ðåñéìÝôñïõ ôïõ ôñéãþíïõ, êÜèå óçìåßï
áðåéêïíßæåé ÷ñþìáôá ðïõ ðñïêýðôïõí áðü áíÜìéîç äýï ÷ñùìÜôùí ôùí
êïñõöþí.
Ï ÷þñïò ìÝóá óôï ôñßãùíï áðåéêïíßæåé ÷ñþìáôá ðïõ ðñïêýðôïõí áðü
ôçí áíÜìéîç ôùí ôñéþí ÷ñùìÜôùí ×,Õ,Æ ôùí êïñõöþí.

Áñá êÜèå ÷ñþìá ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôñåßò óõíôåôáãìÝíåò ×,Õ,Æ ðïõ

ïíïìÜæïíôáé ÷ñùìáôïìåôñéêÝò óõíôåôáãìÝíåò.
 107

Áñá ç ãíþóç äýï óõíôåôáãìÝíùí, óõíÞèùò ôùí × êáé Õ, åßíáé áñêåôÞ

ãéá ôïí ðñïóäéïñéóìü ôïõ óçìåßïõ ôïõ ÷ñùìáôéêïý åðéðÝäïõ óôï ïðïßï
áíôéóôïé÷åß Ýíá ïñéóìÝíï ÷ñþìá.

Ìå ôï ðáñáðÜíù óõóôçìá êáé ôç âïÞèåéá ôçò öáóìáôïöùôïìåôñßáò,

ëýèçêå ôï ðñüâëçìá ôïõ êáèïñéóìïý Þ ðñïäéáãñáöÞò ôùí ÷ñùìÜôùí. Ìå ôïí
ðñïóäéïñéóìü ôùí ÷ñùìáôïìåôñéêþí óõíôåôáãìÝíùí åíüò ÷ñþìáôïò,
êáèïñßæåôáé áõôü ðëÞñùò.

Óýóôçìá êáôÜôáîçò ôùí ÷ñùìÜôùí ôçò C.I.E.

 108

Ê Üèå ìÞêïò êýìáôïò ôçò öùôåéíÞò áêôéíïâïëßáò áíôéðñïóùðåýåé

êáé ìéá éäéáßôåñç ÷ñùìáôéêÞ åêäÞëùóç. Áõôü óçìáßíåé üôé ïé ÷ñùìáôéêÝò
ðáñáëëáãÝò ôïõ öùôåéíïý öÜóìáôïò åßíáé áðåéñÜñéèìåò.

Ôï áíèñùðéíï ìÜôé ìðïñåß íá äéáêñßíåé Ýùò êáé 2-3 åêáôïììõñéá

äéáöïñåôéêÝò áðï÷ñþóåéò, üìùò åßíáé äéáöïñåôéêü èÝìá ç áíôßëçøç ôùí
÷ñùìÜôùí.
Ç áíôßëçøç åßíáé ìéá óýíèåôç äéáäéêáóßá ðáñüìïéá óôç äïìÞ ôçò ìå ôéò
äéáäéêáóßåò ôùí ðéï óýíèåôùí ãíùóôéêþí äñáóôçñéïôÞôùí êáé ðåñéëáìâÜíåé
ôçí åíåñãçôéêÞ óõììåôï÷Þ ôùí ëåéôïõñãéþí áöáßñåóçò êáé ãåíßêåõóçò ôçò
ãëþóóáò.

Ï áíèñùðïò ãíùñßæåé ìüíï 20-25 ïíüìáôá ÷ñùìÜôùí.

Åíáò áíèñùðïò ìå ôçí ðéï Üñôéá éêáíüôçôá äéÜêñéóçò ôùí ÷ñùìÜôùí
äåí êáôïñèþíåé íá äéáêñßíåé ðåñéóóüôåñåò áðü 165 ÷ñùìáôéêÝò ðáñáëëáãÝò.
Ïé áíèñùðïé üìùò ìå ôÝôïéåò éêáíüôçôåò äåí åßíáé ðïëëïß. ÌÝóá óôçí
áíèñùðïèÜëáóóá õðáñ÷åé ìéá ôåñÜóôéá äéáöïñÜ áðü Üôïìï óå Üôïìï ùò ðñïò
ôçí áíôßëçøç ôùí ÷ñùìÜôùí. ÕðÜñ÷ïõí Üôïìá ðïõ äåí ìðïñïýí íá äéáêñßíïõí
ðåñéóóüôåñåò áðü 10 ìÝ÷ñé 20 ÷ñùìáôéêÝò ðáñáëëáãÝò, üðùò õðÜñ÷ïõí êáé
Üëëá ðïõ öôÜíïõí êáé îåðåñíïýí ôéò 100.

Óôéò äéÜöïñåò ãëþóóåò äéáêñßíïíôáé ïñéóìÝíåò ÷ñùìáôéêÝò äéáöïñÝò,

åíþ áãíïïýíôáé Üëëåò. Ïôáí ìéá ãëþóóá Ý÷åé Ýíá êïéíü üíïìá ãéá ôï ìðëå êáé
ôï ðñÜóéíï, ôá ÷ñþìáôá áõôÜ óõíÞèùò óõã÷Ýïíôáé.
Óå êÜðïéåò ðñùôüãïíåò êïéíùíßåò äåí õðÜñ÷ïõí êáôçãïñßåò
÷ñùìÜôùí. Ïé áíèñùðïé ÷ñçóéìïðïéïýí ìåôáöïñéêÜ ïíüìáôá óõó÷åôßæïíôáò ôá
÷ñþìáôá ìå óõãêåêñéìÝíåò êáôáóôÜóåéò ðñáêôéêÞò óçìáóßáò.
 109

Ïé ðåñéóóüôåñåò óýã÷ñïíåò ãëþóóåò Ý÷ïõí ðåñéïñéóìÝíï áñéèìü

ïíïìÜôùí ãéá ôéò ÷ñùìáôéêÝò êáôçãïñßåò. Ôá ðåñéóóüôåñá áðü áõôÜ ôá
ïíüìáôá Ý÷ïõí ÷Üóåé ôç ó÷Ýóç ðïõ åß÷áí áñ÷éêÜ ìå êÜðïéï áíôéêåéìåíï, åíþ
Üëëá ôç äéáôçñïýí(ðïñôïêáëß, âéïëåôß, êáöÝ).

Óôéò óýã÷ñïíåò êïéíùíßåò ç ïíïìáóßá ôùí ÷ñùìÜôùí åßíáé ó÷åôéêÜ

ïìïéüìïñöç. Áõôü äåí óõìâáßíåé óôéò ëéãüôåñï áíåðôõãìÝíåò êïéíùíßåò üðïõ
ôá ÷ñþìáôá ðïõ Ý÷ïõí ðñáêôéêÞ óçìáóßá Ý÷ïõí ðåñéóóüôåñá ïíüìáôá áð üôé
Üëëá ìå åëÜ÷éóôá ðñáêôéêÞ óçìáóßá.
Ç áðïõóßá åéäéêþí ïíïìÜôùí ãéá ïìÜäåò ÷ñùìÜôùí Þ ç ðáñïõóßá
ìåãÜëïõ áñéèìïý õðïêáôçãïñéþí ãéá Üëëá ÷ñþìáôá, äåí ïöåßëåôáé óôéò
öõóéïëïãéêÝò éäéáéôåñüôçôåò ôçò áíôßëçøçò ôùí ÷ñùìÜôùí, áëëÜ óôçí
ðïëéôéóìéêÞ åðßäñáóç, óôï “åíäéáöÝñïí” ðïõ äåß÷íïõí ïé ëáïß ãéá ïñéóìÝíá
÷ñþìáôá êáé óôçí “áäéáöïñßá” ôïõò ãéá Üëëá.
Ïöåßëåôáé åðßóçò óôçí äéáöïñåôéêÞ ðñáêôéêÞ óçìáóßá ðïõ Ý÷ïõí
ïñéóìÝíá ÷ñþìáôá óôéò äéÜöïñåò êïéíùíßåò( ð÷ áñêåôÝò ãëþóóåò ëáþí ðïõ
æïõí óôéò ÁñêôéêÝò ðåñéï÷Ýò ðåñéëáìâÜíïõí äåêÜäåò ïíïìÜôùí ãéá ôéò
áðï÷ñþóåéò ôïõ Üóðñïõ -åêöñÜóåéò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôá äéáöïñåôéêÜ åßäç
÷éïíéïý, öáéíïìÝíïõ ìå ðñáêôéêÞ óçìáóßá- åíþ ïé áðï÷ñþóåéò ôïõ êüêêéíïõ êáé
ôïõ ðñÜóéíïõ áðïõóéÜæïõí áðü ôï ëåîéëüãéü ôïõò).

Óôá öõóéïëïãéêÜ Üôïìá ç áíôßëçøç ôùí ÷ñùìÜôùí åßíáé äõíáôüí íá

áóêçèåß Ýôóé þóôå Ýíá Üôïìï üóï ðñï÷ùñåß ç åêðáßäåõóÞ ôïõ íá ìðïñåß íá
äéáêñßíåé ïëïÝíá ìåãáëýôåñç ðïéêéëßá ÷ñùìáôéêþí ðáñáëëáãþí. Óôçí
êáôçãïñßá áõôÞ õðÜãïíôáé âáóéêÜ Üôïìá ðïõ áóêïýí åðáããÝëìáôá ðïõ Ý÷ïõí
ó÷Ýóç ìå ôá ÷ñþìáôá, üðùò ïé æùãñÜöïé, ïé âáöåßò, ïé êåíôÞôñéåò, ïé
õöáóìáôÝìðïñïé, ïé âïôáíïëüãïé êëð.

ÕðÜñ÷ïõí ôñåéò ðåñéï÷Ýò åöáñìïãÞò ôùí

÷ñùìÜôùí:
1. Ç éäéùôéêÞ ðåñéï÷Þ, üðïõ ìðïñïýìå íá
åðéëÝîïõìå ÷ñþìáôá óýìöùíá ìå ôï áôïìéêü ãïýóôï.
2. Ç ðåñéâáëëïíôéêÞ ðåñéï÷Þ óôçí ïðïßá ëßãï
ìðïñïýìå íá åðéäñÜóïõìå.
3. Ç ðåñéï÷Þ ôïõ ÷þñïõ åñãáóßáò óôçí ïðïßá
ìðïñïýìå íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôï ÷ñþìá Ýîõðíá.

Ç Ýîõðíç ÷ñÞóç ôùí ÷ñùìÜôùí ìðïñåß íá åõíïÞóåé ôçí ðïéüôçôá ôùí

ðñïúüíôùí êáé í áõîÞóåé ôçí ðáñáãùãéêüôçôá êáèþò êáé íá óõíåéóöÝñåé óôçí
ðñüëçøç ôùí áôõ÷çìÜôùí êáé óôçí âåëôßùóç ôçò ïñãÜíùóçò ôçò åñãáóßáò.
Åßíáé ãíùóôü üôé ìéá ëåõêÞ åðéöÜíåéá áíôáíáêëÜ üëá ôá ÷ñþìáôá ôïõ
öÜóìáôïò ôïõ ïñáôïý öùôüò. Áõôüò åßíáé Ýíáò ëüãïò ðïõ ðïëëïß
 110

åðé÷åéñçìáôßåò áéóèÜíïíôáé üôé Ý÷ïõí êÜíåé ôï äõíáôüí êáëýôåñï ãéá ôïõò

áðáó÷ïëïõìÝíïõò ôïõò áðü ðëåõñÜò öùôéóôéêïý êáé ÷ñùìáôéêïý
ðåñéâÜëëïíôïò, üôáí áóðñßæïõí ôá êôéñéáêÜ óõãêñïôÞìáôá êÜèå ÷ñüíï êáé
ðáñÝ÷ïõí Ýíáí êáëü öùôéóìü.

Ùóôüóï, ôá ëåõêÜ ðåñéâÜëëïíôá Ý÷ïõí ôá êáëýôåñá øõ÷ïëïãéêÜ

áðïôåëÝóìáôá üôáí óõíäõÜæïíôáé ìå ÷ñþìáôá. Ôá áóðñéóìÝíá êôßñéá êáé ï
ëåõêüò åîïðëéóìüò åñãáóßáò ðñïêáëïýí êïýñáóç êáé áíßá êáé äåí åßíáé
êßíçôñï ãéá åíåñãÞ êáé äçìéïõñãéêÞ åñãáóßá åÜí äåí õðÜñ÷ïõí êáèüëïõ Üëëá
÷ñþìáôá.

Åßíáé ãíùóôü üôé ôá äéÜöïñá ÷ñþìáôá åðçñåÜæïõí ôï áõôüíïìï íåõñéêü

óýóôçìá. Åðéäñïýí êáé óôçí åñãïôñïðéêÞ äéÝãåñóç ç ïðïßá äçìéïõñãåß ôçí
êßíçóç êáé ôçí äñáóôçñéüôçôá êáé óôçí éóôïôñïðéêÞ ðïõ ðñïêáëåß ôçí
÷áëÜñùóç êáé ôçí áíÜêôçóç.
 111

ÁÊÏÇ

Ô á áêïõóôéêÜ áéóèçìáôá
ðñïêá ëïýíôáé ìå ôçí åíÝñãåéá ôçò
ðåñéïäéêÞò óõóôï ëÞò êáé äéáóôïëÞò ôïõ
áÝñá (äçë ôùí ç÷çôéêþí êõìÜôùí)- ðïõ åßíáé
áðïôÝëåóìá äïíÞóåùí ôùí áíôéêåéìÝíùí ðïõ
ðáñÜãïõí Þ÷ï- åðß ôïõ áêïõóôéêïý äÝêôç.

Ôï áõôß äÝ÷åôáé ôá ç÷çôéêÜ

êýìáôá, ôá ïðïßá ìåôáôñÝðåé ìå ðïëý
óýíèåôïõò ìç÷áíéóìïýò óå íåõñéêü
åñÝèéóìá. Óôç óõíÝ÷åéá ìÝóù ôïõ
áêïõóôéêïý íåýñïõ ìåôáâéâÜæåôáé óôïí
åãêÝöáëï.

Ôï áõôß, ü÷é ìüíïí

åðéôñÝðåé óôïí åãêÝöáëï íá
ìåôáöñÜæåé ôéò äïíÞóåéò ôùí ç÷çôéêþí
êõìÜôùí óå êáôáëçðôïýò Þ÷ïõò,
ïìéëßá êáé ìïõóéêÞ, áëëÜ åðßóçò
ðåñéëáìâÜíåé ôï ìç÷áíéóìü ðïõ
ñõèìßæåé ôçí éóïññïðßá ôïõ óþìáôïò.

Ôï áõôß áðïôåëåßôáé áðü ôñßá

ìÝñç:
* Ôï åîùôåñéêü.
* Ôï ìÝóï êáé
* Ôï åóùôåñéêü.
 112

Ôï åîùôåñéêü áõôß Ý÷åé äýï ôìÞìáôá: ôï ïñáôü ðôåñýãéï ðïõ

êáôåõèýíåé ôïí Þ÷ï ðñïò ôá ìÝóá êáé ôç äßïäï ìÞêïõò 2,5 åêáôïóôþí ðïõ
ïäçãåß ðñïò ôá ìÝóá óôïí áêïõóôéêü ðüñï. Ï ðüñïò áõôüò êáëýðôåôáé ìå
ôñß÷åò êáé áäÝíåò ðïõ åêêñßíïõí ìéá ðéêñÞ êçñþäç ïõóßá.

Ôï ìÝóá áõôß, ìéá ðïëý ìéêñÞ áåñïâñéèÞò èáëÜìç ìåãÝèïõò üóï ìéá
áóðéñßíç, ðåñéëáìâÜíåé ôÝóóåñá êýñéá ìÝñç:
Ýíá óùëÞíá ðïõ ïäçãåß óôïí ëÜñõããá êáé ïíïìÜæåôáé åõóôá÷éáíÞ
óÜëðéããá.
* Åíá êýêëï áðü ëåðôü éóôü ðïõ ïíïìÜæåôáé
ôýìðáíï.
* Ôñßá ïóôÜñéá ðïõ ìåôáäßäïõí ôïí Þ÷ï êáôÜ
ìÞêïò ôïõ ìÝóïõ áõôéïý êáé
* ôçí åßóïäï ðñïò ôï åóùôåñéêü áõôß ðïõ åßíáé
ãíùóôÞ óáí ùïåéäÞò èõñßäá.

Ç åõóôá÷éáíÞ óÜëðéããá áíïßãåé ìå êÜèå ÷áóìïõñçôü Þ êáôáðïôéêÞ

êßíçóç ãéá íá ñõèìßóåé ôçí êßíçóç ôïõ áÝñá óôï åóùôåñéêü áõôß. Áõôü
ðáñáôçñåßôáé ðåñéóóüôåñï óå îáöíéêÝò ìåôáâïëÝò ôïõ ýøïõò, üðùò êáôÜ ôçí
áðïãåßùóç ôïõ áåñïðëÜíïõ. Ç áëëáãÞ ôçò ðßåóçò ôïõ áÝñá ìÝóá óôçí
êáìðßíá ãßíåôáé Üìåóá áéóèçôÞ óôï ìÝóï áõôß êáé ìðïñåß óõíÞèùò íá ñõèìéóôåß
ìå ÷áóìïõñçôü Þ êáôáðïôéêÞ êßíçóç, ïðüôå áíïßãåé ç åõóôá÷éáíÞ óÜëðéããá.

Ôï ôýìðáíï åßíáé Ýíáò ëåðôüò çìéäéáöáíÞò êõêëéêüò éóôüò, ìå

äéÜìåôñï ðåñßðïõ 1 åêáôïóôü, ðïõ ìïéÜæåé ðïëý ìå ìáëáêü öáêü åðáöÞò. Ôï
ôýìðáíï åßíáé åëáöñÜ êùíéêü, ìå ôï ëåðôü Üêñï íá äåß÷íåé ðñïò ôá ìÝóá þóôå
íá óõãêåíôñþíåé êáé íá åíéó÷ýåé ôïí Þ÷ï ðåñßðïõ óáí ôï áêïõóôéêü êÝñáò ôçò
ðáëéÜò åðï÷Þò. Ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá êáôåâáßíïõí ôïí áêïõóôéêü ðüñï êáé
 113

÷ôõðïýí ôï ôýìðáíï áêñéâþò óôï óçìåßï ôïõ êþíïõ êÜíïíôÜò ôï íá äïíåßôáé. Ï

êþíïò äïíåßôáé áñãÜ ìå Þ÷ïõò ÷áìçëÞò óõ÷íüôçôáò êáé ãñÞãïñá ìå Þ÷ïõò
õøçëüôåñçò óõ÷íüôçôáò.
Ïé äïíÞóåéò áõôÝò èÝôïõí óå êßíçóç ôï ðñþôï áðü ôá ìéêñïóêïðéêÜ
áëëçëïóõíäåüìåíá ïóôÜ ðïõ âñßóêïíôáé óôï ìÝóï áõôß. Ôï ðñþôï ïóôü èÝôåé
óå êßíçóç ôï äåýôåñï êáé áõôü ìå ôç óåéñÜ ôïõ ôï ôñßôï óå ìéá áëõóéäùôÞ
áíôßäñáóç. Ôá ïóôÜ ðïõ óõíäÝïíôáé óáí ìï÷ëïß áõîÜíïõí ôéò äïíÞóåéò áêüìç
ðåñéóóüôåñï. Ôï ôñßôï ïóôü äïíåßôáé ìå ôçí ßäéá ôá÷ýôçôá ìå ôï ôýìðáíï, áëëÜ
20 öïñÝò éó÷õñüôåñá êáé ìåôáöÝñåé ôç äüíçóç óôçí éíïåéäÞ èõñßäá ðïõ
óöñáãßæåé ôï åóùôåñéêü áõôß.

Ôï åóùôåñéêü áõôß, ãíùóôü óáí ëáâýñéíèïò, åî áéôßáò ôùí

ðïëýðëïêùí äéáêëáäþóåùí ôùí áëëçëïóõíäåüìåíùí äéüäùí, åßíáé ìéá ðïëý
ìéêñÞ èáëÜìç êëåéóìÝíç ìå áóöÜëåéá óå ïóôÝúíï ðåñßâëçìá. Áíôßèåôá üìùò ìå
ôï áåñïâñéèÝò ìÝóï áõôß, ôï åóùôåñéêü åßíáé ãåìÜôï õãñü.

ÕðÜñ÷ïõí ôñßá êýñéá ìÝñç óôï åóùôåñéêü áõôß:

* Åíáò êýñéïò äéÜäñïìïò áðü ôçí ïùåéäÞ
èõñßäá, ðïõ ïíïìÜæåôáé ðñüäïìïò.
* Ôñåßò êõêëéêïß äéÜäñïìïé, çìéêýêëéïé óùëÞíåò
ðïõ äéáêëáäßæïíôáé îåêéíþíôáò áðü ôïí ðñüäïìï êáé
ñõèìßæïõí ôçí éóïññïðßá ôïõ óþìáôïò.
* Êáé Ýíáò Üëëïò äéÜäñïìïò ðïõ ðåñéåëßóóåôáé
óáí êÝëõöïò óáëéãêáñéïý êáé ïíïìÜæåôáé êï÷ëßáò. Ï
êï÷ëßáò ðåñéÝ÷åé ôï áêïõóôéêü íåýñï ðïõ óôÝëíåé
þóåéò óôïí åãêÝöáëï.

Ç éóïññïðßá ñõèìßæåôáé ìå ôçí êßíçóç ôïõ õãñïý óôïõò çìéêýêëéïõò

óùëÞíåò. Ïé óùëÞíåò åßíáé åðåíäåäõìÝíïé ìå ëåðôüôáôïõò õðïäï÷åßò Þ
íåõñéêÝò áðïëÞîåéò ðïõ êáôáëÞãïõí óôï ôìÞìá ôïõ åãêåöÜëïõ ðïõ
áíôéëáìâÜíåôáé ôéò êéíÞóåéò ôïõ êåöáëéïý êáé åëÝã÷åé ôçí éóïññïðßá.
 114

Êáèþò êéíåßôáé ôï êåöÜëé, ï åãêÝöáëïò áíáëýåé ôïí ôñüðï êßíçóçò

ôïõ õãñïý óå ó÷Ýóç ìå ôçí âáñýôçôá. Åôóé ôï Üôïìï Ý÷åé åðßãíùóç ôçò èÝóçò
ôïõ óþìáôüò ôïõ áêüìá êáé óôï óêïôÜäé Þ ìå ôá ìÜôéá êëåéóôÜ.
Ìéá ðåñéóôñïöéêÞ êßíçóç ð÷ êÜíåé ôï õãñü íá óôñïâéëßæåôáé êáé
áíáóôáôþíåôáé Ýôóé ç ó÷åôéêÞ áíôßëçøç ôïõ åãêåöÜëïõ. Ôüôå ôï Üôïìï
áéóèÜíåôáé ßëéããï.

Ï êï÷ëßáò åßíáé åëéêïåéäÞò óùëÞíáò ôïõ ïðïßïõ ïé óðåßñåò óå

äéáôïìÞ ðáñïõóéÜæïõí ôñßá ôìÞìáôá:
* Ôçí áéèïõóáßá êëßìáêá,
* ôçí ôõìðáíéêÞ êëßìáêá êáé
* ôïí õìåíþäç êï÷ëßá (êï÷ëéáêü ðüñï).

Óôïí õìåíþäç êï÷ëßá âñßóêåôáé ôï õðïäåêôéêü üñãáíï ôçò áêïÞò

ðïõ ëÝãåôáé üñãáíï ôïõ Corti. Áðïôåëåßôáé áðü ôñé÷ïöüñá êýôôáñá ðïõ
âñßóêïíôáé ðÜíù óôç âáóéêÞ ìåìâñÜíç.
ÁõôÜ ôá êýôôáñá ðïõ åßíáé åîåéäéêåõìÝíá óôçí õðïäï÷Þ ìç÷áíéêþí
åñåèéóìÜôùí åßíáé äýï åéäþí: ôá åóùôåñéêÜ êáé ôá åîùôåñéêÜ. Óôïí áíèñùðï
õðïëïãßæåôáé üôé õðÜñ÷ïõí ðåñßðïõ 3.500 åóùôåñéêÜ ôñé÷ïöüñá êýôôáñá, ðïõ
êáôáíÝìïíôáé óå ìéá ìüíï óåéñÜ êáôÜ ìÞêïò ôçò êï÷ëéáêÞò óðåßñáò êáé
ðåñéóóüôåñá áðü 12.000 åîùôåñéêÜ êýôôáñá, êáôáíåìçìÝíá óå ôñåéò Þ
ôÝóóåñåéò óåéñÝò.
ÁõôÞ ç êáôáíïìÞ åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ áðü åîåëéêôéêÞ Üðïøç: üóï
ðçãáßíïõìå ðéï ðßóù óôçí éóôïñßá ôïõ æùúêïý âáóéëåßïõ, ôüóï ëéãüôåñåò
äéáöïñÝò õðÜñ÷ïõí ìåôáîý áõôþí ôùí äýï ôýðùí êõôôÜñùí.

Ç íåõñéêÞ óõíäåóìïëïãßá ôùí åóùôåñéêþí êáé åîùôåñéêþí

êõôôÜñùí åßíáé ôåëåßùò äéáöïñåôéêÞ. Ôá åóùôåñéêÜ óõíäÝïíôáé ìå ôç ìåãÜëç
ðëåéïøçößá ôùí 30.000 éíþí ôïõ áêïõóôéêïý íåýñïõ ðïõ ìåôáöÝñåé ôá
áéóèçôéêÜ ìçíýìáôá ðñïò ôï êåíôñéêü íåõñéêü óõóôçìá. Âñßóêïíôáé åðßóçò õðü
ôçí åðßäñáóç åíüò áíÜäñïìïõ åëÝã÷ïõ, ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï êåíôñéêü
íåõñéêü óõóôçìá.

Áíôßèåôá ôá åîùôåñéêÜ ôñé÷ïöüñá êýôôáñá äÝ÷ïíôáé áð åõèåßáò

ìÝóù ôïõ åíäéÜìåóïõ áðáãùãïý óõóôçìáôïò åíôïëÝò ðñïåñ÷üìåíåò áðü ôï
êåíôñéêü íåõñéêü óõóôçìá êáé äåí óôÝëíïõí óôá êåíôñéêÜ íåõñéêÜ êÝíôñá ðáñÜ
ìçíýìáôá áñãÜ, ü÷é ôüóï åðéëåêôéêÜ êáé ßóùò ü÷é áêñéâþò «áêïõóôéêÜ», ìå ôçí
áêñéâÞ Ýííïéá ôïõ üñïõ. ÐñÜãìáôé ìÝ÷ñé óÞìåñá äåí Ý÷åé ðáñáôçñçèåß êáììéÜ
áíôáðüêñéóç áõôþí ôùí éíþí óå ç÷çôéêÜ åñåèßóìáôá.

Ï õìåíþäçò êï÷ëßáò, ðïõ ìïéÜæåé ìå óáëéãêÜñé, åßíáé ðëáôýôåñïò

óôç âÜóç ôïõ áð üôé óôçí êïñõöÞ ôïõ. Ç âáóéêÞ ìåìâñÜíç äåí ðÜëëåôáé óôç
âÜóç ôçò, üðïõ åßíáé ðïëý ëåðôÞ êáé ôåíôùìÝíç, ðáñÜ ìüíï üôáí äå÷èåß Þ÷ïõò
ìéêñïý ìÞêïõò êýìáôïò êáé õøçëÞò óõ÷íüôçôáò, äçëáäÞ ïîåßò Þ÷ïõò. Óôçí
 115

êïñõöÞ, üðïõ åßíáé ðá÷ýôåñç êáé ðéï ÷áëáñÞ, óõìâáßíåé áêñéâþò ôï áíôßèåôï,
äçëáäÞ åêåß óõëëáìâÜíïíôáé ïé ìéêñÞò óõ÷íüôçôáò Þ÷ïé. ÅðïìÝíùò, óå êÜèå
óõ÷íüôçôá áíôéóôïé÷åß ìéá äéáöïñåôéêÞ æþíç ôïõ ïñãÜíïõ ôïõ Corti.

Ôï åóùôåñéêü áõôß ôïõ áíèñùðïõ ðåñéëáìâÜíåé Ýîé äéáöïñåôéêÜ

õðïäåêôéêÜ üñãáíá, êáèÝíá áðü ôá ïðïßá åßíáé åõáßóèçôï ó Ýíá óõãêåêñéìÝíï
åßäïò êáé êáôåýèõíóç åñåèéóìïý.
ÐáñÜ ôçí ðïëõðëïêüôçôá áõôÞ, ôá ôñé÷ïöüñá êýôôáñá Ý÷ïõí
ðáñüìïéá ìïñöÞ êáé ëåéôïõñãßá óå êÜèå üñãáíï: Ýíáò ìç÷áíéêüò åñåèéóìüò
áíïßãåé éïíéêïýò ðüñïõò ðïõ âñßóêïíôáé óôçí êõôôáñéêÞ ìåìâñÜíç. Óáí
óõíÝðåéá äçìéïõñãåßôáé ìéá çëåêôñéêÞ þóç ìÝóù áõôþí ôùí ðüñùí, ðïõ
äéáöïñïðïéåß ôï çëåêôñéêü äõíáìéêü ôçò ìåìâñÜíçò. Ç áëëáãÞ áõôÞ åðçñåÜæåé
ôï ñõèìü áðåëåõèÝñùóçò áðü ôï ôñé÷ïöüñï êýôôáñï åíüò óõíáðôéêïý
äéáâéâáóôÞ.
Äéåãåéñüìåíç áðü áõôü ôï ìüñéï, ìéá êåíôñïìüëïò íåõñéêÞ ßíá ðïõ
óõíäÝåôáé ìå ôçí âáóïðáñÜðëåõñç åðéöÜíåéá ôïõ ôñé÷ïåéäïýò êõôôÜñïõ,
äéáâéâÜæåé óôïí åãêÝöáëï Ýíá óýíïëï äñáóôéêþí äõíáìéêþí ðïõ êùäéêïðïéïýí
ïñéóìÝíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò äéÝãåñóçò, üðùò ç Ýíôáóç, ç ÷ñïíéêÞ äéÜñêåéá
êáé ç óõ÷íüôçôá.

Õ ðÜñ÷åé ìéá åîåéäßêåõóç ôùí êõôôÜñùí ôïõ ïñãÜíïõ ôïõ Corti

üóïí áöïñÜ ôéò óõ÷íüôçôåò ôïõ Þ÷ïõ. Ôï öáéíüìåíï áõôü êáëåßôáé ôïíïôïðßá.
Ïôáí êáôáãñÜöåôáé (óôá ðåéñáìáôüæùá) ç äñáóôçñéüôçôá ôïõ
áêïõóôéêïý íåýñïõ ìåôÜ áðü äéÝãåñóÞ ôïõ áðü Þ÷ïõò ãíùóôÞò óõ÷íüôçôáò,
ðáñáôçñåßôáé üôé ïé óõ÷íüôçôåò ôùí íåõñéêþí êõìÜôùí åßíáé óýã÷ñïíåò ìå ôéò
óõ÷íüôçôåò ôùí Þ÷ùí ðïõ ôéò ðñïêáëïýí.
ÁëëÜ, ùò ãíùóôüí, ïé íåõñéêÝò þóåéò äåí îåðåñíïýí ôç óõ÷íüôçôá
ôùí 300 hz. Ôï áêïõóôéêü íåýñï üìùò áðïôåëåßôáé áðü ÷éëéÜäåò ßíåò, Ý÷åé äå
áíáêáëõöèåß üôé áí ç óõ÷íüôçôá åíüò Þ÷ïõ öôÜíåé ôá 300 hz,
äñáóôçñéïðïéåßôáé ìßá ìüíï ßíá. Ïôáí ç óõ÷íüôçôá ôïõ Þ÷ïõ áõîçèåß óôá 600
hz, äñáóôçñéïðïéåßôáé êáé ìéá äåýôåñç ßíá, Ýôóé þóôå óå óõíåñãáóßá ìå ôçí
ðñþôç íá óôåßëåé ôéò õðüëïéðåò 300 þóåéò êáôÜ äåõôåñïëåðôï ðñïò ôïí
åãêÝöáëï. Åôóé üóï áõîÜíåôáé ç óõ÷íüôçôá ôïõ Þ÷ïõ, äñáóôçñéïðïéïýíôáé üëï
êáé ðåñéóóüôåñåò ßíåò.

Ð áñ üôé ç åêôßìçóç ôçò Ýíôáóçò ôùí Þ÷ùí åîáñôÜôáé áðü ôï

ðïóü ôçò ç÷çôéêÞò åíÝñãåéáò ðïõ äÝ÷åôáé ôï ôýìðáíï, ç áêïÞ ìáò äåí ãßíåôáé
ðáèçôéêÜ.
 116

ÐñáãìáôéêÜ, ï áêïõóôéêüò öëïéüò äÝ÷åôáé ü,ôé ôïõ óôÝëíïõí ôá

êýôôáñá ôïõ Corti: ãéá Ýíáí áäýíáôï Þ÷ï, åêðïëþíïíôáé ëßãá êýôôáñá.
Ïôáí åíéó÷õèåß ï Þ÷ïò ðñïóôßèåôáé êáé ç åêðüëùóç êáéíïýñãéùí
êõôôÜñùí ôçò ßäéáò æþíçò óõ÷íüôçôáò. Ï áñéèìüò ôùí êõôôÜñùí áõôþí åßíáé
áíÜëïãïò ôçò áýîçóçò ôçò åíÝñãåéáò ðïõ öôÜíåé ìÝ÷ñé ôï ôýìðáíï.
ÁëëÜ ìå ôç óåéñÜ ôïõ ï öëïéüò ôïõ åãêåöÜëïõ ìðïñåß íá åðéëÝãåé
ìüíïò ôïõ áõôü ðïõ åðéèõìåß íá äå÷èåß áðü ôá êýôôáñá ôïõ Corti. ÓôÝëíåé
ëïéðüí íåõñéêÝò þóåéò, ðïõ åßôå äéåõêïëýíïõí, åßôå áíáóôÝëëïõí ôç
ëåéôïõñãßá ôùí êõôôÜñùí ôïõ Corti.
Ì áõôü ôïí ôñüðï áêüìá êáé Ýíáò áíåðáßóèçôïò Þ÷ïò êáôïñèþíåé
íá åêðïëþóåé ôá êýôôáñá ôïõ Corti, Ýôóé þóôå íá óôåßëïõí ôï ìÞíõìÜ ôïõò
óôïí öëïéü. Ãßíïíôáé Ýôóé áêïõóôïß åðéëåãìÝíïé Þ÷ïé.

Ï ëïé ïé Þ÷ïé ÷ùñßæïíôáé óå ìïõóéêïýò Þ÷ïõò êáé óå ìç
ìïõóéêïýò.
Ïé ìïõóéêïß åßíáé ðåñéïäéêÝò ç÷çôéêÝò äïíÞóåéò, ïé ìç ìïõóéêïß åßíáé
ìç ðåñéïäéêÝò ç÷çôéêÝò äïíÞóåéò.

Ïé ìïõóéêïß Þ÷ïé ÷ùñßæïíôáé óå áðëïýò Þ ôüíïõò (ïöåßëïíôáé óå

áñìïíéêÞ ôáëÜíôùóç ïñéóìÝíçò óõ÷íüôçôáò) êáé óå óýíèåôïõò Þ öèüããïõò
(ïöåßëïíôáé óå ðåñéïäéêÞ ìç áñìïíéêÞ ôáëÜíôùóç).

Ïé ìç ìïõóéêïß Þ÷ïé ÷ùñßæïíôáé óå Þ÷ïõò, èïñýâïõò êáé êñüôïõò.

Èüñõâïò èåùñåßôáé êÜèå åíï÷ëçôéêü, áíåðéèýìçôï Þ äõóÜñåóôï

ç÷çôéêü åñÝèéóìá ãéá ôïí áíèñùðï.

Ï êñüôïò áíôéóôïé÷åß óå ìéá îáöíéêÞ êáé éó÷õñÞ äüìçóç ôïõ áÝñá.

Ï é Þ÷ïé äéáêñßíïíôáé ùò ðñïò ôï ýøïò, ôçí Ýíôáóç êáé ôç ÷ñïéÜ.

Ç óõ÷íüôçôá Þ ôï ýøïò ôïõ Þ÷ïõ áíáöÝñåôáé óôïí áñéèìü ôùí

ôáëáíôþóåùí ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò áíÜ äåõôåñüëåðôï.
 117

Ïóï ìåãáëýôåñç åßíáé ç ôá÷ýôçôá ôùí äïíÞóåùí, ôüóï êáé ï Þ÷ïò åßíáé
õøçëüôåñïò êáé áíôßèåôá.
Åôóé áí äõíáìþóïõìå õøçëü Þ÷ï, ôüôå öáßíåôáé áêüìç õøçëüôåñïò. Áí
äõíáìþóïõìå Ýíáí ÷áìçëü Þ÷ï, öáßíåôáé ÷áìçëüôåñïò.

ÌïíÜäá ìÝôñçóçò åßíáé ôï ×Ýñôæ (Hz).

Ï Üíèñùðïò áêïýåé Þ÷ïõò ìå óõ÷íüôçôåò áðü 16 ×Ýñôæ ìÝ÷ñé 20.000

×Ýñôæ.
Ôá üñéá ôùí óõ÷íïôÞôùí ôïõ Þ÷ïõ ðïõ ãßíåôáé áíôéëçðôüò äåí åßíáé
áêñéâþò êáèïñéóìÝíá, ôï ðáñáðÜíù åýñïò-16 åùò 20.000- áöïñÜ íåáñÜ
Üôïìá.
Ìå ôçí çëéêßá ðåñéïñßæåôáé ôï åýñïò áõôü, éäßùò óôéò õøçëÝò
óõ÷íüôçôåò êáé öôÜíåé ìÝ÷ñé êáé ôá 10.000 hz.

Ôá Üíèñùðéíá áõôéÜ åßíáé ðåñéóóüôåñï åõáßóèçôá óå óõ÷íüôçôåò áðü

500-5.000 ×Ýñôæ. Óå øçëüôåñåò êáé ÷áìçëþôåñåò óõ÷íüôçôåò åßíáé ëéãüôåñï
åõáßóèçôá, Ýôóé þóôå ìéá ç÷çôéêÞ ðßåóç íá ãßíåôáé áíôéëçðôÞ óáí íá åßíáé
“ëéãüôåñï äõíáôÞ”.

Ïé ðåñéóóüôåñï åðéêßíäõíïé Þ÷ïé ãéá ôçí ðñüêëçóç âáñçêïúáò åßíáé

åêåßíïé ìåôáîý 3.000-8.000 ×Ýñôæ.

Ðåäßï êáé üñéá áêïÞò.

 118

Ëüãù áõôþí ôùí äéáöïñïðïéÞóåùí ãéá íá îÝñïõìå ôé áêñéâþò

ëáìâÜíåé(áêïýåé) êáé åðïìÝíùò ôé âëÜâç ìðïñåß íá ðÜèåé ôï áõôß, äåí áñêåß ìå
Ýíá üñãáíï íá ìåôñçèåß ç ðñáãìáôéêÞ ôéìÞ ôçò ç÷çôéêÞò ðßåóçò. Åôóé
ðåñéëáìâÜíïíôáé åéäéêÜ ößëôñá óôá êõêëþìáôá ôùí ïñãÜíùí ìÝôñçóçò êáé
“ðñïóðïéïýíôáé” üôé áíôáðïêñßíïíôáé óôïõò Þ÷ïõò óáí ôï áõôß, óôá
äéáöïñåôéêÜ åðßðåäá êáé óôéò óõ÷íüôçôåò.

Ïé Þ÷ïé ðïõ åßíáé êÜôù áðü ôá ôåëåõôáßá üñéá ôùí áêïõóôéêþí

áéóèçìÜôùí ïíïìÜæïíôáé õðüç÷ïé.
Ïé Þ÷ïé ðïõ åßíáé ðÜíù áðü ôá ôåëåõôáßá üñéá ôùí õøçëþí Þ÷ùí
ïíïìÜæïíôáé õðÝñç÷ïé.
Ôá æþá áíôéëáìâÜíïíôáé êáé Þ÷ïõò ðïõ äåí ôïõò áíôéëáìâÜíåôáé ï
áíèñùðïò: ôá Ýíôïìá áêïýí Þ÷ïõò ìÝ÷ñé 80.000 äïíÞóåéò ôï äåõôåñïëåðôï.

Óôçí áéóèçôéêüôçôá ôïõ áêïõóôéêïý ìç÷áíéóìïý ôïõ áíèñùðïõ

ðáñáôçñïýíôáé ìåãÜëåò äéáöïñÝò.
Óôá Üôïìá ìå êáëÜ áíåðôõãìÝíï ìïõóéêü áõôß, ç âáèìßäá äéáöïñÜò
ãéá ôïõò Þ÷ïõò ìÝóïõ ýøïõò åßíáé 1/20-1/30 ôïõ çìéôüíïõ. Áõôü óçìáßíåé üôé
áíÜìåóá óå äõï ðëÞêôñá ôïõ ðéÜíïõ ï áíèñùðïò ìðïñåß íá äéáêñßíåé áðü 20-
30 åíäéÜìåóåò âáèìßäåò ýøïõò.

Ç Ýíôáóç ôïõ Þ÷ïõ åßíáé áõôü ðïõ ìáò êÜíåé íá ôïí ÷áñáêôçñßóïõìå
óáí éó÷õñü Þ áóèåíÞ. Ç Ýíôáóç åîáñôÜôáé áðü ôçí åíÝñãåéá ðïõ ðåñéÝ÷åôáé
óôï ç÷çôéêü êýìá, äçë.ôç äõíáìç Þ ôï ðëÜôïò ôùí ðáëìéêþí êéíÞóåùí.
Ç áêïõóôüôçôá Þ ç Ýíôáóç ôïõ áêïõóôéêïý áéóèÞìáôïò åßíáé ôï
õðïêåéìåíéêü ãíùñéóìá ôïõ Þ÷ïõ ðïõ ìáò åðéôñÝðåé íá ôïí ÷áñáêôçñßóïõìå
óáí éó÷õñü Þ áóèåíÞ.
Ç Ýíôáóç ôïõ Þ÷ïõ åßíáé áíôéêåéìåíéêü ãíþñéóìá ôïõ Þ÷ïõ, åíþ ç
Ýíôáóç ôïõ áêïõóôéêïý áéóèÞìáôïò åßíáé õðïêåéìåíéêü ãíþñéóìá ôïõ Þ÷ïõ êáé
åîáñôÜôáé áðü ôçí ëåéôïõñãßá ôïõ áõôéïý. Åôóé, üôáí ôï áõôß äÝ÷åôáé ôçí ßäéá
Ýíôáóç Þ÷ïõ, ç Ýíôáóç ôïõ ðñïêáëïýìåíïõ áêïõóôéêïý áéóèÞìáôïò
ìåôáâÜëëåôáé ðïëý ìå ôçí ìåôáâïëÞ ôçò óõ÷íüôçôáò ôïõ Þ÷ïõ.

Ãéá êÜèå óõ÷íüôçôá õðÜñ÷åé Ýíá ðåäßï áêïõóôüôçôáò, åêôåéíüìåíï

ìåôáîý ìéáò åëÜ÷éóôçò Ýíôáóçò Þ÷ïõ, ðïõ êáëåßôáé êáôþöëé áêïõóôüôçôáò êáé
ìéáò ìÝãéóôçò Ýíôáóçò Þ÷ïõ ðïõ êáëåßôáé üñéï ðüíïõ.
 119

Ç Ýíôáóç ôïõ õðïêåéìåíéêïý áéóèÞìáôïò ìåôáâÜëëåôáé áíÜëïãá ðñïò

ôïí ëïãÜñéèìï ôçò Ýíôáóçò ôïõ åîùôåñéêïý åñåèéóìïý, ìåôáâÜëëåôáé äçë. ðéï
áñãÜ áðü áõôüí.
×ñçóéìïðïéåßôáé ëïéðüí óáí óýóôçìá ìÝôñçóçò ôçò Ýíôáóçò ôïõ Þ÷ïõ
ìéá ëïãáñéèìéêÞ êëßìáêá, ðïõ áíôéóôïé÷åß êáëýôåñá óôçí áíôáðüêñéóç ôïõ
áõôéïý áðü ìéá ãñáììéêÞ, ç êëßìáêá íôåóéìðÝë.
Ôá åðßðåäá ôùí íôåóéìðÝë áõîÜíïíôáé Þ ìåéþíïíôáé ìå ãåùìåôñéêü
ôñüðï: Ãéá êÜèå áýîçóç êáôÜ 3 íôåóéìðÝë ôçò Ýíôáóçò ôïõ Þ÷ïõ ðïõ ìåôñÜìå,
ç áíôßóôïé÷ç ç÷çôéêÞ åíÝñãåéá ðïõ äÝ÷åôáé ôï áõôß äéðëáóéÜæåôáé.

Ç åëÜ÷éóôç Ýíôáóç ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ãéá íá ãßíåé áéóèçôüò Ýíáò Þ÷ïò åßíáé
0 íôåóéìðÝë , åíþ ç Ýíôáóç ðïõ ðñïêáëåß ðüíï öôÜíåé ôá 120 íôåóéìðÝë.

Ç åëÜ÷éóôç äéáöïñÜ Ýíôáóçò ðïõ äéáêñßíåé ôï áíèñùðéíï áõôß åßíáé

ðåñßðïõ 1,5 íôåóéìðÝë.

Ãéá äéÜöïñåò óôÜèìåò Ýíôáóçò âñÝèçêå ç åëÜ÷éóôç áíôéëçðôÞ äéáöïñÜ

óõ÷íüôçôáò Äf. Ç ìåãáëõôåñç åõáéóèçóßá ðáñïõóéÜæåôáé ãéá ôç óõ÷íüôçôá
2000 hz êáé ôç óôÜèìç ôùí 70 íôåóéìðÝë, üðïõ ç åëÜ÷éóôç áíôéëçðôÞ äéáöïñÜ
åßíáé 3,5 hz.
Ôï áõôß áíáãíùñßæåé 2000 äéáöïñåôéêïýò ôüíïõò ìåôáîý 50 êáé 8000 hz.

Ôï èñüúóìá ôùí öýëëùí Þ Ýíáò øßèõñïò Ý÷åé Ýíôáóç 1 íôåóéìðÝë.

Ï èïñõâïò åíüò óýã÷ñïíïõ ãñáöåßïõ õðïëïãßæåôáé óôá 50 íôåóéìðÝë,

ðïõ üìùò óçìáßíåé 100.000 öïñÝò ðéï Ýíôïíïò Þ÷ïò áðü ôïí øßèõñï.

Ç ðõêíÞ êßíçóç Þ ôï ôñõðÜíé ðåðéåóìÝíïõ áÝñá ðáñÜãïõí Þ÷ïõò

ðåñßðïõ 90 íôåóéìðÝë, äçë. 100 åêáôïììõñéá öïñÝò ìåãáëýôåñïõò áðü ôïõò
åëáöñüôåñïõò åõäéÜêñéôïõò Þ÷ïõò.

Ï Þ÷ïò ôçò ìç÷áíÞò åíüò êïíôéíïý ôæÝô, õðïëïãßæåôáé óôá 120

íôåóéìðÝë, äçë åßíáé Ýíá ôñéóåêêáôïìýñéï öïñÝò éó÷õñüôåñïò áðü ôïõò ìüëéò
áêïõóôïýò.
Ç Ýíôáóç ìéáò êáíïíéêÞò óõæÞôçóçò åßíáé 40-60 íôåóéìðÝë.
Ôï åóùôåñéêü áõôïêéíÞôïõ ìå ôá÷ýôçôá 80 ÷ëì/þñá 65-75 íôåóéìðÝë.
Óôá 45 íôåóéìðÝë ïé ðåñéóóüôåñïé Üíèñùðïé äåí êáôáöÝñíïõí íá
êïéìçèïýí. Ç÷ïé ðÜíù áðü 60 íôåóéìðÝë åìðïäßæïõí ôçí éêáíüôçôá
óõãêÝíôñùóçò ôïõ åñãáæüìåíïõ.
 120

ÅðåéäÞ ç áêïõóôüôçôá åßíáé Ýíá õðïêåéìåíéêü öáéíüìåíï - ãéá äõï

ôüíïõò ìå ôçí ßäéá Ýíôáóç êáé äéáöïñåôéêÞ óõ÷íüôçôá, ç áêïõóôüôçôÜ ôïõò
ìðïñåß íá åßíáé äéáöïñåôéêÞ - áíáöÝñåôáé ðÜíôïôå óå áêïõóôüôçôá åíüò
óõãêåêñéìÝíïõ ôüíïõ ìå ãíùóôÞ óõ÷íüôçôá êáé Ýíôáóç. Ï ôüíïò áõôüò
êáèïñßóôçêå óáí ôüíïò ôùí 1000 hz.
Ç ìïíÜäá áêïõóôüôçôáò ïíïìÜæåôáé phon.
Ãéá óõ÷íüôçôá 1000 hz ç ìïíÜäá phon åßíáé ðïóïôéêÜ ßäéá ìå ôá
íôåóéìðÝë.
Ç âÝëôéóôç êáôáëçðôüôçôá ôçò öùíÞò âñßóêåôáé óôç óôÜèìç ôùí 74
phon.

Ç ÷ñïéÜ ôïõ Þ÷ïõ åßíáé åéäéêÞ ðïéüôçôá ðïõ äéáêñßíåé ôïí Ýíáí áðü
ôïí Üëëï Þ÷ï - ßóïõò ðñïò ôç âáóéêÞ óõ÷íüôçôá êáé Ýíôáóç, üìùò
äéáöïñåôéêïýò ùò ðñïò ôï óýíïëï ôùí óõìðëçñùìáôéêþí äïíÞóåùí
(äéáöïñåôéêÞ ÷ñïéÜ Ý÷åé ç öùíÞ ôùí áíèñùðùí, ïé Þ÷ïé ôùí îå÷ùñéóôþí
ïñãÜíùí). Ç ÷ñïéá ìáò åðéôñÝðåé íá äéáêñßíïõìå äõï Þ÷ïõò ôïõ ßäéïõ ýøïõò
êáé ôçò ßäéáò áêïõóôüôçôáò ðïõ üìùò ðáñÜãïíôáé áðü äõï äéáöïñåôéêÝò
ðçãÝò.

Ïôáí åíåñãïýí Þ÷ïé äéáöïñåôéêïé ùò ðñïò ôçí óõ÷íüôçôá, ç

óõã÷þíåõóÞ ôïõò åßíáé ôüóï ìåãáëýôåñç üóï áðëïýóôåñç åßíáé ç ó÷Ýóç ôïõò
ùò ðñïò ôçí óõ÷íüôçôá ôùí ðáëìéêþí êéíÞóåùí.
Ðéï êáëÜ óõã÷ùíåýïíôáé ïé Þ÷ïé ðïõ ç ó÷Ýóç ôïõ áñéèìïý ôùí
ðáëìéêþí êéíÞóåùí åßíáé 1:2 (ôçò ïãäüçò) êáé 3:2 (ôçò ðÝìðôçò).
 121

Ïé óýíèåôåò ðáëìéêÝò êéíÞóåéò ìå õøçëü åðßðåäï óõã÷þíåõóçò

ïíïìÜæïíôáé áñìïíßåò, åíþ ìå ÷áìçëü åðßðåäï, äõóáñìïíßåò.

Ç áìïéâáßá åðßäñáóç ôùí Þ÷ùí óõíäÝåôáé ìå ôçí éó÷ý êÜèå Þ÷ïõ.

ÊÜôù áðü ïñéóìÝíåò óõíèÞêåò ðáñïõóéÜæåôáé ôï öáéíüìåíï ðïõ
ïíïìÜæåôáé êáëýðôùí Þ÷ïò.
Áõôü óõíßóôáôáé óôï üôé Ýíáò Þ÷ïò (êáëýðôùí) åíåñãþíôáò
ôáõôü÷ñïíá ìå Ýíáí Üëëïí (êáëõðôüìåíï) êõñéáñ÷åß åíôåëþò åð áõôïý, ãéáôß ï
êáëõðôüìåíïò Þ÷ïò ðáýåé íá åßíáé áêïõóôüò.
Óõããåíéêïß Þ÷ïé êáëýðôïíôáé êáëýôåñá. Óôïõò ÷áìçëïýò Þ÷ïõò ç
êáëõðôéêÞ åðßäñáóç åßíáé äõíáôüôåñç.

Ôá áêïõóôéêÜ áéóèÞìáôá ÷áñáêôçñßæïíôáé áð ôçí ôïðïèÝôçóÞ ôïõò

ìÝóá óôïí ÷þñï: ïé ç÷çôéêïß åñåèéóìïß ðïõ åðéäñïýí ðÜíù ìáò,
ðñïóäéïñßæïíôáé ó áõôÞ Þ åêåßíç ôçí êáôåýèõíóç.
Ï ðñïóäéïñéóìüò ôùí Þ÷ùí ðåôõ÷áßíåôáé ÷Üñç óôç ëåéôïõñãßá ôùí
çìéóöáéñßùí ôïõ åãêåöÜëïõ. Óáí óÞìá ðñïò ðïéá êáôåýèõíóç åßíáé ï Þ÷ïò,
÷ñçóéìåýåé ç ÷ñïíéêÞ äéáöïñÜ Üöéîçò ôïõ Þ÷ïõ óå êÜèå áõôß (êáé åðüìåíá ç
Üöéîç óå êÜèå çìéóöáßñéï) ðïõ ðñïêáëåßôáé áð ôçí äéáöïñåôéêÞ áðüóôáóç ôïõ
êÜèå áõôéïý áð ôçí ðçãÞ ôïõ Þ÷ïõ.
Äçìéïõñãþíôáò ôå÷íçôÞ êáèõóôÝñçóç ôçò Üöéîçò ôïõ Þ÷ïõ óôï Ýíá
áõôß, ó÷åôéêÜ ìå ôï Üëëï, ìðïñïýìå íá ðñïêáëÝóïõìå ôçí áõôáðÜôç ôçò
áëëáãÞò ôçò êáôåýèõíóçò ôïõ Þ÷ïõ.
 122

Ï åãêÝöáëïò ãéá íá åñìçíåýóåé ôá áêïõóôéêÜ óÞìáôá ëáìâÜíåé

õðüøç ôïõ êáé ïðôéêÜ ôïõëÜ÷éóôïí óÞìáôá.
Å÷åé âñåèåß üôé ôáõôüóçìåò áêïõóôéêÝò ðëçñïöïñßåò ïäçãïýí óå
äéáöïñåôéêÝò áðïêñßóåéò ôïõ áêïõóôéêïý öëïéïý ôïõ åãêåöÜëïõ, áíÜëïãá ìå
ôá ïðôéêÜ äåäïìÝíá ðïõ ôéò óõíïäåýïõí. Ôá ïðôéêÜ äåäïìÝíá ðïõ äåí
âñßóêïíôáé óå óõìöùíßá ìå ôá áêïõóôéêÜ, ìðïñïýí í áëëïéþóïõí ôç óçìáóßá
ðïõ áðïäßäåé Ýíá Üôïìï óå êÜðïéïõò öùíçôéêïýò Þ÷ïõò (óå ðåßñáìá
ðáñïõóßáóáí óå Üôïìá ôáõôü÷ñïíá ôçí áêïõóôéêÞ óõëëáâÞ «ðá» êáé ïðôéêÝò
åéêüíåò ðïõ áíôéóôïé÷ïýóáí óôéò êéíÞóåéò ôùí ÷åéëéþí ãéá ôçí ðáñáãùãÞ ôùí
óõëëáâþí «ðá» êáé «êá». Óôéò ðåñéðôþóåéò ðïõ ôï ïðôéêü äåäïìÝíï
áíôéóôïé÷ïýóå óôçí óõëëáâÞ «êá», äçëáäÞ äåí âñßóêïíôáí óå óõìöùíßá ìå ôï
áêïõóôéêü äåäïìÝíï, ç áêïõóôéêÞ áíôßëçøç Þôáí öáíåñÜ äéáöïñïðïéçìÝíç, ôá
Üôïìá Üêïõãáí ôçí óõëëáâÞ «ôá».

Ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá êéíïýìåíá óå êÜðïéï ìÝóï äéÜäïóçò, áíáãêÜæïõí

ôá ìüñéÜ ôïõ íá ôáëáíôþíïõí, äçìéïõñãþíôáò Ýôóé Ýíá áêïõóôéêü ðåäßï.
Ïôáí óôï ðåäßï áõôü, ðÜíù óôç äéáäñïìÞ ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò,
âñåèåß åìðüäéï ôïõ ïðïßïõ ïé äéáóôÜóåéò åßíáé ìåãÜëåò óå ó÷Ýóç ìå ôï ìÞêïò
êýìáôïò, Ý÷ïõìå áíÜêëáóç ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò. ÁíÜëïãá ìå ôçí áðüóôáóç
êáé ôïí áñéèìü ôùí åìðïäßùí, äçìéïõñãåßôáé áíÜêëáóç, áðëÞ ç÷þ Þ ðïëëáðëÞ
ç÷þ.

Ç ðïëëáðëÞ ç÷þ äçìéïõñãåßôáé üôáí óôç äéáäñïìÞ ôïõ ç÷çôéêïý

êýìáôïò âñåèïýí ðïëëÜ åìðüäéá ðïõ ôï êáèÝíá äßíåé ìéá áðëÞ ç÷þ Þ üôáí ç
ðçãÞ ôïõ Þ÷ïõ âñåèåß áíÜìåóá óå äõï ðáñÜëëçëá åðßðåäá åìðüäéá.
 123

Áí ç áðüóôáóç ìåôáîý ôùí åðéöáíåéþí åßíáé áñêåôÜ ìéêñÞ, ôï

áíèñùðéíï áõôß äåí îå÷ùñßæåé ôçí êÜèå ìéá ç÷þ áëëÜ Ýíáí áêïõóôü ôüíï ðïõ
áðïôåëåßôáé áðü üëåò ôéò áíáêëÜóåéò ìáæß.

Óå êëåéóôïýò ÷þñïõò ç ç÷þ ðñïÝñ÷åôáé êõñßùò áðü ôéò áíáêëÜóåéò

óôïõò ôïß÷ïõò. Ôï ãåãïíüò áõôü ãßíåôáé éäéáßôåñá åíï÷ëçôéêü óå áìöéèÝáôñá,
áßèïõóåò óõíáõëéþí êëð üðïõ ï áêñïáôÞò äåí áêïýåé ìüíï ôïí áðåõèåßáò
Þ÷ï, áëëÜ êáé ôïí áíáêëþìåíï, ìå ôüóç êáèõóôÝñçóç, þóôå ôï áõôß ôïõ íá
áêïýåé äýï äéáöïñåôéêïýò Þ÷ïõò.

ÅðåéäÞ ôï áõôß Ý÷åé ôçí éêáíüôçôá íá êñáôÜåé ôï áßóèçìá ôçò áêïÞò

ãéá 1/15 ôïõ äåõôåñïëåðôïõ ðåñßðïõ, ãéá í áíôéëçöèåß ôïí áðåõèåßáò Þ÷ï êáé
ôçí ç÷þ óáí äýï äéáöïñåôéêá åñåèßóìáôá, èá ðñÝðåé ç ç÷þ íá öôÜíåé ìå
êáèõóôÝñçóç ìåãáëõôåñç áðü 1/15 ôïõ äåõôåñïëåðôïõ Þ áëëéþò ç äéáöïñÜ
äéáäñïìÞò èá ðñÝðåé íá åßíáé ìåãáëõôåñç áðü 23 ìÝôñá.
Ïôáí ç äéáöïñÜ ôùí äýï äéáäñïìþí åßíáé ìéêñüôåñç, ôï áõôß
áíôéëáìâÜíåôáé áðëþò ôç óõíÝ÷éóç ôïõ áðåõèåßáò Þ÷ïõ.

Ïôáí áêïýåé êáíåßò Ýíáí ïìéëçôÞ ðïõ ìéëÜåé áðü ðïëý êïíôÜ êáé óå
÷áìçëü ôüíï, ïé äéáäï÷éêÝò óõëëáâÝò öôÜíïõí ç ìßá ìåôÜ ôçí Üëëç, åíôåëþò
îå÷ùñéóìÝíåò êáé ç öùíÞ åßíáé êáôáíïçôÞ.

Áí áíôßèåôá, ï ïìéëçôÞò õøþíåé ôç öùíÞ ôïõ ìÝóá óå Ýíáí ìåãÜëï

÷þñï, ï ÷ñüíïò ðïõ äéáñêåß ç êÜèå óõëëáâÞ ðáñáôåßíåôáé êáé ïé äéáäï÷éêÝò
óõëëáâÝò óõìðßðôïõí ìåôáîý ôïõò, ìå áðïôÝëåóìá íá ðñïêáëåßôáé óýã÷õóç
êáé íá ÷Üíåôáé ç åõêñßíåéá.

ÔÝóô êáôáíïçôüôçôáò ðïõ Ý÷ïõí ãßíåé óå ÷þñïõò ìå äéáöïñåôéêï

üãêï êáé äéáöïñåôéêç áíôÞ÷çóç äåß÷íïõí üôé ç ðïóïóôéáßá áíáëïãßá óôç
óõëëáâéóôÞ Üñèñùóç (äçëáäÞ óå êáôáíïçôÝò óõëëáâÝò) åëáôôþíåôáé êáèþò ï
÷ñüíïò áíôÞ÷çóçò êáé ï üãêïò ôïõ äùìáôßïõ áõîÜíåé.

Ç ðñÜîç äåß÷íåé üôé Ýíáò ïìéëçôÞò ðñÝðåé íá ðñïóðáèåß íá ïìéëåß

ðéï áñãÜ êáé äõíáôÜ üôáí åßíáé ó Ýíá ìåãÜëï ÷þñï êáé áðåõèýíåôáé ó Ýíá
ìåãÜëï áêñïáôÞñéï.
Áõôü âïçèÜ óå êÜðïéï âáèìü íá áíôéóôáèìßæåé ôçí åëáôôïýìåíç
êáôáíïçôüôçôá ðïõ ðñïîåíåßôáé áðü ôçí áíôÞ÷çóç.

Ïóï óõíôïìüôåñá áêïëïõèåß ç áíÜêëáóç ôïí Üìåóï Þ÷ï, ôüóï

êáëýôåñï åßíáé ôï áðïôÝëåóìá ôçò áêïõóôéêÞò ôïõ ÷þñïõ.
 124

Ï ÷ñüíïò áíôß÷çóçò ó Ýíáí ÷þñï ïñßæåôáé óáí ï ÷ñüíïò (óå

äåõôåñïëåðôá) ðïõ áðáéôåßôáé ãéá ôçí ðôþóç ôçò óôÜèìçò ôçò Ýíôáóçò ôïõ
Þ÷ïõ êáôÜ 60 íôåóéìðÝë.

Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ åðçñåÜæïõí ôï ñõèìü ðôþóçò ôçò Ýíôáóçò ôïõ

Þ÷ïõ êáé êáôÜ óõíÝðåéá ôïí ÷ñüíï áíôÞ÷çóçò åßíáé:

1. Ï üãêïò ôïõ ÷þñïõ êáé

2. Ïé ç÷ïáðïññïöçôéêÝò éäéüôçôåò ôùí åðéöáíåéþí
ôïõ êáé ôùí äéáöüñùí áíôéêåéìåíùí ðïõ âñßóêïíôáé ó
áõôüí.

Ïóï ìåãáëýôåñïò åßíáé ï üãêïò ôüóï ìåãáëýôåñç åßíáé ç áðüóôáóç

ðïõ ðñÝðåé íá êáëýøïõí ôá ç÷çôéêÜ êýìáôá üôáí áíáêëþíôáé óôéò äéÜöïñåò
åðéöÜíåéåò, Üñá ôüóï ìåãáëýôåñïò èá åßíáé ï ÷ñüíïò ìÝóá óôïí ïðïßï ç ìÜæá
ôùí åðéöáíåéþí áõôþí èá áðïóâÝóåé ôá êýìáôá, äçë ï ÷ñüíïò áíôÞ÷çóçò.

Ïóï áõîÜíïíôáé ïé åðéöÜíåéåò êáé ïé ç÷ïáðïññïöçôéêÝò ôïõò

éäéüôçôåò, ôüóï áõîÜíåôáé ï ñõèìüò ôçò ðôþóçò ôïõ Þ÷ïõ êáé ìåéþíåôáé ï
÷ñüíïò áíôÞ÷çóçò.

Èá ìðïñïýóå êáíåßò íá õðïèÝóåé üôé üôáí ìéá ðçãÞ Þ÷ïõ Ý÷åé

óôÜèìç Ýíôáóçò ð÷ 60 íôåóéìðÝë, ôüôå äõï ôÝôïéåò ðçãÝò èá ðñÝðåé íá
ðáñÜãïõí óôÜèìç äõï öïñÝò ìåãáëõôåñç.
Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá üìùò èá áõîçèåß äõï öïñÝò ç Ýíôáóç ôïõ
Þ÷ïõ, åíþ ç óôÜèìç èá áõîçèåß ìüíï êáôÜ 3 íôåóéìðÝë.

Áí Ý÷ïõìå ó Ýíáí ÷þñï ðïëëÝò äéáöïñåôéêÝò ðçãÝò Þ÷ïõ,

êáèïñéóôéêü ñüëï ðáßæåé ç ðçãÞ ìåãáëýôåñçò Ýíôáóçò.
Áí ð÷ Ý÷ïõìå ôñåéò ðçãÝò Þ÷ïõ åíôÜóåùí 40 íôåóéìðÝë, 50
íôåóéìðÝë êáé 60 íôåóéìðÝë, ç óõíïëéêÞ óôÜèìç ôùí ôñéþí ðçãþí èá åßíáé
60,45 íôåóéìðÝë.
Åôóé áí èÝëïõìå íá ìåéþóïõìå ôïí èüñõâï ð÷ ôùí ìç÷áíþí åíüò
óõãêñïôÞìáôïò, èá ðñÝðåé íá óôñÝøïõìå ôçí ðñïóï÷Þ ìáò óôçí ìç÷áíÞ ðïõ
ðáñÜãåé ìåãáëõôåñï èüñõâï.
 125

Ç ôá÷ýôçôá ìå ôçí ïðïßá äéáäßäåôáé ï Þ÷ïò åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ ôïõ

ìÝóïõ äéá ìÝóïõ ôïõ ïðïßïõ äéáäßäåôáé.
Ïóï äõóêïëüôåñï åßíáé í áëëÜîåéò ôïí üãêï ôïõ ìÝóïõ
óõìðéÝæïíôÜò ôï, ôüóï ìåãáëýôåñç åßíáé ç ôá÷ýôçôá ôïõ Þ÷ïõ.
Ïóï ìåãáëýôåñç åßíáé ç ðõêíüôçôá, ôüóï ìéêñüôåñç ç ôá÷ýôçôá.
Ç ôá÷ýôçôá äåí åîáñôÜôáé áðü ôçí óõ÷íüôçôá ôïõ ç÷çôéêïý êýìáôïò.

Ôá÷ýôçôåò ôïõ Þ÷ïõ

Óôïí áÝñá 343 ìÝôñá / äåõôåñïëåðôï
Óôï íåñü 1498 ìÝôñá / äåõôåñïëåðôï
Óôç èÜëáóóá 1531 ìÝôñá / äåõôåñïëåðôï
Óôá êáèáñÜ ðëáóôéêÜ 2680 ìÝôñá / äåõôåñïëåðôï
Óôïí ÷Üëõâá 5060 ìÝôñá / äåõôåñïëåðôï
Óôï áëïõìßíéï 5100 ìÝôñá / äåõôåñïëåðôï
Óôï ãõáëß pyrex 5640 ìÝôñá / äåõôåñïëåðôï
 126

Ï ÈÏÑÕÂÏÓ

ÅÍÍÏÉÁ ÔÏÕ ÈÏÑÕÂÏÕ

Ï èüñõâïò åßíáé Ýíá ðñïúüí ôçò óýã÷ñïíçò ôå÷íïëïãßáò, ìéá

“áóèÝíåéá” óõíå÷þò áíáðôõóóüìåíç óôçí êïéíùíßá ôïõ 20ïõ áéþíá êáé Ýíáò
áðü ôïõò ðåñéóóüôåñï äéáäåäïìÝíïõò ñõðïãüíïõò ðáñÜãïíôåò, óôïí ïðïßï
åßíáé åêôåèåéìÝíï ôï ìåãáëýôåñï ðïóïóôü ôùí åñãáæïìÝíùí ðáãêüóìéá.
Aìåóç óõíÝðåéá áõôÞò ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò åßíáé ï èïñõâïò í
áðïôåëåß óÞìåñá ôç óõ÷íüôåñç áéôßá åðáããåëìáôéêÞò ðÜèçóçò.

Ùóôüóï ïé åðéðôþóåéò ôïõ èïñýâïõ óôçí õãåßá ôïõ åñãáæïìåíïõ äåí

ðåñéïñßæïíôáé ìüíï óôçí ìåßùóç ôçò áêïõóôéêÞò éêáíüôçôáò, áëëÜ
åðåêôåßíïíôáé êáé åðçñåÜæïõí êáé Üëëåò ëåéôïõñãßåò ôïõ áíèñþðéíïõ
ïñãáíéóìïý ìå óõíÝðåéåò êáé åêäçëþóåéò üðùò:
Áýîçóç ôïõ ìõúêïý ôüíïõ êáé åýêïëç êüðùóç, äéáôáñá÷Ýò óôçí ðÝøç,
õðåñÝíôáóç, Üã÷ïò êáé äéáôáñá÷Ýò óõìðåñéöïñÜò, äéáôáñá÷Ýò ôïõ ýðíïõ,
êåöáëáëãßåò êáé Üëëåò íåõñïöõôéêÝò êáé øõ÷ïëïãéêÝò äéáôáñá÷Ýò, äéáôáñá÷Ýò
ôïõ êõêëïöïñéáêïý êáé õðÝñôáóç, äéáôáñá÷Ýò ôïõ ìåôáâïëéóìïý, ôùí ïñìïíþí
êëð.

Óôéò Ýììåóåò åðéðôþóåéò ôïõ èïñýâïõ åíôÜóóåôáé êáé ç ðñüêëçóç

åñãáôéêïý áôõ÷çìáôïò.

Åñåõíåò óôç âéïìç÷áíßá äåß÷íïõí üôé ç Ýêèåóç óôï èïñõâï áõîÜíåé ôï

Üã÷ïò êáé ôï óõíáéóèçìáôéêü óôñÝò. ÅñãÜôåò ðïõ åêôßèåíôáé óõíå÷þò óå ðïëý
õøçëÞò Ýíôáóçò èïñõâïõò åìöáíßæïõí áõîçìÝíï âáèìü íåõñéêüôçôáò, íáõôßá,
ðïíïêåöÜëïõò, áóôÜèåéá, åðéèåôéêüôçôá, áëëáãÝò óôç äéÜèåóç êáé Ýíôïíï
Üã÷ïò.
Áëëåò ìåëÝôåò äåß÷íïõí üôé ï èïñõâïò äåí áõîÜíåé ôïí áñéèìü ôùí
øõ÷éáôñéêþí ðåñéóôáôéêþí, áëëÜ ìðïñåß íá åðéäåéíþóåé øõ÷ïëïãéêÜ
ðñïâëçìáôá ðïõ Þäç õðÜñ÷ïõí.
Äåß÷íïõí åðßóçò üôé ï èïñõâïò åíéó÷ýåé ôçí ðñïäéÜèåóç ãéá åðéèåôéêÞ
óõìðåñéöïñÜ. Áõôüò êáè åáõôüò ï èïñõâïò äåí ðñïêáëåß åðéèåôéêÝò
åíÝñãåéåò, öÝñíåé üìùò óôçí åðéöÜíåéá ôçí êáôáðéåóìÝíç Þ óõãêáëõììÝíç
åðéèåôéêüôçôá.

Ç âëáâåñÞ åðßäñáóç ôùí èïñýâùí äåí ðåñéïñßæåôáé ìüíï óôï ÷þñï

åñãáóßáò, áëëÜ ç æùÞ ãåíéêÜ óôéò ìåãáëïõðüëåéò ðëçãþíåé êõñéïëåêôéêÜ êáé
ìåôáöïñéêÜ üëåò ìáò ôéò áéóèÞóåéò.
 127

Óáí êõñéþôåñåò ðçãÝò èïñõâïõ óôï ðåñéâÜëëïí Ý÷ïõí êáôáãñáöåß: ôá

ìÝóá ìáæéêÞò ìåôáöïñÜò(êáôÜ óåéñÜ óðïõäáéüôçôáò: ïäéêüò, áåñïðïñéêüò,
óéäçñïäñïìéêüò êáé íáõôéëéáêüò èïñõâïò), âéïìç÷áíéêÝò êáé âéïôå÷íéêÝò
ìïíÜäåò êáèþò êáé ìåìïíùìÝíåò ìïíÜäåò(üðùò ð÷. åíá óõíåñãåßï
áõôïêéíÞôùí), äïìéêÜ ìç÷/ôá êáé êáôáóêåõÝò, åãêáôáóôÜóåéò áíáøõ÷Þò êáé
ïéêéáêÝò óõóêåõÝò êáé åãêáôáóôÜóåéò.

ÌåôñÞóåéò ðïõ Ýãéíáí áðü ôï ÕÐÅ×ÙÄÅ óå 6 áóôéêÜ êÝíôñá (ÁèÞíá,

ÐåéñáéÜ, ÇñÜêëåéï, ÉùÜííéíá, ËÜñéóá, ÐÜôñá) Ýäåéîáí üôé óôá 3/4 ðåñßðïõ
áõôþí ôá åðßðåäá èïñõâïõ îåðåñíïýóáí ôá 70 íôåóéìðÝë(ìå 60 íôåóéìðÝë
éóïäõíáìåß ï Þ÷ïò ìéáò äõíáôÞò áíèñþðéíçò öùíÞò, ìå 70 íôåóéìðÝë
éóïäõíáìåß ï Þ÷ïò åíüò ôçëåöþíïõ ðïõ êáëåß, ìå 80 ï Þ÷ïò åíüò äõíáôïý
îõðíçôçñéïý, Þ÷ïé ðÜíù áðü 60 íôåóéìðÝë åìðïäßæïõí ôçí éêáíüôçôá
óõãêÝíôñùóçò ôïõ áôüìïõ) êáé ìüíï óôï 1/10 áõôþí ôá åðßðåäá èïñõâïõ Þôáí
÷áìçëþôåñá áðü 60 íôåóéìðÝë.

Ìéá Ýñåõíá ðïõ Ýãéíå óôç Ãáëëßá ó Ýíá ó÷ïëåßï åêôåèåéìÝíï ó Ýíá
èüñõâï ôçò ôÜîçò ôùí 70 íôåóéìðÝë ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáí áðü ôçí êßíçóç óôïõò
äñüìïõò, Ýäåéîå üôé ôï ðïóïóôü ôçò ëáíèáóìÝíçò êáôáíüçóçò ôïõ ìçíýìáôïò
ôïõ äáóêÜëïõ ôåôñáðëáóéÜóôçêå óôéò áßèïõóåò äéäáóêáëßáò ðïõ Þôáí
åêôåèåéìÝíåò óôï èïñõâï êáé ïêôáðëáóéáæüôáí üôáí Üíïéãáí ôá ðáñÜèõñá.

Õ ðÜñ÷åé ïõóéáóôéêÞ äéáöïñÜ ìåôáîý Þ÷ïõ êáé èïñõâïõ.

Ï Þ÷ïò åßíáé ôï áðïôÝëåóìá ìåôáâïëþí óôçí ðßåóç ôïõ áÝñá. ÁöïñÜ êáé
áíáöÝñåôáé óå öõóéêÜ ìåãÝèç áíåîÜñôçôá áðü ôïí Üíèñùðï.
Óáí èïñõâïò èåùñåßôáé êÜèå åíï÷ëçôéêü, áíåðéèýìçôï Þ äõóÜñåóôï
ç÷çôéêü åñÝèéóìá ãéá ôïí Üíèñùðï.
ÅðïìÝíùò ï èïñõâïò åßíáé øõ÷ïëïãéêüò üñïò êáé ç áîéïëüãçóÞ ôïõ
åßíáé õðïêåéìåíéêÞ.

Åôóé, áêüìá êáé éó÷õñïß Þ÷ïé ìðïñåß ðïëëÝò öïñÝò íá èåùñçèïýí

åðéèõìçôïß, åíþ áäýíáôïé Þ÷ïé ìðïñåß íá èåùñçèïýí åíï÷ëçôéêïß.
Ï ãåßôïíÜò óáò ìðïñåß í áðïëáìâÜíåé Ýíá äßóêï ñïê óå Ýíôáóç ôÝôïéá
ðïõ íá äïíïýíôáé ôá èÝìåëéá ôïõ óðéôéïý óáò, åíþ áõôüò ï ßäéïò Þ÷ïò åóÜò
óáò åîáãñéþíåé. Ìéá óôáãüíá íåñïý ðïõ ðÝöôåé åðßìïíá êáé åðß þñåò ìðïñåß
íá åêíåõñßóåé êáé ôïí ðéï Þñåìï Üíèñùðï.

ÅðåéäÞ äåí õðÜñ÷åé öõóéêÞ äéáöïñÜ ìåôáîý Þ÷ïõ êáé èïñõâïõ-ï

èïñõâïò åßíáé êÜðïéï åßäïò Þ÷ïõ- äçìéïõñãåßôáé óýã÷õóç ìåôáîý ôùí äýï
åííïéþí.
 128

ÏõóéáóôéêÜ ôá ìÝôñá ðïõ èÝôïõí üñéá óôçí “Ýíôáóç” ôïõ èïñõâïõ

áöïñïýí êáé áíáöÝñïíôáé óôïõò äõíáôïýò Þ÷ïõò Þ ìüíï óôïõò èïñõâïõò ìå
ìåãÜëç ç÷çôéêÞ Ýíôáóç êáé èÝôïõí ðåñéïñéóìïýò ìüíï óôéò åðéäñÜóåéò áõôþí,
êõñßùò ôéò åðéäñÜóåéò êáé åðéðôþóåéò óôçí áêïÞ êáé äåí áöïñïýí ôçí
“êáèáõôü Ýíôáóç” ôïõ èïñõâïõ, åßíáé äå ó÷åäüí áðïêëåéóôéêÜ ôå÷íéêÜ ìÝôñá,
åíþ ç áíôéìåôþðéóç êáé ï ðåñéïñéóìüò ïõóéáóôéêÜ ôïõ èïñõâïõ ìðïñïýìå íá
ðïýìå üôé áðáéôåß êïéíùíéêï-øõ÷ïëïãéêï-ôå÷íéêÜ ìÝôñá.
Ïðùò áíáöÝñåôáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ óôçí ïäçãßá ôçò ÅõñùðáúêÞò Åíùóçò:
Ïé óçìåñéíÝò åðéóôçìïíéêÝò ãíþóåéò ó÷åôéêÜ ìå ôéò åðéðôþóåéò óôçí õãåßá
áðü ôçí Ýêèåóç óôï èïñõâï -åêôüò äçë. áðü ôéò åðéðôþóåéò óôçí áêïÞ- äåí
åðéôñÝðïõí ôïí êáèïñéóìü ôùí åðéðÝäùí áóöáëåßáò ó÷åôéêÜ ìå ôçí Ýíôáóç
ôïõ èïñõâïõ.

à éá ðïëëÜ ÷ñüíéá ïé ìåëÝôåò áöïñïýóáí ôï ðùò ï èïñõâïò åðéäñÜ

óôçí áêïÞ êáé óå Üëëåò ðëåõñÝò ôçò óùìáôéêÞò õãåßáò.
Ìüíï ôåëåõôáßá ïé åñåõíçôÝò Ýóôñåøáí ôçí ðñïóï÷Þ ôïõò ðñïò ôá
øõ÷ïëïãéêÜ áðïôåëÝóìáôá ôïõ èïñõâïõ.
Áðïäåß÷èçêå ëïéðüí üôé ç åíü÷ëçóÞ ìáò áðü áõôüí åîáñôÜôáé ôüóï áðü
ôá íôåóéìðÝë üóï êáé áðü ôç óôÜóç ìáò áðÝíáíôé óôçí ðçãÞ ðïõ ôïí ðñïêáëåß.
Ï âáèìüò ôïõ åñåèéóìïý ôïí ïðïßï áéóèÜíïíôáé ôá Üôïìá, óå ìåãÜëï
âáèìü åîáñôÜôáé åí ìÝñåé áðü ôï ðüóï áíáãêáßïò öáßíåôáé íá åßíáé ï èïñõâïò
êáèþò åðßóçò êáé áðü ôï ðüóï åßíáé äõíáôüí íá ðñïâëåöèåß.
Ôåëåõôáßåò åñãáóßåò õðïäçëþíïõí üôé ï èïñõâïò ìðïñåß íá
ðåñéïñßóåé ôçí êïéíùíéêüôçôá êáé ôçí åõáéóèçóßá óôéò áíÜãêåò ôùí Üëëùí
(óõãêåêñéìÝíá áíáöÝñåôáé Ýíá ðåßñáìá äýï áìåñéêáíþí øõ÷ïëüãùí ðïõ Ýêáíáí óôïõò
äñüìïõò ìéáò ðüëçò ôçò ÁìåñéêÞò. Êáèþò ï êüóìïò âÜäéæå óôï äñüìï, óõíáíôïýóå Ýíáí
óõíåñãÜôç ôùí ðåéñáìáôéóôþí áð ôïí ïðïßï Ýðåöôáí “êáôÜ óýìðôùóç” ìåñéêïß ôüìïé áðü
Ýíáí óùñü âéâëßá ðïõ ìåôÝöåñå. Óôéò ìéóÝò áðü ôéò óõíáíôÞóåéò, ëåéôïõñãïýóå äßðëá ìéá
÷ëïïêïðôéêÞ ìç÷áíÞ ÷ùñßò óéãáóôÞñá êáé ìå ðëÞñç éó÷ý. Óôéò Üëëåò ìéóÝò ç ìç÷áíÞ Þôáí
óâçóôÞ. Ïôáí äåí ëåéôïõñãïýóå ç ìç÷áíÞ, ôï 50% ôùí ðåñáóôéêþí óÞêùíå ôá âéâëßá áðü
ôïí äñüìï êáé ôá åðÝóôñåöå. Ïôáí áíôßèåôá ëåéôïõñãïýóå ç ÷ëïïêïðôéêÞ ìç÷áíÞ, ìüíï ôï
12% âïçèïýóå ôïí îÝíï. Óå ìéá Üëëç öÜóç ôïõ ðåéñÜìáôïò ï ðåéñáìáôéóôÞò öüñåóå Ýíáí
åðßäåóìï ãéá íá äåé áí ïé ðåñáóôéêïß èá ôïí óõìðïíïýóáí üôáí èá ôïõ Ýðåöôáí ôá âéâëßá.
ÐñÜãìáôé, ï åðßäåóìïò ÷ñçóßìåõóå üôáí ç ÷ëïïêïðôéêÞ ìç÷áíÞ Þôáí óâõóôÞ- 80% ôùí
ðåñáóôéêþí ôïí âïÞèçóáí íá óçêþóåé ôá âéâëßá. Óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç ôï ðïóïóôü Þôáí
ìüëéò 15%).

ÕðÜñ÷ïõí üìùò óçìáíôéêÝò åíäåßîåéò üôé ïé øõ÷ïëïãéêïß ðáñÜãïíôåò-

ç “óôÜóç” êáé ç “éäÝá” ìáò ó÷åôéêÜ ì Ýíáí èïñõâï êáé ôçí ðçãÞ ôïõ- Ý÷ïõí
ôçí ßäéá Þ áêüìá ìåãáëýôåñç óçìáóßá áð üôé ç ßäéá ç Ýíôáóç ôïõ Þ÷ïõ.
 129

ÌåëÝôåò ðïõ Ýãéíáí êïíôÜ óôï áåñïäñüìéï ×ßèñïïõ ôïõ Ëïíäßíïõ

êáèþò êáé Üëëåò ìåëÝôåò óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ áåñïäñïìßïõ ÊÝííåíôõ óôç ÍÝá
Õüñêç áðïêÜëõøáí üôé:
Áôïìá ðïõ õðÝèåôáí üôé ïé ðéëüôïé, ôï ðñïóùðéêü ôùí áåñïäñïìßùí êáé
ïé êõâåñíçôéêïß õðÜëëçëïé äåí åíäéáöÝñïíôáí êáèüëïõ ãé áõôïýò ðïõ Þôáí
õðï÷ñåùìÝíïé íá õößóôáíôáé ôïí èïñõâï ôùí áåñïðëÜíùí, õðÝöåñáí ðïëý
ðåñéóóüôåñï áð üôé ôá Üôïìá ðïõ ðßóôåõáí üôé êÜðïéïò öñïíôßæåé ãé áõôü ôï
èÝìá. Ïé åñùôþìåíïé åíï÷ëïýíôáí åðßóçò üôáí íüìéæáí üôé ï Þ÷ïò Þôáí
Ü÷ñçóôïò êáé åðéâëáâÞò ãéá ôçí õãåßá ôïõò Þ áíçóõ÷ïýóáí ãéá ðôþóåéò
áåñïðëÜíùí.

ÌåëÝôåò ó÷åôéêÜ ìå ôçí åíü÷ëçóç áðü ôïí êõêëïöïñéáêü èïñõâï

áðïêáëýðôïõí åðßóçò ôïí åíäéáöÝñïíôá ñüëï ôùí øõ÷ïëïãéêþí êáé
êïéíùíéïëïãéêþí ðáñáãüíôùí. Ãåñìáíïß åñåõíçôÝò äéåðßóôùóáí üôé ç
êõêëïöïñéáêÞ åíü÷ëçóç áõîÜíåé ìå ôï öüâï ãéá áôõ÷Þìáôá Þ ìå ôçí ðåðïßèçóç
üôé åßíáé äýóêïëï íá åëáôôùèåß ôï åðßðåäï ôïõ èïñõâïõ Þ ôÝëïò ìå ôçí
äõóáñÝóêåéá áðü Üëëá ðñïâëÞìáôá ôçò ðåñéï÷Þò ôùí åñùôùìÝíùí. Áôïìá
ðïõ ðéóôåýïõí üôé ï èïñõâïò åßíáé âëáâåñüò ãéá ôçí õãåßá ôïõò áíáöÝñïõí
åðßóçò ìåãáëýôåñç åíü÷ëçóç.

ÐïëëÝò öïñÝò ïé åñåõíçôÝò äéáðéóôþíïõí ìå Ýêðëçîç üôé ï

ìåãáëýôåñïò áñéèìüò ðáñáðüíùí áíáöÝñåôáé óå ÷áìçëïýò Þ÷ïõò êáé áöïñÜ
óõíçèÝóôåñá ôïõò ëåãüìåíïõò ãåéôïíéêïýò èïñõâïõò êáé áõôü ôç óôéãìÞ ðïõ
ï èïñõâïò ôùí áõôïêéíÞôùí êáëýðôåé ôï èïñõâï ôùí ãåéôüíùí.
Áõôü áðïäåéêíýåé üôé üóï ðåñéóóüôåñï ðéóôåýïõìå üôé åßíáé äõíáôüí íá
óôáìáôÞóïõìå ôï èïñõâï, ôüóï ðåñéóóüôåñï åêöñÜæåôáé ç äõóáñÝóêåéá.
Åôóé ïé Þ÷ïé áðü ôá áõôïêßíçôá åðåéäÞ èåùñïýíôáé áíáðüöåõêôïé äåí
áðïôåëïýí áíôéêåßìåíï äéåêäéêÞóåùí Þ ðáñáðüíùí.

Ìéá Üëëç Ýñåõíá óå ðáíåðéóôÞìéï ôçò ÁìåñéêÞò Ýäåéîå üôé óçìáíôéêÞ

ðñïäéÜèåóç ãéá ðñüêëçóç åíü÷ëçóçò áðïôåëåß êáé ï ïéêïíïìéêüò ðáñÜãïíôáò.
Åñùôþìåíïé ðïõ ðßóôåõáí üôé Ýíáò êïíôéíüò áõôïêéíçôüäñïìïò
åðéäñïýóå áñíçôéêÜ óôçí áîßá ôçò éäéïêôçóßáò ôïõò åíï÷ëïýíôáí ðåñéóóüôåñï
áðü åêåßíïõò ðïõ íüìéæáí üôé ï áõôïêéíçôüäñïìïò ôïõò óõíåöåñå ïéêïíïìéêÜ.

Äõï Óïõçäïß êïéíùíéïëüãïé ðñáãìáôïðïßçóáí åðßóçò ìéá èáõìÜóéá

ìåëÝôç. ÐñïóðÜèçóáí íá åëáôôþóïõí ôïí åêíåõñéóìü ôïõ êïéíïý, áëëÜæïíôáò
ôç óôÜóç áðÝíáíôé óôçí ðçãÞ ôïõ èïñõâïõ.
ÁðÝóôåéëáí óå ìéá ïìÜäá êáôïßêùí ðïõ æïýóáí êïíôÜ óå ìéá ÓïõçäéêÞ
áåñïðïñéêÞ âÜóç Ýíá áíáìíçóôéêü âéâëßï ãéá ôçí 50ç åðÝôåéï ôçò ÓïõçäéêÞò
ðïëåìéêÞò áåñïðïñßáò. Óôï âéâëßï áõôü áíáöÝñïíôáí üôé ïé êÜôïéêïé ôçò
ðåñéï÷Þò ðßóôåõáí üôé ç ðïëåìéêÞ áåñïðïñßá Þôáí æùôéêÞò óçìáóßáò ãéá ôç
÷þñá.
 130

ÌåëÝôåò ðïõ Ýãéíáí ìåñéêÝò åâäïìÜäåò áëëÜ êáé ìåñéêÜ ÷ñüíéá

áñãüôåñá Ýäåéîáí üôé áõôÞ ç ïìÜäá êáôïßêùí åíï÷ëåßôï ëéãüôåñï áð üôé ìéá
Üëëç ïìÜäá ðïõ äåí åß÷å ëÜâåé ôï âéâëßï. Ì Üëëá ëüãéá, ç áíáèåþñçóç ôçò
óçìáóßáò ôçò ðçãÞò ôïõ èïñõâïõ ðåñéüñéóå äñáóôéêÜ ôçí åíü÷ëçóç.
Öáßíåôáé ëïéðüí, üôé ôï “ìÞíõìá” åíüò èïñõâïõ ãéá Ýíá ïñéóìåíï
Üôïìï Ý÷åé ìåãÜëç óçìáóßá ãéá ôç óôÜóç ôïõ áðÝíáíôé ó áõôüí.

Ôï Áíþôáôï ÄéêáóôÞñéï ôçò Êáëéöüñíéáò äéêáßùóå ðñüóöáôá ôïõò

ðåñéïßêïõò ôïõ äéåèíïýò áåñïäñïìßïõ ôïõ Ëïò Áíôæåëåò ðïõ åß÷áí ðñïóöýãåé
æçôþíôáò áðïæçìßùóç ãéá “áðþëåéá áîßáò ôçò éäéïêôçóßáò ôïõò, êáèþò êáé ãéá
ðíåõìáôéêÞ êáé óõíáéóèçìáôéêÞ ôáëáéðùñåßá áðü ôïí èïñõâï ôïõ
áåñïäñïìßïõ”.
Ï äéêáóôÞò áñêÝóôçêå óôéò äéáâåâáéþóåéò ôùí êáôïßêùí êáé äåí æÞôçóå
ïðïéáäÞðïôå éáôñéêÞ ãíùìÜôåõóç ãéá åëÜôôùóç ôçò áêïÞò Þ Üëëç âëÜâç.

Ïé áðñüâëåðôïé êáé áðñüóìåíïé èïñõâïé åêíåõñßæïõí ðåñéóóüôåñï ôá

Üôïìá êáé äéáôáñÜóóïõí ðåñéóóüôåñï ôéò äñáóôçñéüôçôÝò ôïõò áðü áõôïýò
ðïõ Ý÷ïõí Ýíáí êáèçìåñéíü êáé åðáíáëáìâáíüìåíï ÷áñáêôÞñá.

Ó ôç ÷þñá ìáò áðü ôï 1991 éó÷ýåé Ðñïåäñéêü ÄéÜôáãìá (ôï
85/1991) ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí åñãáæïìÝíùí áðü ôïõò êéíäýíïõò ðïõ
äéáôñÝ÷ïõí ëüãù ôçò ÝêèåóÞò ôïõò óôï èïñõâï áðü ôçí åñãáóéá. Ôï åí ëüãù
Ðñïåäñéêü ÄéÜôáãìá êõñþíåé ôçí Ïäçãßá 86/188/ÅÏÊ êáé èåóðßæåé ïñéáêÝò
ôéìÝò Ýêèåóçò:
85 íôåóéìðÝë óáí ðñïåéäïðïéçôéêü üñéï èïñõâïõ.
90 íôåóéìðÝë óáí üñéï ëÞøçò óõãêåêñéìÝíùí ôå÷íéêþí Þ êáé
ïñãáíùôéêþí ìÝôñùí.

Ôï ãåíéêü ðíåýìá ôüóï ôçò Ïäçãßáò üóï êáé ôïõ ÐÄ åßíáé üôé(üðùò
êáñáêôçñéóôéêÜ äéáôõðùíåôáé óôï Üñèñï 5 êáé ôùí äýï): ïé êßíäõíïé ðïõ
äçìéïõñãïýíôáé áðü ôçí ç÷ïÝêèåóç ðñÝðåé íá ìåéþíïíôáé óôï êáôþôáôï
åýëïãá åöéêôü åðßðåäï, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôçí ôå÷íéêÞ ðñüïäï êáé ôá
äéáèÝóéìá ìÝôñá åëÝã÷ïõ ôïõ èïñõâïõ, éäßùò óôçí ðçãÞ.

Ïðùò áíáöÝñåôáé óôçí Ïäçãßá 86/188/ÅÏÊ “ç êáôÜóôáóç ðïõ åðéêñáôåß

óÞìåñá óôá êñÜôç-ìÝëç äåí åðéôñÝðåé ôïí êáèïñéóìü ìéáò ôéìÞò Ýêèåóçò óôï
èïñõâï, êÜôù áðü ôçí ïðïßá äåí õðÜñ÷åé ðëÝïí êßíäõíïò ãéá ôçí áêïÞ ôùí
åñãáæïìåíùí êáé üôé ïé óçìåñéíÝò åðéóôçìïíéêÝò ãíþóåéò ó÷åôéêÜ ìå ôéò
 131

åðéðôþóåéò óôçí õãåßá áðü ôçí Ýêèåóç óôï èïñõâï, åêôüò áðü ôéò åðéðôþóåéò
óôçí áêïÞ, äåí åðéôñÝðïõí ôïí êáèïñéóìü ôùí åðéðÝäùí áóöáëåßáò ìå
áêñßâåéá”.

ÂËÁÐÔÉÊÇ ÄÑÁÓÇ ÔÏÕ ÈÏÑÕÂÏÕ ÓÔÇÍ ÁÊÏÇ

Ç âëáðôéêÞ äñÜóç ôïõ èïñõâïõ óôç áêïÞ åíôïðßæåôáé óå ìéá

ïñéóìÝíç ðåñéï÷Þ ôïõ áõôéïý, óõãêåêñéìÝíá óôéò ôñß÷åò ôùí áêïõóôéêþí
êõôôÜñùí ôïõ ïñãÜíïõ ôïõ Corti.
Ç êáôáóôñïöÞ ôùí ôñé÷þí áõôþí Ý÷åé óáí áðïôÝëåóìá ôçí åìöÜíéóç
ìüíéìçò ìåßùóçò ôçò áêïõóôéêÞò éêáíüôçôáò ðïõ êáëåßôáé ÌÏÍÉÌÇ
ÍÅÕÑÏÁÉÓÈÇÔÇÑÉÁÊÇ ÂÁÑÇÊÏÚÁ.
 132

Ùóôüóï ç âáñçêïÀá ìðïñåß íá åßíáé ìüíéìç Þ ðñïóùñéíÞ.

Åôóé óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç üôáí ôï Üôïìï áðïìáêñõíèåß áðü ôï
èïñõâùäåò ðåñéâÜëëïí Ý÷ïõìå ãñÞãïñç áðïêáôÜóôáóç ôçò áêïõóôéêÞò ôïõ
éêáíüôçôáò.
Ãé áõôü ôï ëüãï ï Ýëåã÷ïò ôçò áêïÞò ôùí åñãáæïìÝíùí ðñÝðåé íá
ãßíåôáé áöïý Ý÷åé ìåóïëáâÞóåé ÷ñüíïò áðïìÜêñõíóçò áðü ôï èïñõâï
ôïõëÜ÷éóôïí 12-24 ùñþí.

Ãéá íá åãêáôáóôáèåß ìüíéìç ìåßùóç ôçò áêïõóôéêÞò éêáíüôçôáò

÷ñåéÜæåôáé ÷ñïíéêü äéÜóôçìá 5-10 åôþí óõíå÷ïýò Ýêèåóçò óå åðßðåäá
èïñõâïõ ðÜíù áðü 80 íôåóéìðÝë, åêôüò áðü ôçí ðåñßðôùóç åíüò ïîÝïò
áêïõóôéêïý ôñáýìáôïò.

Ï Ýëåã÷ïò áõôþí ôùí

ìåôáâïëþí ãßíåôáé ìå ôçí õðïâïëÞ
ôùí åñãáæïìÝíùí óå åéäéêÞ
åñãáóôçñéáêÞ åîÝôáóç ðïõ êáëåßôáé
ÔÏÍÉÊÏ ÁÊÏÏÃÑÁÖÇÌÁ.

Ðñþôç Ýíäåéîç âëÜâçò ôçò

áêïÞò áðïôåëåß ç ìéêñÞ åëÜôôùóç ôçò
áêïõóôéêÞò éêáíüôçôáò óôçí ðåñéï÷Þ
óõ÷íïôÞôùí áíÜìåóá óôá 3000-6000
×Ýñôæ.
Óôá óôÜäéï áõôü ç âáñçêïÀá
óõíÞèùò äåí ãßíåôáé áíôéëçðôÞ áðü
ôïí åñãáæüìåíï.

Ïôáí ç âáñçêïÀá åðåêôáèåß ìå

ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ êáé óå Üëëåò
óõ÷íüôçôåò åêôüò ôçò ðåñéï÷Þò ôùí
3000-6000 ×Ýñôæ, ôüôå ãßíåôáé
áíôéëçðôÞ áðü ôïí åñãáæüìåíï ðïõ ðÜó÷åé ãéáôß äõóêïëåýåôáé íá êáôáíïÞóåé
ôçí ïìéëßá ôùí ãýñù ôïõ, éäéáßôåñá óôï èïñõâþäåò ðåñéâÜëëïí.
 133

ÌÅÈÏÄÏÉ ÃÉÁ ÔÇÍ ÐÑÏÓÔÁÓÉÁ ÔÙÍ ÅÑÃÁÆÏÌÅÍÙÍ

Ï é ìÝèïäïé ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí åñãáæïìåíùí áðü ôïí èïñõâï,

äçë. Ç ÐÑÏËÇØÇ ðåñéëáìâÜíåé äýï åðßðåäá:
* Ôçí ÔÅ×ÍÉÊÇ ÐÑÏËÇØÇ ðïõ ãßíåôáé óôï åðßðåäï ôçò ðçãÞò êáé
ôçò äéÜäïóçò ôïõ èïñõâïõ êáé
* Ôçí ÉÁÔÑÉÊÇ ÐÑÏËÇØÇ ðïõ ãßíåôáé óôï åðßðåäï ôïõ
åñãáæïìåíïõ.

Ôå÷íéêç ðñïëçøç
ÁõôÞ ç ðáñÝìâáóç ðñïûðïèÝôåé:
* Ôçí áðüêôçóç ôùí åëÜ÷éóôùí áðáéôïýìåíùí ôå÷íéêþí ãíþóåùí
ó÷åôéêÜ ìå ôïí Þ÷ï êáé ôçí åöáñìïóìÝíç áêïõóôéêÞ.
* Ôçí ìÝôñçóç ôïõ èïñõâïõ óôï óõãêåêñéìÝíï ðåñéâÜëëïí êáé ôçí
÷áñôïãñÜöçóç ôùí ðåñéï÷þí êáé èÝóåùí åñãáóéáò ðïõ åßíáé ðåñéóóüôåñï
åðéâáñõìÝíåò. ( ãéá íá ãßíåé áíôéëçðôü ôé óõìâáßíåé ìÝóá óôï ÷þñï åñãáóéáò
üðïõ õðÜñ÷ïõí äéÜöïñïé èïñõâïé ðñÝðåé íá ãßíåé áíÜëõóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò.
Åßíáé áíáãêáßïò ï êáèïñéóìüò ôùí ðçãþí ôïõ èïñõâïõ êáé ç ãíþóç ôùí
ìç÷áíéóìþí ãÝíåóÞò ôïõ (êôýðïò, ôñéâÞ, óõíôïíéóìüò, óôñïâéëéóìüò êëð) êáé
ôùí äéáöüñùí äñüìùí ìå ôïõò ïðïßïõò ç ç÷çôéêÞ åíÝñãåéá öèÜíåé óôïõò
åñãáæïìåíïõò(ð÷. Áð åõèåßáò, áíáêëþìåíç, áðü ìåôÜäïóç áðü ôï Ýäáöïò,
áðü ìåôÜäïóç áðü Ýíá óôïé÷åßï ôçò ïéêïäïìÞò êëð.).
* Ôçí åêôßìçóç ôçò ïéêïíïìéêÞò äáðÜíçò ôùí ôå÷íéêþí
ðñïëçðôéêþí ìÝôñùí ðïõ üôáí ðñïâëÝðïíôáé áðü ôïí áñ÷éêü ó÷åäéáóìü óôéò
êáéíïýñãéåò åãêáôáóôÜóåéò áíÝñ÷åôáé óôï 5-10% ôïõ óõíïëéêïý êüóôïõò, åíþ
üôáí ðñüêåéôáé ãéá ìÝôñá ðïõ ðáßñíïíôáé óå ðáëéÝò åãêáôáóôÜóåéò ìðïñåß íá
öôÜóåé êáé óôï 25% ôïõ óõíïëéêïý ôïõò êüóôïõò.

ÉáôñéêÞ ðñüëçøç
ÁõôÞ ðåñéëáìâÜíåé:
1. Ôçí åíçìÝñùóç áðü ôïí ãéáôñü åñãáóßáò ôùí åñãáæïìåíùí ðïõ
åêôßèåíôáé óå åðßðåäá èïñõâïõ ðÜíù áðü 85 íôåóéìðÝë ãéá ôïõò êéíäõíïõò
ðïõ äéáôñÝ÷åé ç áêïÞ ôïõò êáé ç õãåßá ôïõò ãåíéêüôåñá.
2. Ôçí ðñïëçðôéêÞ éáôñéêÞ åîÝôáóç ôïõ åñãáæïìåíïõ ðñéí ôçí ïñéóôéêÞ
ôïðïèÝôçóÞ ôïõ óå èÝóç åñãáóéáò ðïõ óõíåðÜãåôáé Ýêèåóç óå éó÷õñü
èïñõâï.
3. Ôïí õðïëïãéóìü ôçò äüóçò ôïõ èïñõâïõ ðïõ äÝ÷åôáé ï
óõãêåêñéìÝíïò åñãáæïìåíïò óôç óõãêåêñéìÝíç èÝóç åñãáóéáò.
4. Ôçí õðïâïëÞ ôùí åñãáæïìåíùí óå ðåñéïäéêü Ýëåã÷ï ìå ôç
äéåíÝñãåéá åðáíåéëçììÝíùí áêïïãñáöçìÜôùí.
 134

5. Ôçí ôÞñçóç ó÷åôéêþí áñ÷åßùí áðü ôïí ãéáôñü åñãáóéáò Þ ôçí

õðçñåóßá éáôñéêÞò ôçò åñãáóéáò ãéá ôç äéá÷ñïíéêÞ åêôßìçóç ôùí
áðïôåëåóìÜôùí.
6. Ôçí áîéïëüãçóç ôùí áðïôåëåóìÜôùí áðü ôïí ãéáôñü åñãáóéáò êáé ôçí
ãíùóôïðïßçóÞ ôïõò óôïõò åíäéáöåñüìåíïõò åñãáæïìåíïõò.

ÁÔÏÌÉÊÁ ÁÊÏÏÐÑÏÓÔÁÔÅÕÔÉÊÁ ÌÅÓÁ

Ä éáêñßíïíôáé óôéò ðáñáêÜôù êáôçãïñßåò:

1. Ìüíéìá âýóìáôá.
Åßíáé óõíÞèùò áðü ðëáóôéêü Þ óéëéêüíç êáé åöáñìüæïíôáé óôïí
áêïõóôéêü ðüñï ôùí áõôéþí. Åêôüò áðü ôïí èüñõâï ðñïöõëÜóóïõí êáé áðü ôïí
áÝñá êáé ôçí õãñáóßá.

2. Âýóìáôá ìéáò ÷ñÞóçò.

Åßíáé êáôáóêåõáóìÝíá áðü õáëïâÜìâáêá Þ áðü êåñùìÝíï âáìâÜêé. Åßíáé
ðåñéóóüôåñï õãéåéíÜ áðü ôá ðñïçãïýìåíá ãéáôß äåí ëåñþíïíôáé ìå ôçí
åðáíá÷ñçóéìïðïßçóç. Ôï óõíçèéóìÝíï âáìâÜêé äåí ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé
ãéáôß ç ðñïóôáóßá ðïõ äßíåé åßíáé ðïëý ìéêñÞ.

3. Ùôïáóðßäåò.
Åßíáé óêÝðáóôñá ôùí áõôéþí ðïõ
ðñïóáñìüæïíôáé ìå ôçí áíÜëïãç ðßåóç ôïõ
óôåöáíéïý ôïõò. ÖÝñïõí ìáëáêÜ ìáîéëáñÜêéá ðïõ
âïçèïýí óôï êëåßóéìï ôùí óêåðÜóôñùí ãýñù áðü
ôï áõôß.
Ïé ùôïáóðßäåò åîáóöáëßæïõí ìåãáëýôåñç
ðñïóôáóßá áðü ôïí èïñõâï.
ÅðåéäÞ æåóôáßíïõí ôï áõôß, üôáí
÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá,
ìðïñïýí íá êáëõöèïýí ôá ìáîéëáñÜêéá ìå Ýíá
õëéêü ðïõ áðïññïöÜ ôçí õãñáóßá êáé ôïí éäñþôá. Ïé ùôïáóðßäåò ðñÝðåé íá
óõíôçñïýíôáé.
 135

ÌåôÜ áðü Ýíá ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ôá ìáîéëáñÜêéá ìðïñåß íá óêëçñÞíïõí

êáé íá ìçí åöáñìüæïõí ôÝëåéá ãýñù áðü ôï áõôß. Ãé áõôü ðñÝðåé í áëëÜæïõí.

Ãéá íá ãßíåé åðéëïãÞ ôùí êáôÜëëçëùí áôïìéêþí ìÝóùí èá ðñÝðåé íá

õðÜñ÷ïõí ùñéóìÝíá óôïé÷åßá ðïõ áöïñïýí ôá óõãêåêñéìÝíá ìÝóá. ÐñÝðåé íá
ðáñÝ÷åôáé ç ìÝóç ç÷ïåîáóèÝíçóç óå íôåóéìðÝë óå äéÜöïñåò ðåñéï÷Ýò
óõ÷íïôÞôùí êáé ç ôõðéêÞ áðüêëéóç óôéò óõ÷íüôçôåò áõôÝò.

Ìéá óõíçèéóìÝíç áéôßá ðïõ ðïëëïß äåí äÝ÷ïíôáé ôá áôïìéêÜ

ðñïóôáôåõôéêÜ ìÝóá, åßíáé ï öüâïò ìÞðùò áõôÜ ìåéþóïõí ôçí éêáíüôçôÜ ôïõò
í áêïýóïõí Þ÷ïõò ðïõ ðñÝðåé í áêïýóïõí, üðùò åíäåéêôéêïýò Þ÷ïõò óôï
êïíôñüë ðáñáãùãÞò Þ ðñïåéäïðïéçôéêïýò ãéá ôçí áóöÜëåéÜ ôïõò.
Åêôüò áðü ôï üôé õðÜñ÷ïõí ùôïáóðßäåò ðïõ ðñïóôáôåýïõí åðéëåêôéêÜ
ìüíï áðü ïñéóìÝíç ðåñéï÷Þ åíôÜóåùí êáé óõ÷íïôÞôùí, å÷åé áðïäåé÷èåß üôé
öïñþíôáò ôéò êáôÜëëçëåò ùôïáóðßäåò ÷åéñéóôÝò äéáöüñùí ìç÷/ôùí (åëåãêôÝò
ìç÷áíþí, ïäçãïß ôñáêôÝñ, ÷åéñéóôÝò îõëïõñãéêþí ìç÷áíþí êëð)
ðñïóáñìüæïíôáé óôï íá áêïýóïõí Ýíáí íÝï Þ÷ï. Åðßóçò Ýñåõíåò óå éíóôéôïýôá
èïñõâùí êáé äïíÞóåùí äåß÷íïõí üôé äåí õðÜñ÷åé ðñüâëçìá áêïÞò ôùí
ðñïåéäïðïéçôéêþí óçìÜôùí üôáí åßíáé êáôÜëëçëá äéáëåãìÝíïé Þ÷ïé åõêñéíåßò
êáé Üó÷åôïé áðü Üëëïõò Þ÷ïõò.

Í åá ôå÷íïëïãéá êáé ìåèïäïé áíôéìåôùðéóçò ôçò âáñçêïÀáò

Ôá óõíçèéóìÝíá áêïõóôéêÜ âáñçêïÀáò åßíáé áðëïß åíéó÷õôÝò ðïõ êÜíïõí

ôïõò Þ÷ïõò åíôïíüôåñïõò êáé ðéï êáèáñïýò, åíéó÷ýïõí äçë. ôçí ðïéüôçôá ôïõ
Þ÷ïõ. Ôï êï÷ëéáêü åìöýôåõìá, Ýíá áêïõóôéêü âáñçêïÀáò ðïõ ôïðïèåôåßôáé ìå
åã÷åßñçóç óôï ìÝóá áõôß(óôïí êï÷ëßá) óå Üôïìá ðïõ Ý÷ïõí ÷Üóåé ôåëåßùò Þ
ó÷åäüí ôåëåßùò ôçí áêïÞ ôïõò, äéáôçñïýí üìùò ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò
ëåéôïõñãßáò ôïõ êï÷ëéáêïý íåýñïõ, êÜíåé ç÷çôéêïýò óõíäõáóìïýò êáé
åðéëïãÝò ãéá ôïí áóèåíÞ. ÓõãêåêñéìÝíá ÷Üñç óå Ýíáí çëåêôñïíéêü öïñçôü
åðåîåñãáóôÞ ðïõ ìðïñåß íá ôïðïèåôçèåß óôç æþíç, óôçí ôóÝðç êá. åðéëÝãåé
êáé êùäéêïðïéåß ôïõò Þ÷ïõò ðïõ åßíáé ðéï ÷ñÞóéìïé ãéá ôçí êáôáíüçóç ôçò
ïìéëßáò, áëëÜ ìðïñåß í áíáãíùñßóåé êáé Üëëïõò, üðùò ð÷. ôï ÷ôýðçìá ôçò
ðüñôáò, ôçí êüñíá ôïõ áõôïêéíÞôïõ, ôç ìïõóéêÞ êëð. Ìå ôç óõóêåõÞ áõôÞ
ðáñáêÜìðôåôáé ïõóéáóôéêÜ ï êï÷ëßáò, ï ïðïßïò åí ðñïêåéìÝíù äåí ëåéôïõñãåß,
êáé óôç óõíÝ÷åéá ìå çëåêôñéêÜ êáé ü÷é ç÷çôéêÜ åñåèßóìáôá ôïõ êï÷ëéáêïý
íåýñïõ ìåôáöÝñåôáé ï åñåèéóìüò óôïí áêïõóôéêü öëïéü ôïõ åãêåöÜëïõ. Ôá
 136

áðïôåëÝóìáôá äåí åßíáé ôá ßäéá óå üëïõò ôïõò áóèåíåßò. Ïóïé Ý÷áóáí ôçí
áêïÞ ôïõò ìåôÜ ôçí åêìÜèçóç ôçò ïìéëßáò Ý÷ïõí ðåñéóóüôåñåò ðéèáíüôçôåò
åðéôõ÷ßáò ãéáôß äéáèÝôïõí Þäç áêïõóôéêÞ ìíÞìç óôïí öëïéü ôïõ åãêåöáëïõ, óå
áíôßèåóç ìå áõôïýò ðïõ ãåííÞèçêáí êùöïß óôïõò ïðïßïõò ç áðïêáôÜóôáóç
ìðïñåß íá äéáñêÝóåé ìÞíåò Þ êáé ÷ñüíéá áíÜëïãá ìå ôç äéáíïçôéêÞ êáôÜóôáóç
ôïõ áóèåíÞ, ôçí çëéêßá, ôçí ðñïóùðéêüôçôá, ôç óõíåñãáóßá ìå ôïõò ãéáôñïýò
êëð.

Ç ðéï êïéíÞ áêïõóôéêÞ äéáôáñá÷Þ ôùí çëéêéùìÝíùí åßíáé ç ðñåóâçáêïÀá

ðïõ ïöåßëåôáé ü÷é óôçí ìåéùìÝíç Ýíôáóç ôïõ Þ÷ïõ áëëÜ óôçí Ýëëåéøç
óõíôïíéóìïý. Ó áõôïýò ðïõ ðñïóâÜëëïíôáé áðü ôçí ðÜèçóç áõôÞ, ç ïìéëßá
óôçí êáëýôåñç ðåñßðôùóç áêïýãåôáé óõãêå÷õìÝíç êáé óôçí ÷åéñüôåñç ÷Üíåé
åíôåëþò ôï íüçìÜ ôçò. Ïëïé ãíùñßæïõìå üôé, áí ôï ñáäéüöùíï äåí ðéÜíåé
áêñéâþò ôç óõ÷íüôçôá ôïõ óôáèìïý, ç áýîçóç ôçò Ýíôáóçò ôïõ Þ÷ïõ äåí êÜíåé
êáèáñüôåñç ôç ìïõóéêÞ Þ ôçí ïìéëßá.
Õðåýèõíá ãé áõôü åßíáé Ýíáò ìéêñüò áñéèìüò ôñé÷ïöüñùí êõôôÜñùí ôïõ
áõôéïý ðïõ áðïôåëïýí ôá óôïé÷åßá óõíôïíéóìïý ôùí äéáöüñùí æùíþí
óõ÷íïôÞôùí. Ïôáí êÜðïéá áðü áõôÜ ëåéôïõñãïýí åëáôôùìáôéêÜ ïé æþíåò
óõ÷íïôÞôùí áõîÜíïõí óå ðëÜôïò êáé åðéêáëýðôïíôáé ìå áðïôÝëåóìá ôçí ìç
óùóôÞ áíÜëõóç ôùí åéóåñ÷ïìÝíùí óõ÷íïôÞôùí áðü ôïí åãêÝöáëï.
Åíáò åéäéêüò ôçò áêïõóôéêÞò óôçí ÁìåñéêÞ äçìéïýñãçóå Ýíá ìïíôÝëï óå
õðïëïãéóôÞ ôï ïðïßï áðïìéìåßôáé ôá óõìðôþìáôá ôçò áêïõóôéêÞò áðþëåéáò
ôùí çëéêéùìÝíùí. Áõôü âïÞèçóå ðÜñá ðïëý óôçí äéÜãíùóç ôçò ðñåóâçáêïÀáò
ðïõ ðñéí ðáñïõóßáæå ðïëëÝò äõóêïëßåò. Ï çëåêôñïíéêüò õðïëïãéóôÞò ðáßñíåé
ìéá êáíïíéêÞ ðñüôáóç êáé ôçí åðåîåñãÜæåôáé þóôå í áêïýãåôáé üðùò èá ôçí
Üêïõãå Ýíá ðñüóùðï ìå ðñåóâçáêïÀá. Óôç óõíÝ÷åéá, ôüóï ç ðáñáìïñöùìÝíç
ðñüôáóç üóï êáé ç áñ÷éêÞ åðáíáëáìâÜíïíôáé ìðñïóôÜ óôï åîåôáæüìåíï Üôïìï.
Ôá Üôïìá ìå êáíïíéêÞ áêïÞ ìðïñïýí åýêïëá í áíôéëçöèïýí ôç äéáöïñÜ
áíÜìåóá óôéò äýï ðñïôÜóåéò. Ïóïé üìùò ðÜó÷ïõí áðü ðñåóâçáêïÀá
áäõíáôïýí íá êÜíïõí ôï äéá÷ùñéóìü. Ô áõôéÜ ôïõò ðáñáìïñöþíïõí êáé ôçí
êáíïíéêÞ ðñüôáóç.
Ï åñåõíçôÞò áíáðôýóóåé ôþñá Ýíá ðñüãñáììá õðïëïãéóôÞ ðïõ èá
ôñïðïðïéåß ôïõò åéóåñ÷üìåíïõò Þ÷ïõò, äçë èá ôïõò åðáíáóõíôïíßæåé êáé èá
ôïõò åíéó÷ýåé óôïí åðéèõìçôü âáèìü, þóôå íá ðñïóáñìüæïíôáé óôéò
äéåõñõìÝíåò æþíåò óõ÷íïôÞôùí üóùí ðÜó÷ïõí áðü ðñåóâçáêïÀá.
×áñáêôçñéóôéêÜ ëÝåé: “èá åßìáóôå Ýôóé óå èÝóç íá äéïñèþíïõìå ôçí
åëáôôùìáôéêÞ áêïÞ ìå ôïí ßäéï ôñüðï ðïõ áðïêáèéóôïýìå ôçí üñáóç ìå ôïõò
öáêïýò åðáöÞò åäþ êáé ðïëëÜ ÷ñüíéá”.
 137

ÄÅÑÌÁÔÉÊÁ ÁÉÓÈÇÌÁÔÁ

Ä åñìáôéêÜ áéóèÞìáôá ïíïìÜæåôáé ç åíÝñãåéá ôùí ìç÷áíéêþí

êáé èåñìéêþí éäéïôÞôùí ôùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí óôçí åðéöÜíåéá ôïõ
äÝñìáôïò.
Óôï äÝñìá, óõìðåñéëáìâáíïìÝíçò êáé ôçò âëåíïãüíïõ êïéëüôçôáò
ôïõ óôüìáôïò êáé ôçò ìýôçò, êáèþò êáé ôïõ êåñáôïåéäÞ ôïõ ìáôéïý, õðÜñ÷ïõí
óðïõäáéüôáôá üñãáíá ðïõ áðïôåëïýí Ýíá óõóôçìá åéäéêþí äåêôþí.
Óôá äåñìáôéêÜ áéóèÞìáôá áíÞêïõí ôá áéóèÞìáôá ôçò áöÞò, ôçò
èåñìïêñáóßáò êáé ôïõ ðüíïõ.

Ôá áéóèÞìáôá áöÞò ÷ùñßæïíôáé óå áéóèÞìáôá øáýóçò, ðßåóçò,

ðáëìþí êáé êíçóìïý (öáãïýñáò, ãáñãáëßóìáôïò). Åìöáíßæïíôáé êáôÜ ôçí
åñÝèéóç ôùí äåêôþí ðïõ åßíáé óôï äÝñìá ìå ôç ìïñöÞ åëåýèåñùí áðïëÞîåùí
ôùí íåõñéêþí óõìðëåãìÜôùí Þ ìå ôç ìïñöÞ åéäéêþí íåõñéêþí ó÷çìáôéóìþí: ôá
óùìáôßäéá ôïõ ÌÜúóíåñ (áöÞò) åßíáé äéáóêïñðéóìÝíá óôçí åðéöÜíåéá ôïõ
Üôñé÷ïõ äÝñìáôïò êáé ôá óùìáôßäéá ôïõ Ðáôóßíé (ðßåóçò) åßíáé óôá õðïäüñéá
óôñþìáôá ôïõ äÝñìáôïò. Ïé ôñß÷åò ðïõ êáëýðôïõí ôï äÝñìá åßíáé éäéüìïñöïé
ìï÷ëïß, ðïõ ìåãáëþíïõí ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò åíÝñãåéáò ôïõ
áíôéêåéìåíïõ ðïõ áããßæåé óôï äÝñìá.
 138

Ï é äÝêôåò ôçò áöÞò õðÜñ÷ïõí óôï äÝñìá óå åéäéêÜ óçìåßá áöÞò.

Ç ðïóüôçôá ôùí óçìåßùí áöÞò ðïéêßëåé óôá äéÜöïñá ìÝñç ôïõ äÝñìáôïò êáé
åßíáé Üíéóá êáôáíåìçìÝíç. Ôá ðéï ðïëëÜ åßíáé óôá Üêñá ôùí äáêôýëùí, ôçò
ãëþóóáò, óôï Üíù ÷åßëïò, ãýñù áðü ôï óôüìá êáé óôá ãåííçôéêÜ üñãáíá.

Ôá áéóèÞìáôá áöÞò Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå åéäéêÝò ßíåò, ïé ïðïßåò

ìåôáöÝñïõí ôï åñÝèéóìá áð ôïõò äÝêôåò áöÞò.

Ç ãÝííçóç ôùí áéóèçìÜôùí áöÞò óõíäÝåôáé ìå ôçí åñÝèéóç ôïõ

öëïéïý ôïõ åãêåöÜëïõ óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ïðßóèéáò êåíôñéêÞò Ýëéêïò, üðïõ
âñßóêåôáé ôï ôÝñìá ôïõ äåñìáôéêïý áíáëõôÞ.
Ôá äéÜöïñá ìÝñç ôïõ äÝñìáôïò áíôéðñïóùðåýïíôáé åêôáôéêÜ óôïí
öëïéü ìå äéÜöïñá óçìåßá, üìùò äåí õðÜñ÷åé áðëÞ áíôéóôïé÷ßá áíÜìåóá óôçí
åðéöÜíåéá ôïõ äÝñìáôïò êáé óôçí Ýêôáóç ôçò ðñïÝêôáóÞò ôïõ óôïí öëïéü: ðéï
ðëïýóéá áíôéðñïóùðåýïíôáé óôï öëïéü ïé äÝêôåò ôùí äáêôýëùí ôùí ÷åñéþí,
ðñÜãìá ðïõ Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôçí åéäéêÞ ëåéôïõñãßá ôïõò êáôÜ ôçí åñãáóßá ôïõ
áíèñùðïõ.
Ï åêôáôéêüò ðñïóäéïñéóìüò ôùí áéóèçìÜôùí áöÞò, äçëáäÞ ç
äõíáôüôçôá íá êáèïñßóïõìå ôï óçìåßï áöÞò Þ íá äéáêñßíïõìå äýï óçìåßá
ìåôáîý ôïõò, åßíáé äéáöïñåôéêüò: Óôçí Üêñç ôçò ãëþóóáò êáé ôùí äáêôýëùí
ôïõ ÷åñéïý áíôéëáìâáíüìáóôå äõï óçìåßá ÷ùñéóôÜ óå áðüóôáóç 1-2 ÷éëéïóôÜ
ôïõ ìÝôñïõ. Óôçí ðëÜôç êáé óôïí þìï, áíôéëáìâáíüìáóôå äõï óçìåßá ÷ùñéóôÜ
óå áðüóôáóç 50-60 ÷éë ôïõ ìÝôñïõ ôï Ýíá áð ôï Üëëï.

ÊáôÜ ôá áéóèÞìáôá ðßåóçò, ðïõ åìöáíßæïíôáé ìå ôçí åíßó÷õóç ôçò

åíÝñãåéáò ôïõ åñåèéóìïý óôï äÝñìá, Ý÷ïõìå ðáñáìüñöùóç ôïõ äÝñìáôïò.
¼ôáí ç ðßåóç êáôáíÝìåôáé éóüìåôñá (áôìïóöáéñéêÞ ðßåóç) äåí ãåííéÝôáé
áßóèçìá ðßåóçò.
Ïôáí âõèßóïõìå Ýíá ìÝñïò ôïõ óþìáôïò, ð÷ ôï ÷Ýñé óå Üëëï
ðåñéâÜëëïí (ü÷é áåñéþäåò) ð÷ óå õäñÜñãõñï Þ íåñü, ôï áßóèçìá ðßåóçò
ãåííéÝôáé óôá ðëáßóéá äéðëïý ðåñéâÜëëïíôïò, ôïõ áÝñá êáé ôïõ íåñïý Þ ôïõ
áÝñá êáé ôïõ õäñÜñãõñïõ.

ÌåãÜëç óçìáóßá áðïäßäåôáé óôçí ôá÷ýôçôá ìå ôçí ïðïßá ìå ôçí

ïðïßá ðáñáìïñöþíåôáé ôï äÝñìá.

Ïé ñõèìéêïß åñåèéóìïß ôùí äåêôþí ôçò áöÞò ðñïêáëïýí áßóèçìá

ðáëìïý. Ïé êùöïß êáé ïé ôõöëïß Ý÷ïõí ðïëý áíåðôõãìÝíç ôçí áéóèçôéêüôçôá ôïõ
 139

ðáëìïý, ðïõ åßíáé ìéá åéäéêÞ ìïñöÞ áéóèçôéêüôçôáò êáé ìðïñïýí Ýôóé í
áíôéêáèéóôïýí ùò Ýíá âáèìü ôçí áêïÞ.

Ôá áéóèÞìáôá èåñìïêñáóßáò åìöáíßæïíôáé üôáí åðéäñïýí óôï äÝñìá

áíôéêåéìåíá ðïõ Ý÷ïõí èåñìïêñáóßá äéáöïñåôéêÞ áðü ôçí èåñìïêñáóßá ôïõ
óþìáôïò.
Ç åñÝèéóç ôùí èåñìïäåêôþí ãßíåôáé ü÷é ìüíï ìå Üìåóç åðáöÞ, áëëÜ
êáé áðü áðüóôáóç, ìÝóù áêôßíùí ðïõ åðéäñïýí óôï äÝñìá.

Ôá áéóèÞìáôá èåñìïêñáóßáò ðáßæïõí âáóéêü ñüëï óôç ñýèìéóç ôçò

èåñìïêñáóßáò ôïõ ïñãáíéóìïý.
×ùñßæïíôáé óå áéóèÞìáôá èåñìüôçôáò êáé øý÷ïõò.
Ôá áéóèÞìáôá èåñìüôçôáò ãåííéþíôáé óå èåñìïêñáóßá ðÜíù áð ôï
«öõóéïëïãéêü ìçäÝí» üôáí åñåèßæïíôáé ïé åéäéêïß äÝêôåò ôçò èåñìüôçôáò.
Ôá áéóèÞìáôá øý÷ïõò ãåííéþíôáé üôáí ç èåñìïêñáóßá åßíáé êÜôù áð
ôï öõóéïëïãéêü ìçäÝí êáé óõíäÝåôáé ìå ôçí åñÝèéóç ôùí åéäéêþí äåêôþí ôïõ
øý÷ïõò.

ÕðÜñ÷ïõí óôï äÝñìá îå÷ùñéóôÜ óçìåßá èåñìüôçôáò êáé øý÷ïõò.

Ç ðïóüôçôá ôùí äåêôþí èåñìüôçôáò êáé øý÷ïõò åßíáé äéáöïñåôéêÞ
óôá äéÜöïñá ìÝñç ôïõ äÝñìáôïò êáé áëëÜæåé áíÜëïãá ìå ôïí åñåèéóìü ðïõ
åðéäñÜ óôïí äÝêôç. ¸ôóé, ôï æÝóôáìá ôïõ äÝñìáôïò ôïõ ÷åñéïý óõíôåëåß óôçí
áýîçóç ôçò ðïóüôçôáò ôùí óçìåßùí èåñìüôçôáò.

Ï ÷áñáêôÞñáò ôùí áéóèçìÜôùí èåñìïêñáóßáò åîáñôÜôáé ü÷é ìüíï

áð ôç èåñìïêñáóßá ôïõ áíôéêåéìåíïõ, áëëÜ êáé áð ôçí åéäéêÞ éêáíüôçôá
èåñìïêñáóßáò ôïõ.
Ïëïé Ý÷ïõìå ðáñáôçñÞóåé üôé ôïí ÷åéìþíá, éäßùò Ýîù áðü
èåñìáéíüìåíïõò ÷þñïõò, ôá ìåôáëëéêÜ áíôéêåéìåíá ìáò äßíïõí
ôçí áßóèçóç üôé åßíáé ðåñéóóüôåñï êñýá áðü Üëëá, ð÷ îýëéíá
áíôéêåéìåíá.
Åöüóïí Ý÷åé ðåñÜóåé áñêåôÞ þñá áðü ôçí ôåëåõôáßá
èåñìïêñáóéáêÞ ìåôáâïëÞ óôïí óõãêåêñéìÝíï ÷þñï, ôüôå ïé
èåñìïêñáóßåò ó üëá ôá áíôéêåéìåíá ôïõ ÷þñïõ Ý÷ïõí åîïìïéùèåß
êáé óõíåðþò áðïôåëåß áðëþò ìéá áßóèçóç ôïõ óùìáôüò ìáò ôï
ãåãïíüò üôé ôá ìåôáëëéêÜ áíôéêåéìåíá ìáò öáßíïíôáé ðéï êñýá
áðü ôá îýëéíá.
ÁõôÞ ç áßóèçóç åîçãåßôáé åýêïëá, áí ëÜâïõìå õðüøç üôé ôá
ìÝôáëëá åßíáé êáëýôåñïé áãùãïß ôçò èåñìüôçôáò áðü ôï îýëï. Ãé
áõôü üôáí áãããßîïõìå Ýíá ìÝôáëëï, ç èåñìüôçôá ðïõ
ìåôáöÝñåôáé óôç ìïíÜäá ôïõ ÷ñüíïõ áðü ôï ÷Ýñé ìáò óôï
ìÝôáëëï åßíáé ìåãáëõôåñç áð ôç èåñìüôçôá ðïõ ìåôáöÝñåôáé ó
Ýíá êïììÜôé îýëïõ.
 140

ÄçëáäÞ, áããßæïíôáò ôï ìÝôáëëï, ôï ÷Ýñé ìáò êñõþíåé ðéï

ãñÞãïñá êáé áõôü ìáò äçìéïõñãåß ôçí åíôýðùóç üôé áõôü åßíáé
ðéï êñýï áðü ôï îýëï.

Ôï öõóéïëïãéêü ìçäÝí áð ôï ïðïßï åîáñôÜôáé ç åìöÜíéóç øõ÷ñþí

êáé èåñìþí áéóèçìÜôùí, ìå ôçí åðßäñáóç ôçò ðñïóáñìïãÞò ìåôáêéíåßôáé.
ÅÜí âõèßóïõìå ôï Ýíá ÷Ýñé óå äï÷åßï ìå èåñìü íåñü êáé ôï
Üëëï óå øõ÷ñü, ôüôå áí êáôüðéí âõèßóïõìå êáé ôá äõï ÷Ýñéá óå
äï÷åßï ìå íåñü ìÝóçò èåñìïêñáóßáò, óå êÜèå ÷Ýñé åìöáíßæïíôáé
äéáöïñåôéêá áéóèÞìáôá: ôï ÷Ýñé ðïõ ðñéí Þôáí óå êñýï íåñü,
ôþñá áéóèÜíåôáé ôï ìÝôñéï íåñü óáí æåóôü êáé ôï ÷Ýñé ðïõ Þôáí
óå æåóôü íåñü, ôï áéóèÜíåôáé êñýï.

Ç ãÝííçóç ôùí áéóèçìÜôùí èåñìïêñáóßáò óõíäÝåôáé ìå ôç

ëåéôïõñãßá ôïõ öëïéáêïý ôìÞìáôïò ôïõ äåñìáôéêïý áíáëõôÞ óôïí åãêÝöáëï êáé
ãé áõôü ìðïñåß íá ðñïêëçèåß ìå åîáñôçìåíï-áíôáíáêëáóôéêü ôñüðï.
Ð÷ áí ðñïêëçèåß æåóôÞ åñÝèéóç óôï äÝñìá ôïõ ÷åñéïý
ýóôåñá áðü åíÝñãåéá ó áõôü öùôüò, ìåôÜ áðü ìéá óåéñÜ
óõíäõáóìïýò (öùò-æåóôü), ìüíï ìéá ÷ñçóéìïðïßçóç öùôüò
ðñïêáëåß áßóèçìá èåñìüôçôáò êáé ôáõôü÷ñïíá äéåõñýíïíôáé êáé
ôá áããåßá ôïõ ÷åñéïý.

Ôá áéóèÞìáôá èåñìïêñáóßáò óáí áðÜíôçóç óå åîáñôçìÝíï

åñåèéóìü, ãåííéþíôáé êáé êáôÜ ôçí áíáéóèçóßá ôïõ äÝñìáôïò, äçëáäÞ üôáí ïé
äÝêôåò ôïõ óþìáôïò åßíáé áðïêëåéóìÝíïé.
141
 142

Ï ÐÏÍÏÓ

Ô á áéóèÞìáôá ðüíïõ ðñïêáëïýíôáé áðü ôïõò ðéï äéáöïñåôéêïýò

åñåèéóìïýò (èåñìïýò, ìç÷áíéêïýò, ÷çìéêïýò).
Ï ðüíïò ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôïõò åéäéêïýò, óáí ôï ðéï éäéüìïñöï
óõíáßóèçìá ôïõ áíèñùðïõ.
ÊÜôù áð áõôü ôïí üñï êáôáôÜóïõìå ìéá åõñåßá ðïéêéëßá åìðåéñéþí,
áðü áðëÝò äõóÜñåóôåò åíï÷ëÞóåéò, ìÝ÷ñé ÷ñüíéá Üëãç, ðïõ óôçí ðïñåßá ôïõò
åðçñåÜæïõí ôåëéêÜ ôïí øõ÷éóìü ôïõ áóèåíÞ.

Ïé áíôéäñÜóåéò ðüíïõ, óõíäåüìåíåò êáé ìå ôá õðüöëïéá êÝíôñá ôïõ

åãêåöÜëïõ, ñõèìßæïíôáé áðü ôïí öëïéü. Ï ñüëïò ôïõ öëïéïý áðïäåéêíýåôáé
áðü ôçí åîáñôçìåíï-áíôáíáêëáóôéêÞ ðñüêëçóç ôùí áéóèçìÜôùí ðüíïõ. ÅÜí
óõíäõÜóïõìå êïõäïýíéóìá ìå åñåèéóìü ðüíïõ, ôüôå ç ÷ñçóéìïðïßçóç
áñãüôåñá ìüíï êïõäïõíßóìáôïò ðñïêáëåß áßóèçìá ðüíïõ, ðïõ óõíïäåýåôáé ìå
óõóôïëÞ ôùí áããåßùí, ðïõ åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãéá ôçí áíôßäñáóç ðüíïõ.

ÓÞìåñá, ðáñüëï ðïõ õðÜñ÷ïõí ðïëëÜ ðïõ äåí Ý÷ïõí áêüìç

äéåõêñéíéóôåß, ðïëëÝò ðôõ÷Ýò ôïõ ìõóôçñßïõ ôïõ ðüíïõ áñ÷ßæïõí íá
öùôßæïíôáé. Ðñüóöáôá ìéá ïìÜäá óôï ÐáíåðéóôÞìéï Ôæþí ×üðêéíò áíáêïßíùóå
ôçí áíáêÜëõøç ôïõ ðñþôïõ áíáëãçôéêïý ÷çìéêïý óôïé÷åßïõ ðïõ âñßóêåôáé óôá
èçëáóôéêÜ. Ëßãï ìåôÜ áíáêïéíþèçêå ç áíáêÜëõøç êáé ðïëëþí Üëëùí ôÝôïéùí
óôïé÷åßùí.
ÐáñÜëëçëá Üñ÷éóáí íá åöáñìüæïíôáé ðïéêßëïé ôñüðïé áíôéìåôþðéóçò
ôïõ ðüíïõ. ¸íáò áð áõôïýò åßíáé ìéá çëåêôñïíéêÞ óõóêåõÞ ðïõ åêðÝìðåé êýìá
áíÜëïãï ìå åêåßíï ôùí íåýñùí ôïõ ðüíïõ, åîïõäåôåñþíïíôáò Ýôóé ôç äñÜóç
 143

ôùí ôåëåõôáßùí. Ôï ìç÷Üíçìá áõôü ÷ñçóéìïðïéïýí Þäç ìå ðïëý êáëÜ

áðïôåëÝóìáôá ÷éëéÜäåò áóèåíþí.
Óôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ôÝèçêáí ïé âÜóåéò ãéá Ýíá íÝï êëÜäï ôçò
éáôñéêÞò, ôçí áëãïëïãßá (ôçí åðéóôÞìç äçëáäÞ êáôáðïëÝìçóçò ôïõ ðüíïõ),
åíþ øõ÷ïëüãïé óå åéäéêÝò êëéíéêÝò ìåëåôïýí ôï ëåðôü êñÜìá ôùí
óõíáéóèçìÜôùí ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôçí åìðåéñßá ôïõ ðüíïõ.
Ïé êáèçãçôÝò ôçò íåõñïëïãßáò ôçò ðñïçãïýìåíçò ãåíéÜò Ýëåãáí
óôïõò öïéôçôÝò ôïõò üôé õðÞñ÷áí ôÝóóåñá åßäç ðüíïõ- ôï ôóßìðçìá, ôï Üëãïò,
ï êáèáñüò ðüíïò êáé ï ãñÞãïñïò ðüíïò. ÓÞìåñá ïé ðéï áêñéâïëüãïé äéÜäï÷ïé
ôùí êáèçãçôþí åêåßíùí ëÝíå üôé õðÜñ÷ïõí ðÜíù áðü 100 åßäç ðüíïõ.
Ãéáôß ðñáãìáôéêÜ ï ðüíïò åßíáé ßóùò ôï ðéï ðåñéðëïêï öáéíüìåíï áð
üëåò ôéò óùìáôéêÝò áéóèÞóåéò, ðïéêßëïíôáò áðü ôïõò ðïëý ëåðôïýò êáé ó÷åäüí
áíåðáßóèçôïõò íõãìïýò, ìÝ÷ñé ôïõò åîïíôùôéêïýò ðüíïõò ôïõ ôéê íôïõëïõñÝ,
ìéáò íåõñïðÜèåéáò áð ôçí ïðïßá õðïöÝñïõí óõíÞèùò ôá õðåñÞëéêá Üôïìá.

Ðñéí áðü 2300 ÷ñüíéá ï ÁñéóôïôÝëçò ðåñéÝãñáøå ôïí ðüíï óáí

«ðÜèïò øõ÷Þò». Ïé åðéóôÞìïíåò ôïõ 19ïõ áéþíá ðåñéÝãñáöáí ôïí ðüíï
êáôáöåýãïíôáò óôïí ðáñáëëçëéóìü ôïõ ìå ôï ôçëÝöùíï, ðïõ ôüôå åß÷å ìüëéò
áíáêáëõöèåß. ÊáôÜ ôç ãíþìç ôïõò õðÞñ÷áí åéäéêïß íåõñéêïß áãùãïß, üðùò ôá
ëåðôÜ ôçëåöùíéêÜ óýñìáôá, ðïõ óõíäÝïíôáé ìå êÜðïéï êåíôñéêü ðßíáêá óôïí
åãêÝöáëï. ¼ôáí ïé ëåðôïß áõôïß íåõñéêïß áãùãïß õðïóôïýí êÜðïéï åñåèéóìá,
ìåôáäßäïõí ôï ìÞíõìÜ ôïõò óôïí ðßíáêá ôïõ ðüíïõ, ï ïðïßïò áíáêëþíôáò ôï
ìÞíõìá óôï óçìåßï üðïõ åêåßíï îåêßíçóå, äßíåé óôï Üôïìï íá êáôáëÜâåé ðïõ
áêñéâþò ðïíÜ.
Ç èåùñßá áõôÞ Ýãéíå åýêïëá áðïäåêôÞ, ÷Üñç óôïí åõëïãïöáíÞ ôçò
÷áñáêôÞñá. Åß÷å üìùò Ýíá óïâáñü ìåéïíÝêôçìá: èåùñïýóå ôïí ðüíï áðëþò
óáí ìéá äéáäéêáóßá åñùôáðüêñéóçò áíÜìåóá óôï åñÝèéóìá êáé ôçí áíÜêëçóÞ
ôïõ áðü ôïí åãêÝöáëï, áãíïþíôáò ïëüôåëá ôïí ñüëï ôïõ óõíáéóèÞìáôïò.

ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ ðáñáôçñÞèçêå üôé

âáñåéÜ ôñáõìáôéóìÝíïé óôñáôéþôåò ðïõ èá åß÷áí äéêáßùìá íá æçôïýí êÜðïéï
áíáëãçôéêü öÜñìáêï, áñíéüôáí åðßìïíá êÜèå ðáõóßðïíï. ¹ôáí ôüóï
åõôõ÷éóìÝíïé ãéá ôï áðëü ãåãïíüò üôé åß÷áí åðéâéþóåé, þóôå ç øõ÷éêÞ ôïõò
åõöïñßá åîïõäåôÝñùíå ôïí ðüíï.
¸÷åé äéáðéóôùèåß åðéóçò üôé ïé ðïäïóöáéñéóôÝò åãêáôáëåßðïõí ôï
ãÞðåäï êáíïíéêÜ êáé ìüíïí üôáí öôÜóïõí óô áðïäçôçñéá áíáêáëýðôïõí üôé
Ý÷ïõí õðïóôåß êÜðïéï óïâáñü ìþëùðá Þ üôé Ý÷ïõí óôñáìðïõëÞîåé ôïí
áóôñÜãáëü ôïõò. Ç Ýîáñóç ôïõ ðáé÷íéäéïý äåí ôïõò åðéôñÝðåé íá
ðáñáôçñÞóïõí üôé Ý÷ïõí ôñáõìáôéóôåß.

Ç ðëÝïí åðéêñáôïýóá óÞìåñá èåùñßá ãéá ôá áßôéá ôïõ ðüíïõ åßíáé ç

èåùñßá ôçò «óðïíäõëéêÞò ðýëçò» ôùí ÌÝëæáê-Ïõþëë ôïõ Éíóôéôïýôïõ
Ôå÷íïëïãßáò ôçò Ìáóóá÷ïõóÝôçò.
Óå áðëÞ ìïñöÞ áõôÞ ç èåùñßá Ý÷åé ùò åîÞò:
 144

ÕðÜñ÷ïõí åêáôïììõñéá áðü áéóèçôÞñéïõò äÝêôåò ôüóï ìÝóá óôï

óþìá üóï êáé Ýîù áðü áõôü. Ïé áéóèçôÞñéïé äÝêôåò êáé ï åãêÝöáëïò
åðéêïéíùíïýí ìå ôç âïÞèåéá åíüò ðåñéðëïêïõ íåõñéêïý êþäéêá, ðïõ óôçñßæåôáé
óôç ëåéôïõñãßá åíüò äáéäáëþäïõò äéêôýïõ áðü ëåðôüôáôá íåýñá óå üëï ôï
óþìá.
Áí êüøïõìå Ýíá ôÝôïéï íåýñï êáé ôï âÜëïõìå óôï ìéêñïóêüðéï, èá
ðáñáôçñÞóïõìå üôé ìïéÜæåé ìå ðïëõðïëéêü êáëþäéï, êáìùìÝíï áðü ðïëëÜ
óýñìáôá äéáöïñåôéêïõ ðÜ÷ïõò. Ôá ðá÷ýôåñá «óýñìáôá» ìåôáäßäïõí ðáëìïýò
ó÷åôéêïýò ìå ôçí áöÞ. Ôá ëåðôüðôåñá ðïõ äåí åßíáé ôüóï êáëïß áãùãïß üóï ôá
ðá÷ýôåñá, ìåôáäßäïõí ðáëìïýò ðüíïõ.
Ôüóï ôá ðá÷ýôåñá üóï êáé ôá ëåðôüôåñá íåýñá óõãêëßíïõí óôçí
óðïíäõëéêÞ óôÞëç, üðïõ êáôÜ ôç èåùñßá ôùí ÌÝëæáê-Ïõþëë ëåéôïõñãåß Ýíá
åßäïò ìç÷áíéóìïý «ðýëçò», ç ïðïßá óõíÞèùò ðáñáìÝíåé êëåéóôÞ, ìç
åðéôñÝðïíôáò óôïõò ðáëìïýò ôïõ ðüíïõ íá öôÜóïõí ìÝ÷ñé ôïí åãêÝöáëï, áëëÜ
ìåñéêÝò öïñÝò áíïßãåé ïðüôå áéóèáíüìáóôå ôïí ðüíï.

Ïé Ìåëæáê-Ïõþëë ðéóôåýïõí üôé üëá ó÷åäüí ôá êÝíôñá ôïõ

åãêåöÜëïõ ðáßæïõí êÜðïéï ñüëï óôç ëÞøç ôçò áðüöáóçò ãé ôï áí ç
«óðïíäõëéêÞ ðýëç» ðñÝðåé íá ðáñáìåßíåé êëåéóôÞ Þ áíïé÷ôÞ. Áõôü óçìáßíåé üôé
ç ìíÞìç, ç øõ÷ïëïãéêÞ äéÜèåóç ôçò óôéãìÞò êáé ç ðñïóï÷Þ ðáßæïõí üëåò
êÜðïéï ñüëï óôçí åìðåéñßá ôïõ ðüíïõ.
Ðáñ üëá áõôÜ ïé åðéóôÞìïíåò äéåõêñéíßæïõí üôé äåí Ý÷åé âñåèåß
áêüìá êÜðïéïò ðñáãìáôéêüò ìç÷áíéóìüò óôï óþìá, ðïõ åêôåëåß ôç ëåéôïõñãßá
áõôÞò ôçò èåùñçôéêÞò «ðýëçò».

ÌÝ÷ñé ÷èÝò, ç ìüíç áðïôåëåóìáôéêÞ èåñáðåßá ôïõ ÷ñüíéïõ ðüíïõ

âáóéæüôáí óôç äéáêïðÞ ôùí äéüäùí ôïõ ðüíïõ óôïí åãêÝöáëï êáé óôïí íùôéáßï
ìõåëü Þ óôçí áðïêïðÞ ôùí ðåñéöåñåéáêþí íåýñùí óôá óçìåßá ðïõ áõôÜ
åéóäýïõí óôïí íùôéáßï ìõåëü. Ôï êüóôïò üìùò ãéá ìéá ôÝôïéá áíáêïýöéóç Þôáí
ôñïìáêôéêÜ õøçëü êáé õðÞñ÷å ðÜíôá êßíäõíïò íá ðñïêëçèïýí óùìáôéêÝò Þ
äéáíïçôéêÝò âëÜâåò óôïí áóèåíÞ.
ÊáôÜ ôá ôåëåõôáßá üìùò ÷ñüíéá ïé ìÝèïäïé èåñáðåßáò Ý÷ïõí
ìåôáâëçèåß ñéæéêÜ ÷Üñç óôéò íÝåò ãíþóåéò ãéá ôç äïìÞ êáé ëåéôïõñãßá ôïõ
óõóôçìáôïò êáôáóôïëÞò ôïõ ðüíïõ ìÝóá óôï ßäéï ìáò ôï óþìá.
ÁðïôÝëåóìá áõôÞò ôçò íÝáò áíôßëçøçò åßíáé ç áðïìÜêñõíóç áð ôçí
÷åéñïõñãéêÞ èåñáðåßá êáé ç óôñïöÞ óôç ìÝèïäï ôçò çëåêôñéêÞò äéÝãåñóçò ôùí
ðåñéöåñåéáêþí íåýñùí êáé ôùí ôìçìÜôùí ôïõ åãêåöÜëïõ ðïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé
óôï óõóôçìá êáôáóôïëÞò ôïõ ðüíïõ.

Åßíáé óõ÷íü öáéíüìåíï óå áóèåíåßò ðïõ óõíÝñ÷ïíôáé áðü ôçí

áíáéóèçóßá ìåôÜ áðü Ýíáí áêñùôçñéáóìü, íá åßíáé áðüëõôá óßãïõñïé üôé ç
åðÝìâáóç äåí Ý÷åé ãßíåé. ÁéóèÜíïíôáé ôï ÷áìÝíï Üêñï ôüóï æùíôáíÜ, þóôå
ìüíï áí ðñïóðáèÞóïõí íá ôï áããßîïõí êáôáëáâáßíïõí üôé Ý÷åé áðïêïðåß, áí
 145

êáé ç ïðôéêÞ åðéâåâáßùóç üôé ç åðÝìâáóç Ýãéíå, äåí áëëïéþíåé ôçí åíôýðùóç
üôé ôï ÷áìÝíï Üêñï õðÜñ÷åé. Ç áßóèçóç áõôÞ ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò åíéó÷ýåôáé
êáé áðü ìéá ìåãÜëç ðïéêéëßá áéóèÞóåùí ðïõ íïéþèåé ôï öáíôáóôéêü Üêñï, üðùò
ðßåóç, èåñìüôçôá, øý÷ïò êáé ðïëëÜ äéáöïñåôéêá åßäç ðüíïõ. Ðïëëïß ìÜëéóôá
õðïöÝñïõí êáé áðü Ýíôïíïõò ðüíïõò óå äéÜöïñá óçìåßá áõôïý ôïõ
öáíôáóôéêïý Üêñïõ.
Åðßóçò äåí åßíáé óðÜíéåò ïé áíáöïñÝò ãéá Üôïìá ðïõ ãåííÞèçêáí
÷ùñßò êÜðïéï Üêñï áëëÜ ðáñüëá áõôÜ åìöáíßæïõí ðëÞñç ôá óõìðôþìáôá
(ðüíïò êëð) ôùí öáíôáóôéêþí Üêñùí Þ áéóèÜíïíôáé óáí íá õðÜñ÷åé ôï Üêñï
êáíïíéêÜ óôç èÝóç ôïõ.

Ôï öáéíüìåíï ôùí öáíôáóôéêþí Üêñùí åãåßñåé áìöéâïëßåò ãéá

ìåñéêÜ èåìåëéþäç áîéþìáôá ôçò øõ÷ïëïãßáò, üðùò ôï üôé ïé áéóèÞóåéò
ðáñÜãïíôáé ìüíï áðü åîùôåñéêÜ åñåèßóìáôá êáé üôé êÜôé ðïõ
áíôéëáìâáíüìáóôå áðïõóßá åîùôåñéêïý åñåèßóìáôïò åßíáé øõ÷ïëïãéêÜ
áíþìáëï.

Ï åãêÝöáëïò åêôåëåß ðïëý ðåñéóóüôåñåò ëåéôïõñãßåò áðü ôï íá

åíôïðßæåé áðëÜ êáé í áíáëýåé åîùôåñéêÜ ìçíýìáôá.
Äçìéïõñãåß êáôáíïçôÞ åìðåéñßá áêüìç êáé áðïõóßá åîùôåñéêþí
åñåèéóìÜôùí.
Ôá íåõñéêÜ äßêôõá ìå ôá ïðïßá áíôéëáìâáíüìáóôå ôï óþìá ìáò êáé
ôá ìÝëç ôïõ, êôßæïíôáé ìÝóá óôïí åãêÝöáëï êáé ç áðïõóßá óçìÜôùí åéóüäïõ
äåí áðïôñÝðåé ôá äßêôõá áðü ôï íá ðáñÜãïõí ìçíýìáôá ãéá ôá ìÝëç ðïõ
ëåßðïõí, ìåñéêÝò öïñÝò ìÜëéóôá ãéá ìéá ïëüêëçñç æùÞ.

Ï åãêÝöáëïò äçìéïõñãåß ôçí áßóèçóç ôïõ óþìáôïò êáé ôá

åéóåñ÷üìåíá áéóèçôÞñéá ìçíýìáôá áðëÜ áëëïéþíïõí ôçí Þäç õðÜñ÷ïõóá
åéêüíá, äåí åßíáé üìùò áõôÜ ðïõ Üìåóá ôçí ðñïêáëïýí.
 146

Ã Å Õ Ó Ç & ÏÓÖÑÇÓÇ

Ô ï íá ãåõìáôßæåé êáíåßò óçìáßíåé üôé ôßèåíôáé óå êßíçóç ìéá

óåéñÜ ìç÷áíéóìïß: ðñþôá-ðñþôá ðáñåìâáßíïõí ïé ïóìÝò ðïõ åíåñãïðïéïýí
åêáôïììõñéá õðïäï÷åßò ôïõ ïóöñçôéêïý âëåííïãüíïõ.
Óôç óõíÝ÷åéá ôï ëüãï Ý÷ïõí ôá ÷ñþìáôá, ç ïðôéêÞ åíôýðùóç ðïõ
äßíïõí ïé ôñïöÝò. ÔÝëïò óôç óôïìáôéêÞ êïéëüôçôá åéäéêåõìÝíïé õðïäï÷åßò
ðñïóäéïñßæïõí ôç èåñìïêñáóßá, ôçí õöÞ, ôç ãåýóç, ôï Üñùìá ôïõ öáãçôïý êáé
óôÝëíïõí óôïí åãêÝöáëï ôá ìçíýìáôá ðïõ ðñïêáëïýí ôçí áðüëáõóç ðïõ
óõíïäåýåé ôï ãåýìá.

Óå ü,ôé áöïñÜ ôïõò ìç÷áíéóìïýò, óå êáíïíéêÜ öõóéïëïãéêÝò

äéáäéêáóßåò äåí õðÜñ÷åé êáèáñÜ ãåõóôéêÞ åéêüíá. Åßíáé óÞìåñá ãíùóôü üôé ïé
ôÝóóåñåéò ëåãüìåíåò «èåìåëéþäåéò» ãåýóåéò (ãëõêü, áëìõñü, îõíü êáé ðéêñü)
áðïôåëïýí óôçí ðñáãìáôéêüôçôá Ýíá óõíå÷Ýò óýíïëï êáé üôé ç ìåôÜâáóç áðü
ôç ìéá óôçí Üëëç åßíáé áíåðáßóèçôç. Óå ôåëåõôáßá áíÜëõóç õðÜñ÷ïõí ôüóåò
ãåýóåéò üóá êáé åñåèßóìáôá, áëëÜ êáé Üôïìá.

Ôá ìçíýìáôá ðïõ áðåõèýíïíôáé óôéò áéóèÞóåéò ìáò áðü ôï

ðåñéâÜëëïí, óõíäõáæüìåíá ìå ôéò åíóõíåßäçôåò Þ ìç ðëçñïöïñßåò ôçò
åóùôåñéêÞò ìáò êáôÜóôáóçò, äéÝðïõí ôç äéáéôçôéêÞ ìáò óõìðåñéöïñÜ.
Ïé ïóìÝò ôùí ôñïöþí äéåãåßñïõí ôïõò 7.500.000 ðåñßðïõ äÝêôåò
ôïõ ïóöñçôéêïý âëåííïãüíïõ. Èåùñåßôáé üôé ï áíèñùðïò ìðïñåß íá äéáêñßíåé
ðÜíù áðü 10.000 äéáöïñåôéêÝò ïóìÝò.
Ôá ìçíýìáôá áõôÜ ìåôáöÝñïíôáé ìåôáöñáóìÝíá óå çëåêôñéêÜ
óÞìáôá áðü åêáôïììõñéá íåõñéêÝò ßíåò ðñïò ôá áíþôåñá êÝíôñá ôïõ
 147

åãêåöÜëïõ. Åêåß ìåôÜ áðü ìéá óåéñÜ åðåîåñãáóéþí äçìéïõñãåßôáé ìéá íïçôéêÞ
åéêüíá ðïõ Ý÷åé ìéá ðñáãìáôéêÞ õðüóôáóç. ÁõôÞ ç äéáäéêáóßá åßíáé êïéíÞ óå
üëåò ôéò áéóèÞóåéò.
Åêôüò áðü ôçí üóöñçóç, ç ïðôéêÞ åéêüíá ôçò ôñïöÞò ðáßæåé
óçìáíôéêü ñüëï óôçí áíáãíþñéóç êáé ôç óôÜóç ôïõ áôüìïõ áðÝíáíôß ôçò. Ôï
÷ñþìá, ôï ó÷Þìá, ç ìïñöÞ ôçò êÜèå ôñïöÞò åßíáé óõíÞèùò ôï ðñþôï êáé
êáèïñéóôéêü óôïé÷åßï óôçí áðüöáóÞ ìáò, áí êáé óõ÷íÜ ïäçãåß óå ëáíèáóìÝíåò
åêôéìÞóåéò.

Áò Ýëèïõìå ôþñá óôï êõñßùò óôÜäéï áíôßëçøçò ôçò ôñïöÞò, äçëáäÞ

üôáí âñßóêåôáé óôç óôïìáôéêÞ êïéëüôçôá üðïõ ðáñåìâáßíåé ç ãåýóç.

Ôá ôñüöéìá ðñïêáëïýí
êáôÜ ôçí ðñüóëçøÞ ôïõò Ýíá
ðïëýìïñöï åñÝèéóìá: ãåõóôéêü,
áðôéêü, èåñìéêü êáé ïóöñçôéêü.
Ç áéóèçôéêÞ åéêüíá ðïõ
ðáñÜãåôáé åßíáé óõíèåôéêÞ, óõíïëéêÞ
êáé åßíáé áõôü ðïõ óõíÞèùò
ïíïìÜæïõìå «ãåýóç», üñïò ðïõ åßíáé
ðïëý áêáèüñéóôïò êáé èåùñåßôáé
ëáíèáóìÝíïò áðü ôïõò öõóéïëüãïõò.

ÉóôïñéêÜ, ìüëéò óôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áéþíá ï ÃÜëëïò Chevreul

äéÝêñéíå ôçí üóöñçóç áðü ôç ãåýóç. ÌÝ÷ñé ôüôå áð ôçí åðï÷Þ ôïõ ÁñéóôïôÝëç
ïé äéáöïñÝò óôï åðßðåäï áõôü äåí Þôáí óáöþò äéá÷ùñéóìÝíåò.

Óå áíôßèåóç ìå ôá ïóöñçôéêÜ, ôá ãåõóôéêÜ ìüñéá âñßóêïíôáé Þäç óå

ìïñöÞ äéáëýìáôïò üôáí Ýñ÷ïíôáé óå åðáöÞ ìå ôïõò õðïäï÷åßò.
ÕðÜñ÷åé ëïéðüí ìéá áíôéäéáóôïëÞ ìåôáîý ôçò åî åðáöÞò ÷çìéêÞò
áíáãíþñéóçò êáé ôçò áðü áðüóôáóç (üóöñçóç).
Áõôüò ï äéá÷ùñéóìüò åßíáé ìÝ÷ñé Ýíá âáèìü áðáôçëüò, áí ëÜâïõìå
õðüøç üôé óôï åðßðåäï ôùí ìïñéáêþí õðïäï÷Ýùí ôá åñåèßóìáôá âñßóêïíôáé
êáé óôéò äõï ðåñéðôþóåéò óå õäáôéêü äéÜëõìá.

Ïé ìåìâñáíéêïß õðïäï÷åßò åßíáé ðñùôåÀíåò Þ ãëõêïðñùôåÀíåò êáé

ðåñéÝ÷ïíôáé óôç ìåìâñÜíç ôùí ìéêñïëá÷íþí ôùí áéóèçôçñßùí êõôôÜñùí. Ôá
êýôôáñá áõôÜ âñßóêïíôáé óôéò ãåõóôéêÝò êÜëõêåò ðïõ êáôÜ ôï ìåãáëýôåñï
 148

ìÝñïò ôïõò åíôïðßæïíôáé óôéò ãåõóôéêÝò èçëÝò, ïñéóìÝíåò áðü ôéò ïðïßåò
åßíáé ïñáôÝò ìå ãõìíü ìÜôé óôçí åðéöÜíåéá ôçò ãëþóóáò.

Ôá åñåèßóìáôá åñ÷üìåíá óå åðáöÞ ìå ôïõò õðïäï÷åßò ðñïêáëïýí

ìéá ìåôáâïëÞ ôùí ôïðéêþí éäéïôÞôùí ôçò ìåìâñÜíçò, éäßùò ôï Üíïéãìá ôùí
éïíôéêþí äéáýëùí. Åôóé ôá éüíôá äéáðåñíïýí ôç ìåìâñÜíç, Üñá äçìéïõñãåßôáé
Ýíá áíôßóôïé÷ï çëåêôñéêü ñåýìá êáé Ýôóé ôï ÷çìéêü óÞìá ìåôáôñÝðåôáé óå
íåõñéêÞ ðëçñïöïñßá.

Ôá áéóèçôÞñéá êýôôáñá äåí åßíáé íåõñþíåò üðùò óôçí ðåñßðôùóç

ôçò üóöñçóçò, áëëÜ åîåéäéêåõìÝíá åðéäåñìéêÜ êýôôáñá. Ïðùò êáé ï
ïóöñçôéêüò íåõñïûðïäï÷Ýáò áíôáðïêñßíïíôáé ìå Ýíá äõíáìéêü õðïäï÷Ýá
äéáìïñöùìÝíïõ åýñïõò, ï ïðïßïò ãéá íá ìåôáöÝñåé ôï ìÞíõìá óôï êåíôñéêü
íåõñéêü óõóôçìá ðñÝðåé íá ìåôáôñáðåß óå äñáóôéêü äõíáìéêü ìå
äéáìïñöùìÝíç óõ÷íüôçôá.
Óôçí ðåñßðôùóç ôïõ ïóöñçôéêïý íåõñïûðïäï÷Ýá, ïé äõï
ëåéôïõñãßåò åðéôåëïýíôáé áðü Ýíá ìüíï êýôôáñï êáé ôï äñáóôéêü äõíáìéêü
äçìéïõñãåßôáé óôçí áîïíéêÞ ðñïÝêôáóç ôïõ áéóèçôçñßïõ êõôôÜñïõ.
Áíôßèåôá ôï äñáóôéêü äõíáìéêü ôïõ ãåõóôéêïý ïñãÜíïõ
äçìéïõñãåßôáé ìåôÜ ôç óõíáðôéêÞ äéáâßâáóç, óôç íåõñéêÞ ßíá ðïõ åðéíåõñþíåé
ôï åðéèçëéáêü êýôôáñï êáé ü÷é ìÝóá óôï ôåëåõôáßï.

Óôïí áíèñùðï ïé ãåõóôéêÝò èçëÝò ôçò ãëþóóáò ðåñéÝ÷ïõí ðåñßðïõ

500.000 ãåõóôéêÝò êÜëõêåò.

Ïé ìõêçôïåéäåßò èçëÝò, ðïõ åßíáé ìåñéêÝò åêáôïíôÜäåò óôá ðñþôá

äýï ôñßôá ôçò ãëþóóáò, åßíáé óôñïããõëÝò äïìÝò ìå äéÜìåôñï ìåñéêÝò
åêáôïíôÜäåò ìéêñÜ(ì).
ÐåñéëáìâÜíïõí áðü 3 ùò 5 ãåõóôéêÝò êÜëõêåò ç êÜèå ìéá êáé
åðéíåõñþíïíôáé áðü ôçí ôõìðáíéáßá ÷ïñäÞ (ïíïìÜóôçêå Ýôóé ãéáôß åíôïðßóôçêå
ãéá ðñþôç öïñÜ óôï ìÝóï áõôß).

Ç ôõìðáíéáßá ÷ïñäÞ áíÞêåé óôï âñåãìáôéêü íåýñï êáé ìåôáöÝñåé ôéò

÷çìåéïáéóèçôéêÝò ðëçñïöïñßåò.

Ôï ôñßäõìï åîÜëëïõ ìåôáöÝñåé ôéò áðôéêÝò êáé èåñìéêÝò

ðëçñïöïñßåò áõôïý ôïõ ôìÞìáôïò ôçò ãëþóóáò.
Áõôüò ï äéá÷ùñéóìüò äåí åßíáé áðüëõôïò: ôá ÷çìåéïáéóèçôéêÜ
êýôôáñá åßíáé åðßóçò óå èÝóç íá äþóïõí ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôçí áðôéêÞ
êáé èåñìéêÞ õöÞ ôïõ åñåèßóìáôïò.

Ïé ðåñé÷áñáêùìÝíåò èçëÝò (10 ðåñßðïõ) ó÷çìáôßæïõí ôï ãëùóóéêü

V óôï ðßóù ìÝñïò ôçò ãëþóóáò.
 149

ÊÜèå ìßá ðåñéëáìâÜíåé ðïëëÝò åêáôïíôÜäåò ãåõóôéêÝò êÜëõêåò êáé

åðéíåõñþíåôáé áðü ôï ãëùóóïöáñõããéêü íåýñï ðïõ Ý÷åé ôçí éêáíüôçôá íá
ìåôáöÝñåé üëá ôá åßäç ðëçñïöïñßáò.

Ïé öõëëïåéäåßò èçëÝò óôá ðëåõñéêÜ ôìÞìáôá ôçò ãëþóóáò

äéáèÝôïõí ìéêôÞ åðéíåýñùóç: ôõìðáíéáßá ÷ïñäÞ êáé ãëùóóïöáñõããéêü.

Ç ôõìðáíéáßá ÷ïñäÞ åßíáé ðéï åõáßóèçôç óôï ÷ëùñéïý÷ï íÜôñéï

(áëìõñü) áð üôé óôçí êéíßíç (ðéêñü). Ôï áíôßèåôï óõìâáßíåé ìå ôï
ãëùóóïöáñõããéêü íåýñï.

ÂëÝðïõìå ëïéðüí üôé ôï åìðñüò êáé ôï ðßóù ìÝñïò ôçò ãëþóóáò

äåí äéáèÝôïõí ôéò ßäéåò áêñéâþò åõáéóèçóßåò.
Ïìùò ç äéáöïñÜ áõôÞ åßíáé ðïóïôéêÞ.
Åßíáé ðïëý áðëïúêÞ ç Üðïøç üôé áéóèáíüìáóôå ôçí êÜèå
óõãêåêñéìÝíç ãåýóç óå êÜðïéá éäéáßôåñç ðåñéï÷Þ ôçò ãëþóóáò.
Ç êÜèå ãëùóóéêÞ èçëÞ åßíáé éêáíÞ í áíôáðïêñéèåß óå ìéá ðïéêéëßá
åñåèéóìÜôùí.
 150

¢ëëåò ãåõóôéêÝò êÜëõêåò âñßóêïíôáé óôïí ïõñáíßóêï, óôçí

åðéãëùôôßäá, ôï öÜñõããá êáé åðéíåõñþíïíôáé áðü ôï âñåãìáôéêü íåýñï.
Ãéá ðïëý êáéñü óôï ðáñåëèüí äåí åíäéáöÝñèçêå êáíåßò ãéá ôç
ëåéôïõñãßá ôïõò, äåäïìÝíïõ üôé ðñüêåéôáé ãéá õðïëåßììáôá ôçò åìâñõúêÞò
æùÞò êáé ï áñéèìüò ôïõò ìåéþíåôáé ìå ôçí ðáñïäï ôçò çëéêßáò.
Ôåëåõôáßá üìùò áðïäåß÷èçêå üôé óõìâÜëëïõí óôç ëåéôïõñãßá ôçò
ãåýóçò ôïõ 40% ôùí áíèñùðùí ðïõ åîåôÜóôçêáí.

ÊÜèå áéóèçôÞñéï êýôôáñï åßíáé åõáßóèçôï óå ðïëëÜ åñåèßóìáôá ðïõ

áíôéóôïé÷ïýí óå äéáöïñåôéêÝò ãåýóåéò.
¼ðïõ êáé Üí åíôïðßæåôáé ðÜíù óôç ãëþóóá ôï áéóèçôÞñéï êýôôáñï
Ý÷åé ïñéóìÝíç ðéèáíüôçôá í áíôáðïêñéèåß óå êÜðïéá áðü ôá åñåèßóìáôá óôá
ïðïßá õðïâÜëëåôáé.
¢ñá ôï êÜèå êýôôáñï äåí åßíáé åîåéäéêåõìÝíï: ðåñéëáìâÜíåé
äéÜöïñïõò ìåìâñáíéêïýò õðïäï÷åßò êáé ðñÝðåé Ýíá óýíïëï êõôôÜñùí íá
óõìâÜëëåé ãéá ôç ìåôáöïñÜ ôïõ áéóèçôçñßïõ ìçíýìáôïò.
Ôï óýíïëï áõôü ðïõ áðïôåëåßôáé áðü åíåñãïðïéçìÝíá êáé ìç
åíåñãïðïéçìÝíá êýôôáñá ìåôáâéâÜæåé óå êÜèå åðßðåäï ôïõ íåõñéêïý
óõóôçìáôïò Ýíá áíáãíùñßóéìï ó÷Þìá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôï åñÝèéóìá ðïõ ôï
ðñïêÜëåóå.

ÊÜèå åñÝèéóìá åíåñãïðïéåß Ýíá õðïóýíïëï êõôôÜñùí ðïõ äéáöÝñåé

êÜèå öïñÜ, óôá ðëáßóéá ôïõ óõíüëïõ êáé ðáñÜãåé Ýôóé ìéá ÷áñáêôçñéóôéêÞ
åéêüíá. Ï åãêÝöáëïò áíáãíùñßæïíôáò ôçí åéêüíá áõôÞ, åðéôåëåß ìéá
ëåéôïõñãßá áíáãíþñéóçò ìïñöÞò.

Óôéò êáíïíéêÝò öõóéïëïãéêÝò äéáäéêáóßåò äåí õðÜñ÷åé êáèáñÜ

ãåõóôéêÞ åéêüíá. Ï åãêÝöáëïò äÝ÷åôáé ðëçñïöïñßåò ôïõ ôýðïõ «èåñìü êáé
óõã÷ñüíùò ìáëáêü êáé ãëõêü êáé Ý÷åé ïóìÞ êáöÝ».
Äåí åßíáé äõíáôüí íá äéá÷ùñéóôïýí ðñáãìáôéêÜ ïé ìç ãåõóôéêÝò
ëåéôïõñãßåò, äåäïìÝíïõ üôé ïé ßäéåò ßíåò ôïõ ãåõóôéêïý íåýñïõ äéáâéâÜæïõí,
åêôüò áðü ôï ÷çìéêü ìÞíõìá, ðëçñïöïñßåò ðïõ áöïñïýí ôï øõ÷ñü êáé ôï
èåñìü, üðùò åðßóçò êáé ôçí õöÞ.

ÅñãáóôçñéáêÝò Ýñåõíåò Ýäåéîáí üôé ç åõáéóèçóßá, ãéá ðáñáäåéãìá

óôï ãëõêü, åßíáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá Ýíá óýíïëï åõáéóèçóéþí: ðïëëïß
ìåìâñáíéêïß õðïäï÷åßò óõíôåëïýí óôï ôåëéêü áðïôÝëåóìá êáé äéáêñßíåôáé
Ýíáò ìåãÜëïò áñéèìüò äéáöïñåôéêþí åõáéóèçóéþí.
Áõôü óçìáßíåé üôé áíáãíùñßæåôáé Ýíáò ìåãÜëïò áñéèìüò îå÷ùñéóôþí
ìåí, áëëÜ ðáñüëá áõôÜ, ãëõêþí ãåýóåùí.

Äåí åßíáé äõíáôüí íá ðñïóäéïñéóôïýí üëá ôá ãåõóôéêÜ áéóèÞìáôá ìå

ôç âïÞèåéá ôùí ôåóóÜñùí áõôþí ëÝîåùí(ãëõêü, áëìõñü, îõíü, ðéêñü) Þ ìå
êÜðïéïõò óõíäõáóìïýò ôïõò.
 151

Áñ÷ßæåé ðëÝïí íá äéáöáßíåôáé üôé ïäçãïýìáóôå óôçí Üðïøç üôé ç

ãåýóç «ãëõêü» äåí áðïôåëåß ìéá ìïíáäéêÞ ïëüôçôá ðïëý áðïìáêñõóìÝíç
áðü ôçí ïëüôçôá «ðéêñü». ÕðÜñ÷ïõí ãåýóåéò ãëõêÝò, ðéêñÝò, êáèþò êáé Üëëåò
äéáöïñåôéêÝò, üðùò áõôÞ ôïõ ãëõêïññéæéêïý ïîÝïò ðïõ âñßóêåôáé óôç
ãëõêüññéæá, ôïõ ãëïõôáìéêïý íáôñßïõ ðïõ õðÜñ÷åé Ýíôïíá óôçí áóéáôéêÞ
êïõæßíá, ãéá ôéò ïðïßåò äåí õðÜñ÷åé éäéáßôåñç ïíïìáóßá.
Ôï óýíïëï áõôþí ôùí ãåýóåùí áðïôåëåß Ýíá óõíå÷Ýò óýíïëï,
üðùò óõìâáßíåé êáé ìå ôá ÷ñþìáôá: ðåñíÜìå áðü ôïí Ýíá ôüíï óôïí Üëëï ìå
ìéá ìéêñÞ áëëáãÞ êáé õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò áðï÷ñþóåéò.
Óôçí áßóèçóç ôçò ãåýóçò õðÜñ÷ïõí ôüóåò äéáöïñåôéêÝò
áíáãíùñßóéìåò ãåýóåéò, üóá êáé ôá åñåèßóìáôá.
Ç öñïõêôüæç ìïéÜæåé ìå ôç óáê÷áñüæç; íáß êáé ïé äõï åíþóåéò åßíáé
ãëõêÝò.
Ç öñïõêôüæç äéáöÝñåé áð ôç óáê÷áñüæç; Íáé, äåí ìðïñåß íá ãßíåé
óýã÷õóç ìåôáîý ôïõò.

Óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò äýï Þ ôñåéò äéáóôÜóåéò áñêïýí ãéá íá

ðáñáóôÞóïõí ôç ìåôáâïëÞ ìéáò áéóèçôÞñéáò åéêüíáò. Ôï óõíå÷Ýò óýíïëï ôçò
üñáóçò ôùí ÷ñùìÜôùí åßíáé äéóäéÜóôáôï, Üñá ìðïñåß í áíáðáñáóôáèåß ó Ýíá
åðßðåäï.
Áíôßèåôá, ôï óõíå÷Ýò óýíïëï ôçò áíôßëçøçò ôùí ãåýóåùí åßíáé
ðïëõäéÜóôáôï.
Ìéá ðïëõðáñáãïíôéêÞ óôáôéóôéêÞ åðåîåñãáóßá ôùí äéáöüñùí
ðåñéãñáöþí ôùí ãåýóåùí, ðïõ èá ôáîéíïìïýóå ôá åñåèßóìáôá óôï ÷þñï, è
áðáéôïýóå ðåñéóóüôåñåò áðü ôñåéò äéáóôÜóåéò. Áõôü óçìáßíåé üôé Ý÷ïõìå
ðåñéóóüôåñïõò áðü ôñåéò áíåîÜñôçôïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ êáèïñßæïõí ôçí
áßóèçóç ôçò ãåýóçò.
ÓÞìåñá ðéóôåýåôáé üôé ïé ðáñÜãïíôåò áõôïß, ðïõ äåí åßíáé Üëëïé
áðü ôá åßäç ôùí õðïäï÷Ýùí, ðñÝðåé íá åßíáé ðåñéïñéóìÝíïé áñéèìçôéêÜ, ßóùò
ðåñß ôïõò äÝêá.
 152

Áíôéëáìâáíüìáóôå ôçí
êÜèå ãåýóç, ÷Üñç óôï óýíïëï ôùí
ìåìâñáíéêþí õðïäï÷Ýùí êáé åßíáé
ãåãïíüò üôé ï êáèÝíáò áðü ìáò
äéáèÝôåé äéáöïñåôéêÞ ó÷åôéêÞ
ðïóüôçôá õðïäï÷Ýùí, ðïõ
õðáãïñåýåôáé áðü ôï ãåíåôéêü ôïõ
õëéêü.
Áñá ç áíôßëçøç ôçò
ãåýóçò ðïõ Ý÷åé ï êáèÝíáò ìáò
åßíáé ìÝ÷ñé Ýíá âáèìü ðñïóùðéêÞ
êáé õðïêåéìåíéêÞ.

ÐñÜãìáôé, ôï «ãëõêü»
åßíáé «ãëõêü» ãéá üëïõò: ðñüêåéôáé
ãéá êÜôé ôï óõìâáôéêü.
Áíôßèåôá, ïñéóìÝíåò
ïõóßåò åêëáìâÜíïíôáé áðü
ïñéóìÝíïõò óáí ðéêñÝò êáé áðü Üëëïõò óáí ãëõêÝò.

Êáô áíÜëïãï ôñüðï áí æçôÞóïõìå áðü äéáöïñåôéêÜ Üôïìá íá

êáôáôÜîïõí óå êáôçãïñßåò ôï óõíå÷Ýò óýíïëï ôùí ÷ñùìÜôùí, ôï ôõñêïõÜæ èá
êáôáôáãåß óôï ìðëå Þ óôï ðñÜóéíï, áíÜëïãá ìå ôï õðïêåßìåíï.

Ô á ïóöñçíôéêÜ áéóèÞìáôá ðñïêáëïýíôáé áð ôçí åíÝñãåéá ôùí
÷çìéêþí éäéïôÞôùí ôùí ïõóéþí ðïõ áéùñïýíôáé óôá êýôôáñá äÝêôåò ôïõ
ïñãÜíïõ ôçò üóöñçóçò.

Ç áßóèçóç ôçò üóöñçóçò ëåéôïõñãåß ÷çìéêÜ üðùò êáé ç áßóèçóç ôçò

ãåýóçò, áëëÜ åßíáé 10.000 öïñÝò ðåñéóóüôåñï åõáßóèçôç áð üôé ç ãåýóç.

Ðñéí ïé ïóöñçíôéêïß áðïäÝêôåò äéáëÝîïõí áñùìáôéêÜ ìüñéá áðü ìéá

ïõóßá, ç ïõóßá áõôÞ ðñÝðåé íá éêáíïðïéåß äõï óõíèÞêåò:
* Ðñþôïí, íá åßíáé ðçêôéêÞ, äçë íá ãßíåôáé
åýêïëá áôìüò óå ÷áìçëÞ èåñìïêñáóßá êáé í
áðåëåõèåñþíåé ìüñéá óôïí áÝñá.
 153

* Äåýôåñïí, ðñÝðåé íá åßíáé ôïõëÜ÷éóôïí

åëáöñÜ äéáëõôÞ óôï íåñü, Ýôóé þóôå íá ìðïñåß íá
ðåñÜóåé ôïí âëåííïãüíï õìÝíá.

Ìïëïíüôé ôá ìÜôéá ìáò äßíïõí ðåñéóóüôåñï áðü ôï 80% ôùí

ðëçñïöïñéþí ãéá ôïí êüóìï ðïõ ìáò ðåñéâÜëëåé, ç üóöñçóç åßíáé õðåýèõíç
ìüíï ãéá ôï 1%.
Ïìùò ïëüêëçñç ç áßóèçóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò áëëïéþíåôáé üôáí
÷áèåß áõôü ôï 1%. Åíá êñõïëüãçìá êÜíåé Üíïóôåò áêüìá êáé ôéò ðéï åýãåõóôåò
ôñïöÝò.

Ç üóöñçóç åßíáé ìéá áíåêôßìçôç éêáíüôçôá êáé ôùí áíèñùðùí êáé

ôùí æþùí.
Ìðïñïýìå íá åêôéìÞóïõìå ôï Üñùìá ôïõ øùìéïý ðïõ øÞíåôáé,
êáèþò ðåñíÜìå áðü Ýíá öïýñíï, áëëÜ åßìáóôå åðßóçò éêáíïß íá åíôïðßóïõìå
ïñéóìÝíïõò êéíäýíïõò ìõñßæïíôÜò ôïõò.
Ìéá öùôéÜ ìðïñåß íá óâçóôåß ãñÞãïñá ãéáôß ï áíèñùðïò åßíáé
éêáíüò íá ìõñßóåé ôïí êáðíü ðïëý ðñéí äåé ôéò öëüãåò.
Ôï öõóéêü áÝñéï ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôçí ìáãåéñéêÞ êáé ôç
èÝñìáíóç, åßíáé áñ÷éêÜ Üïóìï, ãé áõôü ìç åíôïðéæüìåíï ìå ôçí üóöñçóç. Ãéá
íá ðñïóôáôåõôïýìå áðü ôéò äéáññïÝò áåñßïõ êáé ôùí åðáêüëïõèùí êéíäýíùí,
ïé åôáéñåßåò äßíïõí óôï áÝñéï ìéá ìïíáäéêÞ, åýêïëá áíé÷íåýóéìç ìõñùäéÜ ðñéí
ôç äéáíïìÞ.

Περιφερειακοί δέκτες των οσφρηντικών αισθηµάτων είναι τα

οσφρηντικά κυτταρα που βρίσκονται στον οσφρηντικό βλεννογονο.που
µε τη σειρά του βρίσκεται στην πάνω ρινική κόγχη, που επικοινωνεί µε
τον ρινοφαρυγγα. 0ι υποφυάδες των κυττάρων βρίσκονται ως την
επιφάνεια της βλεννογόνου κοιλότητας και καταλήγουν σε πυκνές
(ασφρηντικές φούσκες} βλεφαρίδες, που έρχονται σε επαφή µε τις ουσίες
που έχουν οσµή. Το εσωτερικό ακρο καθε οργανου συνεχίζει µε τη
µορφή νευρακής ίνας.

Το φλοιακό τµήµα του οσφρηντικού αναλυτή βρίσκεται στον

κροταφικό λοβό του εγκεφάλου.

0ι αιωρούµενες ουσίες (που έχουν οσµή) διεισδύουν στην

οσφρηντική περιοχή τόσο εξωτερικά όσο καt µέσω τσυ ρινοφάρυγγα και
ερεθίζουν τα οργανο της οσφρησης.
 154

Ετσι ο οσφρηντικος αναλυτής παίζει το ρόλο καθοριστή των

ιδιοτήτων των ουσιών, όχι µόνον αυτών που βρίσκονται σ αυτή ή εκείνη
την απόσταση από µας, αλλά κι αυτών που πέφτουν στο στόµα.

Στα χερσαία ζώα ο οσφρηντικός αναλυτής παίζει σοβαρό ρόλο,

συµµετέχοντας στην αναπνοή, θρέψη, καθώς και στα σεξουαλικά
αντανακλαστικά.
Εκτός απ τα καθ αυτό οσφρηντικά αισθήµατα, µε την ενέργεια
των ερεθισµών στην οσφρηντική περιοχή µπορούν να εµφανιστούν και
αισθήµατα αφής, πόνου και Θερµοκρασίας.

Στις ουσίες που προκαλούν καθαρά οσφρηντικά αισθήµατα

ανήκουν πχ. το βαλεριανικό οξύ και η βανιλίνη. Η µενθολη και η
καµφουρα προκαλούν όχι µόνον οσφρηντικά αισθήµατα αλλά και
αισθήµατα ψύχους.Το αιθυλενικό οξύ προκαλεί οσφρηντικά και
θερµαντικά αισθήµατα. 0υσίες σαν τη µουστάρδα και το αµµωνιακό οξύ
εκτος απ τα οαφρηντικα προκαλούν και αισθήµατα πόνου. Το ξύδι
προκαλεί οσφρηντικά και γευστικά αισθήµατα.

Οταν η ακοή ή η οραση πάθουν βλάβη, τότε η οσφρηση σαν

ανολυτής απόστασης αποκτά ιδιαίτερη σηµασία. Ορισµένοι τυφλοί και
κωφοί χρησιοποιούν την οσφρηση όπως οι βλέποντες χρησιµοποιούν την
οραση: προσδιορίζουν µε την οσµή γνωστά µέρη και προσωπα.
 155

Η µύτη είναι ένα πραγµατικό Θαύµα της φύσης. Στη µύτη

επιτελούνται 30 διαφορετικές σηµαντικές λειτουργίες. Ανάµεσα στ άλλα
η µύτη: φιλτράρει τον αέρα για ν αποµακρύνει τη σκόνη, υγραίνει και
θερµαίνει τον αέρα, κατευθύνει τη ροή του και παράγει την βλέννα.
Η είσοδος της µύτης, που καλείται πρόδοµος της ρινικής
θαλάµης, αποτελείται από δύο πτέρυγες κατασκευασµένες από εύκαµπτο
χόνδρο. Οι πτέρυγες χωρίζονται µεταξύ τους µ ένα διάφραγµα.
Μέσα στη µύτη υπάρχουν κοιλότητες που δηµιουργούν µια
περίπλοκη σειρά από κανάλια, στο εσωτερικό των οποίων ο αέρας
µπορεί να κυκλοφορεί και να γίνεται υγρός και θερµός. Ο κρύος ή ο
ξηρός αέρας θα προκαλούσε ερεθισµό στους πνεύµονες.

Σ αυτόν τον έλεγχο θερµοκρασίας και υγρασίας οφείλονται

στην ουσία οι διαφορές στο σχήµα της µύτης ανάµεσα στις διάφορες
φυλές.
Οι µεγάλες µύτες δεν είναι τίποτε άλλο παρά µια προσαρµογή
στα ψυχρά και ξηρά κλίµατα, επειδή προσφέρουν περισσότερο χώρο για
να πραγµατοποιηθεί η θέρµανση και η ύγρανση. Οι µικρές µύτες έχουν
ικανοποιητική λειτουργικότητα στα τροπικά κλίµατα, όπου τέτοιες
λειτουργίες δεν είναι απαραίτητες λόγω κλίµατος.

Η µύτη επενδύεται από µια βλεννώδη µεµβράνη, πάνω στην

οποία αναπτύσσονται εκατοµµυρια µικροσκοπικές τρίχες.
Οι τρίχες και η κολλώδης µεµβράνη εµποδίζουν τη σκόνη να
φτάσει στους πνεύµονες.

Κατά τη διάρκεια µιας κανονικής αναπνοής, το δεξιό και το

αριστερό ρουθούνι λειτουργούν εναλλασσόµενα. Εχει αποδειχθεί ότι η
δεξιά µε την αριστερή πλευρά εναλλάσσονται κάθε διόµισυ µε τέσσερεις
ώρες περίπου. Οσο µεγαλύτερος είναι σε ηλικία αυτός που αναπνέει,
τόσο πιο παρατεταµένη είναι και η διάρκεια αυτού του κύκλου.

Είναι βέβαιο ότι η όσφρηση του σύγχρονου ανθρώπου είναι

κατώτερη από εκείνη του µακρινού του προγόνου που ζούσε στcς
σπηλιές.

Οµως και η σηµερινή ποιότητα της ανθρώπινης οσφρησης

είναι -τόσο κολή ώστε η σύγχρονη επιστήµη και η τεχνολογία είναι
 156

ανίκανες να κατασκευάσουν µια συσκευή που να ξεπερνά-την ανθρώπινη

µύτη ως προς τη δυνατότητα καταγραφής και διακρισης των διαφόρων
οσµών.

Αλλά επίσης και των ζώων. Τα σύγχρονα ορυχεία είναι

εφοδιασµένα µε συσκευές που ανιχνεύουν τα δηλητηριώδη ή εκρηκτικά
αέρια. Παρόλα αυτά εδώ και τρείς αιώνες oι µεταλλωρύχοι πολλών
χωρών έπαιρναν µαζί τους µέσα στις στοές τον πιο αξιόπιστο ανιχνευτή
της παρουσίας δηλητηριωδών αερίων:τα καναρίνια.
0ι σκύλοι έχουν προσελκύσει επίσης την προσοχή των ειδικών
στους αγωγούς µεταφοράς αερίου και αποφάσισαν να τους
χρησιµοποιήσουν για την 'επιθεώρηση' των σχετικών εγκαταστάσεων.
Η πείρα έδειξε οτι δυό εκπαιδευµένοι σκύλοι είrαι ικανοί να
εvτoπίσouv τυχόν διαρροές αερίου σ ένα αγωγό 100 χιλιοµέτρων µέσα
σε 10 µόνο µέρες, έργο για το οποίο µια ολόκληρη οµάδα τεχνικών,
εξοπλισµένων µε ειδικά όργανα χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο.

Πολύ περισσότερες δυνατοτητες στην ανιχνευση οσµών

φαίνεται να έχουν τα βακτήρια, των οποίων η ευαισθησία είναι µερικές
φορές φανταστική. Ορισµένα είδη βακτηρίων αρχίζουν να φωτοβολούν
έντονα όταν ο αέρας περιέχει µερικά µόνο µορια µιας συγκεκρcµένης
ουσίας.

E να άτοµο µε µέση οσφρηντική ικανότητα µπορεί άνετα να

διακρίνει 8.000 οσµές, ενώ ένα άτοµο προικισµένο µε εξαιρετική
οσφρηση είναι σε θέση νο διακρίνει πάνω από 10.000.
H ανθρώπινη µύτη και ο εγκέφαλος αντιλαµβάνονται και
ξεχωρίζουν τις διάφορες οσµές µέσα σε κλάσµα του
δευτερολέπτου,ταχύτητα που ούτε κατά διάνοια δεν µπορουν να
πλησιάσουν οι σύγχρονες τεχνικές χηµικής ανάλυσης.
0ι επιστήµονες µέχρι σηµερα δεν µπορούν να κατανοήσουν
ούτε τη φύση της οσµής, ούτε τη σχέση ανάµεσα στην οσµή και τη
χηµική δοµή των διαφορων ουσιών.
Παρόλα αυτά η γρήγορα αναπτυσσοµενη γενετική µηχανική
ανοίγει απεριοριστους ορίζοντες όσον αφορά τη σχεδίαση προηγµένων
συστηµάτων ανάλυσης των οσµών τα σποία δεν υπορχουν στη φύση.
∆ιάφορες 'βιονικές' συσκευές έχουν επινοηθεί για την ιατρική, διάγνωση.
Στο σηµερινό στάδιο, οι συσκευές αυτές είναι πειραµατικά µοντέλα,
 157

αλλά ορισµένες µπορουν ηδη να καταγράφουν την παρουσία 400

συστατικών στον εκπνεόµενο αέρα των ασΘενών. Τα όργανα αυτά
επιτρέπουν την έγκαιρη διάγνωση πολλών παθήσεων από τις
χαρακτηριστικές τους οσµές. Τεχνητές 'µύτες" χρησιµοποιούνται σήµερα
για τον έλεγχο της καθαρότητας του αέρα, γεγονός ιδιαίτερης σηµασίας
για τις µεγάλες πόλεις και τα βιοµηχανικά κέντρα.
Οµως οε σύγκριση µε τα «τεχνητά αυτιά» και «µάτια» ο
τοµέας των «τεχνητών µυτών» βρίσκεται ακόµα στην νηπιακή ηλικία.

Η ικανότητα ενός οργανισµου ν αντιλαµβάνεται τα µόρια των

χηµικών ουσιών, πρέπει να δηµιουργήθηκε πολύ πριν από την αίσθηση
της όραοης και της ακοής. Αυτό ίσως να φαίνεται παράδοξο, αλλά οι
πρώτοι ζωντανοί οργανισµοί µέοα στον παγκόσµιο ωκεανό ήταν
υποχρεωµένοι ν αλληλεπιδρούν µε τις διάφορες χηµικές ουσίες που
περιέχονταν στο νερό: έπρεπε ν αποφεύγουν τα επικίνδυνα ή βλαβερά
αυστατικά και v αναζητούν εκείνα που µπορούσαν να χρησιµεύσουν σαν
τροφή.
Η αίσθηση των χηµικών ουσιών ήταν στην πραγµατικότητα
µια προστατευτική ιδιότητα που βοήθησε τους διάφορους οργανισµούς
να επιβιώσουν και να εξελιχθούν. Στην πορεία τελειοποιήθηκαν
παίρνοντας τη µορφή των αισθήσεων της όσφρησης και της γεύσης.

Oι ανθρώπινες αντιδράσεις στις οσµές είναι ιδιαίτερα

εξειδικευµένες. Οµως έχει παρατηρηθεί ότι στην αρχή της ηµέρας και
κυρίως κατά την αυγή όλοι οι υγιείς άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι
στα αρώµατα του δάσους, των ποταµών και των λειβαδιών και ότι µετά
το πρόγευµα η ευαισθησία αυτή περιορίζεται αισθητά.
Είναι επίσης γνωστό ότι η όσφρηοη είναι περισσότερο
οξεία κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι απ ότι το φθινόπωρο και το
χειµώνα και ότι οι γυναίκες διακρίνουν τις οσµές µε µεγαλυτερη
ακρίβεια απ τους άντρες.

Σε διάκριση απ τα χρώµατα για τα οποία υπάρχουν γενικές

ονοµασίες (κόκκινο, γαλάζιο κλπ) ή τις γεύσεις (ξυνή, πικρή), οι οσµές
συνήθως παίρνουν το όνοµα του αντικειµενου που τις εκπέµπει (οσµή
αυτού ή εκείνου του λουλουδιού, φρούτου κλπ).
Οταν ενεργούν ταυτόχρονα µερικές οσµές, τότε γίνεται
ανάµιξη.
Είναι δυνατή και η κάλυψη των οσµών, όταν η µία κυριαρχεί
επί της άλλης.
 158

Επίσης είναι δυνατή και η ουδετεροποίηση των οσµών, όταν η

ανάµιξή τους δεν προκαλεί καθόλου οσφρηντικό αίσθηµα.

Ολες οι περιπτώσεις ανάµιξης των οσµών έχουν κεντρικό

χαρακτήρα (ελέγχονται από το κεντρικό νευρικό συστηµα ).
Αυτό αποδεικνύεται απ το ότι έχουµε ανάµιξη των οσµών,
ακόµα και τότε που σε κάθε ρουθούνι προσάγεται ιδιαίτερη ουσία.
 159

ÊÉÍÇÔÉÊÁ ÁÉÓÈÇÌÁÔÁ

Ô á êéíçôéêÜ áéóèÞìáôá ðñïêáëïýíôáé áðü ôïí åñåèéóìü åéäéêþí

äåêôþí ðïõ áðëþíïíôáé óôïõò éóôïýò ôùí ìõþí, óôïõò ôÝíïíôåò, óôéò ÷ïñäÝò
êáé óôéò áñèñþóåéò.

Ïé ìýåò åßíáé ôá êáô åîï÷Þí åíåñãçôéêÜ üñãáíá ôçò êßíçóçò. Ìå ôçí

éêáíüôçôá ðïõ Ý÷ïõí íá óõóðþíôáé êáé íá ÷áëáñþíïõí ìåôáäßäïõí ôçí êßíçóÞ
ôïõò óôá ïóôÜ, óôá ïðïßá ðñïóöýïíôáé êáé ôá ïðïßá áðïôåëïýí ôá ðáèçôéêÜ
óôïé÷åßá ôïõ êéíçôéêïý óõóôçìáôïò.
Ç êßíçóç ïëüêëçñïõ ôïõ áíèñùðéíïõ óþìáôïò Þ ôùí äéáöüñùí
ôìçìÜôùí ôïõ (êåöÜëé, ëáéìüò, êïñìüò, Üêñá) ïöåßëåôáé óôïõò ìõò.

Ïé ìýåò áðïôåëïýíôáé áðü

ìáêñéÝò êõôôáñéêÝò ßíåò, éêáíÝò íá
ìåôáôñÝøïõí ôçí ÷çìéêÞ åíÝñãåéá óå
ìç÷áíéêÞ. Áðïôåëïýí ôï 40% ôçò óõíïëéêÞò
ìÜæáò ôïõ óþìáôïò.

Ïëüêëçñï ôï ìõúêü óõóôçìá ôïõ

áíèñùðéíïõ óþìáôïò ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß
óå äõï ìåãÜëåò êáôçãïñßåò:
1. Ôïõò óêåëåôéêïýò ìýåò ðïõ
åßíáé ðñïóêïëëçìÝíïé óôïí óêåëåôü. Ç
êáôáóêåõÞ ôïõò åßíáé ãñáììùôÞ êáé
õðüêåéíôáé óôïí Ýëåã÷ï ôçò âïýëçóçò.
2. Ôïõò óðëá÷íéêïýò ìýåò
(ëåßïõò ìýåò) ðïõ ó÷çìáôßæïõí ôá
åóùôåñéêÜ üñãáíá Þ óðëÜ÷íá êáé
ðñïóäßäïõí ó áõôÜ ïñéóìÝíåò êéíÞóåéò. Ç
êáôáóêåõÞ ôïõò åßíáé ëåßá êáé ëåéôïõñãïýí
áíåîÜñôçôá áðü ôç èÝëçóÞ ìáò.
 160

Éäéáßôåñç ïìÜäá áðïôåëïýí ïé äåñìáôéêïß ìýåò ðïõ ðñïóöýïíôáé

óôï äÝñìá. Ïé ìýåò áõôïß óôïí áíèñùðï åßíáé ëßãï áíåðôõãìÝíïé êáé ôïõò
âñßóêïõìå êõñßùò óôï êåöÜëé êáé óôïí ëáéìü, åíþ áíôßèåôá åßíáé ðïëý
áíåðôõãìÝíïé óôá æþá.

Ãéá íá ëåéôïõñãÞóïõí ïé ìýåò ðñÝðåé íá äå÷èïýí êáðïéá

åñåèßóìáôá:
*Åñåèßóìáôá ìç÷áíéêÜ (üðùò åêåßíá ðïõ
ðñïÝñ÷ïíôáé áðü êÜðïéï êôýðçìá).
*Åñåèßóìáôá èåñìéêÜ.
*Åñåèßóìáôá çëåêôñéêÜ.

Ç äéÝãåñóç öôÜíåé óôïí ìõ ìÝóù ôùí êéíçôéêþí íåýñùí. Ï ìõò

áðáíôÜ ìå óýóðáóç.

Ç óõóðáóôéêüôçôá åßíáé ôï ïõóéþäåò ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ ìõüò.

Ï óõóðþìåíïò ìõò ðáñáìïñöþíåôáé, âñá÷ýíåôáé, áõîÜíåé óå
ðá÷ïò, áëëÜ ï áñ÷éêüò ôïõ üãêïò äåí áëëÜæåé.

Ç óýóðáóç åßíáé äéáöïñåôéêÞ óôïõò ãñáììùôïýò êáé ôïõò ëåßïõò

ìýåò. Ïé ðñþôïé óõóðþíôáé ðïëý ðéï ãñÞãïñá áðü ôïõò äåýôåñïõò.

Ïé ìýåò ðáñÜãïõí ðÜíôá Ýíá Ýñãï. Ïé ìýåò ðáñÜãïõí Ýñãï êáé

÷ùñßò ôçí ìåôáêßíçóç ôùí ïóôþí.
Ãéá íá äéáôçñÞóïõìå óôéò áíôßóôïé÷åò èÝóåéò ôï êåöÜëé, ôïí êïñìü
êáé ôá Üêñá åßíáé áíáãêáßá ìéá áñìïíéêÞ óýóðáóç ôùí äéáöüñùí ìõúêþí
ïìÜäùí.

Ç äéáôÞñçóç ôçò üñèéáò óôÜóçò åßíáé êÜôé ôï åêðëçêôéêü ãéáôß ç

âÜóç ôïõ ó÷Þìáôïò ôïõ áíèñùðéíïõ óþìáôïò åßíáé ðïëý ìéêñÞ êáé ôï êÝíôñï
ôçò âáñýôçôáò âñßóêåôáé ðïëý øçëÜ.
ÐáñÜ ôç öáéíïìåíéêÞ ìáò áêéíçóßá, ãéá í áðïöýãïõìå ôçí ðôþóç
åßìáóôå õðï÷ñåùìÝíïé íá óõóðþìå áðü êáéñü óå êáéñü êáé óôçí êáôÜëëçëç
óôéãìÞ äéÜöïñåò ïìÜäåò ìõþí.
Ôï Ýñãï ðïõ áðáéôåßôáé ãéá ôçí éóïññïðßá ôïõ óþìáôïò ïíïìÜæåôáé
óôáôéêü Ýñãï êáé óõãêñßíåôáé ìå ôï Ýñãï ðïõ åðéôåëïýí ïé ìýåò ãéá íá
êñáôÞóïõí Ýíá âÜñïò ó Ýíá ïñéóìÝíï ýøïò.
 161

ÐÝñáí áõôïý ï ìÝóïò áíèñùðïò êÜíåé 2.000 ìå 3.000 âÞìáôá ôçí

þñá, ôá ïðïßá õðïëïãéæüìåíá ìå ôï âÜñïò ôïõ áíôéóôïé÷ïýí óå äõíÜìåéò ôùí
100 ôüííùí óôï êÜèå ðÝëìá.
Ðñüêåéôáé ãéá éëéããåéþäåéò äõíÜìåéò êáé öïñôßá, ôùí ïðïßùí ç
êáôáíüçóç êáé ç ãíþóç åðéóçìáßíïõí ôçí óðïõäáéüôçôá ôçò óùóôÞò óôÜóçò
ôïõ óþìáôïò êáé ôçò êáôáíïìÞò ôùí öïñôßùí (üôáí ð÷ ï áíèñùðïò óôçñßæåôáé
óôï Ýíá ðüäé, ç Üñèñùóç ôïõ éó÷ýïõ ôïõ äÝ÷åôáé ðßåóç óôáôéêïý öïñôßïõ ßóç
ìå 2,5 öïñÝò ôï âÜñïò ôïõ óþìáôïò).

Åñãï åðéôåëïýí êáé ïé óðëá÷íéêïß ìýåò. Å÷åé õðïëïãéóôåß üôé ôï

êáèçìåñéíü Ýñãï ôçò êáñäéÜò áíôéóôïé÷åß ìå ôï Ýñãï ìç÷áíÞò ðïõ áíõøþíåé
27.200 êéëÜ óå ýøïò åíüò ìÝôñïõ.

ÁíÜëïãá óçìáíôéêü åßíáé ôï Ýñãï ðïõ åðéôåëïýí ôï óôïìÜ÷é êáé ôï

Ýíôåñï ãéá íá ìåôáêéíÞóïõí ôçí ôñïöÞ ðïõ ðåñéÝ÷ïõí êáé íá ôç ìåôáâéâÜóïõí
ùò ôï ôåëåõôáßï Üêñï ôïõ ðåðôéêïý óùëÞíá.

Ôï Ýñãï åíüò ìõüò åîáñôÜôáé áðü ôç äýíáìç ðïõ áóêåß êáé

åðïìÝíùò áðü ôïí üãêï ôïõ, äçëáäÞ áðü ôïí áñéèìü ôùí éíþí ðïõ ôïí
áðïôåëïýí.

Ïé ìýåò êáèþò áóêïýí ôç ëåéôïõñãßá ôïõò ðáñÜãïõí áñêåôÞ

èåñìüôçôá. ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò åíÝñãåéÜò ôïõò ïé ìýåò ðáñÜãïõí ôï 60%
ôçò èåñìüôçôáò ôïõ óþìáôüò ìáò.

ÂáóéêÝò èñåðôéêÝò ïõóßåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ïé ìýåò ãéá íá

åñãóôïýí åßíáé ôá óÜê÷áñá êáé ôá ëßðç.
Ùóôüóï ïé ìýåò ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí êáé ôçí ßäéá ôçí ïõóßá
áðü ôçí ïðïßá áðïôåëïýíôáé, äçëáäÞ ôá ëåõêþìáôá.

Ìå ôçí âñáäåßá êáýóç ôùí óõóôáôéêþí ôùí ôñïöþí ðïõ

êáôáíáëßóêåé ï ìõò (ìåôáâïëéóìüò) ðáñÜãåôáé åíÝñãåéá.
Ç åíÝñãåéá áõôÞ ìåôáôñÝðåôáé óå ìç÷áíéêÞ åíÝñãåéá(ðåñßðïõ 20%)
êáé óå èåñìüôçôá (ðåñßðïõ ôï 80%).

Ôá ðñïúüíôá ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõ ìåôáâïëéóìïý ôïõ ìõüò åßíáé ï

áíèñáêéêüò áíõäñßôçò êáé ôï ãáëáêôéêü ïîý.
Ôï ôåëåõôáßï ó÷çìáôßæåôáé óå ìåãÜëåò ðïóüôçôåò üôáí åêôåëïýìå
åíôáôéêÝò êáé ìáêñÜò äéáñêåßáò óùìáôéêÝò áóêÞóåéò.
 162

Ôï ïîý áõôü óõóóùñåýåôáé óôï åóùôåñéêü ôïõ ìõüò êáé ðñïêáëåß

ôçí ðÞîç ôçò ïõóßáò áðü ôçí ïðïßá áðïôåëåßôáé ï ìýò.
Åðáêïëïõèåß ìéá åëÜôôùóç ôçò åëáóôéêüôçôáò êáé óêëÞñõíóç ôïõ
ìõüò.
Ôï ãáëáêôéêü ïîý ðñïêáëåß ôçí ìõúêÞ êüðùóç. ÊáôÜ ôçí áíÜðáõóç ï
ìõò êáèþò äÝ÷åôáé áñêåôÞ ðïóüôçôá ïîõãüíïõ, êáßåé âáèìéáßá ôï ãáëáêôéêü
ïîý êáé åðéóôñÝöåé óôçí áñ÷éêÞ ôïõ êáôÜóôáóç.

Ïé ìýåò Ý÷ïõí áíÜãêç

áðü óõíå÷Þ ôñïöïäüôçóç ìå áßìá.
Ç ôñïöïäüôçóç áõôÞ
ãßíåôáé êáëýôåñá ôéò óôéãìÝò ðïõ ôï
óþìá êáé ïé ìýåò âñßóêïíôáé óå
÷áëÜñùóç.

Óôçí óôáôéêÞ ìõúêÞ

åñãáóßá (ð÷ êñÜôçìá åíüò âÜñïõò,
óößîéìï ìéáò ëáâßäáò êëð) õðÜñ÷åé
ìéá äéáñêÞò óõóôïëÞ (Ýíôáóç) ôùí
ìõþí ðïõ óõìðéÝæïõí ôá áéìïöüñá
áããåßá(ìÝóá óôá ïðïßá ñÝåé ôï
áßìá) êáé åìðïäßæïõí ôç óùóôÞ
ôñïöïäüôçóç ìå áßìá ôùí ìõúêþí
éíþí.
Óõã÷ñüíùò áíáãêÜæïõí
ôçí êáñäéÜ íá åñãÜæåôáé ðéï
åíôáôéêÜ ãéá íá åîáóöáëßóåé óáí
áíôëßá ôçí ðëÞñç ôñïöïäüôçóç.
Åôóé êáôáðïíïýíôáé êáé
ôï êõêëïöïñéáêü óõóôçìá êáé ïé
ßäéïé ïé ìýåò êáé ï êßíäõíïò ãéá
áôý÷çìá áõîÜíåôáé.

Óôçí äõíáìéêÞ ìõúêÞ

åñãáóßá ( ð÷ ðåñéóôñïöÞ ìéáò
ìáíéâÝëáò, áíåâïêá ôÝâáóìá ìéáò óêÜëáò êëð ) õðÜñ÷åé ìéá åíáëëáóóüìåíç
Ýíôáóç êáé ÷áëÜñùóç ôùí ìõþí êáé ç ôñïöïäïóßá ìå áßìá ãßíåôáé êáíïíéêÜ.

Ôá êéíçôéêÜ áéóèÞìáôá óõíäÝïíôáé óôåíÜ ìå ôç ëåéôïõñãßá ôùí

åîùôåñéêþí äåêôþí, ðñÜãìá ðïõ öáßíåôáé éäéáßôåñá óôçí áöÞ, ðïõ åßíáé
óõíäõáóìüò êéíçôéêþí êáé äåñìáôéêþí áéóèçìÜôùí.
 163

Ç éäéïìïñößá ôùí áéóèçìÜôùí áöÞò âñßóêåôáé óôï üôé ôá êéíçôéêÜ

áéóèÞìáôá åìöáíéæüìåíá êáôÜ ôéò êéíÞóåéò ôùí ÷åñéþí åðß ôïõ áíôéêåéìåíïõ Þ
êáôÜ ôçí åðáöÞ ìå áõôÜ Þ åêåßíá ôá ìÝñç ôïõ áíôéêåéìåíïõ, ìáò åéäïðïéïýí ãéá
ôéò éäéüôçôåò ôùí áíôéêåéìåíùí ðïõ âñßóêïíôáé Ýîù áðü åìÜò.
Ïé áëëáãÝò óôçí Ýíôáóç ôùí ìõþí óå óõíäõáóìü ìå ôá äåñìáôéêÜ
áéóèÞìáôá ìáò åéäïðïéïýí ãéá éäéüôçôåò üðùò åëáóôéêüôçôá, ìáëáêüôçôá,
óêëçñüôçôá, óôéëðíüôçôá.
Ï âáèìüò áðëþìáôïò ôùí äá÷ôýëùí åéäïðïéåß ãéá ôçí Ýêôáóç ôùí
áíôéêåéìåíùí êáé ç äýíáìç ðïõ åßíáé áðáñáßôçôç ãéá ôçí Üñóç ôïõ
áíôéêåéìåíïõ, ãéá ôï âÜñïò ôïõ.

Éäéüìïñöï üñãáíï ôùí áéóèÞóåùí åßíáé ôï áíèñùðéíï ÷Ýñé, óôï

ïðïßï ç óõíÝíùóç ôùí äåñìáôéêþí êáé êéíçôéêþí áéóèçìÜôùí åìöáíßóôçêå óáí
áðïôÝëåóìá ôçò åîÝëéîçò. Ôá êéíçôéêÜ áéóèÞìáôá ðïõ ãåííéïýíôáé ìå ôéò
êéíÞóåéò ôïõ ÷åñéïý åßíáé åíôåëþò áíáãêáßá ãéá ôïí êáèïñéóìü ôçò ìïñöÞò ôùí
áíôéêåéìåíùí (üôáí áðïêëåßåôáé ç üñáóç).

Ôá êéíçôéêÜ áéóèÞìáôá ðáßæïõí ìåãÜëï ñüëï óôçí ëåéôïõñãßá ôïõ

ïñãÜíïõ ôçò üñáóçò. Ç ïðôéêÞ áíôßëçøç ôïõ ìåãÝèïõò êáé ôçò áðüóôáóçò ôùí
áíôéêåéìåíùí åßíáé áäýíáôç ÷ùñßò ôç óõììåôï÷Þ ôùí êéíçôéêþí áéóèçìÜôùí ðïõ
ðñïêáëïýíôáé ìå ôçí åñãáóßá ôùí ìõþí ôùí ìáôéþí.

ÌåãÜëç óçìáóßá Ý÷ïõí ôá êéíçôéêÜ áéóèÞìáôá ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôç

äñáóôçñéüôçôá ôùí ïñãÜíùí ôïõ ëüãïõ.
Ï ëüãïò åßíáé áäýíáôïò ÷ùñßò ôï áêñéâÝò êáé äéáöïñïðïéçìÝíï
óõóôçìá êßíçóçò óôï ïðïßï óõììåôÝ÷ïõí ïé öùíçôéêÝò ÷ïñäÝò, ç ãëþóóá, ôá
äüíôéá.
Ï ãñáðôüò ëüãïò åðßóçò óôçñßæåôáé óôá äéáöïñïðïéçìÝíá êéíçôéêÜ
áéóèÞìáôá ðïõ ãåííéþíôáé êáôÜ ôç ãñáöÞ.

Ï áíèñùðïò ôïõ ïðïßïõ Ýðáèå âëÜâç ç áéóèçôéêüôçôá ôùí åéäéêþí

äåêôþí, äåí ìðïñåß ìå êëåéóôÜ ôá ìÜôéá íá åêôåëÝóåé êéíÞóåéò (áôáîßá).
 164

ÁÉÓÈÇÌÁÔÁ ÓÔÁÓÇÓ (ÉÓÏÑÑÏÐÉÁÓ)

Ô á áéóèÞìáôá óôÜóçò ðñïêáëïýíôáé ìå ôéò áëëáãÝò óôç èÝóç ôïõ

óþìáôïò, ó÷åôéêÜ ìå ôçí êáôåýèõíóç ôçò âáñýôçôáò êáé ãåííéïýíôáé üôáí
åñåèéóôåß ï åéäéêüò áíáëõôÞò (ï ìç÷áíéóìüò ôçò áßèïõóáò), ïé äÝêôåò ôïõ
ïðïßïõ âñßóêïíôáé óôï åóùôåñéêü áõôß.

Óôïí áíáëõôÞ ôçò áßèïõóáò áíÞêïõí ïé çìéêýêëéïé óùëÞíåò êáé ç

âáèìßäá. ÄÝêôçò ðïõ áíôéäñÜ óôéò ðåñéóôñïöéêÝò êéíÞóåéò ôïõ óþìáôïò (Þ ôïõ
êåöáëéïý) åßíáé ïé çìéêýêëéïé óùëÞíåò.
Ç åñÝèéóç ôùí áéóèçôçñßùí êõôôÜñùí ðïõ åßíáé óôïõò çìéêýêëéïõò
óùëÞíåò ãßíåôáé óýìöùíá ìå ôïí íüìï ôçò áäñÜíåéáò. ÊáôÜ ôçí åðéôÜ÷õíóç
 165

ôçò ðåñéóôñïöéêÞò êßíçóçò ôïõ õãñïý ðïõ åßíáé óôïí åíäïëåìöéêü ÷þñï ôïõ
ëáâýñéíèïõ, ìåôáäßäåôáé ç åñÝèéóç óôéò áéóèçôÞñéåò ßíåò êáé ðñïêáëåßôáé ôï
åñÝèéóìá.
Ç êáíïíéêÞ êßíçóç äåí ðñïêáëåß áéóèÞìáôá óôÜóçò.

ÌåãÜëç óçìáóßá Ý÷åé ç ó÷Ýóç ôïõ áíáëõôÞ ôçò áßèïõóáò ìå ôïí

áíáëõôÞ ôçò üñáóçò, ðïõ åêäçëùíåôáé éäéáßôåñá óôï üôé êáôÜ ôïí åñåèéóìü ôïõ
ìç÷áíéóìïý ôçò áßèïõóáò ðáñáôçñåßôáé öáéíïìåíéêÞ ìåôáôüðéóç ôùí
áíôéêåéìåíùí óôï ïðôéêü ðåäßï.
Ï ìç÷áíéóìüò ôçò áßèïõóáò óõíäÝåôáé óôåíÜ êáé ìå ôá åóùôåñéêÜ
üñãáíá. Ìå Ýíôïíç åñÝèéóÞ ôïõ ðñïêáëåßôáé íáõôßá êáé åìåôüò.
 166

ÔÁ ÏÑÃÁÍÉÊÁ ÁÉÓÈÇÌÁÔÁ
(ÁéóèÞìáôá ðåßíáò, äßøáò, áéóèÞìáôá ôùí
ëåéôïõñãéþí ôçò áíáðíïÞò êáé ôçò
êõêëïöïñßáò ôïõ áßìáôïò).
167
168
 169

Ç ÁÍÔÉËÇØÇ
Ï ôáí âëÝðù, âëÝðù áõôü ôï óýííåöï óôïí ïõñáíü. Ïôáí áêïýù,
áêïýù ôçí êáìðÜíá ôçò ãåéôïíéêÞò åêêëçóßáò Þ ôï ðïôÞñé ðïõ Ýðåóå áð ôá
÷Ýñéá ìïõ êáé Ýóðáóå. Ïôáí ãåýïìáé, ãåýïìáé áõôü ôï öÜñìáêï Þ ôï öáãçôü
ðïõ Ý÷ù óôï óôüìá ìïõ.
Óôéò ðåñéðôþóåéò áõôÝò ëÝìå üôé áíôéëáìâáíüìáóôå Ýíá áíôéêåéìåíï
(ü÷é üôé áéóèáíüìáóôå êÜôé ôï ïñáôü, ôï áêïõóôü, ôï ãåõóôü êëð).
Ðñþôç ëïéðüí ðñÜîç óôïí ôïìÝá ôçò ðëçñïöüñçóçò, ðñÜîç
«ãíþóçò», åßíáé ç áíôßëçøç. Ìå áõôÞí ç óõíåßäçóç ðëçñïöïñåßôáé ôé óõìâáßíåé
óôïí êüóìï ðïõ ôçí ôñéãõñßæåé Þ êáé óôï ßäéï ìáò ôï óþìá.

Áíôßëçøç åßíáé ç óýëëçøç ôùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí óôï

óýíïëï, ôùí äéáöüñùí éäéïôÞôùí êáé ìåñþí ôïõò óôéò áìïéâáßåò ó÷Ýóåéò
ôïõò, êáôÜ ôçí åðßäñáóÞ ôïõò óôá üñãáíá ôùí áéóèÞóåùí.
ÊáôÜ ôçí áíôßëçøç ð÷ ôïõ êüêêéíïõ ñüäïõ,
äå÷üìáóôå ü÷é îå÷ùñéóôÜ áðïìïíùìÝíá ôï Ýíá áð ôï
Üëëï, ôá ïðôéêÜ êáé ïóöñçíôéêÜ áéóèÞìáôá, áëëÜ ôç
óýíèåôç ÝíùóÞ ôïõò óôçí åéêüíá ôïõ ñüäïõ ìå ôï
÷ñþìá êáé ôï ÜñùìÜ ôïõ.
 170

Ç áíôßëçøç, óå ìéêñü Þ ìåãÜëï âáèìü, ðÜíôá óõìðëçñþíåôáé êáé

ïëïêëçñþíåôáé ìå ôéò ãíþóåéò ðïõ Ý÷ïõìå áðü ðñéí ìå ôçí ðñïçãïýìåíç
ðåßñá ìáò.
Åêåßíï ðïõ äåí óõíäÝåôáé êáèüëïõ ìå ôçí ðñïçãïýìåíç ðåßñá, ìå
ôéò ùò ôþñá ãíþóåéò, ôï áíôéëáìâáíüìáóôå óáí êÜôé ôï ìç ïñéóìÝíï, óáí êÜôé
ðïõ åßíáé áäýíáôï íá ôï ìåôáöÝñïõìå óôçí êáôçãïñßá ôùí ïñéóìÝíùí
áíôéêåéìåíùí.
Áöïý üëïé ïé áíèñùðïé, áíÜëïãá ìå ôçí çëéêßá, ôç ìüñöùóç, ôï
åðÜããåëìá êëð Ý÷ïõí äéáöïñåôéêç ðåßñá áð ôç æùÞ, ôüôå êáé ç áíôßëçøç ôùí
ßäéùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí áðü ôïõò äéÜöïñïõò áíèñùðïõò, êé áêüìá
áð ôïí ßäéï áíèñùðï óå Üëëç åðï÷Þ, åßíáé äéáöïñåôéêÞ: ôá ßäéá áíôéêåéìåíá
ìðïñïýìå íá ô áíôéëçöèïýìå áðü äéáöïñåôéêÞ ðëåõñÜ, äéáöïñåôéêü âáèìü
ðëçñüôçôáò Þ áêñßâåéáò êëð.
Ç áíôßëçøç ëïéðüí åîáñôÜôáé áð ôéò éäéïññõèìßåò ôïõ áíèñùðïõ
ðïõ ó÷çìáôßæåé ôçí áíôßëçøç, áð ôéò ãíþóåéò, ôéò áíÜãêåò, ôá åíäéáöÝñïíôÜ
ôïõ êëð.

Ö õóéïëïãéêÞ âÜóç ôçò áíôßëçøçò åßíáé ôá åîáñôçìÝíá

áíôáíáêëáóôéêÜ óôïõò óýíèåôïõò åñåèéóìïýò êáé óôéò ó÷Ýóåéò ôùí
åñåèéóìþí, ðïõ ó÷çìáôßæïíôáé êáôÜ ôç óôéãìÞ ðïõ åðéäñïýí ïé äéÜöïñåò
éäéüôçôåò êáé ôá ìÝñç ôùí áíôéêåéìåíùí, ìå áðïôÝëåóìá íá ãåííéÝôáé óôïí
áíèñùðï ç óýíèåôç åéêüíá ôïõ áíôéêåéìåíïõ ìå ôçí ðïëõìïñößá ôùí éäéïôÞôùí
êáé ìåñþí ôïõ.
Ïõóéáóôéêü ñüëï ðáßæïõí ó áõôü, ïé áðü ôá ðñéí ó÷çìáôéóìÝíïé
ðñüóêáéñïé äåóìïß, ðïõ åßíáé ç öõóéïëïãéêÞ âÜóç ôçò åðßäñáóçò ôçò ðåßñáò
ôïõ ðáñåëèüíôïò óôï ðåñéå÷üìåíï êáé ôïí ÷áñáêôÞñá ôçò áíôßëçøçò.

Ôá óõíèåôéêÜ ìÝñç ôçò áíôßëçøçò ìðïñïýí íá åðéäñïýí Þ ôáõôü÷ñïíá, Þ

äéáäï÷éêÜ (ð÷ êáôÜ ôéò ïðôéêÝò áíôéëÞøåéò ôùí åêôáôéêÜ ÷ùñéóìÝíùí ìåñþí
ôïõ áíôéêåéìåíïõ) ìðïñïýí íá åíåñãïýí óôïí ßäéï áíáëõôÞ, Þ óå
äéáöïñåôéêïýò (ð÷ áíôßëçøç êéíçìáôïãñÜöïõ - ïðôéêïß, áêïõóôéêïß åñåèéóìïß),
ìðïñïýí íá åíåñãïýí áìÝóùò ôï Ýíá ìåôÜ ôï Üëëï Þ ýóôåñá áðü ìéêñÝò
äéáêïðÝò.
 171

Ó üëåò áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò, ï

óýíèåôïò åñåèéóìüò åìöáíßæåôáé óáí Ýíá
åíéáßï óýíïëï.
Ôá óõíèåôéêÜ ôïõ ìÝñç åßíáé ôüóï
óôáèåñÜ óõíäåäåìÝíá ìåôáîý ôïõò, ðïõ ìéá
óýíèåôç åéêüíá ôïõ áíôéêåéìåíïõ
åìöáíßæåôáé áêüìá êáé ôüôå ðïõ åíåñãïýí
ìüíï îå÷ùñéóôÝò éäéüôçôåò Þ îå÷ùñéóôÜ
ìÝñç ôïõ áíôéêåéìåíïõ (ôï âåëïýäï ð÷ ôï
áíôéëáìâáíüìáóôå ü÷é ìüíï óáí ìáýñï áëëÜ
êáé óáí ìáëáêü áêüìá êáé ôüôå ðïõ ìüíï ôï
ðáñáôçñïýìå, ðáñ üôé êáíåíüò åßäïõò áéóèÞìáôá áöÞò äåí Ý÷ïõìå ôç äïóìÝíç
óôéãìÞ áð áõôü).

Éäéáßôåñá åýêïëá åíþíïíôáé ôá ïðôéêÜ, êéíçôéêÜ êáé áéóèÞìáôá áöÞò.

Á í êáé ï óýíèåôïò åñåèéóìüò åíåñãåß óáí åíéáßï óýíïëï,
üìùò ôá îå÷ùñéóôÜ ôïõ óõíèåôéêÜ ðáßæïõí äéáöïñåôéêü ñüëï óôçí áíôßäñáóç
ðïõ ðñïêáëåßôáé áð áõôÜ.
ÌåãÜëç óçìáóßá Ý÷åé ç Ýíôáóç ôùí óõíèåôéêþí. Ôá Ýíôïíá
óõíèåôéêÜ (éó÷õñïß Þ÷ïé, Ýíôïíï öùò êëð) åÜí ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ìüíá ôïõò,
ðñïêáëïýí ðåñßðïõ ôÝôïéá åíÝñãåéá üðùò êáé üëï ôï óýìðëåãìá óáí óýíïëï.

Ôá ìç Ýíôïíá óõíèåôéêÜ äåí äåß÷íïõí ôÝôïéá åíÝñãåéá. ÁõôÜ

áíáóôÝëëïíôáé áðü ôá Ýíôïíá óõíèåôéêÜ.
Áêñéâþò ãé áõôü, ïé ëåðôïìÝñåéåò ôùí áíôéêåéìåíùí, ôá îå÷ùñéóôÜ
ôïõò ìÝñç Þ ïé îå÷ùñéóôÝò ôïõò éäéüôçôåò äåí ðñïóÝ÷ïíôáé, ãéáôß äåí åßíáé
Ýíôïíá óõíèåôéêÜ óýíèåôùí åñåèéóìþí êáé ç åíÝñãåéÜ ôïõò áíáóôÝëëåôáé áð
ôá ðéï Ýíôïíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ.

Ôá ìç Ýíôïíá óõíèåôéêÜ óõììåôÝ÷ïõí óôçí áíôßäñáóç óôïí óýíèåôï

åñåèéóìü êáé åßíáé ôï öüíôï Þ ôï ðßóù ìÝñïò ôïõ ó÷åäßïõ ôçò áíôßëçøçò, åíþ
ôï Ýíôïíï óõíèåôéêü áðïôåëåß ôï âáóéêü Þ ðñüóèéï, êáèáñÜ áíôéëáìâáíüìåíï
ó÷Ýäéï.

Ôï íá åßíáé Ýíôïíïò ï åñåèéóìüò, äåí åîáñôÜôáé ìüíï Þ ðÜíôïôå áð

ôéò öõóéêÝò ôïõ éäéüôçôåò.
¸íôïíïò åñåèéóìüò åßíáé åêåßíïò ðïõ ðñïêáëåß êõñéáñ÷ïýóá åóôßá
åñåèßóìáôïò óôïí öëïéü ôïõ åãêåöÜëïõ.
ÔÝôïéïò åñåèéóìüò ìðïñåß íá åßíáé êáé áäýíáôïò ùò ðñïò ôéò
öõóéêÝò ôïõ éäéüôçôåò, áñêåß ìüíï íá Ý÷åé óïâáñÞ óçìáóßá ãéá ôç æùÞ.
 172

Ç äéáöïñÜ áíÜìåóá óôá Ýíôïíá êáé ìç óõíèåôéêÜ ðáßæåé ìåãÜëï

ñüëï êáôÜ ôç óýãêñéóç ôùí áíôéêåéìåíùí.
ÅÜí ìáò öáßíïíôáé üìïéá ôá ìç Ýíôïíá óõíèåôéêÜ, ôüôå ìðïñåß íá ìç
óçìåéùèåß ç ïìïéüôçôá ôùí áíôéêåéìåíùí.
Áíôßèåôá åêåß ðïõ åßíáé üìïéá Ýíôïíá óõíèåôéêÜ, ìðïñåß íá ìç
óçìåéùèåß ç äéáöïñÜ áíÜìåóá óôá áäýíáôá óõíèåôéêÜ, äçëáäÞ íá ìç öáßíåôáé
ç äéáöïñÜ áíÜìåóá óôá üìïéá áíôéêåéìåíá.

Ç éäéïìïñößá ôçò áíôßëçøçò äåí âñßóêåôáé óôï üôé áíôéëáìâáíüìáóôå

ôá áíôéêåéìåíá óôçí ðïëõìïñößá ôùí éäéïôÞôùí êáé ôùí ìåñþí ôïõò, áëëÜ óôï
üôé ïé éäéüôçôåò êáé ôá ìÝñç ôùí áíôéêåéìåíùí ãßíïíôáé áíôéëçðôÜ óôéò
áìïéâáßåò ó÷Ýóåéò ôïõò (áðü áõôÜ Þ åêåßíá ôá ìÝñç ìðïñåß íá ó÷çìáôéóôåß
äéáöïñåôéêü óýíïëï åÜí áõôÜ âñßóêïíôáé óå äéáöïñåôéêÞ ó÷Ýóç ìåôáîý ôïõò.
Ïé ßäéïé Þ÷ïé ð÷ ìðïñïýí íá ó÷çìáôßóïõí
äéáöïñåôéêÞ ìåëùäßá, áíÜëïãá ìå ôç äéáäï÷éêüôçôÜ
ôïõò, ôá äéáóôÞìáôá ìåôáîý ôïõò, ôï ìÞêïò êÜèå Þ÷ïõ).

Ï ëüãïò ðáßñíåé ìÝñïò êáé óôç äéáßñåóç êáé óôçí Ýíùóç ôùí
óýíèåôùí åñåèéóìþí (Þ ôùí óõíèåôéêþí ôïõò).
Ìå ôï ëüãï áíáãíùñßæïõìå ôá éäéáßôåñá ãíùñßóìáôá Þ ìÝñç ôùí
áíôéêåéìåíùí, ôï ßäéï üðùò êáé ôá áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá óôï óýíïëü ôïõò.
Áõôü åßíáé åîáéñåôéêÜ óïâáñü ãéáôß ìáò åðéôñÝðåé íá
÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôéò ãíþóåéò ðïõ Ý÷ïõìå êáé ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôï
áíôéêåéìåíï ðïõ öáíåñþíåé ï ëüãïò, ðñÜãìá ðïõ åðéäñÜ ïõóéáóôéêÜ óôçí
áíôßëçøç.
Ï áíèñùðïò üôáí áíôéëáìâÜíåôáé Ýíá áíôéêåéìåíï, ôï óõó÷åôßæåé
ðñïò ïñéóìÝíç ëåêôéêÜ ãíùóôÞ êáôçãïñßá áíôéêåéìåíùí, äéáôõðþíåé áõôÝò Þ
åêåßíåò ôéò ëåêôéêÜ åêöñáóìÝíåò êñßóåéò ãé áõôü, äçëáäÞ êáôáíïåß ôï
áíôéêåéìåíï.

Ç ðéï áðëÞ ìïñöÞ ôçò êáôáíüçóçò ôùí áíôéêåéìåíùí åßíáé ç

áíáãíþñéóÞ ôïõò. Ç áíáãíþñéóç óôçñßæåôáé óôá ãíùóôÜ ãíùñßóìáôá ôïõ
 173

áíôéêåéìåíïõ êáé ì áõôÜ ï áíèñùðïò ôï êáôáôÜóóåé ó áõôÞ Þ ó åêåßíç ôçí

êáôçãïñßá, ìç äéáêñßíïíôáò üëá ôïõ ôá ãíùñßóìáôá.

Áõôü öáßíåôáé éäéáßôåñá êáôÜ ôçí áíôßëçøç ôùí ïíïìáæüìåíùí

«äéðñüóùðùí» Þ «ìå ðïëëÝò óçìáóßåò» åéêüíùí.
Åîçãåßôáé ìå ôï üôé, êáôÜ ôçí áíôßëçøç üìïéùí ó÷çìÜôùí,
åñåèßæïíôáé ôáõôü÷ñïíá äéÜöïñá óõóôçìáôá áðü ðñéí åðåîåñãáóìÝíùí
äåóìþí.
ÅÜí ð÷ óôéò ëÝîåéò «ðáíåðéóôÞìéï» Þ «çëåêôñéóìüò»
ðáñáëåßøïõìå Þ ìåôáôïðßóïõìå ìåñéêÜ ãñÜììáôá ðïõ åßíáé óôï
ìÝóïí ôçò ëÝîçò (áíôß ðáíåðéóôÞìéï ãñÜøïõìå ðáíåðóôÞìéï, áíôß
çëåêôñéóìüò ãñÜøïõìå çëåêñéóìüò) êáé ýóôåñá ôéò
ðáñïõóéÜóïõìå ãéá ðïëý óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, ôüôå ôá
ëÜèç áõôÜ äåí ðáñáôçñïýíôáé. Ïé ëÝîåéò äéáâÜæïíôáé óùóôÜ, ôá
ëÜèç ôïõò äåí ðñïóÝ÷ïíôáé. ÄéáâÜæïíôáé óùóôÜ õðü ôçí
åðßäñáóç ôïõ óõóôçìáôïò äåóìþí ðïõ åé÷áí ãßíåé áðü ðñéí, ïé
ïðïßïé åðéêáéñïðïéïýíôáé õðü ôçí åðßäñáóç ôùí ðñþôùí êáé
ôåëåõôáßùí ãñáììÜôùí ôçò ëÝîçò.

ÌåãÜëç óçìáóßá óôçí áíôßëçøç Ý÷åé ç óõíáéóèçìáôéêÞ ìáò ó÷Ýóç

ðñïò áõôü ðïõ áíôéëáìâáíüìáóôå. Ïôáí ç ó÷Ýóç ìáò ðñïò ôï áíôéêåéìåíï åßíáé
ó÷Ýóç áäéáöïñßáò, ôüôå Þ êáèüëïõ äåí ôï ðñïóÝ÷ïõìå, Þ ç áíôßëçøÞ ôïõ Ý÷åé
åðéöáíåéáêü ÷áñáêôÞñá.

Äéáêñßíïõìå ôçí áðñïìåëÝôçôç (Þ áêïýóéá) áíôßëçøç êáé ôçí

ðñïìåëåôçìÝíç(Þ åêïýóéá).

ÊáôÜ ôçí áðñïìåëÝôçôç áíôßëçøç äåí êáèïäçãïýìáóôå áðü êÜðïéï

óêïðü Þ ðñüâëçìá.
Ç ðñïìåëåôçìÝíç áíôßèåôá, áð ôçí áñ÷Þ ñõèìßæåôáé áð ôï ðñüâëçìá
ôïõ í áíôéëçöèïýìå áõôü Þ åêåßíï ôï áíôéêåéìåíï Þ öáéíüìåíï, íá ôï
ãíùñßóïõìå.
Ó áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò ñõèìéóôéêü ñüëï ðáßæåé ï ëüãïò, åö üóïí
ôï ðñüâëçìá ðÜíôá, Ýôóé Þ áëëéþò, åêöñÜæåôáé ëåêôéêÜ.

Ç ðáñáôÞñçóç åßíáé ðñïìåëåôçìÝíç, ó÷åäéáóìÝíç, ëßãï-ðïëý

äéáñêÞò (áí êáé ìå äéÜêåíá ÷ñüíïõ) áíôßëçøç, ðïõ ðñáãìáôïðïéåßôáé ìå óêïðü
íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôçí ðïñåßá ïðïéïõäÞðïôå öáéíïìÝíïõ Þ åêåßíùí ôùí
áëëáãþí ðïõ óõìâáßíïõí óô áíôéêåéìåíá ôçò áíôßëçøçò.
 174

Áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóÞ ôçò åßíáé ç ëåêôéêÞ ìïñöïðïßçóç ôùí

óêïðþí êáé ðñïâëçìÜôùí, ðïõ êáôåõèýíïõí ôçí ðáñáôÞñçóç óå ïñéóìÝíá
áíôéêåßìåíá.

Ç åðéôõ÷ßá ôçò ðáñáôÞñçóçò åîáñôÜôáé ðñéí áð üëá áð ôïí âáèìü

óáöÞíåéáò ôïõ ðñïâëÞìáôïò ðïõ ìðáßíåé ìðñïóôÜ ìáò.
Ïõóéáóôéêü ñüëï ðáßæåé ï êáôáìåñéóìüò ôïõ ðñïâëÞìáôïò, ç
ôïðïèÝôçóç åðß ìÝñïõò êáé óõãêåêñéìÝíùí ðñïâëçìÜôùí.

Ç ðáñáôÞñçóç áðáéôåß åéäéêÞ ðñïåôïéìáóßá (ðñïêáôáñêôéêÞ ãíþóç

ôùí õëéêþí êëð).

Óðïõäáßï ñüëï ðáßæåé ç åíåñãçôéêüôçôá ôçò ðáñáôÞñçóçò. ÁõôÞ

åêöñÜæåôáé ôüóï óáí íïçôÞ äñáóôçñéüôçôá êáôÜ ôçí ðáñáôÞñçóç (éäéáßôåñá
óçìáíôéêü ñüëï ðáßæåé ç åðß ìÝñïõò óýãêñéóç ôùí áíôéêåéìåíùí), üóï êáé óáí
êéíçôéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôïõ ðáñáôçñçôÞ.

Ï èåôéêüò ñüëïò ôùí êéíÞóåùí êáé åíåñãåéþí êáôÜ ôçí ðáñáôÞñçóç

âñßóêåôáé ü÷é ìüíï óôï üôé ÷Üñç ó áõôÞ ãíùñßæïõìå ôéò éäéüôçôåò ôùí
áíôéêåéìåíùí ðïõ ãåíéêÜ ìðïñïýí íá ðáñáôçñçèïýí ìüíï üôáí åíåñãïýìå ì
áõôÜ (âÜñïò, óêëçñüôçôá êëð), áëëÜ êáé óôï üôé ÷Üñç óôçí êéíçôéêÞ
äñáóôçñéüôçôá ï áíèñùðïò óôÝêåôáé ðñïóåêôéêÜ óôéò ëåðôïìÝñåéåò ôùí
ðñáãìÜôùí ðïõ äéáöåýãïõí ôçí ðáñáôÞñçóÞ ôïõ ìå ìéá ìüíï ïðôéêÞ áíôßëçøç.
Ôï óýíïëï ôçò ïðôéêÞò áíôßëçøçò, äçëáäÞ ç ðïóüôçôá áõôïý ðïõ
ôáõôü÷ñïíá áãêáëéÜæïõìå ìå ôï âëÝììá åßíáé óçìáíôéêÜ ìåãáëýôåñç áð áõôÞ
ðïõ ìðïñïýìå ôáõôü÷ñïíá í áíôéëçöèïýìå ìå ôï ÷Ýñé Þ í áðåéêïíßóïõìå êáôÜ
ôç ó÷åäßáóç Þ ôçí êáôáóêåõÞ ìïíôÝëïõ ôïõ áíôéêåéìåíïõ.
Ãé áõôü óõììåôÝ÷ïíôáò ôï ÷Ýñé óôçí áíôßëçøç åßíáé óáí íá Ýëêåé
ðñïò ôï ìÝñïò ôïõ ôá âëÝììáôá, ôá õðï÷ñåþíåé íá óõãêåíôñùèïýí óå ðéï
ìéêñü ìÝñïò êáé íá ðáñáôçñÞóïõí áêüìá êáëýôåñá ôéò éäéïññõèìßåò ôïõ
áíôéêåéìåíïõ.

Ðïëý âïçèÜíå ôá ó÷Ýäéá, ôá ìïíôÝëá ôùí áíôéêåéìåíùí, ç ó÷çìáôéêÞ

áðåéêüíéóÞ ôïõò.

ÏõóéáóôéêÞ èÝóç óôçí ðáñáôÞñçóç êáôÝ÷åé ï ëüãïò.

ÐåñéãñÜöïíôáò ìå ëüãéá áõôü ðïõ áíôéëáìâáíüìáóôå,
ìïñöïðïéþíôáò ôï óýíïëï ôçò áíôßëçøçò, ï ðáñáôçñçôÞò ü÷é ìüíï óôÝêåôáé
ðéï ðïëý óôá îå÷ùñéóôÜ ìÝñç êáé ôéò éäéüôçôåò ôïõ áíôéêåéìåíïõ, áëëÜ Ýñ÷åôáé
êáé óå óõíåéäçôÞ ó÷Ýóç ì áõôü ðïõ ðáñáôçñåß, êÜíåé ðéï êáëü áðïëïãéóìü
áõáõôïý ðïõ ðáñáôçñåß, ðéï êáëÜ ôï åîåôÜæåé.
 175

ÌåãÜëç óçìáóßá ãéá ôçí åðéôõ÷ßá ôçò ðáñáôÞñçóçò Ý÷åé ç

ó÷åäéïðïßçóç êáé ç óõóôçìáôéêüôçôá.
Ç ðáñáôÞñçóç ðïõ êáôåõèýíåôáé óå ðëáôåéÜ, ðïëýðëåõñç ìåëÝôç
ôïõ áíôéêåéìåíïõ, ðÜíôá ãßíåôáé ìå âÜóç áêñéâÝò ó÷Ýäéï, ïñéóìÝíï óõóôçìá,
ìå ôçí ðáñáôÞñçóç ïñéóìÝíùí ìåñþí ôïõ áíôéêåéìåíïõ ýóôåñá áðü Üëëá, ìå
ïñéóìÝíç äéáäï÷éêüôçôá.

Ç óõíå÷Þò Üóêçóç ôçò ðáñáôÞñçóçò óõíôåëåß óôçí áíÜðôõîç

ôçò ðáñáôçñçôéêüôçôáò, äçëáäÞ ôçò éêáíüôçôáò íá ðñïóÝ÷ïõìå ôéò
÷áñáêôçñéóôéêÝò áëëÜ ëßãï ïñáôÝò êáé ìå ôçí ðñþôç ìáôéÜ áóÞìáíôåò
éäéïññõèìßåò ôùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí.

Ç ðáñáôçñçôéêüôçôá ìðïñåß í áíáðôõ÷èåß óå ìåãÜëï âáèìü.

Ãéá í áíáðôõ÷èåß ç ðáñáôçñçôéêüôçôá ÷ñåéÜæåôáé ôÝôïéá ïñãÜíùóç
ôçò áíôßëçøçò þóôå íá õðÜñ÷ïõí üëïé ïé áíáãêáßïé üñïé ãéá ôçí åðéôõ÷ßá ôçò:
óáöÞíåéá ôïõ ðñïâëÞìáôïò, ðñïêáôáñêôéêÞ ðñïåôïéìáóßá, åíåñãçôéêüôçôá ôçò
ðáñáôÞñçóçò, óõóôçìáôéêüôçôá, ó÷åäéïðïßçóç êëð.

¼ëç ç åðåîåñãáóßá åíüò öáéíïìÝíïõ Þ áíôéêåéìÝíïõ áðü ôç

óõíåßäçóç ðñïêåéìÝíïõ íá ó÷çìáôéóôåß áíôßëçøç áõôïý, ãßíåôáé óõíÞèùò
áõôüìáôá êáé ôüóï áêáñéáßá, þóôå íïìßæïõìå üôé ç áíôßëçøç åßíáé ìéá áðëÞ êáé
ïìïéïãåíÞò øõ÷éêÞ åíÝñãåéá.

ÕðÜñ÷ïõí üìùò ðåñéðôþóåéò üðïõ ðüôå ç ìßá, ðüôå ç Üëëç

óõíéóôáìÝíç ôçò áíôßëçøçò ðáñïõóéÜæåé ÷Üóìáôá, ìå áðïôÝëåóìá ç
ðëçñïöüñçóç íá åßíáé áôåëÞò êáé áâÝâáéç êáé ôüôå êáôáëáâáßíïõìå üôé ç
áíôßëçøç åßíáé ìéá ðïëëáðëÞ, óýíèåôç óõíåéäçóéáêÞ ðñÜîç.

Ðáñáäåéãìáôá:

«ÊÜôé Ýëáìøå ìðñïóôÜ óôá ìÜôéá ìïõ, ðïõ êáôüðéí

÷ñùìáôßóôçêå êé Üñ÷éóå íá ðáßñíåé äéÜöïñá ó÷Þìáôá, äåí
êáôÜëáâá üìùò ôé Þôáí».

«Áêïõóá Ýíáí ðåñßåñãï áëëÜ ñõèìéêü êñüôï ðïõ åñ÷üôáí

ü÷é áðü ðïëý ìáêñõÜ. Íüìéóá ðùò Þôáí Ýíá ôñáßíï ðïõ Ýôñå÷å,
áëëÜ äåí Þôáí äõíáôüí, ãéáôß óôï ìÝñïò áõôü äåí õðÜñ÷åé
óéäçñïäñïìéêÞ ãñáììÞ».

«ÁõôÞ ç ìõñùäéÜ äå ìïõ öáßíåôáé Üãíùóôç áëëÜ äåí ìðïñþ

íá ðñïóäéïñßóù ôçí ðñïÝëåõóÞ ôçò. ÊÜôé áíÜìåóá óôéò ïóìÝò
 176

ðïõ Ý÷ïõìå áðü Ýíá êëåéóôü äùìÜôéï êáé áðü Ýíá óáðéóìÝíï
êõäþíé».

Óôéò ðåñéðôþóåéò áõôÝò Þ ôá áéóèÞìáôÜ ìáò äåí åßíáé åðáñêÞ, Þ ç

ìíÞìç ìáò äåí ìáò âïçèÜ üóï ÷ñåéÜæåôáé, Þ ç êñéôéêÞ ëåéôïõñãßá ôçò
óõíåßäçóÞò ìáò õóôåñåß (áðü ìéá ôáñá÷Þ, öüâï, ïñãÞ êëð) êáé Ýôóé äåí
êáôïñèþíïõìå íá ó÷çìáôßóïõìå áíôßëçøç ïñéóìÝíïõ ðñÜãìáôïò.

ÃåíéêÜ ðáñáôçñïýíôáé ìåãÜëåò äéáöïñÝò óôçí áíôßëçøç áðü Üôïìï

óå Üôïìï. Ïé äéáöïñÝò áõôÝò åêäçëþíïíôáé óôçí ðëçñüôçôá, áêñßâåéá,
ôá÷ýôçôá ôçò áíôßëçøçò, üóï êáé óôïí óõíáéóèçìáôéêü ÷ñùìáôéóìü ôçò.

Óå ïñéóìÝíïõò áíèñùðïõò ç áíôßëçøç ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìåãÜëç

óõíèåôéêüôçôá êáé óõíáéóèçìáôéêüôçôá ìå ìéêñÞ Ýêöñáóç ôçò áíÜëõóçò
(óõíèåôéêüò ôýðïò áíôßëçøçò).

Óå Üëëïõò ç áíôßëçøç äéáêñßíåôáé ãéá ôç ìåãÜëç áíáëõôéêüôçôá, ìå

ðéï ëßãç Ýêöñáóç ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ êáé óýíèåôïõ ôçò áíôßëçøçò (áíáëõôéêüò
ôýðïò áíôßëçøçò).

ÔÝëïò óå Üëëïõò ç áíôßëçøç åßíáé óõãêåêñéìÝíç, óõíèåôéêÞ êáé

ôáõôü÷ñïíá áíáëõôéêÞ (áíáëõôéêïóõíèåôéêüò ôýðïò).

Ãéá ôçí áíôßëçøç ôçò êáôåýèõíóçò ðïõ âñßóêïíôáé ôá áíôéêåéìåíá (óå

ó÷Ýóç ìå Üëëá áíôéêåéìåíá Þ ìå ôïí ðáñáôçñçôÞ) áðáéôåßôáé ü÷é ìüíïí ï
ïðôéêüò ìç÷áíéóìüò, áëëÜ ç áðü êïéíïý äñáóôçñéüôçôá ôïõ ïðôéêïý, êéíçôéêïý
êáé ôïõ ìç÷áíéóìïý ôçò áßèïõóáò óôï áõôß.

Ãéá ôçí áíôßëçøç ôçò ìïñöÞò ôùí áíôéêåéìåíùí óõíåñãÜæïíôáé ôï ïðôéêü

ìÝñïò ôùí ìáôéþí ìå ôï ìõúêü óõãêñïôçìá. ÊáôÜ ôçí ðáñáôÞñçóç ôïõ
áíôéêåéìåíïõ, ôá ìÜôéá üëï áõôü ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá âñßóêïíôáé óå êßíçóç,
ðáñáêïëïõèþíôáò ôï äéÜãñáììá Þ êÜðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ óçìåßá ôïõ
áíôéêåéìåíïõ, áí êáé ôá êéíçôéêÜ áéóèÞìáôá ðïõ ðñïêáëïýíôáé áð áõôÝò ôéò
êéíÞóåéò äåí ãßíïíôáé óõíåéäçôÜ.

Óôçí áíôßëçøç ôçò ìïñöÞò ôùí áíôéêåéìåíùí äéá ôçò áöÞò, óðïõäáßï
ñüëï ðáßæïõí ôá êéíçôéêÜ áéóèÞìáôá.
 177

Ïôáí çñåìåß ôï ÷Ýñé êáé ôï áíôéêåéìåíï, äåí äçìéïõñãåßôáé áðôéêÞ åéêüíá

ôçò ìïñöÞò ôïõ áíôéêåéìåíïõ.

Ç áíôßëçøç ôïõ üãêïõ êáé ôçò áðüóôáóçò ôùí áíôéêåéìÝíùí ãßíåôáé

êõñßùò ÷Üñç óôç äéüöèáëìç üñáóç. Ôá åñåèßóìáôá ðïõ ðçãáßíïõí áðü ôïí Ýíá
áìöéâëçóôñïåéäÞ óôïí öëïéü ôïõ åãêåöÜëïõ ôáõôßæïíôáé ìå ôá åñåèßóìáôá áðü
ôïí Üëëï áìöéâëçóôñïåéäÞ.
Ïìùò ï âáèìüò ôáýôéóçò åßíáé êÜèå öïñÜ äéáöïñåôéêüò êáé ôï
áðïôÝëåóìá åßíáé ç óôåñåïóêïðéêÞ åéêüíá, äçë ç åíôýðùóç ôïõ üãêïõ.

Ãéá íá ó÷çìáôéóôåß üìùò ç áíôßëçøç ôïõ âÜèïõò äåí áñêåß ç åéóöïñÜ

ôùí áéóèÞóåùí.
ÏðôéêÜ áéóèÞìáôá êáé ðáñáóôÜóåéò óõíåßñïíôáé ìå ìõúêÜ áéóèÞìáôá êáé
êéíçôéêÝò ðáñáóôÜóåéò êáé ôï åðïðôéêü áõôü õëéêü ìå ôç âïÞèåéá ôçò
öáíôáóßáò óõíôÜóóåôáé áðü ôçí êñéôéêÞ (óõíèåôéêÞ êáé ïñãáíùôéêÞ) åíÝñãåéá
ôçò óõíåßäçóçò Ýôóé þóôå óáí ðñïúüí üëçò áõôÞò ôçò äéåñãáóßáò (ðïõ Ý÷åé
ãßíåé áðü ôïõò ìáêñõíïýò ðñïãüíïõò ìáò êáé áðü ìáò ôïõò ßäéïõò óôçí ðñþôç
öÜóç ôçò åãêüóìéáò ýðáñîçò) íá ó÷çìáôßæåôáé ç áíôßëçøç ôïõ üãêïõ ôùí
áíôéêåéìÝíùí.

Ãéá ôïí ó÷çìáôéóìü ôçò áíôßëçøçò ôïõ áíÜãëõöïõ êáé ôçò áðüóôáóçò,
åêôüò áðü ôç äéüöèáëìç äéáöïñïðïßçóç ôùí åéêüíùí ôùí áìöéâëçóôñïåéäþí,
Ý÷ïõí óçìáóßá êáé ìéá óåéñÜ âïçèçôéêïß ðáñÜãïíôåò, üðùò:
* ç ðñïóáñìïóôéêüôçôá êáé ç óõãêëçôéêüôçôá
ôùí ìáôéþí
* ç ðñïïðôéêÞ óå åðéöÜíåéåò êáé óôïí áÝñá
* ï öùôéóìüò êáé ç óêéÜ ôçò åðéöÜíåéáò ôùí
áíôéêåéìÝíùí
* ç ðñïïðôéêÞ ôùí ëåðôïìåñåéþí (ðôþóç ôùí
ëåðôïìåñåéþí, Üìâëõíóç ôùí ãùíéþí êáé áäõíÜôéóìá
ôçò äéáöïñÜò ìåôáîý öùôüò êáé óêéÜò áíÜëïãá ìå ôçí
áðüóôáóç).
 178

ÊáôÜ ôçí åíáÝñéá ðñïïðôéêÞ,

Ý÷ïõìå áëëáãÞ ôïõ ÷ñþìáôïò ôùí
áíôéêåéìåíùí õðü ôçí åðßäñáóç ôçò
õðïêõáíÞò áðü÷ñùóçò ôùí óôñùìÜôùí
ôïõ áÝñá, ìÝóá áðü ôá ïðïßá öáßíïíôáé
ôá ìáêñéíÜ áíôéêåéìåíá.
Ãé áõôü ôá ìáêñéíÜ áíôéêåéìåíá
öáßíïíôáé óáí íá åßíáé óêåðáóìÝíá ìå
ãáëÜæéï ÷ñþìá (êáðíü).

Áõôïß ïé âïçèçôéêïß ðáñÜãïíôåò

êÜíïõí äõíáôÞ ôçí áíôßëçøç ôïõ
âÜèïõò, ü÷é ìüíïí êáôÜ ôç äéüöèáëìç
áëëÜ êáé êáôÜ ôç ìïíüöèáëìç üñáóç, áí
êáé óôçí ôåëåõôáßá ðåñßðôùóç ôïí üãêï ôïí áéóèáíüìáóôå ìéêñüôåñï.

Ï é öùôåéíÝò áêôßíåò ðïõ åêðÝìðïíôáé áðü ôá öùôéæüìåíá
áíôéêåéìåíá ãéá íá öôÜóïõí óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ, äéáóôáõñþíïíôáé óôï
êåíôñéêü óçìåßï ôçò êõñôÞò åðéöÜíåéáò ôùí ìáôéþí ìáò êáé ðåñíïýí áðü ôçí
êüñç óôï âÜèïò ôïõò ãéá íá ó÷çìáôßóïõí åêåß áíÜðïäá ôá åßäùëá ôùí
ðñáãìÜôùí ðïõ âëÝðïõìå.
Ðùò åìåßò ôá âëÝðïõìå «óùóôÜ», ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ôá
áíôéêåéìåíá åíôõðþíïíôáé áíÜóôñïöá;

Áðü ðïëý íùñßò, ôá äéÜöïñá óçìåßá ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ

«åêðáéäåýïíôáé» êáôÜ êÜðïéï ôñüðï êáé ìå ôç óõíÞèåéá áðïêôïýí ôéò ôéìÝò
èÝóçò ðïõ áíôéóôïé÷ïýí ðñïò ôçí êáèéåñùìÝíç üøç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò.
Å÷ïõìå åäþ Ýíá åßäïò áãùãÞò ôùí ìáôéþí ìáò íá âëÝðïõí
«åðÜíù» ‘ï,ôé âñßóêåôáé êïíôÜ óôçí ãñáììÞ ôùí ðïäéþí ìáò, «äåîéÜ» ðñïò ôï
äåîß ìáò ÷Ýñé, «áñéóôåñÜ» ðñïò ôï áñéóôåñü, óýìöùíá ìå ôéò ðëçñïöïñßåò
ðïõ Ý÷ïõìå áðü ôéò Üëëåò áéóèÞóåéò êáé ãåíéêÜ áðü ôçí ðåßñá.

Ôçí áðüäåéîç ìáò Ý÷åé äþóåé Ýíá ðåßñáìá ðïõ Ýêáíå ðÜíù ôïõ ï
áìåñéêáíüò øõ÷ïëüãïò George Stratton :
ÊñÜôçóå êëåéóôü ôï Ýíá ôïõ ìÜôé êáé öüñåóå óôï Üëëï Ýíá öáêü
ðïõ áíáðïäïãýñéæå ôá åßäùëá ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ.
 179

Óôçí áñ÷Þ Ýâëåðå áíÜóôñïöá ôá áíôéêåéìåíá ôïõ ðåñéâÜëëïíôüò

ôïõ. ¸ðåéôá üìùò áðü ìåñéêÝò ìÝñåò ç üñáóÞ ôïõ ðñïóáñìüóôçêå óôéò íÝåò
óõíèÞêåò êáé ðáñÜ ôçí ðáñÝìâáóç ôïõ öáêïý Ýâëåðå ôá ðñÜãìáôá «óùóôÜ» -
ôá «ðÜíù» ðÜíù, ôá «êÜôù» êÜôù, ôá «äåîéÜ» äåîéÜ êáé ôá «áñéóôåñÜ»
áñéóôåñÜ.
Êáé üôáí üìùò áñãüôåñá áöáßñåóå ôïí ôå÷íçôü ïðëéóìü ôïõ ìáôéïý
ôïõ, ï Stratton Üñ÷éóå ðÜëé íá âëÝðåé ôïí êüóìï áíÜðïäá, ìüíï ãéá ëßãï üìùò.
ÃñÞãïñá ç üñáóÞ ôïõ îáíáãýñéóå óôéò ðáëéÝò ôçò óõíÞèåéåò.

Á íôßëçøç ôïõ ÷ñüíïõ åßíáé ç åêôßìçóç ôçò äéÜñêåéáò,

ôá÷ýôçôáò êáé äéáäï÷éêüôçôáò ôùí öáéíïìÝíùí.
Ôçí ðéï áêñéâÞ äéáöïñïðïßçóç ôùí åíäéÜìåóùí ÷ñïíéêþí
äéáóôçìÜôùí ôçí äßíïõí ôá áêïõóôéêÜ êáé êéíçôéêÜ áéóèÞìáôá.

Îå÷ùñéóôüò åßíáé ï ñüëïò ôùí êéíçôéêþí áéóèçìÜôùí ãéá ôçí

áíôßëçøç ôïõ ñõèìïý (äçëáäÞ ôçò óõììåôñßáò óôçí åíáëëáãÞ ïñéóìÝíùí
ïìÜäùí åñåèéóìþí).
Ç áíôßëçøç ôïõ ñõèìïý ðÜíôá óõíäÝåôáé ìå êéíçôéêÝò áíôéäñÜóåéò:
ôï «÷ôýðçìá» ôïõ ñõèìïý ìå êéíÞóåéò ôïõ êåöáëéïý, ôùí ÷åñéþí Þ ôùí ðïäéþí,
ôïõ êïñìïý Þ ìå ëåðôÝò êéíÞóåéò (áñßèìçóç).

Ôï «áßóèçìá ôïõ ÷ñüíïõ» äåí åßíáé êëçñïíïìéêü, áëëÜ

áíáðôýóóåôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò æùÞò êáé äñáóôçñéüôçôáò ôïõ áíèñùðïõ.
 180

ÊáôÜ ôçí áíôßëçøç ôïõ

÷ñüíïõ ðáñáôçñïýíôáé óõ÷íÜ ëÜèç óôçí
åêôßìçóÞ ôïõ (ç ðëÜíç ôïõ ÷ñüíïõ), ðïõ
ïöåßëïíôáé ôüóï óôçí õðåñåêôßìçóÞ
ôïõ, üóï êáé óôçí õðïåêôßìçóÞ ôïõ.

ÕðåñåêôéìÜôáé ç äéÜñêåéá
ôùí ìéêñþí êáé õðïôéìÜôáé ç äéÜñêåéá
ôùí ìåãÜëùí ÷ñïíéêþí äéáóôçìÜôùí.
ÕðåñåêôéìÜôáé åðßóçò ï ãñÞãïñïò
÷ñüíïò êáé õðïôéìÜôáé ï áñãüò.

ÓçìáíôéêÞ åðßäñáóç óôçí

åêôßìçóç ôïõ ÷ñüíïõ Ý÷åé ç ó÷Ýóç êáé
ôï åíäéáöÝñïí ðñïò ôá ãåãïíüôá ðïõ
óõíïäåýïõí áõôüí.
Ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðïõ
åßíáé ãåìÜôï ìå óçìáíôéêÜ êáé
åíäéáöÝñïíôá ãåãïíüôá, öáßíåôáé óáí íá ðåñíÜ ãñÞãïñá (åßíáé óýíôïìïò),
üôáí üìùò åßíáé ãåìÜôï áðü áóÞìáíôá êáé ÷ùñßò åíäéáöÝñïí ãåãïíüôá,
öáßíåôáé óáí íá ðåñíÜ áñãÜ (äéáñêåß ðïëý).

Ïôáí íïéþèïõìå éêáíïðïßçóç êáé åõ÷Üñéóôá óõíáéóèÞìáôá, ï

÷ñüíïò öáßíåôáé üôé ðåñíÜ ãñÞãïñá, üôáí íïéþèïõìå èëßøç, óôåíï÷þñéá,
ðëÞîç, áíáìïíÞ, ï÷ñüíïò öáßíåôáé äéáñêÝóôåñïò.

Ïõóéáóôéêü ñüëï óôçí åêôßìçóç ôïõ ÷ñüíïõ ðáßæåé ç äñáóôçñéüôçôá

ðïõ åêäçëþíåôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéÜ ôïõ.
Ï ÷ñüíïò ðïõ åßíáé ãåìÜôïò áðü ðïëýìïñöç êáé áêïýñáóôç
äñáóôçñéüôçôá, åêôéìÜôáé ìéêñüôåñïò áð üôé åßíáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá.
Áí ç äñáóôçñéüôçôá åßíáé ìïíüôïíç êáé áðáéôåß ìåãÜëåò äõíÜìåéò, ï
÷ñüíïò õðåñåêôéìÜôáé.

Ç õðïôßìçóç ôïõ ÷ñüíïõ êáôÜ ôçí åíÝñãåéá ðïëýìïñöùí åñåèéóìþí

åßíáé óõíÝðåéá ôçò êõñéáñ÷ßáò óôïí öëïéü ôïõ åãêåöÜëïõ ôùí ëåéôïõñãéþí ôçò
äéÝãåñóçò åðß ôùí ëåéôïõñãéþí ôçò áíáóôïëÞò, ìå áðïôÝëåóìá óôá íåõñéêÜ
êýôôáñá íá ãßíåôáé åðéôÜ÷õíóç ôùí ëåéôïõñãéþí ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôçí
áíôáëëáãÞ ôçò ýëçò.
ÊáôÜ ôçí åíÝñãåéá ìïíüôïíùí åñåèéóìþí, áñ÷ßæåé íá êõñéáñ÷åß ç
áíáóôïëÞ åðß ôçò äéÝãåñóçò êáé óôá íåõñéêÜ êýôôáñá ãßíåôáé åðéâñÜäõíóç ôùí
ëåéôïõñãéþí ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôçí áíôáëëáãÞ ôçò ýëçò. Áðü åäþ ðñïÝñ÷åôáé
 181

ç åíôýðùóç ôçò «êáèõóôÝñçóçò» ôïõ ÷ñüíïõ êáé ç õðåñåêôßìçóç ôçò

äéÜñêåéÜò ôïõ.

Äéáöïñåôéêüò åßíáé ï ÷áñáêôÞñáò ôùí ëáèþí ðïõ ðáñáôçñïýíôáé

êáôÜ ôçí áíÜìíçóç ôùí ãåãïíüôùí : åäþ ï ÷ñüíïò ðïõ óçìåéþíåôáé êáôÜ ôá
ðïëýìïñöá Þ åíäéáöÝñïíôá ãåãïíüôá öáßíåôáé äéáñêÝóôåñïò áð ôïí ÷ñüíï
ðïõ åßíáé ãåìÜôïò áðü ãåãïíüôá ìïíüôïíá êáé ÷ùñßò åíäéáöÝñïí.
Áõôü åîçãåßôáé áð ôï üôé êáôÜ ôçí áíÜìíçóç ðïëýìïñöùí
ãåãïíüôùí äçìéïõñãïýíôáé ðåñéóóüôåñïé äåóìïß áð üôé êáôÜ ôçí áíÜìíçóç
ìïíüôïíùí ãåãïíüôùí.

Ç áíôßëçøç ôçò êßíçóçò ( ç ìåôáêßíçóç ôùí áíôéêåéìåíùí ìÝóá

óôïí ÷þñï) åîáñôÜôáé ôüóï áðü åêôáôéêïýò üóï êáé áðü ÷ñïíéêïýò
ðáñÜãïíôåò : áð ôçí áðüóôáóç ôùí áíôéêåéìåíùí, áð ôçí ôá÷ýôçôá ôçò
ìåôáêßíçóÞò ôïõò êáé áð ôç ìåôáêßíçóç ôïõ ðáñáôçñçôÞ ìÝóá óôïí ÷þñï.
Ç áíôßëçøç ôçò êßíçóçò êáèïñßæåôáé áð ôçí áìïéâáßá åíÝñãåéá
ìåñéêþí áíáëõôþí: ôïõ ïðôéêïý, ôïõ êéíçôéêïý, ôçò áßèïõóáò ôïõ áõôéïý êáé
êÜðïôå ôïõ áêïõóôéêïý.

Ôéò ðïëý áñãÝò êéíÞóåéò åßíáé áäýíáôïí íá ôéò äïýìå Üìåóá. ÁõôÝò
ôéò êñßíïõìå ìå Ýììåóá ãíùñßóìáôá.
Ð÷ ï áíèñùðïò óõíÞèùò äåí âëÝðåé ôçí êßíçóç ôïõ
ùñïäåßêôç êáé ôçí ìáèáßíåé ìüíï ìå ôçí óýãêñéóç ôçò
ðñïçãïýìåíçò èÝóçò ôïõ óôçí ðëÜêá ôïõ ñïëïãéïý ìå
ôç èÝóç ðïõ Ý÷åé ôçí äïóìÝíç óôéãìÞ.

Ìå ðïëý ìåãÜëç ôá÷ýôçôá ôçò êßíçóçò Ý÷ïõìå ìéá ìåôáêéíïýìåíç

åéêüíá ôùí áíôéêåéìåíùí óôïí áìöéâëçóôñïåéäÞ, óáí áäéÜêïðç ëùñßäá.
Ìå áêüìá ðéï ìåãÜëç ôá÷ýôçôá, äåí âëÝðïõìå êáèüëïõ ôçí êßíçóç
ôïõ áíôéêåéìåíïõ, åðåéäÞ ç åñÝèéóç ôïõ áìöéâëçóôñïåéäÞ åßíáé ðïëý óýíôïìç.
 182

Ç ÐÑÏÓÏ×Ç

Ó ôïí áíèñùðï áäéÜêïðá åðéäñïýí ðïëëÜ áíôéêåéìåíá êé

öáéíüìåíá ðïõ Ý÷ïõí äéÜöïñåò éäéüôçôåò.
Áð üëá áõôÜ óå êÜèå óôéãìÞ, åëÜ÷éóôá ðáñáôçñïýíôáé áð áõôüí
êáèáñÜ.
¼ëá ô Üëëá åßôå äåí ðáñáôçñïýíôáé êáèüëïõ Þ äåí ðñïóÝ÷ïíôáé,
åßôå ðáñáôçñïýíôáé óõãêå÷õìÝíá êáé áêáèüñéóôá.

Ç äéÜêñéóç ïñéóìÝíùí áíôéêåéìåíùí, ìå ôáõôü÷ñïíç áðüóðáóç áðü

üëá ôá õðüëïéðá, åßíáé ç ðñïóï÷Þ ó áõôÜ ôá áíôéêåéìåíá.

ÖõóéïëïãéêÞ âÜóç ôçò ðñïóï÷Þò åßíáé ç óõãêÝíôñùóç ôùí

åñåèéóìÜôùí óå ïñéóìåíá ìÝñç ôïõ öëïéïý ôïõ åãêåöÜëïõ, óå åóôßá ìå Üñéóôç
äéÝãåñóç, ìå ëßãï-ðïëý óçìáíôéêÞ ôáõôü÷ñïíç áíáóôïëÞ ôùí õðüëïéðùí
ìåñþí ôïõ öëïéïý.

Ôá åîùôåñéêÜ ãíùñßóìáôá ôçò ðñïóï÷Þò äåí åßíáé ðÜíôá áíôßóôïé÷á

ìå ôçí ðñáãìáôéêÞ ôçò êáôÜóôáóç.

ÐëÜú óôçí ðñáãìáôéêÞ ðñïóï÷Þ êáé ôçí ðñáãìáôéêÞ áðñïóåîßá

ðáñáôçñåßôáé ç öáéíïìåíéêÞ ðñïóï÷Þ êáé ç öáéíïìåíéêÞ áðñïóåîßá.
 183

ÅðåéäÞ ðÜíôïôå óôïí öëïéü ôïõ åãêåöÜëïõ ðÜíôïôå õðÜñ÷åé åóôßá

äéÝãåñóçò, áõôü óçìáßíåé üôé ï áíèñùðïò ðÜíôïôå óå êÜôé ðñïóÝ÷åé.
Ãé áõôü üôáí ìéëÜìå ãéá Ýëëåéøç ðñïóï÷Þò, áõôü èá ðåé áðïõóßá
ôçò, ü÷é óáí íá ìçí õðÜñ÷åé, áëëÜ èá ðåé Ýëëåéøç ðñïóï÷Þò ìüíï ó áõôü ðïõ
Ýðñåðå íá êáôåõèýíåôáé óôç äïóìÝíç óôéãìÞ ç ðñïóï÷Þ, áð ôéò áðáéôÞóåéò
ôçò êáôÜóôáóçò.

Ï áíèñùðïò óôéò ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò îå÷ùñßæåé áêïýóéá

áõôü ðïõ ãßíåôáé áíôéêåéìåíï ðáñáôÞñçóçò, áð üëï ü,ôé ôïí ðåñéâÜëëåé, ÷ùñßò
ðñïìåëåôçìÝíï ó÷Ýäéï.
Ó áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò ìéëÜìå ãéá áêïýóéá Þ ìç ðñïìåëåôçìÝíç
ðñïóï÷Þ.

Ç áêïýóéá ðñïóï÷Þ åßíáé áíôáíáêëáóôéêü ðñïóáíáôïëéóìïý, ðïõ

ðñïêáëåßôáé áð ôéò áëëáãÝò ôïõ ãýñù ðåñéâÜëëïíôïò.

Äåí ðñïêáëåß ïðïéáäÞðïôå áëëáãÞ óôï ðåñéâÜëëïí ôçí áêïýóéá

ðñïóï÷Þ.
Ãéá íá ãßíåé ï åñåèéóìüò áíôéêåßìåíï ðñïóï÷Þò ðñÝðåé íá Ý÷åé
êÜðïéåò éäéïññõèìßåò ðïõ èá äéåõêüëõíáí ôç äéÜêñéóÞ ôïõ áð üëï ü,ôé åðéäñÜ
óôïí áíèñùðï óôç äïóìÝíç óôéãìÞ.

Óçìáóßá Ý÷åé ç Ýíôáóç ôïõ åñåèéóìïý.

Ïé Ýíôïíïé åñåèéóìïß (äõíáôü öùò, æùçñÜ ÷ñþìáôá, äõíáôïß Þ÷ïé
êëð) åýêïëá áðïóðïýí ôçí ðñïóï÷Þ.

ÌåãÜëç óçìáóßá Ý÷åé ü÷é ìüíï ç áðüëõôç, áëëÜ êáé ç ó÷åôéêÞ

Ýíôáóç ôïõ åñåèéóìïý ùò ðñïò ôçí Ýíôáóç ìå Üëëïõò åñåèéóìïýò ðïõ
óõíèÝôïõí ôï öüíôï óôï ïðïßï áõôüò ðñïâÜëëåé.
Áêüìá êé Ýíáò Ýíôïíïò åñåèéóìüò ìðïñåß íá ìçí ðñïêáëÝóåé ôçí
ðñïóï÷Þ ìáò, åÜí äßíåôáé ìÝóá óå öüíôï áðü Üëëïõò åðßóçò äõíáôïýò
åñåèéóìïýò.

Áð ôï Üëëï ìÝñïò, áêüìá êáé ïé ðéï áóèåíåßò åñåèéóìïß ãßíïíôáé

áíôéêåéìåíï ðñïóï÷Þò, ïôáí äßíïíôáé ìÝóá óå öüíôï ðïõ áðïõóéÜæïõí åíôåëþò
Üëëïé åñåèéóìïß.

Ó üëåò áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò êáèïñéóôéêÞ åßíáé ç áíôßèåóç

áíÜìåóá óôïõò åñåèéóìïýò. Êé áõôü áöïñÜ ü÷é ìüíïí ôçí Ýíôáóç ôïõ
 184

åñåèéóìïý, áëëÜ êáé ôéò Üëëåò éäéïññõèìßåò ôïõ: ìïñöÞ, ìÝãåèïò, ÷ñþìá,
äéÜñêåéá åíÝñãåéáò êëð.
Óå ìåãÜëï âáèìü áðïóðïýí ôçí ðñïóï÷Þ ìáò ïé áðüôïìåò áëëÜ
óýíôïìá åðáíáëáìâáíüìåíåò áëëáãÝò óôïõò åñåèéóìïýò.

ÂáóéêÞ ðçãÞ ôçò áêïýóéáò ðñïóï÷Þò åßíáé ç êáéíïôïìßá, ôï

êáéíïýñãéï.
Ôï êáéíïýñãéï åýêïëá ãßíåôáé áíôéêåßìåíï ðñïóï÷Þò.
ÊÜèå ôé ôï êïéíü, ôï óôåñåüôõðï, ôï óýíôïìá åðáíáëáìâáíüìåíï,
äåí áðïóðÜ ôçí ðñïóï÷Þ ìáò.

Ç áêïýóéá ðñïóï÷Þ ðñïêáëåßôáé áðü åîùôåñéêïýò åñåèéóìïýò,

üìùò ïõóéáóôéêÜ êáèïñßæåôáé áð ôçí êáôÜóôáóç ôïõ ßäéïõ ôïõ áíèñùðïõ.

Óðïõäáßï ñüëï ðáßæïõí, ðñéí áð üëá, ïé áíÜãêåò êáé ôá

åíäéáöÝñïíôá, ïé ó÷Ýóåéò ðñïò áõôü ðïõ åðéäñÜ.
ÊÜèå ôé ðïõ óõíäÝåôáé ìå ôçí éêáíïðïßçóç ôùí áíáãêþí ìáò, êÜèå
ôé ðïõ áíôéóôïé÷åß óôá åíäéáöÝñïíôá, åýêïëá ãßíåôáé áíôéêåßìåíï áêïýóéáò
ðñïóï÷Þò.

Óçìáíôéêü ñüëï ðáßæåé ç óõãêñüôçóç ôïõ áíèñùðïõ, ðïõ êáèïñßæåé

óå ìåãÜëï âáèìü áõôü ðïõ èá áðïóðÜóåé ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ.

Åðßóçò ç êáôÜóôáóç êüðùóçò, Þ áíôßèåôá ç êáôÜóôáóç

æùôéêüôçôáò óôçí ïðïßá âñßóêåôáé ï áíèñùðïò.

Ç åêïýóéá ðñïóï÷Þ êáèïñßæåôáé áð ôá ðñïâëÞìáôá ôçò

äñáóôçñéüôçôáò ðïõ åêðëçñþíïõìå óõíåéäçôÜ.

Ôï ðñüâëçìá ðïõ óõíåéäçôÜ ôïðïèåôåß ï áíèñùðïò, êáèïñßæåé ðïéá

áíôéêåéìåíá Þ öáéíüìåíá, ðïéÝò ðëåõñÝò, éäéïññõèìßåò êáé ðïéüôçôåò,
äéáêñßíïíôáé êáôÜ ôçí åêðëÞñùóç ôçò äñáóôçñéüôçôáò, äçëáäÞ óå ôé
êáôåõèýíåôáé ç ðñïóï÷Þ ó áõôÞ ôçí ðåñéðôùóç.
Áõôü óçìáßíåé üôé ç ðñïóï÷Þ õðïôÜóóåôáé óôï ðñüâëçìá ôçò
äñáóôçñéüôçôáò.

Ç åêïýóéá ðñïóï÷Þ ìðïñåß íá êáôåõèýíåôáé êáé íá äéáôçñåßôáé

áíåìðüäéóôá, üôáí ôßðïôå åðß ìÝñïõò, äåí åìðïäßæåé ôçí åêðëÞñùóç ôçò
äñáóôçñéüôçôáò, áëëÜ êáé üôáí åìðïäßæåôáé.
 185

ÔÝôïéá åìðüäéá ìðïñåß íá åßíáé ôüóï åîùôåñéêïß åñåèéóìïß (åðß

ìÝñïõò Þ÷ïé, åñåèéóìïß ðïõ áðïóðïýí ôçí üñáóÞ ìáò), üóï êáé ìåñéêÝò
êáôáóôÜóåéò ôïõ ïñãáíéóìïý (áóèÝíåéá, êüðùóç êëð) êáèþò êáé äéÜöïñåò
óêÝøåéò, åéêüíåò, óõíáéóèÞìáôá êá.

Ãéá íá îåðåñÜóïõìå áõôÜ ôá åìðüäéá åßíáé áðáñáßôçôåò åéäéêÝò

åíÝñãåéåò ðïõ íá êáôåõèýíïíôáé óôï íá êñáôçèåß ç ðñïóï÷Þ ìáò óôï
ðñüâëçìá ðïõ áðáéôåß ôçí äñáóôçñéïðïßçóÞ ìáò.
ÊÜðïôå ðáñïõóéÜæåôáé ç
áíÜãêç íá åîáöáíéóôåß Þ íá åîáóèåíßóåé ç
åíÝñãåéá ôùí åðß ìÝñïõò åñåèéóìþí: íá
ðáñáìåñßóïõìå ôá áíôéêåéìåíá ðïõ
áðïóðïýí ôçí ðñïóï÷Þ ìáò, íá
ìåéþóïõìå ôçí Ýíôáóç ôùí Þ÷ùí ðïõ
áêïýïíôáé êëð.
¼÷é óðÜíéá, áðü ðñéí
áðïìáêñýíåôáé êÜèå ôé ðïõ ìðïñåß íá
åìðïäßóåé ôçí åñãáóßá, ôáêôïðïéåßôáé
Ýãêáéñá ôï ìÝñïò ôçò åñãáóßáò,
åôïéìÜæåôáé ôï êÜèå ôé ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ãéá
ôçí åñãáóßá, äçìéïõñãïýíôáé ïé áíáãêáßïé
üñïé öùôéóìïý, ðáßñíïíôáé ìÝôñá ãéá ôçí
çóõ÷ßá êëð.

ÌåãÜëï ñüëï ðáßæåé ç ãíþóç ôùí óõíçèéóìÝíùí üñùí ôçò

åñãáóßáò.
Ç ýðáñîç áõôþí ôùí üñùí, ç áðïõóßá êÜèå ôé ôïõ íÝïõ ðïõ ï
áíèñùðïò áêüìá äåí ôï Ý÷åé óõíçèßóåé, äéåõêïëýíåé óçìáíôéêÜ ôç äõíáôüôçôá
äéáôÞñçóçò ôçò ðñïóï÷Þò óôçí äñáóôçñéüôçôá ðïõ åêðëçñþíåé êáé åßíáé ìéá
áð ôéò ïõóéþäåéò ðñïûðïèÝóåéò ðïõ åðéäñïýí óôçí ðñïóï÷Þ.
 186

Ïìùò ç ýðáñîç åõíïúêþí

åîùôåñéêþí óõíèçêþí äåí
åîáóöáëßæåé ðÜíôïôå ôçí ðñïóï÷Þ.
Óðïõäáßï ñüëï óôçí
ðïéüôçôá ôùí óõíèçêþí ôçò ðñïóï÷Þò
ðáßæåé ç ãíþóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò, ç
èÝóç ðïõ êáôáëáìâÜíåé óôç æùÞ êáé
óôç äñáóôçñéüôçôá ôïõ áíèñùðïõ, ç
êáôáíüçóç áõôïý ðïõ ðñÝðåé íá
êÜíïõìå Þ ü÷é, ç óõíáßóèçóç ôçò
õðï÷ñÝùóçò íá ôï
ðñáãìáôïðïéÞóïõìå.

Åôóé, ç óõíåßäçóç ôçò áíÜãêçò íá åêðëçñþóïõìå ôçí äïóìÝíç

äñáóôçñéüôçôá, ç êáôáíüçóç ôçò óçìáóßáò ôçò, ç åðéèõìßá íá öôÜóïõìå óôï
êáëýôåñï áðïôÝëåóìá, ç ó÷Ýóç áõôïý ðïõ êÜíïõìå ìå ôá åíäéáöÝñïíôÜ ìáò,
üëá áõôÜ âïçèïýí ôçí åêïýóéá ðñïóï÷Þ .

Ïìùò ãéá íá ðñïêáëÝóïõí üëá áõôÜ ôçí ðñïóï÷Þ, ÷ñåéÜæïíôáé êáé

ìåñéêÝò åéäéêÝò åíÝñãåéåò, ðïõ íá ôçí åîáóöáëßóïõí.

Ïõóéáóôéêü ñüëï ðáßæåé óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò ç õðåíèýìçóç

áõôïý ðïõ ðñÝðåé íá ðñïóÝîïõìå, éäéáßôåñá üôáí áõôü ãßíåôáé óôçí «êñßóéìç»
óôéãìÞ ôçò äñáóôçñéüôçôáò, üôáí áðáéôåßôáé åíôáôéêÞ ðñïóï÷Þ.

ÐÜñá ðïëý âïçèÜåé ç ôïðïèÝôçóç åñùôÞóåùí, óôéò ïðïßåò ç

áðÜíôçóç áðáéôåß ðñïóåêôéêÞ áíôßëçøç áõôïý ðïõ êáèïñßæåé ôçí åðéôõ÷ßá ôçò
åíÝñãåéáò.

ÓçìáíôéêÞ åßíáé ç ãíþóç áõôïý ðïõ ôþñá ãßíåôáé, êáèþò åðßóçò êáé
ç õðüìíçóç ôùí áðáéôÞóåùí ðïõ ðñÝðåé íá éêáíïðïéÞóåé ç äïóìÝíç ðñÜîç.
Ç óõíåéäçôïðïßçóç üëïõ áõôïý, ðñáãìáôïðïéåßôáé ìå ôç ìïñöÞ
ëåêôéêïý áðïëïãéóìïý ãéá ôï ôé Ýãéíå Þ ãßíåôáé óôç äïóìÝíç óôéãìÞ.

ÅðïìÝíùò ç ðñïóåêôéêÞ åêðëÞñùóç ôçò äñáóôçñéüôçôáò áðáéôåß

ôçí óõììåôï÷Þ ôïõ äåýôåñïõ óõóôçìáôïò óÞìáíóçò, ôçí ëåêôéêÞ
óõíåéäçôïðïßçóç áõôïý ðïõ ãßíåôáé Þ Ýãéíå êáé ôçí ëåêôéêÞ Ýêöñáóç ôùí
áðáéôÞóåùí ìå ôéò ïðïßåò ðñÝðåé íá éêáíïðïéçèïýí ç äñáóôçñéüôçôá êáé ôá
áðïôåëÝóìáôÜ ôçò.
 187

Óðïõäáßï ñüëï (óôéò ðåñéðôþóåéò ðïõ åêðëçñþíåôáé íïçôéêÞ

äñáóôçñéüôçôá) ðáßæåé ï óõíäõáóìüò ìå åîùôåñéêÝò ðñáêôéêÝò åíÝñãåéåò.
Êáëýôåñá ìðïñåß êáíåßò íá ðáñáêïëïõèÞóåé óôïí ÷Üñôç ôç ñïÞ åíüò ðïôáìïý,
ðáñáêïëïõèþíôáò ôçí äéáäñïìÞ ôïõ ìå ôç ìýôç ôïõ ìïëõâéïý ôïõ.

Ãéá íá åßíáé åêïýóéá ç ðñïóï÷Þ ìáò, ó áõôü ðïõ ðñÝðåé íá óôñáöåß,

ðñÝðåé íá ïñãáíþóïõìå ôçí äñáóôçñéüôçôÜ ìáò Ýôóé ðïõ íá åîáóöáëßæåôáé ç
êáëýôåñç áíôáíÜêëáóç ôùí áíôéêåéìåíùí åíÝñãåéáò, ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óôï
ðñïâëçìá ðïõ ïñèþíåôáé ìðñïóôÜ ìáò.
Ó üëåò ëïéðüí ôéò ðåñéðôþóåéò ôçò åêïýóéáò ðñïóï÷Þò ïõóéáóôéêÞ
åßíáé ç êáèïñéóìÝíç ïñãÜíùóç ôçò äñáóôçñéüôçôáò. Ç åêïýóéá ðñïóï÷Þ åßíáé
ðñéí áð üëá ïñãáíùìÝíç ðñïóï÷Þ.

Êáé ïé äõü ìïñöÝò ôçò ðñïóï÷Þò, åêïýóéá êáé áêïýóéá, äåí åßíáé
áõóôçñÜ ïñéïèåôçìÝíåò ç ìéá áðü ôçí Üëëç.

Ç åêïýóéá ðñïóï÷Þ ü÷é óðÜíéá ðåñíÜ óôçí áêïýóéá.

Áõôü óõìâáßíåé üôáí êáôÜ ôçí åêðëÞñùóç ïðïéáóäÞðïôå

äñáóôçñéüôçôáò, ç ðñïóï÷Þ ìå ôçí Ýëëåéøç åíäéáöÝñïíôïò, áðáéôåß óôçí áñ÷Þ
åêïýóéåò ðñïóðÜèåéåò, áëëÜ áñãüôåñá ðáñïõóéÜæåé åíäéáöÝñïí áõôü ðïõ
êÜíïõìå êáé óõíå÷ßæïõìå íá åßìáóôå ðñïóåêôéêïß êáôÜ ôçí åñãáóßá ÷ùñßò
êáììéÜ ðñïóðÜèåéá.
ÕðÜñ÷ïõí êáé áíôßèåôåò ìåôáâÜóåéò: ç áêïýóéá ðñïóï÷Þ åîáóèåíåß
Þ ðåñéïñßæåôáé ôåëåßùò, üôáí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äñáóôçñéüôçôáò ÷ñåéáóôåß ï
áíèñùðïò íá åîáêïëïõèÞóåé íá åßíáé ðñïóåêôéêüò. Ó áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò ç
åíßó÷õóç ôçò ðñïóï÷Þò, ó áõôü ðïõ ðñéí ôçí ðñïêÜëåóå ìüíï ôïõ, ãßíåôáé
åêïýóéá.

Ï éäéáßôåñïò ñüëïò ôçò áêïýóéáò êáé ôçò åêïýóéáò ðñïóï÷Þò

ðïéêßëåé áíÜëïãá ìå ôçí öýóç ôçò åñãáóßáò êáé ôéò éäéïìïñößåò ôïõ
åðáããÝëìáôïò.
 188

Åôóé ç åñãáóßá ôïõ óéäçñïõñãïý ð÷, áðáéôåß ðñïðáíôþò ôçí

èåëçìáôéêÞ ðñïóï÷Þ, åíþ ç áêïýóéá äåí ðáñåìâáßíåé ðáñÜ ìüíï óôçí
ðåñßðôùóç ôçò åëáôôùìáôéêÞò ëåéôïõñãßáò ôçò ìç÷áíÞò.
Ãéá ôïí åñãáæïìåíï üìùò ðïõ åßíáé óå ìéá áõôüìáôç áëõóßäá, ç
áêïýóéá ðñïóï÷Þ ðáßæåé ìåñéêÝò öïñÝò Ýíá ñüëï ðéï óçìáíôéêü. Óôçí
ðñáãìáôéêüôçôá, áõôüò ï åñãáæïìåíïò ðïôÝ äåí îÝñåé óå ðïéá óôéãìÞ êáé óå
ðïéá èÝóç ôçò áëõóßäáò èá äçìéïõñãçèåß Ýíá ãåãïíüò. Ãé áõôüí åßíáé
áäýíáôïí íá ðñïêáèïñßóåé ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ ó Ýíá ïñéóìÝíï óçìåßï. ÌïíÜ÷á ç
áêïýóéá ðñïóï÷Þ èá ôïõ åðéôñÝøåé íá åßíáé ðñïåôïéìáóìÝíïò ãéá êÜèå
åíäå÷üìåíï.
Ãéá ôïí ÷åéñéóôÞ ðïõ êÜèåôáé ìðñïò óôïí ðßíáêá åíôïëþí, ç
áêïýóéá ðñïóï÷Þ ðáßæåé Ýíá ñüëï ôï ßäéï óçìáíôéêü, üóï êáé ç åêïýóéá óôçí
ðñïóðÜèåéá ðïõ êÜíåé íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôéò äéÜöïñåò öùôåéíÝò Þ ç÷çôéêÝò
åíäåßîåéò.
Óôá åðáããÝëìáôá üðïõ ç ðïéüôçôá ôçò åñãáóßáò åîáñôÜôáé ü÷é ìüíï
áðü ôçí åóùôåñéêÞ ïñãÜíùóç ôçò åðáããåëìáôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò, áëëÜ
åîßóïõ êáé áðü ôéò åîùôåñéêÝò ðñïûðïèÝóåéò ìÝóá óôéò ïðïßåò åêôõëßóóåôáé
(åðÜããåëìá áåñïðüñïõ, ïäçãïý) ç áèÝëçôç ðñïóï÷Þ ðáßæåé Ýíá ðïëý
óçìáíôéêü ñüëï. ÁõôÞ åßíáé ï åããõçôÞò ôçò áóöÜëåéáò ôçò åñãáóßáò êáôÜ ôç
óôéãìÞ ôùí áéöíßäéùí ìåôáâïëþí ôùí óõíèçêþí ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò.

ÉÄÉÏÔÇÔÅÓ ÔÇÓ ÐÑÏÓÏ×ÇÓ

× áñáêôçñßæïíôáò ôçí ðñïóï÷Þ äéáêñßíïõìå: ôïí âáèìü

óõãêÝíôñùóçò (ðñïóÞëùóçò), ôçí ÝíôáóÞ ôçò, ôïí êáôáìåñéóìü ôçò
ðñïóï÷Þò, ôçí óôáèåñüôçôá êáé áóôÜèåéá (áöáßñåóç) êáé ôçí ìåôÜèåóç ôçò
ðñïóï÷Þò.

ÓõãêÝíôñùóç ôçò ðñïóï÷Þò åßíáé ï

îå÷ùñéóìüò ïñïèåôçìÝíïõ êýêëïõ áíôéêåéìåíùí
óôïí ïðïßï êáôåõèýíåôáé.
Ïóï ðéï óôåíüò åßíáé ï êýêëïò ôùí
áíôéêåéìåíùí ôçò ðñïóï÷Þò, ôüóï áõôÞ åßíáé
óõãêåíôñùìÝíç.

Ç ðïóüôçôá ôùí áíôéêåéìåíùí óôá

ïðïßá êáôáíÝìåôáé ç ðñïóï÷Þ, êáôÜ ôçí
ôáõôü÷ñïíç áíôßëçøÞ ôïõò, áðïôåëåß ôçí Ýêôáóç ôçò ðñïóï÷Þò.
 189

Ç Ýêôáóç ôçò ðñïóï÷Þò åîáñôÜôáé ôüóï áð ôéò éäéïññõèìßåò ôùí

áíôéêåéìåíùí ðïõ áíôéëáìâáíüìáóôå, üóï êé áð ôï ðñüâëçìá êáé ôïí
÷áñáêôÞñá ôçò äñáóôçñéüôçôáò ôïõ áíèñùðïõ.
ÅÜí ð÷ åìöáíßóïõìå óå óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá
êÜðïéïõò öèüããïõò ðïõ åßíáé ôïðïèåôçìÝíïé óôç óåéñÜ,
áëëÜ äåí áðïôåëïýí ëÝîç êáé ðñïôåßíïõìå íá ôïõò
áíáãíùñßóïõí, ôüôå ç ðïóüôçôá ôùí öèüããùí ðïõ èá
ïíïìÜóïõí ó áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç åßíáé óçìáíôéêÜ
ìéêñüôåñç áðü åêåßíç ðïõ èá áíáãíùñßóïõí üôáí ïé
öèüããïé áðïôåëïýí ëÝîåéò.

Óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç ãéá ôçí åêðëÞñùóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò ðïõ

ìðÞêå áðáéôåßôáé óáöÞò áíôßëçøç êÜèå öèüããïõ. Óôçí äåýôåñç ðåñßðôùóç, ôï
ßäéï ðñïâëçìá ëýíåôáé êáé ìå áóáöÞ áíôßëçøç ìåñéêþí öèüããùí üôáí
ó÷çìáôßæïõí ëÝîç.

ÏõóéáóôéêÝò áëëáãÝò óôçí Ýêôáóç ôçò ðñïóï÷Þò ðáñáôçñïýíôáé

üôáí õðÜñ÷åé ðïéêéëßá ðïëëþí Üëëùí éäéïññõèìéþí ôùí áíôéêåéìåíùí.
ÊáôÜ ôçí åðßäåéîç ð÷ ìïíü÷ñùìùí öèüããùí, ç Ýêôáóç ôçò
ðñïóï÷Þò åßíáé ìåãáëýôåñç áðü ôçí Ýêôáóç ôçò ðñïóï÷Þò üôáí
ïé öèüããïé ðïõ åðéäåéêíýïíôáé Ý÷ïõí äéÜöïñá ÷ñþìáôá.
Åðßóçò åßíáé ìåãáëõôåñç ç Ýêôáóç ôçò ðñïóï÷Þò üôáí ïé
öèüããïé åßíáé ôïðïèåôçìÝíïé óôç óåéñÜ, êáíïíéêÜ, ðáñÜ üôáí
åßíáé áêáíüíéóôá (ìå äéÜöïñåò ãùíßåò).
Ôï ßäéï áíôéëáìâáíüìáóôå ðéï ðïëëïýò öèüããïõò üôáí
Ý÷ïõí ôï ßäéï ìÝãåèïò, ðáñÜ üôáí Ý÷ïõí äéáöïñåôéêï ìÝãåèïò
êëð.

Ç Ýêôáóç ôçò ðñïóï÷Þò êáôÜ ôçí áíôßëçøç ïìïåéäþí, áëëÜ êáèüëïõ

ìç óõíäåüìåíùí ìåôáîý ôïõò åííïéïëïãéêÜ áíôéêåéìåíùí, óå åíÞëéêåò
áíèñùðïõò êõìáßíåôáé êáôÜ ìÝóï üñï áðü 4 Ýùò 5 áíôéêåéìåíá.
 190

Ç Ýíôáóç ôçò ðñïóï÷Þò

÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôïí âáèìü
ðñïóÞëùóÞò ôçò óôá äïóìÝíá
áíôéêåéìåíá êáé ôçí ôáõôü÷ñïíç
áðüóðáóÞ ôçò áð üëá ôá Üëëá.

Ç õøçëÞ Ýíôáóç ôçò

ðñïóï÷Þò åðéôõã÷Üíåôáé üôáí
õðÜñ÷ïõí ïé áðáñáßôçôïé üñïé ôçò
ðñïóï÷Þò ( ç åíÝñãåéá Ýíôïíùí
åñåèéóìþí ðïõ åßíáé ÷ôõðçôïß óôïí
ãåíéêü öüíôï, Ýíôïíï åíäéáöÝñïí ãéá
ôï áíôéêåéìåíï Þ öáéíüìåíï, íá åßíáé åíäéáöÝñïíôá ôá ðñïâëçìáôá ðïõ
ìðáßíïõí ìðñïóôÜ óôïí áíèñùðï êëð).

Êáé ï äõï éäéüôçôåò ôçò ðñïóï÷Þò ðïõ áíáöÝñèçêáí- ç

óõãêÝíôñùóç êáé ç Ýíôáóç- óõíäÝïíôáé ìåôáîý ôïõò. Ïóï ðéï óôåíüò åßíáé ï
êýêëïò ôùí áíôéêåéìåíùí óôá ïðïßá êáôåõèýíåôáé ç ðñïóï÷Þ, ôüóï
ìåãáëõôåñç åßíáé ç äõíáôüôçôá Ýíôáóçò ôçò ðñïóï÷Þò ðñïò áõôÜ.
Êáé áíôßèåôá, üóï ðéï ðïëëÜ åßíáé ôá áíôéêåéìåíá ðïõ áãêáëéÜæåé ç
ðñïóï÷Þ, ôüóï ðéï äýóêïëï åßíáé íá öôÜóåé ôï õøçëü åðßðåäï.

Ï êáôáìåñéóìüò ôçò ðñïóï÷Þò åßíáé åêåßíç ç êáôÜóôáóÞ ôçò, êáôÜ

ôçí ïðïßá õðÜñ÷åé ðñïóï÷Þ üôáí êÜíïõìå äýï Þ ðåñéóóüôåñåò åíÝñãåéåò.
Ð÷ ç áíôßëçøç ôïõ ïäçãïý ôïõ áõôïêéíÞôïõ ãéá ü,ôé óõíáíôÜ óôçí
ðïñåßá ôïõ ôï áõôïêßíçôï, ìå ôçí ôáõôü÷ñïíç ñýèìéóç ôùí óôñïöþí êáé ôçò
ôá÷ýôçôÜò ôïõ.

ÊáôÜ ôïí êáôáìåñéóìü ôçò ðñïóï÷Þò, ìüíï ìéá áð ôéò åíÝñãåéåò

ðñáãìáôïðïéåßôáé ìå áñêåôÜ ðëÞñç êáé óáöÞ áðåéêüíéóç áõôïý ðïõ åßíáé
áíáãêáßï ãéá ôçí åêðëÞñùóÞ ôçò, üëåò ïé Üëëåò åíÝñãåéåò åêðëçñþíïíôáé ìå
ðåñéïñéóìÝíç áðåéêüíéóç áõôïý ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ãé áõôÝò.

Ç ôáõôü÷ñïíç åêðëÞñùóç åíåñãåéþí ãßíåôáé ôüóï ðéï åýêïëá, üóï

êáëýôåñá êáôÝ÷åé áõôÝò ôéò åíÝñãåéåò ï áíèñùðïò.

Ïõóéáóôéêü ñüëï ðáßæåé åðßóçò ç ó÷Ýóç óôçí ïðïßá âñßóêïíôáé

ìåôáîý ôïõò ïé åíÝñãåéåò ðïõ åêðëçñþíïíôáé ôáõôü÷ñïíá. Áí äåí Ý÷ïõí
ó÷Ýóç ìåôáîý ôïõò, ôüôå ç ôáõôü÷ñïíç åêðëÞñùóÞ ôïõò ãßíåôáé äýóêïëá.
 191

Óôáèåñüôçôá ôçò ðñïóï÷Þò åßíáé ç ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá

äéáôÞñçóÞ ôçò, óå êÜôé ðïõ õðïôÜóóåôáé ó Ýíá ãåíéêü ðñïâëçìá.
Óôáèåñüôçôá ðñïóï÷Þò äåí óçìáßíåé êáôåýèõíóÞ ôçò üëï ôïí ÷ñüíï
óôï ßäéï áíôéêåéìåíï. Ôá áíôéêåéìåíá åíÝñãåéåò, Þ êáé ïé ßäéåò ïé åíÝñãåéåò
ìðïñïýí í áëëÜæïõí, üìùò ðñÝðåé íá ìÝíåé óôáèåñÞ ç ãåíéêÞ êáôåýèõíóç ôçò
äñáóôçñéüôçôáò.
Ãéá óôáèåñüôçôá ôçò ðñïóï÷Þò ìéëÜìå åðïìÝíùò üôáí ï áíèñùðïò
áöïóéþíåôáé ãéá ðïëý óå ïðïéïäÞðïôå æÞôçìá ðïõ õðÜãåôáé ó Ýíá ðñïâëçìá.

Åíáò áðü ôïõò ðéï óçìáíôéêïýò üñïõò ôçò óôáèåñüôçôáò ôçò

ðñïóï÷Þò åßíáé ç ðïëõìïñößá ôùí åíôõðþóåùí Þ ôùí åíåñãåéþí ðïõ
åêðëçñþíïíôáé. ÊÜèå ôé ôï ìïíüôïíï ãñÞãïñá óõíôåëåß óôçí ìåßùóç ôçò
ðñïóï÷Þò.
Ãéá íá äéáôçñçèåß ãéá ðïëý ç ðñïóï÷Þ óôï ßäéï ðñÜãìá åßíáé áíÜãêç
í áðïêáëýðôïíôáé ó áõôü üëï êáé íÝåò ðëåõñÝò, íá ìðáßíïõí óå ó÷Ýóç ì áõôü
íÝåò áðïñßåò, íá äéáôõðþíïíôáé üëï êáé íÝá åðé ìÝñïõò ðñïâëÞìáôá, íá
åêðëçñþíïíôáé äéÜöïñåò åíÝñãåéåò êáé íá õðïôÜóóïíôáé óôïí ãåíéêü óêïðü
ðïõ áêïëïõèïýí.

Áíôßèåôç êáôÜóôáóç ôçò óôáèåñüôçôáò ôçò ðñïóï÷Þò, åßíáé ç

áóôÜèåéÜ ôçò.

Ç ðåñéïäéêÞ áðüóðáóç Þ ìåßùóç ôçò ðñïóï÷Þò, åíáëëáóóüìåíç ìå

ôçí åðÜíïäï óôï ßäéï ôï áíôéêåéìåíï, Þ ìå íÝá Ýíôáóç, ïíïìÜæåôáé äéáêýìáíóç
ôçò ðñïóï÷Þò.
Áðü ôçí áóôÜèåéá ôçò ðñïóï÷Þò ðñÝðåé íá äéáêñßíïõìå ôçí
ìåôÜèåóç ôçò ðñïóï÷Þò, óáí ðÝñáóìá óå Üëëç äñáóôçñéüôçôá, ðïõ
õðïôÜóóåôáé óå íÝï ðñïâëçìá.

Ôï áíôßèåôï ôçò ðñïóï÷Þò åßíáé ç äéáóðïñÜ.

ÊáôÜ ôçí êáôÜóôáóç ôçò äéáóðïñÜò ï áíèñùðïò äåí ìðïñåß íá

óõãêåíôñþóåé ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ óå ôßðïôå âáóéêü êáé åðß ðïëý. ¼ëï ôï
äéÜóôçìá áðïóðÜôáé áðü ôïõò åðß ìÝñïõò åñåèéóìïýò, êé áêüìá ôßðïôå äåí
êñáôÜ ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ, áëëÜ áìÝóùò ðáñá÷ùñåß ôç èÝóç óå êÜôé Üëëï.
 192

Ç ÌÍÇÌÇ

Ï é åéêüíåò ôùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí ôçò

ðñáãìáôéêüôçôáò, ðïõ ó÷çìáôßæïíôáé ìå ôá áéóèÞìáôá êáé ôéò áíôéëÞøåéò,
êáèùò êáé ïé óõíäåïìåíåò ì áõôÜ Ýííïéåò, óõíáéóèÞìáôá êáé åíÝñãåéåò, êÜôù
áðü ïñéóìÝíïõò üñïõò åìöáíßæïíôáé îáíÜ, üôáí ôá áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá
ðïõ ôá ðñïêáëïýí äåí åíåñãïýí åðß ôùí ïñãÜíùí ôùí áéóèÞóåùí.
Ó áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò Ý÷ïõìå ü÷é áíôßëçøç, áëëÜ áíÜðëáóç
(áíÜìíçóç) ôùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí.

Áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ãéá ôçí áíÜìíçóç åêåßíïõ ðïõ áðïêôÞóáìå

áð ôçí ðñïçãïýìåíç ðåßñá, åßíáé ç äéáôÞñçóÞ ôïõ óôç ìíÞìç (ç áðïôýðùóç),
äçëáäÞ ï ó÷çìáôéóìüò ðñüóêáéñùí äåóìþí, éêáíþí íá åðéêáéñïðïéçèïýí (í
áðïêáôáóôáèïýí, íá «æùíôáíÝøïõí») îáíÜ.
Ç åðéêáéñïðïßçóç ôùí áðü ðñéí ó÷çìáôéóìÝíùí ðñüóêáéñùí
äåóìþí, åßíáé ç öõóéïëïãéêÞ âÜóç ôçò áíÜðëáóçò.

ÁíÜìíçóç Ý÷ïõìå êáé óôçí ðåñßðôùóç ôçò áíáãíþñéóçò áõôïý ðïõ

Ý÷ïõìå áíôéëçöèåß. Óôéò ðåñéðôþóåéò áõôÝò, ïé ðñüóêáéñïé äåóìïß
åðéêáéñïðïéïýíôáé ü÷é ìå ôçí Ýëëåéøç ôùí åñåèéóìþí, õðü ôçí åðßäñáóç ôùí
ïðïßùí ó÷çìáôßóôçêáí, üðùò ãßíåôáé êáôá ôçí áíÜðëáóç, áëëÜ üôáí ïé
åñåèéóìïß áõôïß åê íÝïõ åíåñãïýí åðß ôïõ áíèñùðïõ.
 193

ÌíÞìç ëïéðüí åßíáé ç äéáôÞñçóç áõôïý ðïõ áðïêôÞóáìå ìå ôçí

ðñïçãïýìåíç ðåßñá ìáò êáé ç åðéêáéñïðïßçóÞ ôïõ, ç áíÜðëáóÞ ôïõ.
Ç áîßá ôçò ìíÞìçò ãéá ôç æùÞ åßíáé ðïëý
ìåãÜëç. Åíá üí ÷ùñßò ìíÞìç äåí ìðïñåß íá Ý÷åé
ðåßñá.
Ôï êÜèå íÝï áíôéêåéìåíï, ôï êÜèå íÝï
ãåãïíüò èá Ýìåíå óáí øõ÷éêÞ åéêüíá
áðïìïíùìÝíï ìÝóá óôç óõíåßäçóÞ ôïõ êáé ìüíï
ãéá ìéá óôéãìÞ, üóï äçëáäÞ èá äéáñêïýóå ç
åíôýðùóÞ ôïõ.
Ìüëéò áðïìáêñõíüôáí áðü ôïí
ïñßæïíôá èá åîáöáíéæüôáí áìÝóùò êÜèå ß÷íïò áðü
ôçí ðáñÜóôáóÞ ôïõ.

Ãéá ôïí áíèñùðï ôï êÜèå ðñÜãìá äåí

åßíáé áðëÞ åíôýðùóç. ÐÜíôá óõíõðÜñ÷ïõí ìå áõôÞí ðáñáóôÜóåéò áðü
ðñïçãïýìåíç áíôßëçøç êáé ðñïðáíôþò áíáìíÞóåéò.
ÊÜèå ãåãïíüò öÝñíåé óôç ìíÞìç ôïõ ðïëëÜ Üëëá, áíáäåýåé êáé
äñáóôçñéïðïéåß ôá âéþìáôÜ ôïõ.

Ï êüóìïò ôïõ áíèñùðïõ åßíáé êüóìïò ü÷é «ãõìíþí ðñáãìÜôùí»,

áëëÜ óçìåßùí êáé óõìâüëùí, åéêüíùí äçëáäÞ øõ÷éêþí, öïñôéóìÝíùí ìå
óçìáóßá.
Ôï ìÜñìáñï ðïõ óêåðÜæåé ôï ÷þìá ôïõ ôÜöïõ äåí
åßíáé áðëþò Ýíá óêëçñü êáé Üóðñï «ðñÜãìá», áëëÜ ôï
ìíçìåßï åíüò ãíùóôïý Þ Üãíùóôïõ íåêñïý.
Ç öùôïãñáößá äåí åßíáé áðëþò Ýíá óýíïëï áðü
«Ýã÷ñùìá óôßãìáôá» óå ïñéóìÝíç äéÜôáîç, áëëÜ ç
åéêüíá åíüò ößëïõ.

Óçìåßá êáé óýìâïëá ãßíïíôáé ãéá ìáò ôá áíôéêåéìåíá ü÷é ìå ôá

áéóèÞìáôá ðïõ ðñïêáëïýí, áëëÜ ìå ôéò ðáñáóôÜóåéò ðïõ îáíáðëÜèïíôáé ìÝóá
ìáò áðü ôéò åíôõðþóåéò ôïõò. Ï÷é ëïéðüí ìå ôçí áßóèçóç, áëëÜ ìå ôçí ìíÞìç.

Ç ìíÞìç åíüò áíèñùðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôï âÜèïò ôçò, äçëáäÞ

áðü ôç âáèåéÜ ÷Üñáîç ôùí «åããñáöþí» ôçò, áðü ôç äéÜñêåéá ôùí
óõíôçñïýìåíùí ðáñáóôÜóåùí, áðü ôçí ðéóôüôçôÜ ôçò, äçëáäÞ áðü ôçí
áêñßâåéá ôùí áíáðëáóóüìåíùí ðáñáóôÜóåùí, áðü ôçí åôïéìüôçôÜ ôçò íá
äñáóôçñéïðïéåßôáé êáé áðü ôï ðëÜôïò ôçò, äçëáäÞ áðü ôïí ðëïýôï êáé ôçí
ðïéêéëßá ôùí èçóáõñéóìÜôùí ôçò.
 194

Ô á áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò

áðïìíçìïíåýïíôáé êáé áíáðëÜèïíôáé ü÷é áðïìïíùìÝíá ôï Ýíá áðü ôï Üëëï,
áëëÜ êáé óå äåóìü, óå ïìÜäåò Þ óåéñÝò. Ç áíÜðëáóç ïñéóìÝíùí áðü áõôÜ
ôåßíåé óôçí áíÜðëáóç ôùí Üëëùí. Äçìéïõñãïýíôáé äçëáäÞ óõíåéñìïß. Áëëïé
áðü ôïõò óõíåéñìïýò åßíáé áíôáíÜêëáóç ó÷Ýóåùí óôï ÷þñï êáé ôï ÷ñüíï (
óõíåéñìüò óõíÜöåéáò óôïí ÷þñï êáé ôïí ÷ñüíï), Üëëïé åêöñÜæïõí ôçí
ïìïéüôçôá ( óõíåéñìüò ïìïßùí) êáé Üëëïé ôçí áíôßèåóç (óõíåéñìüò áíôéèÝôùí).
Ð÷ óõíåéñìü óõíÜöåéáò Ý÷ïõìå êáôÜ ôçí åêìÜèçóç
ëÝîåùí îÝíùò ãëþóóáò, áñéèìþí ôçëåöþíïõ,
äéáäï÷éêüôçôá åíÝñãåéáò, üôáí êáôÜ ôç óõíÜíôçóç
ãíùóôïý ðñïóþðïõ èõìüìáóôå ôï ðáôñþíõìï Þ ôçí
áíÜìíçóç ðåñéóôáôéêþí ðïõ óõíäÝïíôáé ìå áõôü.

Ð ëÜú óôïõò óõíåéñìïýò ðïõ áíôáíáêëïýí ôéò ðéï óôïé÷åéþäåéò

ó÷Ýóåéò ôùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò õðÜñ÷ïõí êé
Üëëåò ìïñöÝò óõíåéñìþí ðïõ êáèïñßæïíôáé áðü ðéï óýíèåôåò ó÷Ýóåéò
áíÜìåóá óôá áíôéêåéìåíá.
ÔÝôïéïé åßíáé éäéáßôåñá ïé áéôéþäåéò äåóìïß, äçëáäÞ ïé äåóìïß ìåôáîý
êÜðïéáò áéôßáò êáé ôçò åíÝñãåéáò (ðïõ ðñïêëÞèçêå áðü ôçí áéôßá).

ÊáôÜ ôçí áðïìíçìüíåõóç óõììåôÝ÷ïõí äéÜöïñåò ìïñöÝò

óõíåéñìþí. Ôá ßäéá áíôéêåéìåíá ìðïñïýìå íá ôá áðïìíçìïíåýóïõìå êáé
áíáðëÜóïõìå óå äéÜöïñïõò äåóìïýò êáé ó÷Ýóåéò ôï Ýíá ìå ôï Üëëï, äçëáäÞ
ìå ôç âïÞèåéá äéÜöïñùí óõíåéñìþí.
Ð÷ ôï åðþíõìï ãíùóôïý áíèñùðïõ ìðïñïýìå íá ôï
èõìçèïýìå Þ ðåñíþíôáò áð ôï óðßôé ôïõ, Þ óõíáíôþíôáò êÜðïéïí
ðïõ ôïõ ìïéÜæåé, Þ ãéáôß êÜðïéïò öþíáîå Üëëï åðþíõìï ðïõ
ðñïÝñ÷åôáé áðü ëÝîç áíôßèåôç ùò ðñïò ôçí Ýííïéá, áð áõôÞ ðïõ
ðñïÝñ÷åôáé ôï üíïìá ôïõ äïóìÝíïõ ãíùóôïý áíèñùðïõ.
 195

Ó ðïõäáßï ñüëï êáôÜ ôçí áðïìíçìüíåõóç, êáèþò êáé óôçí

áíáãíþñéóç êáé áíÜðëáóç, ðáßæåé ï ëüãïò, ôï äåýôåñï óõóôçìá óÞìáíóçò.
Ç äéáôýðùóç ìå ëüãéá áõôïý ðïõ áðïìíçìïíåýïõìå ïäçãåß óôïí
ó÷çìáôéóìü äåóìþí, ü÷é ìüíïí áíÜìåóá óôá áíôéêåéìåíá (ôéò åéêüíåò ôïõò),
áëëÜ êáé áíÜìåóá óôéò áíôßóôïé÷åò ó áõôÜ ëÝîåéò, ðñÜãìá ðïõ êÜíåé ðéï
ðïëýìïñöï ôïí óõíåéñìü êáé äéåõêïëýíåé ôçí áíÜìíçóç.
Ïé ëÝîåéò ìáò åðéôñÝðïõí íá èõìçèïýìå ôá áíôéêåéìåíá ãåíéêÜ, ãéáôß
ç êÜèå ëÝîç Ý÷åé áõôÞ Þ åêåßíç ôçí ãåíéêÞ óçìáóßá.

Ï ëüãïò åßíáé áíáãêáßïò ãéá ôçí ìåôáôñïðÞ ôùí ëåéôïõñãéþí ôçò

ìíÞìçò, áðü Üìåóç áðïôýðùóç êáé áíÜðëáóç, óå óýíèåôç, óêüðéìç êáé
åêëåêôéêÞ äñáóôçñéüôçôá ðïõ íá õðïôÜóóåôáé óå ïñéóìÝíá ðñïâëçìáôá ðïõ
ðåñéêëåßïõí íïçôéêÝò åíÝñãåéåò (óýãêñéóç, ôáîéíüìçóç, ãåíßêåõóç), ðñÜãìá
ðïõ åßíáé êáé ôï éäéáßôåñï ãíþñéóìá ôçò ìíÞìçò ôïõ áíèñùðïõ.

Ïðùò êáé üëá ôá øõ÷éêÜ öáéíüìåíá, ç ìíÞìç óõíäÝåôáé ìå üëåò ôéò

éäéïññõèìßåò ôçò ðñïóùðéêüôçôáò.
Ç óôáèåñÞ êáé ãñÞãïñç áðïìíçìüíåõóç óå ìåãÜëï âáèìü åîáñôÜôáé
áð ôéò áíÜãêåò êáé ôá åíäéáöÝñïíôá ôïõ áíèñùðïõ, áð ôéò êëßóåéò êáé Ýîåéò,
áð áõôü ðïõ èåùñåß óïâáñü êáé áîéüëïãï, áð ôéò ó÷Ýóåéò ôïõ ìå ôá
áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá êëð.

Ç áíÜðëáóç äåí åßíáé áðëÞ öùôïãñáößá ôùí ðñïçãïõìÝíùí

åíôõðþóåùí ôùí áíôéêåéìåíùí, áëëÜ áëëÜæåé ìïñöÞ, ïéêïäïìåßôáé áíÜëïãá ìå
ôá ðñïâëçìáôá ôçò äñáóôçñéüôçôáò, ôá åíäéáöÝñïíôá ôïõ áíèñùðïõ, ôéò
óõíáéóèçìáôéêÝò ôïõ êáôáóôÜóåéò, áðü üëåò ôéò éäéïññõèìßåò ôçò
ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ.

Åíá êáé ôï ßäéï ãåãïíüò

ôïðïèåôåßôáé óå äéáöïñåôéêÜ ðëáßóéá
áíáöïñÜò ìÝóá óôï ìõáëü ôïõ êáèåíüò
ðïõ ôï âéþíåé, áîéïëïãåßôáé áíôßóôïé÷á êáé
ôåëéêÜ ôï êÜèå Üôïìï èõìÜôáé ü÷é ôï ßäéï ôï
ãåãïíüò, áëëÜ ôéò ðñïóùðéêÝò
áíáóõíèÝóåéò ôïõ ðïõ äçìéïõñãÞèçêáí ìå
áöïñìÞ ôï ãåãïíüò. Ùóôå ôåëéêÜ áõôü ðïõ
 196

èõìüìáóôå åßíáé ïé áíáóõíèÝóåéò ìáò.

ÁõôÞ ç ðñáãìáôéêüôçôá âñßóêåôáé óôç âÜóç ðïëëþí öáéíïìÝíùí,
üðùò ð÷ ôçò öáíôáóßáò, ôçò ðñùôüôõðçò äçìéïõñãßáò, áëëÜ êáé ôïõ áðëïý êáé
êáèçìåñéíïý ãåãïíüôïò üôé äéÜöïñïé Üíèñùðïé «èõìïýíôáé» ôï ßäéï ãåãïíüò
ìå äéáöïñåôéêï ôñüðï.

Ð ñùôáñ÷éêÞ ìïñöÞ áðïìíçìüìåõóçò åßíáé ç ìç

ðñïìåëåôçìÝíç Þ áêïýóéá áðïìíçìüíåõóç, äçëáäÞ ç áðïìíçìüíåõóç ÷ùñßò
áðü ðñéí ôïðïèåôçìÝíï óêïðü. Íá èõìÜìáé ÷ùñßò íá ÷ñçóéìïðïéþ
ïðïéïíäÞðïôå ôñüðï ðïõ íá âïçèÜ ôçí áðïìíçìüíåõóç.
Ï áíèñùðïò èõìÜôáé áêïýóéá ðïëëÜ áð áõôÜ ðïõ óõíÜíôçóå óôç
æùÞ: ôá ãýñù áíôéêåéìåíá, ãåãïíüôá ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò, ôç óõìðåñéöïñÜ
ôùí Üëëùí áíèñùðùí, ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò óõæÞôçóçò ìå Üëëïõò áíèñùðïõò
êëð.
Ïìùò üëá áõôÜ äåí ôá èõìüìáóôå ôï ßäéï. Ðéï êáëÜ èõìüìáóôå áõôü
ðïõ åß÷å ìåãÜëç óçìáóßá ãéá ôç æùÞ: åêåßíï ðïõ óõíäÝåôáé ìå ôá
åíäéáöÝñïíôá êáé ôéò áíÜãêåò ìáò, ìå ôïõò óêïðïýò êáé ôá ðñïâëÞìáôá ôçò
äñáóôçñéüôçôÜò ìáò.
Ç áêïýóéá áðïìíçìüíåõóç ëïéðüí, Ý÷åé åêëåêôéêü ÷áñáêôÞñá,
êáèïñßæåôáé áð ôéò ó÷Ýóåéò ìå ôï ðåñéâÜëëïí.

Ç åêïýóéá Þ ðñïìåëåôçìÝíç
áðïìíçìüíåõóç ÷áñáêôçñßæåôáé áð ôï üôé ï
áíèñùðïò âÜæåé ìðñïóôÜ ôïõ ïñéóìÝíï óêïðü,
áðïìíçìïíåýåé áõôü ðïõ ðñüóåîå êáé
÷ñçóéìïðïéåß åéäéêïýò ôñüðïõò áðïìíçìüíåõóçò.
Ç åêïýóéá áðïìíçìüíåõóç åßíáé
óçìáíôéêÜ áðïäïôéêþôåñç áðü ôçí áêïýóéá, óå
üìïéåò âÝâáéá óõíèÞêåò.

ÌåãÜëç óçìáóßá êáôÜ ôçí åêïýóéá

áðïìíçìüíåõóç Ý÷åé ç ôïðïèÝôçóç ü÷é ìüíïí ôïõ
ãåíéêïý ðñïâëçìáôïò, áëëÜ êáé ç ôïðïèÝôçóç åðß
ìÝñïõò ðñïâëçìáôùí.
Áëëïý ìðáßíåé ôï ðñïâëçìá íá èõìçèïýìå ìüíï ôï âáóéêü, ôéò
êýñéåò Ýííïéåò, ôá ðéï ïõóéþäç ãåãïíüôá, óå Üëëåò ðåñéðôþóåéò íá
 197

èõìçèïýìå áõôïëåîåß, óå Üëëåò íá èõìçèïýìå ôç äéáäï÷éêüôçôá ôùí

ãåãïíüôùí êëð.

Ðïëý óðïõäáßïò üñïò ãéá ôçí áðïìíçìüíåõóç ïðïéïõäÞðïôå õëéêïý

åßíáé ç êáôáíüçóÞ ôïõ, ç åñìçíåßá ôïõ, ç áðïêÜëõøç ôùí ïõóéùäþí äåóìþí
êáé ó÷Ýóåùí ðïõ õðÜñ÷ïõí ó áõôü, ïé åííïéïëïãéêïß äåóìïß, ãéáôß ÷ùñßò áõôü ç
áðïìíçìüíåõóç ìåôáôñÝðåôáé óå ìç÷áíéêÞ áðïóôÞèçóç.

Ïé ðåéñáìáôéêÝò Ýñåõíåò áëëÜ êáé ç ðåßñá äåß÷íïõí üôé åßíáé

óçìáíôéêÞ ç õðåñï÷Þ ôçò êñéôéêÞò áðïìíçìüíåõóçò åðß ôçò ìç÷áíéêÞò ðïõ äåí
óôçñßæåôáé óôçí êáôáíüçóç.
Áõôü áöïñÜ üëåò ôéò ðëåõñÝò: ðëçñüôçôá, áêñßâåéá, óôáèåñüôçôá
ôçò áðïìíçìüíåõóçò.

Åßíáé öáíåñü ðùò ü,ôé áðïìíçìïíåýåôáé ìç÷áíéêÜ äåí ìðïñåß íá

÷ñçóéìïðïéçèåß äçìéïõñãéêÜ áð áõôüí ðïõ ôï Ýìáèå. Ç áðïìíçìüíåõóç áõôïý
ôïõ åßäïõò åßíáé ü÷é ìüíïí åöÞìåñç, áëëÜ êáé «ðáèçôéêÞ», «íåêñÞ».

Ç êáôáíüçóç åßíáé ï ðéï óðïõäáßïò üñïò ãéá ôçí áðïìíçìüíåõóç,

üìùò áðü ìüíç ôçò äåí ïäçãåß óôçí áêñéâÞ êáé óôáèåñÞ áðïìíçìüíåõóç.

×ñåéÜæåôáé êáé ç åðáíáëçðôéêÞ áíôßëçøç ôïõ õëéêïý êáé ï óùóôüò

êáôáìåñéóìüò ôïõò ÷ñïíéêÜ.

Ç åðéôõ÷ßá ôùí åðáíáëÞøåùí åîáñôÜôáé ü÷é ôüóï áðü ôïí áñéèìü

ôïõò, áëëÜ áðü ôç óùóôÞ ïñãÜíùóÞ ôïõò.
Óå ïñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò áñêïýí ëßãåò åðáíáëÞøåéò ãéá íá
äþóïõí ìåãÜëï èåôéêü áðïôÝëåóìá, óå Üëëåò ðåñéðôþóåéò ç åðéôõ÷ßá áðü
ðïëý ðåñéóóüôåñåò åðáíáëÞøåéò ìðïñåß íá åßíáé áóÞìáíôç.
ÌåãÜëç óçìáóßá Ý÷åé ç ðïëõìïñößá ôçò åðáíÜëçøçò.

ÐåéñáìáôéêÜ äéáðéóôþèçêå üôé áíÜëïãá ìå ôçí áýîçóç ôïõ üãêïõ

ôïõ õëéêïý ðñïò áðïìíçìüíåõóç, ìåãáëþíåé êáé ï áíáãêáßïò ÷ñüíïò ãéá ôçí
áðïìíçìüíåõóÞ ôïõ, üìùò ü÷é åõèÝùò áíÜëïãá ðñïò áõôü ðïõ
áðïìíçìïíåýïõìå, áëëÜ óçìáíôéêÜ ðåñéóóüôåñï.
 198

Ð áèïëïãéêÝò êáôáóôÜóåéò
ôçò ìíÞìçò åßíáé ç áìíçóßá, ç õðåñìíçóßá
êáé ç ðáñáìíçóßá.

Ïóïé ðÜó÷ïõí áðü áìíçóßá äåí

Ý÷ïõí ðëÝïí ôçí éêáíüôçôá íá äéáôçñïýí
êáé íá îáíáðëÜèïõí ðáñáóôÜóåéò.

Ç áìíçóßá åßíáé Üëëïôå

êáèïëéêÞ, ïðüôå ëçóìïíïýíôáé ôá ðÜíôá
êáé Üëëïôå ìåñéêÞ, üôáí áðü ôç óõíåßäçóç
åîáöáíßæïíôáé ôá ìíçìïíéêÜ áðïêôÞìáôá
ïñéóìÝíçò ìüíï ðåñéüäïõ ôçò æùÞò.

Ïðéóèï÷ùñçôéêÞ ëÝãåôáé ç
áìíçóßá üôáí óôçí áñ÷Þ ëçóìïíïýíôáé
ðñüóöáôåò åíôõðþóåéò êáé Ýðåéôá óéãÜ-
óéãÜ ç ëÞèç áðëþíåôáé óå üëï ôï ðáñåëèüí, Ýùò ôéò ðáëéüôåñåò áíáìíÞóåéò.

Ðñï÷ùñçôéêÞ ëÝãåôáé ç áìíçóßá üôáí ï áóèåíÞò ðáýåé áðü ôç

óôéãìÞ ôçò ðñïóâïëÞò ôïõ íá äéáôçñåß êáé íá îáíáðëÜèåé ôéò ðáñáóôÜóåéò ôïõ,
èõìÜôáé üìùò üóá åß÷å æÞóåé êáé ìÜèåé ðñéí áðü ôï áôý÷çìÜ ôïõ.

ÕðÜñ÷ïõí áìíçóßåò ðáñïäéêÝò, üðùò ð÷ óôçí ðåñßðôùóç ôçò

âáèåéÜò ìÝèçò êáé ôçò åðéëçøßáò êáé áìíçóßåò ðåñéïäéêÝò. Ó áõôÝò ç ìíÞìç
åîáöáíßæåôáé êáôÜ ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá áëëÜ îáíáãõñßæåé ðÜëé.

Âáñýôáôç ìïñöÞ áìíçóßáò åßíáé åêåßíç üðïõ ï áóèåíÞò ÷Üíåé ôç

äýíáìç ü÷é ìüíïí íá îáíáðëÜèåé ôéò ðáëéÝò ôïõ ðáñáóôÜóåéò, áëëÜ êáé íá
äéáôçñåß íÝåò.

Õðåñìíçóßá ëÝãåôáé ç ðïëý ìåãáëõôåñç áðü ôç óõíçèéóìÝíç

éêáíüôçôá í áíáðïëåß êáíåßò ðáëéÝò êáé áðü êáéñü óâçóìÝíåò áíáìíÞóåéò.

Ðáñáìíçóßá åßíáé ç øåõäÞò áíÜìíçóç.

Äéáêñßíïíôáé äõï ìïñöÝò ôçò.
 199

Óôçí ðñþôç äåí áíáãíùñßæåôáé ç çëéêßá ôùí ðáñáóôÜóåùí êáé ïé

ðáëéÝò èåùñïýíôáé ðñüóöáôåò.
Óôçí äåýôåñç óõìâáßíåé ôï áíôßèåôï: ï áóèåíÞò íïìßæåé üôé Ý÷åé
Üëëïôå ãíùñßóåé ðñüóùðá êáé ðñÜãìáôá, ðïõ ôþñá ôá âëÝðåé Þ ôá
ðëçñïöïñåßôáé ãéá ðñþôç öïñÜ.
ÐáñáëëáãÞ ôçò ìïñöÞò áõôÞò åßíáé ç ëåãüìåíç êñõðôïìíçóßá. Ïóïé
ðÜó÷ïõí áð áõôÞí ðáßñíïõí ãéá äéêÝò ôïõò ôéò óêÝøåéò ðïõ Üëëïé ôïõò Ý÷ïõí
áíáêïéíþóåé.

Ïé ðáèïëïãéêÝò êáôáóôÜóåéò ôçò ìíÞìçò ïöåßëïíôáé óå áëëïéþóåéò

ïñéóìÝíùí æùíþí ôïõ åãêåöÜëïõ áðü äéÜöïñåò íüóïõò êáé ôñáýìáôá Þ áðü
êáôÜ÷ñçóç áëêïïëïý÷ùí ðïôþí êáé íáñêùôéêþí.

Ðåñéðôþóåéò ìíçìïíéêÞò áëëïßùóçò äåí åßíáé

óðÜíéåò óå õãéåßò áíèñùðïõò. Åôóé ïé áõôüðôåò
ìÜñôõñåò åíüò ôñï÷áßïõ áôõ÷çìáôïò ôï
ðåñéãñÜöïõí äéáöïñåôéêÜ ëüãù
äéáöïñïðïéçìÝíçò áíáêëçôéêÞò ëåéôïõñãßáò
áöåíüò êáé ìéáò ðïëõðïßêéëçò ñïðÞò ðñïò
áðïöõãÞ äõóÜñåóôùí âéùìÜôùí áöåôÝñïõ.
 200

ÏÉ ÁÍÁÃÊÅÓ ÊÁÉ ÔÁ ÓÕÍÁÉÓÈÇÌÁÔÁ

ÁÍÁÃÊÅÓ-ÊÉÍÇÔÑÁ-ÐÑÁÎÅÉÓ-ÅÍÅÑÃÅÉÅÓ-ÅÍÄÉÁÖÅÑÏÍÔÁ

Ê Üèå äñáóôçñéüôçôá ôïõ ïñãáíéóìïý êáôåõèýíåôáé óôçí

éêáíïðïßçóç ôùí áíáãêþí ðïõ åßíáé áðáñáßôçôåò ãéá ôçí äéáôÞñçóç êáé
áíÜðôõîç ôçò æùÞò. Ïé áíÜãêåò óõíáíôïýíôáé óå êÜèå æùíôáíü ïñãáíéóìü,
åðïìÝíùò êáé óôïí áíèñùðï.
Ç áíÜãêç ôïõ ïñãáíéóìïý åêöñÜæåôáé ìå ôçí õøçëÞ åñåèéóôéêüôçôá
ðñïò êÜðïéåò åðéäñÜóåéò. Ïé áíÜãêåò ôïõ áíèñþðïõ åßíáé õðïêåéìåíéêÜ
âéþìáôá ìå ìïñöÞ åðéèõìéþí Þ êëßóåùí (ñïðþí, ôÜóåùí).

Óôéò áðëïýóôáôåò ìïñöÝò, ç áíÜãêç åßíáé ç õøçëÞ åñåèéóôéêüôçôá

ðñïò ôéò Üìåóåò, áðüëõôåò åðéäñÜóåéò, äçëáäÞ ðñïò åêåßíåò ôéò åðéäñÜóåéò
ðïõ áõôÝò êáèåáõôÝò åßíáé éêáíÝò íá ìåôáâÜëëïõí ôçí êáôÜóôáóç ôïõ
ïñãáíéóìïý ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôçò áíÜãêçò (ð÷ ôÝôïéá åßíáé ç åðßäñáóç
ôùí èñåðôéêþí ïõóéþí óôïí ïñãáíéóìü).

Óå ðéï óýíèåôåò ìïñöÝò, ç áíÜãêç åßíáé ç õøçëÞ åñåèéóôéêüôçôá óå

ó÷Ýóç ìå åêåßíåò ôéò åðéäñÜóåéò, ðïõ áõôÝò êáèåáõôÝò äåí ìðïñïýí íá
ìåôáâÜëëïõí ôçí êáôÜóôáóç ôïõ ïñãáíéóìïý, üìùò óõíäÝïíôáé ìå ïñéóìÝíåò
Üìåóåò åðéäñÜóåéò êáé åêðëçñþíïõí óå ó÷Ýóç ìå áõôÝò ôç ëåéôïõñãßá
 201

óÞìáôïò (ð÷ ôÝôïéá åßíáé ç õøçëÞ åñåèéóôéêüôçôá ôïõ ðåéíáóìÝíïõ æþïõ ðñïò
ôçí ïóìÞ Þ ôçí üøç ôçò ôñïöÞò).
Ç åñåèéóôéêüôçôá óôéò åðéäñÜóåéò-óÞìáôá Ý÷åé óáí áðïôÝëåóìá ôïí
ó÷çìáôéóìü åîáñôçìÝíùí äåóìþí. Áõôïß ïé äåóìïß ìðïñåß íá
óôáèåñïðïéçèïýí êëçñïíïìéêÜ êáé íá ìåôáôñáðïýí óå áðüëõôïõò äåóìïýò.

Ïóï ðéï ðïëýðëïêïò åßíáé ï ïñãáíéóìüò, ôüóï ðéï ðëïýóéåò êáé ðéï
ðïëýìïñöåò åßíáé ïé áíÜãêåò ôïõ.

Áðü ìüíç ôçò, ç åóùôåñéêÞ êáôÜóôáóç ôùí áíáãêþí ôïõ

ïñãáíéóìïý, êáèïñßæåé ìüíïí ôçí áíÜãêç áëëáãÞò áõôÞò ôçò êáôÜóôáóçò,
äçëáäÞ ôçí åîáöÜíéóç ôçò áíÜãêçò ôïõ ïñãáíéóìïý.
Ç óõãêåêñéìÝíç áðáßôçóç ðïõ åêöñÜæåé ôçí áíÜãêç ó÷çìáôßæåôáé óå
åîÜñôçóç áðü ôéò åîùôåñéêÝò óõíèÞêåò. Ç áíÜãêç ðñïêáëåß ôç äñáóôçñéüôçôá
ôïõ ïñãáíéóìïý ìüíï üôáí åðéäñïýí åð áõôïý áíôßóôïé÷åò áíôéêåéìåíéêÝò
óõíèÞêåò.
ÊÜèå áíÜãêç áðïêôÜ óõãêåêñéìÝíï ðåñéå÷üìåíï áíÜëïãá ìå ôï óå
ðïéÝò óõíèÞêåò êáé ìå ðéï ôñüðï éêáíïðïéåßôáé.
Êáé ïé áíÜãêåò ðñáãìÜôùí êáé ïé ëåéôïõñãéêÝò áíÜãêåò áðáéôïýí ãéá
ôçí éêáíïðïßçóÞ ôïõò ïñéóìÝíåò åîùôåñéêÝò óõíèÞêåò.

Ç áíÜãêç Ý÷åé ðÜíôá ôï áíôéêåéìåíü ôçò, åßíáé ðÜíôá áíÜãêç óå êÜôé

ôé, ó áõôü Þ óå êåßíï ôï õëéêü ðñÜãìá, ó áõôü Þ ó åêåßíï ôï áðïôÝëåóìá ôçò
äñáóôçñéüôçôáò.
Óôéò ðåñéðôþóåéò ðïõ ïé áíÜãêåò äåí åßíáé õëéêü ðñÜãìá, áëëÜ
êÜðïéá äñáóôçñéüôçôá ôïõ ïñãáíéóìïý, åðßóçò ìðïñïýí íá éêáíïðïéçèïýí
ìüíï ìå ôçí ýðáñîç ïñéóìÝíùí åîùôåñéêþí óõíèçêþí.

Ïé áíÜãêåò áíáðáñÜãïíôáé, Ý÷ïõí êÜðïéá êõêëéêüôçôá. Ïé ðéï

óýíèåôåò áíÜãêåò äåí Ý÷ïõí êõêëéêüôçôá. Ïìùò êé áõôÝò êáô åðáíÜëçøç
áíáðáñÜãïíôáé êÜôù áðü ïñéóìÝíåò óõíèÞêåò, åîùôåñéêÝò Þ åóùôåñéêÝò.

Ïé áíèñùðïé óå
äéÜêñéóç áðü ôá æþá ðïõ
éêáíïðïéïýí ôéò áíÜãêåò ôïõò
áðïêëåéóôéêÜ áð ôá öõóéêÜ
ðñÜãìáôá ðïõ õðÜñ÷ïõí óôï ãýñù
ðåñéâÜëëïí óå Ýôïéìç ìïñöÞ, ìå
ôçí åñãáóßá ðáñÜãïõí ïé ßäéïé ôá
áíôéêåéìåíá ðïõ èá ôïõò
éêáíïðïéÞóïõí ôéò áíÜãêåò.
×Üñç ó áõôü áëëÜæïõí
êáé ïé ôñüðïé éêáíïðïßçóçò ôùí
 202

öõóéêþí áíáãêþí ôïõò (ç áíèñþðéíç áíÜãêç ãéá ôñïöÞ åßíáé äéáöïñåôéêÞ áðü
ôçí áíôßóôïé÷ç áíÜãêç ôïõ æþïõ).
Ïé áíÜãêåò ôùí áíèñþðùí êáèïñßæïíôáé áð ôïõò êïéíùíéêïýò
üñïõò ôçò æùÞò.

ÊáôÜ ôçí éóôïñéêÞ áíÜðôõîç ôùí

áíèñþðùí ãåííéïýíôáé êáé íÝåò áíÜãêåò, áðü ôç
öýóç ôïõò êïéíùíéêÝò, áíþôåñåò áíÜãêåò.
Ïé ãíùóôéêÝò ð÷ áíÜãêåò, ðïõ
éêáíïðïéïýíôáé ìå ôçí êáôÜêôçóç ãíþóåùí.
Ðáñ üôé ãé áõôü ÷ñçóéìïðïéïýíôáé
óõíÞèùò êáé õëéêÜ áíôéêåéìåíá (âéâëßá êá) üìùò
áõôïß åßíáé ìüíï üñïé ãéá ôçí êáôÜêôçóç ôïõ
ðåñéå÷ïìÝíïõ ôïõò, ãéá ôçí éêáíïðïßçóç ôùí
ðíåõìáôéêþí áíáãêþí.

Ï áíèñùðïò ï åíôáãìÝíïò ìÝóá óôçí êïéíùíßá, ðÜíôá áóêåß êÜðïéá

äñáóôçñéüôçôá (åßôå ðñáêôéêÞ(åîùôåñéêÞ), åßôå èåùñçôéêÞ(åóùôåñéêÞ)).
ÁíôéëáìâÜíåôáé ôá áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá åíôáãìÝíá ìÝóá ó áõôÝò ôïõ ôéò
äñáóôçñéüôçôåò.
Ïé äñáóôçñéüôçôåò äåí ðáñÜãïíôáé áð ôïí åãêÝöáëï. Áõôüò ìüíï
ôéò ðñáãìáôïðïéåß.

Á õôü ðïõ äéáêñßíåé ïõóéáóôéêÜ ìéá äñáóôçñéüôçôá áðü ìéá

Üëëç åßíáé ç äéáöïñÜ ôùí áíôéêåéìåíùí ôçò. Ôï áíôéêåéìåíï ôçò
äñáóôçñéüôçôáò åßíáé åêåßíï ðïõ ôçò ðñïóäßäåé ôïí ðñïóáíáôïëéóìü ôçò.
Ôï áíôéêåéìåíï ôçò äñáóôçñéüôçôáò åßíáé ôï ðñáãìáôéêü ôçò
êßíçôñï.
Ìðïñåß íá åßíáé ôüóï õëéêü, üóï êáé éäåáôü. Ìðïñåß íá
ðáñïõóéáóôåß ìå ìïñöÞ åéêüíáò, Ýííïéáò, éäÝáò, éäáíéêïý êëð.

Ç ëåéôïõñãßá ôùí êéíÞôñùí åßíáé í áîéïëïãÞóïõí ôç óçìáóßá ãéá ôï

õðïêåßìåíï ôùí áíôéêåéìåíéêþí óõíèçêþí êáé ôùí ðñÜîåþí ôïõ ìÝóá óå ìéá
êáôÜóôáóç, íá ôïõò äþóïõí Ýíá ðñïóùðéêü íüçìá.
Ç ãíþóç ôïõ êéíÞôñïõ ôçò äñáóôçñéüôçôáò Ý÷åé ðïëý ìåãÜëç
óçìáóßá. Áðü ôï êßíçôñï åîáñôÜôáé ôï ôé åßíáé øõ÷ïëïãéêÜ áõôÞ Þ åêåßíç ç
åíÝñãåéá, ðïéá õðïêåéìåíéêÞ Ýííïéá Ý÷åé áõôÞ ãéá ôïí óõãêåêñéìÝíï áíèñùðï.
 203

Ïé óõãêéíÞóåéò, ïé âïõëÞóåéò, ïé åðéèõìßåò äåí åßíáé êßíçôñá. ÁõôÜ

åßíáé áíßêáíá áðü ìüíá ôïõò íá ãåííÞóïõí ìéá ðñïóáíáôïëéóìÝíç
äñáóôçñéüôçôá.
Ôï êýñéï øõ÷ïëïãéêü ðñüâëçìá åßíáé íá êáôáëÜâïõìå ðïéü åßíáé ôï
áíôéêåéìåíï ôçò èÝëçóçò, ôçò åðéèõìßáò êëð.

Ãéá íá ðñïêáëÝóåé ôï êßíçôñï ðñáãìáôéêÞ äñáóôçñéüôçôá åßíáé

áðáñáßôçôïé ïé üñïé ðïõ èá åðÝôñåðáí óôïí áíèñùðï íá ôïðïèåôÞóåé ôïí
áíôßóôïé÷ï óêïðü êáé íá åíåñãÞóåé ãéá ôçí ðñáãìáôïðïßçóÞ ôïõ. Ìüíï ó áõôÞ
ôçí ðåñßðôùóç ôï êßíçôñï åßíáé åíåñãü.

Ìå ôïí Ýíáí Þ Üëëïí ôñüðï, ôï óõãêåêñéìÝíï ðåñéå÷üìåíï ôùí

êéíÞôñùí åßíáé ðÜíôïôå áíôéëçðôü, ðáñáóôÜóéìï.
¢ëëï ðñÜãìá åßíáé ç óõíåéäçôïðïßçóç ôïõ áíôéêåéìÝíïõ óáí
êßíçôñï.
Ôá êßíçôñá äåí áðïêáëýðôïíôáé óôç óõíåßäçóç ðáñÜ ìüíï
áíôéêåéìåíéêÜ, ìå ôçí áíÜëõóç ôçò äñáóôçñéüôçôáò, ôçò äõíáìéêÞò ôçò.
Ïìùò áêüìá êé áí ôï õðïêåßìåíï äåí Ý÷åé óõíåßäçóç ãéá ôá êßíçôñá,
äçëáäÞ üôáí äåí ìðïñåß íá êáôáíïÞóåé áõôü ðïõ ôï óðñþ÷íåé íá åêôåëÝóåé
ïñéóìÝíåò ðñÜîåéò, ôá êßíçôñá áíôáíáêëþíôáé óôéò ðñÜîåéò ìå ôç ìïñöÞ ôïõ
óõãêéíçóéáêïý ÷ñùìáôéóìïý ôùí ðñÜîåùí.
ÕðïêåéìåíéêÜ ëïéðüí, ôá êßíçôñá åêäçëþíïíôáé Ýììåóá, ìå ìïñöÞ
åðéèõìßáò, èÝëçóçò, ðåðïßèçóçò ãéá Ýíáí óêïðü.

Ïé óýíèåôåò ìïñöÝò äñáóôçñéüôçôáò óõíÞèùò áíôáðïêñßíïíôáé ü÷é

ìüíïí óå Ýíá êßíçôñï, áëëÜ óå ðïëëÜ ðïõ åíåñãïýí ôáõôü÷ñïíá.
¢ëëåò óýíèåôåò äñáóôçñéüôçôåò áíôáðïêñßíïíôáé óå ðïëëÝò
áíÜãêåò. ÁíÜëïãá áõôÝò õðïêéíïýíôáé áðü ðïëëÜ êßíçôñá ðïõ Ý÷ïõí
ðïëýðëåõñç óçìáóßá.

ÁíÜëïãá ìå ôéò êáôáóôÜóåéò ôçò æùÞò, ôï ßäéï êßíçôñï ìðïñåß íá

ðñáãìáôïðïéçèåß ìå äéÜöïñåò ùò ðñïò ôïõò óêïðïýò åíÝñãåéåò, áëëÜ
áíôßèåôá êáé åîùôåñéêÜ ìïíáäéêÝò åíÝñãåéåò ìðïñïýí íá Ý÷ïõí äéÜöïñá
êßíçôñá.

Ð÷ êÜðïéïò ðñïêåéìÝíïõ íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôá

ìáèÞìáôá ìéáò ó÷ïëÞò, õðï÷ñåþíåôáé áðü ôï ßäéï
êßíçôñï -äçë íá ðåñÜóåé ôçí ó÷ïëéêÞ ðåñßïäï - íá
ðñïâåß óå åíÝñãåéåò ðïõ Ý÷ïõí êÜìðïóïõò
äéáöïñåôéêïýò óêïðïýò: íá ðñïåôïéìÜóåé ôçí
ìåôïßêçóç óôçí ðüëç üðïõ åßíáé ç ó÷ïëÞ, íá
ôáêôïðïéÞóåé ôçí êáôïéêßá ôïõ êëð.
 204

Ïìùò ôéò ßäéåò åíÝñãåéåò, ï Üíèñùðïò ìðïñåß íá

ôéò åêðëçñþóåé êáé áðü åíôåëþò äéáöïñåôéêü êßíçôñï:
íá èÝëåé íá æÞóåé óå ìåãÜëç ðïëéôåßá, íá åðéæçôåß ôéò
óõíèÞêåò áõôÞò ôçò ðüëçò êëð.

Ìðïñåß íá õðÜñ÷ïõí ôá ðëáôåéÜ, ôá ãåíéêåõìÝíá êßíçôñá êáé ôá åðß

ìÝñïõò, ôá óôåíÜ.
Ç ýðáñîç êáé ôùí äýï åéäþí ôùí êéíÞôñùí áðïôåëåß óõ÷íÜ
õðï÷ñåùôéêü üñï ãéá ôçí ðñáãìáôïðïßçóç êÜðïéáò åíÝñãåéáò.

ÏñéóìÝíá êßíçôñá ðñïóäßäïõí óôç äñáóôçñéüôçôá Ýíá ðñïóùðéêü

íüçìá (äéáìïñöùôéêÜ ìå óçìáóßá êßíçôñá).
¢ëëá ðïõ óõíõðÜñ÷ïõí ì áõôÜ ðáßæïõí ôïí ñüëï äéåãåñôéêþí
ðáñáãüíôùí (èåôéêþí Þ áñíçôéêþí) êáé äåí Ý÷ïõí äéáìïñöùôéêÞ íïçìáôéêÞ
åíÝñãåéá (äéåãåñôéêÜ êßíçôñá).

ÕðÜñ÷åé ìéá éåñáñ÷çìÝíç ó÷Ýóç ôùí êéíÞôñùí.

Ôá äéáìïñöùôéêÜ ìå óçìáóßá êßíçôñá ðáßñíïõí ðÜíôïôå ðéï õøçëÞ
éåñáñ÷éêÞ èÝóç, áêüìá êé áí äåí ðñïêáëïýí Üìåóá óõãêßíçóéáêÞ áíôßäñáóç.

Ð÷ ïôáí ìéá äñáóôçñéüôçôá ðïõ Ý÷åé Ýíá óçìáíôéêü

ðñïóùðéêü íüçìá ãéá ôï õðïêåßìåíï, ðñïóêñïýåé óôç
äéÜñêåéá ôçò åêôÝëåóÞò ôçò óå êÜðïéá áñíçôéêÞ
äéÝãåñóç, ðïõ ðñïêáëåß Ýôóé ìéá äõíáôÞ óõãêßíçóç, ôï
ðñïóùðéêü íüçìá ôçò ðñÜîçò äåí ôñïðïðïéåßôáé
êáèüëïõ.

ÌÝóá óôç äïìÞ ìéáò äñáóôçñéüôçôáò Ýíá êßíçôñï ìðïñåß íá

åêðëçñþóåé ëåéôïõñãßá äéáìüñöùóçò íïÞìáôïò êáé óå ìéá Üëëç äïìÞ, ìéá
óõìðëçñùìáôéêÞ ëåéôïõñãßá äéÝãåñóçò.

Ï é ïõóéáóôéêÝò óõíéóôáìÝíåò ôùí áíèñùðéíùí äñáóôçñéïôÞôùí

åßíáé ïé ðñÜîåéò ðïõ ôéò ðñáãìáôïðïéïýí.
ÐñÜîåéò ïíïìÜæïíôáé ïé äéáäéêáóßåò ðïõ âñßóêïíôáé êÜôù áðü ôçí
ðáñÜóôáóç ôïõ áðïôåëÝóìáôïò ðïõ ðñÝðåé íá öôÜóïõí, äçëáäÞ åßíáé
äéáäéêáóßåò ðïõ õðüêåéíôáé óå óõíåéäçôü óêïðü.
 205

Ïé ðñÜîåéò äåí åßíáé ðáñÜ ïé ìÝèïäïé, ôá ìÝóá ôçò óêÝøçò êáé ü÷é ç
ßäéá ç óêÝøç.
Ïé ðñÜîåéò, áäéÜêïðá ðëïõôéæüìåíåò, îåðåñíÜíå ôá üñéá ôùí
äñáóôçñéïôÞôùí ðïõ ðñáãìáôïðïéïýí êáé Ýñ÷ïíôáé óå áíôßèåóç ìå ôá êßíçôñá
ðïõ ôéò ãÝííçóáí.

Ïé ðñÜîåéò ðïõ ðñáãìáôïðïéåß ç äñáóôçñéüôçôá ðåôõ÷áßíïíôáé êÜôù

áðü ôçí åðßäñáóç ôïõ êéíÞôñïõ ôçò, üìùò ðñïóáíáôïëßæïíôáé ç êÜèå ìßá ðñïò
Ýíáí óêïðü.
Ôï êßíçôñï äéåãåßñåé. Ï óêïðüò ðñïóáíáôïëßæåé.

Ôï óõíåéäçôü êßíçôñï ðáßæåé ôïí ñüëï ôïõ ãåíéêïý óêïðïý ôçò

äñáóôçñéüôçôáò.

Ç äñáóôçñéüôçôá êáé ç ðñÜîç åßíáé äéáöïñåôéêÝò ðñáãìáôéêüôçôåò

ðïõ äåí óõìðßðôïõí ìåôáîý ôïõò êáé Ý÷ïõí ó÷åôéêÞ áíåîáñôçóßá.
Ð÷ ìéá êáé ç ßäéá ðñÜîç ìðïñåß íá ðñáãìáôïðïéçèåß áðü
äéáöïñåôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, ìðïñåß íá ðåñÜóåé áðü ìéá äñáóôçñéüôçôá óå
ìéá Üëëç.

Ï óêïðüò ìðïñåß íá åßíáé ôåëåßùò áöçñçìÝíïò óå ó÷Ýóç ìå ìéá

óõãêåêñéìÝíç êáôÜóôáóç. Ç ðñÜîç ü÷é.
ÁõôÞ Ý÷åé äýï ðëåõñÝò:
* ôçí áíáöïñÜ óôïí óêïðü, áëëÜ êáé
* ôïí ôñüðï ðïõ ìðïñåß íá åðéôåõ÷èåß ï óêïðüò.
Ï ôñüðïò êáèïñßæåôáé ü÷é áð ôïí óêïðü, áëëÜ áð ôéò óõãêåêñéìÝíåò
óõíèÞêåò.

Å íÝñãåéåò åßíáé ïé ôñüðïé, ôá ìÝóá ïëïêëÞñùóçò ôçò ðñÜîçò.

Ïé ðñÜîåéò áíáöÝñïíôáé óôïí óêïðü. Ïé åíÝñãåéåò óôéò óõíèÞêåò
õëïðïßçóçò ôùí ðñÜîåùí.
Ïé ðñÜîåéò êáé ïé åíÝñãåéåò ëïéðüí äåí óõìðßðôïõí.
Ð÷ ôï åñãáëåßï (ôï üñãáíï) åßíáé Ýíá áíôéêåéìåíï
ðïõ áíôéðñïóùðåýåé êáé öÝñåé óôáèåñÜ ðÜíù ôïõ ôéò
åíÝñãåéåò, ôá ìÝóá. Äåí êáèïñßæåé üìùò ôéò ðñÜîåéò êáé
ôïõò óêïðïýò ðïõ èá ãßíïõí ìå áõôü.

Ï ó÷çìáôéóìüò ôùí åíåñãåéþí ãßíåôáé åíôåëþò äéáöïñåôéêÜ áðü ôïí

ó÷çìáôéóìü ôïõ óêïðïý.
 206

Ð÷ áìðñáãéÜñéóìá áõôïêéíÞôïõ: óôçí áñ÷Þ

ó÷çìáôßæåôáé óáí ðñÜîç ðïõ õðüêåéôáé áêñéâþò ó áõôüí
ôïí óêïðü (áìðñáãéÜñéóìá).
Óôç óõíÝ÷åéá ðåñéëáìâÜíåôáé óáí åíÝñãåéá óå ìéá
Üëëç ðñÜîç (ïäÞãçóç). Ãßíåôáé Ýíá áðü ôá ìÝóá ãéá íá
åêôåëåóôåß ç ðñÜîç ôçò ïäÞãçóçò.
Ï óêïðüò ôïõ äåí åßíáé ðéá äéá÷ùñéóìÝíïò.
Ôþñá ôï Üôïìï êÜíåé êÜôé ôï äéáöïñåôéêü.

Êáèå åíÝñãåéá äåí åßíáé óõíåéäçôÞ åíÝñãåéá.

ÊáôÜ êáíüíá ïé åíÝñãåéåò êáëëéåñãïýíôáé êïéíùíéêÜ êáé åßíáé óõ÷íÜ

åíóùìáôùìÝíåò ìÝóá óôá õëéêÜ ìÝóá êáé ôá åñãáëåßá ôçò ðñÜîçò (ð÷ óôï
ðñéüíé åßíáé åíóùìáôùìÝíç ç åíÝñãåéá ôïõ ðñéïíßóìáôïò).

Ïé óõãêéíÞóåéò áöïñïýí ôç äñáóôçñéüôçôá êáé ôç ó÷Ýóç ìå ôá

êßíçôñá êáé ü÷é ôéò ðñÜîåéò Þ ôéò äéåñãáóßåò(åíÝñãåéåò) ðïõ ôéò
ðñáãìáôïðïéïýí.
Ãé áõôü, ïé ßäéåò äéáäéêáóßåò ðïõ ðñáãìáôïðïéïýí ôéò äéÜöïñåò
äñáóôçñéüôçôåò, ìðïñïýí í áðïêôÞóïõí Ýíáí äéáöïñåôéêü óõãêéíçóéáêü
÷ñùìáôéóìü, áêüìá êé áíôßèåôï.
Ð÷ ç ðñÜîç ôïõ öôáñíßóìáôïò áðü ìüíç ôçò,
äçëáäÞ áðïìïíùìÝíç áðü ïðïéáäÞðïôå ó÷Ýóç,
ðñïêáëåß åõ÷áñßóôçóç.
ÄéáöïñåôéêÜ üìùò óõíáéóèÞìáôá ìðïñåß íá
ðñïêáëÝóåé ç ßäéá ðñÜîç áí ðñáãìáôïðïéçèåß ìÝóá óå
ìéá åêäÞëùóç, åí ìÝóù ôùí èåáôþí.

Ç äñáóôçñéüôçôá äåí áëëÜæåé éóôïñéêÜ óôç ãåíéêÞ äïìÞ ôçò. Áõôü

ðïõ áëëÜæåé ñéæéêÜ åßíáé ï ÷áñáêôÞñáò ôùí ó÷Ýóåùí áíÜìåóá óôïõò óêïðïýò
êáé ôá êßíçôñá ôçò äñáóôçñéüôçôáò.

Ô ï åíäéáöÝñïí åßíáé ôÜóç, þèçóç, åéäéêÞ ãíùóôéêÞ

êáôåýèõíóç, ðïõ êÜíåé íá óõãêåíôñþíåôáé ç ðñïóï÷Þ ðñïò óõãêåêñéìÝíá
áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá.
 207

Áð áõôÞ ôçí ãíùóôéêÞ êáôåýèõíóç ðñïÝñ÷åôáé áñãüôåñá ç äéÜêñéóç

ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ óêïðïý, óôçí êáôÜêôçóç ôïõ ïðïßïõ èá óôï÷åýóåé ï
áíèñùðïò.

Ôï åíäéáöÝñïí Ý÷åé Ýíáí ðñïåôïéìáóôéêü ñüëï, êáèþò óõíôåëåß

óôï íá óõóóùñåõôïýí áñêåôÝò ãíþóåéò ãéá ôïí óõãêåêñéìÝíï ôïìÝá ðïõ
åíäéáöÝñåé ôïí áíèñùðï.
Ïôáí õðÜñ÷åé åíäéáöÝñïí ç ðñïóï÷Þ óõãêåíôñþíåôáé ðéï åýêïëá, ç
áíôßëçøç äéåãåßñåôáé, ç áóèåíÞò ìíÞìç êáé ç öáíôáóßá ðëïõôßæïíôáé, áêüìá êáé
ç êïýñáóç åëáôôþíåôáé (ôï ôåëåõôáßï áõôü åßíáé Ýíá óôïé÷åßï ðïëý óçìáíôéêü
óôçí ðáñáãùãéêÞ äéáäéêáóßá).

Ç ýðáñîç åíäéáöÝñïíôïò áðïôåëåß Ýíáí áðü ôïõò âáóéêïýò üñïõò

ôçò äçìéïõñãéêÞò ó÷Ýóçò ðñïò ôçí äñáóôçñéüôçôá.
Ôï åíäéáöÝñïí äçìéïõñãåß Ýíá óõíáéóèçìáôéêü öïñôßï ðïõ ìáò
êÜíåé íá ìáò áñÝóåé, íá áãáðÜìå ôï áíôéêåéìåíï óôï ïðïßï óôñÝöåôáé ç
ðñïóï÷Þ ìáò.
Å÷åé ôç äýíáìç ôïõ åíóôßêôïõ êáé öÝñåé ìÝóá ôïõ ôï óôïé÷åßï ôçò
åëåõèåñßáò. Äåí õðÜñ÷åé áíáãêáóôéêÞ áãÜðç, üðùò äåí õðÜñ÷åé êáé
áíáãêáóôéêü åíäéáöÝñïí.

Ï ñüëïò ôïõ åíäéáöÝñïíôïò âñßóêåôáé óôï üôé åõñýíåé ôïí ïñßæïíôá

ôïõ áíèñùðïõ, éäéáßôåñá ôïí åðáããåëìáôéêü ôïõ ïñßæïíôá.
Ç ýðáñîç åíäéáöÝñïíôïò ðñïò ôï ìåëåôþìåíï áíôéêåßìåíï åßíáé
áðïöáóéóôéêÜ óðïõäáßïò ãéá ôçí åðéôõ÷çìÝíç êáôÜêôçóÞ ôïõ.

Ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôá óôáèåñÜ êáé ôá ðñïóùñéíÜ

åíäéáöÝñïíôá.

Ôá ðñïóùñéíÜ (åõêáéñéáêÜ) åíäéáöÝñïíôá åìöáíßæïíôáé êáôÜ ôç

äéÜñêåéá ôçò åêðëÞñùóçò ìéáò åíÝñãåéáò êáé åîáöáíßæïíôáé ìå ôçí äéáêïðÞ
ôçò äïóìÝíçò äñáóôçñéüôçôáò.

Ãéá ôçí áíáêÜëõøç ôïõ ðñáãìáôéêïý åíäéáöÝñïíôïò ôïõ áôüìïõ,

ðñÝðåé íá äïèåß ðñïóï÷Þ, ü÷é ìüíï óå ü,ôé ôï åíäéáöÝñåé, áëëÜ êõñßùò óôï
ãéáôß ôï åíäéáöÝñåé, äéüôé ðßóù áðü ôéò åêäçëþóåéò áõôÝò êñýâåôáé ôï
âáèýôåñï áßôéï.
Ôï åíäéáöÝñïí óôï Üôïìï äåí ðñÝðåé íá èåùñçèåß óáí êÜôé ôï
áõôïôåëÝò êáé ÷ùñéóôü áðü ôç äéÜñèñùóç ôçò üëçò ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ. Ãé
áõôü ôï åðáããåëìáôéêü åíäéáöÝñïí ðñÝðåé íá åñåõíÜôáé óå óõó÷åôéóìü ìå ôçí
üëç ðñïóùðéêüôçôá ôïõ áôüìïõ.
 208

ÓÕÃÊÉÍÇÓÅÉÓ-ÓÕÍÁÉÓÈÇÌÁÔÁ

Ï é óõãêéíÞóåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá åßíáé

ìéá áð ôéò ìïñöÝò áíôáíÜêëáóçò ôïõ êüóìïõ.
Ç ÷áñÜ, ç ëýðç, ï åíèïõóéáóìüò, ç ôáñá÷Þ, ï
èõìüò, ï öüâïò êëð åßíáé äéÜöïñåò ìïñöÝò
õðïêåéìåíéêÞò ó÷Ýóçò ôïõ áíèñùðïõ ðñïò ôçí
ðñáãìáôéêüôçôá. Åßíáé âßùìá áõôïý ðïõ åðéäñÜ ðÜíù ôïõ.
Ïé óõãêéíÞóåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá âéþíïíôáé
ðÜíôïôå ìáæß ìå ãíùóôéêÜ Þ âïõëçôéêÜ ãåãïíüôá. Åßíáé
áäýíáôïí íá áéóèáíèïýìå ÷áñÜ Þ ëýðç, öüâï Þ ïñãÞ êëð
÷ùñßò íá Ý÷ïõìå áíôéëçöèåß, èõìçèåß, öáíôáóôåß,
äéáíïçèåß Þ ÷ùñßò íá Ý÷ïõìå áðïöáóßóåé Þ åðéèõìÞóåé íá ðñÜîïõìå êÜôé.

Äåí ðñïêáëåß êÜèå áíôéêåéìåíï Þ öáéíüìåíï óõíáéóèçìáôéêÞ ó÷Ýóç.

ÐïëëÜ áðü áõôÜ ðïõ áíôéëáìâÜíåôáé ï áíèñùðïò ôïõ åßíáé áäéÜöïñá.

Óå äéÜêñéóç áð ôéò ãíùóôéêÝò ëåéôïõñãßåò, ïé óõãêéíÞóåéò êáé ôá

óõíáéóèÞìáôá åßíáé ç áíôáíÜêëáóç ü÷é ôùí ßäéùí ôùí áíôéêåéìåíùí êáé
öáéíïìÝíùí, áëëÜ ôçò ó÷Ýóçò ðïõ âñßóêïíôáé áõôÜ ðñïò ôéò áíÜãêåò êáé ôá
êßíçôñá ôçò äñáóôçñéüôçôáò ôïõ áíèñùðïõ.

Ïé óõãêéíÞóåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá åßíáé âéþìáôá ôçò áíôéóôïé÷ßáò

Þ ìç áíôéóôïé÷ßáò ôùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí ðñïò ôéò áíÜãêåò ôùí
áíèñùðùí êáé ôéò áðáéôÞóåéò ôçò êïéíùíßáò.

ÁíÜëïãá ìå ôçí éêáíïðïßçóç Þ ìç ôùí áíáãêþí êáé áðáéôÞóåùí ðïõ

ðñïâÜëëåé ç êïéíùíßá åìöáíßæïíôáé èåôéêÜ Þ áñíçôéêÜ óõíáéóèçìáôéêÜ
âéþìáôá.
ÁõôÞ ç äéáßñåóç äåí óçìáßíåé ôçí åêôßìçóç áõôþí ôùí âéùìÜôùí
áðü ôçí Üðïøç ôçò áîßáò ôïõò ãéá ôïí áíèñùðï. ×áñáêôçñßæåé ìüíï ôçí
äéáöïñåôéêÞ ó÷Ýóç åêåßíïõ ðïõ ôá ðñïêÜëåóå ðñïò ôéò áíÜãêåò ôùí
áíèñùðùí êáé ôéò êïéíùíéêÝò áðáéôÞóåéò.

ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÝò ðåñßðëïêåò êáôáóôÜóåéò ðïõ ðñïêáëïýí

óýíèåôá óõíáéóèçìáôéêÜ âéþìáôá êáé ðåñéêëåßïõí áíôßèåôåò óõãêéíÞóåéò êáé
óõíáéóèÞìáôá.
 209

Ï áíèñùðïò ìðïñåß ð÷ íá íïéþèåé çèéêÞ éêáíïðïßçóç áð ôï üôé

áíïé÷ôÜ åðéêñßíåé ôï óöÜëìá ôïõ ößëïõ ôïõ, ðáñ üôé Üìåóá áõôü ôïõ åßíáé
äõóÜñåóôï êáé ôïí êÜíåé íá õðïöÝñåé.

Ôá óõíáéóèçìáôéêÜ âéþìáôá ðáßæïõí óçìáíôéêü ñüëï óôç ñýèìéóç

ôçò äñáóôçñéüôçôáò ôïõ áíèñùðïõ êáé óôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ.
ÅíåñãçôéêÞ äçìéïõñãéêÞ äñáóôçñéüôçôá ðñïêáëïýí ìüíï ïé óêïðïß
ðñïò ôïõò ïðïßïõò ï áíèñùðïò Ý÷åé èåôéêÞ óõíáéóèçìáôéêÞ ó÷Ýóç.

ÁíÜëïãá ìå ôç ó÷Ýóç ôïõò ìå ôçí äñáóôçñéüôçôá ôïõ áíèñùðïõ, ôá

óõíáéóèçìáôéêÜ âéþìáôá äéáêñßíïíôáé óå åíåñãçôéêÜ êáé óå ðáèçôéêÜ.

ÅíåñãçôéêÜ Þ Ýíôïíá
ïíïìÜæïíôáé ôá óõíáéóèçìáôéêÜ âéþìáôá
ðïõ áíåâÜæïõí ôçí æùôéêüôçôá
(äñáóôçñéüôçôá) ôïõ áíèñùðïõ. ÐïëëÝò
öïñÝò ãßíïíôáé êáé êßíçôñá åíåñãéþí,
üðùò ð÷ ï èáõìáóìüò Þ ç áðïóôñïöÞ
ïîýíïõí ôçí üñáóç êáé êáèïäçãïýí ôçí
óêÝøç íá äéáêñßíïõí êáëýôåñá ôá
ðëåïíåêôÞìáôá êáé ôá ìåéïíåêôÞìáôá
åíüò ðñïóþðïõ Þ åíüò Ýñãïõ. Ç áãÜðç
êÜíåé åýêïëïõò ðïëëïýò êüðïõò êëð.

ÐáèçôéêÜ Þ áóèåíÞ ïíïìÜæïíôáé ôá óõíáéóèçìáôéêÜ âéþìáôá ðïõ

ìåéþíïõí ôçí æùôéêüôçôá êáé åíåñãçôéêüôçôá ôùí áíèñùðùí.
ÓõíÞèùò ôá åõ÷Üñéóôá óõíáéóèçìáôéêÜ âéþìáôá åßíáé åíåñãçôéêÜ êáé
ôá äõóÜñåóôá ðáèçôéêÜ.
Ïìùò äåí åßíáé ðÜíôá Ýôóé. Óå äéÜöïñåò óõíèÞêåò Þ óå äéÜöïñïõò
áíèñùðïõò, ôá ßäéá óõíáéóèÞìáôá ìðïñåß íá Ý÷ïõí ôüóï åíåñãçôéêü üóï êáé
ðáèçôéêü ÷áñáêôÞñá.
Ï öüâïò ð÷ ìðïñåß íá áíáóôåßëåé ôç äñáóôçñéüôçôá
ôïõ áíèñùðïõ, íá ìåéþóåé ôçí åíåñãçôéêüôçôÜ ôïõ, Þ
áíôßèåôá ìðïñåß íá ôïí õðï÷ñåþóåé íá êéíçôïðïéÞóåé
ôéò äõíÜìåéò ôïõ ãéá í áíôéìåôùðßóåé ôïí êßíäõíï.

ÁõôÞ ç äéáöïñåôéêÞ åðßäñáóç ôùí óõíáéóèçìáôéêþí âéùìáôùí

åîáñôáôáé áð ôéò éäéïññõèìßåò ôçò óõãêåêñéìÝíçò êáôÜóôáóçò óôçí ïðïßá
åìöáíßæïíôáé, Þ áð ôéò óõíçèéóìÝíåò ìïñöÝò óõìðåñéöïñÜò ðïõ åßíáé óôáèåñÞ
éäéïññõèìßá ôïõ áôüìïõ.
 210

Ôá óõíáéóèçìáôéêÜ âéþìáôá ÷áñáêôçñßæïíôáé åðßóçò áðü ôçí Ýíôáóç

Þ ôçí ìåßùóç. Ç Ýíôáóç óõíäÝåôáé ìå ôéò êñßóéìåò, ôéò ðéï óïâáñÝò óôéãìÝò
ôçò äñáóôçñéüôçôáò, áð ôéò ïðïßåò åîáñôÜôáé ôï áðïôÝëåóìÜ ôçò. Ïôáí
ðåñÜóïõí ïé êñßóéìåò óôéãìÝò, ôï óõíáéóèçìáôéêü âßùìá åîáóèåíåß.
Ç Ýíôáóç ðñïåôïéìÜæåé ôçí äñáóôçñéüôçôá, ôçí óõãêÝíôñùóç ôçò
ðñïóï÷Þò, ôçí õøçëÞ ðíåõìáôéêÞ äñáóôçñéüôçôá êëð.
Ïìùò êÜðïôå ïäçãåß êáé óå áíáóôáëôéêÞ êáôÜóôáóç, óôçí
áðïäéïñãÜíùóç ôçò óõìðåñéöïñÜò, åìðïäßæåé ôçí óõãêÝíôñùóç.

ÄéáöïñåôéêÜ ùò ðñïò
ôçí Ýíôáóç åßíáé ôá
óõíáéóèçìáôéêÜ âéþìáôá
áíÜëïãá ìå ôï ðïéåò áðáéôÞóåéò
ðñïâÜëëåé ï áíèñùðïò óôïí
åáõôü ôïõ.
Ð÷ ôçí åðéôõ÷ßá Þ ôçí
áðïôõ÷ßá êÜðïéáò
äñáóôçñéüôçôáò, äéáöïñåôéêÜ ôçí
íïéþèåé åêåßíïò ãéá ôïí ïðïßï
áðïôåëåß óïâáñÞ åðáããåëìáôéêÞ
åñãáóßá êáé äéáöïñåôéêÜ åêåßíïò
ãéá ôïí ïðïßï áðïôåëåß ôõ÷áßá áó÷ïëßá.

Ôá óõíáéóèÞìáôá ìðïñïýí íá äéáêñéèïýí êáé óå âáèéÜ êáé

åðéðüëáéá. Ð÷ Ýíáò óùìáôéêüò ðüíïò äåí Ý÷åé ôï âÜèïò ìéáò áðïãïÞôåõóçò
(áðü åñùôéêÞ Þ åðáããåëìáôéêÞ áðïôõ÷ßá) êáé ç ôýøç åßíáé ãéá ôïõò
åõáßóèçôïõò çèéêÜ áíèñùðïõò óõíáßóèçìá ðïëý ðéï âáèý áðü ôçí
áðïãïÞôåõóç.
ÅîÜëëïõ äåí Ý÷ïõí üëá ôá óõíáéóèÞìáôá ôï ßäéï Üðëùìá óôï
óýíïëï ôçò ýðáñîÞò ìáò.
Ð÷ ç åõ÷áñßóôçóç áðü Ýíá åîáéñåôéêü öáãçôü
áðëþíåôáé óå ìéá ìéêñÞ ìüíï ðåñéï÷Þ ôçò óõíåßäçóÞò
ìáò, åíþ ç ÷áñÜ ìéáò ëáìðñÞò åðéôõ÷ßáò
(åðéóôçìïíéêÞò, ðïëéôéêÞò êëð) ÷ñùìáôßæåé ïëüêëçñï
ôïí øõ÷éêü ìáò êüóìï êáé äéáôçñåßôáé ãéá ðïëý óáí
åõ÷Üñéóôç äéÜèåóç.

ÌåãÜëç äéÜñêåéá êáé äýíáìç áêôéíïâïëßáò áðïêôÜ ôï óõíáßóèçìá

üôáí äÝíåôáé óå ìéá ïñìÞ, äçëáäÞ ìå ìéá Ýìöõôç êáé áêáôÜó÷åôç ôÜóç ðïõ
õðçñåôåß âáóéêÝò áíÜãêåò ôïõ åßäïõò. Ôüôå áíôáíáêëÜ (ìåôáöÝñåôáé) óå êÜèå
ó÷åôéêÞ ðáñÜóôáóç, óêÝøç êáé åðéèõìßá.
 211

ÅîáéñåôéêÞ óïâáñüôçôá Ý÷ïõí áð áõôÞ ôçí Üðïøç ôá âéþìáôá ôçò

ðáéäéêÞò çëéêßáò. Ôá âéþìáôá áõôÜ åðçñåÜæïõí ôïí ÷áñáêôÞñá êáé áöÞíïõí
âáèéÜ ß÷íç óå ïëüêëçñç ôç æùÞ ôïõ áíèñùðïõ.

ÓõãêéíÞóåéò ìå ôçí óôåíÞ óçìáóßá ôçò ëÝîçò, ïíïìÜæïíôáé ôá

áðëïýóôáôá óõíáéóèçìáôéêÜ âéþìáôá ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí éêáíïðïßçóç Þ
ìç ôùí ïñãáíéêþí áíáãêþí ôïõ áíèñùðïõ -üðùò ôñïöÞ, ðüóç, äñïóéÜ,
õðåñÜóðéóç áðü ôï êñýï êëð.
Ïé óõãêéíÞóåéò ôïõ áíèñùðïõ äéáöÝñïõí ïõóéáóôéêÜ áð ôéò
óõãêéíÞóåéò ôùí æþùí. ¼ëåò åìðåñéÝ÷ïõí ôï êïéíùíéêü óôïé÷åßï.
Ç éêáíïðïßçóç áêüìá êáé ôùí ðéï óôïé÷åéùäþí ïñãáíéêþí áíáãêþí
óôïí áíèñùðï, ðñáãìáôïðïéåßôáé óå áíôéóôïé÷ßá ìå ôéò êïéíùíéêÝò áíÜãêåò.
Ð÷ ï áíèñùðïò äåí êüâåé ôçí ôñïöÞ ôïõ ìå ôá
÷Ýñéá, áëëÜ ÷ñçóéìïðïéåß ìá÷áßñé êáé ðçñïýíé, äåí
ðÝöôåé óôçí ôñïöÞ óå ïðïéåóäÞðïôå óõíèÞêåò, áëëÜ
êÜèåôáé êáé ôñþåé üôáí õðÜñ÷ïõí áíÜëïãåò êïéíùíéêÜ
êáèïñéóìÝíåò áðáéôÞóåéò ÷ñüíïõ êáé ôüðïõ.

Ïé óõãêéíÞóåéò ðÜíôá öÝñïõí ÷áñáêôÞñá êáôÜóôáóçò: ðÜíôá

ðñïêáëïýíôáé áð ôçí õðÜñ÷ïõóá óôçí äïóìÝíç óôéãìÞ êáôÜóôáóç, ó÷åôéêÜ
ãñÞãïñá åîáóèåíïýí êáé áñãüôåñá åîáöáíßæïíôáé ìå ôçí áëëáãÞ ôçò
êáôÜóôáóçò.

Ôá óõíáéóèÞìáôá óõíäÝïíôáé âáóéêÜ ìå áíÜãêåò ðïõ åêöñÜæïõí

áìïéâáßåò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí áíèñùðùí. Ôá óõíáéóèÞìáôá åìöáíßæïíôáé ìüíï
óôïí áíèñùðï.
Óå áíôßèåóç ìå ôéò óõãêéíÞóåéò ðïõ Ý÷ïõí ðÜíôá ÷áñáêôÞñá
êáôÜóôáóçò, ôá óõíáéóèÞìáôá Ý÷ïõí ôüóï ÷áñáêôÞñá êáôÜóôáóçò, üóï êáé
óôáèåñü, äéáñêÞ ÷áñáêôÞñá.
Ìðïñåß íá ìçí åîáñôþíôáé áðü êÜðïéá áõóôçñÜ êáèïñéóìÝíç
êáôÜóôáóç. Ó áõôÝò ôéò óõíèÞêåò åìöáíßæïíôáé óáí óôáèåñÝò óõíáéóèçìáôéêÝò
ó÷Ýóåéò ðñïò ôá áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá.
 212

ÁõôÞ ç óôáèåñÞ ó÷Ýóç

äéáôçñåßôáé, ðáñÜ ôï üôé óå äéáöïñåôéêï
÷ñüíï ôï ßäéï áíôéêåéìåíï ìðïñåß íá
ðñïêáëåß óôïí áíèñùðï áíÜëïãá ìå ôçí
êáôÜóôáóç äéÜöïñá óõíáéóèÞìáôá
êáôÜóôáóçò.
Ð÷ ìéá êáêÞ ðñÜîç ôïõ ðáéäéïý,
ðñïêáëåß óôç ìÜíá ïñãÞ, åíþ óôáèåñü
óõíáßóèçìá ãéá ôï ðáéäß ôçò ðáñáìÝíåé ç
áãÜðç.

Ïé óôáèåñÝò óõíáéóèçìáôéêÝò ó÷Ýóåéò ãåíåôéêÜ åìöáíßæïíôáé

áñãüôåñá áðü ôá óõíáéóèçìáôéêÜ âéþìáôá êáôÜóôáóçò. ÁõôÝò åßíáé
áðïôÝëåóìá ôçò óõãêéíçôéêÞò ãåíßêåõóçò, äçëáäÞ ôçò ãåíßêåõóçò ôùí êáô
åðáíÜëçøç êáôáóôáóéáêþí óõãêéíçôéêþí âéùìÜôùí ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôï
äïóìÝíï áíôéêåéìåíï.

Ïôáí ó÷çìáôéóôåß, óôç âÜóç ôçò ãåíßêåõóçò ôùí óõ÷íþí âéùìÜôùí

êáôÜóôáóçò ç óôáèåñÞ óõíáéóèçìáôéêÞ ó÷Ýóç, ìå ôç óåéñÜ ôçò áðïêôÜ
÷áñáêôÞñá éäéáßôåñùí âéùìÜôùí êáôÜóôáóçò.
Ð÷ ôï óõíáßóèçìá ôçò áãÜðçò êáèïñßæåé ôï âßùìá
ôçò ÷áñÜò êáôÜ ôçí åðéêïéíùíßá ìå ôï áãáðçôü
ðñüóùðï, Þ ôï âßùìá ôçò èëßøçò óôçí ðåñßðôùóç
áôõ÷Þìáôïò.

Óáí áíôéêåéìåíá óôáèåñþí óõíáéóèçìáôéêþí ó÷Ýóåùí ìðïñåß íá

åßíáé ü÷é ìüíï îå÷ùñéóôÜ áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá.
Áíôéêåéìåíï óõíáéóèÞìáôïò ìðïñåß íÜíáé êáé áöçñçìÝíåò éäÝåò êáé
çèéêÝò áñ÷Ýò (ç áãÜðç ðñïò ôçí åëåõèåñßá, ôçí äéêáéïóýíç êëð).

Ç ëåéôïõñãßá ôùí áããåßùí êáé ôùí áäÝíùí (ðïõ ñõèìßæåôáé áðü ôï

áõôüíïìï íåõñéêü óõóôçìá ) ðáßæåé ðïëý óðïõäáßï ñüëï óôá óõíáéóèçìáôéêÜ
âéþìáôá.

[Ôï áõôüíïìï íåõñéêü óõóôçìá åßíáé ôï ôìÞìá åêåßíï ôïõ íåõñéêïý

óõóôçìáôïò ðïõ åëÝã÷åé üëá ôá üñãáíá ôùí ïðïßùí ç ëåéôïõñãßá äåí
åîáñôÜôáé Üìåóá áðü ôçí âïýëçóç ôïõ ïñãáíéóìïý, üðùò ð÷ ç êáñäéÜ, ïé ëåßïé
ìýåò êáé ïé áäÝíåò. Ôï áõôüíïìï íåõñéêü óõóôçìá äéáéñåßôáé ëåéôïõñãéêÜ óôï
óõìðáèçôéêü êáé ôï ðáñáóõìðáèçôéêü íåõñéêü óõóôçìá.
 213

Ïé äñáóôçñéüôçôåò ôïõ óõìðáèçôéêïý ôìÞìáôïò ðñïåôïéìÜæïõí ôïí

ïñãáíéóìü ãéá ìéá êáôÜóôáóç áíÜãêçò, üôáí ð÷ õðÜñ÷åé öüâïò, èõìüò, Ýíôïíç
óùìáôéêÞ Üóêçóç êëð. Åðéôá÷ýíïõí ôïí ñõèìü ôçò êáñäéÜò, ðñïêáëïýí
óýóðáóç ôùí ðåñéöåñåéáêþí áéìïöüñùí áããåßùí, áõîÜíïõí ôçí áñôçñéáêÞ
ðßåóç êáèþò êáé ôá åðßðåäá ãëõêüæçò óôï áßìá. Ïé ìç÷áíéóìïß áõôïß Ý÷ïõí óáí
óôü÷ï ôçí áíáêáôáíïìÞ ôïõ áßìáôïò êáôÜ ôÝôïéï ôñüðï, þóôå áõôü,
åãêáôáëåßðïíôáò ôï äÝñìá êáé ôï Ýíôåñï, íá ðñïóöÝñåôáé ãéá êáëýôåñç
áéìÜôùóç ôùí ïñãÜíùí åêåßíùí ðïõ äéáäñáìáôßæïõí ôïí óçìáíôéêüôåñï ñüëï
óå ìéá êáôÜóôáóç áíÜãêçò, üðùò ï åãêÝöáëïò, ç êáñäéÜ, ïé óêåëåôéêïß ìýåò. Ç
áýîçóç ôùí åðéðÝäùí ãëõêüæçò ôïõ áßìáôïò èá ðñïóöÝñåé ôçí åíÝñãåéá ðïõ
èá ÷ñåéáóôåß ï ïñãáíéóìüò êáôÜ ôçí åðéêåßìåíç êñßóç.
Ïé äñáóôçñéüôçôåò ôïõ ðáñáóõìðáèçôéêïý óõóôçìáôïò áíôßèåôá,
Ý÷ïõí óôü÷ï ôçí ðáñáãùãÞ êáé äéáôÞñçóç åíÝñãåéáò, ðñïÜãïíôáò ôéò
äéáäéêáóßåò ôçò ðÝøçò êáé áðïññüöçóçò ôñïöÞò, åðéâñáäýíïíôáò ôïí ñõèìü
ôçò êáñäéÜò êáé ÷áëáñþíïíôáò ôïõò óöéãêôÞñåò ôïõ ïñãáíéóìïý.
ÓõíÞèùò ïé äñáóôçñéüôçôåò ôïõ óõìðáèçôéêïý êáé
ðáñáóõìðáèçôéêïý ôìÞìáôïò ó Ýíá üñãáíï åßíáé áíôáãùíéóôéêÝò.]

Ôá óõíáéóèÞìáôá ãñÜöïíôáé êáôÜ êÜðïéï ôñüðï ðÜíù óôï óþìá

ìáò.
Óôç ÷áñÜ ç áíáðíïÞ åßíáé ðéï ãñÞãïñç êáé åðéðüëáéç, ï óöõãìüò
õøçëüôåñïò êáé ìáêñüôåñïò, ôï áßìá óðñþ÷íåôáé ðñïò ôçí ðåñéöÝñåéá êáé ôïí
åãêÝöáëï, æùçñåýïõìå êáé êïêêéíßæïõìå.
Óôç ëýðç ç áíáðíïÞ åìðïäßæåôáé êáé ãßíåôáé ðÜñá ðïëý åðéðüëáéç, ï
óöõãìüò åßíáé ÷áìçëüôåñïò, ôï áßìá öåýãåé áðü ôïí åãêÝöáëï, áäõíáôßæïõìå
êáé ÷ëùìéÜæïõìå.
Óå äéáöïñåôéêü êïéíùíéêü
ðåñéâÜë ëïí, ôá óõíáéóèÞìáôá áðïêôïýí
êáé äéáöïñåôé êÞ Ýêöñáóç.

Ç Ýêöñáóç ôùí
óõíáéóèçìÜôùí ãßíåôáé åðßóçò óõíåéäçôü
ìÝóï åðßäñáóçò óôïõò Üëëïõò
áíèñùðïõò.
Ð÷ ôï åõãåíéêü ìåéäßáìá óáí
ìÝóï ü÷é ìüíï ÝêöñÜæåé ôï óõíáßóèçìá,
áëëÜ êáé ðñïäéáèÝôåé ôïí óõíïìéëçôÞ ìå
óêïðü íá ôïí óõãêñáôÞóåé áðü áíåðéèýìçôç ðñÜîç.

Ï öëïéüò ôïõ åãêåöÜëïõ óõììåôÝ÷åé êáé óôéò ðéï áðëÝò

óõãêéíÞóåéò, áí êáé åßíáé ðéï óçìáíôéêüò ï ñüëïò ôïõ óôá óõíáéóèÞìáôá.
Ï ñõèìéóôéêüò ñüëïò ôïõ öëïéïý äßíåé óôïí áíèñùðï ôçí
äõíáôüôçôá íá ìçí ìåôáäßäåé óå ïðïéïíäÞðïôå ôï óõíáéóèçìáôéêü âßùìá ðïõ
 214

ôïõ ãåííÞèçêå, íá ìåôñÜ ôçí ÝíôáóÞ ôïõ êáé áí ÷ñåéÜæåôáé íá ñõèìßæåé ôç

óõìðåñéöïñÜ ôïõ ó åîÜñôçóç áð ôéò êïéíùíéêÝò áðáéôÞóåéò.

Ï ëüãïò åßíáé óçìáíôéêü ìÝóï óõíáéóèçìáôéêÞò åðßäñáóçò åðß ôïõ

áíèñùðïõ êáé ñýèìéóçò ôçò óõíáéóèçìáôéêÞò ôïõ óõìðåñéöïñÜò.
Ìå ôïí ëüãï ðñïêáëïýíôáé óõãêéíÞóåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá óôïõò
Üëëïõò áíèñùðïõò.
Ï ëüãïò, êáé áí äåí ðñïöÝñåôáé öùíá÷ôÜ, óõììåôÝ÷åé áðáñáßôçôá
óôçí ñýèìéóç áð ôïí áíèñùðï ôùí äéêþí ôïõ óõãêéíÞóåùí êáé óõíáéóèçìÜôùí.

Ïëï ôï äçìéïõñãçìÝíï óõóôçìá ó÷Ýóåùí ôïõ áíèñùðïõ ðñïò ôçí

ðñáãìáôéêüôçôá -ðåßñá, ÷áñáêôÞñáò, ðñïóùðéêüôçôá- åîáóêåß ïñéóìÝíç
åðßäñáóç óôéò óõãêéíÞóåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá.

Ôá óõíáéóèÞìáôá äåí åßíáé áíåîÜñôçôá ôï Ýíá áðü ôï Üëëï, áëëÜ

åßíáé Ýíá óõóôçìá áëëçëïêáèïñéæüìåíùí êáé áëëçëïûðïôáóóüìåíùí
óõíáéóèçìáôéêþí ó÷Ýóåùí, óôçí éäéüìïñöç éåñáñ÷ßá ôùí óõíáéóèçìÜôùí.
ÏñéóìÝíá áðü áõôÜ ðáßæïõí êõñßáñ÷ï ñüëï, êáé êáèïñßæïõí óå ðéï
ìåãÜëï âáèìü ôçí äéáãùãÞ ôïõ áíèñùðïõ, Üëëá Ý÷ïõí ÷áñáêôÞñá õðïôáãÞò
êáé ìåñéêÜ Ý÷ïõí ìüíï âñá÷õ÷ñüíéá åðßäñáóç.
Êõñßáñ÷ï ñüëï ðáßæïõí ôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôéò ðéï
óïâáñÝò ãéá ôïí áíèñùðï ó÷Ýóåéò, ìå ôéò ðéï ïõóéþäåéò ãé áõôüí áéôßåò ôçò
óõìðåñéöïñÜò ôïõ.

Ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí óõíáéóèçìÜôùí ðïõ êõñéáñ÷ïýí óôïí áíèñùðï

åßíáé ï ïõóéþäçò øõ÷ïëïãéêüò ÷áñáêôÞñáò ôïõ áíèñùðïõ.

ÄÉÁÈÅÓÅÉÓ-ÁØÉÈÕÌÉÅÓ-ÐÁÈÇ

Ï é äéáèÝóåéò åßíáé ó÷åôéêÜ ìáêñÝò óõíáéóèçìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò

ðïõ äßíïõí ïñéóìÝíï ÷ñþìá óå üëá ôá Üëëá âéþìáôá ôïõ áíèñùðïõ (ð÷ üôáí
Ý÷åé ï áíèñùðïò åõ÷Üñéóôç äéÜèåóç, ôåßíåé íá ôá âëÝðåé üëá ìå åõ÷Üñéóôï
ðñßóìá. ÐñÜãìáôá óõíÞèùò áäéÜöïñá, ìðïñïýí íá ðñïêáëïýí ó áõôÝò ôéò
ðåñéðôþóåéò ÷áñïýìåíá âéþìáôá. Ï áíèñùðïò ìå áíÞóõ÷ç äéÜèåóç áðü
ðáíôïý âëÝðåé êßíäõíï, äõóáñÝóêåéá êëð).
Ïé äéáèÝóåéò ðñïêáëïýíôáé ôüóï áðü äéÜöïñá ãåãïíüôá ðïõ Ý÷ïõí
êÜðïéá óçìáóßá ãéá ôïí áíèñùðï, üóï êáé áðü öõóéêü áõôïóõíáßóèçìá
(êáôÜóôáóç ôçò õãåßáò, æùôéêüôçôá Þ åîÜíôëçóç ôïõ ïñãáíéóìïý êëð).
 215

ÊïíôÜ óôéò äéáèÝóåéò ðïõ åìöáíßæïíôáé óå ó÷Ýóç ìå ôéò óõíèÞêåò

ôçò äïóìÝíçò óôéãìÞò, ïé áíèñùðïé ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü êÜðïéá éäéÜæïõóá ó
áõôïýò ðéï ãåíéêÞ óôáèåñÞ äéÜèåóç ðïõ åîáñôÜôáé áðü ôïí ÷áñáêôÞñá ôùí
óõíáéóèçìáôéêþí âéùìÜôùí ðïõ óôç æùÞ ôïõò öÜíçêáí åðéêñáôÝóôåñá.
Ïé äéáèÝóåéò äåí åßíáé êÜôé ôï áêáôáíßêçôï (áîåðÝñáóôï). Åßíáé
äõíáôÞ ç ðÜëç ìå ôéò áíåðéèýìçôåò äéáèÝóåéò ðïõ åîáóêïýí áíáóôáëôéêÞ
åðßäñáóç óôç äñáóôçñéüôçôá ôïõ áíèñùðïõ.

Ïé áøéèõìßåò åßíáé Ýíôïíá, ìå èõåëëþäç ôñüðï åêôõëéóóüìåíá êáé

ó÷åôéêÜ âñá÷õ÷ñüíéá óõíáéóèçìáôéêÜ âéþìáôá: ç ïñãÞ, ï ôñüìïò, ï
åíèïõóéáóìüò, ç áðüãíùóç.
Ç åìöÜíéóç ôùí áøéèõìéþí ðÜíôá óõíäÝåôáé ìå ðåñéóôáôéêÜ ðïõ
Ý÷ïõí óïâáñÞ èÝóç óôç æùÞ ôïõ áíèñùðïõ.

Ç áøéèõìßá åîáóèåíåß óçìáíôéêÜ ôïí Ýëåã÷ï ôïõ áíèñùðïõ óôç

óõìðåñéöïñÜ ôïõ, óôçí êáôåýèõíóÞ ôçò.
Ï áíèñùðïò ðïõ åßíáé óå êáôÜóôáóç áøéèõìßáò óõ÷íÜ êÜíåé
áðåñßóêåðôåò ðñÜîåéò ðïõ åßíáé óå áíôßèåóç ìå ôçí óõíçèéóìÝíç
óõìðåñéöïñÜ ôïõ.

Ïé áøéèõìßåò óõíïäåýïíôáé ìå óçìáíôéêÝò áëëáãÝò óôçí êáôÜóôáóç

ôùí åóùôåñéêþí ïñãÜíùí, ìå áðüôïìåò åêöñáóôéêÝò êéíÞóåéò (÷åéñïíïìßåò,
êëÜìáôá, êñáõãÝò êëð).
Ãéá ôçí áøéèõìéêÞ êáôÜóôáóç åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé ôç æïýìå óáí
íá ðñïÝñ÷åôáé Ýîù áðü ôç èÝçóÞ ìáò, óáí íá óõíäÝåôáé ìå ôá Ýîù, ðïõ
óõìâáßíåé óôïí áíèñùðï áëëÜ äåí áíÞêåé ó áõôüí.

Ïìùò ç õðåñíßêçóç ôùí áøéèõìéþí åßíáé ðëÞñùò äõíáôÞ, éäéáßôåñá

óôï áñ÷éêü óôÜäéï áíÜðôõîÞò ôïõò. Ãéá íá åìðïäßóïõìå ôçí áíÜðôõîÞ ôïõò
åßíáé áðáñáßôçôç ç óõíåéäçôÞ ôïðïèÝôçóç óêïðïý ðïõ íá ìçí ôïí
åãêáôáëåßðïõìå.

Ôï ðÜèïò åßíáé Ýíôïíï, óôáèåñü êáé âáèý óõíáßóèçìá, áð ôï ïðïßï

êõñéáñ÷åßôáé ï áíèñùðïò êáé ðïõ õðïôÜóóåé ôçí êáôåýèõíóç ôçò óêÝøçò ôïõ
êáé ôùí ðñÜîåþí ôïõ.
 216

ÂÏÕËÇÔÉÊÅÓ ÅÍÅÑÃÅÉÅÓ

 ïõëçôéêÝò åíÝñãåéåò åßíáé åêåßíåò ðïõ êáôåõèýíïíôáé óôçí

êáôÜêôçóç óõíåéäçôÜ ôïðïèåôçìÝíùí óêïðþí.
Ç ýðáñîç óõíåéäçôïý óêïðïý êáé ç ãíþóç ôùí ìÝóùí ìå ôç âïÞèåéá
ôùí ïðïßùí èá êáôáêôçèåß ï óêïðüò áõôüò, áêñéâþò áõôü ÷áñáêôçñßæåé ôçí
âïõëçôéêÞ åíÝñãåéá.

Ç åñãáóßá õðÞñîå ç âÜóç ãéá ôçí åìöÜíéóç êáé áíÜðôõîç ôùí

âïõëçôéêþí åíåñãåéþí. Óôçí åñãáóßá ï áíèñùðïò Üñ÷éóå íá åêðëçñþíåé
åíÝñãåéåò ðïõ äåí êáôåõèýíïíôáí Üìåóá óôçí éêáíïðïßçóç áíáãêþí.
Ïé âïõëçôéêÝò åíÝñãåéåò åìöáíßóôçêáí óôçí åñãáóßá, áëëÜ
áñãüôåñá ÷ùñßóôçêáí óáí áíåîÜñôçôåò åíÝñãåéåò. Óôïõò áíèñùðïõò Üñ÷éóáí
íá ðñïâÜëëïíôáé êáé óêïðïß ðïõ äåí óõíäÝïíôáí ìå ôçí åñãáóßá.

Ãéá ôçí óùóôÞ êáôáíüçóç ôùí öõóéïëïãéêþí âÜóåùí ôùí

âïõëçôéêþí åíåñãåéþí åßíáé óçìáíôéêü íá äéáêñßíïõìå ôïí ñüëï ôïõ äåõôÝñïõ
óõóôçìáôïò óÞìáíóçò, ôïõ ëüãïõ.
Áõôüò åêðëçñþíåé åêåßíç ôçí ñõèìéóôéêÞ ëåéôïõñãßá, ÷Üñç óôçí
ïðïßá ïé åíÝñãåéåò ôïõ áíèñùðïõ ãßíïíôáé óêüðéìåò, õðïôÜóóïíôáé óôïí
ôïðïèåôçìÝíï óêïðü.
Ï áíèñùðïò ðÜíôá ìå ôïí Ýíáí Þ Üëëï ôñüðï äçìéïõñãåß ôïí óêïðü
ðïõ âÜæåé ìå ëÝîåéò, ïé ïðïßåò êáôÜ ôï ðáñåëèüí óõíäÝèçêáí ìå ôçí
åêðëÞñùóç Þ ôçí óõãêñÜôçóç áíôßóôïé÷ùí åíåñãåéþí.
 217

Ìå ëÝîåéò äçëþíïíôáé ü÷é ìüíïí ïé óêïðïß ôçò åíÝñãåéáò (êáé ç

áíÜãêç åêðëÞñùóÞò ôçò Þ ü÷é), áëëÜ êáé ïé ôñüðïé ðñáãìáôïðïßçóçò ôïõ
óêïðïý, ôá áðïôåëÝóìáôá êÜèå åíÝñãåéáò, ç ó÷Ýóç ðñïò áõôÜ êëð.

Áñ÷éêü óçìåßï ôçò âïõëçôéêÞò åíÝñãåéáò åßíáé ç óõíåßäçóç ôïõ

óêïðïý ôçò åíÝñãåéáò, ç Ýííïéá áõôïý ðïõ èá êáôáêôÞóïõìå. Ï óõíåéäçôüò
óêïðüò êáèïñßæåé êáé ôïí ÷áñáêôÞñá ôçò åíÝñãåéáò.
Ç âïõëçôéêÞ åíÝñãåéá åßíáé ðÜíôá óõíåéäçôÞ åíÝñãåéá.
Ç óõíåßäçóç ôïõ óêïðïý êáé ç áðüöáóç ãéá ôçí åöáñìïãÞ ôïõ, åßíáé
äõï äéáöïñåôéêïß êáé óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò óáöþò ÷ñïíéêÜ ÷ùñéóìÝíïé
êñßêïé ôùí âïõëçôéêþí åíåñãåéþí.
Ç óêÝøç ãéá ôïí óêïðü ôçò åíÝñãåéáò äåí óçìáßíåé ðÜíôá êáé
óõìöùíßá ó áõôüí, åöáñìïãÞ ôïõ, áðüöáóç íá åíåñãÞóïõìå ðñïò ïñéóìÝíç
êáôåýèõíóç.

Óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò ãåííéïýíôáé óôïí áíèñùðï ü÷é Ýíáò áëëÜ

áñêåôïß óêïðïß, ðïõ ìðïñåß íá åßíáé êáé áóýìöùíïé ìåôáîý ôïõò êáé íá
åðéâÜëëåôáé íá åêëÝîïõìå Ýíáí áð áõôïýò.
Ç åêëïãÞ ôïõ óêïðïý üôáí õðÜñ÷ïõí ðïëëïß -êáé ï êáèÝíáò Ý÷åé
ïõóéáóôéêÞ óçìáóßá- áðáéôåß ôüôå éäéáßôåñç âïõëçôéêÞ Ýíôáóç.

Óðïõäáßïò üñïò ðñáãìáôïðïßçóçò ôïõ óêïðïý åßíáé ç óáöÞò

óõíåßäçóç áõôïý ðïõ ðñÝðåé íá êÜíïõìå. Ç óáöÞíåéá ôïõ óêïðïý äßíåé ôç
äõíáôüôçôá ðéï åýêïëá íá
êáèïñßóïõìå ôçí ðïñåßá, óùóôüôåñá
íá åêôéìÞóïõìå áõôü ðïõ
êáôáêôÞóáìå, êáëýôåñá íá âëÝðïõìå
ôé êÜíáìå êáé ôé ðñÝðåé áêüìá íá
êÜíïõìå.
Ïõóéáóôéêü ñüëï, åêôüò
áð ôç óáöÞíåéá ôïõ óêïðïý ðáßæåé ôï
íá åßíáé ðñïóéôüò, äçëáäÞ ï
äïóìÝíïò áíèñùðïò ìå ïñéóìÝíåò
ãíþóåéò, éêáíüôçôåò êëð íá ìðïñåß
íá ôïí êáôáêôÞóåé.

Éäéáßôåñá óïâáñÞ åßíáé ç ôïðïèÝôçóç åíäéÜìåóùí óêïðþí, üôáí

åìöáíßæïíôáé îå÷ùñéóôÝò ðñïïðôéêÝò äñáóôçñéüôçôáò, üôáí ï ôåëéêüò óêïðüò
åßíáé ìáêñéíÞ ðñïïðôéêÞ.
 218

Ïõóéáóôéêüò êñßêïò ôçò âïõëçôéêÞò åíÝñãåéáò åßíáé ç óõíåßäçóç

ôïõ ôñüðïõ êáôÜêôçóçò ôïõ óêïðïý êáé ôùí ìÝóùí ðïõ ðñÝðåé íá
÷ñçóéìïðïéÞóïõìå.
Óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò ï ôñüðïò ðñáãìáôïðïßçóçò ôïõ óêïðïý
óõíåéäçôïðïéåßôáé áìÝóùò, êáèþò ìüëéò ìðåé ï óêïðüò ìðïñåß íá ìçí õðÜñ÷åé
êáììéÜ áìöéâïëßá üôé ï ôñüðïò ðñáãìáôïðïßçóçò ðñÝðåé íá åßíáé ôÝôïéïò êé ü÷é
äéáöïñåôéêïò.
Áõôü óõìâáßíåé üôáí ï óêïðüò ôïðïèåôÞèçêå êáé Üëëåò öïñÝò êáé ç
åíÝñãåéá ðïõ åßíáé áíáãêáßá ãéá ôçí ðñáãìáôïðïßçóÞ ôïõ åßíáé êáëÜ ãíùóôÞ.

Ïìùò êÜèå öïñÜ äåí õðÜñ÷åé ìüíï Ýíáò êáé êáëÜ ãíùóôüò ôñüðïò
êáôÜêôçóçò ôïõ óêïðïý. Ï÷é óðÜíéá áðáéôåßôáé ç åêëïãÞ ôïõ ðéï êáëïý ôñüðïõ
åíÝñãåéáò, ðñÜãìá ðïõ äåí ãßíåôáé ðÜíôá ìå ìéáò.

Ï åðüìåíïò êñßêïò êÜèå âïõëçôéêÞò åíÝñãåéáò åßíáé ç åêôÝëåóç

ôçò áðüöáóçò ðïõ ðÞñáìå. ×ùñßò ôçí åêôÝëåóç ôçò áðüöáóçò ðïõ ðÞñáìå
äåí õðÜñ÷åé âïõëçôéêÞ åíÝñãåéá.

Âáóéêüò üñïò ãéá ôï åðéôõ÷çìÝíï îåðÝñáóìá ôùí äõóêïëéþí, ðïõ

Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí âïõëçôéêÞ åíÝñãåéá, åßíáé ç ýðáñîç óôïí áíèñùðï
óôáèåñþí êáé ïñéóìÝíùí áíôéëÞøåùí èåþñçóçò ôïõ êüóìïõ.

ÊáôÝ÷ïíôáò óáöåßò áñ÷Ýò óõìðåñéöïñÜò, ãéá ôçí ïñèüôçôá ôùí

ïðïßùí åßíáé ðåðåéóìÝíïò, ï áíèñùðïò ìðïñåß ãñÞãïñá íá áðïöáóßóåé ðùò
ðñÝðåé íá åíåñãÞóåé. Êáé ìå ðåñéóóüôåñç åðéìïíÞ åíåñãåß þóôå íá öÝñåé óå
ðÝñáò áõôü ðïõ Üñ÷éóå, åÜí áíôáðïêñßíåôáé óôéò áíôéëÞøåéò êáé óôçí
êïóìïèåùñßá ôïõ.

Ïé áíèñùðïé ìå éó÷õñÞ âïýëçóç, åðéèõìïýí ìå ðÜèïò áõôü ãéá ôï

ïðïßï ìÜ÷ïíôáé. ÁõôÞ ç Ýíôïíç åðéèõìßá äåí ìðïñåß üìùò íÜíáé ôõöëÞ, áëëÜ íá
èåìåëéþíåôáé óå óõëëïãéóìïýò, óå ïñéóìÝíåò áñ÷Ýò óõìðåñéöïñÜò.
Ðñéí ðñáãìáôïðïéÞóïõìå ôçí åðéèõìßá, ðñÝðåé Ýôóé Þ áëëéþò íá ôçí
áîéïëïãÞóïõìå. Ç áîßá ôçò åðéèõìßáò êáèïñßæåôáé áðü ôï ðåñéå÷üìåíü ôçò, áð
ôçí êáôåýèõíóÞ ôçò, áð áõôü ðïõ åßíáé áíôéêåßìåíï åðéèõìßáò.
 219

ÅÎÅÉÓ

Ç åðéôõ÷ßá êÜèå åíÝñãåéáò åîáñôÜôáé óå ìåãÜëï âáèìü áð ôï

êáôÜ ðüóï ï áíèñùðïò êáôÝ÷åé ôïí ôñüðï ôçò ðñáãìáôïðïßçóÞò ôçò.
Ãéá íá êáôáêôÞóïõìå ôçí åíÝñãåéá, áêüìá êáé ôüôå ðïõ ìáò åßíáé
ãíùóôü ðùò ðñÝðåé íá ôçí åêðëçñþóïõìå, åßíáé áíáãêáßá ç ðñÜîç êáé ðñéí áð
üëá ç ðñáêôéêÞ åîÜóêçóç ó áõôÞ, äçëáäÞ ç ïñãáíùìÝíç, ç óêüðéìç, ç ìå
ïñéóìÝíï ôñüðï åðáíåéëçìÝíç ðñáãìáôïðïßçóç ôçò åíÝñãåéáò.
ÁðïôÝëåóìá ôçò Üóêçóçò åßíáé ç óôáèåñïðïßçóç ôùí ôñüðùí
åíÝñãåéáò.
Ïé Ýôóé óôáèåñïðïéçìÝíïé, ÷Üñç óôçí Üóêçóç, ôñüðïé
åíÝñãåéáò ïíïìÜæïíôáé Ýîåéò.

×áñáêôçñéóôéêÞ éäéïññõèìßá ôùí Ýîåùí åßíáé ôï üôé äåí

óêåðôüìáóôå áðü ðñéí ðùò ðñÝðåé íá ðñáãìáôïðïéÞóïõìå ìéá åíÝñãåéá, äåí
ôçí êáôáíÝìïõìå óå îå÷ùñéóôÝò åðß ìÝñïõò åíÝñãåéåò, äåí åðéóçìáßíïõìå
ðñïêáôáñêôéêÜ ðùò ðñÝðåé íá åêðëçñþóïõìå êÜèå ìéá áðü áõôÝò.
Ïôáí ãñÜöåé Ýíáò ðïëý åããñÜììáôïò áíèñùðïò,
äåí îå÷ùñßæåé ðñïêáôáâïëéêÜ ôá ãñáöéêÜ óôïé÷åßá áð ôá
ïðïßá áðïôåëåßôáé ç ëÝîç, äåí óêÝðôåôáé ðùò ðñÝðåé í
áðåéêïíßóåé ôï êáèÝíá.
Ïôáí ï ìáñáãêüò ðëáíßæåé, äåí óêÝðôåôáé ãéá ôï
ðùò èá ðéÜóåé óôá ÷Ýñéá ôïõ ôçí ðëÜíç, ðùò èá ôçí
÷åéñéóôåß êëð.
 220

Ôï ßäéï êáôÜ ôç äéáäéêáóßá ôïõ âáäßóìáôïò, äåí

óçìåéþíïõìå ðïéá êßíçóç èá êÜíïõìå ðñþôá êáé ðïéá
ýóôåñá.

Áõôü ãßíåôáé ãéáôß üëåò áõôÝò ïé åíÝñãåéåò ðñáãìáôïðïéÞèçêáí

ðïëëÝò öïñÝò êáôÜ ôï ðáñåëèüí êáé óôáèåñïðïéÞèçêáí ôüóï, þóôå Ýðáøå
íÜíáé áðáñáßôçôç ç óõíåéäçôïðïßçóç êÜèå ìéáò îå÷ùñéóôÞò åíÝñãåéáò.

Óôçí áñ÷Þ, ï ìáèçôÞò áóêåßôáé áêüìá óôç ãñáöÞ ôùí îå÷ùñéóôþí

öèüããùí, óôï ðùò ðñÝðåé íá êÜèåôáé êáôÜ ôï ãñÜøéìï, ðùò íá êñáôÜ ôï
ìïëýâé êëð. Ïìùò óéãÜ-óéãÜ, óáí áðïôÝëåóìá ôçò Üóêçóçò, ïé áðáñáßôçôåò ãéá
ôçí ãñáöÞ êéíÞóåéò óôáèåñïðïéïýíôáé ôüóï ðïõ ôá ãñáöéêÜ óôïé÷åßá ôùí
ëÝîåùí ãñÜöïíôáé óùóôÜ áêüìá êáé üôáí ï ìáèçôÞò äåí ðñïóÝ÷åé ôçí
ïñèïãñáößá, ôï ãñáöéêü óôõë, ôçí Ýííïéá.
Óêïðüò ôçò ãñáöÞò ôþñá, ãßíåôáé ü÷é ç áðåéêüíéóç ôùí öèüããùí,
áëëÜ ç ãñáöÞ ôçò óêÝøçò (äéáôýðùóç äéá ôçò ãñáöÞò). Ç ãñáöÞ ãßíåôáé ðéá
ìÝóïí ðñáãìáôïðïßçóçò áõôïý ôïõ óêïðïý.
Áõôü ðïõ ðñéí Þôáí áíåîÜñôçôç åíÝñãåéá, ðïõ åß÷å éäéáßôåñï óêïðü,
Ýãéíå ìÝóï êáôÜêôçóçò ðéï ðëáôéïý óêïðïý, ìåôáôñÜðçêå óå îå÷ùñéóôÞ
ðñÜîç, áðáñáßôçôç ãéá ôçí åêðëÞñùóç ôçò åíÝñãåéáò.

Ïëá áõôÜ äåí óçìáßíïõí üôé ïé åíÝñãåéåò ðïõ ôïí ôñüðï åêôÝëåóÞò
ôïõò ôïí êáôÝ÷åé ï áíèñùðïò, äåí åßíáé êáèüëïõ óõíåéäçôÝò.
Ìüëéò êÜíïõìå êÜðïéï ëÜèïò, ìüëéò ðáñåêêëßíïõìå áð ôïí óêïðü,
áìÝóùò óçìåéþíåôáé ç ðáñÝêêëéóç. Ï áíèñùðïò áñ÷ßæåé áðü äù êáé ðÝñá íá
åíåñãåß óõíåéäçôÜ. ÐñïóÝ÷åé ôïí óêïðü ôïõ, êÜíåé üðùò ðñÝðåé ôçí
áðïôõ÷çìÝíç åíÝñãåéá, ôçí îå÷ùñßæåé áðü ôï óýíïëï óôï ïðïßï áíÞêåé.
Ç ðñÜîç ðïõ Þôáí ìÝñïò ôçò åíÝñãåéáò êáé ÷ñçóßìåõå óáí ìÝóïí
êáôÜêôçóçò ôïõ óêïðïý, ãßíåôáé îáíÜ áíåîÜñôçôç åíÝñãåéá, ðïõ Ý÷åé éäéáßôåñï
óêïðü.

ÊáììéÜ áðü ôéò óêüðéìåò åíÝñãåéåò äåí ðñáãìáôïðïéåßôáé åíôåëþò

áõôüìáôá.
 221

ÊáôÜ ôïí ó÷çìáôéóìü Ýîåùí, ç óýìðôõîç ðñÜîåùí îå÷ùñéóôþí

êéíÞóåùí, óõíÞèùò óõíôåëåß óôçí åðéôÜ÷õíóç ôçò åíÝñãåéáò, áëëÜ äåí
ðåôõ÷áßíïõìå ðÜíôá ðïéüôçôá åñãáóßáò.
Ð÷ ãéá ôçí åðåîåñãáóßá åíüò êïììáôéïý îýëïõ Þ
óéäÞñïõ, Ýíáò ðåðåéñáìÝíïò åñãÜôçò ÷ñåéÜæåôáé ðïëý
ëéãüôåñï ÷ñüíï, áð üôé Ýíáò ìáèçôåõüìåíïò ðïõ
ìáèáßíåé ôçí ôÝ÷íç, ëüãù óýìðôõîçò îå÷ùñéóôþí
åíåñãåéþí êáé ðáñÜëåéøçò ðåñéôôþí êéíÞóåùí.

Ãéá íá ìçí Ý÷ïõìå ðôþóç ôçò ðïéüôçôáò ôçò åñãáóßáò áð ôéò

áëëáãÝò ôïõ ÷áñáêôÞñá ôçò åíÝñãåéáò êáé éäéáßôåñá áðü ôçí óýìðôõîç ôùí
îå÷ùñéóôþí åíåñãåéþí, åßíáé áðáñáßôçôç ç óôáèåñÞ êáôï÷Þ ôçò åíÝñãåéáò
óôçí ìïñöÞ ôïõ ðñïçãïõìÝíïõ óôáäßïõ åêðëÞñùóçò, ðñéí ôç óôáèåñïðïßçóÞ
ôçò.
Óôéò ðåñéðôþóåéò ðïõ ýóôåñá áðü áñêåôü êáéñü ìåôÜ ôï ðÝñáóìá
óå ðéï ãñÞãïñç êáé óôáèåñÞ åêðëÞñùóç ôçò åíÝñãåéáò, ðáñïõóéÜæïíôáé ëÜèç
óôçí ðñáãìáôïðïßçóÞ ôçò, ðñÝðåé íá ãõñßóïõìå óôïí ôñüðï åíÝñãåéáò ðïõ
åãêáôáëåßøáìå.

Óôéò êéíçôéêÝò
Ýîåéò, ìåãÜëç óçìáóßá ãéá ôçí
ôá÷ýôçôá êáé ôçí ðïéüôçôá ôçò
åíÝñãåéáò, Ý÷åé åêôüò áðü ôçí
óýìðôõîç ôùí ðåñéôôþí
åíåñãåéþí êáé ç ìåßùóç ôçò
Ýíôáóçò êáôÜ ôçí åêðëÞñùóç
ôçò åíÝñãåéáò.
Ïé áñ÷éêÝò êéíÞóåéò
êáôÜ ôçí áðüêôçóç ôçò Ýîçò,
óõíÞèùò ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü
ìåãÜëç Ýíôáóç ôïõ ìõúêïý
óõóôçìáôïò.
Åôóé ðáñÜãåôáé
ðëåïíÜ æïõóá åíÝñãåéá êáé
åìðïäßæåôáé ç áêñßâåéá
åêðëÞñùóçò ôùí êéíÞóåùí (
éäéáßôåñá ôùí ìéêñþí ).

×Üñç óôçí
åëåõèåñßá êáé åõ÷Ýñåéá ôùí
êéíÞóåùí, ôïí áõóôçñü ôïõò
óõíäõáóìü, ç óýíèåôç
 222

åñãáóßá, üôáí õðÜñ÷ïõí õøçëÜ áíåðôõãìÝíåò êéíçôéêÝò Ýîåéò, ìðïñåß íá

ãßíåôáé ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ÷ùñßò êüðï, åíþ üôáí äåí õðÜñ÷ïõí
Ýîåéò, ïé ßäéåò åíÝñãåéåò êïõñÜæïõí ðïëý ãñÞãïñá.

×áñáêôçñéóôéêÞ éäéïññõèìßá ôùí êéíçôéêþí Ýîåùí åßíáé ï óçìáíôéêüò

ñüëïò ôïõ êéíçôéêïý åëÝã÷ïõ åðß ôùí êéíÞóåùí.
Ï áíèñùðïò ìå ÷áìçëü åðßðåäï Ýîåùí, óõíÞèùò áêïëïõèåß ìå ôï
ìÜôé ôéò êéíÞóåéò ôïõ. Ïóï êáôáêôÜ Ýîåéò, ôüóï ïé êéíÞóåéò ôïõ åëÝã÷ïíôáé üëï
êáé ðåñéóóüôåñï áð ôá êéíçôéêÜ áéóèÞìáôá.
×Üñç ó áõôü, ðáñáôçñïýíôáé åëá÷éóôüôáôåò ðáñåêêëßóåéò áð ôïí
óùóôü ôñüðï åêôÝëåóçò. Äçìéïõñãåßôáé åðßóçò ç äõíáôüôçôá íá
÷ñçóéìïðïéïýìå ôçí üñáóç ãéá ôçí åîÝôáóç ôùí üñùí óôïõò ïðïßïõò ãßíåôáé ç
åñãáóßá, êáèþò êáé ôá áðïôåëÝóìáôÜ ôçò.
Ï ó÷çìáôéóìüò Ýîåùí óõíÞèùò óõíïäåýåôáé áðü áëëáãÝò óôçí
áíôßëçøç ôùí áíôéêåéìåíùí ðïõ êáèïñßæïõí ôçí åêðëÞñùóç ôçò åíÝñãåéáò.
ÁõîÜíåé óçìáíôéêÜ ü÷é ìüíï ôï óýíïëï, áëëÜ êáé ç áêñßâåéá êáé ç ëåðôüôçôá
áíôßëçøçò. Äéáêñßíåôáé áõôü ðïõ ðñéí äåí äéáêñßíïíôáí.
Ï Ýìðåéñïò ôå÷íßôçò, åýêïëá ðáñáôçñåß ôéò åëÜ÷éóôåò áôÝëåéåò ôùí
áíôéêåéìåíùí ðïõ êáôáóêåõÜæåé, åíþ ï ìáèçôåõüìåíïò äåí ðñïóÝ÷åé áêüìá
êáé ôá ÷ïíôñÜ ëÜèç.
Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ó÷çìáôßæïíôáé ü÷é ìüíï êéíçôéêÝò, áëëÜ êáé
áéóèçôçñéáêÝò Ýîåéò, óôáèåñïß ôñüðïé ðñïóáíáôïëéóìïý óôá ðñÜãìáôá ðïõ
÷ñçóéìïðïéïýìå êáôÜ ôçí åêðëÞñùóç åíÝñãåéáò.

Óôáèåñüôçôá Ýîçò äåí èá ðåé óôåñåüôõðç åêðëÞñùóç ôùí

åíåñãåéþí, üôáí ïé óõíèÞêåò ìÝóá óôéò ïðïéåò ãßíïíôáé, áëëÜæïõí.
Ð÷ äéåõèýíïíôáò ôï áõôïêßíçôï ï ïäçãüò, êÜíåé
êéíÞóåéò ìå äéáöïñåôéêÞ Ýíôáóç, ü÷é ìå ôçí ßäéá
ôá÷ýôçôá, óå åîÜñôçóç áð ôçí ôá÷ýôçôá ôçò ìç÷áíÞò,
áð ôéò éäéïññõèìßåò ôïõ äñüìïõ, áð ôá åìðüäéá ðïõ
óõíáíôÜ.

Ïé Ýîåéò, åêôüò áð ôçí óôáèåñüôçôá, ÷áñáêôçñßæïíôáé êáé áðü

åõëõãéóßá, äçëáäÞ áðü áëëáãÞ (ìÝóá óå ïñéóìÝíá üñéá) ôïõ ôñüðïõ
åíÝñãåéáò, üôáí áëëÜæåé ï ôñüðïò åêðëÞñùóÞò ôïõò. ¼óï ðéï ðïëýìïñöïé
åßíáé ïé üñïé, ôüóï ðéï åõëýãéóôåò ãßíïíôáé ïé Ýîåéò êáé áíôßèåôá: ïìïéüìïñöïé
üñïé äçìéïõñãïýí ìïíüôïíïõò ôñüðïõò åêðëÞñùóçò ôùí åíåñãåéþí.

Ïõóéáóôéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôùí Ýîåùí åßíáé ç äõíáôüôçôá

ôáõôü÷ñïíçò ðñáãìáôïðïßçóçò áñêåôþí åíåñãåéþí.
Ïôáí ï áíèñùðïò ìáèáßíåé ìéá óýíèåôç åíÝñãåéá, óôçí áñ÷Þ
åêðëçñþíåé ôçí êÜèå åðß ìÝñïõò åíÝñãåéá ÷ùñéóôÜ, ãéáôß óôçí áñ÷Þ
 223

åìðïäßæïõí ç ìéá ôçí Üëëç. Ìüíï áñãüôåñá óõíäõÜæïíôáé üëåò óå ìéá

ìïíáäéêÞ åíÝñãåéá.
Ð÷ åßíáé äýóêïëï óôçí áñ÷Þ áõôüìáôá êáé ôáõôü÷ñïíá íá
åñãáæüìáóôå ìå ôá ÷Ýñéá, íá êéíïýìå ôá ðüäéá êáé íá ðáñáêïëïõèïýìå ãýñù
ìå ôï âëÝììá. ÊÜèå ìéá áð áõôÝò ôéò åíÝñãåéåò ãßíåôáé óáí îå÷ùñéóôÞ êáé
áðïêëåßåé ôçí ôáõôü÷ñïíç ðñáãìáôïðïßçóç ôùí Üëëùí. Ìüíï âáèìéáßá êáé
áíÜëïãá ìå ôçí êáôÜêôçóç êÜèå ìéáò îå÷ùñéóôÜ, ãßíåôáé ï óõíäõáóìüò ôïõò
óå ìéá ôáõôü÷ñïíç óýíèåôç åíÝñãåéá.

Ïé Ýîåéò åßíáé áðáñáßôçôåò óå üëåò ôéò ìïñöÝò äñáóôçñéüôçôáò.

Éäéáßôåñá åßíáé áíáãêáßåò üôáí ïé åíÝñãåéåò ðñáãìáôïðïéïýíôáé óå áäéÜêïðá
ìåôáâáëëüìåíåò óõíèÞêåò, üôáí äåí õðÜñ÷åé ç äõíáôüôçôá íá óêåöôïýìå ôïí
ôñüðï åíÝñãåéáò, áëëÜ ÷ñåéÜæåôáé ç ãñÞãïñç êáé áõóôçñÜ êáèïñéóìÝíç
áíôßäñáóç óå êÜèå áëëáãÞ ôùí óõíèçêþí.

ÊÜðïôå ìå ôçí åðáíÜëçøç áðïêôÜôáé ìåñéêÞ ãíþóç ìéáò åíÝñãåéáò.

Ïìùò áõôÞ ç ãíþóç åßíáé ìüíï ðñïóáíáôïëéóôéêÞ êáé áíåðáñêÞò ãéá ôïí
ó÷çìáôéóìü Ýîçò. Ç äçìéïõñãßá ôùí Ýîåùí ãßíåôáé êáôÜ ôçí Üóêçóç ðïõ ðÜíôá
êáôåõèýíåôáé óôçí ôåëåéïðïßçóç ôïõ ôñüðïõ åêðëÞñùóçò ôçò åíÝñãåéáò.
Ç êáôåýèõíóç ãéá ôçí Üíïäï ôçò åðéôõ÷ßáò ôçò åíÝñãåéáò, åßíáé
âáóéêü ãíþñéóìá ðïõ äéáêñßíåé ôçí Üóêçóç áð ôçí áðëÞ åðáíÜëçøç.
Áðáñáßôçôá ðñÝðåé íá îÝñïõìå êáëÜ ôçí åíÝñãåéá, ôïí ôñüðï åêðëÞñùóÞò ôçò
êáé ç áóêçóç íá ðñáãìáôïðïéåßôáé êÜôù áðü ôçí êáèïäÞãçóç Ýìðåéñïõ
ðñïóþðïõ.

Åíáò áðü ôïõò êõñéüôåñïõò üñïõò ãéá ôïí åðéôõ÷çìÝíï ó÷çìáôéóìü

ôçò Ýîçò, åßíáé ç ãíþóç ôùí áðïôåëåóìÜôùí êáé ç êáôáíüçóç ôùí ëáèþí, ðïõ
ãßíïíôáé êáôÜ ôéò åíÝñãåéåò. ×ùñßò áõôü, ç åðéôõ÷çìÝíç åðåîåñãáóßá ôçò Ýîçò
äõóêïëåýåôáé ðïëý êáé ü÷é óðÜíéá åßíáé áäýíáôç. Ðïëý óçìáíôéêü åßíáé ôï íá
õðÜñ÷åé áõôïÝëåã÷ïò áðü ôïí ßäéï ôïí áóêïýìåíï.

Ïõóéáóôéêüò üñïò ãéá íá ðåôý÷åé ç Üóêçóç, åßíáé ï áñãüò ñõèìüò

ôçò åíÝñãåéáò óôï áñ÷éêü óôÜäéï. Åôóé åðéôõã÷Üíåôáé ü÷é ìüíïí ç óùóôÞ
åêðëÞñùóç ôçò åíÝñãåéáò, áëëÜ êáé ç äõíáôüôçôá ôáõôü÷ñïíá íá
óçìåéþíïíôáé ôá ëÜèç, êáèþò êáé êÜèå åßäïõò ðåñéðëïêÞ êáé äõóêïëßá.
Ïìùò ç åðß ìáêñüí äéáôÞñçóç ôïõ áñãïý ñõèìïý, êáèõóôåñåß ôçí
óõííÝíùóç ôùí åðß ìÝñïõò åíåñãåéþí óå óõóôçìáôá.
ÐñÝðåé, êáôáíÝìïíôáò óùóôÜ ôïí ÷ñüíï -ðéï óõ÷íÞ åðáíÜëçøç ôùí
áóêÞóåùí óôçí áñ÷Þ ôçò åêìÜèçóçò êáé âáèìéáßï ìåãÜëùìá ôùí äéáêïðþí,
áíÜëïãá ìå ôçí êáôÜêôçóç ôçò Ýîçò - íá ðåñíÜìå óå ñõèìü ðïõ íá
 224

ðñïóåããßæåé áõôüí ðïõ áðáéôåß ç ðñáêôéêÞ äñóôçñéüôçôá, ìç åðéôñÝðïíôáò

üìùò ïõóéþäç ëÜèç óôçí åêðëÞñùóç ôçò åíÝñãåéáò.

ÏõóéáóôéêÞ âïÞèåéá óôçí Ýíôáóç ôïõ êéíçôéêïý åëÝã÷ïõ, ìðïñåß íá

äþóåé ï óêüðéìïò áðïêëåéóìüò ôçò üñáóçò êáôÜ ôçí Üóêçóç.

ÉÊÁÍÏÔÇÔÅÓ

Ï é éêáíüôçôåò åßíáé øõ÷éêÝò éäéüôçôåò ðïõ åîáñôþíôáé áðü ôéò

ãíþóåéò êáé Ýîåéò, áëëÜ äåí åßíáé ôï ßäéï ì áõôÝò.

Ïé éêáíüôçôåò åßíáé ïé ðéï óôáèåñÝò éäéüôçôåò ôçò áôïìéêüôçôáò.

ÁõôÝò ó÷çìáôßæïíôáé êáé áíáðôýóóïíôáé áñãüôåñá áð üôé áðïêôþíôáé ïé
ãíþóåéò êáé ïé Ýîåéò.

Ïé éêáíüôçôåò ôï ßäéï üðùò êáé ïé Ýîåéò, åßíáé ôñüðïé åêðëÞñùóçò

ìéáò åíÝñãåéáò, ðïõ áíôáðïêñßíåôáé óôïí óêïðü êáé óôéò óõíèÞêåò óôéò
ïðïßåò åíåñãïýìå.
Óå äéÜêñéóç üìùò áð ôéò Ýîåéò, áõôÝò äåí ðñïûðïèÝôïõí
õðï÷ñåùôéêÜ ðñïêáôáñêôéêÞ Üóêçóç, óáí áðïôÝëåóìá ôçò ïðïßáò
ðåôõ÷áßíåôáé óôáèåñü êáé õøçëü åðßðåäï åêðëÞñùóçò ôçò åíÝñãåéáò.
Ð÷ ï ìáèçôÞò áð ôï ãåãïíüò êáé ìüíï üôé Ýìáèå
ãñÜììáôá, åßíáé éêáíüò íá äéáâÜæåé êáé íá ãñÜöåé, ðáñ
üôé äåí Ý÷åé áêüìá áðïêôÞóåé ôéò Ýîåéò ôçò ãñáöÞò êáé
áíÜãíùóçò.

ÊÜèå áíèñùðïò åßíáé éêáíüò íá ñÜøåé äõï êáììÜôéá

õöÜóìáôïò, ÷ùñßò íá Ý÷åé áðïêôÞóåé ôçí Ýîç ôïõ
ñáøßìáôïò.

ÂÜóç ôçò éêáíüôçôáò ìðïñïýí íÜíáé ü÷é ìüíïí ïé åíÝñãåéåò ðïõ

áíôéóôïé÷ïýí óôç äïóìÝíç éêáíüôçôá, áëëÜ êáé ãíþóåéò êáé Ýîåéò ðïõ
áðïêôÞèçêáí êáôÜ ôçí åêðëÞñùóç Üëëùí åíåñãåéþí.
 225

Ð÷ ï ôå÷íßôçò ìðïñåß íá ëýíåé, êáôÜ ôçí ðáñáãùãÞ,

êÜðïéï íÝï ãé áõôüí ôå÷íéêü ðñïâëçìá, ðïõ áðáéôåß ôçí
êáôáóêåõÞ ðñïúüíôïò óå íÝåò óõíèÞêåò, Þ í áëëÜæåé
ôçí ôå÷íïëïãéêÞ äéáäéêáóßá Ýôóé þóôå ôï ðñïúüí í
áíôáðïêñßíåôáé óôéò íÝåò áðáéôÞóåéò ðïõ äåí
ðñïâÜëëïíôáí ðñéí. Åêðëçñþíåé ôéò íÝåò ãé áõôüí
ðáñáããåëßåò, óôçñéæüìåíïò áðïêëåéóôéêÜ óôéò
õðÜñ÷ïõóåò ãíþóåéò êáé Ýîåéò, ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå
ôçí åéäéêüôçôÜ ôïõ, ðáñ üôé ðñéí áõôÝò äåí åß÷áí
óõíäåèåß ìå ôï ðñïâëçìá ðïõ ôþñá ðñÝðåé íá ëýóåé.

Ç Ýëëåéøç ôùí áíáãêáßùí ãíþóåùí êáé Ýîåùí áíáóôÝëëåé óçìáíôéêÜ

ôçí áíÜðôõîç ôùí éêáíïôÞôùí.

ÁíÜìåóá óôéò Ýîåéò êáé ôéò éêáíüôçôåò õðÜñ÷ïõí óýíèåôåò,

áìïéâáßåò ó÷Ýóåéò. Ïé éêáíüôçôåò ó÷çìáôßæïíôáé êáé áíáðôýóóïíôáé ìå ôçí
êáôÜêôçóç ãíþóåùí êáé äåîéïôÞôùí êáé áð ôçí áíÜðôõîç ôùí éêáíïôÞôùí
åîáñôÜôáé ç åõêïëßá êáé ç ôá÷ýôçôá êáôÜêôçóçò ãíþóåùí êáé äåîéïôÞôùí.

Áðü ôç ìéá, Ýíáò ìðïñåß íá Ý÷åé ôçí éêáíüôçôá, ÷ùñßò íá Ý÷åé áêüìá
ôçí áíôßóôïé÷ç Ýîç. Ó áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò ï ó÷çìáôéóìüò ôçò Ýîçò
ðñáãìáôïðïéåßôáé óôç âÜóç ôçò éêáíüôçôáò. Áðü ôçí Üëëç, ç éêáíüôçôá
óôáèåñïðïéåßôáé êáé ôåëåéïðïéåßôáé áíÜëïãá ìå ôçí êáôÜêôçóç ôçò Ýîçò.

Õøçëü åðßðåäï éêáíüôçôáò óçìáßíåé ü÷é ìüíï áðüêôçóç ôçò Ýîçò,

áëëÜ êáé ôç äõíáôüôçôá íá ÷ñçóéìïðïéïýìå ôéò äéÜöïñåò Ýîåéò ãéá ôçí
êáôÜêôçóç ôïõ ßäéïõ óêïðïý áíÜëïãá ìå ôéò óõíèÞêåò ðïõ åíåñãïýìå.

ÊáììéÜ ìåìïíùìÝíç éêáíüôçôá äåí ìðïñåß íá åîáóöáëßóåé ôçí

åðéôõ÷çìÝíç åêðëÞñùóç êÜðïéáò äñáóôçñéüôçôáò. Ç åðéôõ÷ßá åîáñôÜôáé áðü
ôïí óõíäõáóìü ôùí éêáíïôÞôùí. Ð÷ ïé éêáíüôçôåò ôïõ ìïõóéêïý äåí áöïñïýí
ìüíï ôï êáëü ìïõóéêü áõôß. Ãéá ôçí åðéôõ÷çìÝíç åêðëÞñùóç êÜèå
äñóôçñéüôçôáò åßíáé áðáñáßôçôåò êáé ðéï ãåíéêÝò, áëëÜ êáé ðéï åéäéêÝò
éêáíüôçôåò.
 226

Ï áíèñùðïò üôáí ãåííéÝôáé, äåí Ý÷åé

éêáíüôçôåò. Åìöõôåò ìðïñåß íÜíáé ìüíï ìåñéêÝò
áíáôïìéêÝò êáé öõóéïëïãéêÝò éäéïññõèìßåò ôïõ
ïñãáíéóìïý, áíÜìåóá óôéò ïðïßåò ôçí ðéï
ìåãÜëç óçìáóßá Ý÷ïõí ïé éäéïññõèìßåò ôïõ
íåõñéêïý óõóôçìáôïò êáé ôïõ åãêåöÜëïõ. ÁõôÝò
ïé áíáôïìéêïöõóéïëïãéêÝò éäéïññõèìßåò ðïõ
áðïôåëïýí ôéò Ýìöõôåò äéáöïñÝò áíÜìåóá
óôïõò áíèñùðïõò, ïíïìÜæïíôáé ðñïäéáèÝóåéò.
Ïé ðñïäéáèÝóåéò Ý÷ïõí ìåãÜëç
óçìáóßá ãéá ôçí áíÜðôõîç ôùí éêáíïôÞôùí. Ïìùò
ïé ðñïäéáèÝóåéò åßíáé ìüíïí Ýíáò áðü ôïõò
üñïõò ó÷çìáôéóìïý ôùí éêáíïôÞôùí. ÁõôÝò
êáèåáõôÝò ïé ðñïäéáèÝóåéò äåí ðñïêáèïñßæïõí ôéò éêáíüôçôåò. ÅÜí Ýíáò
áíèñùðïò, ðïõ Ý÷åé ôéò ðéï êáëÝò ðñïäéáèÝóåéò, äåí áó÷ïëçèåß ìå áíôßóôïé÷ç
äñáóôçñéüôçôá, ïé éêáíüôçôÝò ôïõ äåí áíáðôýóóïíôáé.

Äåí áíôéóôïé÷åß êÜèå éêáíüôçôá óå éäéáßôåñç ðñïäéÜèåóç. ÊÜèå

ðñïäéÜèåóç Ý÷åé ðïëýðëåõñç óçìáóßá êáé ìå âÜóç áõôÞ ìðïñåß í
áíáðôõ÷èïýí äéÜöïñåò éêáíüôçôåò, áíÜëïãá ìå ôï ðùò æåé ï áíèñùðïò.

Êëßóåéò ïíïìÜæïíôáé ïé ôÜóåéò ôïõ áôüìïõ í áó÷ïëåßôáé ìå êÜðïéá

äñáóôçñéüôçôá.
Ïé êëßóåéò ðñïò ïñéóìÝíç äñáóôçñéüôçôá êáé ïé éêáíüôçôåò ó áõôÞ,
ðïëý óõ÷íÜ óõìðßðôïõí êáé áíðôýóóïíôáé ìáæß.
Óôçí ðáéäéêÞ çëéêßá, ç ìåãÜëç êëßóç ìðïñåß íá ÷ñçóéìåýóåé óáí
äåßêôçò ôùí éêáíïôÞôùí ðïõ äçìéïõñãïýíôáé.

Ïôáí ïé éêáíüôçôåò åßíáé óå õøçëü åðßðåäï áíÜðôõîçò, ïíïìÜæïíôáé

ôáëÝíôï. Ôï ôáëÝíôï åßíáé ï ðéï åõíïúêüò óõíäõáóìüò ðïõ äßíåé ôç äõíáôüôçôá
ôçò äçìéïõñãéêÞò åêðëÞñùóçò êÜðïéáò äñáóôçñéüôçôáò. Ôï ôáëÝíôï äåí
áðáëëÜóóåé ôïí áíèñùðï áð ôçí áíÜãêç íá åñãÜæåôáé, äåí áíôéêáèéóôÜ ôçí
åñãáóßá.

Áðü ôéò Ýîåéò êáé éêáíüôçôåò ðñÝðåé íá äéáêñßíïõìå ôéò áõôüìáôåò

óõíÞèåéåò. ÁõôÝò, ôï ßäéï üðùò êáé ïé Ýîåéò, áðïêôþíôáé ìå ôçí åðáíÜëçøç
ôçò åíÝñãåéáò, áëëÜ åíþ ïé Ýîåéò åßíáé ôñüðïò êáôÜêôçóçò óêïðþí, ðïõ
ìðïñåß í áíôáðïêñßíïíôáé óå äéÜöïñåò áíÜãêåò, ç áõôüìáôç óõíÞèåéá
áíôáðïêñßíåôáé óå ïñéóìÝíç áíÜãêç ðïõ áðáéôåß ôçí åêðëÞñùóç éäéáßôåñá ìéáò
äïóìÝíçò åíÝñãåéáò.

Ç ïõóéáóôéêÞ äéáöïñÜ áíÜìåóá óôçí Ýîç êáé ôçí áõôüìáôç óõíÞèåéá

åßíáé ôï üôé ïé Ýîåéò ó÷çìáôßæïíôáé ÷Üñç óôçí Üóêçóç, äçëáäÞ ôçí óêüðéìç êáé
ìå êáèïñéóìÝíï ôñüðï ïñãáíùìÝíç åðáíÜëçøç, åíþ ç áõôüìáôç óõíÞèåéá
 227

äçìéïõñãåßôáé óáí áðïôÝëåóìá áðëÞò åðáíÜëçøçò êáé äåí ðñïêáëåß ôçí

ïëïêëÞñùóç ôçò åíÝñãåéáò.
Áõôüìáôåò óõíÞèåéåò åßíáé ð÷ ôï ðëýóéìï ðñùÀ êáé
âñÜäõ ôùí äïíôéþí, ôï ðëýóéìï ôùí ÷åñéþí ðñéí áð ôï
öáãçôü, ç åöáñìïãÞ ïñéóìÝíïõ ðñïãñÜììáôïò
åñãáóßáò, ç ôïðïèÝôçóç ìå ïñéóìÝíç ôÜîç ôùí
åñãáëåßùí óôç èÝóç ôïõò êëð.
 228

Ç ÍÏÇÓÇ

Ç ãíþóç äåí ðåñéïñßæåôáé óôá áéóèÞìáôá êáé ôéò áíôéëÞøåéò.

Ãéá ðïëëÜ æçôÞìáôá ï áíèñùðïò ðñÝðåé íá øÜîåé ãéá ôçí áðÜíôçóç ìå Ýììåóï
ôñüðï, âãÜæïíôáò óõìðåñÜóìáôá áðü ôéò ãíþóåéò ðïõ Þäç Ý÷åé.

Ç Ýñåõíá ãéá ôçí áðÜíôçóç, ðïõ äåí ìðïñåß íá ôçí Ý÷åé Üìåóá ï
áíèñùðïò ìå ôçí áíôßëçøç Þ ìå ôçí áíÜìíçóç óõãêåêñéìÝíùí ãåãïíüôùí,
áëëÜ ÷ñåéÜæïíôáé óõìðåñÜóìáôá áðü ôéò õðÜñ÷ïõóåò ãíþóåéò, åßíáé ç íïçôéêÞ
äñáóôçñéüôçôá.

ÁõôÞ ç ëýóç ôùí ðñïâëçìÜôùí ðñÝðåé íá óôçñßæåôáé óôç ãåíßêåõóç

ôùí óõãêåêñéìÝíùí öáéíïìÝíùí, óå íïìïôÝëåéåò. Ç ãíþóç ôïõ ãåíéêïý åßíáé
áíáãêáßá ðñïûðüèåóç êÜèå äñáóôçñéüôçôáò ðïõ êáôåõèýíåôáé ðñïò ïñéóìÝíï
óêïðü.
Ç íüçóç ëïéðüí åßíáé ç ãåíéêåõìÝíç áíôáíÜêëáóç ôçò
ðñáãìáôéêüôçôáò.

Ç ãåíßêåõóç ðñáãìáôïðïéåßôáé ìÝóù ôçò ãëþóóáò, ôïõ ëüãïõ. Ôï íá

óêåöôïýìå ï,ôéäÞðïôå, ôï íá áðïóðáóôïýìå áð ôçí ïëéêÞ ìïñöÞ åíüò
áíôéêåéìåíïõ, áõôü ìðïñåß íá ãßíåé ìüíï ìå ôïí ëüãï.
 229

Ìéá ëÝîç äåí áíáöÝñåôáé ðïôÝ óå Ýíá ïðïéïäÞðïôå ìåìïíùìÝíï

áíôéêåéìåíï, áëëÜ óå ìéá ïëüêëçñç ïìÜäá Þ óå ìéá ïëüêëçñç êáôçãïñßá
áíôéêåéìåíùí. ÊáôÜ óõíÝðåéá êÜèå ëÝîç áðïôåëåß ìéá Ýììåóç ãåíßêåõóç.
Ïé ëÝîåéò ðáßæïõí ôïí ñüëï ôïõ «êáèïëéêïý» åñåèéóìïý.
Ìðïñïýìå íá ðïýìå ëïéðüí, üôé ç íüçóç åßíáé ç äéá ôïõ ëüãïõ
áíôáíÜêëáóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò.

Ôá áéóèÞìáôá, ïé áíôéëÞøåéò, ïé ðáñáóôÜóåéò, ìå ëßãá ëüãéá ç

æùíôáíÞ ðáñáôÞñçóç êáé áëëçëåðßäñáóç ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá, áðïôåëïýí ôï
óçìåßï åêêßíçóçò ãéá êÜèå ãíþóç.
Ó áõôü ôï ðñþôï óôÜäéï, ç ãíþóç ðñïóëáìâÜíåé ðñï ðáíôüò
åéêüíåò áðïìïíùìÝíùí áíôéêåéìåíùí êáé äåí áðïêáëýðôåé ðáñÜ ìüíï ôçí
åîùôåñéêÞ üøç ôùí ðñáãìÜôùí. Ôá áéóèÞìáôá êáé ïé áíôéëÞøåéò åßíáé áíßêáíá
áðü ìüíá ôïõò í áíôáíáêëÜóïõí ôïí éäéáßôåñï óýíäåóìï ìåôáîý ôùí
öáéíïìÝíùí, í áðïêáëýøïõí ôïõò íüìïõò ôçò öýóçò. Ç ãíþóç ôï êáôïñèþíåé
áõôü ìüíï óôï äåýôåñï óôÜäéü ôçò, ìå ôçí âïÞèåéá ôçò áöçñçìÝíçò Ýííïéáò.
Ãåíéêåýïíôáò ôá äåäïìÝíá ôùí áéóèçìÜôùí êáé ôùí áíôéëÞøåùí, ç óêÝøç
áöÞíåé êáôÜ ìÝñïò êÜèå ôé ðïõ äåí åßíáé ïõóéáóôéêü óôïé÷åßï ôùí áíôéêåéìåíùí
êáé ôùí öáéíïìÝíùí êáé óôÝêåôáé óôçí ïõóßá ôïõò.
Ãåíéêåýïíôáò ï áíèñùðïò ìå ôïí ëüãï, âãáßíåé áðü ôá üñéá áõôïý
ðïõ ìáò äßíåôáé Üìåóá ìå ôá áéóèÞìáôá êáé ôéò áíôéëÞøåéò. Ï ôïìÝáò ôçò
íüçóçò åßíáé åõñýôåñïò áðü ôïí ôïìÝá ôçò áíôßëçøçò. Ç ðáñÜóôáóç äåí
ìðïñåß í áãêáëéÜóåé ôçí êßíçóç óáí óýíïëï, äåí ìðïñåß ð÷ íá äåé ôçí êßíçóç
ìå ôá÷ýôçôá 300.000 ÷ëì ôï äåõôåñüëåðôï, üìùò ç íüçóç ìðïñåß.

Ïôáí ðáñáôçñïýìå äõï ãñáììÝò, Þ äõï ó÷Þìáôá, Þ Üëëïõ åßäïõò

ðñÜãìáôá, áíáêáëýðôïõìå üôé åßíáé ßóá Þ Üíéóá, üìïéá Þ äéÜöïñá, óõíáöÞ Þ
áíåîÜñôçôá êëð. Ôüôå ëÝìå üôé äéáðéóôþíïõìå ìéá ó÷Ýóç ìåôáîý äýï (Þ
ðåñéóóüôåñùí) áíôéêåéìåíùí.
Ìå ôéò öñÜóåéò «ôï á åßíáé ìåãáëõôåñï áðü ôï â», «ôï ã åßíáé
áíüìïéï ðñïò ôï ä», åííïïýìå ü÷é üôé Ý÷ïõìå áíôéëçöèåß «ôï á êáé ôï â», «ôï ã
êáé ôï ä», áëëÜ üôé Ý÷ïõìå óõëëÜâåé ìéá ïñéóìÝíç ó÷Ýóç ðïõ õðÜñ÷åé áíÜìåóÜ
ôïõò.
Å÷åé áðïäåé÷èåß üôé ìðïñïýìå íá Ý÷ïõìå åíôýðùóç Þ ðáñÜóôáóç
äýï Þ ðåñéóóüôåñùí ðñáãìÜôùí, ÷ùñßò ôáõôü÷ñïíá êáé êáô áíÜãêçí íá Ý÷ïõìå
óõëëÜâåé êáé ôçí ó÷Ýóç Þ ôéò ó÷Ýóåéò ôïõò.
Ç óýëëçøç ëïéðüí ìéáò ó÷Ýóçò åßíáé êÜôé ðåñéóóüôåñï áðü ôçí
áíôßëçøç êáé äåí ðñÝðåé íá ôáõôßæåôáé ìáæß ôçò. Ïýôå ïé åíôõðþóåéò, ïýôå ïé
ðáñáóôÜóåéò ìå ôçí óõíåéñìéêÞ ôïõò óýíäåóç áñêïýí ãéá íá ìáò äþóïõí ôçí
ðëçñïöïñßá üôé áíÜìåóá óôá áíôéêåßìåíÜ ôïõò õðÜñ÷ïõí áõôÝò Þ åêåßíåò ïé
ó÷Ýóåéò.
Ç óýëëçøç ëïéðüí ôùí ó÷Ýóåùí åßíáé Ýíá îå÷ùñéóôü óõíåéäçóéáêü
ãåãïíüò, áðüêôçìá ôçò óõíåßäçóçò, ðïõ ïöåßëåôáé óå ìéá Üëëç åíÝñãåéÜ ôçò
êáé ü÷é ìüíï óôçí áßóèçóç êáé ôá ðáñÜãùãÜ ôçò. ÁõôÞ åßíáé ç íüçóç.
 230

Ðñéí ãßíåé ìéá éäéáßôåñç ìïñöÞ äñáóôçñéüôçôáò áíåîÜñôçôç

ðíåõìáôéêÞ äñáóôçñéüôçôá, ç íüçóç ðåñéêëåßåôáé óôçí ðñáêôéêÞ äñÜóç êáé
ðñáãìáôïðïéåßôáé óå óõíå÷Þ äåóìü ìå áõôÞ. Ôï ðáéäß óôá ðñþôá ÷ñüíéá ôçò
æùÞò ôïõ óêÝðôåôáé ìüíïí äñþíôáò ðñáêôéêÜ, åíåñãþíôáò Üìåóá ìå ôá
áíôéêåéìåíá. Óôçí áñ÷Þ ôçí íÝá ãé áõôü ðíåõìáôéêÞ åíÝñãåéá ôçí åêðëçñþíåé
ìå ôçí âïÞèåéá ôçò ðñáêôéêÞò åíÝñãåéáò êáé ìüíïí áñãüôåñá êáôáêôÜ âáèìéáßá
ôçí éêáíüôçôá íá ôçí åêðëçñþíåé óôï «íïçôéêü ðåäßï», ÷ùñßò íá óôçñßæåôáé
óôçí ðñáêôéêÞ äñáóôçñéüôçôá.
ÔÝôïéá åßíáé ð÷ ç ðñþôç åêôÝëåóç áñéèìçôéêþí ðñÜîåùí êáé ç ëýóç
áñéèìçôéêþí ðñïâëçìÜôùí. Óôçí áñ÷Þ, ôï ðáéäß ÷ñåéÜæåôáé ôï óôÞñéãìá ôùí
áíôéêåéìåíùí ãéá íá ìåôñÞóåé Þ áñãüôåñá ôùí äáêôýëùí ôïõ êáé ìüíïí
áñãüôåñá åêôåëåß ìÝóá ôïõ ôçí íïçôéêÞ ðñÜãç.

 áóéêÝò íïçôéêÝò åíÝñãåéåò ðïõ óõììåôÝ÷ïõí óå êÜèå íïçôéêÞ

äñáóôçñéüôçôá åßíáé ç áíÜëõóç êáé ç óýíèåóç. ÊÜèå íïçôéêÞ äñáóôçñéüôçôá
åßíáé áíáëõôéêïóõíèåôéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôïõ åãêåöÜëïõ êáé ôï óýíïëï ðïõ
óõãêñïôåß åßíáé äéÜöïñïé âáèìïß áíÜëõóçò êáé óýíèåóçò.

ÁíÜëõóç åßíáé ç íïçôéêÞ áðïóýíèåóç ôïõ üëïõ óå ìÝñç, Þ ç íïçôéêÞ

äéÜêñéóç ôùí îå÷ùñéóôþí ôïõ éäéïôÞôùí Þ ðëåõñþí.
Ç óýíèåóç áíôßèåôá åßíáé ç íïçôéêÞ óõííÝíùóç ôùí ìåñþí ôùí
áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí Þ ï íïçôüò óõíäõáóìüò ôùí ãíùñéóìÜôùí,
éäéïôÞôùí Þ ðëåõñþí ôïõò.

Ç íïçôéêÞ äéáßñåóç ôùí ÷ùñéóôþí ìåñþí Þ éäéïôÞôùí ôùí

áíôéêåéìåíùí äßíåé ôçí äõíáôüôçôá íá óõãêñßíïõìå ôï Ýíá ìå ôï Üëëï,
äéáðéóôþíïíôáò ôçí ïìïéüôçôá Þ ôçí äéáöïñÜ ìåôáîý ôïõò. ×ùñßò ôçí áíÜëõóç,
ç óýãêñéóç óáí íïçôéêÞ åíÝñãåéá äåí ìðïñåß íá ãßíåé. Ïìùò ç óýãêñéóç äåí
ôåëåéþíåé ìå ôçí áíÜëõóç. ÁõôÞ ðÜíôá åßíáé äéáðßóôùóç ïñéóìÝíçò ó÷Ýóçò
áíÜìåóá óôá áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá, ôùí ÷ùñéóôþí éäéïôÞôùí Þ ìåñþí
ôïõò. Ãé áõôü ðÜíôá åßíáé êáé óõíèåôéêÞ åíÝñãåéá, äçëáäÞ õðï÷ñåùôéêÜ
ðåñéêëåßåé êáé ôçí óýíèåóç óáí áíáãêáßï ìÝñïò ôçò.

Ãåíßêåõóç åßíáé ï íïçôüò ÷ùñéóìüò ôïõ ãåíéêïý (êïéíïý) óôá

áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá êáé ç âáóéæüìåíç ó áõôüí íïçôÞ óõííÝíùóç ôïõ
åíüò ìå ôï Üëëï. Áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ãéá ôçí ãåíßêåõóç åßíáé ç óýãêñéóç
ôùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí ìåôáîý ôïõò.
Ç ãåíßêåõóç ìðïñåß íá óôçñßæåôáé óôá ãíùñßóìáôá ôùí üìïéùí
áíôéêåéìåíùí. Ïìùò ðéï ìåãÜëç óçìáóßá Ý÷åé ç ãåíßêåõóç ðïõ óôçñßæåôáé óôïí
îå÷ùñéóìü ü÷é ìüíï ôùí êïéíþí ãíùñéóìÜôùí, áëëÜ êáé áõôþí ðïõ åßíáé
 231

ïõóéþäç ãéá ôá äïóìÝíá áíôéêåéìåíá. Áõôü éäéáßôåñá óõíôåëåß óôïí ó÷çìáôéóìü

ôùí åííïéþí, óôçí áíáêÜëõøç ôùí íüìùí êáé óôç ãíþóç ôùí íïìïôåëåéáêþí
äåóìþí êáé ó÷Ýóåùí.

Ï áíèñùðïò üôáí ãåíéêåýåé ôá áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá, üôáí

îå÷ùñßæåé ôï êïéíü ó áõôÜ, áðïóðÜôáé áðü ôéò Üëëåò éäéüôçôÝò ôïõò, äåí
ðñïóÝ÷åé ôßðïôå Üëëï, ðáñÜ áõôü ðïõ äéáêñßíåé îå÷ùñéóôÜ. ÁõôÞ åßíáé ç
íïçôéêÞ áöáßñåóç.
Ç áöáßñåóç êáé ç ãåíßêåõóç óõíäÝïíôáé óôåíÜ ìåôáîý ôïõò. Ï
áíèñùðïò äåí èá ìðïñïýóå íá ãåíéêåýóåé ÷ùñßò ôçí áöáßñåóç ôùí äéáöïñþí
áõôïý ðïõ ãåíéêåýåé. Ôáõôü÷ñïíá êáé ïé éäéüôçôåò, ôùí ïðïßùí êÜíáìå
áöáßñåóç, íïïýíôáé óå ãåíéêÞ ìïñöÞ.

Áíôßèåôç äéáäéêáóßá ðñïò ôçí áöáßñåóç åßíáé ç

óõãêåêñéìåíïðïßçóç. Óõãêåêñéìåíïðïßçóç åßíáé ç Ýííïéá ôïõ ìåñéêïý ðïõ
áíôéóôïé÷åß óå ïñéóìÝíï ãåíéêü. Ç óõãêåêñéìåíïðïßçóç ôïõ ãåíéêïý äßíåé ôçí
äõíáôüôçôá ðéï êáëÞò êáôáíüçóÞò ôïõ, óõíäÝïíôÜò ôï ìå áõôü ðïõ
áðïêôÞóáìå áðü ôçí áéóèçôÞ åìðåéñßá.

Ç íüçóç ãßíåôáé áóýãêñéôá ðéï áðïäïôéêÞ óôç äéåñãáóßá êáé

ôçí ÷ñçóéìïðïßçóç ôùí ðëçñïöïñéþí ðïõ Ý÷åé áðü ôïí öõóéêü êáé êïéíùíéêü
êüóìï, üôáí ÷ñçóéìïðïéåß üñïõò ãåíéêïýò êáé áöçñçìÝíïõò, äçëáäÞ Ýííïéåò.
Ç Ýííïéá åßíáé ôï ðñïúüí ôçò äéá ôïõ åãêåöÜëïõ áðåéêüíéóçò ôùí
ãåíéêþí êáé ïõóéùäþí éäéïôÞôùí ôùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí ôçò
ðñáãìáôéêüôçôáò.

Ïé Ýííïéåò åßíáé ðëÜóìáôá ôçò íüçóçò, ìå ôá ïðïßá

áíôéðñïóùðåýåôáé áðåñéüñéóôïò áñéèìüò áíôéêåéìÝíùí ðïõ áðü ïñéóìÝíç
Üðïøç ðáñïõóéÜæïõí ÷áñáêôçñéóôéêÝò ïìïéüôçôåò êáé åðïìÝíùò ìðïñïýí íá
ïíïìáóôïýí ìå ôçí ßäéá ëÝîç.
ÊáôÝ÷ù ìéá Ýííïéá óçìáßíåé üôé êáôÝ÷ù ôï óýíïëï ôùí ãíþóåùí ãéá
ôá áíôéêåéìåíá óôá ïðïßá áíáöÝñåôáé áõôÞ ç Ýííïéá. Ïóï ðéï ðïëý ôï
ðåôõ÷áßíïõìå áõôü, ôüóï êáëýôåñá êáôÝ÷ïõìå ôçí óõãêåêñéìÝíç Ýííïéá.
Ôï íá Ý÷åé ìéá Ýííïéá óçìáóßá åßíáé ôï ßäéï ìå ôï íá Ý÷åé ïñéóìÝíåò
ó÷Ýóåéò ãåíéêüôçôáò ðñïò ôéò Üëëåò Ýííïéåò. ÄçëáäÞ ç óçìáóßá äçëþíåé Ýíáí
åéäéêü âáèìü ãåíéêüôçôáò.
ÁíÜëïãá ìå ôïí âáèìü áíÜðôõîçò ôùí ó÷Ýóåùí ãåíéêüôçôáò,
äéåõñýíåôáé ç áíåîáñôçóßá ôçò Ýííïéáò áðü ôç ëÝîç, ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ áðü
ôçí áðüäïóç êáé äçìéïõñãåßôáé ìéá üëï êáé ìåãáëýôåñç åëåõèåñßá ôùí
íïçôéêþí ðñÜîåùí.
 232

Áöïý ôï ðëÞèïò ôùí åííïéþí ðñïóäéïñßæåôáé áðü ôï ðëÞèïò êáé ôçí

ðïéêéëßá ôùí ðáñáóôÜóåùí ðïõ «áðïóôÜæïíôáé» ãéá íá ó÷çìáôéóôïýí ôá
ðëÜóìáôá áõôÜ ôçò íüçóçò êáé áðü ôïí ôñüðï ðïõ êÜíåé áõôÞ ôç ëåéôïõñãßá ç
óõíåßäçóç, ïé Ýííïéåò êáé ïé ëÝîåéò óõíáñôþíôáé óôåíÜ ìå ôçí ðñïóùðéêÞ
ðåßñá ôïõ êáèÝíá êáé öÝñïõí ôçí áôïìéêÞ ôïõ óöñáãßäá. Ìå ôçí åðéêïéíùíßá
üìùò ìå ôïõò Üëëïõò áíèñùðïõò, äçëáäÞ ìå ôçí êïéíùíéêÞ óõìâßùóç,
êáèïñßæåôáé ìå êÜðïéá áêñßâåéá êáé ìïíéìüôçôá ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí åííïéþí,
Ýôóé þóôå ìå ôéò ßäéåò åêöñÜóåéò üëïé íá óêåðôüìáóôå ëßãï ùò ðïëý ôá ßäéá
ðñÜãìáôá êáé åðïìÝíùò íá åßíáé äõíáôÞ ç ìåôáîý ìáò åðéêïéíùíßá. ÁõôÝò ïé
Ýííïéåò ïíïìÜæïíôáé åîùåðéóôçìïíéêÝò Þ åìðåéñéêÝò Ýííïéåò.
ÁëëÜ êáé ýóôåñá áð ôçí êïéíùíéêÞ êùäéêïðïßçóÞ ôïõò, ïé Ýííïéåò
êáé ïé ëÝîåéò åîáêïëïõèïýí íá äéáôçñïýí êÜðïéá áïñéóôßá êáé áóÜöåéá, üóï
äåí ôéò Ý÷åé áêüìç åðåîåñãáóôåß ï åðéóôçìïíéêüò íïõò êáé äåí Ý÷åé
êáèéåñþóåé ôï íüçìÜ ôïõò ç åðéóôçìïíéêÞ ãëþóóá. ÁõôÞ ôçí áïñéóôßá êáé
áâåâáéüôçôá ðñïóðáèïýí íá äéáëýóïõí ïé åðéóôÞìåò ìå ôçí åéóáãùãÞ êáé
êáèéÝñùóç ôùí åðéóôçìïíéêþí åííïéþí êáé üñùí.
×áñáêôçñéóôéêü ôùí åîùåðéóôçìïíéêþí Þ åìðåéñéêþí åííïéþí åßíáé
üôé ãé áõôÝò ôï ïõóéþäåò ãéá ôá áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá ðïõ áãêáëéÜæïõí, Þ
äåí ðåñéêëåßåôáé êáèüëïõ ó áõôÝò, Þ äåí äéáêñßíåôáé áñêåôÜ áðü ôï
åðïõóéþäåò. Åðßóçò ç áìïéâáßá ó÷Ýóç ôïõò ìå Üëëåò Ýííïéåò óõ÷íÜ
ðáñáðïéåßôáé. Ôï óõóôçìá ôùí åííïéþí ó áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò åßíáé
÷áëáñùìÝíï.

ÊáôÝ÷ù ìéá Ýííïéá èá ðåé ü÷é ìüíï íá îÝñù ôá ãíùñßóìáôá ôùí

áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí ðïõ áãêáëéÜæåé áõôÞ ç äïóìÝíç Ýííïéá, áëëÜ íá
åßìáé êáé éêáíüò íá åöáñìüóù áõôÞ ôçí Ýííïéá óôçí ðñÜîç, íá îÝñù íá åíåñãþ
ì áõôÞ.
ÅöáñìïãÞ ôçò Ýííïéáò óôçí ðñÜîç óçìáßíåé íá ìðïñïýìå íá
÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ðëáôåéÜ üëåò ôéò ðïëõðïßêéëåò ãíþóåéò ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç
ìå ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò Ýííïéáò êáé ü÷é íá ðåñéïñßæïõìå ôçí åöáñìïãÞ ôçò
ìüíï óå ìéá óõãêåêñéìÝíç ðåñéðôùóç.
Ó áõôü ìðïñåß íá âïçèÞóåé áí äßíïõìå ü÷é Ýíáí, áëëÜ ðïëëïýò
ïñéóìïýò óå ìéá Ýííïéá. ÊÜèå ïñéóìüò ðåñéêëåßåé ìÝñïò ìüíï ôùí ãíþóåùí
ðïõ áãêáëéÜæåé ç äïóìÝíç Ýííïéá.

Ï ó÷çìáôéóìüò ôùí åííïéþí ðñáãìáôïðïéåßôáé êáôÜ ôçí äéáäéêáóßá

åðßëõóçò åíüò ðñïâëçìáôïò. Ìüíï êáôÜ ôç äéáäéêáóßá åðßëõóçò ðñïâëçìÜôùí
ðñïêýðôïõí ïé Ýííïéåò.
Ïé Ýííïéåò õðÜñ÷ïõí ìüíï ìÝóá óôéò êñßóåéò êáé ôá óõìðåñÜóìáôá,
üðïõ äñïõí óáí óõóôáôéêÜ ôïõò ìÝñç.
 233

Ô ï ðåñéå÷üìåíï ôùí åííïéþí áðïêáëýðôåôáé óôéò êñßóåéò.

Ç êñßóç åßíáé ç ãíþìç ãéá ï,ôéäÞðïôå, ç åðéâåâáßùóç Þ ç Üñíçóç
ïðïéùíäÞðïôå ó÷Ýóåùí. Ìå ôçí êñßóç ðáñáäå÷üìáóôå Þ áðïêñïýïõìå ôçí
óýíôáîç äýï äéáêñéôþí (ìÝóá ó Ýíá áéóèçôü Þ íïçôü ðëÞèïò) óôïé÷åßùí óáí
üñùí ìéáò ó÷Ýóçò.
Ïôáí åêöñÜæåé ðáñáäï÷Þ, ç êñßóç ëÝãåôáé êáôáöáôéêÞ, üôáí
åêöñÜæåé áðüêñïõóç, ëÝãåôáé áðïöáôéêÞ.

Óå ïñéóìÝíåò êñßóåéò âåâáéþíåôáé Þ áðïññßðôåôáé ï,ôéäÞðïôå

ó÷åôéêÜ ìå üëá ôá áíôéêåéìåíá ïñéóìÝíçò êáôçãïñßáò, óå Üëëåò ìüíïí ãéá
ïñéóìÝíá Þ áêüìá ìüíï ãéá Ýíá áðü áõôÜ.
Åôóé Ý÷ïõìå ôéò ãåíéêÝò, ôéò ìåñéêÝò êáé ôéò áôïìéêÝò êñßóåéò ( «üëá
ôá öõôÜ Ý÷ïõí ñßæåò», «óå ìåñéêÜ äÝíôñá ðÝöôïõí ôá öýëëá ôïí ÷åéìþíá», «ç
ËÜñéóá âñßóêåôáé óôéò ü÷èåò ôïõ Ðçíåéïý» ).

Ï óõëëïãéóìüò åßíáé ôï óõìðÝñáóìá ìéáò êñßóçò áðü Üëëåò.

ÅðáãùãÞ åßíáé ï óõëëïãéóìüò áðü ôéò ìåñéêÝò ðåñéðôþóåéò óôç

ãåíéêÞ èÝóç.

Ç áðáãùãÞ áíôßèåôá åßíáé óõëëïãéóìüò áð ôç ãåíéêÞ èÝóç óôçí

ìåñéêÞ ðåñßðôùóç.

Ïé óýíèåôåò äéáäéêáóßåò ôùí óõëëïãéóìþí åßíáé ðÜíôá áëõóóßäá

áðü óõëëïãéóìïýò, óôïõò ïðïßïõò ç åðáãùãÞ êáé ç áðáãùãÞ óõíäÝïíôáé
óôåíÜ ç ìéá ìå ôçí Üëëç.

Ó çìáíôéêÞ èÝóç óôçí íïçôéêÞ äñáóôçñéüôçôá êáôÝ÷åé ç

êáôáíüçóç.
Êáôáíïþ ï,ôéäÞðïôå óçìáßíåé üôé, ü÷é áðëþò èõìÜìáé êÜôé ãíùóôü,
áëëÜ óõó÷åôßæù ôï íÝï ìå ôï Þäç ãíùóôü, äçëáäÞ ó÷çìáôßæù íÝïõò äåóìïýò.
Ï ðëïýôïò ôùí äåóìþí ðïõ Ýãéíáí ìå ôçí ðñïçãïýìåíç ðåßñá åßíáé
ðïëý óðïõäáßïò üñïò åðéôõ÷ßáò ôçò êáôáíüçóçò.
Ïìùò áðü ìüíïò ôïõ ï ðëïýôïò ôçò ðñïçãïýìåíçò ðåßñáò åßíáé
áíåðáñêÞò ãéá ôçí êáôáíüçóç. Ãéá íá êáôáíïçèåß êÜôé ÷ñåéÜæåôáé ç
 234

åðéêáéñïðïßçóç ôùí äåóìþí ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óôï ðéï ïõóéþäåò ôùí

áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí. ÐñÝðåé íá äéáêñßíïõìå ôï ïõóéþäåò óôá
áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá ðïõ èÝëïõìå íá êáôáíïÞóïõìå.

ÌåãÜëï ñüëï óôçí êáôáíüçóç ðáßæåé ï óõíäõáóìüò ôïõ ëüãïõ êáé

ôùí åðïðôéêþí åéêüíùí, éäéáßôåñá üôáí ðñÝðåé íá êáôáíïçèåß ç êáôáóêåõÞ
ìç÷áíéóìþí êáé ï ôñüðïò ãéá ôçí åêðëÞñùóç ïðïéùíäÞðïôå åíåñãåéþí. Ç
ëåêôéêÞ ðåñéãñáöÞ ó áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò, óõ÷íÜ äåí åããõÜôáé ôçí
êáôáíüçóç êáé Ýôóé ïé åðïðôéêÝò åéêüíåò åßíáé åíôåëþò áíáãêáßåò.

Óå óôïé÷åéþäç ìïñöÞ ç êáôáíüçóç óçìáßíåé áíáãíþñéóç. Óå Üëëåò

ðåñéðôþóåéò êáôáíïþ êÜôé óçìáßíåé íá åîçãÞóù ôçí áéôßá ôïõ öáéíïìÝíïõ, ôï
áðïôÝëåóìá óôï ïðïßï ïäçãåß. Ç áðÜíôçóç ó áõôü áðïêáëýðôåé ôéò ïõóéþäåéò,
íïìïôåëåéáêÝò ó÷Ýóåéò ôùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí.

Ç íüçóç ðáñ üôé õðïôÜóóåôáé
óå ãåíéêÝò íïìïôÝëåéåò, äåí åîåëßóóåôáé ôï
ßäéï óå üëïõò ôïõò áíèñùðïõò.
Ãé áõôü ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå
áôïìéêÝò äéáöïñÝò óôçí ðíåõìáôéêÞ
éêáíüôçôá: ôçí åõñýôçôá êáé ôï âÜèïò ôïõ
ðíåýìáôïò, ôçí áíåîáñôçóßá êáé ôçí
åõóôñïößá, ôçí äéáäï÷éêüôçôá êáé ôçí
ôá÷ýôçôá ôçò óêÝøçò.

Ç åõñýôçôá ôïõ ðíåýìáôïò åêöñÜæåôáé óôçí éêáíüôçôá íá

áãêáëéÜæïõìå ðëáôý êýêëï æçôçìÜôùí êáé íá óêåðôüìáóôå äçìéïõñãéêÜ óôïõò
äéÜöïñïõò ôïìåßò ôçò ãíþóçò êáé ôçò ðñáêôéêÞò.

Ç âáèýôçôá ðíåýìáôïò åßíáé ç éêáíüôçôá äéåßóäõóçò óôï ïõóéþäåò

ôïõ æçôÞìáôïò, ç áðïêÜëõøç ôùí áéôéþí ôùí öáéíïìÝíùí, ü÷é ìüíï ôùí
 235

ôùñéíþí áëëÜ êáé ôùí ìáêñõíþí, ç êáôáíüçóç ôçò óçìáóßáò áõôïý ðïõ
óõìâáßíåé, ç ðñüâëåøç ôùí ìáêñõíþí áðïôåëåóìÜôùí ôùí öáéíïìÝíùí êáé
ãåãïíüôùí.
×áñáêôçñéóôéêü ôçò ðíåõìáôéêÞò âáèýôçôáò åßíáé ôï íá åîåôÜæåéò ôï
æÞôçìá áðü äéÜöïñåò ðëåõñÝò, íá êáôáíïåßò ôï öáéíüìåíï óôçí ðïëõìïñößá
ôùí äåóìþí êáé ó÷Ýóåþí ôïõ. Ç âáèýôçôá ðíåýìáôïò ÷áñáêôçñßæåé ôéò
ìåãÜëåò äéÜíïéåò, ðïõ óôá áðëÜ, óõíçèéóìÝíá, ðïëý ãíùóôÜ ãåãïíüôá,
ìðïñïýí íá âëÝðïõí ôá ìåãÜëá ðñïâëçìáôá êáé í áðïêáëýðôïõí ó áõôÜ
óðïõäáßåò íïìïôÝëåéåò.

Ç áíåîáñôçóßá ôïõ ðíåýìáôïò åêäçëþíåôáé óôçí

éêáíüôçôá íá äéáêñßíåéò ìüíïò óïõ ôï ðñïâëçìá, ôçí
áðáéôïýìåíç ëýóç êáé ìüíïò óïõ íá âñßóêåéò áðÜíôçóç ó
áõôü.
Ôï áíåîÜñôçôï ðíåýìá Ý÷åé ôçí éêáíüôçôá íá
êñßíåé, íá ìçí õðïôÜóóåôáé óôçí åðßäñáóç îÝíùí éäåþí,
áëëÜ êáé íá ôéò õðïâÜëëåé óå óùóôÞ êáé áõóôçñÞ êñéôéêÞ.

Ï áíèñùðïò ìå áíåîÜñôçôï ðíåýìá êñéôéêÜñåé

áõóôçñÜ êáé ôéò äéêÝò ôïõ éäÝåò. Ç áõôïêñéôéêÞ åßíáé
÷áñáêôçñéóôéêÞ éäéïññõèìßá ôïõ áíåîÜñôçôïõ êáé ôïõ
êñéôéêïý ðíåýìáôïò.

Ôï êñéôéêü ðíåýìá åßíáé ðåéèáñ÷çìÝíï. Å÷åé ôçí éêáíüôçôá íá

óõãêñáôåß ôçí öáíôáóßá üôáí áõôÞ áêïëïõèåß ëáèåìÝíï äñüìï, óå áíýðáñêôá
êáé áðñáãìáôïðïßçôá ó÷Ýäéá, áëëÜ îÝñåé êáé íá ôçí ÷ñçóéìïðïéåß.

Åõóôñïößá ðíåýìáôïò åßíáé ç éêáíüôçôá í áíôéêáèéóôïýìå ôçí ëýóç

Þ ôïí ôñüðï ëýóçò åÜí äåí åßíáé óùóôÜ, íá âñßóêïõìå íÝïõò äñüìïõò
Ýñåõíáò, íá åîåôÜæïõìå áðü íÝá óêïðéÜ ôï áíôéêåéìåíï ðïõ åñåõíïýìå.

Ï áíèñùðïò ìå åõóôñïößá ðíåýìáôïò åßíáé åëåýèåñïò áð ôéò áðü

ðñéí õðïèÝóåéò, áð ôéò ôõðïðïéçìÝíåò ëýóåéò ôùí ðñïâëçìÜôùí. Áõôüò
ìåëåôÜ ôéò óõãêåêñéìÝíåò óõíèÞêåò åíåñãåéþí êáé ãåãïíüôùí êáé ôéò
ìåôáâïëÝò ó áõôÝò ðïõ áðáéôïýí áëëáãÞ óôçí ôïðïèÝôçóç ôïõ æçôÞìáôïò,
áíáæÞôçóç íÝáò ëýóçò.
 236

Ç äéáäï÷éêüôçôá (óõíï÷Þ) óôçí óêÝøç åßíáé ç éêáíüôçôá íá

ôçñïýìå ôçí ëïãéêÞ äéÜôáîç óôçí åîÝôáóç ôïõ æçôÞìáôïò, ôçí ëïãéêÞ
èåìåëßùóç ôùí óõëëïãéóìþí, ôçí áõóôçñÞ ëïãéêÞ ôçò íüçóçò.

Ï áíèñùðïò ìå óõíï÷Þ ðíåýìáôïò óôçñßæåôáé óå óôáèåñïýò

óõëëïãéóìïýò êáé äåí áìöéôáëáíôåýåôáé, äåí ìåôáðçäÜåé áð ôçí ìéá óêÝøç
óôçí Üëëç, åîåôÜæïíôáò Ýíá óýíèåôï æÞôçìá, óôçñßæåôáé óå ìéá áñ÷Þ
èåþñçóçò.
Áíáãíùñßæïíôáò ôçí ïñèüôçôá ïñéóìÝíçò èÝóçò, äåí öïâÜôáé íá
âãÜëåé ôá óõìðåñÜóìáôá ðïõ áðïññÝïõí áð áõôÞ. Ôï ìå óõíï÷Þ ðíåýìá åßíáé
áõóôçñÜ ëïãéêü ðíåýìá.

Ç ôá÷ýôçôá óôçí óêÝøç åßíáé ç éêáíüôçôá ãñÞãïñçò ëÞøçò

áðüöáóçò üôáí ÷ñåéÜæåôáé.
ÐñÝðåé íá êÜíïõìå äéÜêñéóç áíÜìåóá
óôçí ôá÷ýôçôá óôç óêÝøç êáé ôçí âéáóýíç óôç
óêÝøç, üôáí äçëáäÞ ï áíèñùðïò óêÝðôåôáé üðùò -
üðùò, áñðÜæïíôáò ôéò ðñþôåò õðïèÝóåéò ðïõ ôïõ
Þñèáí óôïí íïõ, ÷ùñßò íá ôéò åðáëçèåýóåé êáé
÷ùñßò íá õðïëïãßæåé üëá ôá õðÜñ÷ïíôá äåäïìÝíá
ðïõ åßíáé áíáãêáßá ãéá ôçí ëýóç ôïõ ðñïâëçìáôïò.
 237

ÓÕÍÅÉÄÇÓÇ

Ï é ìïñöÝò ôïõ øõ÷éóìïý óôïí áíèñùðï äåí åßíáé üëåò

óõíåéäçôÝò.

Ç óõíåßäçóç åßíáé ìéá åéäéêÞ ðåñßðôùóç ôïõ øõ÷éóìïý, ç áíþôåñç

ìïñöÞ ôïõ.

Ç áíèñùðéíç óõíåßäçóç äåí áíôáíáêëÜ áðëþò ôïí êüóìï üðùò

åßíáé, áëëÜ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìéá åíåñãÞ óõìðåñéöïñÜ ôïõ áíèñùðïõ
áðÝíáíôé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, áðåíáíôé óôïí ßäéï ôïí åáõôü ôïõ, óôéò ßäéåò ôéò
ðñÜîåéò ôïõ êáé ôç äñáóôçñéüôçôÜ ôïõ, óõìðåñéöïñÜ ðïõ óêïðåýåé íá ðåôý÷åé
ôïõò óêïðïýò ðïõ Ý÷åé êáèïñßóåé.

Óå ðñþôç ìáôéÜ öáßíåôáé óáí ï áíèñùðïò ðïõ ôïõ ôñÜâçîå ôçí

ðñïóï÷Þ êÜðïéï õëéêü, üôé Ý÷åé êáé óõíåßäçóç ãé áõôü ôï õëéêü.
Ïìùò ç áíôßëçøç äåí åßíáé ðÜíôá óõíåéäçôÞ. ÁíÜìåóá óôï
áíôéëçðôü êáé ôï óõíåéäçôü ðåñéå÷üìåíï äåí õðÜñ÷åé Üìåóç óýìðôùóç.
Ãéá íá ãßíåé ôï áíôéëçðôü ðåñéå÷üìåíï ãåãïíüò ôçò óõíåßäçóçò
÷ñåéÜæåôáé íá êáôáëÜâåé ìÝóá óôç äñáóôçñéüôçôá ôïõ áíèñùðïõ ôç èÝóç ôïõ
Üìåóïõ óêïðïý ôçò ðñÜîçò.

Ç óõíåéäçôÞ áíôáíÜêëáóç ôùí öáéíïìÝíùí ãåííéÝôáé óôïí áíèñùðï,

êáôÜ êáíüíá, üôáí ðñïóðáèåß íá äéáêñßíåé ôá äïóìÝíá öáéíüìåíá óå ó÷Ýóç ìå
êÜðïéï ðñáêôéêü Þ ãíùóôéêü ðñüâëçìá ðïõ åßíáé ìðñïóôÜ ôïõ.

Ðáñáäåéãìá : Ýãéíå ôï ðáñáêÜôù ðåßñáìá:

Åäùóáí óå ìåñéêÜ õðïêåßìåíá Ýíá ìåãÜëï öýëëï ÷áñôéïý ðïõ ðÜíù
ôïõ åß÷áí æùãñáößóåé ðÝíôå áíôéêåéìåíá êáé ôüóá ìéêñÜ ÷áñôïíÜêéá
æùãñáöéóìÝíá ðïõ ìðïñïýóå íá ôá ôïðïèåôÞóåé ðáíù óôï öýëëï áõôü, üðùò
óôçí åéêïíïãñáöçìÝíç ôüìðïëá, ìå ôç äéáöïñÜ ðùò ôá ó÷åäéÜóìáôá ôïõ
ðßíáêá êáé ôá ó÷åäéÜóìáôá ôùí ÷áñôïíéþí Þôáí äéáöïñåôéêÜ.
Åíá ìÝñïò áð ôá õðïêåßìåíá Ýðñåðå íá ôïðïèåôÞóïõí ôá ÷áñôüíéá
Ýôóé ðïõ ôï ðñþôï ãñÜììá ôïõ ïíüìáôïò ðïõ áíôéðñïóùðåýåé ôï áíôéêåéìåíá
ðÜíù óôï ÷áñôß íá óõìðßðôåé ìå ôï ðñþôï ãñÜììá ôïõ ïíüìáôïò ôïõ
áíôéêåéìåíïõ ðïõ ðáñßóôáíå ôï ÷áñôüíé.
 238

Ïé õðüëïéðïé Ýðñåðå íá ôïðïèåôÞóïõí ìå ìéá ïðïéáäÞðïôå ó÷Ýóç

ïìïéüôçôáò áíÜìåóá óôá ó÷åäéáóìÝíá áíôéêåéìåíá, ãéá ðáñáäåéãìá : áíÜìåóá
ó Ýíá ðñéüíé êáé ó Ýíá ôóåêïýñé, ó Ýíá âéâëßï êáé óå ãõáëéÜ êëð.
Åßíáé öáíåñü üôé ãéá íá åêôåëÝóïõí ôçí Üóêçóç, ôüóï óôçí ðñþôç
ïìÜäá üóï êáé óôçí äåýôåñç, ôá ó÷åäéáóìÝíá áíôéêåéìåíá ðÜíù óôá ÷áñôüíéá
Ýðñåðå íá âñßóêïíôáé ìÝóá óôï ðåäßï ðñïóï÷Þò ôùí õðïêåéìÝíùí. Ïìùò ðïéü
Þôáí ôï áíôéêåéìåíï ôçò óõíåßäçóçò ôùí õðïêåéìÝíùí óôç ìßá êáé óôçí Üëëç
ïìÜäá;
Áöïý ìáæåýôçêáí üëá ôá ÷áñôüíéá æçôÞóáíå áð ôá õðïêåßìåíá íá
èõìçèïýí ôï ôé ðáñßóôáíáí ôá ÷áñôüíéá.
Ôá õðïêåßìåíá ðïõ åß÷áí æåõãáñþóåé ôá ÷áñôüíéá óýìöùíá ìå ôá
áñ÷éêÜ ãñÜììáôá ôùí áíôéêåéìåíùí ðïõ ðáñéóôÜíïõí äåí ìðüñåóáí íá
îåêáèáñßóïõí ôçí áíáöïñÜ ôïõò óôá áíôéêåéìåíá áõôÜ, ðáñÜ ìïíÜ÷á óå
áóÞìáíôç áíáëïãßá óå ó÷Ýóç ìå ôá õðïêåßìåíá ðïõ ôá åß÷áí æåõãáñþóåé
áíÜëïãá ìå ôá áíôéêåéìåíá ðïõ ðáñßóôáíáí.
Ç äéáöïñÜ áõôÞ ìåãÜëùíå ðéï ðïëý üôáí æçôÞèçêå áð ôá
õðïêåßìåíá íá èõìçèïýí ôá ó÷Þìáôá óáí æåõãÜñéá.
Åôóé ç áíáðüëçóç ôùí áíôéêåéìåíùí ðïõ ðáñáóôáßíïíôáé óôá
÷áñôüíéá, ðïõ óôç äéÜñêåéá ôçò åêôÝëåóçò ôçò Üóêçóçò, åß÷áí åîßóïõ
áðáó÷ïëÞóåé ôçí ðñïóï÷Þ ôùí õðïêåéìÝíùí, ðáñïõóßáóå ìéá öáíåñÞ äéáöïñÜ.
Ôá õðïêåßìåíá ðïõ æåõãÜñùóáí ôá ÷áñôüíéá óýìöùíá ìå ôï áñ÷éêü
ãñÜììá ôïõ ïíüìáôïò ôïõ áíôéêåéìÝíïõ, âëÝðïõí, äéáêñßíïõí êáé åêëÝãïõí ôá
áíôéêåéìåíá, áëëÜ áõôü ðïõ áðïôåëåß êõñßùò ôï áíôéêåéìåíï ôçò óõíåßäçóÞò
ôïõò åßíáé ç öùíçôéêÞ óýíèåóç ôçò ëÝîçò, ôï üíïìá ôïõ áíôéêåéìåíïõ áõôïý.
Óôç äåýôåñç ïìÜäá ôï áíôéêåéìåíï ôçò óõíåßäçóçò ôùí
õðïêåéìåíùí åßíáé ôï ßäéï ôï ðáñéóôÜìåíï áíôéêåéìåíï êáé ç ó÷Ýóç ôïõ ìå Ýíá
Üëëï áíôéêåéìåíï. Ãé áõôü ç èåëçìáôéêÞ áíáóýóôáóÞ ôïõ óôç óõíåßäçóç ìðïñåß
êáé åßíáé ôüóï åýêïëç.
ÐñáãìáôéêÜ åßíáé áäýíáôïí íá èõìçèïýìå èåëçìáôéêÜ áõôü ðïõ äåí
Ý÷ïõìå óõëëÜâåé ìå ôç óõíåßäçóç.

Ôï ìïíáäéêü ìÝóï ëïéðüí ãéá íá óõãêñáôçèåß Ýíá ïðïéïäÞðïôå

ðåñéå÷üìåíï óáí áíôéêåéìåíï ôçò óõíåßäçóçò, åßíáé íá åíåñãïýìå óå ó÷Ýóç ìå
ôï ðåñéå÷üìåíï áõôü. Óôçí áíôßèåôç ðåñßðôùóç ðáýåé ãñÞãïñá íá åßíáé
óõíåéäçôü.

ÏõóéáóôéêÞ åßíáé ç óõììåôï÷Þ ôïõ ëüãïõ óôç äéáäéêáóßá

óõíåéäçôïðïßçóçò.
ÅÜí ïðïéïóäÞðïôå åñåèéóìüò äåí Ýñèåé óå äåóìü ìå ôï äåýôåñï
óýóôçìá óÞìáíóçò (ôïí ëüãï) äåí óõíåéäçôïðïéåßôáé.
Ç óçìáóßá áõôÞ åßíáé éäéáßôåñá åìöáíÞò óôç æùãñáöéêÞ ôùí ìéêñþí
ðáéäéþí. Áí æçôÞóïõìå áðü Ýíá íÞðéï íá æùãñáöÞóåé Ýíá óðßôé, èá ðÜñïõìå
ìéá óôåñåüôõðç åéêüíá: Ýíá ôåôñÜãùãï êïõôß ìå äýï ðáñÜèõñá, ìéá ðüñôá óôï
êÝíôñï, Ýíá ôñßãùíï ãéá óêåðÞ êáé ìéá êáìéíÜäá áð üðïõ âãáßíåé êáðíüò. Áõôü
 239

äçëáäÞ ðïõ æùãñáößæåé ôï ðáéäß äåí åßíáé ç åéêüíá åíüò ðñáãìáôéêïý óðéôéïý,
áëëÜ ìéá âáóéóìÝíç óôéò ëÝîåéò áíáðáñÜóôáóç ðïõ ðåñéëáìâÜíåé óôïé÷åßá
üðùò åßíáé ôá ðáñÜèõñá, ç ðüñôá, ç óêåðÞ, óôïé÷åßá äçë ðïõ ôï ðáéäß Ý÷åé
ìÜèåé íá óõíäÝåé ìå ôçí Ýííïéá «óðßôé». Áñãüôåñá ôï ðáéäß èá êáôáöÝñåé íá
ó÷åäéÜóåé «áõôü ðïõ âëÝðåé».
 240

Ï ËÏÃÏÓ

Ï ëüãïò åßíáé ìéá éäéáßôåñç ìïñöÞ åðéêïéíùíßáò ôùí áíèñùðùí

êáé ôï ìÝóïí ôçò íïçôéêÞò ëåéôïõñãßáò.

Ç åðéêïéíùíßá ìå ôïí ëüãï ðñáãìáôïðïéåßôáé ìÝóù ôçò ãëþóóáò.

Ç ãëþóóá åßíáé ü÷é ìüíïí ìÝóï åðéêïéíùíßáò, áëëÜ êáé öïñÝáò
óçìáóéþí êïéíùíéêÜ åðåîåñãáóìÝíùí, ðïõ åßíáé óôáèåñïðïéçìÝíåò ó áõôÞí.

Óôçí åðéêïéíùíßá óõììåôÝ÷ïõí åðßóçò ç ìßìçóç êáé ôá íåýìáôá

(÷åéñïíïìßåò). Ïìùò áõôÜ åßíáé âïçèçôéêÜ ìÝóá ôïõ ëüãïõ.

Ìéá åðéêïéíùíßá ðïõ äåí ðñáãìáôïðïéåßôáé ìÝóù ôçò ãëþóóáò Þ ìå

ïðïéïäÞðïôå Üëëï óõóôçìá Þ÷ùí Þ åðéêïéíùíéáêþí ìÝóùí, üðùò ðáñáôçñåßôáé
óôï âáóßëåéï ôùí æþùí, åðéôñÝðåé ìüíï ìéá åðéêïéíùíßá ìå ôïí ðëÝïí
ðñùôüãïíï ôñüðï êáé óå åíôåëþò ðåñéïñéóìÝíï âáèìü.
Ìéá ôÝôïéá åðéêïéíùíßá ìå ôç âïÞèåéá åêöñáóôéêþí
êéíÞóåùí ìðïñïýìå íá ôçí ïíïìÜóïõìå ìÜëëïí
ìåôáäïôéêÞ áóèÝíåéá (Ìéá ôñïìáãìÝíç ÷Þíá, ðïõ óå
þñá êéíäýíïõ ìå ìéá êñáõãÞ öïâßæåé ïëüêëçñï ôï
êïðÜäé, äåí ôïõ áíáêïéíþíåé ôé åßäå, áëëÜ ôïõ ìåôáäßäåé
ôï öüâï ôçò).
 241

Ç ãëþóóá åßíáé êïéíùíéêü éóôïñéêü öáéíüìåíï. Äçìéïõñãåßôáé áðü

ôïõò ëáïýò êáé áíáðôýóóåôáé ìáæß ìå ôçí êïéíùíßá.
Ïðïõ âñßóêïíôáé ïìÜäåò áíèñùðùí, õðÜñ÷åé ïìéëßá. ÕðÜñ÷ïõí
ðåñéóóüôåñåò áðü 3.000 ãíùóôÝò ïìéëïýìåíåò ãëþóóåò êáé ïé ðéï ðïëëÝò
Ý÷ïõí áñêåôÝò äéáëÝêôïõò.

Ç ãëþóóá Ý÷åé åîáéñåôéêÞ óôáèåñüôçôá. ÁëëÜæåé ðïëý áñãÜ, ó÷åäüí

áíåðáßóèçôá ãéá êÜèå áíèñþðéíç ãåíéÜ.

Ï áíèñùðïò ìðïñåß íá ó÷çìáôßóåé ôïí ëüãï ìüíï áöïý êáôáêôÞóåé

ôç ãëþóóá êáé ðñÝðåé ðÜíôá ï ëüãïò íá õðïôÜóóåôáé óôïõò êáíüíåò ôçò
äïóìÝíçò ãëþóóáò.

Äéáêñßíïõìå äõï âáóéêÝò ëåéôïõñãßåò ôïõ ëüãïõ:

* Ôçí áíáêïßíùóç êáé
* ôçí ðáñáêßíçóç óå åíÝñãåéá.

Ï ßäéïò ëüãïò ìðïñåß íá åêðëçñþíåé êáé ôéò äõï ëåéôïõñãßåò êáé

áíÜëïãá åðéêñáôåß ðüôå ç ìéá ðüôå ç Üëëç.
Ð÷ óôçí öñÜóç «Þñèå ï ãéáôñüò» áíáêïéíþíåôáé ç
óêÝøç üôé Þñèå ï ãéáôñüò, áëëÜ óôçí åñþôçóç «Þñèå ï
ãéáôñüò;» ðåñéêëåßåôáé ç ðáñáêßíçóç ôïõ óõæçôçôÞ í
áðáíôÞóåé ó áõôÞ ôçí öñÜóç.

Ç ëåéôïõñãßá ôçò áíáêïßíùóçò ìå ôç óåéñÜ ôçò ÷ùñßæåôáé óå äýï

åßäç:
* Óôç ëåéôïõñãßá ôçò ïíïìáóßáò êáé
* óôç ëåéôïõñãßá ôçò Ýêöñáóçò ôçò ãíþìçò (êáôçãïñéêÞ).

Ïé ëÝîåéò ÷ñçóéìåýïõí ãéá ôçí ïíïìáóßá ôùí áíôéêåéìåíùí êáé

öáéíïìÝíùí, üìùò ïé ïíïìáóßåò äåí áðïôåëïýí áêüìá ëüãï.

Ãéá ôçí Ýêöñáóç ôçò óêÝøçò åßíáé áíáãêáßïò ôÝôïéïò óõíäõáóìüò

ôùí ëÝîåùí, þóôå íá õðïäåéêíýåôáé ôï êáôçãïñïýìåíï ôïõ óõëëïãéóìïý.
 242

Ï ëåêôéêüò öèüããïò åßíáé ç âáóéêÞ õëéêÞ ìïíÜäá ôïõ ëüãïõ.
Ïé öèüããïé ôïõ ëüãïõ äåí åßíáé áðëïß, áëëÜ óýíèåôïé.
×áñáêôçñßæïíôáé áðü ôï ýøïò, ôçí Ýíôáóç, ôç äéÜñêåéá êáé ôçí
÷ñïéÜ.

Ç óýóôáóç êÜèå ëåêôéêïý Þ÷ïõ, üðùò êÜèå óýíèåôïò Þ÷ïò, ìðïñåß

íá ðáñáóôáèåß ãñáöéêÜ: ïñéæüíôéá ôïðïèåôåßôáé ç óõ÷íüôçôá êáé êÜèåôá ôï
ðëÜôïò ôçò äüíçóçò êÜèå áðëïý Þ÷ïõ.
Ôï äéÜãñáììá áõôü ïíïìÜæåôáé ç÷çôéêü öÜóìá.

Óôá ðáñáêÜôù ó÷åäéáãñÜììáôá öáßíïíôáé ôá ç÷çôéêÜ öÜóìáôá ôïõ

öùíÞåíôïò á êáé ôïõ öùíÞåíôïò é.

Ç÷çôéêü öÜóìá ôïõ öùíÞåíôïò á.

Ç÷çôéêü öÜóìá ôïõ öùíÞåíôïò é.

 243

ÂëÝðïõìå üôé õðÜñ÷ïõí ëßãïé áñìïíéêïß êáé üôé åßíáé

äéáóêïñðéóìÝíïé ìå äéáêïðÝò óå äéÜöïñåò ãñáììÝò óõ÷íüôçôáò. Áõôü åßíáé
ôõðéêü ãéá ôá öÜóìáôá üëùí ôùí êýñéùí öèüããùí ôïõ ëüãïõ.

Ç óõ÷íüôçôá ôùí äïíÞóåùí ôùí áñìïíéêþí åßíáé ìéá öïñÜ

ìåãáëýôåñç óå áêÝñáéï áñéèìü áð ôçí óõ÷íüôçôá ôïõ âáóéêïý Þ÷ïõ. Åôóé áí ï
âáóéêüò Þ÷ïò Ý÷åé óõ÷íüôçôá 100 hz, ôüôå ïé áñìïíéêïß ìðïñåß íá Ý÷ïõí
óõ÷íüôçôá 300,600,700,1200 hz.

Ïé áñìïíéêïß ëïéðüí âñßóêïíôáé óå áñìïíéêÞ ó÷Ýóç ðñïò ôïí âáóéêü

Þ÷ï (ãé áõôü ôïõò ïíïìÜæïõìå áñìïíéêïýò).

ÂëÝðïõìå åðßóçò üôé äýï áñìïíéêïß óå êÜèå öÜóìá Ý÷ïõí ðéï

ìåãÜëï ðëÜôïò. Áõôïß ïíïìÜæïíôáé èåìåëéþäåéò ôïõ ëåêôéêïý öèüããïõ. ÊÜèå
öèüããïò ôïõ ëüãïõ, ôüóï öùíÞåí üóï êáé óýìöùíï, Ý÷åé ôïõò èåìåëéþäåéò
ôïõ.
Áð áõôïýò äéáêñßíåôáé ï Ýíáò öèüããïò ôïõ ëüãïõ áðü ôïí Üëëï. Ïé
èåìåëéþäåéò ãßíïíôáé áíôéëçðôïß ìå ÷áñáêôçñéóôéêÞ ãéá ôï êÜèå Þ÷ï ëåêôéêÞ
÷ñïéÜ.

Ôá Üëëá ãíùñßóìáôá ôïõ óýíèåôïõ Þ÷ïõ -ýøïò ôïõ âáóéêïý ôüíïõ

êáé Ýíôáóç- äåí ðáßæïõí êáíÝíá ñüëï óôçí äéÜêñéóç ôùí ëÝîåùí. Ôï á ð÷
ìðïñåß íá ôï ðñïöÝñïõìå äõíáôÜ êáé áäýíáôá, êáèþò êáé óå äéÜöïñá ýøç ôïõ
âáóéêïý ôüíïõ, áëëÜ ðáñ üëåò áõôÝò ôéò áëëáãÝò, áíáãíùñßæåôáé óáí öèüããïò
á.

Ôá ãíùñßóìáôá ôïõ öèüããïõ ìå ôá ïðïßá ãßíåôáé ç äéÜêñéóç ôùí

ëÝîåùí ïíïìÜæïíôáé öùíÞìáôá êáé ï ßäéïò ï öèüããïò, óôï óýíïëï ìüíï áõôþí
ôùí ãíùñéóìÜôùí, öþíçìá.

Ôï öþíçìá õðÜñ÷åé óå ðéï óýíèåôï óýíïëï, ôçí óõëëáâÞ. Ç ïìÜäá

ôùí öèüããùí ðïõ áðïôåëåß ôç óõëëáâÞ áðïêôÜ íÝá ðïéüôçôá, ôï ôüîï ôçò
Ýíôáóçò.
 244

ÊáôáãñáöÞ ôçò Ýíôáóçò ôçò ðñïöïñÜò ëÝîçò.

Ç óõëëáâÞ äåí óõã÷Ýåôáé ìå ôá öùíÞåíôá áðü ôá ïðïßá

áðïôåëåßôáé, ãéáôß ôçí áíôéëá,ìâáíüìáóôå áð ôçí Üíïäï êáé ðôþóç ôçò
Ýíôáóçò, åíþ ôï öþíçìá áðü ôç ÷ñïéÜ.

Áðü ôéò óõëëáâÝò ó÷çìáôßæïíôáé ïé ç÷çôéêïß óõíäõáóìïß, ïé ëÝîåéò.

Ïé ëÝîåéò åíþíïíôáé óå ðñïôÜóåéò, óôéò ïðïßåò åêöñÜæåôáé ç ôåëéêÞ

Ýííïéá. Ï óõíäõáóìüò üëùí áõôþí ôùí ëåîåùí ðïõ åêöñÜæïõí ìéá óêÝøç,
åßíáé êáé ç âÜóç ãéá ôçí áíáãíþñéóç ôùí ëÝîåùí, åíþ üôáí äßíïíôáé ÷ùñéóôÜ
ìðïñåß íá äçìéïõñãçèåß óýã÷õóç ìåôáîý ôùí ëÝîåùí.

Ôï ç÷çôéêü óõóôçìá ôçò ðñüôáóçò ïíïìÜæåôáé ôïíéóìüò ôïõ ëüãïõ.

Óôïí ôïíéóìü ôïõ ëüãïõ ðåñéÝ÷ïíôáé üëá ôá ãíùñßóìáôá ôïõ óýíèåôïõ Þ÷ïõ:
áëëáãÞ ôïõ âáóéêïý ôüíïõ, éó÷ý, ÷ñïéÜ êáé äéÜñêåéá. Åðßóçò ðáñïõóéÜæïíôáé
êáé äéáêïðÝò ôïõ Þ÷ïõ -ðáýóåéò.
Ð÷ åÜí óå ìéá ðñüôáóç ìåôáöÝñïõìå ôïí ôïíéóìü áðü ìéá ëÝîç óå
ìéá Üëëç, áëëÜæåé ç ãåíéêÞ Ýííïéá ôçò öñÜóçò.
Ç ðñüôáóç «áõôüò Ý÷åé ìüíïí äýï êïñßôóéá» ìðïñåß íá äéáâáóôåß ìå
äõï äéáöïñåôéêïõò óùóôïýò ôïíéóìïýò.
Ìå ôïí ôïíéóìü óôç ëÝîç «êïñßôóéá» óçìáßíåé üôé äåí Ý÷åé áãüñéá,
áëëÜ ìüíï äýï êïñßôóéá.
ÅÜí ï ôïíéóìüò åßíáé óôç ëÝîç «äýï», ôüôå óçìáßíåé üôé ó áõôüí äåí
õðÜñ÷ïõí ðåñéóóüôåñá áðü äýï êïñßôóéá.

Ïé ëåðôÝò êáé óýíèåôåò áðï÷ñþóåéò ôïõ ôïíéóìïý åðéôñÝðïõí íá

åêöñÜæåôáé ç óõíáéóèçìáôéêÞ ó÷Ýóç áõôïý ðïõ ïìéëåß ðñïò ôçí
ðñáãìáôéêüôçôá êáé ç ôÜóç ôïõ íá ðáñáêéíçèåß óå êÜðïéá åíÝñãåéá.
ÔÝôïéïò ôïíéóìüò äåí ìðïñåß íá öáíåß óôïí ãñáðôü ëüãï.
 245

Á í ðÜñïõìå ÷ùñéóôÜ ìéá ëÝîç, äåí öáßíåôáé áñêåôÜ ç óçìáóßá

ôçò. ÊÜèå ëÝîç ìðïñåß íá Ý÷åé äéÜöïñåò óçìáóßåò (ëÝîç ÷ùñßò óçìáóßá äåí
åßíáé ëÝîç, áëëÜ êåíüò Þ÷ïò. Ìéá ëÝîç ðïõ Ý÷åé ÷Üóåé ôçí óçìáóßá ôçò äåí
áíÞêåé ðëÝïí óôç ãëþóóá).
Ìüíï üôáí ç ëÝîç óõíäõÜæåôáé ìå Üëëåò ëÝîåéò, ôüôå ç óçìáóßá ôçò
ãßíåôáé ïñéóìÝíç. Ïé îå÷ùñéóôÝò ëÝîåéò åßíáé ìüíï ïéêïäïìÞóéìï õëéêü ôïõ
ëüãïõ. Ç Ýííïéá ôïõ ëüãïõ öáßíåôáé üôáí ïé ëÝîåéò óõíôÜóóïíôáé óýìöùíá ìå
ôïõò ãñáììáôéêïýò êáíüíåò.

Ìéá ëÝîç ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ðïéêéëüôñïðá. Áëëéþò ôçí

÷ñçóéìïðïéïýí ôá ðáéäéÜ êáé áëëéþò ïé åíÞëéêïé.

Ó áõôü ðïõ óõíçèßæïõìå íá ïíïìÜæïõìå óçìáóßá ôçò ëÝîçò

ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå äýï óôïé÷åßá: ôçí óçìáóßá ôçò Ýêöñáóçò óôçí
êõñéïëåîßá êáé ôçí ëåéôïõñãßá ôçò í áíáöÝñåôáé óå êÜðïéï áíôéêåßìåíï, ôçí
åìðñÜãìáôç áíáöïñÜ ôçò.
Óôç óçìáóßá ôçò ëÝîçò âñßóêåôáé ç âáóéêÞ åíüôçôá ðïõ
ïíïìÜæïõìå ãëùóóéêÜ áñèñùìÝíç íüçóç. Ó áõôÞí ðåñéêëåßïíôáé ôüóï ïé
ç÷çôéêÝò üóï êáé ïé íïçìáôéêÝò éäéüôçôåò ôçò ãëþóóáò.

Ç ãëþóóá, áí êáé åßíáé öïñÝáò ôùí óçìáóéþí, äåí åßíáé ï

äçìéïõñãüò ôïõò. ÊÜôù áð ôéò óçìáóßåò õðÜñ÷ïõí ïé ôñüðïé äñáóôçñéüôçôáò
ðïõ Ý÷ïõí êáëëéåñãçèåß êïéíùíéêÜ.
Ïé óçìáóßåò ðáñéóôÜíïõí ìåôáó÷çìáôéóìÝíåò êáé
áðïêñõóôáëëùìÝíåò ìÝóá óôç ãëþóóá, ôçí éäåáôÞ ìïñöÞ ýðáñîçò ôçò
êïéíùíéêÞò ðñáêôéêÞò.
Ïé óçìáóßåò «äéáèëïýí» ãéá ôï Üôïìï ôá áíôéêåéìåíá êáé öáéíüìåíá,
áíåîÜñôçôá áð ôéò ó÷Ýóåéò ôïõò ìå ôç æùÞ ôïõ, ôéò áíÜãêåò ôïõ êáé ôá êßíçôñÜ
ôïõ, óå áíôßèåóç ìå ôá ðñïóùðéêÜ íïÞìáôá ðïõ äåß÷íïõí ôç ó÷Ýóç ôçò
ãíþóçò ìå ôçí áôïìéêÞ óõíåßäçóç.

Ç äïìÞ êáé ç öýóç ôùí óõíäÝóåùí áíÜìåóá óôç ëÝîç êáé ôç

óçìáóßá ìåôáâÜëëïíôáé. Ïé óçìáóßåò ôùí ëÝîåùí áíáðôýóóïíôáé. Ôüóï
éóôïñéêÜ, üóï êáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò æùÞò ôïõ áíèñþðïõ. Ç ïõóßá ôçò
åîÝëéîÞò ôïõò óõíßóôáôáé êõñßùò óôçí ìåôÜâáóç áðü ôï Ýíá åðßðåäï
ãåíßêåõóçò óôï Üëëï.
Ç ãëùóóéêÜ áñèñùìÝíç óêÝøç ðåñíÜ áðü êáôþôåñåò êáé
ðñùôüãïíåò ìïñöÝò ãåíßêåõóçò óå áíþôåñåò êáé ðïëõðëïêþôåñåò ðïõ
åêöñÜæïíôáé óôéò áöçñçìÝíåò Ýííïéåò.
 246

Áí êáé ç óçìáóßá ôùí ëÝîåùí óôçí êÜèå ãëþóóá åßíáé äéáöïñåôéêÞ

êáé óõ÷íÜ äåí óõìðßðôåé ç ìéá ìå ôçí Üëëç, üìùò ç óêÝøç ôùí áíèñùðùí ðïõ
ìéëïýí äéáöïñåôéêÝò ãëþóóåò, ãéá ôï ßäéï ðñÜãìá, åßíáé ç ßäéá.
Ïôáí ãßíåôáé ìåôÜöñáóç áðü ìéá ãëþóóá óå Üëëç, äåí
ìåôáöñÜæïíôáé ïé ëÝîåéò, ïé ðñïôÜóåéò, ïýôå áêüìç ðéï ðïëý ïé öèüããïé ôïõ
ëüãïõ, áëëÜ ïé Ýííïéåò ðïõ åßíáé êïéíÝò ãéá üëïõò ôïõò áíèñùðïõò.

Ï ôáí äéáâÜæïõìå Ýíá êåßìåíï óå ãëþóóá ðïõ äåí ôçí îÝñïõìå
êáëÜ êáé äéáôõðþíåôáé ó áõôÞ ìéá Ýííïéá ðïõ äåí ôçí êáôáíïïýìå áìÝóùò,
óõ÷íÜ ðñïóöåýãïõìå óôçí áñ÷Þ óôçí êáôÜ ëÝîç ìåôÜöñáóç, üìùò ýóôåñá,
üôáí êÜðïéá Þ êÜðïéåò ëÝîåéò ãßíïõí «êëåéäß», óôÞñéãìá, ôüôå ìáíôåýïõìå ôç
óçìáóßá êáé ôùí Üëëùí ëÝîåùí êáé óéãÜ-óéãÜ âñßóêïõìå ôçí Ýííïéá ôçò
ðñüôáóçò. Áð üóá åßðáìå åîçãåßôáé ç ó÷Ýóç áíÜìåóá óôçí áíôßëçøç êáé ôçí
êáôáíüçóç ôïõ ëüãïõ.

Áíôßëçøç ôïõ ëüãïõ åßíáé ç áíÜëõóç êáé óýíèåóç ôùí õëéêþí

ãëùóóéêþí ìÝóùí, äçëáäÞ ôùí ðïéêéëüìïñöùí óõíäõáóìþí ôùí ëåêôéêþí
öèüããùí êáé ôùí ãíùñéóìÜôùí ôïõò.
Êáôáíüçóç ôïõ ëüãïõ åßíáé ç áíÜëõóç êáé óýíèåóç ôùí óôïé÷åßùí
ôçò óêÝøçò, äçëáäÞ Ýííïéåò êáé êñßóåéò ðïõ åßíáé ìÝóá óôá õëéêÜ óôïé÷åßá ôçò
ãëþóóáò.
Êáé ïé äõï äéáäéêáóßåò -áíôßëçøç êáé êáôáíüçóç- êáèïñßæïíôáé
áìïéâáßá.

Ï é ëÝîåéò óçìáßíïõí áíôéêåßìåíá. Ãé áõôü ïé ëÝîåéò ðïõ åßíáé

üìïéåò ùò ðñïò ôçí óçìáóßá, áëëÜ äéáöÝñïõí ùò ðñïò ôçí öèïããéêÞ
óõãêñüôçóç, ðñïêáëïýí ôçí ßäéá áíôßäñáóç. Áíôßèåôá, ëÝîåéò óõããåíéêÝò ùò
ðñïò ôçí öèïããéêÞ óõãêñüôçóç, áëëÜ äéáöïñåôéêÝò ùò ðñïò ôçí óçìáóßá,
óõíÞèùò ðñïêáëïýí äéáöïñåôéêÞ áíôßäñáóç.

Ïé ëÝîåéò ôçò ãëþóóáò ó÷çìáôßæïõí ïñéóìÝíá óõóôçìáôá, ìå âÜóç

ôüóï ôçí öèïããéêÞ óõãêñüôçóÞ ôïõò, üóï êáé ôçí óçìáóßá ôïõò.
Óôçí ðïñåßá ôïõ ëüãïõ, ç ðñïóï÷Þ óõãêåíôñþíåôáé óôçí óçìáóßá
ôùí ëÝîåùí. Ôá õëéêÜ ãëùóóéêÜ ìÝóá, ìå ôá ïðïßá ïñãáíþíåôáé ç Ýêèåóç ôïõ
 247

ëüãïõ, äåí åßíáé áíôéêåßìåíá ôçò ðñïóï÷Þò. ÁõôÜ áðïôåëïýí ôÝôïéï ãåñü,
óôáèåñü êáé ìüíéìï óõóôçìá, ðïõ ï Ýíáò êñßêïò óýñåé ôïí Üëëïí ÷ùñßò íá
÷ñåéÜæåôáé êáììéÜ åéäéêÞ ðñïóðÜèåéá.

Ï üãêïò êáé ï âáèìüò êáôÜêôçóçò ôïõ ëåîéëïãßïõ ôçò ãëþóóáò

äéáöÝñïõí óôïí êÜèå áíèñùðï. Ôï ðïóü ôùí ëÝîåùí ðïõ Ýíáò áíèñùðïò
ìüíéìá ÷ñçóéìïðïéåß, áðïôåëåß ôï åíåñãü ëåîéëüãéü ôïõ.
Ïé ëÝîåéò ðïõ ï ßäéïò äåí ÷ñçóéìïðïéåß, áëëÜ êáôáíïåß êáé ìáíôåýåé
ôçí óçìáóßá ôïõò áêïýïíôáò ôçí ïìéëßá ôùí Üëëùí, áðïôåëïýí ôï åöåäñéêü
ëåîéëüãéü ôïõ.

Õ ðÜñ÷ïõí ôñßá åßäç ôïõ ëüãïõ,

áíÜëïãá ìå ôï ðïéüò áíáëõôÞò ðáßñíåé êõñßùò
ìÝñïò, Þ ìå ðïéüí áðü áõôïýò áñ÷ßæåé: ï
áêïõóôéêüò ëüãïò, ï ðñïöïñéêüò êáé ï ïðôéêüò.

Ôá ôñßá áõôÜ åßäç ôïõ ëüãïõ

âñßóêïíôáé óå óôåíÞ áëëçëåðßäñáóç.
Áêïýãïíôáò ôïí ëüãï, åßíáé áäýíáôï íá
êáôáíïÞóïõìå ôéò ëÝîåéò óùóôÜ, íá ôéò
äéáêñßíïõìå êáé íá ôéò ìÜèïõìå, áí ðñéí äåí ôéò ðñïöÝñïõìå êáé åìåßò ïé ßäéïé.
Êïéíü ãéá üëá ôá åßäç ôïõ ëüãïõ åßíáé ç ðñïöïñÜ ôùí ëåîåùí (öùíá÷ôÜ Þ áðü
ìÝóá ìáò).

Ç åðéêïéíùíßá ìå ôïí ðñïöïñéêü ëüãï ðåñéïñßæåôáé áðü ôïí ÷þñï

êáé ôïí ÷ñüíï. Ï ðñïöïñéêüò ëüãïò äåí åßíáé ðëÞñçò êáôÜ ôçí ðïñåßá ôçò
óõæÞôçóçò. Ïôáí óõæçôïýí ïé áíèñùðïé ìåôáîý ôïõò, ðïëëÜ äåí ôá ëÝíå ìå
ëüãéá, áëëÜ õðïíïïýíôáé, åðåéäÞ åßíáé êáôáíïçôÜ áð áõôü ðïõ åéðþèçêå
ðñïçãïõìÝíùò Þ áð áõôü ðïõ ãßíåôáé ôþñá Þ Ýãéíå ðñéí.

Ï ïðôéêüò ðáñïõóéÜæåôáé ìå ôñåéò ìïñöÝò: áíÜëõóç ôïõ êåéìÝíïõ

áðü ìÝóá ìáò, áíÜãíùóç öùíá÷ôÜ, óýíèåóç ôïõ êåéìÝíïõ áðü åìÜò ôïõò
ßäéïõò. Êáé ïé ôñåéò áõôÝò ìïñöÝò åíþíïíôáé óôç ãåíéêÞ ïíïìáóßá ãñáðôüò
ëüãïò, ãéáôß êáé óôéò ôñåéò ïõóéáóôéêü ñüëï ðáßæïõí ôá ãñáðôÜ óçìåßá.
Ç ãñáöÞ äéåõñýíåé óçìáíôéêÜ ôá üñéá ôçò åðéêïéíùíßáò. ×Üñç ó
áõôÞ ïé ãíþóåéò ðïõ Ý÷ïõí óõóóùñåõôåß áðü ðïëëÝò ãåíéÝò ãßíïíôáé êôÞìá
 248

åêáôïììõñßùí áíèñùðùí. Ï ãñáðôüò ëüãïò åìöáíßæåôáé ìåôÜ ôïí ðñïöïñéêü

êáé óôçñßæåôáé ðÜíù ó áõôüí.
Ç ãñáðôÞ ãëþóóá åßíáé ðéï áöçñçìÝíç áð ôçí ðñïöïñéêÞ.
ÐñïûðïèÝôåé ãéá ôçí åêìÜèçóÞ ôçò Ýíá ìåãÜëï âáèìü áöáéñåôéêÞò óêÝøçò. Ç
ãñáðôÞ ãëþóóá äåí ÷ñçóéìïðïéåß ëÝîåéò, áëëÜ ðáñáóôÜóåéò ëÝîåùí. Áðáéôåß
óõìâïëéóìü ôùí ç÷çôéêþí óõìâüëùí, äçëáäÞ Ýíá óõìâïëéóìü äåýôåñçò ôÜîçò.
Ï ãñáðôüò ëüãïò åßíáé êáôÜ êÜðïéï ôñüðï ç Üëãåâñá ôçò ãëþóóáò.
Ó áõôÞí ëåßðåé ï «õëéêüò» öèüããïò, ç ôïíéêüôçôá, ç ìïõóéêüôçôá, ç
åêöñáóôéêüôçôá. Åßíáé ãëþóóá ÷ùñßò óõíïìéëçôÞ. Áõôüò óôïí ïðïßï
áðåõèýíåôáé, åßôå äåí åßíáé ðáñþí, åßôå äåí Ý÷åé êáììéÜ åðáöÞ ìå ôïí
ãñÜöïíôá.

ÊáôÜ ôçí ïìéëßá äåí ÷ñåéÜæåôáé íá äçìéïõñãçèåß ãëùóóéêü êßíçôñï,

ãéáôß ç ðñïöïñéêÞ ãëþóóá ñõèìßæåôáé óôç ñïÞ ôçò áð ôçí äõíáìéêÞ êáôÜóôáóç
óôçí ïðïßá åêäçëþíåôáé. ÁðïññÝåé ðëÞñùò áð áõôÞ ôçí êáôÜóôáóç êáé
åîåëßóóåôáé óýìöùíá ì áõôÞ.
Óôç ãñáðôÞ ãëþóóá åßìáóôå õðï÷ñåùìÝíïé íá äçìéïõñãÞóïõìå ïé
ßäéïé ìéá êáôÜóôáóç Þ ìÜëëïí íá ôçí öáíôáóôïýìå.
Áð áõôü áðïññÝåé üôé ç ãñáðôÞ ãëþóóá áðáéôåß ìéá ðéï áíåîÜñôçôç,
ðéï åëåýèåñç óôÜóç áðÝíáíôé óôçí êáôÜóôáóç ðïõ ðåñéãñÜöåé. Ç ãñáðôÞ
ãëþóóá áðáéôåß ðåñéóóüôåñç âïýëçóç áð ôçí ðñïöïñéêÞ.

Ç ãñáðôÞ ãëþóóá åßíáé ìéá ãëþóóá ðñïóáíáôïëéóìÝíç ðñïò ôïí

ìÝãéóôï âáèìü êáôáíüçóçò áðü Üëëïõò áíèñþðïõò. Ç ãñáðôÞ ãëþóóá ðñÝðåé
íá åßíáé ðëÞñùò áíåðôõãìÝíç ãéá íá ãßíåé êáôáíïçôÞ óôïõò Üëëïõò, í
áíáðáñÜãåé ìéá êáôÜóôáóç ìå üëåò ôçò ôéò ëåðôïìÝñåéåò. Ï,ôé ðáñáëåßðåôáé
óôïí ðñïöïñéêü ëüãï, óôïí ãñáðôü ðñÝðåé í áíáöåñèåß ïðùóäÞðïôå.

É äéáßôåñç ìïñöÞ ôïõ ëüãïõ åßíáé ï åóùôåñéêüò ëüãïò Þ ï ëüãïò

áðü ìÝóá ìáò. Ìå áõôüí óêåðôüìáóôå ÷ùñßò íá åêöñÜæïõìå ôéò óêÝøåéò ìáò
öùíá÷ôÜ.
ÊÜèå áíèñùðïò îÝñåé üôé üôáí ðñïöÝñåé Þ ìéëÜåé äõíáôÜ, ç óêÝøç
ôïõ äåí óôñÝöåôáé õðï÷ñåùôéêÜ ìüíï ó áõôü ðïõ ôç äïóìÝíç óôéãìÞ ðñïöÝñåé,
áêüìá ôáõôü÷ñïíá ìðïñåß íá óêÝðôåôáé êé áõôü ðïõ èá ðñÝðåé íá ðåé, íá
óêÝðôåôáé ôé åíôýðùóç ðñïêáëïýí óôïõò áêñïáôÝò áõôÜ ðïõ ëÝåé, áêüìá
ìðïñåß íá ôïýñ÷ïíôáé êáé óêÝøåéò ðïõ äåí Ý÷ïõí ó÷Ýóç ì áõôÜ ðïõ ëÝåé.
Ó üëåò áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò ï åîùôåñéêüò ðåñéðëÝêåôáé ìå ôïí
åóùôåñéêü ëüãï.

Ç åóùôåñéêÞ ãëþóóá åßíáé óå ìÝãéóôï âáèìü óõìðõêíùìÝíç,

óõíôìçìÝíç, «óôåíïãñáöéêÞ» ãëþóóá.
 249

Ùò ðñïò ôçí óõíôáêôéêÞ ôçò äïìÞ, åßíáé ó÷åäüí áðïêëåéóôéêÜ

êáôçãïñçìáôéêÞ. Óõíßóôáôáé ó÷åäüí áðïêëåéóôéêÜ áðü êáôçãïñÞìáôá, ãéáôß ó
áõôÞí ôï õðïêåßìåíï, ç óõíïìéëçôéêÞ êáôÜóôáóç, åßíáé ó÷åäüí ðÜíôá ãíùóôÞ
óôïí óêåðôüìåíï Üíèñùðï. Äåí ÷ñåéÜæåôáé ðïôÝ íá ãíùóôïðïéÞóïõìå óôïí
åáõôü ìáò ðåñß ôßíïò ãßíåôáé ëüãïò.
Ç åîùôåñéêÞ ðëåõñÜ ôçò ãëþóóáò, ç óýíôáîç êáé ç öùíçôéêÞ ôçò,
óôçí åóùôåñéêÞ ãëþóóá ìåéþíïíôáé, áðëïðïéïýíôáé óôïí ìÝãéóôï âáèìü êáé
óõìðõêíþíïíôáé. Óôï ðñïóêÞíéï Ýñ÷åôáé ç óçìáóßá ôùí ëÝîåùí. Ç åóùôåñéêÞ
ãëþóóá åíåñãåß êõñßùò ìå ôçí óçìáóéïëïãßá êáé ü÷é ìå ôçí öùíïëïãßá ôçò
ãëþóóáò.

Ç óçìáóßá åßíáé ìüíï Ýíáò ôïìÝáò ôïõ íïÞìáôïò ðïõ

ðñïóëáìâÜíåé ç ëÝîç óôá óõìöñáæüìåíá ìéáò ãëùóóéêÞò Ýêöñáóçò êáé
ìÜëéóôá åßíáé ç óôáèåñüôåñç êáé ïìïéïãåíÝóôåñç ðåñéï÷Þ. Ç ìåìïíùìÝíç
ëÝîç, üðùò ôçí ðáßñíïõìå áðü ôï ëåîéêü, Ý÷åé ìüíï ìéá óçìáóßá.
Ç óçìáóßá åßíáé óôçí æùíôáíÞ ãëþóóá ìüíï ìéá ðÝôñá ôïõ
íïçìáôéêïý ïéêïäïìÞìáôïò.
Ìéá ëÝîç ðñïóëáìâÜíåé åýêïëá Üëëï íüçìá óå äéáöïñåôéêÜ
óõìöñáæüìåíá. Ç óçìáóßá áíôßèåôá åßíáé áìåôÜâëçôç êáé ðáñáìÝíåé óôáèåñÞ ó
üëåò ôéò ìåôáâïëÝò ôïõ íïÞìáôïò ôçò ëÝîçò.

Ôï íüçìá ìéáò ëÝîçò åßíáé ç ïëüôçôá üëùí ôùí øõ÷éêþí äåäïìÝíùí,

üóá ðáñÜãåé ç ëÝîç óôç óõíåßäçóÞ ìáò. Ç ëÝîç áðïêôÜ ôï íüçìÜ ôçò ìüíï óå
ìéá ðñüôáóç, áëëÜ ç ßäéá ç ðñüôáóç áðïêôÜ ôï íüçìÜ ôçò ìüíï óôá
óõìöñáæüìåíá ìéáò ðáñáãñÜöïõ, ç ðáñÜãñáöïò ó áõôÜ ôïõ âéâëßïõ, ôï âéâëßï
ó áõôÜ ôçò üëçò ðáñáãùãÞò åíüò óõããñáöÝá. Ôï ðñáãìáôéêü íüçìá êÜèå
ëÝîçò êáèïñßæåôáé óå ôåëåõôáßá áíÜëõóç áðü üëïí ôïí ðëïýôï ôùí óôïé÷åßùí
ðïõ õðÜñ÷ïõí óôç óõíåßäçóç êáé ðïõ áíáöÝñïíôáé ó ü,ôé åêöñÜæåé ç áíôßóôïé÷ç
ëÝîç. Áð áõôÞ ôçí Üðïøç, ôï íüçìá ìéáò ëÝîçò åßíáé áíåîÜíôëçôï.
Ôï íüçìá ôçò ãçò åßíáé ôï çëéáêü óõóôçìá. Ôï íüçìá ôïõ çëéáêïý
óõóôçìáôïò åßíáé ï ãáëáîßáò êáé ôï íüçìá ôïõ ãáëáîßá ... áõôü óçìáßíåé üôé
ðïôÝ äåí ãíùñßæïõìå ôï íüçìá êÜðïéïõ ðñÜãìáôïò êáé êáôÜ óõíÝðåéá ðïôÝ
ïëüêëçñï ôï íüçìá ìéáò ëÝîçò. Ç ëÝîç åßíáé ìéá áíåîÜíôëçôç ðçãÞ
êáéíïýñãéùí ðñïâëçìáôùí. Ôï íüçìá ìéáò ëÝîçò äåí åßíáé ðïôÝ ðëÞñåò.
Âáóßæåôáé óå ôåëåõôáßá áíÜëõóç óôçí áíôßëçøç ãéá ôïí êüóìï êáé óôçí
åóùôåñéêÞ äïìÞ ôçò ðñïóùðéêüôçôáò.

ÁíÜìåóá óôï íüçìá êáé óôçí ëÝîç õðÜñ÷åé ðïëý ìåãáëýôåñç

áõôïíïìßá áð üôé áíÜìåóá óôçí óçìáóßá êáé óôç ëÝîç. Ïé ëÝîåéò ìðïñïýí í
áðïêïðïýí áðü ôï íüçìá ðïõ åêöñÜæïõí.
 250

Óôçí åóùôåñéêÞ ãëþóóá ç ëÝîç åßíáé ðïëý ðåñéóóüôåñï öïñôùìÝíç

ìå íüçìá áð üôé óôçí åîùôåñéêÞ.

Ç óêÝøç áíôßèåôá áðü ôçí ïìéëßá, äåí áðïôåëåßôáé áðü

äéáêåêñéìÝíåò ìïíÜäåò.
Ïôáí èÝëù íá êïéíïðïéÞóù ôç óêÝøç üôé óÞìåñá åßäá Ýíá îõðüëõôï
ðáéäß ìå Ýíá ìðëÝ ðïõêÜìéóï íá ôñÝ÷åé óôï äñüìï, äåí âëÝðù êÜèå
áíôéêåéìåíï îå÷ùñéóôÜ: ôï ðáéäß, ôï ðïõêÜìéóï, ôï ìðëÝ ÷ñþìá, ôï ôñÝîéìü ôïõ,
ôçí áðïõóßá ðáðïõôóéþí. Ôá óõëëáìâÜíù üëá óáí ìéá åíéáßá óêÝøç.
Óôï ëüãï áõôÞ ç åíéáßá óêÝøç äéáóðÜôáé óå îÝ÷ùñåò ëÝîåéò.
 251

Ç ÖÁÍÔÁÓÉÁ

Á ðÝíáíôé óôéò ðáñáóôÜóåéò ôçò, ç óõíåßäçóç Ý÷åé ôçí äýíáìç íá

åíåñãåß äéáìïñöùôéêÜ, ìå äéêÞ ôçò ðñùôïâïõëßá êáé íá ôéò ìåôáó÷çìáôßæåé óå
íÝá ðëÜóìáôá.
ÄéáóðÜ ôéò øõ÷éêÝò åéêüíåò óôá óõóôáôéêÜ ôïõò óôïé÷åßá êáé ýóôåñá
áíáóõãêñïôåß áõôÜ ôá óôïé÷åßá óå íÝåò ìïñöÝò, äéáöïñåôéêÝò áðü åêåßíåò
ðïõ åß÷å áñ÷éêÜ áíôéëçöèåß ìå ôéò áéóèÞóåéò.

Ç íïçôéêÞ ðáñÜóôáóç áõôïý ðïõ äåí åß÷áìå áíôéëçöèåß ðñïçãïýìåíá,

ç äçìéïõñãßá åéêüíùí ôùí áíôéêåéìåíùí êáé öáéíïìÝíùí ðïõ ðïôÝ ðñéí ï
áíèñùðïò äåí óõíÜíôçóå, ç ãÝííçóç ôçò éäÝáò áõôïý ðïõ ðñüêåéôáé íá
êáôáóêåõÜóïõìå, üëá áõôÜ áðïôåëïýí ìéá éäéáßôåñç ìïñöÞ ôçò øõ÷éêÞò
äñáóôçñéüôçôáò, ôçí öáíôáóßá.

Öáíôáóßá åßíáé ç äçìéïõñãßá ôïõ íÝïõ ìå ôçí ìïñöÞ åéêüíáò,

ðáñÜóôáóçò, éäÝáò, ðïõ áñãüôåñá åíóùìáôþíåôáé óôá õëéêÜ ðñÜãìáôá Þ ôçí
ðñáêôéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôïõ áíèñùðïõ.

Ïé öáíôáóôéêÝò ðáñáóôÜóåéò, óõãêñéíüìåíåò ìå ôéò ìíçìïíéêÝò, ùò

ðñïò ôçí ýëç, äçëáäÞ ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõò, äåí ðáñïõóéÜæïõí ôßðïôå
ôï íÝï.
Ôï íÝï ó áõôÝò åßíáé ç ìïñöÞ, äçëáäÞ ï ðñùôüôõðïò êáé Üãíùóôïò
áðü ôçí ðñïçãïýìåíç ðåßñá ôñüðïò ðïõ óõíäõóôçêáí óôïé÷åßá ìíçìïíéêþí
ðáñáóôÜóåùí, ãéá í áðïôåëÝóïõí íÝåò øõ÷éêÝò åéêüíåò.
 252

Ç äçìéïõñãéêÞ åíÝñãåéá ëïéðüí ôçò öáíôáóßáò Ýãêåéôáé óôçí

áíáìüñöùóç ôïõ åðïðôéêïý õëéêïý, ôïõ áðïèçóáõñéóìÝíïõ óôç óõíåßäçóç.

Ç öáíôáóßá åßíáé ìéá éäéáßôåñç áíèñùðéíç äñáóôçñéüôçôá ðïõ

åìöáíßæåôáé êáé áíáðôýóóåôáé ìå ôçí åñãáóßá.
Ç åñãáóßá åßíáé ç åðåíÝñãåéá ôïõ áíèñùðïõ óôïí ãýñù ôïõ êüóìï,
ðïõ Ý÷åé óêüðéìï êáé ó÷åäéáóìÝíï ÷áñáêôÞñá. Ðñéí ï áíèñùðïò êÜíåé
ï,ôéäÞðïôå, ðñþôá ðáñéóôÜíåé áõôü ðïõ ðñÝðåé íá êÜíåé êáé ðùò èá ôï êÜíåé.
Ðñéí åôïéìÜóåé Þ êáôáóêåõÜóåé Ýíá õëéêü áíôéêåéìåíï, ðñþôá ôï öôéÜ÷íåé
íïåñÜ óôï ìõáëü ôïõ.
ÁõôÞ ç ðáñÜóôáóç ôùí ìåëëïíôéêþí åíåñãåéþí áðïôåëåß ìéá
÷áñáêôçñéóôéêÞ éäéïìïñößá ôçò åñãáóßáò, ðïõ äéáêñßíåé ôçí áíèñùðéíç
äñáóôçñéüôçôá áð ôçí óõìðåñéöïñÜ ôùí æþùí.
ÁõôÞ ç áñ÷éêÞ äçìéïõñãßá ôïõ íÝïõ ìå ôçí ìïñöÞ «éäÝáò» åßíáé ç
öáíôáóßá.

Ç öáíôáóßá åßíáé áðáñáßôçôç ôüóï óôçí ðñáêôéêÞ, üóï êáé óôçí

èåùñçôéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôùí áíèñùðùí.
Ï Ýìðïñïò, ï åðáããåëìáôßáò, ï ôå÷íßôçò, ìå ôçí öáíôáóßá
êáôáóôñþíïõí ôï ðñüãñáììá ôùí åñãáóéþí ôïõò êáé åðéíïïýí ôá ìÝóá ðïõ èá
ôïõò öÝñïõí ãñçãïñüôåñá êáé áóöáëÝóôåñá óôïõò óêïðïýò ôïõò.
Ç öáíôáóßá ðñïåêôåßíïíôáò êáé óõìðëçñþíïíôáò ôá äåäïìÝíá ôçò
ðåßñáò, ðëÜèåé ôï ðëÞèïò ôùí ðéèáíþí óõíäõáóìþí ðïõ ïäçãïýí óôïí óôü÷ï
êáé ðïõ èá êëçèåß ï êñéôéêüò óôï÷óìüò íá ôïõò áðïôéìÞóåé óùóôÜ ãéá íá äïèåß
óôï ðñïâëçìá ç êáëýôåñç ëýóç.
Ïóï ðéï ãüíéìç åßíáé ç öáíôáóßá, ôüóï ï áñéèìüò êáé ç ðïéêéëßá ôùí
óõíäõáóìþí åßíáé ìåãáëýôåñç, åðïìÝíùò ôüóï ðåñéóóüôåñï äéåõêïëýíåôáé
êáé êáôåõèýíåôáé ç êñßóç óôçí åðéëïãÞ ôçò. ÐïëëÝò öïñÝò ç áðïôõ÷ßá
ïöåßëåôáé ü÷é óôçí áíåðÜñêåéá ôçò êñßóçò, áëëÜ óôçí óôåéñüôçôá ôçò
öáíôáóßáò.

Ç öáíôáóßá åßíáé êÜðïéá áðïìÜêñéíóç, «áðüóðáóç» áð ôçí

ðñáãìáôéêüôçôá.
Ï áíèñùðïò öáíôÜæåôáé áõôü ðïõ äåí õðÜñ÷åé áêüìá óôçí
ðñáãìáôéêüôçôá êáé êÜðïôå êé åêåßíï ðïõ åßíáé áäýíáôïí íá ðñáãìáôïðïéçèåß
êáé íá õðÜñîåé.

Ïìùò ðçãÞ ôçò öáíôáóßáò ðÜíôá åßíáé ç ðñáãìáôéêüôçôá.

¸÷ïíôáò ðçãÞ ôïõò ôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ôá ðñïúüíôá ôçò öáíôáóßáò
ôåßíïõí åðßóçò íá ðÜñïõí ðñáãìáôéêÞ, õëéêÞ Ýêöñáóç. Ï áíèñùðïò
äçìéïõñãþíôáò ìå ôçí öáíôáóßá ôï íÝï, ôåßíåé íá ôïõ äþóåé áíôéêåéìåíéêÞ,
õëéêÞ ìïñöÞ: óôá áíôéêåéìåíá, óôïõò æùãñáöéêïýò ðßíáêåò, óôá ìïõóéêÜ êáé
ëïãïôå÷íéêÜ Ýñãá, óôéò ðñáêôéêÝò åíÝñãåéåò êëð.
 253

ÊÜèå äçìéïõñãüò ìéáò íÝáò ìç÷áíÞò óôç äéáäéêáóßá ôçò êáôáóêåõÞò

ôçò êÜíåé ó÷Ýäéá, óêßôóá êáé ìïíôÝëá. ÁõôÜ åßíáé óôÞñéãìá êáé êßíçôñï ãéá ôçí
ðáñáðÝñá ëåéôïõñãßá ôçò öáíôáóßáò. Ôï ßäéï ðáñáôçñåßôáé êáé óôçí åñãáóßá
ôïõ êáëëéôÝ÷íç, ôïõ ìïõóéêïóõíèÝôç, ôïõ óõããñáöÝá.

Ç öáíôáóßá óõíäÝåôáé ìå ôçí ðñáêôéêÞ: óôçí ðñÜîç ãåííéïýíôáé ïé

äõóêïëßåò ðïõ ìáò õðï÷ñåþíïõí óôçí áëëáãÞ ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, óôç
äçìéïõñãßá ôïõ íÝïõ. Ç äçìéïõñãéêÞ öáíôáóßá ðëïõôßæåôáé, åðáëçèåýåôáé êáé
áðïóáöçíßæåôáé ìüíïí óôç äéáäéêáóßá ôçò õëïðïßçóÞò ôçò. Ïóï ç öáíôáóßá
åßíáé áêüìç óôï êåöÜëé ôïõ äçìéïõñãïý ôçò, åîáêïëïõèåß ðÜíôá íá ìçí åßíáé
åíôåëþò óáöÞò.

Ç öáíôáóßá åîáñôÜôáé áðü ôçí ãíþóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò: üóï ðéï

ðëáôéÝò åßíáé ïé ãíþóåéò óôïí ôïìÝá üðïõ äçìéïõñãåßôáé êÜôé íÝï, üóï ðéï
ðëïýóéá åßíáé ç ðåßñá ó áõôüí ôïí ôïìÝá, ôüóï ðéï óçìáíôéêÞ åßíáé ç
äõíáôüôçôá íá äçìéïõñãçèåß ôï íÝï óå áíôéóôïé÷ßá ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé
íá ãßíåé ðñáêôéêÞ åöáñìïãÞ ôïõ.

Ç öáíôáóßá óõíäÝåôáé óôåíÜ ìå üëåò ôéò éäéïññõèìßåò ôçò

ðñïóùðéêüôçôáò, ìå ôá åíäéáöÝñïíôá ôïõ áíèñùðïõ, ôéò éêáíüôçôåò êáé
ãíþóåéò, ôéò Ýîåéò êáé ôéò êëßóåéò.

Óðïõäáßï ñüëï óôç öáíôáóßá ðáßæåé ï ëüãïò.

Ï ëüãïò åðåéäÞ åßíáé ðïëýìïñöïò åñåèéóìüò êáé óõíäÝåôáé óôåíÜ ìå
ðïëýìïñöá óÞìáôá ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò, äçìéïõñãåß äåóìïýò ðïõ ðñéí äåí
åß÷áí óõíäõáóôåß ìåôáîý ôïõò, åõíïåß ôçí äéÜêñéóç ôùí ãíùñéóìÜôùí ôùí
áíôéêåéìåíùí ðïõ ðñéí äåí åß÷å äéáðéóôùèåß ç áìïéâáßá ó÷Ýóç ôïõò.

Ç ðéï áðëÞ ìïñöÞ öáíôáóßáò åßíáé ïé ðåñéðôþóåéò ðïõ ïé ìïñöÝò, ïé

éäÝåò, ãåííéïýíôáé ÷ùñßò êáììéÜ ðñïìåëÝôç áð ôçí ðëåõñÜ ìáò.
Áêïýãïíôáò áðü êÜðïéïí ìéá äéÞãçóç, ÷ùñßò íá
èÝëïõìå áíáðáñéóôÜíïõìå ôçí êáôÜóôáóç ðïõ
ðåñéãñÜöåé.
Ðáñáôçñþíôáò Ýíá óýííåöï óôïí ïõñáíü, êáììéÜ
öïñÜ ôï ðáñïìïéÜæïõìå óáí ðñüóùðï áíèñùðïõ Þ óáí
êÜðïéï æþï.

Êáé óôéò äõï áõôÝò ðåñéðôþóåéò ðçãÞ ôçò öáíôáóßáò åßíáé áõôü ðïõ
áíôéëáìâáíüìáóôå.
Ç äéáöïñÜ åßíáé ìüíïí óôï üôé óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç ïé íÝåò ìïñöÝò
ãåííéïýíôáé õðü ôçí åðßäñáóç ôïõ ëüãïõ, åíþ óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç
ðñïêáëïýíôáé áð ôï áíôéêåéìåíï ðïõ áíôéëáìâáíüìáóôå.
Êáé óôéò äõï ðåñéðôþóåéò ïé åéåêüíåò åìöáíßæïíôáé áðñïìåëÝôçôá.
ÁõôÞ åßíáé ç áêïýóéá öáíôáóßá.
 254

Ç áíáðáñáãùãéêÞ öáíôáóßá åßíáé ç ðáñÜóôáóç ï,ôéäÞðïôå íÝïõ ãéá

ôïí äïóìÝíï áíèñùðï, ðïõ óôçñßæåôáé óôçí ëåêôéêÞ ðåñéãñáöÞ Þ ôçí
óõíèçìáôéêÞ áðåéêüíéóç áõôïý ôïõ íÝïõ.
Ðïëý óõ÷íÜ ÷ñçóéìïðïéåßôáé áõôïý ôïõ åßäïõò ç öáíôáóßá êáôÜ ôçí
ìÜèçóç.
Ð÷ ïé ìáèçôÝò êáôÜ ôçí ìåëÝôç ôçò éóôïñßáò ðñÝðåé
íá ðáñáóôÞóïõí ôéò êáôïéêßåò ôùí ðñùôüãïíùí
áíèñùðùí, ôçí åíäõìáóßá ôùí äéáöüñùí åðï÷þí êëð.
Ïôáí ìåëåôïýìå ó÷åäéáãñÜììáôá ôå÷íéêÞò ðñÝðåé
íá öáíôáóôïýìå ôç ëåéôïõñãßá ôçò ìç÷áíÞò, íá
ðáñáóôÞóïõìå íïåñÜ ôçí ôïìÞ ìéáò ôå÷íéêÞò
ëåðôïìÝñåéáò, ôïí ÷þñï ðïõ êáôáëáìâÜíåé Ýíá
åîÜñôçìá êëð.

Áðü ôçí áíáðáñáãùãéêÞ öáíôáóßá äéáêñßíåôáé ç äçìéïõñãéêÞ

öáíôáóßá, äçëáäÞ ç äçìéïõñãßá íÝùí ìïñöþí ÷ùñßò óôÞñéãìá ôçí Ýôïéìç
ðåñéãñáöÞ ôïõò.
Ç äçìéïõñãßá åßíáé äñáóôçñéüôçôá ðïõ äßíåé íÝá ðñùôüôõðá ðñïúüíôá
óå üëåò ôéò ìïñöÝò äñÜóçò ôïõ áíèñùðïõ: åöåýñåóç íÝùí ìç÷áíþí,
áíáêÜëõøç íÝùí íïìïôåëåéþí óôçí åðéóôÞìç, äçìéïõñãßá êáëëéôå÷íéêþí
Ýñãùí, öéëïëïãéêþí êëð.

Ç éäÝá Þ ç öáíôáóßá áñ÷éêÜ

ãåííéïýíôáé óõíÞèùò óå áóáöÞ, óõãêå÷õìÝíç
ìïñöÞ.
Ç ùñßìáíóç ôïõ ó÷åäßïõ Ýñ÷åôáé
áñãüôåñá. ÊáììéÜ öïñÜ õößóôáôáé ìåñéêÞ Þ
ïëéêÞ áëëáãÞ.
Óå ïñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò ç
ùñßìáíóç ôïõ ó÷åäßïõ äéáñêåß ìÞíåò Þ êáé
÷ñüíéá.

ÐïëëÝò öïñÝò ç äçìéïõñãßá áðáéôåß ôç ëýóç äéáäï÷éêÜ óõíäåäåìÝíùí

ðñïâëçìáôùí.
 255

Ç äçìéïõñãßá óõíäÝåôáé ìå
ðïëõÜñéèìåò äïêéìÝò Þ ðåéñÜìáôá ãéá ôç ëýóç
ôùí ðñïâëçìáôùí.

Ìáæß ìå ôçí ðñáãìáôéêÞ äïêéìÞ êáé ôçí

äïêéìÞ ìå ó÷Ýäéá, óêßôóá êëð ÷ñçóéìïðïéåßôáé
êáé ôï íïçôéêü ðåßñáìá.
Óå ìåñéêïýò ôïìåßò ôï íïçôéêü
ðåßñáìá óõíäÝåôáé óôåíÜ ìå ôçí ðñáãìáôéêÞ äïêéìÞ.

Ï æùãñÜöïò ð÷ áðü ôéò íïåñÝò Ýñåõíåò ãéá ôïí óõíäõáóìü ôùí

÷ñùìÜôùí, óõ÷íÜ ðåñíÜ óôçí ðñáãìáôéêÞ äïêéìÞ.

ÄéáöïñåôéêÞ åßíáé ç èÝóç ôïõ íïçôéêïý ðåéñÜìáôïò óôçí åñãáóßá ôïõ

ãëýðôç, üôáí åñãÜæåôáé ìå óêëçñü õëéêü. Ïôáí åðåîåñãÜæåôáé Ýíá ðÝôñéíï
Üãáëìá, äåí ìðïñåß íá ðåñíÜ åýêïëá áðü ôçí íïåñÞ äïêéìÞ óôçí ðñáãìáôéêÞ
ãéáôß êáé ôï ðáñáìéêñü êïììáôÜêé ðÝôñáò áí öýãåé ïäçãåß óôçí êáôáóôñïöÞ
üëïõ ôïõ Ýñãïõ.

Ç ìåôÜâáóç åðïìÝíùò áðü ôï íïçôéêü ðåßñáìá óôï ðñáãìáôéêü åßíáé

äéáöïñåôéêÞ, áíÜëïãá ìå ôçí äñáóôçñéüôçôá êáé Ý÷åé ðÜíôá ó÷Ýóç ìå ôï õëéêü
áð ôï ïðïßï äçìéïõñãåßôáé ôï ðñïúüí. Ãé áõôü üôáí ôá ðñïúüíôá ôçò
äçìéïõñãßáò åßíáé ôÝôïéá ðïõ ïé åðüìåíåò äéïñèþóåéò åßíáé áäýíáôåò, ç íïåñÞ
åðáëÞèåõóç áðïêôÜ éäéáßôåñá ìåãÜëç óçìáóßá.

¼ëá áõôÜ äåß÷íïõí üôé ç äçìéïõñãßá äåí åßíáé Ýíá åëåýèåñï ðáé÷íßäé
ôçò öáíôáóßáò ðïõ äåí áðáéôåß åñãáóßá. Áíôßèåôá êÜèå ôé ôï íÝï äçìéïõñãåßôáé
ìå ìåãÜëï êüðï.
 256

Ç Ýìðíåõóç äåí åßíáé êÜôé ðïõ äßíåé ôç

äõíáôüôçôá óôïí äçìéïõñãü íá äçìéïõñãÞóåé
÷ùñßò êüðï.
Ç Ýìðíåõóç äåí Ýñ÷åôáé óôïí ôåìðÝëç. Ç
Ýìðíåõóç åßíáé ôüôå ìüíïí äõíáôÞ üôáí Ý÷åé
óõóóùñåõôåß áñêåôÞ ðåßñá ðáñáôçñÞóåùí, üôáí
Ý÷åé îåêáèáñéóôåß ç åéêüíá (ôï ó÷Ýäéï) ôïõ Ýñãïõ
êáé ï äçìéïõñãüò åßíáé ôåëåßùò áöïóéùìÝíïò ó
áõôü ðïõ óêÝðôåôáé.
Ç Ýìðíåõóç åßíáé ôåñÜóôéá Ýíôáóç üëùí
ôùí øõ÷éêþí äõíÜìåùí ôïõ áíèñùðïõ. Áðáéôåß
ôçí ìÝãéóôç óõãêÝíôñùóÞ ôïõò ãéá ôç ëýóç ôïõ
ðñïâëçìáôïò ðïõ ìðáßíåé ìðñïóôÜ ôïõò.

Ï ñüëïò ôçò öáíôáóßáò åßíáé ìåãÜëïò

óôéò äçìéïõñãéêÝò ìïñöÝò ôçò åñãáóßáò. Ïôáí ï
áíèñùðïò åñãÜæåôáé ðáñÜ ôç èÝëçóÞ ôïõ, äåí
åíäéáöÝñåôáé ãéá ôçí åñãáóßá êáé ôçí åêðëçñþíåé ìç÷áíéêÜ. ÁõôÞ ç åñãáóßá
äåí ìðïñåß íá äçìéïõñãÞóåé.
 257

ÉÄÉÏÓÕÃÊÑÁÓÉÁ - ×ÁÑÁÊÔÇÑÁÓ
ÐÑÏÓÙÐÉÊÏÔÇÔÁ

Ó õíÞèùò ôçí éäéïóõãêñáóßá ôïõ áíèñùðïõ ôçí óôçñßæïõí óå

ìåñéêÝò ÷áñáêôçñéóôéêÝò øõ÷ïëïãéêÝò éäéïññõèìßåò.

Ôïí æùçñü, êéíçôéêü áíèñùðï ðïõ ôåßíåé óôç óõ÷íÞ áëëáãÞ ôùí
åíôõðþóåùí, ðïõ ãñÞãïñá åíäéáöÝñåôáé ãéá ôá ãýñù ãåãïíüôá, ðïõ
óõãêñéôéêÜ åýêïëá æåé ôéò áðïôõ÷ßåò êáé ôéò äõóáñÝóêåéåò ôïí ïíïìÜæïõí
áéìáôþäç.
 258

Ôïí âñáäý áíèñùðï, ôïí øý÷ñáéìï, ìå

óôáèåñÝò ôÜóåéò êáé äéÜèåóç, ìå áóèåíÞ åîùôåñéêÞ
Ýêöñáóç ôçò øõ÷éêÞò ôïõ êáôÜóôáóçò ôïí ïíïìÜæïõí
öëåãìáôéêü.

Ôïí ôá÷ý áíèñùðï, ôïí ïñìçôéêü(âßáéï) áëëÜ áóôáèÞ,

ðïõ Ý÷åé ôÜóç óå èõåëëþäåéò óõíáéóèçìáôéêÝò åêñÞîåéò, ìå
áðüôïìåò ìåôáâïëÝò ôçò äéÜèåóÞò ôïõ, ôïí ïíïìÜæïõí
÷ïëåñéêü.

Ôïí áíèñùðï ðïõ åýêïëá

ðëçãþíåôáé, ðïõ æåé âáèåéÜ êÜèå áóÞìáíôï
ãåãïíüò áëëÜ åîùôåñéêÜ áíôéäñÜ ÷áëáñÜ
óôï ðåñéâÜëëïí, ôïí ïíïìÜæïõí ìåëáã÷ïëéêü.

Åßíáé öáíåñü üôé äåí ìðïñïýìå üëïõò ôïõò áíèñùðïõò íá ôïõò

êáôáôÜîïõìå óå ôÝóóåñåéò ôýðïõò. Ëßãïé ìüíï åßíáé êáèáñïß áíôéðñüóùðïé
ôùí 4 áõôþí ôýðùí.
Óôçí ðëåéïíüôçôá ôùí áíèñùðùí ðáñáôçñåßôáé óõíäõáóìüò ôùí
÷áñáêôçñéóôéêþí åíüò ôýðïõ ìå êÜìðïóá ãíùñßóìáôá Üëëïõ ôýðïõ.

Ç öýóç ôçò éäéïóõãêñáóßáò åîçãåßôáé óôç âÜóç ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõ
åãêåöÜëïõ. Óôç âÜóç ôùí äéáöïñþí éäéïóõãêñáóßáò ìåôáîý ôùí áíèñùðùí
âñßóêïíôáé ïé éäéüôçôåò ôùí âáóéêþí íåõñéêþí ëåéôïõñãéþí, ôçò äéÝãåñóçò êáé
ôçò áíáóôïëÞò.
[ÏðïéáäÞðïôå áíôáíáêëáóôéêÞ áíôßäñáóç åîáñôÜôáé áð ôéò
áìïéâáßåò ó÷Ýóåéò ôùí äõï âáóéêþí íåõñéêþí ëåéôïõñãéþí áð ôéò ïðïßåò
áðïôåëåßôáé êÜèå íåõñéêÞ äñáóôçñéüôçôá: ôçí äéÝãåñóç êáé ôçí áíáóôïëÞ.
 259

Ç äéÝãåñóç óôá íåõñéêÜ êÝíôñá ðñïêáëåß ôçí óõãêåêñéìÝíç

äñáóôçñéüôçôá ôïõ ïñãáíéóìïý.
Ç áíáóôïëÞ óôá íåõñéêÜ êÝíôñá, áíôßèåôá, áíáóôÝëëåé ðñïóùñéíÜ
ôçí åñãáóßá ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ïñãÜíïõ.]

Ï óõíäõáóìüò ôùí ðéï âáóéêþí êáé óôáèåñþí éäéïôÞôùí ôçò

äéÝãåñóçò êáé áíáóôïëÞò, ðïõ åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêüò ãéá ôçí íåõñéêÞ
ëåéôïõñãßá åíüò óõãêåêñéìÝíïõ ïñãáíéóìïý, ïíïìÜæåôáé éäéïóõãêñáóßá Þ
ôýðïò ôïõ íåõñéêïý óõóôçìáôïò.

ÕðÜñ÷ïõí ôñåéò éäéüôçôåò ôùí íåõñéêþí ëåéôïõñãéþí ðïõ

êáèïñßæïõí ôïí ôýðï ôçò íåõñéêÞò ëåéôïõñãßáò:
1. Ç éó÷ýò ôçò äéÝãåñóçò êáé áíáóôïëÞò.
2. Ç éóïññüðçóç áõôþí ôùí ëåéôïõñãéþí êáé
3. Ç êéíçôéêüôçôá, äçëáäÞ ç éêáíüôçôá ãñÞãïñá í áíôéêáèéóôÜ ç ìéá
ôçí Üëëç.

Ç éó÷ýò ôùí íåõñéêþí ëåéôïõñãéþí åßíáé ï ðéï âáóéêüò äåßêôçò ôïõ

ôýðïõ. Áð ôçí éó÷ý ôùí ëåéôïõñãéþí äéÝãåñóçò êáé áíáóôïëÞò åîáñôÜôáé ç
éêáíüôçôá åñãáóßáò ôùí êõôôÜñùí ôïõ åãêåöÜëïõ êáé ðïéï öïñôßï ìðïñåß í
áíôÝîåé ôï íåõñéêü óõóôçìá.
Óôéò óõíçèéóìÝíåò óõíèÞêåò, ç äéÝãåñóç ðïõ åìöáíßæåôáé óôá
íåõñéêÜ êýôôáñá, áíôéóôïé÷åß óôçí Ýíôáóç ôïõ åñåèéóìïý.
¼ôáí üìùò ðÜñïõìå åñåèéóìü ðïëý ìåãÜëçò éó÷ýïò (ð÷ ðïëý
éó÷õñü, ðïõ äýóêïëá ôïí õðïöÝñåé ôï áõôß, Þ÷ï) ôüôå áðïäåéêíýåôáé üôé êÜèå
íåõñéêü óõóôçìá äåí áðáíôÜ ó áõôüí ìå äéÝãåñóç áíôßóôïé÷çò éó÷ýïò.
Óå ïñéóìÝíïõò ïñãáíéóìïýò ðñïêáëåßôáé áíáóôïëÞ ôçò éêáíüôçôáò
ãéá åñãáóßá.

Ãéá ôïí áíèñùðï ç éó÷ýò ôïõ åñåèéóìïý êáèïñßæåôáé ü÷é ôüóï áðü
ôéò öõóéêÝò ôïõ éäéïññõèìßåò, üóï áð ôçí êïéíùíéêÞ ôïõ óçìáóßá. Ð÷ ç
áíáêïßíùóç åíüò óïâáñïý ãåãïíüôïò ìå ðïëý ÷áìçëÞ öùíÞ, ìðïñåß íá
ðñïêáëÝóåé åíôïíüôáôç åíôýðùóç óôïí áíèñùðï.

Óáí ãíþñéóìá ôçò éó÷ýïò ôçò ëåéôïõñãßáò ôçò äéÝãåñóçò ìðïñåß íá

÷ñçóéìåýóåé ç óôáèåñÞ äñáóôçñéüôçôá, ç äõíáôüôçôá ìáêñþí êáé Ýíôïíùí
ðñïóðáèåéþí êáôÜ ôçí ðíåõìáôéêÞ êáé öõóéêÞ åñãáóßá.
Ç éó÷ýò ôçò ëåéôïõñãßáò ôçò áíáóôïëÞò åêäçëþíåôáé ìå ôçí
óôáèåñÞ óõãêÝíôñùóç êáôÜ ôçí åñãáóßá êáèþò åðßóçò êáé ìå ôçí éêáíüôçôá
åýêïëá íá ðñáãìáôïðïéïýìå ôéò áíáãêáßåò êáèõóôåñÞóåéò óôéò êéíÞóåéò êáé
ðñÜîåéò.
 260

Äåýôåñï ãíþñéóìá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôïõò ôýðïõò ôïõ íåõñéêïý

óõóôçìáôïò åßíáé ç éóïññüðéóç ìåôáîý ôçò éó÷ýïò ôçò ëåéôïõñãßáò ôçò
äéÝãåñóçò êáé ôçò éó÷ýïò ôçò ëåéôïõñãßáò ôçò áíáóôïëÞò. Ôï åðßðåäï ôçò
éóïññüðéóçò áíÜìåóá óôéò äõï ëåéôïõñãßåò åßíáé äéáöïñåôéêü. Óå ìåñéêïýò
ïñãáíéóìïýò, ç éó÷ýò ôùí ëåéôïõñãéþí äéÝãåñóçò êáé áíáóôïëÞò áíôéóôïé÷ïýí
ìåôáîý ôïõò. Óå Üëëïõò, ç éó÷ýò ôçò ëåéôïõñãßáò ôçò áíáóôïëÞò êáèõóôåñåß
ôçò éó÷ýïò ôçò ëåéôïõñãßáò ôçò äéÝãåñóçò.

Ôï ôñßôï ãíþñéóìá åßíáé ç êéíçôéêüôçôá ôùí íåõñéêþí ëåéôïõñãéþí.

Ôï ãýñù áðü ôïí ïñãáíéóìü ðåñéâÜëëïí ìåôáâÜëëåôáé óôáèåñÜ. Ïé
íåõñéêÝò ëåéôïõñãßåò ðñÝðåé íá ôéò ðñïëáâáßíïõí (áêïëïõèïýí). Óå
ïñéóìÝíïõò ïñãáíéóìïýò ïé ëåéôïõñãßåò ôçò äéÝãåñóçò êáé ôçò áíáóôïëÞò
áíôéêáèéóôïýí ç ìéá ôçí Üëëç ôá÷ýôáôá, óå Üëëïõò ç áíôéêáôÜóôáóç ãßíåôáé
ó÷åôéêÜ áñãÜ.

Ïé áôïìéêÝò éäéïññõèìßåò ôçò íåõñéêÞò ëåéôïõñãßáò ÷áñáêôçñßæïíôáé

ü÷é áðü ôéò ïðïéåóäÞðïôå îå÷ùñéóôÝò éäéüôçôåò, áëëÜ ðÜíôá óôï óýíïëü ôïõò.
Ï óõíäõáóìüò ôçò éó÷ýïò, ç éóïññüðéóç êáé ç êéíçôéêüôçôá ôçò äéÝãåñóçò êáé
ôçò áíáóôïëÞò êáèïñßæïõí ôéò ôõðéêÝò ãéá ôïí äïóìÝíï ïñãáíéóìü
éäéïññõèìßåò áíôßäñáóçò.

Åôóé äéáêñßíïíôáé 4 âáóéêïß ôýðïé íåõñéêÞò ëåéôïõñãßáò:

1. Ï éó÷õñüò, éóïññïðçìÝíïò, ãñÞãïñïò(æùçñüò).
2. Ï éó÷õñüò, éóïññïðçìÝíïò, âñáäýò (Þóõ÷ïò).
3. Ï éó÷õñüò ìç éóïññïðçìÝíïò (áóõãêñÜôçôïò).
4. Ï áäýíáôïò ôýðïò.
ÐëÜú ó áõôïýò ôïõò âáóéêïýò ôýðïõò õðÜñ÷ïõí ðïëëïß åíäéÜìåóïé
êáé áíÜìéêôïé ôýðïé.

Ï ôýðïò ôçò íåõñéêÞò ëåéôïõñãßáò Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôéò öõóéêÝò

éäéïññõèìßåò ôïõ ïñãáíéóìïý, üìùò äåí åßíáé êáé áìåôÜâëçôïò. Áíáðôýóóåôáé,
áóêåßôáé êáé ìåôáâÜëëåôáé ìå ôçí åðßäñáóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò.

ÐïôÝ ïñéóìÝíïõò ôýðïõò éäéïóõãêñáóßáò äåí ðñÝðåé íá ôïõò

åêôéìÜìå èåôéêÜ êáé Üëëïõò áñíçôéêÜ.
ÊÜèå éäéïóõãêñáóßá Ý÷åé ôéò èåôéêÝò êáé áñíçôéêÝò ðëåõñÝò ôçò.
ÅÜí óôïí ÷ïëåñéêü ôýðï åßíáé åõêïëþôåñï áð üôé óôïí öëåãìáôéêü
íá êáëëéåñãÞóïõìå ôá÷åßá åíÝñãåéá, ôüôå óôïí öëåãìáôéêü åßíáé åõêïëþôåñï
áð üôé óôïí ÷ïëåñéêü íá êáëëéåñãÞóïõìå ôçí áíôï÷Þ êáé øõ÷ñáéìßá.
Ç æùçñüôçôá êáé ôï åíäéáöÝñïí ôïõ áéìáôþäç, ç çñåìßá êáé ç
Ýëëåéøç âéáóýíçò ôïõ öëåãìáôéêïý, ç åíåñãçôéêüôçôá ôïõ ÷ïëåñéêïý, ôï âÜèïò
êáé ç óôáèåñüôçôá ôùí óõíáéóèçìÜôùí ôïõ ìåëáã÷ïëéêïý, üëá áõôÜ åßíáé
ðáñáäåéãìáôá ôùí ðïëýôéìùí éäéïôÞôùí ôùí äéáöüñùí éäéïóõãêñáóéþí.
 261

ÏðïéïóäÞðïôå ôýðïò íåõñéêÞò ëåéôïõñãßáò ìå ïðïéáäÞðïôå

éäéïóõãêñáóßá ìðïñåß í áíáðôýîåé üëåò ôéò êïéíùíéêÜ áíáãêáßåò éäéüôçôåò ôçò
áôïìéêüôçôáò.
ÁëëÜ åðßóçò óå êÜèå éäéïóõãêñáóßá õðÜñ÷åé ï êßíäõíïò í
áíáðôõ÷èïýí áíåðéèýìçôåò éäéüôçôåò ôçò áôïìéêüôçôáò.
ÁíÜìåóá óôïõò åîÝ÷ïíôåò
áíèñùðïõò ó ïðïéïíäÞðïôå ôïìÝá
ìðïñïýìå íá âñïýìå åêðñïóþðïõò ôùí
äéáöüñùí éäéïóõãêñáóéþí.

ÃåíéêÜ ìðïñïýìå íá ðïýìå

üôé ïé éäéïññõèìßåò ôçò éäéïóõãêñáóßáò
ìðïñïýí íá êáèïñßóïõí ìüíï ôïí äñüìï
êáé ôïí ôñüðï ôçò ðíåõìáôéêÞò
áíÜðôõîçò, ü÷é üìùò ôï åðßðåäï
åðéôõ÷ßáò.

Ç éäéïóõãêñáóßá Ý÷åé ðÜíôá äåõôåñåýïõóá óçìáóßá.

Ç éäéïóõãêñáóßá öáßíåôáé óôç óõìðåñéöïñÜ êáé óôç äñáóôçñéüôçôá,
áëëÜ äåí ôéò êáèïñßæåé. Ç óõìðåñéöïñÜ ôùí áíèñùðùí êáèïñßæåôáé áð ôçí
éäéïóõãêñáóßá êáé áðü ôéò êïéíùíéêÝò óõíèÞêåò ôçò æùÞò ôïõ áôüìïõ. Ï ßäéïò
áíèñùðïò óå äéÜöïñåò ðåñéðôþóåéò, óå ó÷Ýóç ìå äéÜöïñåò ðëåõñÝò ôçò
æùÞò ìðïñåß íá åêäçëþíåôáé äéáöïñåôéêÜ.
 262

× áñáêôÞñá ïíïìÜæïõìå ôï óýíïëï ôùí äéáèÝóåùí êáé ôùí

ìïñöþí óõìðåñéöïñÜò ìå ôéò ïðïßåò ôï Üôïìï åêöñÜæåé ìå ôñüðï óõóôçìáôéêü
óôéò ðñÜîåéò ôïõ, ôïí ôñüðï ôçò ýðáñîÞò ôïõ êáé áíôéäñÜ áðÝíáíôé óôïí
åîùôåñéêü êüóìï êáé óôïí åáõôü ôïõ.
Ìå ôïí üñï äéáèÝóåéò êáé ìïñöÝò óõìðåñéöïñÜò åííïïýìå åäþ
üëåò ôéò óõíåéäçóéáêÝò ëåéôïõñãßåò, áðü ôçí áíôßëçøç êáé ôçí íüçóç ìÝ÷ñé ôï
óõíáßóèçìá êáé ôç èÝëçóç.

Ôï óýíïëï áõôü óôïí ÷áñáêôÞñá äåí åßíáé áðëü Üèñïéóìá

óôïé÷åßùí, áëëÜ ìéá äéáñèñùìÝíç ìïñöÞ, ðïõ ìðïñåß ìå ôçí éäéïññõèìßá ôçò
íá îå÷ùñßæåé áðü ôéò üìïéÝò ôçò.
ÌÝóá óôçí éäéüìïñöç äïìÞ ôïõ ÷áñáêôÞñá ìåñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ
åßíáé êõñßáñ÷á.

ËÝãïíôáò üôé ï áíèñùðïò Ý÷åé áõôüí ôïí ÷áñáêôÞñá,

áðïêáëýðôïõìå ôï óõóôçìá ôùí ó÷Ýóåþí ôïõ ðñïò ôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé
ôáõôü÷ñïíá ôïí óôáèåñü, óõíçèéóìÝíï ôñüðï óõìðåñéöïñÜò ôïõ óå ïñéóìÝíç
êáôÜóôáóç, óáí ôñüðï åêäÞëùóçò áõôþí ôùí ó÷Ýóåùí.
 263

Ð÷ åÜí ï áíèñùðïò åßíáé áõèÜäçò êáé áðüôïìïò ðñïò ôïõò ãýñù

áíèñùðïõò, áõôü äåí óçìáßíåé ðÜíôá üôé óôç âÜóç ôçò óõìðåñéöïñÜò ôïõ
âñßóêåôáé ç áëáæïíéêÞ êáé ðåñéöñïíçôéêÞ ó÷Ýóç ðñïò ôïõò áíèñùðïõò.
Ç áõèÜäåéá êáé ï áðüôïìïò ôñüðïò ìðïñåß íÜíáé áðëþò
óõíçèéóìÝíç ìïñöÞ óõìðåñéöïñÜò, ðïõ áðïêôÞèçêå êÜôù áðü ïñéóìÝíåò
óõíèÞêåò æùÞò êáé áãùãÞò.
Ï áíèñùðïò áõôüò ìðïñåß íá óÝâåôáé êáé íá åêôéìÜ ôïõò
áíèñùðïõò êáé ç äõóÜñåóôç, óôáèåñïðïéçìÝíç ôïõ óõìðåñéöïñÜ íá ìçí
áíôáðïêñßíåôáé óôéò ðñáãìáôéêÝò ôïõ ó÷Ýóåéò ðñïò ôïõò áíèñùðïõò.

Ôï ßäéï êáé ç åõãÝíåéá ôïõ áíèñùðïõ

äåí ìáñôõñåß ðÜíôá ôç ó÷Ýóç ôïõ ðñïò áõôü óôï
ïðïßï åêäçëþíåôáé.
Áðü óõíÞèåéá åõãåíÞò ìðïñåß íÜíáé
ü÷é ìüíïí åêåßíïò ðïõ óÝâåôáé ôïõò áíèñùðïõò,
áëëÜ êáé ï âáèåéÜ åãùúóôÞò.

Äåí õðÜñ÷ïõí áíèñùðïé ÷ùñßò

÷áñáêôÞñá.
Êáé ç áäõíáìßá áêüìá ôïõ ÷áñáêôÞñá åßíáé
åðßóçò Ýíá åßäïò ÷áñáêôÞñá.

ÁíÜìåóá óôïí ÷áñáêôÞñá êáé ôçí

éäéïóõãêñáóßá ôïõ áíèñùðïõ õðÜñ÷åé óôåíüò
äåóìüò.
Ç éäéïóõãêñáóßá åðéäñÜ óôç ìïñöÞ åêäÞëùóçò ôïõ ÷áñáêôÞñá,
«÷ñùìáôßæïíôÜò» éäéüìïñöá êÜðïéá ãíùñßóìáôÜ ôïõ.

Áð ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ç éäéïóõãêñáóßá áíáäéïñãáíþíåôáé õðü ôçí

åðßäñáóç ôïõ ÷áñáêôÞñá. Ï áíèñùðïò ìå äõíáôü ÷áñáêôÞñá ìðïñåß íá
«÷áëçíáãùãÞóåé», íá õðïôÜîåé ìåñéêÝò áñíçôéêÝò ðëåõñÝò ôçò
éäéïóõãêñáóßáò ôïõ.
Ðñüóùðá ìå äéáöïñåôéêÝò éäéïóõãêñáóßåò ìðïñåß íá Ý÷ïõí
ðáñüìïéïõò ÷áñáêôÞñåò.

Ï ôýðïò ôïõ íåõñéêïý óõóôçìáôïò äåí ðñïêáèïñßæåé ïýôå ôïí

÷áñáêôÞñá óáí óýíïëï, ïýôå ôá îå÷ùñéóôÜ ôïõ ãíùñßóìáôá.
Óôç âÜóç ïðïéïõäÞðïôå ôýðïõ íåõñéêïý óõóôçìáôïò üðùò åßðáìå,
ìðïñåß íá êáëëéåñãçèïýí üëåò ïé êïéíùíéêÜ ðïëýôéìåò éäéüôçôåò ôçò
áôïìéêüôçôáò.
 264

Ï ÷áñáêôÞñáò ôïõ áíèñùðïõ äåí åßíáé åðïìåíùò ôßðïôå ôï

êëçñïíïìéêü, óôáèåñü êáé áìåôÜâëçôï. ÊáíÝíá ðáéäß äåí ãåííéÝôáé ößëåñãï Þ
ôåìðÝëçò, ðåéèáñ÷éêü Þ áðåßèáñ÷ï, ôßìéï Þ õðïêñéôÞò.
Ï ÷áñáêôÞñáò êáëëéåñãåßôáé óôç æùÞ, åîáñôÜôáé áð ôçí ðïñåßá ôçò
æùÞò ôïõ áíèñùðïõ, áíôáíáêëÜ ôéò óõíèÞêåò êáé ôïí ôñüðï æùÞò ôïõ.

Ïìùò ï áíèñùðïò äåí õößóôáôáé ðáèçôéêÜ ôéò åðéäñÜóåéò ôùí

åîùôåñéêþí óõíèçêþí êáé ðåñéóôáôéêþí.
ÅíåñãÜ åðéäñÜ áìïéâáßá óôï ðåñéâÜëëïí.

Äåí åßíáé ïé åîùôåñéêÝò óõíèÞêåò, ïýôå ôï ðåñéâÜëëïí, áëëÜ ç

äñáóôçñéüôçôá ôïõ áíèñùðïõ óôéò äïóìÝíåò óõíèÞêåò ðïõ ðáßæïõí
áðïöáóéóôéêü ñüëï óôïí ó÷çìáôéóìü ôïõ ÷áñáêôÞñá.

ÂÝâáéá ãéá íá ãíùñßóåéò Ýíáí áíèñùðï, åßíáé ðïëý óçìáíôéêü íá

îÝñåéò ôé Ý÷åé êÜíåé óôç æùÞ ôïõ. ÁëëÜ áêüìá ðéï óçìáíôéêü, óå ôé ôåßíåé êáé ôé
óêïðïýò Ý÷åé. Ïé æùíôáíÝò öéëïäïîßåò åêäçëþíïíôáé óôïí ÷áñáêôÞñá ðïëý
ðåñéóóüôåñï áð üôé ç ðáèçôéêÞ ðåßñá.
 265

Ó ôçí áñ÷Þ óôï Üôïìï õðÜñ÷åé ï ðåñéïñéóìÝíïò êýêëïò ôùí

ðñïóþðùí êáé áíôéêåéìåíùí ôïõ Üìåóïõ ðåñßãõñïý ôïõ.
Áñãüôåñá áñ÷ßæåé í áíáêáëýðôåé ìéá ðñáãìáôéêüôçôá ðïõ âñßóêåôáé
ðïëý ðéï ðÝñá áð ôá üñéá ôçò ðñáêôéêÞò ôïõ äñáóôçñéüôçôáò êáé áð ôéò
Üìåóåò ó÷Ýóåéò ôïõ. ÁõôÞ åßíáé áðü äù êáé ðÝñá ôï áëçèéíü ðåäßï ôçò äñÜóçò
ôïõ.
Åäþ ç óõíåßäçóç äåí áñêåß ðéá íá ðñïóáíáôïëßæåé ôéò ðñÜîåéò ôïõ
õðïêåéìÝíïõ. ÐñÝðåé åðßóçò í áíôáíáêëÜ åíåñãçôéêÜ ôçí éåñáñ÷ßá ôùí äåóìþí
ôïõò, ôçí õðáãùãÞ óå éåñáñ÷ßá ôùí êéíÞôñùí ôïõò.
 266

Ôá ðñüóùðá ôïõ ðåñßãõñïõ êáé ïé

ðñïóùðéêÝò êáôáóôÜóåéò âëÝðïíôáé üëï êáé
ðåñéóóüôåñï äéáìÝóïõ ôùí áíôéêåéìåíùí êïéíùíéêþí
ó÷Ýóåùí.

Ïé äéáöïñåôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ôïõ

õðïêåéìÝíïõ ìðáßíïõí óå éåñáñ÷çìÝíåò ó÷Ýóåéò, ðïõ
äåí Ý÷ïõí êáììéÜ ó÷Ýóç ìå ôéò êáôáóôÜóåéò ôïõ
ïñãáíéóìïý. Ïé éåñáñ÷ßåò áõôÝò ðñïÝñ÷ïíôáé áð ôç
äéêÞ ôïõò áíÜðôõîç. Óõãêåíôñþíïíôáé ãýñù áðü
ìåñéêÝò ìïñöÝò, åíþ êÜðïéåò ïõóéáóôéêÝò
äñáóôçñéüôçôåò õðïôÜóóïõí ôéò Üëëåò.

Áõôü ðïõ óõãêñïôåß ôçí ðñáãìáôéêÞ âÜóç ôçò ðñïóùðéêüôçôáò åßíáé

ç éäéáßôåñç äïìÞ ôïõ óõíüëïõ ôùí äñáóôçñéïôÞôùí ôïõ áôüìïõ.

Ç èÝëçóç äåí åßíáé ïýôå ç ðçãÞ, ïýôå ç âÜóç ôçò ðñïóùðéêüôçôáò.

Åßíáé ìéá áðü ôéò åêäçëþóåéò ôçò.

Ïé õðïäïìÝò ôçò
ðñïóùðéêü ôçôáò ( ç
éäéïóõãêñáóßá, ïé áíÜãêåò, ïé
êëßóåéò, ïé óõãêéíÞóåéò, ôá
åíäéáöÝñï íôá, ôá çèéêÜ
÷áñáêôçñéóôéêÜ êá) äåí
åîáöáíßæïíôáé ìå ôçí áíÜðôõîç
ôçò ðñï óùðéêüôçôáò, áëëÜ
åìöáíßæïíôáé äéáöï ñåôéêÜ.
Áëëåò óáí
ðñïûðïèÝóåéò, Üëëåò
ìåôáó÷çìáôéóìÝíåò êáé ìå áëëáãìÝíç èÝóç.

Ôï ðáñåëèüí ôïõ áôüìïõ, ïé åíôõðþóåéò, ôá óõìâÜíôá êáé ïé

ðñïçãïýìåíåò ðñÜîåéò ôïõ äåí ðáñåìâáßíïõí êáèüëïõ óáí áäñáíåßò êïßôåò
ôçò åìðåéñßáò ôïõ.
Ãßíïíôáé áíôéêåßìåíï ôçò ó÷Ýóçò ôïõ ìå ôïí êüóìï êáé Ýôóé ç
åðßäñáóÞ ôïõò ðÜíù óôçí ðñïóùðéêüôçôá ôñïðïðïéåßôáé.
¸íá ìÝñïò ÷Üíåé ôçí óçìáóßá ôïõ, Ýíá Üëëï ðáßñíåé ôç óçìáóßá ðïõ
äåí ôçí åß÷å äéáêñßíåé ìÝ÷ñé ôþñá.
ÏñéóìÝíá óôïé÷åßá ðáýïõí íá õðÜñ÷ïõí øõ÷ïëïãéêÜ ãéá ôï äïóìÝíï
Üôïìï.
 267

Ôï ðáñåëèüí Ýôóé, äåí åéóÝñ÷åôáé ïìïéüìïñöá ìÝóá óôï ðáñüí ôïõ

áôüìïõ. Ïé ó÷Ýóåéò ôçò ðñïóùðéêüôçôáò ìå ôïí êüóìï ìðïñåß íá åßíáé ðéï
öôù÷Ýò áð áõôÝò ðïõ äßíïíôáé áð ôéò åîùôåñéêÝò óõíèÞêåò, Þ áíôßèåôá íá ôéò
îåðåñíÜ êáôÜ ðïëý óå ðëïýôï.
Ç ðñïóùðéêüôçôá ãßíåôáé Ýôóé éêáíÞ íá åíåñãÞóåé ðÜíù óôï
ðáñåëèüí ìáò, íá åðáíåêôéìÞóåé ïñéóìÝíá ðñÜãìáôá, í áðïññßøåé Üëëá, ìå
ëßãá ëüãéá åßíáé éêáíÞ íá ðåôÜîåé ôï âÜñïò ôçò âéïãñáößáò ôçò.

Ç áíÜðôõîç ôçò ðñïóùðéêüôçôáò óõíåðÜãåôáé ôçí ìåôáôüðéóç ôùí

áíáãêþí áðü ôçí êáôáíÜëùóç óôç äçìéïõñãßá (ï áíèñùðïò ôñþåé ãéá íá
åñãÜæåôáé êáé ü÷é åñãÜæåôáé ãéá íá ôñþåé).
Ï ñüëïò Þ ôï óýíïëï ôùí
ñüëùí ðïõ áíáëáìâÜíåé êáé ðáßæåé Ýíá
Üôïìï óôçí êïéíùíßá(ð÷ ôïõ óõæýãïõ,
ôïõ ãéïõ, ôïõ ðáôÝñá, ôïõ ãéáôñïý, ôïõ
êáêïðïéïý êëð), äåí åßíáé ç
ðñïóùðéêü ôçôÜ ôïõ, áëëÜ ìÜëëïí ç
åéêüíá, ðïõ ðßóù ôçò êñýâåôáé ç
ðñïóùðéêüôçôá.
Ð÷ ôï ãåãïíüò üôé Ýíá
ðñüóùðï áóêåß ôï åðÜããåëìá ôïõ
ôå÷íéêïý, áõôü áðü ìüíï ôïõ äåí ìáò
ëÝåé ôßðïôå ãéá ôçí ðñïóùðéêüôçôÜ ôïõ.

Ç ðñáãìáôéêÞ âÜóç ôçò ðñïóùðéêüôçôáò äåí âñßóêåôáé ïýôå óå

äïóìÝíá áð áñ÷Þò ãåííåôéêÜ ðñïãñÜììáôá, ïýôå ìÝóá óôéò éêáíüôçôåò êáé ôéò
êëßóåéò ôéò äïóìÝíåò áðü ôç öýóç, ïýôå áêüìá ìÝóá óôéò óõíÞèåéåò êáé ôéò
ãíþóåéò (ìáæß êáé ôï åðÜããåëìá), áëëÜ ìÝóá óôï óõóôçìá äñáóôçñéüôçôáò (ôçí
éäéáßôåñç äïìÞ ôïõ) ðïõ áóêåßôáé áð áõôÝò ôéò ãíþóåéò êáé éêáíüôçôåò.

Ôçí ðñïóùðéêüôçôá äåí ìðïñïýìå íá ôçí èåùñÞóïõìå ðñïúüí ôçò

ðñïóáñìïóôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò ôïõ áíèñùðïõ.
Ôï ãåãïíüò ðùò ïñéóìÝíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ áíèñùðïõ
ìåôáó÷çìáôßæïíôáé, äåí åßíáé ç áéôßá, áëëÜ ç óõíÝðåéá ôïõ ó÷çìáôéóìïý ôçò
ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ.

Ïé äñáóôçñéüôçôåò ðïõ óõãêñïôïýí ôá èåìÝëéá ôçò

ðñïóùðéêüôçôáò ðåñéêëåßïõí åðßóçò êáé ôéò èåùñçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò.
 268

Óõíåðþò äåí ãåííéÝôáé êáíåßò ðñïóùðéêüôçôá. Ãßíåôáé

ðñïóùðéêüôçôá ìå êïéíùíéêïðïßçóç êáé êáëëéÝñãåéá.

Ç ðñïóùðéêüôçôá åßíáé ìéá øõ÷ïëïãéêÞ åíüôçôá, ìéá åéäéêÞ éäéüôçôá,

ðïõ ðëÜèåôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí ó÷Ýóåùí ôïõ áíèñùðïõ ìå Üëëïõò
áíèñùðïõò, óáí áðïôÝëåóìá ôçò äñáóôçñéüôçôÜò ôïõ.

Ôï ãåãïíüò ðùò ï áíèñùðïò ôåßíåé ó Ýíáí óêïðü, óå ìéá éäÝá, äåí

áðïêëåßåé êáé äåí áðïññïöÜ êáèüëïõ êáé ôéò Üëëåò æùôéêÝò ó÷Ýóåéò ôïõ
áíèñùðïõ ðïõ ìå ôç óåéñÜ ôïõò äçìéïõñãïýí êßíçôñá äéáìïñöùôéêÜ íïÞìáôïò.
Ç ðñïóùðéêüôçôá Ý÷åé ðÜíôïôå ðïëëÜ êõñßáñ÷á êßíçôñá.
Ôá êßíçôñá áõôÜ áðïêôïýí åóùôåñéêÝò ó÷Ýóåéò.
ÁõôÝò ïé ó÷Ýóåéò ôùí êéíÞôñùí äïìïýí ôçí ðñïóùðéêüôçôá.

Óôçí êáèçìåñéíÞ êïéíùíéêÞ æùÞ, óáí ðñïóùðéêüôçôá ôïõ áôüìïõ

÷áñáêôçñßæåôáé ôï Üôïìï åêåßíï ðïõ ðáñïõóéÜæåé êÜôé óðïõäáßï, îå÷ùñéóôü,
åìöáíßæåé åîáéñåôéêÞ ðíåõìáôéêÞ Þ çèéêÞ éäéüôçôá.
Óôçí øõ÷ïëïãßá üìùò äåí õðÜñ÷åé óðïõäáßá êáé ü÷é óðïõäáßá
ðñïóùðéêüôçôá, áëëÜ êÜèå Üôïìï Ý÷åé ôçí ðñïóùðéêüôçôÜ ôïõ, ðïõ
ðáñïõóéÜæåé äéáöïñÝò áðü ôá Üëëá Üôïìá.
 269

Β Ι Β Λ ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΑ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ-Ακαδηα Επιστην τη Ε∑∑

Ïé áíþôåñåò íïçôéêÝò ëåéôïõñãßåò - Ìåíôåíüðïõëïò Ã. &

óõíåñãÜôåò.

Ôé êñýâåôáé ðßóù áð ôç óõíåßäçóç - Sandra Cangemi.

ÅãêÝöáëïò, óõíåßäçóç êáé óõìðåñéöïñÜ - ÅõÜãã.

Êáöåôæüðïõëïò.

Ôï äÝíôñï ôçò ãíþóçò. Ïé âéïëïãéêÝò ñßæåò ôçò áíèñùð

íüçóçò-Varela.

Áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò óôçí åñãáóßá - Ã. Ãåùñãüðïõëïò.

Ðïëõóçìßá: Óçìáóßá êáé éóôïñßá - ÔÜóïò-Ö. ×ñéóôßäçò.

ÅãêÝöáëïò êáé ðíåýìá - Guy Lazorthes.

Ï íåõñùíéêüò Üíèñùðïò - Jean Pierre Changeux.

ÅéóáãùãÞ óôç èåùñçôéêÞ ãëùóóïëïãßá - ÅéñÞíç ÖéëéððÜêç-

Warburton.

Ï åãêÝöáëïò êáé ïé öéëüóïöïé - John Young.

Ç ìíÞìç êáé ïé äéáôáñá÷Ýò ôçò - Ð. ÂáëáâÜíçò, Ðåñéóê ô

ÅðéóôÞìçò.

Ç ìíÞìç - Âßêõ ÓáìðåôÜú.

Memory -Kevin McKean, Discïver.

Memory and psychological Semantics - Bower.

Perceptual and semantic categories - Moore.

ÌïñöïëïãéêÞ Øõ÷ïëïãßá - Âáó. Èåïäïóüðïõëïõ, Ðåñéóê ô

ÅðéóôÞìçò.
 270

Ç ðñïóï÷Þ êáé ïé äéáôáñá÷Ýò ôçò - Ð. ÂáëáâÜíçò, Ðåñéóê ô

ÅðéóôÞìçò.

Áðü ôïí åãêÝöáëï óôç íüçóç - Á. ÆáöñáíÜ-Ì. ÆáöñáíÜ.

What is consciousness? -Discover.

The problem of counsciousness - Crick, Koch, Scientific

American.

Can brains be couscious? - Fenwick, Lorimer, New Scientist.

Inner voices, distant memories - McCrone, New Scientist.

ÓêÝøç êáé ãëþóóá - Ë. Âéãêüôóêé.

Åãêõêëïðáßäåéá ÕÃÅÉÁ.

ÅðéóôçìïíéêÞ ÂéâëéïèÞêç LIFE: ÖÙÓ ÊÁÉ ÏÑÁÓÇ

Essentials of neurology -Walton.

Features and objects in visual processing - An. Treisman,

Science.

ÁíáðáñáãùãÞ ôùí åéêüíùí óôïí åãêÝöáëï - Ðåñ.

Ððáâáóéëåßïõ,
Ðåñéóê ô ÅðéóôÞìçò.

Ïñáóç êáé öùôéóìüò óôçí åñãáóßá - ÕÕÁÅ ÏÓÅ.

ÅãêÝöáëïò êáé áíáðíïÞ - Dina Ingber.

ÖáíôáóôéêÜ ìÝëç áêñùôçñéáóìÝíùí áóèåíþí - É. ÔñïõãêÜêïò.

Ç äéáäéêÞ öýóç ôïõ áíèñþðéíïõ åãêåöÜëïõ - É. ÔñïõãêÜêïò.

Ï ìç÷áíéóìüò êáé ç óçìáóßá ôçò üóöñçóçò - Ì.

ÄáóêáëïãéÜííç,
Ðåñéóê ô ÅðéóôÞìçò.

Ãåýóç, ìéá ðïëõäéÜóôáôç áßóèçóç - Ð. Ðáðáâáóéëåßïõ,

Ðåñéóê ô ÅðéóôÞìçò.
 271

Ïé øõ÷ïëïãéêïß ðáñÜãïíôåò óôç ëÞøç áðïöÜóåùí - Áñ.

Áñáãåþñãçò,
Ðåñéóê ô ÅðéóôÞìçò.

Decisions - Kevin McKean, Discover.

A brain that talks -Gutin, Discover.

The scientific analysis of personality -Catell.

Personality and personal growth - Fadiman.

Intelligence and personality: Their assesment and relationship -

Heim.

Äñáóôçñéüôçôá, óõíåßäçóç, ðñïóùðéêüôçôá - Ëåüíôéåö.

Ðñïóùðéêüôçôá êáé íïçìïóýíç - Ìð Íôáâïõ, Ðåñéóê ô

ÅðéóôÞìçò.

An introduction to theories of personality - Hergenhahn.

Science and human behavior - Skinner.

Áíèñùðïé ìå ðïëëáðëÞ ðñïóùðéêüôçôá -Ð. ÂáëáâÜíçò,

Ðåñéóê ô ÅðéóôÞìçò.

Óôá Üäõôá ôïõ åãêåöÜëïõ - Âáó ÊÜñôóéïò.

Óõíåéäçôüôçôá, Ýíá áíåîé÷íßáóôï ìõóôÞñéï -Åýá ÃáëáíÜêç.