Darga Swami

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
dü<Tä sZ T¡ Áo Áo Áo <äsêZkÕ«$T>±s¡T
(H˚&TÉ eTq eT<Û´ä q&ç#˚ <Óe’ +)
(1 ` 8 ` 2011)
Á|üø±X¯≈£î\T :
Áo kÕsTT e÷düºsY ùdyê Á≥dtº
>=\>∑eT÷&ç
(ej·÷) düs π «|ü*¢
HÓ\÷¢sT¡ õ˝≤¢ (A.P.)
PIN: 524321
n+øÏ‘·eTT: Áo uÛÑs¡<ë«» e÷kÕºs¡T>±] bÕ<ä|ü<äàeTT\≈£î
á Á>∑+<∏ä s¡#q· ≈£î düV≤ü ø£]+∫q yês¡+<ä]ø° Vü≤è<äjT· |üPs¡«ø£

qeTkÕÿs¡eTT\T
ùdø£s¡D : Á|ükÕ<é |üs¡ý˚ø£åD: ô|dü\ düTã“sêeTj·T´

ÁbÕ|æÔkÕúqeTT (ø±|”\ ø=s¡≈£î) :
l kÕsTT e÷düºsT¡ ùdyêÁ≥düTº
>=\>∑eT÷&ç, HÓ\÷¢sT¡ õ˝≤¢ ` 524 321
Please visit www.saimastersevatrust.org
yÓ\ : s¡÷. 30`00

eTTÁ<äD:
Áo Áo Áo dü<äTZs¡T <äsêZkÕ«$T, neTàj·T´
Áo <äsêZkÕ«$T, neTàj·T´
ñs¡TdüT ñ‘·‡e+˝À Áo <äsêZkÕ«$T
Áo <äsêZkÕ«$T
i
$wüj·Tdü÷∫ø£ ù|õ
dü+K´
eTT+<äTe÷≥ ii
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D iv
eTVü≤˙j·TT\qT m˝≤ ùd$+#·Tø√yê* v
n<Ûë´j·TeTT\T :
1 l kÕ«$T yê] J$‘·+ 1
2 eTVü‰‘·Tà\≈£î |ü⁄{Ïºì\T¢ 11
3 >∑Ts¡Tùde 16
4 düs¡«E„&ÉT ` düs¡« düeTs¡Tú&ÉT 20
5 uÛÑ÷‘· ìj·T+‘· 56
6 düø£\ kÕ<ÛäT, <˚e‘ê dü«s¡÷|üeTT 61
7 <äj÷· kÕ>∑sT¡ &ÉT 75
8 ÄÁ•‘· ø£\Œeèø£åeTT 79
9 kÕ«$T <äs¡Ùq, ÄodüT‡\ e÷Vü‰‘·àéTT 125
10 kÕ«$T uÀ<Ûä 142
11 kÕ«$T dü÷≈£îÔ\T 155
12 uÀ<ÛHä ê <äø‘å£ · 156
13 neTàj·T´>±s¡T 163
14 dü<ä∆s¡à dü+s¡ø£å≈£î&ÉT 181
15 <äsê“sY q>∑s+¡ ˝À ñ‘·‡yê\T 200
ãdüT‡ e÷s¡ZeTT:
ø£&É|ü qT+&ç sêj·T#√{Ï e÷s¡Z+˝À q&ç#˚ ãdüT‡ møÏÿ
˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥ ` <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï nì #Ó|Œæ ~>±*. ~–q
‘·sê«‘· 2 øÏ.MT. q&Éyê*. ˝Ò<ë sêe÷|ü⁄s¡+˝À ~– Ä{À
e÷{≤¢&TÉ ≈£îì yÓfifl¯ e#·TÃ.
ii
eTT+<äTe÷≥
kÕe÷q´ uÛ≈Ñ î£ \ Ô T ìs¡+‘·se¡ TT <Ûë´qdæ‹ú j·T+<äT eTqdüT‡ ì\Œ˝ÒsT¡ .
>∑qTø£ Ç{Ïyº ê]øÏ eTVü≤˙j·TT\ ~e´©˝≤ ∫+‘·q #˚jT· eTì Áo wæØk¶ ÕsTT
Ä<˚•+#ês¡T. ˇø£ eTVü≤˙j·TTì >∑÷]Ã yê¬s+‘·{Ï >=|üŒyês√ ‘Ó*j·Tø£H˚
n+<äs¡÷ qeTdüÿ]düTÔ+fÒ eTqeT÷ qeTdüÿ]+#·&É+ ø±≈£î+&Ü Ä
eTVü≤˙j·TT&ÉT $$<Ûä uÛ≈Ñ î£ \ Ô ≈£î Ç∫Ãq ~yê´qTuÛyÑ ê\qT ‘Ó\TdüT≈£î+fÒ
ô|\T¢_øÏ bı+>∑T#·Tqï uÛÑøÏÔuÛ≤eeTT‘√ qeTdüÿ]kÕÔeTT. n+<äTø=s¡≈£î Áo
<äsêZkÕ«$Tyês¡T qH=ïø£ |ü]ø£s¡eTT>± #˚düTø=ì á ∫qï Á>∑+<∏äeTTqT
MTø£ + ~dü T Ô H êïs¡ T . á Á>∑ + <∏ ä e TTqT qe\˝≤>± #· ~ $ Á|ü ø £ ÿ q
|ü&˚dæq≥T¢>±ø£ Á|ü‹©\qT u≤>± Vü≤è<äj·T>∑‘·+ #˚düTø=ì dü<é$eTs¡Ù
#˚d,æ eTqq+ #˚dæ Ä eTVü≤˙j·TTì dæ‹ú ì $eT]Ù+#·T≈£î+fÒ yê] m&É\
ì»yÓTqÆ uÛøÑ uÔÏ ≤Û e+ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. ì»yÓTqÆ qeTkÕÿs¡+ #˚jT· >∑\TZ‘êeTT.
Ç+<äT≈£î ì‘·´ dü‘·‡+>∑eTT ø£˙dü+ yês¡eTTq ˇø£kÕ¬s’q uÛÑ≈£îÔ\+<äs¡÷
ø£\dæ dü‘‡· +>∑+ #˚dæ #·]Ã+#·Tø=q&É+, uÛ»Ñ q, HêeTdüàs¡D\T #˚jT· &É+
n‘·´+‘· nedüs¡+. Áo <äsêZkÕ«$T <äs¡ÙqeTTq≈£î yÓfi‚flyês¡T á
Á>∑+<∏äeTTqT <äsêZ\ <ä>∑Zs¡ bÕsêj·TD #˚j·T&É+ <ë«sê Áo <äsêZkÕ«$T
ø£è|ü $X‚wü+>± bı+<ä>∑\s¡T. Ä ÁbÕ+>∑DeTT˝À ñqï+‘· es¡≈£î ˝ÖøÏø£
#·s¡Ã\T e÷ì Á|ü<äøÏåD\T, bÕsêj·TD, HêeTdüàs¡D\‘√ >∑&ç|æ Áo
kÕ«$Tyê] ÄodüT‡\T bı+<ä>∑\s¡T.
Ä#ês¡´ Áo uÛÑs¡<ë«» e÷wüºs¡T ôV’≤<äsêu≤<é uÛÑ≈£îÔsê*‘√ ªªne÷à!
˙≈£îqï Ä]úø£ eqs¡T\ <ë«sê ì»yÓTÆq kÕ«$Tùde #˚j·T&ÉeT+fÒ`
eTVü≤˙j·TT\ Á>∑+<∏ë\T ˙ ã+<ÛäT$TÁ‘·T\≈£î |ü+#·T. n{Ïº <ëqeTT
e\¢ eTT˝À¢ø±\T <ëqyÓTTdü+–q |ò*ü ‘·yTÓ TdüT+Ô ~µµ nì #ÓbÕŒs¡T. |ü⁄düøÔ +£
#· ~ $ n+<ä s ¡ ÷ eTVü ≤ ˙j· T T\T ø±qø£ ÿ s¡ ˝ Ò < ä T . #· ~ $qyê]
Vü ≤ è<ä j · ÷ \˝À eT+∫ dü + kÕÿs¡ e TT\T Hê{Ï q |ü ⁄ D´+ Ä
Á>∑+<∏ä$T∫Ãqyê]øÏ <ä≈£îÿ‘·T+~. Ä dü+kÕÿs¡eTT\T á »qà˝Àø±˙,
eTs¡Tdü{Ï »qà˝À ø±˙ yÓTT\¬ø‘·øÔ £ e÷qe⁄. eTqdüT‡ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT ø√]q≥T¢
iii
ñ|üjÓ÷–+∫q yês¡eTÚ‘êeTT.
Ç+‘·{Ï >=|üŒ eTVü≤˙j·TT&ÉT eTq eT<Ûä´ e⁄Hêï yê]qT+&ç
bı+<ä<ä–q+‘· bı+<äø£b˛e&É+ m+‘· <äTs¡<äèwüºyÓ÷! eTq˝≤+{Ï
e÷qe⁄&ÉT>± |ü⁄{Ïº <˚e⁄&Éj˚T´+<äT≈£î yêπs$T #˚XÊs√ düŒwüº+>±
‘Ó\TdüTÔ+~. ªªÄX¯b˛‘˚ n+‘ê b˛‘·T+&Ü¢j·÷´µµ nqï Áo
yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê] e÷≥qT M¬s+‘· #·ø£ÿ>± bÕ{Ï+#ês√
#·÷&É+&ç. áHê{Ï $\Te\ Á|üø±s¡+ ø√≥T¢ $\Te #˚ùd ÄdæÔì
uÛÑ>∑e+‘·Tq≈£î ø£s¡÷Œs¡+ e˝… ìy˚~+#ês¡T. dü÷ÿ\T, nqï<ëq+
ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T. ø£sƒ√s¡ ÁãVü≤à#·s¡´+ eVæ≤+∫ J$‘ê+‘·+ ˇπø
Ç+{À¢ uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\T ìedæ+#ês¡T. πøe\+ ‘·©¢_&É¶\e˝…
eTdü\Tø=Hêïs¡T. mìï <˚yê\j·÷\T, m+<ä] $yêVü‰\T,
m+‘·eT+~øÏ $<ë´<ëHê\T #˚XÊs√ á eTVü≤˙j·TTì J$‘·+
qT+&ç H˚s¡TÃø√yê*. s√Eø=ø£ÿ >±¢düT bÕ\T >±ì, f…+ø±j·T˙fi¯ófl
>±ì rdüTø=ì J$+#·&É+ á eTVü≤˙j·TTìπø #Ó*¢+~. Ç<˚ yê]
J$‘·+ eTq≈£î H˚πsŒ >=|üŒ bÕsƒ¡+.
ô|dü\ düTã“sêeTj·T´
iv

<˚e⁄DÏí ‘Ó\TdüT≈£îH˚ e÷s¡Z+ #Ó|üŒeTqï uÛÑ≈£îÔ\‘√ uÛÑ>∑yêHé Áo
yÓ + ø£ j · T ´kÕ«$Tyês¡ T n+{≤s¡ T : ªª˙j· ÷ ˝Ò ï eùdÔ ˙y˚ $ T
ø£qT≈£îÿ+{≤ej·÷´µµ. Ç~ áHê&ÉT ø£&É|ü õ˝≤¢ ˙\ø£+sƒ¡sêe⁄ù|≥
yêdüeÔ ⁄´\T Áo Áo Áo <äsêZkÕ«$T>±] m&É\ nø£så ê˝≤ ì»yÓT+Æ ~. yês¡T
e÷qe s¡÷|ü+˝À eTq eTT+<äTqï uÛÑ>∑e+‘·T&˚ nì uÛÑ≈£îÔ\
nqTuÛÑyê\T ìs¡÷|ædüTÔHêïsTT. Ç~ ‘Ó*j·Tø£ ø=+<äs¡T M]ì Á|üX¯ï\T
#Óù|Œyês¡T>± ‘·*ùdÔ, eT]ø=+<äsT¡ <Ûsä à¡ Á|üuTÑÛ e⁄>± ‘·*ùdÔ, eT]ø=+<äsT¡
eTs=ø£$<Ûä+>± ‘·\+#·T#·THêïs¡T. eT] ø=+‘·eT+~øÏ ‘·eT˝Àì
ã\V”≤q‘·\T Áo kÕ«$Tyê]˝À ø£ì|æ+∫ yê]ì e÷qyêø±s¡+ <Û]ä +∫q
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT>± >∑T]Ô+#·˝≈Ò î£ Hêïs¡T. $$<Ûä uÛ≈Ñ î£ \
Ô ≈£î yê]‘√ >∑\ nqTuÛyÑ ê\T
#ê˝≤ dü«\Œ+>± $e]+#êqT. á nqTuÛyÑ ê\ <äècÕº´ yês¡T uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì
Á|ü‹s¡÷|üy˚Tqì s¡÷&Ûç ne⁄‘·T+~.
yê¬s+‘·{Ï eTVü≤˙j·TT&√ ‘Ó*j·Tì<˚ Vü≤è<äj·T |üPs¡«ø£yÓTÆq
uÛÑøÏÔÁX¯<ä∆\‘√ qeTdüÿ]+#·˝ÒeTT. n+<äs¡÷ qeTdüÿ]düTÔHêïs¡T >∑qTø£
eTqeT÷ qeTdüÿ]kÕÔeTT. yê¬s+‘·{Ï >=|üŒ eTVü≤˙j·TT˝À ‘Ó*j·TCÒdæ
yê] m&É\ eTq Vü≤è<äj÷· \˝À ‘·>T∑ $<Ûyä TÓ qÆ uÛøÑ ÁÔÏ X¯<\ ∆ä T @s¡Œ&ÉTq≥T¢
#˚j·T&Éy˚T á ∫ìï |ü⁄düÔø£+ ÄX¯j·TeTT.
uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ eT÷&ÉT \ø£åD≤\T #ÓbÕŒs¡T.
1. düs¡«yê´|ü≈£î&ÉT : n+<äT>∑\&ç+<äT˝Ò&ìÉ dü+<˚V≤ü eTT e\<äT
nqï≥T¢ $X¯«eT+<ä+‘·≥q÷ ñqïyê&ÉT.
2. dü s ¡ « E„ & É T : düs¡« $wüj·TeTT\T ‘Ó*dæqyê&ÉT. düèwæº˝Àì
Á|ü‹<ëì >∑T]+∫ uÛÑ÷‘·, uÛÑ$wü´‘Y, es¡Ôe÷qeTT\˙ï ‘Ó*dæqyê&ÉT.
3. düs¡«düeTs¡T∆&ÉT: @yÓTÆHê #˚j·T>∑\ kÕeTs¡úéTT >∑\yê&ÉT.
Áo Áo Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T uÛÑ≈£îÔ\ø£qTÁ>∑Væ≤+∫q nqTuÛÑyê\˝À
ô|’ eT÷&ÉT \ø£åD≤\T yê]≈£îqï≥T¢ ‘Ó\TdüTÔ+~. >∑qTø£H˚ yê]ì
e÷qyêø±s¡+ <Ûä]+∫q uÛÑ>∑e+‘·T&Éì #Ó|üŒ>∑\T>∑T#·THêïqT.
` ô|dü\ düTã“sêeTj·T´
v
eTVü≤˙j·TT\qT m˝≤ ùd$+#·Tø√yê*

Áo Ä#ês¡´ møÏÿsê\ uÛÑs¡<ë«»>±] Á|üe#·Hê˝À¢ #Ó|æŒq≥T¢
ªªdüeTdüÔ Jesê• ≈£L&Ü ‘Ó*k˛ ‘Ó*j·Tø√ XÊX¯«‘·yTÓ qÆ ‘·è|æ,Ô XÊ+‹,
Äq+<ë\ ø√dü+ e÷Á‘·yT˚ J$düTHÔ êïs¡T. #ê˝≤eT+~ <Ûqä + e\¢H√,
n~Ûø±s¡+ e\¢H√ eTπs Ç‘·s¡ yê{Ï e\¢H√ á ‘·è|æÔ, XÊ+‹,
Äq+<ë\T edüTÔHêïj·Tì ‘·\TdüTÔHêïs¡T. ø±˙ #ê˝≤ ø=~›eT+~
Ä‘·àC≤„q+ e\q e÷Á‘·yT˚ \uÛ´Ñ eTe⁄‘·T+<äì q$Tà n+<äTø√dü+
Á|üj·T‹ïdüTÔHêïs¡T. Ç˝≤+{Ïyê]øÏ eTVü≤˙j·TT\ (dü<äTZs¡Te⁄\)
ø£è|ü #ê˝≤ eTTKéTT. Ç˝≤+{Ï yê]ì ñ<ä∆]+#·&ÜìøÏ
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&˚ $$<Ûä eTVü≤˙j·TT\ s¡÷bÕ\˝À e∫Ã düs¬ q’ e÷s¡+Z ˝À
q&ÉT|ü⁄‘ês¡T. eT] á eTVü≤˙j·TT\qT >∑T]Ô+#˚<Ó˝≤>√, yê]ì
m˝≤ ùd$+#ê˝À Ä#ês¡´ uÛsÑ <¡ ë«»>±s¡T $e]+#ês¡T, Ä#·]+∫
#·÷bÕs¡T.µµ eTVü≤˙j·TT˝…’q <äsêZkÕ«$Tì eTq≈£î ‘Ó*j·T#˚dæq
|üs¡e÷‘·à≈£î ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ eTq+ kÕ«$Tì ùd$+∫
‘·]<ë›+.
1. <äsêZkÕ«$T düìï~Û˝À M˝…’q+‘·ùd|ü⁄ >∑&ÉbÕ*. ªª‘· & ç
>∑ T &É ¶ \ ‘√ ì|ü ⁄ Œ <ä > ∑ Z s ¡ T qï e´øÏ Ô Hê >∑ T &É ¶ \ #Ó e Tà
b˛>=≥º e Tìµµ Ä n–ïì ÁbÕ]ú + #· q ø£ ÿ s¡ ˝ Ò < ä T . n˝≤H˚
eTVü≤˙j·TT\ düìï~Û˝À ≈£Ls¡TÃqï+‘· e÷Á‘êq eTqeTT kÕ<Ûqä ‘√
ìs¡÷à*+#·Tø√˝Òì <äTwüºdü+kÕÿsê\˙ï yê{Ï¬ø’ ny˚ eTqqT+&ç
<ä÷s¡eTÚ‘êsTT.
Ä#ês¡´ uÛsÑ <¡ ë«»>±s¡T |òÁæ ãe] 8, 1963˝À wæ]&û kÕsTTu≤u≤
dü e ÷~Û <ä > ∑ Z s ¡ dü e ÷~Û dæ ú ‹ qqTuÛ Ñ $ +∫Hê ‘· s ¡ T yê‘·
yêsêìø=ø£kÕ] mìï Çã“+<äT˝…’Hê Nsê\kÕ«$T <äs¡ÙHêìøÏ
yÓfifl‚ yês¡T. Ä s√E˝À¢ $<ë´q>∑sY qT+&ç Nsê\ yÓfifl¯ {≤ìøÏ ø£˙dü+
6 >∑+≥˝…H’ ê |üf~ºÒ . X¯ìyês¡+ ø±˝ÒJ nsTTq ‘·sê«‘· Á|üj÷· DÏ+∫
vi
Ä~yês¡+ kÕ«$T düìï~Û˝À >∑&ç|æ eTs¡˝≤ k˛eTyês¡+ ñ<äj·T+
ø±˝ÒJøÏ yÓfi‚flyês¡T. Ä s√E˝À¢ sêqT b˛qT Á|üj·÷D|ü⁄ Ks¡TÃ\T
100 s¡÷bÕj·T\T. yê] J‘·eTT 940 s¡÷bÕj·T\T e÷Á‘·y˚T!
2. <ä s êZ k Õ«$T <ä > ∑ Z s ¡ ≈ £ î yÓ [ flq ‘· s ¡ T yê‘· ˝ÖøÏ ø £
eéVü‰s¡eTT\T e÷{≤¢&É≥+ e÷ì <äsêZ\øÏ Á|ü<äøÏåD\T,
neTàj·T´>±] düe÷~ÛøÏ Á|ü<äøÏåD\T, HêeTdüàs¡D, düÁ<ÛäZ+<∏ä
|üsƒ¡q+˝À ø±\eTT >∑&ÉT|ü⁄≥ #˚j·÷*.
3. Á|ü|+ü #·+˝À nìï+{Ï˝ÀøÏ n‹ $\TyÓq’ ~ eTq eTqdüT‡.
<ëìHÓ+‘√ |ü$Á‘·+>± m≥Te+{Ï <äTs¡TZDeTT\T (˝ÖøÏø£
eéVü‰s¡eTT\T e÷{≤¢&ÉT≥, ø√|æ+#·T≥, $eT]Ù+#·T≥,
ã<ä∆ø£eTT yÓTTˆˆ) #˚s¡≈£î+&Ü Áo kÕ«$Tyê] düàs¡D≈£î e÷Á‘·y˚T
$ìjÓ ÷ –ùdÔ Áo kÕ«$Tyês¡ T eTq ùde\ q+^ø£ ] +∫
Á|üdüqTï˝Ö‘ês¡ì eTq+ >∑T]Ô+#ê*. n˝≤ #˚j·T˝Òq|ü⁄Œ&ÉT eTq
ùde\˙ï e´s¡∆y˚T.
4. <äsêZ\ <ä>∑Zs¡øÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT dü÷ÿ\T |æ\¢\øÏ nHêï\T
e&ç+¶ #·≥eTT, dü÷ÿ\T U≤∞ |”]j·T&é\˝À kÕ«$T ©\\T #·~$
$ì|æ+#·≥+, Ç+ø± @<Ó’Hê |üqT\T+fÒ #=s¡e rdüT≈£îì kÕ«$T
ùde>± #˚j·÷*.
bÕø£\bÕ{Ï >∑Ts¡Te⁄>±s¡T #Ó|æŒq≥T¢ ªªm+‘√ |ü⁄DéTT+fÒ
>±˙ dü<äTZs¡T <äs¡Ùq+ ø±<äT. Ç+ø± m+‘√ |ü⁄DéTT+fÒ ‘·|üŒ
Äj·Tq #Ó|æŒq≥T¢ Ä#·]+#·˝ÒeTT.µµ eTqeTT ≈£L&Ü kÕ«$T
#Ó|æŒq≥T¢ ‘·Tˆˆ#·ˆˆ ‘·|üŒø£ Ä#·]+#ê\+fÒ @$T #˚j·÷*?
1. dü<äTZs¡T <äs¡Ùq+ |ü⁄D´+ ` düŒs¡Ùq+ bÕ|üHêX¯q+ nì
#Ó|æŒq≥T¢¢ M˝… ’ q ìï kÕs¡ T ¢ (M\T #˚ d ü T ø=ì) <ä s êZ k Õ«$T
<äs ¡Ùq+ #˚d üTø√yê*.
2. <äsêZkÕ«$T eTqø£qTÁ>∑V≤æ +∫q nqTuÛyÑ ê\qT Á|ü‹s√p
ñ<äj·T+ ìÁ<ä˝Òe>±H˚ düà]+#·Tø√yê*. uÛ≤ej·TTø£Ô+>± |üP»,
vii
bÕsêj·TD #˚düTø√yê*.
3. nqï+ e+&˚≥|ü⁄Œ&ÉT, ‹H˚≥|ü⁄Œ&ÉT HêeTdüàs¡D #˚j÷· *.
4. eTqy˚T|üì #˚düTÔHêï n~ |üs¡e÷‘·Tàì ùde m˝≤
ne⁄‘√+<√ nH˚~ >∑T]Ô+∫ Ä uÛ≤e+‘√ ≈£îå Dí+>± Ä |üì #˚j÷· *.
5. nqï+ ‹H˚ eTT+<äs¡ uÛÑøÏÔ |üPs¡«ø£+>± eTq≈£î ÄVü‰s¡+
Ç∫Ãq |üs¡e÷‘·àqT ‘·\Tdü÷Ô ø±ø£ã* düeT]Œ+#ê*.
6. ôVA≥˝À¢ ‹qï Çwüyº TÓ qÆ ≈£Ls¡qT, eTq≈£î q∫Ãq dæìe÷
V”≤s√ >∑T]+∫ Á|üøÿ£ yê]‘√ #Ó|⁄ü Œø√e&ÜìøÏ ñ‘ê‡Vü≤|ü&˚ eTqeTT,
eTq ùdïVæ ≤ ‘· T \ ‘√{Ï kÕ«$T ©\\T #Ó | ü ⁄ Œø√e&ÜìøÏ
yÓqTø±&É≥yÓT+<äT≈£î? Ç˝≤ #Ó|ü⁄Œø√e≥+ e\¢ kÕ«$TøÏ eTqô|’
e⁄qï Áù|eTqT ‘Ó\TdüTø√>∑*– kÕ«$T MT<ä Áù|eT, $XÊ«kÕ\T
ã\|ü&É‘êsTT.
7. dü<Tä sZ T¡ düàs¡D e\q düsT¡ «\÷ Ç˝≤+{Ï ~yê´qTuÛ÷Ñ ‘·T\T
bı+~ yê] ø£è|ü≈£î bÕÁ‘·T\T ø±yê\H˚ dü‘·‡+ø£\Œ+‘√ uÛÑ≈£îÔ\T
‘·eT ‘√{Ï yê]‘√ kÕ«$T ©\\T #Ó|ü⁄Œ≈£îì uÛÑøÏÔ, ÁX¯<ä∆\qT
<äè&ÛÉ|üs¡#·Tø√yê*. dü<äTZs¡T düàs¡D ø£Hêï $T+∫q C≤„q+
˝Ò<äT ø£<ë!
dü < ä T Z s ¡ T e⁄qT >∑ T ]Ô + #· & É y Ó T ˝≤?
1. me] düeTø£eå TT˝À eTq eTqdüT‡ Á|üXÊ+‘·‘· H=+~ ø±\>∑‹
‘Ó*j·T≈£î+&Ü b˛‘·T+<√ n~ dü<Tä sZ T¡ düìï~Û nì ‘Ó\TdüTø√yê*.
Ç˝≤+{Ï nqTuÛÑe+ ‘·q≈£î ø£*–q|üŒ{Ïø° Ä<Ûë´‹àø£‘·
‘Ó*j·Tìyês¡T n~ eTVü‰‘·Tàì düìï~Ûj·Tì >∑T]Ô+#·˝Òs¡T.
n˝≤+{Ïyê]ø=s¡≈£î eTs=ø£ #·ø£ÿì |üØø£å #ÓbÕŒs¡T.
2. eTq+ eTVü≤˙j·TT&ÉT ne⁄Hê ø±<ë nì |üØøÏå+#˚ yê]
<ä>∑Zs¡ kÕ<Ûës¡D+>± »]π>+<äT≈£î M\T˝Òì ˇø£ nqTuÛÑe+
»s¡T>∑e˝…qì, Ä nqTuÛÑe+ Ç+‘· f…Æ+˝À »s¡>±\ì, n˝≤
nqTÁ>∑V≤æ +#·eTì eTq+ eTq H√{Ï‘√ n&É>≈∑ î£ +&Ü e÷qdæø+£ >±
viii
#Ó|⁄ü Œø=ì yê] düìï~Û˝À ≈£Ls=ÃH˚~. ≈£Ls¡TÃqï+‘·ùd|ü⁄ kÕsTTHêeT+
e÷qdæø£+>± »|ædü÷Ô ñ+&ÉT. eTq+ e÷qdæø£+>± #Ó|ü⁄Œ≈£îqï
f…Æ+ ˝À|ü˝Ò Ä nqTuÛÑe+ »]–‘˚ yês¡T dæ<ä∆|ü⁄s¡Twüß\ì
‘Ó\TdüTø=H˚~.
3. eT÷&Ée $wüjT· +: ì»eTsTTq eTVü≤˙j·TT˝…e«s¡T ≈£L&Ü
‘· e T |ü P s¡ « #· ] Á‘· yê] H√{Ï y Ó + ≥ ãj· T ≥ô|≥Tº ø √s¡ T .
düìïVæ≤‘·T˝…’q uÛÑ≈£îÔ\T eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ n]ú+∫q|ü⁄Œ&ÉT ªªø£øÏÿq
≈£L{ÏøÏ ÄX¯ |ü&É‘êe÷?µµ nqï dü+<äsê“¤\THêïsTT. wæ]&û kÕsTT,
nø£ ÿ ˝Ÿ ø √≥ kÕ«$T e+{Ï eTVü ≤ ˙j· T T˝… ’ ‘ ˚ ø=+<ä ] øÏ
e÷~>∑ y ês¡ e Tì, eT]ø=+<ä ] øÏ dü ‘ Y Á u≤Vü ≤ àDT\eTì,
eT]ø=+<ä]‘√ Ä $wüjT· + n&ç–‘˚ #Ó|⁄ü Œ‘√ ø=&É‘êqì nHêïs¡T.
4. Hê\T>∑e \ø£åD+: yês¡T uÛÑ≈£îÔ\qT+&ç @MT Ä•+#·s¡T.
uÛÑ≈£îÔ\MT<ä mq˝Òì Áù|eTqT nqTø£åD+ ≈£î]|ædüTÔ+{≤s¡T. yê]
nqïbÕ˙j·÷\T b˛wüD, bÕ\q uÛÑ>∑e+‘·T&˚ #·÷&Ü*.
5. ◊<äe \ø£åD+: ø£s¡#ê\q+‘√ edüTÔe⁄\qT düèwæ˜+#·s¡T.
n˝≤ dü è wæ ˜ + ∫ Á|ü » \qT ÁuÛ Ñ e Tø=˝Ò Œ yê]ì eTq+
<ä]Ù+#·qø£ÿs¡˝Ò<äT.
6. Äs¡e \ø£åD+: eTqπø<Ó’q Ä|ü<ä sêuÀ‘·T+fÒ |üs√ø£å+>±
eTq\qT ôV≤#·Ã]+∫ Ä Ä|ü<ä sê≈£î+&Ü #˚kÕÔsT¡ . yê] e÷≥\≈£î
ì»yÓTqÆ ns¡+ú eTqø± Ä|ü<ä ‘·|Œæ b˛j·÷ø£ eTq≈£î ns¡eú TÚ‘·T+~.
Áo düeTs¡ú dü<äTZs¡T <äsê“s¡T kÕsTTHê<∏ëj·T qeT:

n<Ûë´j·TeTT ` 1
l kÕ«$T yê] J$‘·+
|üPsê«ÁX¯eT+˝À M] ù|s¡T düTã“sêj·TT&ÉT>±s¡T. Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T
ø£&|É ü õ˝≤¢, Ábı<äT≥
› ÷s¡T eT+&É\+, ô|<äX› {
Ë |ºÏ *ü ¢ nH˚ Á>±eT+˝À >∑+–XË{ºÏ
ô|<ä› #·\eTj·T´ ` düTã“eTà nH˚ |ü⁄D´ <ä+|ü‘T· \≈£î 6`7`1931 dü+ˆˆ
n~Ûø£ ÄcÕ&É ãVüQfi¯ wüw˜æ k˛eTyês¡+ sêÁ‹ 9`00 >∑+≥\≈£î »ìà+#ês¡T.
<äsêZkÕ«$T ‘·q ∫qï‘·q+ >∑÷]Ã #Ó|æŒq $wüj·÷\T:
<äsêZkÕ«$T neTà>±s¡T ñ<äjT· + 5 >∑+≥\≈£î kÕ«$Tì ìÁ<ä
˝Ò|,æ kÕ«$T #˚‘· ÁbÕs¡qú #˚sTT+#˚yês¡T. ‘·sT¡ yê‘· ‘Ó\y¢ êsêø£ ªªÁo
dü÷s¡´Hêsêj·TD≤, y˚<äbÕsêj·TD≤, ˝Àø£s¡øå±j·TD≤.......µµ nì
#·<Tä e⁄‘·÷ ñ+&˚yês¡T. kÕj·T+Á‘·+|üP≥ ˇø£ ø±j·T≈£î dü÷~‘√ ø£qï+
ô|{Ï,º n+<äT˝À >∑TE® rdæyd˚ ,æ e‹Ôô|{Ï,º q÷HÓ b˛dæ, B|ü+ yÓ*–+∫,
Ä B|ü+ MT<äT>± Ä+»H˚jT· kÕ«$Tì #·÷dü÷Ô <Ûë´q+ #˚ùdyês¡T. n˝≤
#˚ùdÔ yêfi¯fl neTà>±s¡T s√p ˇø£ >√<ÛTä eT s=f…,º HÓsTT´ ô|&É‘êqì
#Óù|Œyês¡T. ∫qï|ü⁄Œ&ÉT yê{ÏMT<ä Çwü+º e\¢ kÕ«$T n˝≤ #˚jT· &É+
yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ . 5e dü+e‘·‡s¡+ e#˚Ã≥|üŒ{Ïøπ sêe÷j·TD+, uÛ≤s¡‘+· ,
uÛ≤>∑e‘·+ #·<eä &É+ |üP]Ô nsTTb˛sTT+~. dü‘´· Vü≤]X¯Ã+Á<ä Hê≥ø£+
≈£L&Ü n|üŒ{Ïøπ #·÷XÊs¡T. ã&ç #·<Tä e⁄\T Ä ‘·sT¡ yê‘· ÁbÕs¡+uÛ+Ñ
nj·÷´sTT.
kÕsTTu≤u≤qT |üPõ+#·&É+ >∑T]+∫ kÕ«$T #Ó|æŒq$:
ªªHê <ä>sZ∑ ¡ ∫qï|ü⁄Œ&ÉT ˇø£ kÕsTTu≤u≤ |ü≥+ ∫qï~ e⁄+&˚~.
<ëìøÏ ô|’q ÁãVü≤à, $wüß,í eTùV≤X¯«s¡T\ u§eTà\T Ä |ü≥+˝À e⁄+&˚$.
H˚qT m|ü⁄Œ&É÷ Ä |ü≥+H˚ #·÷düT+Ô &˚yêDÏ.í Hê ∫qï|ü⁄Œ&ÉT Hê≈£î @yÓTHÆ ê
ø±e\dæ eùdÔ eT{Ï‘º √ dü÷<äT\T #˚ùdyê&çì. yê{Ï‘√ kÕsTTì kÕ~Û+∫
dü+bÕ~+#·T≈£îH˚yê&çìµµ.
1
l kÕ«$T yê] J$‘·+ <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
kÕ«$Tyês¡T Ä+»H˚jT· kÕ«$T uÛ≈Ñ î£ \ Ô T. ∫qïHê&˚ nH˚ø£ k˛ÔÁ‘ê\T
H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. n+<äT˝À eTTKýÓTqÆ ~ Hêsêj·TD X¯‘ø· e£ Tì kÕ«$Tyêπs
#Ó|⁄ü ‘ês¡T. kÕ«$Tyê]øÏ $<ë´]ú <äX˝ ¯ À ˇø£ kÕ<ÛTä e⁄ ‘ês¡d|ü &ü ç <ä>sZ∑ ≈¡ î£
|æ*∫ ˙≈£î ˇø£ >∑TÁs¡+, ˇø£ K&É+Z , ˇø£ eÁ»+ ÇkÕÔqT n$ ˙≈£î y˚T\T
#˚kÕÔsTT nHêï&É≥. |üdyæ ê&ÉT ø±ã{Ïº eTq kÕ«$TøÏ n|ü⁄Œ&ÉT ns¡+∆
ø±˝Ò<Tä . ‘·sT¡ yê‘· ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. >∑TÁs¡+ n+fÒ eTqdü‡ì, K&ÉZ+
n+fÒ yÓ’sê>∑éTì, eÁ»eT+fÒ Á|üø±•düTÔqï Ä‘·àCÀ´‹j·Tì,
eTqdüT‡ì, Ç+Á~j·÷\qT K&ÉZ+‘√ K+&ç+∫q#√ X¯ó<ä∆ #Ó’‘·q´
s¡÷|üyÓTÆq Ä‘·à nH˚ eÁ»+ Á|üø±•düTÔ+~. Ä kÕúsTTøÏ #˚]qyês¡T
Ç‘·sT¡ \ eTqdüT‡\˝Àì $wüj÷· \qT, ø£wqºü cÕº\qT >∑eTì+∫ yê]
u≤<Û\ ä qT ‘=\–+#·>\ ∑ ‘·|Xü Ù¯ øÏÔ dü+|üqTï\T. Ä X¯økÔÏ ÕeTsêú´\T eTq
<äsêZkÕ«$TøÏ dü+|üPs¡+í >± ñHêïj·Tì eTq+ Á|ü‘´· ø£+å >± #·÷düTHÔ êïeTT.
kÕ«$T 1947e dü+ˆ ˝À j·Tdt.j·Tdt.j·T˝Ÿ.dæ bÕôd’ n<˚ dü+e‘·‡s¡+˝À
eTÁ<ëdüT |ü#Ã· j·T|üŒ ø£fi≤XÊ\˝À j·T|ò.t m (bòÕø£©º Ä|òt ÄsY‡º ` Ç|üŒ{Ï
Ç+≥Øà&çjT· {Ÿ≈î£ düe÷q+) #˚], yÓTT<ä{Ï dü+e‘·‡s¡+ |üP]Ô #˚XÊs¡T.
1951 ÁbÕ+‘·+˝À kÕ«$Tyê]øÏ Vü≤+|æ øπ Áå ‘·+˝À ‘·T+>∑uÁÑÛ <ë q~ô|’
ø£&TÉ ‘·Tqï uÛÁÑ <ëe‹ Äqø£≥º ÁbÕC…≈î£ ˝º À dü÷|üsyY »’Ó s¡T>± Á|üuTÑÛ ‘√«<√´>∑eTT
e∫Ãq~. kÕ«$Tyês¡T nø£ÿ&É e⁄qï Ä+»H˚jT· kÕ«$T |üP» #˚d÷ü Ô
<Ûë´q+˝À >∑+≥\ ‘·sã¡ &ç ìeT>∑Tï˝…b’ ˛j˚Tyês¡T. n+<äTe\q Ä|òd” Tü ≈£î
düø±\+˝À yÓfi¯fl≥+ kÕ<Ûä´+ nj˚T´~ ø±<äT. nsTTq|üŒ{Ïø° ô|’
n~Ûø±s¡T\T kÕ«$Tì @MT nq≈£î+&Ü #ê˝≤ eTsê´<ä>± #·÷ùdyês¡T.
n~ n˝≤ e⁄+&É>± ˇø£s√E eTT>∑TsZ T¡ kÕ<ÛTä e⁄\T kÕ«$T <ä>]Z∑ øÏ e∫Ã
ªHêj·THê! á ñ<√´>∑+ ˙˝≤+{Ï yê&çøÏ e<äT.› n+<äTe\q BìøÏ
sêJHêe÷ Ç∫Ã MT }]øÏ yÓfió¯ fl. y˚TeTT ‘·«s¡˝À ‘·–q ñ<√´>∑+
sTTkÕÔeTTµ nì #Ó|Œæ yÓ[flb˛j·÷s¡T. yÓ+≥H˚ kÕ«$Tyês¡T ñ<√´>±ìøÏ
sêJHêe÷ #˚dæ Ábı<äT›≥÷s¡T #˚s¡T≈£îHêïs¡T. kÕ«$T˝≤+{Ïyê]øÏ
ñ<√´>±\T, uÛ≤>±´\T, ôVA<ë\T ‘·èDÁbÕj·÷\T!
2
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D Áo kÕ«$T yê] J$‘·+
neTàj·T´>±]‘√ $yêVü≤+:
ªª˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥ Áo ø=DÏC{ Ò Ï nq+‘·jT· ´, düTã“eTà>±s¡T¢
e÷‘êJ>±]øÏ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T. Ms¡T #ê˝≤ø±\+ dü+‘êq+ ˝Òø£ mH√ï
|ü⁄D´πøÁå ‘ê\qT <ä]Ù+∫ ùd$+∫, ‘·T<ä≈î£ |ü+&É] øπ Áå ‘·+ yÓ[fl Áo
bÕ+&ÉTs¡+>∑kÕ«$Tì ø=+‘·ø±\+ ùd$+#ês¡T. ‘·‘Œ· *¤ ‘·+>± »ìà+∫q
_&Éj¶ T· ì ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T ªs¡+>∑Hêj·Tø£eTàµ nì ù|s¡T ô|{Ïº ô|+∫ ô|<ä›
#˚XÊs¡T. ÁbÕ<∏$ä Tø£ $<ä´qT #Ó|Œæ +#ês¡T.µµ
1951 &çôd+ãs¡T˝À kÕ«$Tyê]øÏ ô|[fl#·÷|ü⁄\T »]>±sTT.
neTàj·T´>±s¡T kÕ«$TøÏ es¡Tdü≈î£ y˚Tq]ø£+ ne⁄‘ês¡T. kÕ«$T yêfi¯fl
neTà>±s¡T ÄyÓTqT #˚dTü ø√eTì kÕ«$TøÏ #ÓbÕŒs¡T. ‘·sT¡ yê‘· <Ûë´q+˝À
kÕsTTu≤u≤ ø£ì|æ+∫ ªª˙e⁄ Ä ne÷àsTTì $yêVü≤+ #˚dTü ø√. ÄyÓT
Ä+»H˚jT· Tì n+X¯µµ nì #ÓbÕŒs¡T. ‘·sê«‘· ô|[fl #·÷|ü⁄\T nsTTHêø£
neTàj·T´>±s¡T n<˚ |üì>± @&ÉTdüTÔHêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$Tyêfi¯fl
neTà>±s¡T ªm+<äTø£e÷à @&ÉTdüTHÔ êïe⁄?µ nì n&ç–‘˚ ªªe÷ ne«,
‘ê‘· qqTï kÕø±s¡T. yêfi¯ófl ô|[fl#·÷|ü⁄\≈£î sê˝Òøb£ ˛j·÷s¡Tµµ nì
#ÓbÕŒs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T neTà>±s¡T ª<ëìø√dü+ @&Ée&É+ m+<äT≈£î?.
Çø£ÿ&É≈î£ nsTT‘˚ MT ne«, ‘ê‘· e÷Á‘·yT˚ ekÕÔsT¡ . $T–*q ã+<ÛTä e⁄\T
#·÷&É&+É ≈£î<äs<¡ Tä . H˚qT e÷ yê&çì ˙‘√ |ü+|ækÕÔqT. MT ne« yêfi¯fl
}s¡T rdüT≈£î yÓfió¯ fl. n|ü⁄Œ&ÉT nø£ÿ&ÉTqï MT yêfi¯fl+<äs÷¡ #·÷&Ée#·TÃµ
nì #Ó|Œæ kÕ«$Tyê]ì neTàj·T´>±]‘√ |ü+|æ+#ês¡T.
ø±uÀj˚T e<Û÷ä es¡T\T ` $yêVü≤+ ø±ø£eTT+<˚ eTs=ø£ Á>±eT+
b˛e&ÜìøÏ ô|<ä›\T nqTeT‹+#·&ÉeTT m+‘· >=|üŒ dü+kÕÿs¡yÓ÷
Ä˝À∫+#·+&ç. yês¡T nqTeT‹+∫Hê Ms¡T ‘·eT o˝≤ìï ø±bÕ&ÉT≈£îqï
|ü$Á‘·eT÷s¡T\ Ô T.
kÕ«$TøÏ, ÄeTàj·T´≈£î ‘˚ˆˆ 31`1`1952 q (e÷|òTü X¯ó<ä∆ |ü+#·$T
>∑Ts¡Tyês¡+ Hê&ÉT) ˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥˝À $yêVü≤+ »]–+~.
3
kÕ«$T ‘·*>¢ ±s¡T #·ìb˛e≥+ (1953) >∑T]+∫ kÕ«$T #Ó|Œæ q$:
ªªe÷ neTà>±]øÏ ÄK] s√E\T e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT ÄyÓT Hê‘√ ªªÇø£
Hê s√E\T nsTTb˛‘·THêïsTT. qTe⁄«>±˙, MT >∑Ts¡Te⁄ kÕsTTu≤u≤
>±˙ qqTï s¡ø+åÏ #·˝sÒ T¡ µµ nì nHêïs¡T. ÄyÓT nqï≥T¢>±H˚ ø=~›s√E\˝À
#·ìb˛j·÷s¡T. n|üŒ{ÏqT+∫ Hê≈£î, kÕsTTu≤u≤≈£î eT<Û´ä e÷≥ ˝Ò<Tä .
Äj·Tq~ düTe÷s¡T ˇø£ n&ÉT>∑T $Á>∑V≤ü + ñ+&˚~. <ëìì #·÷|ü⁄‘√H˚
|ü>\ ∑ >={≤º\ì #·÷dü÷Ô e⁄HêïqT. Ä ‘·sê«‘· u≤u≤j˚T Hê ˝À|ü\ qT+∫
Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T. ªªm+<äT≈£î Hêô|’ ø√|ü+ ô|≥Tº≈î£ +{≤e⁄? H˚qT MT neTàqT
s¡ø+åÏ #·˝<Ò ìä m+<äT≈£î u≤<Û|ä &ü ‘É êe⁄? ‘·qqT s¡ø+åÏ #·eTì MT ‘·*¢
qqTï n&ÉT>∑˝<Ò Tä . ˙e⁄ ≈£L&Ü ÄyÓTqT Áã‹øÏ+#·eTì n&ÉT>∑˝<Ò Tä .
ÄyÓT e∫Ãq |üì |üPs¡sÔ TT+~, ø±ã{Ïº ÄyÓTqT rdüT≈£î yÓfi≤flqTµµ nì
#ÓbÕŒs¡T. n|üŒ{ÏqT+&ç u≤u≤‘√ eTs¡˝≤ e÷eT÷\T>± Ç+‘·≈£î
eTT+<äTe˝…H˚ ñ+&˚yê&çì.µµ
kÕ«$Tyê] J$‘·+˝À e÷‘·èìsê´D+ ˇø£ eTTKýÓTqÆ eT\T|ü⁄.
n|üŒ{Ï kÕ«$T eTH√yÓK’ ] #·÷dæ neTàj·T´ kÕ«$TøÏ |æ∫Ã |ü{+ºÏ <äì
c˛*+>∑søY Ï rdüT≈£îyÓ[fl |üP»\T, s¡TÁ<ë_Ûùwø£+ #˚sTT+∫+~.
‘·eT uÛÖ‹ø£ >∑Ts¡Te⁄qT >∑T]+∫ kÕ«$T #Ó|æŒq$:
ªªHê≈£î Ç+‘·≈î£ eTT+<ä{Ï ãTTD≤qTã+<Û+ä e\q Hê uÛÖ‹ø£
>∑Ts¡Te⁄ \uÛ´Ñ eTj·÷´s¡T. Äj·Tq ‘·eT bÕ<ëìï Hê >∑T+&Ó\ô|’ ô|{≤ºsT¡ .
qT<äT{Ïô|’ eTT<äT› ô|≥Tº≈î£ Hêïs¡T. X¯Øs¡eT+‘ê ‘·$&Üs¡Tµµ.
Ä ‘·s¡Tyê‘· kÕ«$T mø£ÿ&çø√ yÓ[fl e#˚Ã≥|üŒ{ÏøÏ, Äj·Tq
>∑Ts¡Te⁄>±s¡T ø£q|ü&˝É <Ò Tä . n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T m+‘√ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·T+fÒ yêfi¯fl
>∑Ts¡Te⁄>±s¡T ªªn+‘·sê‘·àHÓ’ H˚qT mø£ÿ&É ˝ÒqT? n+‘·{≤ ñHêïqTµµ
nì kÕ«$TøÏ Ä‘·àuÀ<Û>ä ± #ÓbÕŒs¡T. yê]øÏ >∑Ts¡Te⁄>±s¡T ñs¡÷˝ › À Áyêdæq
Äs¡T Ä≈£î\T Ç#êÃs¡T. n$ me]øÏ ns¡+∆ ø±e⁄. n$ n]wü&«É sêZ\≈£î
>∑Ts¡T.Ô á <äsêZ\ e<ä≈› î£ e#˚Ã≥|üŒ{ÏøÏ ◊<äT b˛j·÷sTT. Çø£ ∫e]~
eT‘·‡s¡+ $T–*q~. eT‘·‡s¡+ n+fÒ H˚qT, Hê~ nH˚ uÛ≤e+ e+.
4
Çø£ÿ&É≈î£ e#êÃø£ n~ ≈£L&Ü b˛sTT+~.
neTàj·T´ ˇø£ dü+<äs“¡ +¤ ˝À >∑Ts¡T ã+<ÛTä e⁄\‘√ e÷{≤¢&TÉ ‘·÷
ªªkÕ«$TøÏ yê] >∑Ts¡Te⁄ <ä>sZ∑ ¡ ˇø£ÿs√E e÷Á‘·yT˚ e⁄+&É>*∑ >π neø±X¯+
ø£*–+~. eTq+ #ê˝≤ n<äèwüºe+‘·T\+ kÕ«$T‘√ m≈£îÿeùd|ü⁄
e⁄+&É>*∑ >π neø±X¯+ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT Ç#êÃ&ÉT. Ä neø±XÊìï eTq+
dü~«ìjÓ÷>∑+ #˚dTü ≈£î+<äTeTT >±ø£!µµ
ˇø£kÕ] neTàj·T´>±]‘√ <äsêZkÕ«$T yêfi¯fl Hêqï>±s¡T ªne÷à!
e÷ yê&çøÏ ˙‘√ $yêVü≤+ ø±≈£î+fÒ á bÕ{ÏøÏ @ n&É$˝À @ |ü⁄≥ºÁøÏ+<ä
‘·|üdüT‡˝À ñ+&˚yê&√! e÷≈£î <äπøÿyê&ÉT ø±<äT. 1948˝À >±+BÛ
eTVü‰‘·Tà&ÉT eTs¡D+Ï ∫q|ü⁄Œ&ÉT, eTVü‰‘·Tà\ J$‘ê\ >∑T]+∫ Ä˝À∫dü÷Ô
düàXÊHê\˝ÀH˚ >∑&ùç |yê&ÉTµ nì #ÓbÕŒs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT neTàj·T´>±s¡T
ªªÇ|ü⁄Œ&çø£ eTq≈£î n˝≤+{Ï uÛj Ñ T· + ˝Ò<Tä , Äj·Tq≈£î dü<Tä sZ T¡ e⁄ <=]ø±s¡T.
düs¬ q’ kÕ<ÛHä ê e÷s¡+Z \_Û+∫+~µµ nì #ÓbÕŒs¡T
á eTVü≤˙j·TT&ÉT <äsêZ\ <ä>∑Zs¡øÏ $#˚Ãj·T&É+
á kÕ«$Tyê]øÏ $yêVü≤+ ø±ø£eTT+<äTqT+N ‘·s# ¡ T· >± dü«|üï+˝À
Ç<äs› T¡ eTqTwüß\T ø£ì|æ+∫ e÷≈£î B|ü+ ô|≥Tº ìqTï b˛wækÕÔeTT nì
#Óù|Œyês¡T. $yêVü≤eTj·÷´ø£ Áo neTàj·T´>±]øÏ, Áo kÕ«$Tyê]øÏ Ç<ä]› ø°
n˝≤π> ø£ì|æ+∫ #Ó|Œü kÕ>±s¡T. H˚qT <äsêZ\ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfifl‚ ≥|ü⁄Œ&ÉT
kÕ+Áu≤DÏ ø£&\ ¶û T rdüT≈£îyÓfi≤flqT. n|üŒ{ÏøÏ <äsêZ\˝Àì eTVü≤˙j·TT\
ô|’q Hê≈£î m˝≤+{Ï |üP»´ uÛ≤eeTT ˝Ò<Tä . MT˝À X¯øÔÏ e⁄+fÒ á ø£&\ ¶û T
yÓ*–+#˚ e÷s¡+Z #·÷|ü+&ç nì #Ó|⁄ü Œ≈£îHêïqT. eTs¡Tø£D å +˝ÀH˚ nø£ÿ&É
n+‘·≈î£ eTT+<äT ˝Òì ˇø£ n–Z|⁄ü \¢, n–Zô|f…≈º î£ Á|üøÿ£ qT+&˚ #Ó≈î£ ÿ Hê
ø£+≥ |ü&Ü¶sTT. yê{Ï‘√ kÕ+Áu≤DÏ ø£&\ ¶û T yÓ*–+#êqT. s¬ +&ÉekÕ]
}s¡ø£H˚ yÓ[fl qeTdüÿ]+∫ e#êÃqT. eT÷&ÉekÕ] yÓ[fl nø£ÿ&˚
e⁄+&ÉkÕ>±qT. |ü~ùV≤qT s√E\T øπ e\+ ˙fi¯fl‘√H˚ J$+#êqT.
n˝≤π> #˚dæ düe÷<ÛTä \qT ùd$düT+Ô fÒ, Væ≤+<äTe⁄\T e∫Ã eTTdæy¢ Té
düe÷<ÛTä \qT ùd$+#·&+É nø£ÿ&ç eTTdæ+¢ \≈£î –≥º˝<Ò Tä . n+<äT#˚‘· Ä
eTTdæe¢ TT\T sêÁ‹ düeTj·T+˝À e∫Ã Áo kÕ«$Tyê]ì eT+#·+‘√ düV‰ü
5
m‘·T≈Ô î£ b˛j·÷s¡T. Áo kÕ«$Tyês¡T qe⁄«≈£î+≥÷ düe÷<ÛTä \˝À e⁄+&˚yê]øÏ
@~ Çwüyº TÓ ‘Æ ˚ n<˚ »s¡T>∑T‘·T+<äì ‘·\#ês¡T. bÕeTT\T ‘·eTô|’ |ü&≥ ¶É Tº
Ä eTTdæ+¢ \≈£î <äsÙ¡ q+ ø±e&É+‘√ ‹]– eT+#·+‘√ düV‰ü Áo kÕ«$Tyê]ì
‘Ó∫Ã düe÷<ÛTä \ #Ó+‘· #˚sêÃs¡T. düe÷<ÛTä \ <ä>sZ∑ ø¡ =#êÃø£ nø£ÿ&ç n&É$˝À
≈£Ls=Ãì <ä+|ü‘T· *<äs› ÷¡ |òTü Às¡+>± ‘·|dü Tü ‡ #˚XÊs¡T. M] >∑Ts¡Te⁄>±s¡T
ns¡;“eT+Á‘ê\T Áyêdæq ø±–‘ê\qT Áo kÕ«$Tyê]øÏ Ç#êÃs¡T. yê{Ïì
ˇø£s√E m. s¡+>±sêe⁄>±]øÏ #·÷bÕs¡T.
ˇø£ eT+Á‘·>±&ç $wüj·TyÓTÆ <äsêZkÕ«$T #Ó|æŒq $esê\T:
ˇø£kÕ] ˇø£ eT+Á‘·>±&ÉT <äsêZ\ e<ä≈› î£ e∫Ã kÕ«$T #˚‹ MT<ä
düsŒ¡ +‘√ ø±≥T y˚sTT+#ê&ÉT. kÕ«$T düŒèVü≤ ‘·|Œæ |ü&bç ˛j·÷s¡T. n‘·&TÉ
>∑s«¡ +‘√ #·T≥TºÁ|üøÿ£ \ e⁄qï }fi¯fl qT+&ç yÓ&TÉ ‘·÷, ‘·q≈£î m<äTs¡T|ü&¶É
yêfi¯fl‘√ ªH˚qT kÕ«$Tì |ü&>É =fÒXº ÊqT. Çø£ Äj·Tq ˝Òes¡Tµ nì >∑s«¡ +>±
#Ó|⁄ü Œ≈£î+≥÷ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. n~ $qï yês¡T ÄÁ‘·+>± kÕ«$Tì
#·÷&É{≤ìøÏ <äsêZ\ e<ä≈› î£ yÓfifl‚ ≥|üŒ{ÏøÏ Äj·Tq <äsê®>± ø±\T MT<ä
ø±\T y˚dTü ≈£îì e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ e⁄Hêïs¡T. Ä eT+Á‘·>±&ÉT kÕ«$Tì @MT
#˚jT· ˝Òø£ b˛j·÷&ÉT.
kÕ«$T ñs¡TdüT »s¡|ü≈£L&É<äì eTTdæ¢+\ nuÛÑ´+‘·s¡+
<äsêZ˝À Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ bòÕ\TZD bÂs¡$í THê&ÉT Ç<äs› T¡ u≤u≤\≈£î
eT÷&ÉTs√E\bÕ≥T ñs¡TdüT ñ‘·‡e+ »s¡T>∑T‘·T+~. BìøÏ ≈£î\, eT‘·,
uÛ≤wü, <Ûìä ø£, ;<ä ‘˚&Ü\T ˝Ò≈î£ +&Ü uÛ≈Ñ î£ \
Ô T n~Ûø£ dü+K´˝À ekÕÔsT¡ .
1959e dü+ˆˆ˝À »]–q ñs¡TdüT≈£î uÛ≈Ñ î£ \ Ô T ndü+U≤´ø£+>± Vü‰»¬sH’ ês¡T.
Ä ñs¡TdüT <ë«sê kÕ«$Tyê]øÏ #ê˝≤ &ÉãT“ e∫Ã ñ+≥T+<äì
˙\ø£+sƒ¡sêe⁄ù|≥˝Àì eTTdæ¢+\T ø=+<äs¡T uÛ≤$+#ês¡T. Äj·Tq
Væ≤+<äTe⁄, eTTdæ+¢ ø±<äT. n~ HÓ|+ü >± ñs¡TdüT Äj·Tq ìs¡«Væ≤+#·sê<äì
yês¡T nuÛ´Ñ +‘·s+¡ ˝ÒeBXÊs¡T. Äj·Tq Væ≤+<äTe⁄. Äj·Tq≈£î ñ
|üqj·Tq+ eTTdæ+¢ kÕ+Á|ü<ëj·T+ Á|üø±s¡+ »s¡T>∑˝<Ò Tä . Äj·Tq uÛ≤s¡´
Væ≤+<ä÷ |ü<ä∆‹˝À u§≥Tºô|≥Tº≈£î+≥T+~. ÇM yê] Á|ü<Ûëq
6
nuÛ´Ñ +‘·sê\T. n+<äT≈£î yê]‘√ kÕ«MTJ ªªH˚qT düe÷~Û˝Àì eTVü‰‘·Tà\
Ä<˚XÊqTkÕs¡y˚T ùde #˚düT≈£î+≥THêïqT. ‘·<ë«sê H˚H˚MT &ÉãT“
dü+bÕ~+#·Tø=q&É+ ˝Ò<äT. uÛÑ≈£îÔ\ düeTdü´\≈£î Ä eTVü‰‘·Tà\T
dü÷#·q\T, |ü]cÕÿsê\T Hê<ë«sê ÇdüTHÔ êïs¡Tµµ nì #ÓbÕŒs¡T. nsTT‘˚
yês¡T á düe÷<ÛëHêìï n+^ø£]+#·˝<Ò Tä . eTs¡T dü+e‘·‡s¡+ (1960)
ñs¡TdüT≈£î ‘ê&ç|Áü ‹˝Àì ô|<ä\ › qT |æ*|æ+∫ yê] Ä<Û«ä s¡´+˝À ñ‘·‡e+
»s¡bÕ\ì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêïs¡T. n˝≤H˚ s¬ +&ÉT dü+e‘·‡sê\T yê]
Ä<Û«ä s¡´+˝ÀH˚ ñs¡TdüT »]–+~. ñ‘·‡e+ <ë«sê e∫Ãq Ä<ëj·÷ìï
yês¡T rdæø=ì yÓ[flb˛j˚Tyês¡T. kÕ«MTJ e÷Á‘·+ ì]«#ês¡+>± <äsêZ≈î£
<äøDåÏ +>± ñqï ‘·q ÄÁX¯eT+˝À ñ+&˚yês¡T.
eT÷&Ée dü+e‘·‡s¡+ ñs¡TdüT ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. ô|<ä\› +<äs÷¡ Äd”qT˝…’
ñHêïs¡T. ˇø£ eTTdæ+¢ j·TTe≈£î&ÉT Äy˚X+¯ >± kÕ«MTJì H√{ÏøÏ e∫Ãq≥T¢
‹≥º&+É ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. me«s¡÷ n‘·ìì yê]+#·˝<Ò Tä . kÕ«MTJ
e÷‘êJ\T Ç<äs› ÷¡ eTÚq+>± Á|üXÊ+‘·+>± ≈£Ls=Ãì ñHêïs¡T. e÷‘êJøÏ
Ä j·TTe≈£î&ÉT yê&ÉT‘·Tqï ndüu´ÑÛ uÛ≤wüe\q ˝À|ü\u≤<Û>ä ± ñHêï
ô|’øÏ @MT #·*+#·≈î£ +&Ü HêeT»|ü+ #˚dTü ≈£î+≥÷ ñ+&ç b˛j·÷s¡T.
ñqï≥T¢+&ç Ä j·TTe≈£î&ÉT mes√ yÓqTø£ qT+∫ ‘·qqT ã\+>± ø±*‘√
‘·ìïq≥T¢ ÁøÏ+<ä |ü&ç eT÷s¡Ãb¤ ˛j·÷&ÉT. n+<äs÷¡ uÛj Ñ T· |ü&Ü¶sT¡ . nø£ÿ&ÉTqï
ô|<ä › \ T m+‘· Á|ü j · T ‹ï+∫Hê Ä j· T Te≈£ î &ç ø Ï dü Œ èVü ≤
‘Ó|Œæ +#·˝øÒ b£ ˛j·÷s¡T. n|ü⁄Œ&ÉT yê]øÏ C≤„H√<äjT· yÓT+Æ ~. ‘·eT ‘·|⁄ü Œ
‘Ó*dæø=Hêïs¡T. Ä j·TTe≈£î&çì ø£sT¡ DÏ+#·e\dæ+<äì kÕ«$Tyê]ì
ÁbÕ]ú+#ês¡T. kÕ«MTJ yê]‘√ ªªHê<˚MT˝Ò<Tä , <äsêZ˝Àì eTVü‰‘·Tà\qT
ÁbÕ]ú+#·+&çµµ nHêïs¡T. yês¡T n˝≤π> #˚XÊs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT Ä j·TTe≈£îìøÏ
düŒèVü≤ e∫Ã+~. ªªdüe÷~Û˝À ñqï Vü≤»s¡‘Y <äsê“sY Ä©cÕe© yês¡T
qqTï yÓqTø£ qT+∫ ã\+>± ‘·qï&É+ e\q H˚qT ÁøÏ+<ä|&ü ç düèŒVü≤
ø√˝ÀŒj·÷qTµµ nì #Ó|⁄ü Œ≈£îHêï&ÉT. ÄHê{Ï qT+&û H˚{Ï es¡≈î£ Ä
ñs¡TdüTqT kÕ«$Tyêπs »]|ædTü HÔ êïs¡T. ~–«»j·T+>± »s¡T>∑T‘√+~.
á dü+|òüT≥q˝À eTq≈£î Á|üdüTŒ¤≥+>± >√#·]+#˚~ e÷‘êJ dæú‘·
7
Á|ü»‘„ «· eTT. ‘·q ø£fi<¢Ë Tä ≥ ‘·q uÛsÑ qÔ¡ T ndüu´ÑÛ |ü<Cä ≤\+‘√ <ä÷wædTü +Ô fÒ
eTÚq+>± zs¡TŒ>± ‘·q HêeT»|ü+˝À ñ+&ç b˛e≥+, n<˚ dæ‘ú Á· |ü»„
\ø£Då +.
kÕ«$Tyês¡T ‘·q ‘·+Á&ç>±]øÏ dü<äZ‹ Á|ükÕ~+#·&É+ :
e÷ Hêqï>±s¡T 23 s√E\˝À #·ìb˛‘ês¡q>±, e÷ ‘·eTTàì <ä>sZ∑ ¡
10 s¡÷bÕj·T\T rdüT≈£îì Äj·Tq≈£î Ç#êÃqT. Ç˝≤ |æ‘è· ãTTD+
rs¡TÃ≈£îHêïqT. n|üŒ{Ï qT+&ç Äj·TqqT Hê _&É>¶ ± #˚dTü ≈£îì C≤„q+
ñ|ü<•˚ +#êqT. 20 s√E\˝À Äj·Tq≈£î C≤„q+ ø£*–+~. n|ü⁄Œ&ÉT
H˚qT ñ‘·sÔ ê_ÛeTTK+>± |ü<ëàdüq+ y˚dTü ≈£îì ≈£Ls¡TÃ+fÒ Äj·Tq Hê
ˇ&ç˝À ‘·\ô|≥Tº≈î£ ì ÁbÕD+ $&ç#ês¡T.
ø±+‘ê ø£qø£eTT\qT |ü]‘·´õ+#·T≥
ø±+‘·qT e<äT\T≥:
ãTTD≤qTã+<Ûä+ e\q $yêVü≤+ »]–+~ ø±˙ kÕe÷q´
e÷qe⁄\e˝… XÊØs¡ø£ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò<äT. e<Ûä÷es¡T\ J$‘·+˝À
eTs¡T|ü⁄sêì yÓTT<ä{Ï sêÁ‹ ø=~› >∑+≥\˝À sêuÀ‘·T+~. s¬ ø£ÿ\T >∑*–q
<˚e<ä÷‘· e∫Ã ˙ uÛ≤s¡´‘√ XÊØs¡ø£ dü+ã+<Û+ä XÊX¯«‘·+>± ìùw~Ûd÷ü Ô ô|’
yêfi¯ófl ÄC≤„|+æ #ês¡T. n~ ˙≈£î #Ó|Œü &Üìπø e#êÃqT nì nHêï&ÉT.
ªªuÛ˝
Ñ yÒ ê&çej·÷´ H˚qT n+^ø£]+∫Hê ÄyÓT m+‘· ìsêX¯ #Ó+<äT‘·T+B
yês¡Ô $ìµµ nì Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡+fÒ ªÄyÓT Vü≤qTeT+‘·Tì
n+XÊe‘ês¡+, ÄyÓTq&ç– #·÷&ÉTµ nHêï&ÉT <˚e<ä÷‘·. ÄyÓT>±]q&ç–‘˚
ªªn+‘·ø£+fÒ eTVü‰uÛ≤>∑é÷µµ nì nHêïs¡T. Hê{Ï qT+&ç ‘·©_¢ &É\ ¶ e˝…
ˇπø #√≥, ˇπø Ç+{À¢ J$‘ê+‘·+ ìedæ+#·&+É e÷qee÷Á‘·T\≈£î
M\T ø±<äT, nB ˇ+≥]>±. @ø±+‘·eTTq Á|æj·TTsê*ì >±+∫
e÷‘·èuÛ≤eeTTq eTs¡\T yê&˚ |òüTqT&ÉT nHêïs¡T ô|<ä\ › T. ø£s√ƒ s¡
ÁãVü≤à#·s´¡ Áe‘êìï Ä#·]dü÷Ô <Óe’ dü«s¡÷|ü⁄˝…H’ ês¡T Ä ~e´ <ä+|ü‘T· \T.
Áo sêeTø£èwüí |üse¡ TVü≤+dü>±s¡T, XÊs¡<ë<˚$>±s¡T n˝≤ ˇø£#√≥
ñHêïs¡T >∑<ë nì MTs¡qe#·TÃ. Áo XÊs¡<ëe÷‘·>±s¡T |üse¡ TVü≤+dü <ä>]Z∑ øÏ
8
e#˚Ãdü]øπ |üse¡ TVü≤+dü>±]øÏ neTà <äsÙ¡ qyÓTÆ |æ∫Ãyê&ÉH˚ ù|s¡T‘√
$sêõ\T¢#·THêïs¡T. Çø£ÿ&É Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T ø=ìï ø£åD≤\˝À
eT<ÛTä s¡yTÓ qÆ yÓTT<ä{Ï sêÁ‹øÏ dæ<y∆ä TÓ j
Æ T· Tqï düeTj·TeTT˝À <˚e<ä÷‘·
sêe&É+, XÊX¯«‘·+>± uÛ≤s¡´qT ‘·*>¢ ± Äsê~Û+#·T≥≈£î ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ø±e&É+
»]–+~. Ç~ e÷qee÷Á‘·T\T #˚jT· ˝Òì ‘ê´>∑+. n+<äTøπ yês¡T
<Óe’ + e÷qTwüs÷¡ ù|D nsTTHês¡T.
ø£qø£eTT\qT e<äT\T≥:
kÕ«$Tyê] ‘·+Á&ç>±s¡T ô|<ä› \øå±~Ûø±]. ã+>±s¡+ n+>∑&ç e⁄+&˚~.
neTàj·T´>±s¡T »MT+<ë] ≈£î≥T+ãeTTq≈£î #Ó+~qyês¡T. áyÓT
ˇø£ÿsπ _&É¶ nsTTq+<äTq #ê˝≤ >±sêã+>± kÕø±s¡T. Áo <äsêZkÕ«$Tyê]ì
$yêVü≤e÷&Üø£ Áo kÕ«$Tyês¡T ‘·q ÄdæìÔ , neTàj·T´>±] ÄdæìÔ j·÷e‘·TÔ
<ëq<Ûsä êà\≈£î $ìjÓ÷–+∫ ]ø£VÔ ≤ü kÕÔ\‘√ ì*#ês¡T. Ç<ä+‘ê ø£qø£eTTqT
|ü]‘·´õ+#·T≥ ne⁄‘·T+~.
<äsê“sY kÕsTT (uÛÑeqeTT) X¯+≈£îkÕú|üq≈£î >=\>∑eT÷&çøÏ Áo
kÕ«$Tyês¡T e#êÃs¡T. X¯+≈£îkÕú|üq »]π> #√≥ Áo kÕ«$Tyês¡T
nø£ÿ&Éø=∫Ãq uÛÑ≈£îÔ\+<ä]˙ uÛÑøÏÔ‘√ ‘√∫q~ düeT]Œ+#·eTì
n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. ø=+‘·eT+~HÓ’‘˚ ªª◊<äTy˚\T ÇkÕÔeTì #Ó|ü⁄Œ Áo
yÓ+ø£jT· ´ ‘ê‘·>±s¡T ˙ »ãT“ qj·T+ #˚kÕÔsT¡ µµ nì eT]ø=+<ä]ì
ªª|ü~y˚*eTàìµµ n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. yêfi¯ófl Ç+{ÏøÏ yÓ[fl #Ó|⁄ü ‘êeTT kÕ«MT
n+fÒ ªªÇ+{ÏøÏ yÓfi≤flø£ Çe«&É+ ` #Ó|Œü &É+ Çø£ÿ&˚µµ nì qe⁄«‘·THêïs¡T.
y˚\T Ç∫Ãqyês¡T ≈£L&Ü <ä÷s¡+>±H˚ e⁄Hêïs¡T. ˇø£ ù|<äsê\T
n+‘·eT+~˝À ˇø£ÿs¡÷bÕsTT düeT]Œ+∫+~. Ä ‘·*¢ s¬ +&ÉT #˚‘T· \÷
Áo kÕ«$Tyês¡T |ü≥Tºø=ì á ‘·*¢ uÛøÑ ‘ÔÏ √ ˇø£ s¡÷bÕsTT düeT]Œ+∫+~.
n<˚ Hê≈£î |ü~y˚\ì yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T. #·÷#˚ Áù|ø£≈å î£ \˝À ø=+<äsT¡
ªÇ<Óøÿ£ &ç kÕ«$Tsê u≤ã÷! Ç+‘· >=|üŒ &ÉãT“ |æ∫Ã e⁄+&˚yê]ì
rdüT≈£îe#êÃs¡Tµ nì nqT≈£î+≥THêïs¡T.
Áo kÕ«$Tyês¡T nHêï\ Vü‰\T≈£î q&ç∫b˛‘·THêïs¡T. ˇø£ uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ
eT<Û´ä <√e˝À Áo kÕ«$Tyê] bÕ<ë\T |ü≥Tºø=ì e<ä\˝Ò<Tä . ø±s¡D+
9
Áo kÕ«$Tyê] J$‘·+ <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
#Ó|Œü eTì Áo kÕ«$Tyês¡T m+‘√ nqTqj·T+>± n&ç–Hê #Ó|Œü ˝Ò<Tä .
‘·q ‘·ì$ rsêø£ Ä uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ ˝Ò∫ ‘êH=ø£ eT+~s¡+ ø£{dºÏ Tü HÔ êïqì yê]
#˚‘√Ô @yÓTHÆ ê Çe«eTì n]ú+#ê&ÉT. X¯+≈£îkÕú|qü <ä>sZ∑ ¡ e∫Ãq &Éã“+‘ê
]d”esY>±]øÏ Ç#˚ÃXÊs¡T. Çø£ yê] <ä>sZ∑ ¡ &ÉãT“ ˝Ò<Tä . ]d”esY>±]ì
|æ*∫ ªªÇ+{ÏøÏ yÓfi≤flø£ ˙≈£î |ü+|ü⁄‘êqT Hê≈£î ◊<äTy˚\T n|ü⁄Œ>± Çe⁄«µµ
nì n&ç– rdüTø=ì Ä uÛ≈Ñ î£ ìÔ øÏ#êÃs¡T. n+‘˚>±ø£ ªª˙ nÁ&ÉdTü ‡ Ç∫Ãb˛
eT]ø=+‘· &ç.&ç. rdæ |ü+|ü⁄‘êqTµµ nì #ÓbÕŒs¡T. X¯+≈£îkÕú|qü <ä>sZ∑ ¡
n+<ä]˙ &ÉãT“*eTàì n&ÉT>∑T‘·T+fÒ áj·Tq≈£î &ÉãT“|æ∫Ã nqT≈£îqï
yêfi¯ófl Ç|ü⁄Œ&ÉT á düìïy˚X+¯ #·÷#ês√ ˝Ò<√ eT]. yês¡T >=\>∑eT÷&çøÏ
e∫Ã dü+bÕ~+∫q~ ◊<äT y˚\ s¡÷bÕj·T\ n|ü⁄Œ.
ø=+‘·eT+~ kÕ<ÛTä e⁄\T y˚TeTT &ÉãT“ ‘êø£eTT nì #Ó|⁄ü ‘·÷ uÛ≈Ñ î£ \Ô T
‘·eT≈£î Ç#˚Ã &ÉãT“ eTs=ø£] <ä>sZ∑ ¡ e⁄+#·T‘ês¡T. &ÉãT“ eTqdüT‡‘√
‘êø£≈£L&É<äT. #˚‘·T\‘√ ‘êøÏ‘˚ @MT ø±<äT. Áo kÕ«$Tyês¡T mìï
\ø£\
å T m˝≤ <ëq+ #˚kÕÔs√, mìï $yêVü‰\qT #˚sTTkÕÔs√, m+<äsT¡
$<ë´s¡T\ ú qT #·~$kÕÔs√ ˝…øÿ£ e⁄+&É<Tä . á $wüjT· +˝À Ms¡T wæ]&û
kÕsTTì b˛* e⁄+{≤s¡T. Ç+‘·{Ï eTVü≤˙j·TeT÷]Ô eTq≈£î e÷qe
s¡÷|ü+˝À \_Û+#ês¡T. yê]øÏ eTq+ düeT]Œ+#˚ ø±qTø£\ ø£+fÒ
eTq+ ì‘· ´ J$‘· + ˝À Ä#· ] +#˚ dü ‘ · ´ +, <Û ä s ¡ à y˚ T >=|ü Œ
ø±qTø£\ì m]–, yês¡T eTq ˝À|ü\, ãj·T≥ ìs¡+‘·s¡+
kÕø°åuÛÑ÷‘·+>± ñHêïs¡H˚ >∑T]Ô+|ü⁄‘√ yê]ì ùd$+∫ ‘·]<ë›+.
á eTVü≤˙j·TT&ÉT eTq+<ä]˝≤π> e÷qes¡÷|ü+˝À e⁄+&ç
ˇø£|⁄ü Œ&ÉT eTq˝≤π> nqï+ ‹Hêïs¡T. neTàj·T´>±]ì $yêVü≤e÷&Üs¡T.
ø±˙ Á|üdTü ‘Ô +· s√Eø=ø£ >±¢dTü Äe⁄bÕ\T>±˙, ˝Òø£ ø=ã“]ø±j·T ˙fi¯ófl>±˙
rdüT≈£î+≥÷ eTqø£+fÒ m≈£îÿe VüQcÕs¡T>± ñ+{≤s¡T. ˝Àø£+˝À
e÷qee÷Á‘·T\T #˚jT· ˝Òì >=|üŒ |üqT\T #˚kÕs¡T.
10

n<Ûë´j·TeTT ` 2
eTVü‰‘·Tà\≈£î |ü⁄{Ïºì\T¢
kÕ«$Tyê] ÄÁX¯eTeTT <äsê“s¡T q>∑s¡eTT, ˙\ø£+sƒ¡sêe⁄ù|≥,
sêe÷|ü⁄s¡+ eT+&É\+. ˙\ø£+sƒ¡T&ÉT (•e⁄&ÉT) Çø£ÿ&É bÕs¡«r<˚$øÏ
sêeTX¯ã›+ ñ|ü<˚•+#ê&Éì Ç‹Vü‰düeTTqï~. Ä |ü$Á‘· sêeTX¯ã›+
˙\ø£+sƒ¡Tì#˚ ñ|ü<˚•+|üã&çq düú\+ ø±ã{Ïº Ä ÁbÕ+‘êìøÏ Ä
Á>±e÷ìøÏ Ä ù|s¡T¢ e#êÃj·Tì Á|ü»\ $XÊ«dü+. n≥Te+{Ï
|ü⁄D´dü\ ú +˝À #ê˝≤ ø±\+ ÁøÏ+<ä≥ ªª<äTs¡µZ µ nH˚ Ä<Ûë´‹àø£ õC≤„dTü e⁄
eTTøÏÔ kÕ<Ûäq¬ø’ Á|üdüTÔ‘·eTT <äsêZ e⁄qï Á|ü<˚X¯+˝À ‘·|üdüT‡ #˚dæ+<äì,
Ä <äTs¡Zj˚T eTq e÷‘êJ>± »ìà+∫+<äì ô|<ä›\ qeTàø£+. n˝≤π>
á <äsê“s¡T q>∑s+¡ #·T≥÷º ‘=$Tà~ •eπøÁå ‘ê\THêïj·Tì ≈£L&Ü ô|<ä\ ›
HêqT&ç. 1958 qT+&ç e÷‘êJ, kÕ«MTJ\ ìyêdü kÕúqyÓTÆ eT]+‘·
|ü$Á‘·‘·qT dü+‘·]+#·T≈£îqï~.
dü\ ú |ü⁄sêD+ Á|üø±s¡+ 1474e dü+e‘·‡s¡+˝À Áo dü<Tä sZ T¡ Vü≤»s¡‘Y
<äsê“s¡T Ä©cÕe© yês¡T yê] >∑Ts¡Te⁄ Ä<˚X+¯ Á|üø±s¡+ Ä Á|ü<X˚ ÊìøÏ
e#êÃs¡≥, yês¡T Äπs_j·÷ <˚Xd¯ Tü \ ú T. uÛ≤s¡‘· <˚Xe¯ T+‘·{≤ |üs´¡ {Ï+∫
á ÁbÕ+‘·+ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. yê] >∑Ts¡Te⁄ Ç∫Ãq E$«H˚sπ &ÉT ø=eTà\T
m+&çb˛sTTq$. Ä ¬s+&ç+{Ï˙ nø£ÿ&çøÏ #˚]q sêÁ‹ Hê{≤s¡T. Ä
s¬ +&ÉT ø=eTà\T eTs¡THê{Ï ñ<äj÷· ìøÏ ∫>∑T]+#êsTT. Ä dü+øπ ‘·+‘√
>∑Tsê«»„ y˚Ts¡≈î£ yês¡T nø£ÿ&˚ düe÷~Û nj·÷´s¡T. n E$« #Ó≥TºqT+&ç
z+ø±s¡ Hê<ä+ $qã&ÉT‘·T+<äì Á|ü»\ qeTàø£+. Ä ‘·sê«‘· 200
@+&É≈¢ î£ 1674˝À eTs=ø£ eTTdæ+¢ eTVü‰‘·Tà&ÉT dü<Tä sZ T¡ Vü≤»s¡‘Y »©˝Ÿ
eTkÕÔHé e© ≈£L&Ü Ä Á|ü<˚XÊìøÏ e∫Ã düú\ e÷Vü‰‘êà´ìï >∑T]Ô+∫
nø£ÿ&˚ eTVü‰ düe÷~Û nj·÷´s¡T. Ç<äs› ÷¡ <ä‘Ô· dü+Á|ü<ëj·÷ìøÏ #Ó+~q
11
eTVü‰‘·Tà\≈£î |ü⁄{Ïºì\T¢ <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
eTVæ≤e÷ì«‘·T\T. yê] düe÷<ÛäT\ qT+&ç áHê{ÏøÏ ñ#êÃ«dü
ìXÊ«kÕ\T »s¡T>∑T‘·T+{≤sTT. n+<äTe\qH˚ Ä düe÷<ÛäT\
#· T ≥÷º mìïkÕs¡ T ¢ |ü P ‘· y˚ s TT+∫Hê |ü > ∑ T fi¯ ó flu≤]
HÓ Á ¬ s *&É T #· T +&É T qT. Çø£ÿ&ç yê‘êes¡D+ #ê˝≤ Á|üXÊ+‘·+>±
ñ+≥T+~. |ü]düs¡ HÓ’dü]Zø£ <äèX¯´+ #ê˝≤ n+<ä+>± ÄVü‰¢<äø£s¡+>±
ñ+≥T+~.
<äsêZ n+fÒ dü÷|ò” eTVü‰‘·Tà&ç düe÷~Û MT<ä ø£{Ïºq ø£≥º&É+.
ñs¡TdüT n+fÒ |ü]$T‘·yÓTÆq~ nq+‘·yÓTÆq <ëì˝À ◊ø£éTe≥+.
Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ eTVü≤˙j·TTì düe÷~Û nsTTq s√Eq ñ‘·‡e+
#˚dTü ≈£î+{≤s¡T. ø=y=«‘·T\ Ô ‘√, $<äT´B›bÕ\‘√ <äsêZqT n\+ø£]kÕÔsT¡ .
ˇø£kÕ] ñs¡TdüT ñ‘·‡yêìøÏ <äsêZ\ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ mø£ÿ&É qT+&√ ˇø£
eTVü‰‘·Tà&ÉT e#êÃ&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T ªªy˚πs #√≥¢ ñs¡TdüT ñ‘·‡e+
m+‘√ Ä&É+ãs¡+>± »s¡T>∑T‘·÷ e⁄+fÒ MTs¡T Çø£ÿ&É≈£î m+<äT≈£î
e#êÃs¡T?µµ nì n&ç>±s¡T. n|ü⁄Œ&ÉT Ä eTVü‰‘·Tà&ÉT ªªnø£ÿ&É m+‘√
Äsê“¤≥+>± »s¡T>∑T‘·T+~. ø±˙ nø£ÿ&É yÓ\T>∑T ˝Ò<äT. Çø£ÿ&É
Ä yÓ\T>∑T ñ+&É≥+ e\q Çø£ÿ&É≈£î e#êÃqTµµ nì #ÓbÕŒs¡T.
ªªÄ eTVü‰‘·Tà˝Ò qqTï ìs¡“¤j·TTDÏí #˚kÕs¡Tµµ nì #ÓbÕŒs¡T.
Ç˝≤+{Ï ñ‘·‡yê\˝À uÛÑ>∑e+‘·Tì yÓT|æŒ+#˚~ uÛÑøÏÔ, ÁX¯<ä∆
(yÓ\T>∑T) ø±˙ n≥ºV‰ü dü+ ø±<äT nì Ä eTVü≤˙j·TT&ÉT uÀ~ÛdTü HÔ êï&ÉT.
kÕ<Û´ä yÓTqÆ +‘·ùd|ü⁄ uÛ≈Ñ î£ \
Ô +<äs÷¡ bÕsêj·TD, <Ûë´qeTT, HêeTdüàs¡D,
uÛ»Ñ q\T #˚j÷· \ì, nB ÁX¯<ë∆u≈ÑÛ î£ \ Ô ‘√ #˚j÷· \ì Ä eTVü≤˙j·TTì
<ë«sê uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT eTq≈£î uÀ~ÛdüTÔHêï&ÉT.
n˝≤H˚ eTs=ø£ ne<Û ä ÷ ‘· ˇø±yÓ T <ä s êZ \ e<ä › ≈ £ î e∫Ã
e⁄+≥T+&˚yês¡T. kÕ«$T ˇø£ |üPC≤]ì |æ*∫ ÄyÓT≈£î nqï+ ô|≥ºeTì
#ÓbÕŒs¡T. n‘·&ÉT kÕ«$T e÷≥ ø±<äq˝Òø£ n˝≤H˚ rdüT≈£î yÓfi≤fl&ÉT.
n|ü⁄Œ&ÜyÓT ªªn+<ä] e<ä› n&ÉT≈£îÿì Hê≈£î ‘Ó#êÃe⁄. n<ÓH’ ê nqïj·T´
‘ÓeTàHêï&Éì ‘Ó#êÃe⁄ ø£<ä÷!µµ nHêïs¡≥. n‘·&ÉT kÕ«$T e<ä›≈£î yÓ[fl
á $wüjT· + #Ó|Œü >± ªªÄyÓT nqï<ë+{À¢ ‘·ù|ŒMT ˝Ò<Tä . ˙e⁄ |üPC≤]$.
12
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D eTVü‰‘·Tà\≈£î |ü⁄{Ïºì\T¢
n+<ä] e<ä› n&ç– rdüT≈£î+≥÷ e⁄+{≤e⁄. n˝≤H˚ H˚qT #Ó|üŒ&É+
e\¢H˚ ø£<ë ˙e⁄ ÄyÓT e<ä›≈£î b˛j·÷e⁄. ˝Ò≈£î+fÒ yÓfi‚flyê&ç$ ø±<äT
ø£<ë!µµ nHêïs¡T.
Áo kÕ«$Tyês¡T c˛*+>∑sY˝À (‘·$Tfi¯Hê&ÉT) e⁄+&˚≥|ü⁄Œ&ÉT
ˇø£s√E neTàj·T´>±s¡T düe÷<ÛTä \ <ä>sZ∑ ¡ Vü‰s¡‹düTHÔ êïs¡T. n|ü⁄Œ&=ø£
<äTsêàs¡T&Z TÉ ÄyÓT≈£î Vü‰ì #˚ùd ‘·\+|ü⁄‘√ neTàj·T´≈£î 10 n&ÉT>∑T\
<ä÷s¡+ es¡≈£î e#êÃ&ÉT. düe÷<ÛäT\˝À e⁄+&˚ ˇø£ eTVü≤˙j·TT&ÉT Ä
<äTsêàs¡TZì #Ó+|üMT<ä ø=≥º&É+‘√ n‘·&ÉT ÁøÏ+<ä|ü&ç <äuÛÒ\TeTì
X¯ã›yÓTÆ+~. á X¯ã›+ @$T{≤ nì neTàj·T´>±s¡T yÓq≈£îÿ ‹]–
#·÷#ês¡T. n|ü⁄Œ&É‘·&ÉT ˝Ò∫ |üs¡T¬>‹Ô b˛‘·THêï&ÉT. n~ yÓTT<ä\T
me«s¡÷ Ç˝≤+{Ï <äTwüº ‘·\+|ü⁄\‘√ Ä ìs¡q® Á|ü<X˚ +¯ ˝ÀøÏ e#˚Ãyês¡T
ø±<äT. Ä $<Û+ä >± Ä düe÷<ÛTä \˝Àì eTVü≤˙j·TT\T yê]ì nqTø£D å +
ø±bÕ&É T ‘· T Hêïs¡ T . n|ü ⁄ Œ&É T neTàj· T ´>±] ej· T dü T ‡ 20
dü+e‘·‡s¡eTT\T+{≤sTT.
Çø£ÿ&ç <äsêZ\ düMTbÕq ˇø£ #Ó≥Tº e⁄+~. Ä #Ó≥TºqT+&ç s¬ +&ÉT
bÕeTT\T ãj·T≥ø=∫Ã <äsêZ\≈£î Á|ü<äøÏåD\T #˚dæ Ä #Ó≥Tº˝ÀøÏ
b˛j˚T$. ˇø£s√E ø=+<äsT¡ Á>±eTdüT\ Ô T Ä #Ó≥TºqT ø={≤º\ì >=&Éfi¶ ó¯ fl
rdüT≈£îe#êÃs¡T. Ä s¬ +&ÉT bÕeTT\T yê]ô|’q |ü&&É +É ‘√ yêfi¯ófl >=&Éfi¶ ó¯ fl
nø£ÿ&É bÕπsdæ <ä÷s¡+>± eDT≈£î‘·÷ Äj·÷dü|&ü TÉ ‘·÷ ì\T#·THêïs¡T.
yêfi¯flu≤<Ûä #·÷∫ Áo kÕ«$Tyêπs ‹]– Ä >=&É¶fi¯flqT rdüT≈£îb˛sTT
ÇùdÔ qeTdüÿ]+∫ yÓfi≤fls¡T.
kÕ«$Tùde˝À e⁄qï X¯+ø£s¡j·T´ Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT.
ÄÁX¯eT+˝À #ê˝≤ m\Tø£\T e⁄Hêï ˇø£ÿ _j·T´+ ãkÕÔ≈î£ ≈£L&Ü
ø£qï+ y˚j·T˝Ò<äT. ÄÁX¯eT+˝À m|ü⁄Œ&É÷ ø=ìï ãkÕÔ\ _j·T´+
e⁄+≥÷H˚ e⁄+{≤sTT.
13
eTVü‰‘·Tà\≈£î |ü⁄{Ïºì\T¢ <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
»qe] 30, 2011q Áo <äsêZkÕ«$Tyê] ~e´ uÛ≤wüD
Ä |üs¡e÷‘·Tà&çø£ÿ&É ñqï Ä düe÷<ÛäT˝À¢ ñqïyê] <ä>∑Zs¡≈£î
eTeTà*ï #˚sêÃs¡T. Äj·Tq ù|πs$T{À ‘Ó\TkÕ? ªªVü≤»s¡‘Y <äsê“sY
n©cÕ e© s¡V≤ü +‘·T˝≤¢µµ n+{≤s¡T. y˚T$Tø£ÿ&É≈î£ e#êÃø£ ªªÁo dü<Tä sZ T¡ µµ
nì ù|s¡T ô|{≤ºeTT. Áo dü<äTZs¡T Vü≤»s¡‘Y <äsê“s¡T Ä©cÕ e©. n©
n+fÒ Ä+»H˚j·TT\T. cÕ n+fÒ #·Áø£e]Ô, e© n+fÒ ãTTwæ
kÕ+Á|ü<ëj·T+. Ä uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT, Ä |üs¡ÁãVü≤à dü«s¡÷|üyÓTÆq
|üse¡ ÷‘·Tà&ÉT s¡V≤ü +‘·T˝≤¢ ø£sT¡ D≤eTj·TT&Óq’ Ä <˚e⁄DÏí Vü≤è<äjT· +˝À
ì+|ü⁄≈£îHêïeTT. Ä |ü⁄D´ |ü⁄s¡Twüß&ÉT e÷ dü<äTZs¡Te⁄ düeTdüÔeTT
#˚sTT+#ê&ÉT. n˙ï #˚kÕ&ÉT. Çø£ÿ&ÉTqï yêfi¯fl≈£î dü÷ÿ\T ô|{Ï+º #ê&ÉT.
Çø£ÿ&É ñqï düeTdüÔ _*¶+>∑T\T n˙ï ø£{+ºÏ #ê&ÉT. Ä uÛøÑ Ô£ düT\uÛTÑ &ÉT,
Ä dü‘·´ dü«s¡÷|ü⁄&ÉT, ì+&ÉT düe÷~Û˝À ñHêï&ÉT. Äj·TH˚ <äsê“sY
n©cÕe©. n© nH˚ Äj·Tq eTq kÕsTTHê<∏äTì #·]Á‘·˝À
<ä‘êÔÁ‘˚j·TTì n+X¯˝À e∫Ãqyê&ÉT dü<äTZs¡Ty˚ njÓT´qT. Äj·Tq
düìï~Û˝À ˇø£ e´øÏ>Ô ± e⁄qïyê&˚ Äj·Tq >∑Ts¡Te⁄ <ä>sZ∑ ¡ s¬ +&ÉT |ü⁄\¢\T
‘Ó∫Ã Çø£ÿ&É Hê{Ï yê{Ïì ì\u…≥Tº≈£î+≥÷ e#êÃs¡T. E$« #Ó≥Tº
e⁄+~. H˚πs&ÉT #Ó≥Tº ˝Ò<äT. n|ü⁄Œ&ÉT nø£ÿ&É düe÷~Û nsTTHês¡T.
Çø£ÿ&É e⁄+&ç ì\ã&çqyês¡T ‘Ó\TkÕ: •e‘·‘·«+ qe÷MTX¯«s¡+
dü<Tä sZ T¡ + kÕsTTHê<∏+ä n+{≤y˚T n≥Te+{Ï<.˚ n©cÕe© s¡V≤ü +‘·T˝≤¢
ø£s¡TD≤eTj·TT&ÉT Ä+»H˚j·TT\+{≤y˚T Ä dü<äTZs¡Te⁄>±s¡T Ç<˚
f…ÆeTT˝À 1957˝À bÕ<ä+ ô|{≤º&ÉT. sêÁ‹|üP≥ H=düfi¯ófl |ædæø±&ÉT.
‘·q˝Àì n+‘·X¯ÙøÏÔì Hê˝À|ü\ Á|üeVæ≤+|üCÒdæ Á|ü|ü+#·+˝À e⁄qï
edüTeÔ ⁄\T ˙ yÓ+≥ sêe⁄, Ç$ XÊX¯«‘·+ ø±e⁄ nì uÀ<Ûä Ç∫Ã Çø£ÿ&É≈î£
|ü+|æ+∫ Ä dü<äTZs¡T düìï~Û˝À ì*bÕs¡T. MTs¡T Çø£ÿ&É≈£î e∫Ã
uÛÑ»q\T, |üP»\T #˚düTÔHêïs¡+fÒ MT eTH√;ÛcÕº\T, ø√]ø£\T
HÓs¡y˚s¡T‘êsTT. |üs¡ÁãVü≤à dü«s¡÷|ü⁄&Ó’q |üs¡e÷‘·Tà&Ó’q Ä dü<äTZs¡Te⁄
<äsê“sY Äj·TH˚ kÕsTTHê<ÛäT&ÉT. <äsê“sY kÕsTTs¡÷|ü+˝À Çø£ÿ&É≈£î
14
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D eTVü‰‘·Tà\≈£î |ü⁄{Ïºì\T¢
e∫Ã ì*#ê&ÉT. |ü+#·˝ÀVü‰\‘√ ekÕÔqHêï&ÉT. |ü+#·˝ÀVü‰\‘√ e#êÃs¡T.
n+<ä] |üP»\T n+<äT≈£î+≥THêï&ÉT. n≥Te+{Ï |üsÁ¡ ãVü≤à dü«s¡÷|ü⁄&ç
jÓTTø£ÿ uÛÑ»q #˚dæ eTqeT+<äs¡eT÷ á s√E uÛÑøÏÔ|üPs¡«ø£+>± yê]
yê] eTH√;ÛcÕº\qT ø√s¡T≈£îqï$ \_Û+#ê\ì Ä |üs¡e÷‘·à
dü«s¡÷|ü⁄&Ó’q •]&û kÕsTTì Hê Vü≤è<äj·T+˝À <Ûë´ì+∫ MT n+<ä]ø°
ÄodüT‡©j·TeTì ø√s¡T≈£î+≥THêïeTT.
dü<äTZs¡T Vü≤»s¡‘Y <äsê“sY Ä©cÕe©,

dü<äTZs¡T Vü≤»s¡‘Y »©˝Ÿ eTkÕÔHée©\
düe÷<ÛäT\T
15

n<Ûë´j·TeTT ` 3
>∑Ts¡Tùde
X¯Øs¡$T+Á~j·T+ ÁbÕD+ ns¡ú dü«»q u≤+<ÛäyêHé
Ä‘·à<ësê~ø£+ düs¡«+ dü<äTZs¡TuÛÑ´ìïy˚<äj˚T‘Y
‘ê‘·Œs¡éTT: X¯Øs¡eTTqT, Ç+Á~j·TeTT\qT, ÁbÕDeTT\qT,
<Ûqä eTTqT, uÛ≤sê´|ü⁄Á‘ê~ dü«»qeTTqT dü<Tä sZ T¡ e⁄q≈£î ìy˚~+#·e˝…qT.
|üs¡e÷‘·à ‘·|üŒ nqý˚TB uÛÑ÷$T MT<ä ˝Ò<äT >∑qTø£ ì»yÓTÆq
>∑Ts¡TuÛÑ≈£îÔ&ÉT>± ‘·qqT ‘êqT >∑Ts¡Te⁄>±] bÕ<ë\≈£î n+øÏ‘·+
#˚dTü ≈£îHêïs¡T. ‘·qqT ÄÁX¯sTT+∫q yês¡+<ä] ø£sà¡ \T, ‘·q ùde≈£î\
ø£sà¡ \T ‘·q ‘·b˛X¯ø‘ÔÏ √ øå±fi¯D #˚kÕÔsT¡ . ‘·b˛X¯ø‘ÔÏ √ øå±fi¯D #˚jT· ˝Òì$,
‘·|üŒìdü]>± Äj·÷ X¯Øsê\T nqTuÛÑ$+#·e\dæ ñ+fÒ n˝≤+{Ï
ø£s¡à\qT ‘·q X¯Øs¡+ MT<ä≈£î rdüTø=ì ‘êHê u≤<ÛäqT nqTuÛÑ$dü÷Ô
Äj·÷ e´≈£îÔ\≈£î u≤<Ûä $eTTøÏÔ #˚düTÔHêïs¡T.
ªªkÕ<ÛäT <äs¡Ùq+ |ü⁄D´+ ` düŒs¡Ùq+ bÕ|üHêX¯q+µµ nHêïs¡T
ô|<ä›\T. s√Eø=ø£ >±¢düT Äe⁄bÕ\T >±˙, ˝Òø£ ø=ã“]ø±j·T ˙fi¯ófl
e÷Á‘· y ˚ T rdü T ≈£ î H˚ eTq kÕ«$T >=\>∑ e T÷&ç uÛ Ñ > ∑ y êHé Áo
yÓ+ø£j·T´kÕ«$T ˝≤>± ‘·q eè<ë∆bÕ´ìï ≈£L&Ü ˝…ø£ÿ #˚j·Tø£
ÁX¯<ë∆uÛÑ≈£îÔ\T >∑\ ne÷j·T≈£î˝…’q ‘·q uÛÑ≈£îÔ\≈£î <äs¡Ùq$T#˚Ã+<äT≈£î
mH√ï Çã“+<äT\T, ø£cÕº\qT dü+‘√wü+>± zs¡TÃø=ì nH˚ø£ Á>±e÷\T,
|ü≥ºD≤\˝À »]π> eT+~s¡ X¯+≈£îkÕú|üq, ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡yê\≈£î, uÛÑ≈£îÔ\
$$<Ûä dü‘·‡+ø£˝≤Œ\qT HÓs¡y˚s¡Ã{≤ìøÏ dü+#·]düTÔHêïs¡T.
˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥˝À @<äHêï |ü+&ÉT>∑\≈£î, ñ‘·‡yê\≈£î e÷Á‘·yT˚
uÛÑ≈£îÔ\ s¡B› m≈£îÿe>± e⁄+≥T+~. $T–*q düeTj·÷˝À¢ kÕ«$TøÏ
$ÁXÊ+‘˚ ø£<ë nqe#·TÃ. kÕ«$T ~q#·s¡´qT #·÷ùdÔ ø±˙ kÕ«$T
m+‘· XÊØs¡ø£ ÁX¯eT #˚kÕÔs√ ‘Ó*j·T<äT. ñ<äj·T+ 4 >∑+≥\≈£î
16
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D >∑Ts¡Tùde
eT+~s¡eTT ‘Ós¡∫ >∑T&É¶‘√ eT+~s¡+ #·T≥÷º e⁄qï <äTeTTàqT
‘√düTø√yê*. 5>∑+ˆˆ 15 ìˆˆ\ Äs¡‹øÏ ø±e\dæq kÕe÷qT¢ dæ<ä∆+
#˚düTø√yê*. ‘·s¡Tyê‘· >√$+<ä Hêe÷\T, uÛÑ»q, düÁ<äZ+<Ûä |üsƒ¡q 7
>∑+≥\ <ëø± »s¡T>∑T‘·T+~. ñ<äj·T+ 9 >∑+≥\≈£î <äsêZ\ <ä>∑Zs¡
BbÕ\T ô|{ºÏq ‘·sê«‘·, e∫Ãq uÛÑ≈£îÔ\≈£î yêfi¯ófl y˚ùd Á|üX¯ï\≈£î
düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ*. uÛÑ≈£îÔ\ Á|üX¯ï\T ‘·s¡#·÷ ‘·\‹ø£ÿ>± e⁄+{≤sTT.
nìï+{Ïø° kÕe<Ûëq+>± düe÷<Ûëq$Tyê«*. eT<Ûë´Vü≤ï Äs¡‹, ‘·sê«‘·
kÕj·T+Á‘·+ eTs¡˝≤ e#˚Ã uÛÑ≈£îÔ\≈£î düe÷<Ûëq$Tyê«*. kÕj·T+Á‘·+
6 >∑+ˆˆ 30 ìˆˆ\≈£î kÕj·T+ Äs¡‹, uÛÑ»q, düÁ<äZ+<∏ä |üsƒ¡q+ ‘·sê«‘·
sêÁ‹ 10 >∑+≥\≈£î |üe[+|ü⁄ Äs¡‹ nsTTq ‘·sê«‘· kÕ«$T $ÁXÊ+‹
rdüTø√e{≤ìøÏ ñ|üÁø£$TkÕÔsT¡ . ns¡s∆ êÁ‹|üP≥ <äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ |ü&TÉ ≈£îqï
uÛ≈Ñ î£ \
Ô ≈£î kÕ«$T ns¡T|ü⁄\T n|ü⁄Œ&É|⁄ü Œ&É÷ $qã&É‘êsTT. @ $<Û+ä >±
@@ uÛÑ≈£îÔ\qT s¡øÏådüTÔHêïs√ kÕ«$Tπø ms¡Tø£!
dü<Tä sZ T¡ e⁄˝ÀH˚ $X¯«eT+‘ê ñqï~, $X¯«eT<Û´ä eTT˝À Áo >∑Ts¡T&ÉT
ñHêï&Éì >∑Ts¡T^‘·˝À #Ó|æŒq≥T¢ ‘·qHêÁX¯sTT+∫q uÛÑ≈£îÔ\≈£î
Çã“+<äT\T eùdÔ dü«j·T+>± ‘·q >∑Ts¡Te⁄>±]πø e#êÃj·Tì ‘·\∫
dü∫Ã¤wüß´&ç˝≤>± düø£\ ñ|ü#êsê\T #˚kÕÔs¡T kÕ«$T. ˇø£s√E
&Üˆˆ eT*¢U≤s¡T®q ¬s&ç¶>±s¡T ø±\T |üfÒºk˛Ô+<ä+fÒ }B ø±\+‘ê |üPdæ
kÕ<Ûës¡D‘·«+ n+fÒ m˝≤ e⁄+≥T+<√ #·÷|ü⁄‘·THêïs¡T kÕ«$T.
Ç+‘·{Ï ì‘·´ ø±s¡´Áø£eTeTT˝À f…*bò˛qT <ë«sê kÕ«$T ÄodüT‡\
ø√dü+ e÷{≤¢&˚yês¡T m+‘·eT+<√! ÄK]øÏ ns¡∆sêÁ‹|üP≥ ≈£L&Ü
bò ˛ qT ÁyÓ ÷ –‘˚ dü « j· T +>± kÕ«y˚ T bò ˛ qT˝À e÷{≤¢ & ç
dü e ÷<Û ë q|ü s ¡ T kÕÔ s ¡ T .
ø=+‘· eT+~ uÛÑ≈£îÔ\T kÕ«$Tì ÁbÕ]ú+∫ yêsêìøÏ ˇø£s√E
e÷{≤¢&Ü\ì bò˛qT #˚dæ e÷{≤¢&ÉT‘·÷ ñ+{≤s¡T. m|ü⁄Œ&Ó’Hê yês¡T
bò˛Hé #˚jT· ˝Òø£ ‘·sT¡ yê‘·s√E bò˛Hé #˚ùdÔ m+<äTe\q bò˛qT#˚jT· ˝Ò<Tä
nì >∑Ts¡TÔ+#·Tø=ì n&ÉT>∑T‘ês¡T.
Ç+‘·{Ï‘√ kÕ«$Tyês¡T n\dæb˛‘êsê n+fÒ ˝Ò<˚! ‘·q #·T≥÷º
17
>∑Ts¡Tùde <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
e⁄qï uÛÑ≈£îÔ\ eTqdüT‡˝À ‘·˝…‹Ôq <äTwüº‘·\+|ü⁄\qT rdæy˚j·T{≤ìøÏ
ø√|üeTT‘√ ns¡∫ ôV≤#·Ã]kÕÔs¡T. n+‘˚ø±ø£ ‘·qHêÁX¯sTT+∫q yês¡T
@eTs¡TbÕ≥T>± ñ+fÒ yê]ì ‘·>∑T $<Ûä+>± dü+düÿ]kÕÔs¡T.
y˚DT>√bÕ˝Ÿ >±s¡T, #ÓHï’Ó Ç˝≤ #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T: $*¢yêø£+˝À kÕ«$T
#˚‘·T\ MT<äT>± Á|ü‹wæ˜+∫q kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡+˝À Á|ü‹s√E
ñ<äjT· + Äs¡‹, ‘·sê«‘· >√$+<ä Hêe÷\T, uÛ»Ñ q #˚kÕÔeTT. nø√ºãs¡T,
2010˝À ˇø£s√E ã<äø∆ +£ >± H˚qT, Áoø±+‘Y>±s¡T Äs¡‹, >√$+<äHêe÷\T
#˚kÕeTT. @<√ nsTT+~ nì|æ+#êeTT ø±ì ñ‘ê‡Vü≤+>± #˚jT· ˝Ò<Tä .
Äs√E kÕj·T+Á‘·+ >√es¡H∆ >é ±s¡T kÕ«$T <ä>sZ∑ q¡ T+&ç edü÷HÔ ˚ @$T{°!
Äs¡‹ ã<ä∆ø£+>± #˚XÊsê! ñ<ä j · T + kÕ«$T MTs¡ T ã<ä ∆ ø £ + >±
#˚düTÔHêïs¡ì #Ó|æŒ á ¬s+&ÉT _ôdÿ≥T¢ $TeTà*ï ‹qeTì #ÓbÕŒs¡T
nì #Óù|Œdü]øÏ e÷≈£î ÄX¯Ãs¡´+‘√ H√≥e÷≥sê˝Ò<Tä . n+fÒ y˚TeTT
#ÓHï’Ó ˝À #˚ùd Á|ü‹ #˚wºü Äj·Tq≈£î ‘Ó\Tk˛Ô+<äì e÷≈£î ‘Ó*j·T#˚dæ
eTeTà*ï düs¬ q’ e÷s¡+Z ˝À ô|{≤ºsT¡ .
Ç|ü⁄Œ&ÉT #Ó|⁄ü Œ≈£îqï kÕ«$T ì‘·´ø±s¡´Áø£eTeTT eTq+ #·÷ùdÔ
ns¡eú Tj˚T´~. eTq≈£î ns¡+ú ø±≈£î+&Ü Ç+¬øìï |üqT\T ìs¡«]ÔdTü HÔ êï&√
Ä |üse¡ ÷‘·àøπ ms¡Tø£. Ç+‘·ø° kÕ«$T s√E˝À rdüT≈£îH˚~ ˇø£ >±¢dTü &ÉT
Äe⁄ bÕ\T ˝Ò<ë ø=ã“] ˙fi¯ófl e÷Á‘·yT˚ !
kÕ«MTJ, e÷‘êJ\T uÛ≈Ñ î£ \ Ô $yêVü‰\T »]|æ+#·&yÉ T˚ >±≈£î+&Ü
Ç‘·s¡ $<Ûë\T>± ≈£L&Ü ù|<ä\qT, ø£cÕº˝À¢ ñqïyê]ì Ä<äTø=H˚yês¡T.
m+‘√ eT+~ ù|<ä $<ë´s¡T∆\≈£î |ò”E\T ø£≥º&É+, yê]øÏ |ü⁄düÔø±\T
e¬>’sê ø=ì Çe«&É+, yê]øÏ |ü]bÕ{Ï. ∫qïø±¢düT\ qT+&ç ` |æ.õ,
Ç+»˙]+>¥ e¬>s’ ê ô|<ä› #·<Tä e⁄\T #·<Tä e⁄‘·Tqïyê]øÏ ≈£L&Ü e÷‘êJ
<Ûqä düV‰ü j·T+ #˚ùdyês¡T. Ä $<Û+ä >± neTàj·T´>±s¡T #·~$+∫qyês¡T
eTq<˚X+¯ ˝ÀH˚ >±ø£ $<˚XÊ\˝ÀqT >=|üŒ ñ<√´>±\˝À ñHêïs¡T. yês¡T
áHê{ÏøÏ e÷‘êJ <ëqo\‘·, ñ<ës¡‘·, nqTsê>∑+, ÄbÕ´j·T‘·
eTs¡∫b˛˝Ò<Tä , eTs¡∫b˛˝ÒsT¡ ≈£L&Ü. kÕ«MTJ, e÷‘êJ dü+ø£*Œ+∫q
eTs=ø£ eTVü≤‘·sÔ ¡ ùdyêø±s¡´+ Á>±MTD ù|<ä $<ë´s¡T\ ∆ ≈£î s¬ dæ&ìÓ j
¸ T· ˝Ÿ
18
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D >∑Ts¡Tùde
ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ kÕú|+æ #·&+É , <äsê“s¡T q>∑s+¡ ˝À nq+‘· ø£˝≤´D eT+&É|+ü
Vü‰\T yÓqTø£H˚ á dü÷ÿ\T uÛeÑ q+ ì]à+#·ã&ç+~. s¬ +&ÉT n+‘·dTü \ Ô T
>∑\ á uÛÑeq+ Á|ü‹ n+‘·düTÔ˝ÀqT 12 ‘·s¡>∑‹ >∑<äT\T, ˇø£ <Ûë´q
eT+~s¡+ ñHêïsTT. ˇø£≥e ‘·s¡>∑‹ qT+&ç |ü<äe ‘·s¡>∑‹ es¡≈£î
ø±¢düT\T ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T. á dü÷ÿ\T≈£î Á|üuÛÑT‘·« >∑T]Ô+|ü⁄ ñqï~.
$<ë´s¡T\ ú ≈£î, ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î ñ∫‘· eT<Ûë´Vü≤ï uÛÀ»q+ @sêŒ≥T
#˚XÊs¡T. dü÷ÿ\T ãdüT‡ #·T≥Tº Á|üø£ÿ\ Á>±e÷\ qT+&ç $<ë´s¡T∆\qT
rdüT≈£î edüT+Ô ~. m≈£îÿeeT+~ $<ë´s¡T\ ∆ T dü÷ÿ\T˝ÀH˚ ñ+{≤s¡T.
yê]øÏ ñ∫‘· edü‹ dü<äTbÕj·T+ ñqï~. (Á|üdüTÔ‘·+ á dü÷ÿ\T
Á≥düTº Ä<Û«ä s¡´+˝À q&ÉTdüT+Ô ~.) á $<Û+ä >± nqï<ëq+, $<ë´<ëq+,
C≤„q<ëq+ #ê˝≤ >=|üŒeì kÕ«$T, e÷‘êJ eTq≈£î |üs√ø£å+>±
uÀ~ÛdTü HÔ êïs¡T. <ëì‘√ bÕ≥T eTq+ H˚sT¡ Ãø√e\dæq~ <ëHêìøÏ ÁbÕ‹
|ü~ø£\T Áù|eT, ø£s¡TD, ‘ê´>∑o\‘· nì.
kÕ«$Tyê] >∑Ts¡Te⁄>±s¡T
19
n<Ûë´j·TeTT ` 4
düs¡«E„&ÉT ` düs¡«düeTs¡Tú&ÉT
kÕ<Ûäq <ë«sê dü<äTZs¡T ø£è|üqT bı+~, yê] nqTÁ>∑Vü≤+
e\q Ä‘·àC≤„q+ bı+~q eTVü≤˙j·TT˝Ò dæ<ä∆ |ü⁄s¡Twüß\T.
XÊÁkÕÔ\˝À uÛÑ>∑e+‘·Tq≈£î #Ó|üŒã&É¶ düs¡«»„‘·«+, düs¡«düeTs¡ú‘·, düs¡«
yê´|üø£‘·«+ n{Ïºyê]˝À dü+|üPs¡í+>± Á|üø£≥eTe&É+ uÛÑ≈£îÔ\≈£î
nqTuÛÑyÓ’ø£y˚<äéTT. Ç{Ïº eTVü≤˙j·TT\T Á|ü|ü+#·+˝À mø£ÿ&É @$T
»s¡T>∑T‘·Tqï<√ nqTø£åDeTT ‘Ó\TdüT≈£î+≥÷ n<äT“¤‘·Ø‹q ‘·eT
uÛ≈Ñ î£ \
Ô qT nH˚ø£ dü+ø£≥eTT\ qT+&ç s¡ødåÏ Tü +Ô {≤s¡T. á n<Ûë´j·T+˝À
lkÕ«$Tyê] jÓTTø£ÿ düs¡«»„‘·«+, düs¡«düeTs¡ú‘·«+ #·÷kÕÔeTT.
Áo ô|dü\ düTã“sêeTj·T´>±s¡T, >=\>∑eT÷&ç
1. <äsêZkÕ«$Tyê]‘√ Hê Á|ü<∏äeT nqTuÛÑeeTT: 2001e
dü+e‘·‡s¡eTT es¡≈£î $$<Ûä uÛÑ≈£îÔ\ nqTuÛÑyê\T $q&É+ ‘·|üŒ Hêπø
nqTuÛÑyê\÷ ˝Òe⁄. 2001e dü+e‘·‡s¡eTT˝À >=\>∑eT÷&ç˝À Áo
ÁãVü≤à+>±] eTsƒ+¡ |ü⁄qs¡T<ä]∆ +#˚ |üì Áo yÓ+ø£jT· ´kÕ«$Tyês¡T Hê≈£î
Á|ükÕ~+#ês¡T. Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T Ä |ü$Á‘· Á|ü<˚XÊìøÏ e∫Ã ªª&ÉãT“
Äj·TH˚ ‘Ó|æŒ+#·T≈£î+{≤s¡T ˙e⁄ kÕ¢ãT y˚sTT. dæyÓT+≥T πs≈£î\T
e<äT›µµ nì nHêïs¡T. á |üìøÏ >±qT Hê≈£î ‘Ó*dæq ô|<ä›eTìwæì
#·+<ë n&É>±\ì yÓfi≤flqT. yÓ+≥H˚ Äj·Tq ªeT+~sê\T ø£{ÏºkÕÔs¡T.
BbÕ\T ô|fÒº ~≈£îÿ e⁄+&ÉsT¡ . ø£{+ºÏ #·≥+ ø±<äT Ä ‘·sT¡ yê‘· ìs¡«Vü≤D
düeTdü´µ nì nHêïs¡T. H˚qT yÓ+≥H˚ Äj·TqqT n&É>∑≈£î+&Ü
e#˚ÃXÊqT. Ä Á|üøÿ£ s√E qT+&û Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T ˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥
qT+&ç Hê\T>∑Te÷s¡T¢ q\T>∑T] #˚‘· ªªB|ü+ ô|fÒº ~≈£îÿ e⁄+&É<äT
nì nHêïs¡T, n~ m˝≤ ô|≥ºs√ #·÷kÕÔqT. |üì ‘·«s¡>± ø±ìeTàì
20
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D düs¡«E„&ÉT ` düs¡«düeTs¡Tú&ÉT
#Ó|ü⁄Œµµ nì #Ó|æŒ |ü+bÕs¡T. H˚qT kÕ«$Tyê]ì ø£\e˝Ò<äT. Ä e÷≥
nqï ô|<ä›eTìwæ yê]øÏ Ä e÷≥ ‘êqT nqï≥T¢ #Ó|üŒs¡T. eT] yê]øÏ
Ä e÷≥ m{≤¢ ‘Ó*dæ+~? yês¡T düsê«+‘·sê´$T ø±ì<˚ n˝≤ #Ó|Œü ˝ÒsT¡
ø£<ë!
2. qqTï kÕ«$Tyês¡T ÁãVü≤à+>±] eTsƒêìøÏ s¡d”<äT |ü⁄düÔø±\T
n#·TÃ y˚sTT+#·eTHêïs¡T. ø±˙ Hê eTqdüT‡˝À Çwüº+ ˝Ò<äT. m+<äT≈£î
n+fÒ ø=+‘·eT+~ s¡d<” Tä |ü⁄düøÔ ±\T rdüT≈£îyÓ[fl ‹]– ‘Ó∫Ã Çe«s¡T.
Ç~ Áo yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyê] ÄÁX¯eT+˝À Hê≈£î nqTuÛÑe+. Áo
<äsêZkÕ«$Tyês¡T >=\>∑eT÷&ç edü÷ÔH˚ Hê‘√ yÓTT<ä≥ |ü*øÏq e÷≥
ªªs¡d”<äT |ü⁄düÔø±\T y˚sTT+#·T, n$ ‹]– sê≈£î+fÒ Hê~ u≤<Ûä´‘·µµ
nì nHêïs¡T. Ç~ Hê eTqdüT˝Àì nqTe÷HêìøÏ düe÷<Ûëq+. yês¡T
düs¡«uÛÑ÷‘· Vü≤è<äj·÷+‘·s¡«]Ô ø±ì<˚ Hê eTqdüT‡˝Àì nqTe÷q+
‘Ó\TdüTø√˝ÒsT¡ .
3. 2001e dü+e‘·‡s¡+˝À >=\>∑eT÷&ç˝Àì ÁãVü≤à+>±] eTsƒ¡+
|ü⁄qs¡T<ä∆]+#˚ |üì Áo yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T Hê≈£î nqTÁ>∑Væ≤+#ês¡T.
n~ Ä eTVü≤˙j·TTì jÓTTø£ÿ |ü$Á‘·ùde nì, Ä Ä<˚XÊìï ‘·|üŒø£
bÕ{Ï+#ê\ì ‘Ó\Tdü÷Ô e⁄+~. ø±˙ Hê˝Àì V”≤q dü+kÕÿsê\T `
n+fÒ |ædæì>=≥Tº‘·qeTT, <ÛäqyêýÓ÷Vü≤eTT ˝≤+{Ï$ Ä ùdeqT
#·øÿ£ >± #˚jT· ≈£î+&Ü n&ÉT|¶ &ü TÉ ‘·THêïsTT. ˇø£ uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ Ç∫Ãq &ÉãT“‘√
|ü&bç ˛sTTq |üP]bÕø£qT ‹]– n<˚ kÕe÷qT‘√ ø£|Œæ +#ê\qT≈£îHêïqT.
‘ê{≤≈£î ≈£L&Ü ‘Ó∫Ãô|{≤ºqT. Áo kÕ«$Tyês¡T Hê eTqdüT‡ e÷sêÃs¡T.
á ‘ê{≤≈£î |üì Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡eT÷ ø£wüºy˚T. Ç+ø=ø£ yÓsTT´>±ì
s¬ +&ÉTy˚\T>±˙ kı+‘·+>±HÓH’ ê Ks¡TÃ ô|{Ïº eT÷&ÉT dæyTÓ +≥T sπ ≈£î\T
y˚ùdÔ Çø£ m|üŒ{Ïø° |üì ñ+&É<äì 3 MT≥s¡¢ dæyÓT+≥T πs≈£î\T
‘Ó|Œæ +#êqT. Hê\T>∑T eT÷\˝À¢ ø£+ø£s,¡ dæyTÓ +≥T, ø£eTTà\‘√ #˚dqæ
Hê\T>∑T düú+uÛ≤\T Hê{Ï #·T≥÷º Hê\T>∑T n+>∑Tfi≤\ >√&É dü>∑+
ô|{Ï+º #êqT.
Ä düeTj·T+˝À dü<äTZs¡T Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T >=\>∑eT÷&ç
21
düs¡«E„&ÉT ` düs¡«düeTs¡Tú&ÉT <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
$#˚ÃXÊs¡T. Ä eTVü≤˙j·TT&ÉT ‘·q bÕ<ädüŒs¡Ù‘√ |ü$Á‘·+ #˚ùdÔ á
ÁãVü≤à+>±] eTsƒ¡+ |üì |üPs¡Ôe⁄‘·T+<äì yê]ì n]ú+∫ eTsƒ¡ ìsêàD
düú˝≤ìøÏ rdüT≈£îe#êÃqT. Ä eTVü≤˙j·TT&ÉT ªª‘·˝≤ ˇø£ |ü⁄e⁄« y˚ùdÔ
|üP\e÷\ ne⁄‘·T+~. ˙e⁄ dæyÓT+≥T πs≈£î\T >±≈£î+&Ü kÕ¢uÒ
y˚j·TeTµµì Ä<˚•+#ês¡T. ªªkÕ¢ãT y˚j·÷\+fÒ &ÉãT“ ø±yê* ø£<ë
kÕ«MT! H˚q+<äT≈£î #ê\qTµµ nì $qï$+#êqT. ªªÁãVü≤à+>±πs &ÉãT“
|ü+|ü⁄‘ês¡T. Äs¡T ø£eTTà\T, |ü~ ãkÕÔ\ dæyÓT+≥T dü]b˛‘·T+~,
kÕ¢ãT y˚sTT+#·Tµµ nì #Ó|æŒ yÓ[flb˛j·÷s¡T. Hê≈£î |ü∫Ã yÓ\ø±ÿj·T
>=+‘·Tq |ü&çq≥¢sTT+~.
Ä eTVü≤˙j·TT&ÉT #Ó|æŒq≥T¢ #˚ùd+<äT≈£î ‘Ó+|ü⁄sê<äT. yês¡T
ÄC≤„|æ+#ês¡T ø£qTø£ #˚j·T≈£î+&Ü e⁄+&É˝ÒqT. ø£˙dü+ HÓ\s√E\T
|üì Ä|æ Ä˝À∫düTÔHêïqT. á˝À>± H˚qT |üì #˚sTT+#·ì $wüj·T+
‘Ó*ùd ø±uÀ\T |üì m+‘·es¡≈£î e∫Ã+~ nì >=\>∑eT÷&ç qT+&ç
yÓ[flq uÛÑ≈£îÔ\qT Hê\T>∑TkÕs¡T¢ n&ç>±s¡T. y˚dü$ø±\yÓTÆq+<äTq
ÁãVü≤à+>±] u≤$ m+&çb˛sTT+~. H˚qT |üì #˚sTT+#·ø£ b˛e⁄≥≈£î
ø±s¡D+ <=]øÏ+~. yÓ+≥H˚ Áo kÕ«$Tyê]øÏ u≤$ m+&çb˛sTTq dü+>∑‹
˝…≥s¡T Áyêdæ ˙s¡T eùdÔ |üì #˚kÕÔqì ‘Ó*bÕqT.
Ä eTVü≤˙j·TTq≈£î Hê Ä‘·à˝Àì u≤<Ûä ‘Ó*j·Tø£b˛˝Ò<Tä . ø±´q‡s¡T
yê´~Ûì Áo kÕ«$Tyê] ÄodüT‡\‘√ b˛>=≥Tº≈£îqïyês¡T kÕ«$Tyê]øÏ
ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó*ù|+<äT≈£î ˙\ø£+sƒ¡sêe⁄ù|≥ b˛‘˚ >=\>∑eT÷&ç˝À
ì]à+#˚ ÁãVü≤à+>±] eTsƒ¡+ #·÷dæ yÓfi¯fleTHêïs¡T. Ä uÛÑ≈£îÔ&çø£ÿ&çøÏ
e∫Ã Hê u≤<Û+ä ‘ê $ì ªkÕsY! @yÓTHÆ ê düsπ MTs¡T kÕ«$Tyês¡T #Ó|Œæ qfÒ¢
#˚j·T+&ç. <ëìø£edüs¡yÓTÆq ø£eTTà\T, dæyÓT+≥T H˚ìkÕÔqHêï&ÉTµ.
düπsqHêïqT. yês¡T 60 ø£eTTà\T, 30 ãkÕÔ\ dæyÓT+≥T |ü+bÕs¡T.
j·TT>∑+<ÛäsY nH˚ uÛÑ≈£îÔ&ÉT ª|òü˝≤Hês√E Hê sTT+{ÏøÏ kÕ¢ãT
b˛düTHÔ êïqT. Ä s√CÒ ÁãVü≤à+>±] eTsƒêìøÏ kÕ¢ãT b˛j·÷\ìµ |ü≥Tºã{Ïº
|üì »]|æ+#ês¡T. eT+∫ y˚d$ü , u≤$˝À #·Tø£ÿ ˙s¡T ˝Òe⁄. Ä uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ
300 >∑C≤\≈£î ô|’q s¡ã“s¡T ô|’|ü⁄\T C≤sTT+≥T #˚dæ kÕ¢ãTπø ø±ø£
22
≈£L´]+>¥≈£î ≈£L&Ü ˙fi¯ófl düs¡|òüsê #˚kÕ&ÉT.
á ˝À>± Hê nuÛÑ´s¡úq ˝Ò≈£î+&ÜH˚ nH˚ø£ uÛÑ≈£îÔ\ düVü≤ø±s¡+‘√
eTsƒ¡+ e÷Á‘·y˚T >±≈£î+&Ü |üPC≤]øÏ ¬s+&ÉT s¡÷eTT\T dæyÓT+≥T
sπ ≈£î\‘√ y˚kÕeTT. #·T≥÷º Á|üV≤ü Ø >√&É, >π ≥T @s¡Œ&Ü¶sTT. ˇø£ uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ
5 n&ÉT>∑T\ ÁãVü≤à+>±] |ü≥$T#êÃ&ÉT. eTsƒ¡+ô|’q ø£\X¯+ ô|{≤º*.
ˇø£] <ë«sê Äs¡¶s¡T Ç∫Ã &ÉãT“ ÇkÕÔqHêïqT. ∫Á‘·+>± Ä e´øÏÔ Ä
ø£\X¯+ Ks¡TÃ ‘êH˚ uÛÑ]+#ê&ÉT. 26`11`2001 Hê&ÉT dü<äTZs¡T
Áo <äsêZkÕ«$Tyê] ø£s¡ø£eT\eTT\‘√ eTsƒ¡ ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡e+ ~e´+>±
»]–+~.
Ç+‘·{Ï |üì H˚qT #˚sTTkÕÔqì ø£\˝À ≈£L&Ü nqTø√˝Ò<äT.
kÕ«$Tyê] ~e´ ÄodüT‡˝Ò á ø±s¡éT+‘ê #˚sTT+∫+~.
Hê $TÁ‘·T&ÉT ôV’≤<äsêu≤<äT qT+&ç Ç˝≤ ÁyêdüTÔHêïs¡T.
ªªH˚qT <äsêZkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ Hês¡+ú yÓfi≤flqT. Hê uÛ≤s¡´ Äs√>∑´
$wüjT· + n&É>±\ì ‘·\#êqT. H˚qT yê]øÏ qeTkÕÿs¡+ #˚jT· >±H˚ ‘·q
m&ÉeT #˚‘√Ô ≈£î&ç#‹˚ »ã“ MT<ä ø=≥Tº≈î£ +≥THêïs¡T. H˚qT Hê uÛ≤s¡´
Äs√>∑´ $wüjT· yÓTÆ yê]øÏ #Ó|Œü H˚˝<Ò Tä . H˚qT e÷{≤¢&øÉ e£ TT+<˚ yês¡Hêïs¡T
ªªH˚qT ˙ uÛ≤s¡´≈£î H=|æŒ ñ+&˚#√≥ ø=&ÉT‘·THêïqT. ‘·–bZ ˛‘·T+~˝Òµµ
nHêïs¡T. ì»+>± Hê uÛ≤s¡´≈£î nø£ÿ&˚ (»ã“ MT<˚) H=|æŒ, n~ n&É>±\H˚
e#êÃqT. H˚qT @MT #Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ yêπs n˝≤ |ü*ø±s¡T. nq‹ø±\+˝À
ÄyÓT H=|æŒ qT+&ç $eTTøÏÔ bı+~+~. yês¡T düs«¡ E„\˙, düs«¡ düeTs¡T\ ú ˙,
düs«¡ yê´|ü≈î£ \˙ ìdü‡+<˚V≤ü +>± #Ó|⁄ü Œ#·THêïqT. yê]ì ‘·>T∑ $<Û+ä >±
ùd$+#˚ uÛ≤>∑´+ Á|ükÕ~+#·eTì dü<Tä sZ T¡ eT÷]Ôì ÁbÕ]úd÷ü HÔ êïqT.
Áo <ësê Hêπ>X¯«s¡sêe⁄>±s¡T, <äeTàù|≥, KeTà+õ˝≤¢
1994˝À Áo Áo Áo <äsêZkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ Hês¡+ú yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT Áo
kÕ«$Tyês¡T Hêπ>X¯«s¡sêe⁄>±]ì Áo >∑Ts¡T #·]Á‘·qT mø£ÿ&√ ˇø£ #√≥
‘Óse¡ eTHêïs¡T. yês¡T ‘Ó]∫q #√≥ 10e n<Ûë´j·T+˝À e\¢uXÒÛ ó¯ &çì
<=+>∑\T #·+|üuÀ‘˚ Áo ÁobÕ<äT\yês¡T s¡ø+åÏ ∫q düìïy˚X+¯ e∫Ã+~.
23
Bìï ì‘·´+ ÁX¯<>∆ä ± bÕsêj·TD #˚dTü +Ô &ÉeTì #ÓbÕŒs¡T. Hêπ>X¯«s¡sêe⁄>±s¡T
n˝≤π> #˚d÷ü Ô e#êÃs¡T. 1996e dü+ˆ ˝À Ms¡T Áo bÕ<äkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ Hês¡+∆
≈£îs¡Te|ü⁄s¡+ b˛‘·÷ ø£ècÕíq~ì ãT≥º|&ü eÉ ˝À <ë≥e\dæ e∫Ã+~.
ãT≥º q~ eT<Û´ä ˝ÀøÏ yÓfifl‚ dü]øÏ ãT≥º≈î£ s¡+Á<Û+ä |ü&ç ˙fi¯ófl ãT≥º˝ÀøÏ
e#˚ÃdüTHÔ êïsTT. ãT≥º q&çù|yê&ÉT ªãT≥º eTTì–b˛‘·T+~, n+<äs÷¡
q~˝À <ä÷ø¬ j·T´+&ç, á‘· e∫Ãqyêfi¯ófl ˇ&ÉT≈¶ î£ #˚sT¡ ‘ês¡T nìµ ns¡Tdü÷Ô
‘êqT ˙{Ï˝ÀøÏ <ä÷øπ XÊ&ÉT. n‘·ì ‘√{Ï $T–*q n+<äs÷¡ <ä÷øπ XÊs¡T.
ø±˙ ˇø£ Ä&ÉeTìwæ, |ü~ùV≤qT dü+ˆˆ\ ej·TdüT‡>∑\ ÄyÓT ≈£îe÷¬s,Ô
Hêπ>X¯«s¡sêe⁄>±s¡T á‘· sêq+<äTq ãT≥º˝À e⁄+&çb˛j·÷s¡T. ì$Twü+˝À
ãT≥º Á|üøÿ£ ≈£î ˇ]–b˛sTT Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ ˙{Ï˝À e⁄Hêïs¡T. ÁbÕD;Û‹#˚
‘·qqT s¡ø+åÏ #·eTì Áo bÕ<äkÕ«$Tì ÁbÕ]úd÷ü Ô _>∑sZ >¡ ± ns¡TdüTHÔ êï&ÉT.
ãT≥ºyê&ÉT n+<äT˝À ñqï ÄyÓTqT ¬sø£ÿ |ü≥Tºø=ì ˇ&ÉT¶≈£î
rdüT≈£îb˛‘·THêï&ÉT. á˝À>± q~˝À ‘˚\T‘·Tqï u§>∑TZ\eT÷≥
<=]øÏq+<äTq <ëìï Hêπ>X¯«s¡sêe⁄>±s¡T |ü≥Tº≈î£ Hêïs¡T. Ä eT÷≥ ˇø£
ã+&É≈î£ ‘·–* Á|üyêVü≤+˝À ø=≥Tº≈î£ b˛≈£î+&Ü Ä–+~. n~ n˝≤
Ä>∑≈î£ +fÒ yês¡T Ä Á|üyêVü≤+˝À ø=≥Tº≈î£ b˛j˚Tyêπs! ãT≥ºyê&ÉT e∫Ã
yê]ì ˇ&ÉT≈¶ î£ ˝≤≈£îÿb˛j·÷&ÉT. á Á|üe÷<ä+˝À 15 dü+ˆˆ\ ne÷àsTT
#·ìb˛sTT+~. Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T 2 dü+e‘·‡sê\≈£î eTT+<˚ Áo
ÁobÕ<äT\yê] <ä>sZ∑ ¡ á Á|üe÷<ä+ »s¡T>∑T‘·T+<äì ‘Ó*ùd e\¢uXÒÛ ó¯ ì
eè‘êÔ+‘·+ ì‘·´+ bÕsêj·TD #˚jT· eTHêïs¡T. e÷qyêø±s¡+ <Û]ä +∫q
<Óe’ y˚T Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡ì yê] <äè&ÛqÉ eTàø£eTT.
s√ø£* ã+&É‘√ uÛÑs¡ÔqT ø=fÒº+<äTπø:
Ä s√E >=\>∑eT÷&ç˝Àì Áo ÁãVü≤à+>±] eTsƒ+¡ ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡e+˝À
Áo Áo Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T ñ|üq´dædTü HÔ êïs¡T. #ê˝≤ eT+~ uÛ≈Ñ î£ \Ô T
øÏøÿÏ ]dæjT· THêïs¡T. n<˚ s√E Ä Á>±eT+˝Àì ˇø£ >∑èVü≤Á|üyX˚ e¯ TTq≈£î
#ê˝≤eT+~ ã+<ÛTä e⁄\T e∫Ã e⁄Hêïs¡T. ñ|üHê´dü+ eT<Û´ä ˝À ˇø±yÓT
Vü≤sƒê‘·T>Ô ± ˝Ò∫ ªkÕ«MT! á dü+kÕs¡+, uÛ≤s¡´, |æ\\
¢ T Ç<ä+‘ê m+<äT≈£î
24
kÕ«MT?µ nì n&ç–+~. ªªm+<äTøπ $T≥e÷à! ø£\sY {°M\T, q>∑\T
‘Ó∫Ãe«˝Ò<ìä yÓTT>∑TDÏí s√ø£* ã+&É‘√ ø=fÒ+º <äTø£e÷àµµ nì #Ó|Œæ kÕ«$T
‘·eT ñ|üHê´dü+ ø=qkÕ–+#ês¡T. ÄyÓT øÏ+ nq≈£î+&Ü ≈£Ls¡TÃ+~.
>∑èVü≤Á|üyX˚ +¯ <ä>sZ∑ ¡ eT>∑yêfi¯fl+‘ê uÛÀ+#˚dæ ‘ê+ã÷\+ ùd$dü÷Ô
ô|<ä>› ± qe⁄«≈£î+≥THêïs¡T. $wüjT· y˚T$T≥ì ø£qT≈£îÿ+fÒ Ç+<ëø£ Áo
kÕ«$Tyês¡T s√ø£*ã+&É‘√ uÛsÑ qÔ¡ T ø=fÒ+º <äTøπ á dü+kÕs¡eTì #ÓbÕŒs¡T
>∑<ë! Ä Á|üXï¯ n&ç–q ÄyÓT ‘·q yÓTT>∑TDÏí s√ø£*ã+&É‘√ ø£\sY {°.M
‘˚˝<Ò ìä ø={Ï+º ~ nì #ÓbÕŒs¡T.
m+‘· ∫Á‘·y÷Ó #·÷&É+&ç. Áo kÕ«$Tyês¡T m|ü⁄Œ&É÷ yê] Á>±eT+
b˛˝Ò<Tä . Ä $wüjT· + yê]øÏ ‘Ó*j·T<äì eTq+ nqT≈£î+{≤eTT. ÄyÓT
n&ç–q yÓ+≥H˚ @MT ‘·&TÉ eTTø√≈£î+&Ü ÄyÓT ‘·|⁄ü ŒqT ≈£î+&É Áã<ä\ › T
ø={Ïºq≥T¢ #Óù|ŒXÊs¡T. n<˚ düs¡«»„‘·«+ ` düs¡«yê´|üø£‘·«+. Ç{Ïº
eTVü≤˙j·TT&ÉT eTq eT<Û´ä e⁄Hêï yê] ì»dæ‹ú ì ‘Ó\TdüTø√˝Òì eTq
n+<Û‘ä «· +, nC≤„q+ m+‘· >=|üŒ>± e⁄HêïjÓ÷ >∑<ë!
ø±$T¬s&ç¶ yÓ+ø£Á{≤$T¬s&ç¶,Áo <ä‘·Ô >∑Ts¡T |”sƒ¡+, sêj·T#√{Ï
1971˝À ˇø£kÕ] H˚qT, Hê ùdïVæ≤‘·T&ÉT kÕ«$Tyê] <äsÙ¡ HêìøÏ
ãj·T\T<˚sêeTT. ÄÁX¯eT+ #˚s¡T≈£îH˚≥|üŒ{ÏøÏ sêÁ‹ 10>∑+≥\T
nsTT´+~. e÷ sêø£ >∑T]+∫ ÄÁX¯eT+˝À me]ø° ‘Ó*j·T<äT. nsTT‘˚
n|üŒ{Ïøπ kÕ«$Tyês¡T neTàj·T´‘√ Ç<äs› T¡ uÛ≈Ñ î£ \Ô T ‘·eT <äsÙ¡ HêìøÏ
edüTHÔ êïs¡ì uÛÀ»q+ ô|{≤º\ì #Ó|Œæ e⁄Hêïs¡T. á $wüjT· + e÷‘êJ
dü«j·T+>± e÷‘√ #Ó|Œæ +~. Ä Ç<äs› T¡ uÛ≈Ñ î£ \
Ô eTT y˚Ty˚T.
eTT\¢+>∑ X‚wüj·T´ XË{Ïº, ∫qï eT+&Ó+, ø£&É|üõ˝≤¢
kÕ«$Tyê]ì >∑T]+∫ e÷ Á>±eTdüT\ ú <ë«sê ‘Ó\TdüTø=ì <äsêZ≈î£
e#êÃqT. n|ü⁄Œ&ÉT Hê Äs√>∑´+ u≤>± ˝Ò<Tä . n+<äTe\q s¬ +&ÉT HÓ\\T
<äsêZ e<ä› e⁄+&ç ùde #˚dTü ≈£îHêïqT. <ëì‘√ Äs√>∑´+ yÓTs¡T>∑T |ü&+ç ~.
20 @+&É¢ ÁøÏ‘+· ˇø£ ne÷yêdü´ s√Eq sêÁ‹ ‘=$Tà~ >∑+≥\|ü⁄Œ&ÉT
ÄÁX¯e÷ìøÏ q&ç∫ edüTÔHêïqT. n|ü⁄Œ&ÉT ÄÁX¯eT+˝À uÛÀ»Hê\T
25
ne⁄‘·THêïsTT. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$Tyês¡T neTàj·T´‘√ ªª∫qïeT+&Ó+ qT+&ç
X‚wj
ü T· ´ edüTHÔ êï&ÉT, nqï+ rdæ ô|≥Tºµµ nì #ÓbÕŒs¡T. Ä $wüjT· +
nÁX¯eT+ #˚]q ‘·sê«‘· neTàj·T´ Hê‘√ #ÓbÕŒs¡T. Ä ~e´ <ä+|ü‘T· \≈£î
Hê kÕcÕº+>∑ <ä+&É Á|üD≤e÷\T n]Œ+#·T#·THêïqT.
ø£ècÕí¬s&ç¶>±s¡T, HÓ\÷¢s¡T
<äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡+ ø£≥øº £ eTT+<äT ˇø£s√E kÕ«$T
nø£ÿ&É e⁄qï ÇdüTø£˝À ≈£Ls¡TÃì sêÁ‹ 7>∑+≥\|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T Ç+{À¢øÏ
b˛‘·÷ ªªmes√ edüTHÔ êïs¡T Hê <ä>sZ∑ ø¡ .Ï nÁ&ÉdTü ‡ ‘Ó*j·Tø£ ‹s¡T>∑T‘·THêïs¡T.
sê˙ sê˙ ekÕÔsT¡ ˝Òµµ nì #ÓbÕŒs¡T. ns¡>+∑ ≥ ‘·sê«‘· ø±e* qT+&ç
yê´qT˝À e∫Ãq yês¡T Ç<˚ yÓTT<ä≥ sêe≥+. nÁ&ÉdTü ‡ ‘Ó*j·Tø£ n≥÷
Ç≥÷ ‹]– Ç|üŒ{ÏøÏ sê>∑*>±eTT. kÕ«$T ãj·T≥≈£î e∫Ã yêfi¯fl‘√
ªªÇ+‘·≈î£ eTT+<˚ MTs=düTHÔ êïs¡ì ø£ècÕís¬ &çø¶ Ï #ÓbÕŒµµqHêïs¡T.
õ. >√bÕ˝Ÿ, yÓ+ø£≥–]
1. H˚qT yÓfifl¯ >±H˚ Hê‘√ #ê˝≤ ø£]qƒ +>± e÷{≤¢&Üs¡T ` ñ<√´>∑+
edüT+Ô <äì #ÓbÕŒqT >∑<ë! eTs¡˝≤ e#êÃyÓ+<äT≈£îsê \+»ø=&Éø± n+≥÷
‹{≤ºsT¡ . ‘·sê«‘· me]˙ ˝ÀìøÏ sê˙j·T≈£î+&Ü qqTï e÷Á‘·+ Vü‰s¡‹øÏ
sêì#êÃs¡T. >π ≥T≈£î ne‘·\H˚ #ê˝≤eT+~ì ì*ù|XÊs¡T. ÁokÕ«$Tyês¡T
kÕsTT eT+~s¡+˝À BbÕsê<Ûqä #˚dTü HÔ êïs¡T. yê]øÏ >π ≥T <ä>sZ∑ ¡ e⁄+&˚
yêfi¯ófl ø£q|ü&˚ neø±X¯yT˚ ˝Ò<Tä . yê] e÷≥\T $q|ü&˚ neø±X¯yT˚
˝Ò<Tä . ˇø£ ‘·*¢ Vü‰s¡‹øÏ b˛yê\ì >π ≥T <ä>sZ∑ ø¡ Ï e∫Ã+~. >π ≥T <ä>sZ∑ ¡
ø±e* e⁄+&˚ Äj·Tq H√{Ïø&£ +¶É y˚\T ô|{Ïº X¯ã+› #˚jT· e<äì› ôd’>∑
#˚d÷ü Ô ÄyÓTqT Á|üøÿ£ ≈£î yÓfifl¯ eTì #˚‘√Ô ôd’>∑ #˚XÊ&ÉT. mø£ÿ&√ ˝À|ü\
e⁄qï Áo kÕ«$Tyês¡T ªªnX¯ó<ä∆ ÁãVü≤à˝≤sê! mø£ÿ&É <ë|ü⁄]+#ês¡Tsê
MTs¡T? Ä ‘·*ì¢ ˝À|ü*øÏ sê˙j·T+&çsêµµ nì >∑{>ºÏ ± ns¡#ês¡T.
yê¬sø£ÿ&ÉTHêï á $X¯«eTT˝À @ eT÷\ @+ »s¡T>∑T‘√+<√ ‘Ó\Tdü÷HÔ ˚
e⁄+≥T+~. nqTø£D å + meπs$T e÷{≤¢&Hç ê yê]øÏ ‘Ó*dæb˛‘·T+~.
2. _&É¶ ‘·\˙˝≤\T düeT]Œ+∫q ˇø£ eTTdæ+¢ Ád”Ô nø£ÿ&Éø=ùdÔ
26
ÄyÓT‘√ qe⁄«‘·÷ #ê˝≤ Äq+<ä+>± e÷{≤¢&TÉ ‘·THêïs¡T. H˚qT Ç~
#·÷∫ Çø£ÿ&É eTTdæ+¢ »HêuÛ≤ n~Ûøe£ TT >∑qTø£ yê]‘√ düTVü≤è<ë“¤e+‘√
yÓT\>∑≈î£ +fÒ yê] qT+&ç Çã“+<äT\T m<äTs√ÿe\dæ edüT+Ô <äì >±uÀ\T
Áo kÕ«$Tyês¡T ÄyÓT‘√ n+‘· Áù|eT>± e÷{≤¢&TÉ ‘·THêïs¡T. Væ≤+<äTe⁄HÓq’
qqTï |òTü Às¡+>± ‹{≤ºsT¡ nì eTqdüT‡˝À nqTø√>±H˚ Áo kÕ«$Tyês¡T Hê
yÓ|’ ⁄ü ‹]– ªªHê¬øe]ì #·÷∫Hê uÛj Ñ T· + ˝Ò<√jYTµµ nHêïs¡T. eTqdüT‡˝À
ø£*>π Á|ü‹ uÛ≤eHê, Ä˝À#·Hê yê]øÏ ‘Ó\Tdü÷HÔ ˚ e⁄+~.
3. ˇø£s√E ø=+<äsT¡ kÕ«$T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ edü÷Ô kÕ+Áu≤D° ø£&\ ¶û T
‘Ó#êÃs¡T. yê{Ïì yÓ*–+∫ nø£ÿ&É ø£&\¶û T yÓ*–+#˚ bÕÁ‘˝· À ñ+#·eTHêïs¡T
<äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ e⁄qï uÛ≈Ñ î£ \
Ô T. e∫Ãq yê]˝À ˇø£ e´øÏÔ yÓ*–+∫q ø£&\ ¶û T
düe÷<ÛTä \ <ä>sZ∑ T¡ +&˚ ∫qï ~HÓïô|’ ô|{Ïº qeTdüÿ]+#·T≈£îHêï&ÉT. ø=+‘·ùd|ü⁄
nj·÷´ø£ Áo kÕ«$Tyês¡T <äsêZ\ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã Ä ø£&\ ¶û T #·÷∫ ñ
Á>∑T˝…b’ ˛sTT ªªÇø£ÿ&É ø£&\ ¶û T yÓ*–+∫ ô|{Ïqº \+Cø=&ÉT≈£î mes¡T?µµ
nì n]#ês¡T. nø£ÿ&ÉTqï Äs¡T eT+~˝À me«s¡÷ düe÷<Ûëq+ #Ó|Œü ˝Ò<Tä .
n+‘·eT+~˝À ÁokÕ«$Tyês¡T ˇø£]yÓ|’ ⁄ü #·÷|æd÷ü Ô ªªˇπsjYT ãT~∆˝ìÒ yê&Ü
nø£ÿ&É yÓ*>π kÕ+Áu≤D° ø£&\ ¶û T ô|{Ï+º ~ ˙y˚Hê?µµ nì >∑{>ºÏ ± n]#ês¡T.
yÓ+≥H˚ yê&ÉT ªH˚qT ø±<äT kÕ«$Tµ nHêï&ÉT. ªªá düe÷<ÛTä \˝À e⁄qï
kÕ«eTT\T dü‘´· yÓTqÆ yês¡T. ˙e⁄ nã<ä+∆ #Ó|⁄ü ‘·THêïe⁄. kÕj·T+ø±˝≤ìøÏ
˙ n+‘·T ‘˚\TÃ≈£î+{≤s¡Tµµ nH˚d]ü øÏ _ø£ÿ #·∫Ãb˛j·÷&ÉT. s¬ +&ÉT
>∑+≥\ùd|ü⁄ Ä˝À∫+∫ ªH˚H˚ kÕ«MT ø£&\ ¶û T yÓ*–+#êqT ø£$å T+#·+&çµ
nì ø±fi¯fl MT<ä |ü&Ü¶&TÉ .
dü«s¡÷|ü>∑TbÕÔ>±] ‘·eTTà&ÉT neTsYHê<Ûé Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T
kÕ«$TøÏ #Ó|Œü ≈£î+&Ü y˚TeTT Ç+{ÏøÏ e#˚Ãyês¡+ ø±<äT. ø±˙ ˇø£s√E
sêÁ‹ 10>∑+ˆˆ 30ìˆˆ\≈£î kÕ«$T Ç+{Ï ˝À|ü\øÏ yÓfi≤fls¡T. eTs¡˝≤
ãj·T≥≈£î ekÕÔs√ ˝Ò<√ n˙, Ç|üŒ{Ïøπ Ä\dü´+ nsTT´+<äì H˚qT, Hê
ùdïVæ≤‘·T&ÉT sêC≤>±s¡T yÓTsTTHés√&ÉTø¶ Ï e#êÃeTT. ˇø£ ãdüT‡ U≤∞>±
yÓfió¯ fl‘·Tqï|üŒ{Ïø° eTeTà*ï #·÷dæ≈L£ &Ü Ä|ü≈î£ +&Ü yÓ[flb˛j·÷&ÉT Ä
27
Á&Óe’ s¡T. ns¡>ú +∑ f…HÆ ê ˇø£ÿ yêVü≤q+ Ä>∑˝<Ò Tä . Ç+‘·˝À kÕ«$T <ä>sZ∑ q¡ T+&ç
ˇø£ uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ e∫Ã kÕ«$T ÇeTàHêïs¡ì Á|ükÕ<ä+ Ç#êÃ&ÉT. y˚TeTT @$T
»]–+~ nì n&ç–‘˚ y˚TeTT kÕ«$T <ä>sZ∑ q¡ T+&ç e∫Ãq ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï
kÕ«$T ãj·T≥≈£î e∫Ã ªªneTsY, sêC≤ @]sê?µµ nì n&ç–
yÓ[flb˛j·÷s¡ì ‘Ó\TdüT≈£îì Hê #˚‹øÏ Á|ükÕ<ä+ Ç∫Ã yêfi¯ófl nø£ÿ&É
yÓTsTTHés√&ÉT˝ ¶ À e⁄+{≤s¡T. yÓ[fl Á|ükÕ<ä+ Ç∫Ãsê nì #Ó|Œæ |ü+bÕs¡T.
kÕ«$T Á|ükÕ<ä+ #˚‹ø£+~q ‘·sê«‘·H˚ e÷≈£î ãdüT‡ <=]øÏ y˚TeTT Ç+{ÏøÏ
yÓfifl¯ >∑*>±eTT. y˚TyÓTø£ÿ&É, m|ü⁄Œ&ÉT e⁄+&˚~ kÕ«$TøÏ m+‘· düŒwü+º >±
‘Ó\TdüTH√ ø£<ë!
e÷ neTà ø£eTà\˝Àì &Óe’ T+&ÉT¢ b˛j·÷sTT. Ç\¢+‘ê yÓ~øÏHê
ø±˙ ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . e÷ neTà <ëì $wüjT· yÓTÆ #ê˝≤ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘√+~.
H˚qT <äsêZ\ <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[fl eTqdüT‡˝À ª@$T{Ï kÕ«MT! á ej·TdüT‡˝À
e÷ neTàqT @&ç|dæ Tü HÔ êïπs nì, n$ <=]øÏ‘˚ ø=+‘· &ÉãT“ <äøD åÏ >±
neTàj·T´øÏ düeT]ŒkÕÔqìµ ÁyÓTT≈£îÿ≈£îHêïqT. ÁyÓTT≈£îÿ≈£îqï
s¬ +&Ées√Eø£˝≤¢ ø£q|ü&ìÉ &Óe’ T+&ÉT¢ »+&É÷u≤yéT d”kÕ˝À ø£q|ü&Ü¶sTT.
ÁyÓTT≈£îÿ rsêÃ\ì kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¬¡ fi¯fl>±H˚ H˚H$˚ T #Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ ªª<=]øÏ+~
ø£<sä ê! MT neTà VüQ+&û˝À y˚dTü ø√ b˛sêµµ nì nHêïs¡T. Hê eTqdüT‡˝§
nìï Ä˝À#·q\T kÕ«$TøÏ ‘Ó\TkÕÔjT· ì kÕ«$T MT<ä qeTàø£+ eT]+‘·
<äè&Û|É &ü +ç ~.
KeTà+ õ˝≤¢, <äeTàù|≥ Á>±eT yêdüÔe⁄´\ ⁄´\T |üdTü eT]Ô oqT
nH˚ yê]øÏ mìï dü+ã+<Ûë\T #·÷dæHê $yêVü≤+ ø±˝Ò<Tä . $TÁ‘·T\
dü\Vü‰ MT<ä ns¡TD≤#·\+ yÓ[¢ –]Á|ü<øä D åÏ #˚dTü HÔ êï&ÉT. ø=+&É#T· ≥÷º
‹]–‘˚ ô|+&Ée¢ ⁄‘·T+<ë? nì |ü<˚ |ü<˚ nqT≈£î+≥÷ Á|ü<øä D åÏ #˚XÊ&ÉT.
Ä ‘·sê«‘· yês¡T Áo <äsêZkÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ø¡ =#êÃ&ÉT. Ä j·TTe≈£î&ÉT
#Ó|Œü ø£eTT+<˚ ªª@eTj·÷´! ø=+&É #·T≥÷º ‹]–‘˚ ô|+&Ée¢ ⁄‘·T+<ë?
nì nqT≈£î+≥÷ Á|ü<øä D åÏ #˚kÕÔy$˚ T{Ï? ˙e⁄ Áo sêeT #·+Á<äTìøÏ
$yêVü≤+ #˚sTT+#·T ô|+&Ée¢ ⁄‘·T+~µµ nì #ÓbÕŒs¡T. Áo sêeT #·+Á<äTìøÏ
28
$yêVü≤+ #˚sTT+#·>±H˚ n‘·ì $yêVü≤+ ≈£L&Ü #·øÿ£ >± »]–b˛sTT+~.
mø£ÿ&√ ns¡TD≤#·\+˝À n‘·ì eTqdüT‡˝À yÓT~*q dü+X¯j÷· ìï
Áo kÕ«$Tyês¡T ˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥˝À #Ó|Œü &ÉyTÓ +‘· ∫Á‘·y÷Ó #·÷&É+&ç.
oqT $wüjT· y˚T>±ø£ eTq Ä˝À#·q\T, e÷≥\T düs«¡ + Áo kÕ«$Tyê]øÏ
‘Ó\TdüT+Ô {≤j·Tq&ÜìøÏ~ eT+∫ ì<äsÙ¡ q+.
yÓ÷Vü≤Hésêe⁄>±s¡T, <äeTàù|≥
1. 6`10`2003q ñ<äj·T+ ø±ø£&É Vü‰s¡‹ nsTTq ‘·sê«‘·
X¯+ø£sj¡ T· ´>±]ì |æ*∫ ªªd”«≥T‡ eTTø£ÿ\T #˚dæ m+<äT≈£î |ü+∫Hêe⁄?
H˚qT 130 eT+~ ekÕÔsT¡ , 130 rdüT≈£î yÓfió¯ fl n+fÒ 100 d”«≥T¢ rdüT≈£îyÓ[fl
eTTø£ÿ\T #˚dæ |ü+∫ ô|&É‘êyêµµ nì ‹{ÏHº ês¡T. n|ü⁄Œ&ÉT m+‘·eT+~
e#˚Ã~ yê]øÏ düs«¡ + ‘Ó\TdüT nì yê] düs«¡ »„‘«· + n˝≤ yÓ\&¢ ç #˚dHæ ês¡T.
2. ˇø£kÕ] qqTï ªª˙e⁄ @$T rdüT≈£îe#êÃe⁄µµ nì n&ÉT>∑>±
MT≈£î @MT rdüT≈£îsê˝Ò<Tä , u≤u≤≈£î eÁkÕÔ\T rdüT≈£îe#êÃqT nì
#ÓbÕŒqT. ªª˙e⁄ Hê≈£î \&É÷¶ rdüT≈£îsê˝Ò<ë?µµ nì n&ç–q ‘·sê«‘·
Hê≈£î kÕ«$Tø√dü+ \&É÷¶ rdüT≈£î e∫Ãq dü+>∑‹ >∑Ts¡T≈Ô î£ e∫Ã+~.
‘Ó∫Ãq uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ eTs¡∫b˛sTTHê Áo kÕ«$Tyês¡T ‘·q edüTeÔ ⁄ n&ç–
rdüT≈£îHêïs¡T.
ÁoeT‹ #·+Á<ëe‹>±s¡T, <äeTàù|≥ dü‘·‡+>∑ düuÛÑT´sê\T
M]øÏ |ü~ dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ‘+· qT+&ç ñ<äjT· eTT @ ÄVü‰s¡eT÷
rdüTø√≈£î+&Ü >∑Ts¡T #·]Á‘·, Ç‘·s¡ eTVü≤˙j·TT\ #·]Á‘·\T ì‘·´+ ÁX¯<>∆ä ±
bÕsêj·TD #˚dTü ≈£îì, uÛÀ»q+ ‹ì eTs¡˝≤ sêÁ‹ uÛÀ»q+ e÷Á‘·yT˚
‹q≥+ n\yê≥T. M] uÛsÑ >Ô¡ ±¬sq’ Áo sêeTø£èwü>í ±s¡T Ç˝≤ #˚dTü +Ô fÒ
˙s¡d|ü &ü ç ã\V”≤qeTe⁄‘êe⁄ nì n_ÛÁbÕj·T|ü&y˚ ês¡T. Ç{°e\ Áo
<äsêZkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫q|ü⁄Œ&ÉT sêeTø£èwü>í ±s¡T á $wüjT· + >∑÷]Ã
kÕ«$Tyê]‘√ #Ó|⁄ü Œ≈£îHêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT ÁokÕ«$Tyês¡T ªª@yÓT+Æ ~? Ä
ne÷àsTTøÏ á |ü~ dü+e‘·‡sê˝À¢ ˇø£ÿ eT+<äT_fi¯fl nsTTHê ø=ì
‘Ó#êÃyê? Ç#êÃyê?µµ nì nHêïs¡T. nHês√>∑´+ ˝Òq+<äT e\q @
29
ˇø£ÿ eT+<ä÷ yê&Ée\dæq nedüs+¡ ˝Òøb£ ˛sTT+~. Ç<˚ $wüjT· + Áo
kÕ«$Tyês¡T Á|ükÕÔ$+#·&É+‘√ Áo kÕ«$Tyê] düs¡«»„‘·≈£î m+‘√
ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T. yê] eTqdüT‡ ≈£î<äT≥|ü&+ç ~.
kÕsTT düTÁãVü≤àD´+, <äeTàù|≥
H˚qT u…+>∑Tfi¯Ss¡T˝À #·<Tä e⁄‘·T+&É>± ‘·s# ¡ ÷· Áo <äsêZkÕ«$Tyê]øÏ
bò˛qT #˚d÷ü +Ô &˚yê&çì. ˇø£s√E e÷ Hêqï>±s¡T Hê≈£î bò˛qT #˚dæ |ò˝ ü ≤Hê
s√E eT+∫ ñ|üqj·Tq eTTVüAs¡eÔ Tì, <ëìï ìs¡sí TT+#êeTì #ÓbÕŒs¡T.
Ä s√E <äsêZkÕ«$Tyê]øÏ á $wüjT· + #Ó|⁄ü <ëeTì bò˛qT #˚dHæ ê
f…*bò˛qT ˝…q’ T ø£\e˝Ò<Tä . ø±˙ Ä s√E sêÁ‹ Hê ø£\˝À H˚qT kÕ«$T
<ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[fl ªkÕ«MT! |ò˝ü ≤Hês√E eTTVüAs¡+Ô eT+∫<äì Hê ñ|üqj·Tq+
ìs¡sí TT+#ês¡Tµ nì #Ó|Œü >±H˚ yÓ+≥H˚ kÕ«$Tyês¡T ªªn<˚MT >∑{ºÏ
eTTVüAs¡+Ô ø±<äT. e÷eT÷\T<˚µµ nì s¬ +&ÉT eT÷&ÉTkÕs¡T¢ #ÓbÕŒs¡T.
dü«|üï+ n+‘·]+∫+~. ‘·sê«‘· eT÷&Ées√E e÷ Hêqï>±s¡T bò˛qT
#˚dæ Hê‘√ ªeTTVüAs¡+Ô ô|{Ïqº XÊÁdæ>Ô ±s¡T eTs¡˝≤ e∫Ã eTTVüAsêÔìøÏ
qø£Áå ‘·+ ø£*dæ+~ ø±˙ ‘ês¡ ø£\e˝Ò<Tä n+<äT≈£î Ä eTTVüAs¡+Ô
e÷eT÷\T<˚ nì #Ó|Œæ Ç+ø=ø£ s√E ìs¡sí TT+#ês¡Tµ nì #ÓbÕŒs¡T. Áo
<äsêZkÕ«$Tyês¡T düs«¡ E„\T ø±ì<˚ eTTVüAs¡+Ô ô|{Ïqº dü+>∑‹ H˚qT
#Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ Hê≈£î dü«|üï<äsÙ¡ q$T∫Ã eTTVüAs¡ãÔ \+ >∑T]+∫ #Ó|Œü ˝ÒsT¡ .
düs«¡ Áù|s¡D≤~Ûø±]>± eTTVüAs¡+Ô ô|{Ïqº XÊÁdæ>Ô ±]øÏ eTs¡˝≤ eTTVüAs¡+Ô
>∑T]+∫ #·÷ùd≥≥T¢ #˚XÊs¡T. dü«|üï<äsÙ¡ q$T∫Ã yê] kÕeTsêú´ìï, Áù|eTqT
ms¡Tø£|sü ∫ ¡ q Ä düs«¡ düeTs¡Tìú øÏ Hê Vü≤è<äjT· |üPs¡«ø£ qeTkÕÿs¡eTT\T.
‘=+&Ó|ü⁄sêE>±s¡T, <äeTàù|≥, KeTà+ õ˝≤¢:
1. ÁoeT‹ \øÏàå >±s¡T, Áo Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ e÷wüsº >Y ±s¡T yÓTT<ä\>∑T
yê]‘√ Áo <äsêZkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ HêìøÏ H˚qT yÓTT<ä{kÏ Õ]>± yÓfi≤flqT.
ø=+<äsT¡ Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T >=|üŒ eTVü≤˙j·TT\+fÒ eT]ø=+<äsT¡
ø±<ä+≥THêïs¡T. n+<äse¡ T÷ ø£\dæ Ä sêÁ‹øÏ ˇø£ ìs¡j í ÷· ìøÏ e#êÃeTT.
ªeTqeT+‘ê Áo e÷cÕº] e÷s¡+Z ˝À ñHêïeTT. eTq+ n&É>≈∑ î£ +&ÜH˚
30
Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T MTs¡T Áo uÛsÑ <¡ ë«» e÷s¡+Z ˝À ñHêïs¡ìµ #Ó|‘æ ˚
yês¡T eTVü≤˙j·TT\ì qe÷à\qT≈£îHêïeTT. ‘Ó\¢yê] n+<ä]ø°
rs¡$ú Tdü÷Ô H˚qT e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT ˙πø$T ø±yê\ì eT÷&ÉTe÷s¡T¢ n&ç–Hê
H˚qT HêπøMT e<äì› eT÷&ÉTe÷s¡T¢ n˝≤π> #ÓbÕŒqT. ˇø£y|’Ó ⁄ü kÕsTTu≤u≤,
eT]jÓTTø£y|’Ó ⁄ü Áo e÷wüsº T¡ >±s¡T ñqï bò˛{À Hê CÒãT˝ÀqT+&ç yêπs
rdüT≈£îì Ä bò˛{ÀqT #·÷|æd÷ü Ô ªªáj·Tq e÷s¡+Z ˝À q&ÉTdüTHÔ êïqT
nì ø±yê* ø£<ë? Ç+πøMT nedüs+¡ ˝Ò<Tä ø£<ëµµ nHêïs¡T. H˚qT, e÷
Á>∑÷|ü⁄ n<˚ ø√s¡T≈£îHêïeTT >∑qTø£ yês¡T ì»yÓTqÆ eTVü‰‘·Tà\ì s¡÷&Ûç
nsTT´+~.
2. H˚qT ˝ÖøÏø£ $wüj÷· ˝ÒM yê]ì n&É>˝ ∑ <Ò Tä . yês¡T Hê <ä>sZ∑ T¡ qï
ne<Û÷ä ‘·©\ Á>∑+<∏+ä rdæ ˇø£ #√≥ ‘Ó]#ês¡T. nø£ÿ&É yÓ+ø£eTà>±]øÏ
e÷$T&ç|+ü &ÉT≈£î |ü⁄+&ÉT |ü⁄&ç‘˚ n~ zs¡TÃ≈£î+fÒ m+‘· |ò*ü +|ü⁄
edüT+Ô <äì #Óù|Œ |òTü ≥º+ e∫Ã+~. á |òTü ≥º+ ì‘·´+ #·<eä eTHêïs¡T.
Ç<˚ $<Ûä+>± Hê≈£î nH˚ø£ Çã“+<äT\T e#êÃsTT. @&ÉTs√E\T
ˇ+>√\T˝À uÛsÑ <¡ ë«» e÷wüsº T¡ >±] düe÷~Û <ä>sZ∑ ¡ ñHêïqT. Áø£eT+>±
n˙ï düsT¡ ≈› î£ HêïsTT. Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T ne<Û÷ä ‘·©\ Á>∑+<∏+ä ‘Ó]∫
#·<eä eTqï |òTü ≥º+ Hê J$‘·+˝À j·T<∏ë‘·<+ä∏ >± »]–b˛sTT+~.
3. Áo <äsêZkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ Hês¡+ú yÓ[flq e÷ Á>±eTdüT\ ú +<äs÷¡ Áo
kÕ«$Tyê]øÏ qeTdüÿ]+#·T≈£îì yê] ìyêdü+ qT+&ç ãj·T≥≈£î e#êÃs¡T.
H˚H=ø£ÿ&çH˚ yÓqTø£ã&ç b˛j·÷qT. á ˝À>± Áo kÕ«$Tyês¡T ø±\T MT<ä
ø±\T y˚dTü ø=ì yÓT≥Tºô|’ ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. yês¡T s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl uÛ÷Ñ $T MT<ä
ñ+fÒ bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+#·Tø√yê\ì ø√s¡T≈£î+≥÷ yÓ[¢ yÓqTø£
ì\T#=ì j·TTHêïqT. yês¡T s¬ +&ÉT ø±fi¯ófl uÛ÷Ñ $T MT<ä ô|{Ïº ≈£Ls=Ãì
ªªÇ|ü⁄Œ&ÉT qeTdüÿ]+#·Tø√µµ nì nHêïs¡T. Hê eTqdüT˝Àì |ü$Á‘·
ø√]ø£qT n˝≤ rsêÃs¡T.
4. n+<äs¡eT÷ ãj·T{Ïπ>≥T es¡≈£î e#˚ÃXÊeTT. H˚qT, Áo
Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ e÷wüºs¡T>±s¡T ªÁo kÕ«$Tyê] ìyêdü >∑èVü≤+ es¡≈£î
yÓ fi ≤fleTT, ø±˙ yês¡ T Á|ü k Õ<ä $ Te«≈£ î +&ÜH˚ |ü + bÕπ s µ nì
31
nqT≈£î+≥THêïeTT. yÓ+≥H˚ yês¡T >π ≥T es¡≈î£ yÓ[flq yê]ì yÓq≈£îÿ
|æ\∫ Ä|æ˝|Ÿ +ü &ÉT eTTø£ÿ\T #˚dæ Çdü÷Ô ªª@+ Á|ükÕ<ä+ ô|≥º≈î£ +&Ü
|ü+ù|düTHÔ êïqì nqT≈£î+≥THêïsê? Ç~>√ Á|ükÕ<äeTµµì Ç#êÃs¡T. Ä
eTVü≤˙j·TT\ düs«¡ »„‘«· + n&ÉT>∑&TÉ >∑THê ø=≥ºe∫Ãq≥T¢ ø£ì|ædTü +Ô ~.
eTqyÓTø£ÿ&É ñ+&ç @$T #˚dHæ ê, @$T Ä˝À∫+∫Hê, @$T e÷{≤¢&Hç ê
yê]øÏ ‘Ó\TdüT+Ô <äì ìs¡+‘·se¡ T÷ >∑Ts¬ ]Ô – q&ÉT#·T≈£î+≥T+fÒ yê]
n+&É eTq¬ø|ü⁄Œ&É÷ ñ+≥T+~.
5. H˚H=ø£|⁄ü Œ&ÉT ø£s¬ +≥T |üì#˚d÷ü Ô ø£s¬ +≥T dü+ú uÛ+Ñ qT+&ç >√‹˝À
|ü&Ü¶qT. n|ü⁄Œ&ÉT e∫Ãq q&ÉTeTT H=|æŒ ‘·>HZ∑ ˚ ˝Ò<Tä . |üì #˚dHæ ê,
|ü&TÉ ≈£îHêï $|üØ‘·yTÓ qÆ H=|æŒ e#˚Ã~. ˇø£s√E Áo kÕ«$Tyê]øÏ #ÓbÕŒqT.
Áo kÕ«$Tyês¡T ‘·q <ä+&É+‘√ yÓT&É qT+&ç q&ÉT+ es¡≈L£ ‘êøÏ Hê
M|ü⁄q <ä+&É+‘√ ‘·{≤ºsT¡ . ÄHê{Ï qT+&ç á s√E es¡≈î£ q&ÉT+H=|æŒ
eTs¡˝≤ sê˝Ò<Tä . m+‘· |üì #˚dHæ ê, ãs¡Te⁄\T |ü{HºÏ ê H=|æŒ˝Ò<Tä .
dü+ø£\Œe÷Á‘·+‘√ kÕ{Ï Je⁄\ u≤<Û\ ä T rπsÃ ø£sT¡ D≤eTj·TT\≈£î
ø£è‘·»‘„ \
· T m˝≤ ‘Ó˝≤Œ˝À ‘Ó*j·T&É+˝Ò<Tä .
6. 27`8`94 H˚qT Áo kÕ«$Tyê] <äsÙ¡ HêìøÏ yÓ[q¢ |ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T
ªª@sê! Hê≈£î s√p bÕ\T b˛kÕÔyê?µµ nì nHêïs¡T. H˚qT b˛kÕÔqT
kÕ«MT nHêïqT. Áo kÕ«$Tyês¡T ªª˙e⁄ bÕ\T b˛j·Te⁄sê. ˙fi‚fl b˛kÕÔe⁄µµ
nì nHêïs¡T. H˚qT Ç+{ÏøÏ yÓ[flq s√E qT+&û s√p ˇø£ >±¢dTü bÕ\T
Áo kÕ«$Tyê]øÏ HÓy’ <˚ ´ä + ô|fÒyº ê&çì. n˝≤ s¬ +&ÉT dü+e‘·‡sê\T #˚dæ
‘·sê«‘· nÁX<¯ ∆ä e\q e÷H˚dæ >±¢dTü &ÉT ˙fi¯ófl ô|fÒyº ê&çì. H˚qT Áo kÕ«$Tyê]
e<ä› ø=dü÷HÔ ˚ ªª@sê! Hê≈£î bÕ\T b˛j·TfÒ<¢ Tä . ˙fi‚fl b˛düTHÔ êïe⁄ >∑<ë!µµ
nHêïs¡T. 27`8`94 q Áo kÕ«$Tyês¡qï e÷≥ s¬ +&ÉT dü+e‘·‡sê\
‘·sê«‘· eTs¡˝≤ K∫Ã‘·+>± n<˚ nHêïs¡T. Ç+‘·{Ï düs«¡ »„eT÷]Ôì eTq‘√
e⁄+#·Tø=ì ≈£L&Ü eTq+ dü‘´· +, <Ûsä à¡ +, dü+|üqï‘·«+, kÕ<Ûës¡D‘·«+,
dü<äTZs¡Tùde #˚j·T≈£î+&Ü J$‘ê\qT e´s¡∆+ #˚düTø√e&É+ m+‘·
n$y˚øy£ ÷Ó >∑<ë!
32
yÓ+ø£Á{≤e⁄, <ä÷s¡<äs¡ÙHé πø+Á<ä+
Hê≈£î <˚e⁄&É+fÒ n+‘· qeTàø£eTT+&˚~ ø±<äT. kÕ«$T <ä>sZ∑ ≈¡ î£
edüTqÔ ï ø=‘·˝Ô À¢ ˇø£ >∑Ts¡Tyês¡+ Hê&ÉT Hê uÛ≤s¡´ qqTï Ç+{À¢ B|ü+
ô|{Ïº yÓfió¯ fl nqï~. B|ü+˝À @eTTqï<äì B|ü+ ô|≥º≈î£ +&Ü <äsêZ\øÏ
yÓfi≤flqT. H˚qT n_Ûùwø±ìøÏ ˙fi¯ófl n+~düTHÔ êïqT. kÕ«$T ∫ø±≈£î>± ªª#Û!·
nø£ÿ&É ô|≥ºeT+fÒ ô|≥º˝<Ò Tä ø±˙ Çø£ÿ&˚<√ n+~kÕÔ&≥ É , ô|&É‘ê&É≥,
~>∑T Çø£ÿ&ç qT+&çµµ nì ns¡TdüTHÔ êïs¡T. yÓ+ã&˚ H˚qT Ç+{À¢ B|ü+
ô|≥ºøb£ ˛e≥+ >∑Ts¡TÔ e∫Ã kÕ«$T qH˚ï ôV≤#·Ã]düTHÔ êïs¡ì >∑T]Ô+#êqT.
Ç+{À¢ì ø±´˝…+&És˝ Y À e⁄qï kÕ«$T bò˛{ÀøÏ qeTkÕÿs¡+ #˚dæ
eTT<äT› ô|≥Tº≈î£ HêïqT. ‘·sê«‘· <äsêZ\ <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[fl >∑Ts¡Tyês¡+ n_Ûùwø±ìøÏ
˙fi¯ófl n+~düT+Ô fÒ kÕ«$T Hê‘√ ªªÇ|ü⁄Œ&˚ ‘êøÏ e#êÃe⁄. eT∞fl ‘êø£<Tä µ› µ
nì H˚qT Ç+{À¢ kÕ«$T |ü{≤ìøÏ qeTkÕÿs¡+ #˚d+æ ~ kÕ«$TøÏ #Ó+~q~
nì Hê≈£î Vü≤è<äjT· >∑‘y· TÓ +Æ ~.
j·Tdt. sê»≈£îfi≤sTT, ]f…Æs¡T¶ {°#·sY, s¡M+Á<ä q>∑sY, ø£&É|ü
H˚ q T yÓ T T<ä { Ï k Õ] 1971˝À ø£ & É | ü ˝ À Áo ‘· \ T|ü ⁄ \
eT*¢U≤s¡T®q>±]+{À¢ kÕ«$Tyê]ì <äs¡Ùq+ #˚düT≈£îHêïqT. Hê≈£î
n|ü⁄Œ&É|⁄ü Œ&É÷ düŒèVü≤ ‘·|Œæ |ü&bç ˛j˚T »ãT“ e⁄+&˚~. n~ kÕ«$Tyê]øÏ
eTq$ #˚dTü ≈£îHêïqT. kÕ«$Tyês¡T ªªX¯óÁø£yês¡+ <äsêZ≈î£ e∫Ã ìÁ<ä #ÓsTT´,
X¯ìyês¡+Hê&ÉT #ÓbÕÔqTµµ nHêïs¡T. H˚qT n˝≤π> #˚XÊqT. <äsêZ e<ä›
e÷‘êJ>±] <äsÙ¡ q+ ≈£L&Ü #˚dTü ≈£îHêïqT. kÕ«$Tyês¡T ªª˙e⁄ düŒèVü≤
‘·|Œæ |ü&bç ˛e≥+ Hê>∑<√wü+ e\q. MT ‘·+Á&ç>±s¡T 40 ˝Ò<ë 50 @+&É¢
Áø‘Ï +· Hê>∑TbÕeTTqT #·+|æ e⁄+{≤s¡T. <ëì e\q Ç~ e∫Ã+~µµ nHêïs¡T.
H˚qT Ç+{ÏøÏ e∫Ã e÷ neTàqT n&ÉT>∑>± e÷ neTà ì»y˚Tqì
#Ó|Œæ +~. eTs¡˝≤ e∫Ã kÕ«$Tyê]øÏ á $wüjT· + #Ó|‘æ ˚ kÕ«$T ªªˇø£s√E
ñ|üyêdü+ e⁄+&ç Hê>∑|Pü » #˚ùdÔ Ä <√wü+ b˛‘·T+~µµ nì #ÓbÕŒs¡T.
H˚qT n˝≤π> #˚kÕqT. n+‘·{‘Ï √ Hê düŒèVü≤ ‘·|Œæ |ü&bç ˛j˚T »ãT“
b˛sTT+~.
33
C….u≤˝≤s¡ÿ (C….$.Hêsêj·TD eT÷]Ô >±] ø√&É\T), HÓ\÷¢s¡T
H˚qT XÊÁd”j
Ô T· dü+^‘·+ bÕ&É‘êqT. yÓTT≥ºyTÓ T<ä{kÏ Õ] <äsêZu≤u≤qT
#·÷&É{≤ìøÏ yÓfió¯ fl‘·THêïqT. e÷ e÷eT>±s¡T nø£ÿ&É Hê #˚‘· ø°sqÔ¡ \T
bÕ&çkÕÔqT nì nHêïs¡T. <äsêZu≤u≤ n+fÒ eTTdæy¢ T˚ yÓ÷ ø£<ë, Äj·Tq≈£î
dü+^‘·+˝À @$T n_ÛsT¡ ∫ e⁄+≥T+~ nHêïqT. kÕ«$T <ä>sZ∑ ¡ ≈£Ls¡TÃHêïø£
ªª@$T ø±yê*?µµ nHêïs¡T. n+‘·≈î£ eTT+<äT ø=ìï s√E\ ÁøÏ‘y· T˚ e÷
Hêqï>±s¡T #·ìb˛j·÷s¡T. kÕ«$T‘√ ªe÷ Hêqï+fÒ Çwü+º . Hê ∫qï|ü⁄Œ&˚
Äj·Tq yÓ[flb˛j·÷s¡Tµ nHêïqT. ªªn˝≤ m+<äT≈£î u≤<Û|ä &ü ‘É êe⁄, Hê˝À
MT HêqïqT #·÷düTø√µµ nHêïs¡T. Ä e÷≥ $q>±H˚ #ê˝≤ myÓ÷wüq˝Ÿ>±
|ò˝
” Ÿ nj·÷´qT. H˚qT dü+^‘·+ bÕ&É‘êqq>±H˚ ª^‘ês¡eú TT`dü+^‘ês¡eú TTµ
nH˚ bÕ≥ e#êÃ? nì n&ç–, Ç+ø± ¬s+&ÉT bÕ≥\T n&ç–
bÕ&ç+#·T≈£îHêïs¡T. H˚qT #ê˝≤ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷qT. eT<Ûë´Vü≤ï+ uÛÀ»Hê\T
nsTTq ‘·sê«‘· eTfi≤fl |æ*|æ+∫ ªªm+‘· y˚&TÉ ≈£î+<äT sê|òTü yêµµ nH˚
ø°sqÔ¡ bÕ&ç+#·Tø√yê* nHêïs¡T. Ä ø°sqÔ¡ |ü\$¢ `nqT|ü\$¢ e÷Á‘·yT˚
>∑Ts¡TÔ e⁄HêïsTT. #·sD ¡ + >∑Ts¡TÔ ˝Ò<Tä . n~ ø±≈£î+&Ü Ç+ø=ø£ s¬ +&ÉT
ø°sqÔ¡ \T bÕ&ÜqT. ø±˙ kÕ«$T |ü≥Tº|{ ü ºÏ ªª˙e⁄ m+‘· y˚&TÉ ≈£î+<äT sê|òTü yê
bÕ&Ü*µµ nHêïs¡T. eTqdüT‡˝À Ç+‘· Çã“+~ ô|fÒºdüTÔHêïπs nì
nqT≈£î+≥÷ ø°sqÔ¡ ÁbÕs¡+_ÛùdÔ Hê≈£î @ s¬ +&ÉT ˝…q’ T¢ >∑Ts¡TÔ ˝Òy√ n$
kÕ«$T Hê ø£+~+#ês¡T. H˚qT #ê˝≤ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷qT. kÕ«$TøÏ
dü+^‘·eTT ≈£L&Ü ø£s¡‘·˝≤eT\ø£y˚T. kÕ«$T nos¡«~dü÷Ô ªª˙e⁄
eT+∫ kÕúsTTøÏ yÓfi‘¯ êe⁄. m|ü⁄Œ&ÉT ø£#Ø˚ øÏ yÓ[flHê qqTï ‘·\T#·Tø=ì
yÓfió¯ fl, ø=+#Ó+ eTõ®>∑ #·Tø£ÿ Á‘ê– yÓfió¯ flµµ nHêïs¡T.
ˇø£kÕ] <ädsü ê\øÏ HÓ\÷¢sT¡ kÕsTTu≤u≤ >∑T&ç˝À ø£#Ø˚ e⁄+~.
kÕ«$TøÏ bò˛qT #˚ùdÔ Äos¡«~+#ês¡T. Ä s√E ∫e] ø°sqÔ¡ >± ªuÛÀ X¯+uÛÀµ
nH˚ ø°sqÔ¡ bÕ&ÉT‘·T+fÒ Hê≈£î kÕ«$T m<äTs¡T>± e⁄qï uÛ≤eq‘√ #ê˝≤
u≤>± bÕ&É≥+ »]–+~. Ç+{ÏøÏ e∫Ã sêÁ‹ 11>∑+ˆˆ\øÏ bò˛qT #˚kÕqT.
ªkÕ«MT! ø£#Ø˚ nsTTb˛sTT+~µ nHêïqT. kÕ«$T yÓ+≥H˚ ªªÄ! qTe⁄«
X¯+uÛÀ nH˚ ø°s¡Ôq •e⁄&ç MT<ä bÕ&Üe⁄. n~ bÕ&çq|ü⁄Œ&ÉT Hê¬ø’‘˚
34
Äq+<ä+‘√ qè‘·´+ #˚j÷· \ì|æ+∫+<äe÷à!! #ê˝≤ #·øÿ£ >± bÕ&Üe⁄.
H˚H=#êÃqT. qTe⁄« #·÷&Ü˝Ò<ë? H˚qT ø£q|ü&˝ É <Ò ë?µµ nì nHêïs¡T.
düs«¡ yê´|ü≈î£ &Óq’ kÕ«$T nìïy˚fi˝
¯ ≤ eTq*ï #·÷dü÷HÔ ˚ e⁄Hêï, eTqøÏ
ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À e÷Á‘·yT˚ kÕ«$T m<äTs¡T>± e⁄qï uÛ≤eq ø£\>∑≥y˚T
kÕ«$T sêe≥+>± uÛ≤$+#·e#·TÃ.
Áo Áo Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T dü«j·T+>± #Ó|æŒq ©\:
˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥˝À ˇø£ eTTdæ+¢ ≈£îÁs¡yêìøÏ #ê˝≤ ø±\+>±
e÷≥\T ˝Òe⁄. yêfi§fl∫Ã Áo kÕ«$Tyê]ì ÁbÕ]ú+#ês¡T. Áo kÕ«$Tyês¡T
n‘·ì Hê\Tø£ô|’ ÁyêXÊs¡T. n‘·ìøÏ e÷≥\T e#êÃsTT. á $wüjT· +
n#·Ã{Ï eTTdæ+¢ \T qeTà˝Ò<Tä . Ä ø√eT{≤j·Tq e∫Ã Hê\Tø£ MT<ä
ÁyêùdÔ e÷≥ e∫Ã+<ë? n~ e{Ï<º q˚ Hêïs¡T. ø=~› s√E\ ‘·sê«‘·
düe÷<ÛTä \ <ä>sZ∑ ¡ @<√ ø±s¡´Áø£eT+ »s¡T>∑T‘·T+fÒ Ä e÷≥\T e∫Ãq
eTTdæ+¢ eT] ø=+<ä] $TÁ‘·T\‘√ nø£ÿ&É |üì #˚XÊ&ÉT. |üì |üPs¡sÔ TTq
‘·sê«‘· nø£ÿ&É #˚‘T· \T, eTTKeTT ø£&TÉ ø√ÿe{≤ìøÏ ˙fi¯ófl ˝Òe⁄. nø£ÿ&=ø£
>∑T+≥˝À eT÷¬s&ÉT ˝À‘·T ˙fi¯ófl e⁄HêïsTT. ø±˙ <ëì˝À ø£+|ü eTT+&ÉT¢
|ü&ç Ä≈£î sê* u≤>± |ü⁄s¡T>∑T\T |ü{ºÏ ñHêïsTT. Áo kÕ«$Tyê]ø± dü+>∑‹
#ÓbÕŒs¡T. ªª|ü⁄s¡T>∑T\T ˝Òe⁄, @MT ˝Òe⁄ b˛sTT Ä eTT+&ÉT¢ rùddæ
ø£&TÉ ø√ÿµµeTHêïs¡T kÕ«$T. yês¡T yÓ[fl eTT+&ÉT¢ rùddæ ô|’ ˙fi¯ófl n˝≤
#·˝X¢Ò Ês¡T. |ü]X¯ÁuÛyÑ TÓ qÆ ˙fi¯ófl e⁄HêïsTT. yêfi¯ófl ø±fi¯ófl, #˚‘T· \T, eTTK+
ø£&TÉ ø√ÿe≥y˚T >±ø£ ø£&TÉ bÕsê ˙s¡T Á‘ê– yÓfi≤fls¡T. eTVü≤˙j·TT\
dü+ø£\Œã\eT+fÒ @$T{À Ä eTTdæ+¢ \≈£î ‘Ó*dæ+<√ ˝Ò<√ eT]!
eTH√CŸ≈£îe÷sY, <äeTàù|≥
e÷ sTT+{Ï <ä>sZ∑ ¡ e⁄qï ˇø£‘ì· |ü<eä ‘·s>¡ ‹∑ dü]|º øπæò {Ÿ˝À ù|s¡T
‘·|⁄ü Œ |ü&+ç ~. H˚qT ôV’≤<äsêu≤<é˝À e⁄Hêïqì qqTï ù|s¡T e÷]Œ+#·eTì
Hê≈£î Ä dü]|º øπæò {Ÿ Ç#êÃs¡T. H˚qT Hê ùdïVæ≤‘·Tì‘√ ø£*dæ |ü<eä ‘·s>¡ ‹∑
mdt. mdt. dæ uÀs¡Tø¶ Ï yÓfifl¯ uÀ‘·T+fÒ Hê ùdïVæ≤‘·T&ÉT $Hêj·Tø£ #·$‹
dü+<äs“¡ +¤ >± U…s’ ‘¡ êu≤<äT˝À ô|{Ïqº $Hêj·T≈£î&çï <ä]Ù+∫ sπ |ü⁄ yÓfi<¯ ë+
35
nì #Óù|Œdü]øÏ H˚q÷ düsπ nHêïqT. n‘·qT yÓ[fl s¡÷eTT˝À Ä dü]|º øπæò {Ÿ
ô|{Ïº e#êÃ&ÉT. y˚TeTT s¡÷eTTøÏ ‹]– e#˚Ãdü]øÏ s¡÷eTT˝À e⁄+≥Tqï
$T>∑‘ê ùdïVæ≤‘·T\T s¡÷eTT e÷s¡≥+ e\q Ä dü]|º øπæò {Ÿ ø£qã&É˝<Ò Tä .
s¬ +&ÉT s√E\T yÓ‹øÏHê ø£q|ü&øÉ b£ ˛j˚Tdü]øÏ <äsêZkÕ«$TøÏ bò˛qT #˚ùdÔ
kÕ«$T ªªMT s¡÷eTT˝À qT+&ç yÓ[flq yêfi¯fl kÕe÷qT‘√ b˛sTT+~.
nø£ÿ&É yÓ‘T· ≈£îµµ nHêïs¡T. H˚qT eTs¡˝≤ s¬ +&ÉT kÕs¡T¢ yêfi¯fl s¡÷eTT˝À
yÓ‹øÏ dü]|º øπæò {Ÿ ø£q|ü&øÉ £ kÕ«$TøÏ bò˛qT #˚ùdÔ ªªyÓ<yäÛ ê! nø£ÿ&˚ e⁄+~,
dü]>±Z yÓ‘T· ≈£îµµ nHêïs¡T. yÓ‹øÏHê <=s¡øø£ £ b˛j˚Tdü]øÏ Hê kı+‘· &ÉãT“\T
(5000 s¡÷bÕj·T\T) ô|{Ïº &É÷|æøπ¢ ≥T ‘Ó|Œæ +∫ ù|s¡T e÷]Œ+#êqT.
&É÷|æøπ¢ ≥T e∫Ãq yês¡+ s√E\øÏ s¡÷eTT e÷]q ùdïVæ≤‘·T&ÉT bò˛qT
#˚dæ H˚qT yÓ‘T· ≈£î‘·Tqï dü]|º øπæò {Ÿ e⁄+<äì #Ó|Œæ Hêø£+<ä#X˚ Ê&ÉT. H˚q+‘ê
yÓ~øÏq ø£q|ü&ìÉ dü]|º øπæò {Ÿ n+‘· K∫Ã‘·+>± mø£ÿ&√ e⁄qï <äsêZkÕ«$T
#ÓbÕŒs¡+fÒ kÕ«$T düs«¡ Á‘·d‘úæ T· &Éì, düs«¡ yê´|ü≈î£ &Éì ns¡eú Te⁄‘√+~.
&Üˆˆ Áo<ÛäsY¬s&ç¶>±s¡T, HÓ\÷¢s¡T
e÷ nu≤“sTTøÏ yÓT<ä&TÉ øÏ dü+ã+~Û+∫q yê´~Û‘√ bÕ≥T #·sà¡
yê´~Û ≈£L&Ü e∫Ã+~. &Üø£sº ≈¢¡ î£ #·÷|æùdÔ≈L£ &Ü |üP]Ô>± b˛˝Ò<Tä . kÕ«$TøÏ
#Ó|‘æ ˚ |æ\y¢ ê&çøÏ 12 1/2 dü+ˆˆ\≈£î ‘·>T∑ ‘Z T· +~ nì #ÓbÕŒs¡T. n˝≤H˚
e÷yê&çøÏ 12 1/2 dü+ˆˆ\≈£î s¬ +&ÉT yê´<ÛTä \T b˛sTT Ç|ü⁄Œ&ÉT Äs√>∑´+>±
ñHêï&ÉT.
H˚qT ˇø£ dü\ ú + #·÷dæ ø=+<ëeTqT≈£îì HÓ\÷¢sT¡ qT+&ç kÕ«$TøÏ
bò˛qT #˚dæ #Óù|Ô ªªn¬sjYT dü\
ú +˝À HÓs’ T¡ ‹ ô|]– ñ+~. #·÷düTø√. n˝≤
ñ+fÒ _&É\ ¶ øÏ Çã“+~µµ nì nHêïs¡T. $#ê]ùdÔ n~ ì»eTì, Ä
sTT\T¢ ny˚Tà Äj·Tq _&É¶ #·ìb˛j·÷&Éì ‘Ó*dæ+~.
düTπs+Á<ä>±s¡T
e÷ ‘·eTTà&ÉT kÕ«$T dü\Vü‰MT<ä s=j·T´\ yê´bÕs¡+˝À ~>±&ÉT.
n+<äs÷¡ qcÕº\‘√ <ë<ë|ü⁄ ~yêfi≤ rdæq |ü]dæ‹∆ eùdÔ e÷ ‘·eTTà&çøÏ
@e÷Á‘·+ sTTã“+B, qwüeº T÷ ø£\T>∑˝<Ò Tä . kÕ«$T #Ó|Œæ q≥T¢ e∫Ãq
36
sêã&ç˝À ø=+‘· <ëq <Ûsä êà\T #˚dTü HÔ êï&ÉT.
ˇø£ dü\
ú + e÷ }]˝À #·÷dæ, ø=+<ëeTqT≈£îì kÕ«$Tì n&ç–‘˚
ªªn~ ]õwüsº Y ne«<äT. ©EøÏ rdüTø√eTHêïs¡Tµµ. e÷ }]˝À n˝≤
e÷≈£î m+<äT≈£î ]õwüsº T¡ ne<√ nì nqTe÷q+‘√ $#ê]ùdÔ Ä
dü\
ú + e÷|ò” #˚jT· ã&ç ñ+<ä˙, <ëìï ]õwüsº T¡ #˚jT· {≤ìøÏ ˝Ò<˙ä
‘Ó\TdüTø=ì kÕ«$T #Ó|Œæ q≥T¢ ©EøÏ rdüT≈£îHêïeTT.
ÁoeT‹ C…. u≤˝≤s¡ÿ, HÓ\÷¢s¡T
>∑Ts¡T|üP]íeT s√E kÕ«$TøÏ bò˛qT #˚dæ ªªkÕ«MT! á s√E
>∑Ts¡T|üP]íeT, MT ÄodüT‡\T ø±yê*µµ nì n&ç>±qT. kÕ«$T Äos¡«~dü÷Ô
ªª˙ eTqdüT‡˝À ø√]ø£ HÓsy¡ ]˚ +<ë? nbÕs¡Tyº TÓ +≥T ø=qTø√ÿe≥+ ˙øÏwyºü T˚
ø£<ë! 8 \ø£\ å ≈£î uÒs+¡ ≈£î~]+~ ø£<ë!µµ nì n&ç>±s¡T. y˚TeTT Ä s√CÒ
nbÕs¡Tyº TÓ +{Ÿ ø=+<ëeTì n&Ü«qT‡ Ç∫Ãq $wüjT· y˚T kÕ«$T #Óù|Œdü]øÏ
Ç+{Ï\b¢ ÕB Äq+~+#êeTT.
yÓ÷Vü≤qsêe⁄>±s¡T, <äeTàù|≥ yês¡T #·÷dæq düìïy˚X¯+:
mes√ uÛ≈Ñ î£ \
Ô T @<√ düeTdü´ $wüjT· + n&É>±\ì Áo <äsêZkÕ«$Tyê]
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ ˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥ e#êÃs¡T. Ä e∫Ãq e´øÏÔ Äs√>∑´+>± e⁄Hêï&ÉT.
ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ ˙≈£î #ê˝≤ Á|üe÷<äøs£ y¡ TÓ qÆ »ãT“ #˚dTü +Ô ~, <˚e⁄&ÉT
s¡økåÏ ÕÔ&TÉ nì kÕ«$T #ÓbÕŒs¡T. Ä e∫Ãqyê]øÏ Ç<˚MT ns¡+ú ø±˝Ò<Tä .
yês¡T Ç+{ÏøÏ yÓ[q¢ ø=~›s√E\≈£î Äj·Tq≈£î yÓT+≥˝Ÿ e∫Ãq≥T¢
Á|üe]Ô+#·kÕ>±&ÉT. m+‘√ ‘Ó*$>∑\yê&ÉT, @MT e÷{≤¢&≈É î£ +&Ü Ç+{À¢
ˇø£ eT÷\ ≈£Ls√Ã kÕ>±&ÉT. yêfi¯ófl #˚‘ã· &ÉT\T, ôdŒwü*düTº &Üø£sº T¡ ,¢
j·T+Á‘ê\T, eT+Á‘ê\T n˙ï #˚dæ $|ò\ ü yÓTHÆ ês¡T. Äj·Tq ‘·*>¢ ±s¡T
e÷Á‘·+ @e÷s¡≈î£ +&Ü Áo kÕ«$Tyê]ì düà]+∫ ‘·q ≈£îe÷s¡Tì |ü]dæ‹ú
e÷qdæø+£ >± ÁokÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·T≈£î+≥T+&˚~. ˇø£s√E Äj·Tq≈£î
HÓ\÷¢sT¡ ÄdüŒÁ‹˝À Ä|üsπ wüHé #˚kÕs¡T. Äj·Tq ‘·*>¢ ±]øÏ Äj·Tq eT+#·+
#·T≥÷º ˇø£ #·+Á<ä_+ã+˝≤+{Ï yÓ\T>∑T˝À Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T
nuÛj Ñ T· Vü≤dü+Ô #·÷|ü⁄‘·THêïs¡T. Ä yÓ\T>∑T˝À ÁokÕ«$Tyês¡T Äj·Tq
37
#·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘·Tqï≥T¢ <äsÙ¡ qyÓT+Æ ~. Ä ‘·*¢ ˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥˝À
ÁokÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+∫ ÄdüŒÁ‹˝À Hê≈£î Ç˝≤ Hê _&É¶ eT+#·+ #·T≥÷º
‘·eTs=ø£ yÓ\T>∑T˝À nuÛj Ñ T· Vü≤dü+Ô #·÷|ü⁄‘·÷ ‹s¡T>∑T‘·THêïs¡T. ø£qTø£
Hê _&É≈¶ î£ Äs√>∑´+ ‘·eT] ø£è|ü e\¢H˚ #·øÿ£ |ü&+ç ~ nì ã\¢>T∑ ~›
#Ó|⁄ü ‘·T+~. ÁokÕ«$Tyês¡T ªª˙e⁄ n˝≤ #Ó|Œü ≈£L&É<eä ÷àµµ nì m+‘√
nqTqj·T+>± #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. yêπs ÄyÓT≈£î <äsÙ¡ q$T∫Ã yê]øÏ qj·T+
#˚dHæ ê n+<ä] m<äT≥ n˝≤ ‘·eT eTVæ≤eTqT Á|ü#ês¡+ #˚jT· ≥+
Çwü+º ˝Òì Áo kÕ«$T n˝≤ #Ó|Œü ≈£L&É<eä ÷à nì n+≥THêïs¡T.
ì»yÓTqÆ dü‘T· Œs¡Twüß\ \ø£D å $T~. H˚qT n˝≤¢≈î£ e÷Á‘y· T˚ u≤ìdüqT.
Hê qT+&ç Á|üø£≥eTj˚T´ ©\\˙ï >∑Ts¡Tø£è|ü≈£î ì<äs¡Ùqy˚T nì
Áo •]&û kÕsTT #Ó|Œæ q <ëìøÏ~ dü]b˛sTTq~.
eTT‘êÔ dü‘·´Hêsêj·TD>±s¡T, <äeTàù|≥:
M] nu≤“sTT |ü⁄˝≤¢sêe⁄≈£î ø±\T MT<ä ˙s¡T, NeTT e∫Ã+~.
2002˝À 30,000/` Ks¡TÃ‘√ Ä|üsπ wüHé #˚sTT+#ês¡T ø±˙ ‘·>˝ Z∑ <Ò Tä .
Á|ü‹HÓ˝≤ $»j·Tyê&É ÄdüT|üÁ‹˝À s¬ >∑T´\sY>± #Óø|£ t #˚sTTdüTHÔ êïs¡T.
Á|ü‹HÓ˝≤ 1,000/` Ks¡TÃ. yê´~Û ‘·>∑Z˝Ò<äT. <äsêZkÕ«$T uÛÑ≈£îÔ&ÉT
yÓ÷Vü≤Hé>±s¡T yê]‘√ ªkÕ«$T bò˛{À ô|≥Tº≈î£ ì Á|ü<øä D åÏ \T #˚jT· +&ç,
yê´~Û ‘·>±Zø£ kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓfifl¯ eTµì #ÓbÕŒs¡T. Á|ü<øä D åÏ \T 4,5
s√E\T #˚ùddü]øÏ u≤<Û,ä yê|ü⁄ #ê˝≤es¡≈î£ ‘·–bZ ˛j·÷sTT. s¬ +&ÉT
e÷kÕ\T Á|ü<øä D åÏ \T #˚dqæ ‘·sê«‘· kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓfi≤fls¡T. ªª@$T{°
˙ u≤<Û?ä µµ nì kÕ«$Tyês¡T n&ç>±s¡T. MT bò˛{À ô|{Ïº Á|ü<øä D åÏ \T
#ÓjT· ´&É+ yÓTT<ä\T ô|{Ïqº ‘·sê«‘· u≤<Ûä ‘·–+Z ~. Ç|ü⁄Œ&ÉT ø=+#Ó+
yê|ü ⁄ ñ+~. n~ ≈£ L &Ü ‘· – Z k ÕÔ s ¡ ì MT <ä > ∑ Z s ¡ ≈ £ î e#êÃqì
dü‘´· Hêsêj·TD>±s¡T #ÓbÕŒs¡T. kÕ«$T n‘·ì nu≤“sTT ø±\T #·÷dæ
ªªÇ+‘·≈î£ eTT+<äT Ä|üsπ wüHé #˚sTT+#ês¡T n~ düø¬ ‡dt ø±˝Ò<Tä . eT∞fl
Ä|üsπ wüHé #˚j÷· *µµ nì nHêïs¡T. Ç+‘·≈î£ eTT+<˚ 30,000/` Ks¡TÃ
nsTT´+~ eTs¡˝≤ n+‘· Ks¡TÃ ô|≥º˝eÒ TT nì eTT>∑TsZ ÷¡ (‘·*,¢ ‘·+Á&ç,
38
|æ\y¢ ê&ÉT) ø±fi¯flMT<ä |ü&ç @&ÜÃs¡T. á s√E sêÁ‹ <äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ ìÁ<ä
#˚j·T+&ç, πs|ü⁄ #·÷kÕÔeTT nì kÕ«$T nHêïs¡T. ‘·sê«‘·s√E
dü‘´· Hêsêj·TD>±]‘√ ªªMT nu≤“sTTøÏ yê´~Û rùdXÊqT. Ä|üsπ wüHé
nedüs+¡ ˝Ò<Tä , ôV’≤<äsêu≤<äT˝À ìyéT‡ Vü‰dæŒ≥˝ŸøÏ yÓ[fl &Üø£sº T¡ Ç#˚Ã
ÄsTT+{ŸyTÓ +{Ÿ sêj·TµµeTì #ÓbÕŒs¡T. 20 s√E\ ‘·sê«‘· ìyéT‡˝À
#Óø|£ t #˚sTTùdÔ Ä|üsπ wüHé #˚j÷· *, 20,000/` s¡÷bÕj·T\T rdüT≈£îs¡eTàì
#Ó|Œæ , 10 s√E\T ñ+&˚≥≥T¢>± s¡eTàHêïs¡T. á $wüjT· + yÓ÷Vü≤Hé>±]øÏ
#Ó|Œæ kÕ«$Tì n&É>e∑ Tì #ÓbÕŒs¡T. Ä $wüjT· + #Ó_‘˚ kÕ«$Tyês¡T
ªªnø£ÿ&É @eTT+<äì Ä|üsπ wüHé #˚kÕÔsT¡ , Ä|üsπ wüHé nedüs+¡ ˝Ò<Tä , yêfi‚fl
‘·sê«‘· <äsÙ¡ HêìøÏ ekÕÔsT¡ µµ nì #ÓbÕŒs¡T. yÓ÷Vü≤Hé>±s¡T kÕ«$T #Ó|Œæ q
e÷≥\T #Ó|Œæ , ªMTs¡T uÛj Ñ T· |ü&eÉ \dæq nedüs+¡ ˝Ò<Tä , &ÉãT“\T
rdüT≈£îì yÓfifl¯ +&ç, Äô|’q kÕ«$T #·÷düT≈£î+{≤s¡Tµ nì #ÓbÕŒs¡T.
ôV’≤<äsêu≤<äT ÄdüŒÁ‹˝À n&çà{Ÿ #˚dqæ ‘·sê«‘· Ä|üsπ wüHé ~∏jT˚ ≥sY˝À
kÕ«$T bò˛{À ô|{Ïº düs«¡ u≤<Û´ä ‘·\T ˙y˚qì #Ó|Œæ @&ÜÃs¡T. &Üø£sº T¡ ¢ |üØø£#å d˚ æ
»ãT“ ˝Ò<Tä n+<äTe\q ˇø£ s√E+&ç nedüsy¡ TÓ ‘Æ ˚ sπ |ü⁄ #·÷dæ Ä|üsπ wüHé
#˚<ë›eTT nHêïs¡T. Ä ‘·sê«‘· s√E ≈£L&Ü Ä yê´~Û \ø£D å ≤\T ø£q|ü&˝É <Ò Tä .
‘·sê«‘· øπ s¡fi¯ &Üø£sº T¡ qT ≈£L&Ü |æ*|æ+∫ #·÷|æ+#ês¡T. Äj·Tq |üØø£å
#˚dæ @MT ˝Ò<Tä Ä|üsπ wüHé nø£ÿs¡˝<Ò Tä nHêïs¡T. ÄsTT+{ŸyTÓ +≥T,
e÷Á‘·\T Ç∫Ã |ü+bÕs¡T. Ç+{ÏøÏ ‹]– e∫Ãq ‘·sê«‘· $»j·T<äX$¯ TøÏ
ø£è‘·»‘„ \· T ‘Ó\T|ü⁄ø√e&ÜìøÏ <äsêZkÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓfi≤fls¡T. kÕ«$T
M]ì #·÷∫ ªªˇπsjYT dür!Ô @eTT+<äì Ä|üsπ wüHé #˚kÕÔÁ&Ü &Üø£sº T¡ ?µµ
nì Ä dü+>∑‘+· ‘ê uÛ≈Ñ î£ \ Ô ≈£î #Ó|Œæ n+‘ê <Óe’ ©\ nì, |üse¡ ÷‘·à ©\
nì #ÓbÕŒs¡T.
Hês¡T dæ<˚∆X¯«s¡+, ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, \øÏÿ¬s&ç¶ |ü˝…¢, ø£&É|üõ˝≤¢
1. 2000e dü+e‘·‡s¡+˝À e÷ ô|<äu› ≤“sTT X¯•<Ûsä ≈Y î£ (10 dü+ˆˆ)
yÓ÷ø±fi¯flÁøÏ+<ä |æøÿ£ ˝À¢ H=|ü⁄Œ\T e∫Ã ì\ã&É˝øÒ ,£ q&Ée˝Òøb£ ˛j˚Tyê&ÉT.
|ü<ëàdüq+˝À ≈£Ls√Ã˝Ò&TÉ . ø±fi¯ófl m&É+>± ô|≥Tº≈î£ ì ≈£Ls√Ãyê* ˝Ò<ë
39
|ü&ÉTø√yê*. ø£s¡÷ï\T, ‹s¡T|ü‹ dæ«yéT‡, ôV’≤<äsêu≤<äT ìyéT‡
ÄdüT|üÁ‘·T\˝À #·÷|æùdÔ nìï #√≥¢ ]b˛s¡T˝ º À¢ @MT ø±s¡D+ ø£qã&É˝<Ò Tä .
40,000 s¡÷bÕj·T\ <ëø± Ks¡TÃ nsTT´+~. |æ\y¢ ê&çøÏ H=|ü⁄Œ\T n˝≤H˚
e⁄HêïsTT. Ä düeTj·T+˝À e÷ dü÷ÿ\T d”ìj·TsY ndæôdº+{Ÿ es¡\øÏàå >±]øÏ
e÷≥\ dü+<äs“¡ +¤ ˝À |æ\y¢ ê&ç $wüjT· + #Ó|‘æ ˚ ÄyÓT #ê˝≤ Áb˛<ä“\+
#˚dæ <äsêZkÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓfifl‚ ≥≥T¢ #˚d+æ ~. y˚TeTT yÓfifl‚ düeTj·÷ìøÏ
kÕ«$T <äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ BbÕ\T ô|&ÉT‘·THêïs¡T. ‘·sê«‘· eTeTà*ï |æ*ùdÔ
H˚qT #˚dqæ Á|j ü T· ‘êï\˙ï #Ó|Œæ MT ÄodüT‡\T ø√dü+ e#êÃeTì #ÓbÕŒqT.
n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T ªªÇ<˚eTT+~ ˝Òsê b˛‘·T+~ b˛ <äsêZ\ #·T≥÷º ˇø£
#·T≥Tº y˚jT· eTqTµµ nHêïs¡T. e÷ nu≤“sTT ì\ã&É˝øÒ b£ ˛‘˚ H˚qT, e÷
nqïj·T´ |ü≥Tºø=ì Á‹|ü⁄Œ‘·T+fÒ kÕ«$T ns¡∫ ªªe<ä\sê yê&çï.
‹s¡T>∑T‘ê&ÉT yê&ÉTµµ nì nHêïs¡T. e÷ nqï e<ä*Hê H˚qT e<ä\≈£î+&Ü
ˇø£ #·T≥Tº Á‹|ü⁄Œø=ì e#êÃqT. nø£ÿ&É e⁄qï ∫qï|ü⁄\¢ HêøÏ∫Ã ªªn¬sjYT,
|ü⁄\¢ sTTe«sê! <ëì‘√ ‹]π>kÕÔ&TÉ µµ nHêï&ÉT. Ä |ü⁄\¢ rdüTø=ì s¬ +&Ée
#·T≥Tº ‹s¡T>∑Tø=ì e#êÃ&ÉT. n|üŒ{Ïø° z e÷~]>± q&ÉTe>∑*>±&ÉT.
eT÷&Ée #·T≥Tº ‹]π>dü]øÏ e÷eT÷\T>± ‹s¡T>∑>*∑ >±&ÉT. nø£ÿ&É e⁄qï
yêfi¯fl+<ä]ø° »ãT“ #˚dæ e∫Ãq‘·qT Ç‘·HH˚ ê nì ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T.
n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$Tyês¡T 40 s√E\T <äsêZ e<ä› e⁄+&ç ùde #˚dTü ø√eTHêïs¡T.
y˚TeT˝≤π> #˚XÊeTT. n|üŒ{Ï qT+&ç @ sTTã“+B ˝Ò<Tä . sTT|ü⁄Œ&ÉT
_.f…ø˘ #·<Tä e⁄‘·THêï&ÉT.
2. 2004e dü+e‘·‡s¡+˝À e÷ nqïj·T´≈£î ‹s¡T|ü‹ dæ«yéT‡
Vü‰dæŒ≥˝Ÿ˝À |üØø£å #˚sTTùdÔ ôV≤#Y.$.mdt bÕõ{Ïy(é |ü#Ã· ø±yÓTs¡T)¢ nì
e∫Ã+~. Á|üU≤´‘· &Üø£sº T¡ ø£èwüyí ÷Ó Vü≤Hé >±s¡T e÷ nqïj·T´ ]b˛s¡Tº
#·÷dæ |ü#Ã· ø±yÓTs¡T¢ ∫e] ùdºJ nì #Ó|Œæ , *esY e÷s¡Ã{≤ìøÏ M\T
ø±<äT ø±ã{Ïº ÁbÕD≤\T b˛‘êj·Tì #ÓbÕŒs¡T. HêeT e÷Á‘·+>± eT+<äT\T
Ç#êÃs¡T. Ç+‘· »]–Hê kÕ«$TøÏ #Ó|Œü ˝Ò<Tä . &Üø£sº ¢¡ e\¢ ø±˝Ò<ìä kÕ«$T
<ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[fl 12>∑+ˆ \øÏ eT<Ûë´Vü≤ï Äs¡‹øÏ Vü‰»s¡j÷· éTT. Äs¡‹ ‘·sê«‘·
kÕ«$T rs¡+∆ Çdü÷Ô e÷ nqïj·T´ rs¡+∆ rdüT≈£îH˚≥|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T e÷
40
nqïj·T´‘√ ªªb˛sTT+~ b˛sê ˙ Ks¡àµµ nHêïs¡T. kÕ«$TøÏ »]–q
$wüjT· + #Ó|‘æ ˚ ªªH˚qT #Ó|Œæ Hê ø£<sä ê u≤u≤ <ä>sZ∑ ,¡ b˛sTT+~ b˛! @+
˝Ò<Tä µµ nHêïs¡T kÕ«$T. &Üø£sº T¡ ¢ sTT∫Ãq eT+<äT\T 15s√E\T yê&ç
‘·sê«‘· dæ«yéT‡ ÄdüŒÁ‹øÏ #Óø|£ t ø√dü+ yÓ[‘˚ ]b˛s¡T˝ º À¢ |ü#Ã· ø±yÓTs¡T¢
yê´~Û \ø£Då ≤\T @$T ø£q|ü&˝ É <Ò Tä . ø£èwüyí ÷Ó Vü≤Hé>±s¡T ]b˛s¡T\º T #·÷dæ
ÄX¯Ãs¡´b˛sTT eTs¡˝≤ Äj·Tq dü«j·T+>± ˝≤uŸ˝À |üØø£å #˚kÕ&ÉT. eTs¡˝≤
@+ yê´~Û \ø£D å ≤\T ˝Òøb£ ˛j˚Tdü]øÏ ‘·q‘√ bÕ≥T |üì#˚ùd &Üø£sº ≈¢¡ î£ 15
s√E\ ÁøÏ‘+· ]b˛s¡T\ º T, Ç|üŒ{Ï ]b˛s¡T\ º T #·÷|æ+#˚d]ü øÏ yêfiËfl+‘√
ÄX¯Ãs¡´ b˛j·÷s¡T. Ç<ä+‘ê <äsêZkÕ«$T <äjT· e\q »]–+<äì $ì
kÕ«$T <äsÙ¡ q+ #˚dTü ø√yê\qT≈£î+≥THêïqì &Üø£sº T¡ ø£èwüyí ÷Ó Vü≤Hé>±s¡T
#ÓbÕŒs¡T. ‘·sê«‘· ≈£L&Ü e÷ nqïj·T´≈£î @MT sTTã“+~ ˝Ò<Tä . Ç|üŒ{Ïø°
eékÕj·T+ #˚dTü ≈£î+≥THêï&ÉT.
e÷ nqïj·T´ ø=&ÉT≈£îøÏ qe+ãsY HÓ\˝À ñ<√´>∑+ edüT+Ô <äì
kÕ«$T #ÓbÕŒs¡T. qe+ãs¡T˝À yê&çøÏ {Ï.dæ.mdt nH˚ kÕ|òyºt s˚ Y ø£+ô|˙˝À
ñ<√´>∑+ e∫Ã+~.
ø=+#ê≥ Áoìyêdüsêe⁄ >±s¡T:
11 dü+e‘·‡sê\ Áø‘Ï +· ˇø£s√E ìÁ<˝ä #Ò d˚ ]ü øÏ ø±\T |üfdºÒ æ (yÓ÷ø±\T
<ä>sZ∑ )¡ eTT&Ée˝Òø£ b˛j·÷s¡T. eTT&Éej·T‹ïùdÔ u≤>± b˛≥T e∫Ã+~.
yÓ÷ø±\T e<ä,› bÕ<ä+ e<ä› #ê˝≤ ˝≤e⁄, yê|ü⁄ e∫Ã+~. yÓ+≥H˚
sê»eT+Á&ç ns¡$+<ä ÄdüT|üÁ‹˝À #·÷|æ+#ês¡T. yês¡T eT+<äT\T,
Ç+»ø£qå T¢ y˚ùdÔ ø±\T eTT&Ée>∑*>±s¡T. ø±˙ Ä yê|ü⁄, H=|æŒ |üP]Ô>±
‘·>˝Z∑ <Ò Tä . (H=øÏÿ‘˚ kı≥º\T |ü&$˚ , ˙s¡T e⁄qï≥T¢ ñuÒ“~). n|üŒ{Ï
qT+&ç 4 dü+e‘·‡sê\TbÕ≥T mìï eT+<äT\T yê&çHê Ä yê|ü⁄\T,
H=|æŒ |üP]Ô>± mqï&É÷ ‘·>∑Z˝Ò<äT. eT+<äT\T rdüT≈£î+fÒ 10%
e÷Á‘·y˚T ‘·π>Z~. m|ü⁄Œ&Ó’Hê eT+<äT\T y˚düTø√e&É+ e÷H˚ùdÔ
yÓ+≥H˚ $|üØ‘·+>± H=|ü⁄Œ\T m≈£îÿej˚T´$. s√p 10, 11
e÷Á‘· \ T y˚ d ü T ≈£ î +≥T+&˚ y ês¡ T . sê»eT+Á&ç Çø£ ÿ &É ≈ £ î
41
<ä÷s¡eTe&É+‘√, @\÷s¡T˝À ùdïVü‰ ÄdüT|üÁ‹˝À eT÷&ÉT dü+e‘·‡sê\T
eT+<äT\T yê&Üs¡T. yê]øÏ mø˘‡sπ rdæ ø°fió¯ fl n]>±j·Tì yÓTT<äfÒ #ÓbÕŒs¡T.
‘·s¡Tyê‘· @\÷s¡T |òüD°+Á<ä≈£îe÷sY ÄdüT|üÁ‹˝À, ‘·s¡Tyê‘· ø=ìï
dü+e‘·‡sê\T eT]ø=ìï #√≥¢, <äeTàù|≥ sêeTø£èwüí>±] <ä>∑Zs¡
#·÷|æ+#·T≈£î+≥÷ >∑‘· 11 dü+e‘·‡sê\T>± eT+<äT\T yê&ÉT‘·TH˚
e⁄Hêïs¡T. ø±˙ |üP]Ô>± ndü\T H=|æŒ, yê|ü⁄\T ‘·–Zq s√CÒ
˝Ò<äT. eT+<äT\≈£î 10% e÷Á‘·y˚T ‘·>∑TZ‘·÷, e÷H˚ùdÔ ôV≤#·TÃ‘·÷
e⁄+&˚~. Ç˝≤ e⁄+&É>± @Á|æ˝Ÿ 26, 2000 sêÁ‹ 9 >∑+≥\≈£î yê+‹
nsTT´ s¡ø+Ô£ |ü&+ç ~. yÓ+≥H˚ &Üø£sº T¡ >±]ì |æ*ùdÔ #·÷∫ (˙s¡d+ü >±
e⁄+fÒ) ôd˝…q’ T møÏÿ+∫ á s√E nqï+ ô|≥ºe<äT.› s¬ +&ÉT Ç&û\ ¢ T
ô|≥º+&ç nHêïs¡T. eT+<äT*∫Ã yÓfi≤fls¡T. ‘·sT¡ yê‘· Äj·Tq ˇø£ Ç&û¢ ‹ì
Çø£ #ê\T nì (düV≤æ +#·ø)£ |ü&TÉ ø√&ÜìøÏ eT+#·+ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfi≤fls¡T.
yÓ[fl |ü&TÉ ≈£îqï yÓ+≥H˚ ª<äTsêZ, <äTsêZµ nì |æ\Tdü÷Ô yê+‹ #˚dTü ø√e&É+‘√
uÛfiÑ ó¯ flq #ê˝≤ s¡ø+Ô£ |ü&ç düŒèVü≤ b˛sTT+~. <äTs¡Z ªu≤u≤! u≤u≤! <ä‘êÔÁ‘j
˚ ÷· !µ
nì ns¡Tdü÷Ô (Ä s√E >∑Ts¡Tyês¡+ >∑T&ç qT+&ç ‘Ó∫Ãq) $uÛ÷Ñ ‹ H=dü≥q
ô|{Ïº efi¯fl+‘ê |üPkÕø£ düŒèVü≤ e∫Ã @+{Ï, @+ »]–+~ nì n&ç–
eT∞fl düŒèVü≤ ø√˝ÀŒj·÷s¡T. &Üø£sº T¡ >±]ì rdüT≈£îsê>± yê] m<äT≥H˚
eT∞fl yê+‘·T\T, #ê˝≤ s¡ø+Ô£ |ü&+ç ~. yÓ+≥H˚ Ä sêÁ‹ dü‘T· |Ô *ü ¢
rdüT≈£îyÓfi≤fls¡T. yÓ+≥H˚ s¡ø+Ô£ møÏÿ+#ês¡T. yê]øÏ eT+<äT\T n~Ûø+£ >±
yê&çq ø±s¡D+>± n\‡sY e∫Ã+<äì #Ó|Œæ eT+<äT\T Ç∫Ã 3 s√E\
‘·sê«‘· nqï+ ô|≥ºeTHêïs¡T. Ä $<Û+ä >± eT÷&Ée s√Eq nqï+
‹q&É+‘√ eT∞fl n˝≤π> yê+‹ nsTT ≈£î|üŒ≈£L*b˛j·÷s¡T. $»j·Tyê&É
rdüT≈£îyÓfi≤fls¡T. &Üø£ºs¡T yês¡+ s√E\T e⁄+∫ eT+<äT\T, Ç+»ø£åqT¢
Çdü÷Ô 80 ôd˝…’qT u≤{Ï˝Ÿ‡ møÏÿ+#ês¡T. øπ e\+ e´≈£î\ Ô T |ü≥Tº≈î£ ì
˝ÒeBdæ q&ç|æùdÔ ‘·|üŒ ˝Ò#˚ dæú‹ ˝Ò<äT. yês¡+ ‘·s¡Tyê‘· Ç+{ÏøÏ
rdüT≈£îyÓfifl¯ eTHêïs¡T. kÕÿì+>¥ rsTTùdÔ }|æ]‹‘·T\ Ô ˝À >±*>√&É\
<ä>sZ∑ ¡ s¬ +&ÉT sêfi¯óflHêïj·Tì ‘Ó*dæ+~. &Üø£sº T¡ 12y˚\T ne⁄‘·T+~.
Ä|üsπ wüHé #˚dæ rj·÷* nHêïs¡T. n|üŒ{Ïøπ Ç\T¢ n$Tà e∫Ãq 44y˚\‘√
42
yÓTTqï{Ï es¡≈L£ yÓ<’ ´ä + #˚sTT+#·&ÜìøÏ dü]b˛sTT+~. Çø£ X¯ø˝ ÔÏ øÒ £
#˚sTT+#·˝<Ò Tä . &Üø£sº T¡ ≥yÓ÷{À, ø±´s¡{,Ÿ bÕ\T, {° yÓTT<ä\>∑Tq$
rdüTø√e<ä›Hêïs¡T. Ç+‘·≈£î eTT+<äT yÓTT≈£îÿ≈£îqï Á|üø±s¡+ 2001
&çôd+ãs¡T 20q düTÁãVü≤àD´ wüws˜æ √Eq mÁs¡>T∑ +≥|ü*˝¢ À Hêπ>+Á<äkÕ«$T
|ü⁄≥º˝À bÕ\T b˛j·T&ÜìøÏ yÓfi<¯ ëeTì #Ó_‘˚ Ä s√E ‘·\+≥Tø=ì
Ä{À˝À n+<äs÷¡ ãj·T\T<˚] yÓ[fl b˛dæ e#êÃs¡T. e∫Ãq eT<Ûë´Vü≤ï+
qT+&û »«s¡+, ø±fi¯flyê|ü⁄\T, H=|ü⁄Œ\T rÁe+>± e#êÃsTT.
Ç˝≤ »«s¡+, H√s¡T m+&çb˛e&É+ n˙ï ñ+&É&+É ‘√ <äTs¡>Z ±s¡T
uÛj Ñ T· |ü&ç ‘·≥Tºø√˝Òø£ yÓ+≥H˚ <äsêZkÕ«$TøÏ bò˛qT #˚d+æ ~. yÓ+≥H˚ bò˛qT
*|òºt #˚XÊs¡T. ªH˚qT <äeTàù|≥ qT+&ç #˚dTü HÔ êïqT. <äTs¡qZ T kÕ«MT! e÷
Hêqï>±]øÏ #ê˝≤ u≤>± »«s¡+, H=|ü⁄Œ\T e#êÃsTT. MT e<ä≈› î£ sêyê\ì
e⁄+~µ n+~. kÕ«$T ªªs¡+&Ée÷à, _j·T´+ ÇkÕÔ, e+&ÉT≈£îì ‹+<äTs¡T,
ôVA$TjÓ÷ eT+<äT\T yê&É+&ç, &Üø£sº T¡ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ rdüT≈£î yÓfifl¯ +&ç.
|òsü y¡ ê˝Ò<Tä ‘·>T∑ ‘Z T· +~. ø£+>±s¡T |ü&øÉ +£ &çµµ nì nHêïs¡T. Ç+‘·˝À
bò˛qT yê] nu≤“sTT rdüT≈£îHêïs¡T. kÕ«MT H˚qT yÓTø±ìø˘ì, Çø£ÿ&É
|üqT˝Ò+ ˝Òe⁄. y˚s=ø£#√{Ï¬ø[fl |üì #˚<ë›eTqT≈£î+≥THêïqT. @+
#˚jT· eT+{≤s¡T? nHêï&ÉT. kÕ«$T ªªø=Hêïfi¯ófl düV≤ü q+ eVæ≤+#·T. ny˚
#·øÿ£ |ü&‘É êsTT. mø£ÿ&É≈L£ yÓfifl¯ e<äTµ› µ nì #ÓbÕŒs¡T. yêfi¯fl Hêqï>±s¡T
bò˛qT n+<äTø=ì (yêfi¯fl nu≤“sTTøÏ eTT+<˚ yês¡T e÷{≤¢&Üs¡T) ªkÕ«MT!
Hê≈£î Ç˝≤ ```` nHês√>∑´+>± e⁄+~µ nì #Óù|Ô kÕ«$T ªªkÕsTTHê<∏ kÕsTTHê<∏äT&ÉT
MT n+&É e⁄Hêïs¡T, |òüs¡yê˝Ò<äT, ‘·–Zb˛‘·T+~. @+ ø£+>±s¡T
|ü&Éø£+&çµµ nì #Ó|Œæ á eTT>∑TsZ ÷¡ e÷{≤¢&Üø£ bò˛qT ô|fÒXº Ês¡T. ˇø£ÿ
yêfi¯fleTà>±s¡T e÷Á‘·y˚T e÷{≤¢&É˝Ò<äT. ÄyÓT ªnjÓ÷´! kÕ«$T‘√
H˚H=ø£ÿ<ëìH˚ e÷{≤¢&˝ É øÒ £ b˛j·÷qTµ nì #ê˝≤ u≤<Ûä |ü&Ü¶sT¡ . yê]
uÛsÑ ≈Ô¡ î£ nHês√>∑´ ø±s¡D+>± ‘Ó\y¢ ês¡÷¢ ìÁ<äb˛˝Ò<Tä . ‘Ó\y¢ êπsdü]øÏ »«s¡+
#ê˝≤ m≈£îÿe>± ô|]– eTìwæ qT+#·TH˚ dæ‹ú ˝À ≈£L&Ü ˝Òøb£ ˛e&É+‘√
&Üø£sº T¡ qT rdüT≈£îe#êÃs¡T. &Üø£sº T¡ ¢ eT+<äT_fi¯fl\T y˚sTT+∫ eTõ®>∑
Á‘ê–+#·eTHêïs¡T. Á‘ê>∑>±H˚ yê+‘·sTT´+~. n|ü⁄Œ&ÉT yÓ+≥H˚ ÁøÏ+<ä{kÏ Õ]
43
ˇø£ k Õ] yê+‹ nsTT´ d” ] j· T dt > ± ne&É + >∑ T s=Ô ∫ Ã n˝≤
ne⁄‘·T+<˚y÷Ó qì #ê˝≤ ø£+>±s¡T|ü&Ü¶sT¡ . &Üø£sº T¡ yê+‹ ne≈£î+&Ü
{≤u…¢{Ÿ, Ç+C…ø£åqT #˚dæ yÓfi≤fls¡T. ñ<äj·T+ 10 >∑+≥\≈£î
<äsêZkÕ«$Tyê]øÏ bò˛qT #˚dæ ªªkÕ«MT! eT∞fl bò˛qT #˚düTÔHêïqì
ø√|üŒ&Éø+£ &çµµ nì nq>±H˚ (Ç+πø+ #Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚) ªªmes¡÷? <äeTàù|≥
<äTsêZ?µµ nì kÕ«$T n&ç>±s¡T.
<äTs¡:Z ` kÕ«MT eT∞fl yê+‘·sTT+~. »«s¡+ rÁe+>± e⁄+~. uÛj Ñ T· +
y˚k˛Ô+~
<äsêZkÕ«$T:` &Üø£ºs¡T <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£îyÓfi¯fleTHêïqT ø£<ë!
ôVA$TjÓ÷|ü‹ eT+<äT Ç|æŒ+#·eTHêïqT ø£<ë! @e÷à! yÓfifl¯ ˝Ò<ë?
<äTs¡:Z ` Ç˝≤ #ê˝≤ m≈£îÿe>± e⁄+&É&+É ‘√ rdüT≈£î yÓfifl¯ ˝Ò<Tä .
uÛjÑ T· y˚Tk˛Ô+~.
(<äTs¡Z ‘·*>¢ ±s¡T bò˛qT rdüT≈£îì kÕ«$T‘√)
<äTs¡Z ‘·*:¢ ` kÕ«MT! Hêπø+ e<äT.› dæ]dü+|ü<\ ä ÷, <Ûqä <ÛëHê´\÷
e<äT.› Äj·Tq Äs√>∑´+ u≤>∑T+fÒ #ê\T. MT ÄodüT‡\T ø±yê*. Äj·Tq
yÓ÷ø±fi¯ófl, ø°fi¯flH=|ü⁄Œ\T #ê˝≤ dü+e‘·‡sê\qT+&û ‘·>∑Z˝Ò<äT.
}|æ]‹‘·T\ Ô ˝À sêfi¯ófl e⁄Hêïj·T≥. ø°fió¯ fl n]>±sTT nHêïs¡T kÕ«MT!
(mø˘‡sπ rsTT+∫ &Üø£sº T¡ ≈£L&Ü n<˚ #ÓbÕŒs¡T.)
<äsêZkÕ«$T: ôVA$TjÓ÷|ü‹ e÷Á‘· ˇø£ÿ{Ï yÓsTT´, #ê\T
‘·–Zb˛‘·T+~. sêfi¯ófl ˝Òe⁄, @MT ˝Òe⁄. H˚qT #ÓãT‘·THêïqT
ø£ < ä e ÷à |æ ∫ Ã‘· © ¢ ! m+<ä T ≈£ î @&É T kÕÔ e ⁄? @MTø±<ä T .
kÕsTTHê<∏äT&ÉT ˙ n+&Éq e⁄Hêï&ÉT. Äj·TqqT >∑{Ïº>± |ü≥Tºø√!!
<äTs¡Z ‘·*¢ :` u≤u≤qT H˚qT >∑{>ºÏ ±H˚ |ü≥Tº≈î£ HêïqT kÕ«MT! s√p
|üPõdüTHÔ êïqT kÕ«MT!
<äsêZkÕ«$T:` }|æ]‹‘·T\ Ô ˝À sêfi¯Sfl ˝Òe⁄, @MT ˝Òe⁄. nø£ÿ&É
dü‘‡· +>±ìøÏ yÓfifl¯ +&ç. }B ‘Ó∫Ã Áyêj·T+&ç. ne÷à Çø£ÿ&É≈î£ sêyê\+fÒ
500 øÏ.MT. Ç|ü⁄Œ&˚+ ekÕÔsT¡ ? nø£ÿ&É \øÏàå >±]+{ÏøÏ yÓ[fl }B, rs¡ú+
‘Ó∫Ã Á‘êπ> yê{Ï˝À¢, ‹H˚ yê{Ï˝À¢ nìï+{Ï˝À y˚dæ Çe«+&ç.
44
@+ ne÷à! ÇdüTÔHêïsê?
<äTs¡Z ‘·*:¢ ` ÇdüTHÔ êï+ kÕ«MT! nø£ÿ&É≈î£ sêyê\ì e⁄+~.
<äsêZkÕ«$T:` ne÷à! >=\>∑eT÷&çøÏ »+–˝Ÿu≤u≤>±s¡T •wüß´\‘√
edüTHÔ êïs¡T. n|ü⁄Œ&˚ H˚qT ≈£L&Ü edüTHÔ êïqT. n|ü⁄Œ&ÉT nø£ÿ&É≈î£ e<äTs› T¡
>±ì. Ç|ü⁄Œ&ÉT \øÏàå Ç+{ÏøÏ yÓ[fl ‘Ó#T· Ãø√+&ç.
<äTs¡Z ‘·*¢ ªkÕ«MT! MT #·]Á‘· e÷ <ä>sZ∑ ¡ e⁄+~µ nì nq>±H˚
kÕ«$T bò˛qT ô|fÒºXÊs¡T. kÕ«$T z<ë]Ãq $<Ûëq+, Äj·Tq
Áù|eT|üPs¡«ø£yTÓ qÆ , yê‘·‡\´|üP]‘·yTÓ qÆ ˝≤\q≈£î ÄyÓT m+‘√ }s¡≥
|ü&Ü¶sT¡ . ø£qï ‘·+Á&ç˝≤>± e÷{≤¢&Üs¡T.
11:00 >∑+≥\≈£î ø=+#Ó+ »«s¡+ ‘·–+Z ~. 12>∑+≥\≈£î >∑÷ø¢ √CŸ,
˙fi¯ófl, s=f…º Ç#êÃs¡T. n$ rdüTø=ì #·*‘√ s¡>T∑ Z ø£|⁄ü Œ≈£îì kÕj·T+Á‘·+
6 >∑+≥\ es¡≈L£ |ü&TÉ ≈£îHêïs¡T. 6 >∑+≥\≈£î yêπs ˝Ò∫ ÄX¯Ãs¡´+‘√
Ç<˚+{° Hê ø°fi¯fl H=|ü⁄Œ\T, @MT ˝Òe⁄ @eTj·÷´sTT? »«s¡+
‘·–Zb˛sTT+~ nì m+‘√ Äq+<ä+>± #ÓbÕŒs¡T. yê] ø±fi¯ófl,
#˚‘·T\T Ä dæú‹˝À @ yê|üP, H=|”Œ ˝Ò≈£î+&Ü e⁄+&É&É+ 11
dü + e‘· ‡ sê\ ‘· s ê«‘· eT∞fl Ç<˚ yÓ T T<ä { Ï k Õ]. Ä s√E
kÕj·T+Á‘·+ qT+&û bÕ\T, ø±|ò” nìï s¡ø±\ ≈£Ls¡\T rdüTø√e&É+
yÓTT<ä\T ô|{≤ºs¡T.
kÕ«$T ôVA$TjÓ÷|ü‹ e÷Á‘· y˚jT· eTHêïs¡T ø£<ë! ø±˙ Ç|ü⁄Œ&ÉT
kÕ«$Tø£è|ü e\q ‘·–bZ ˛sTT+~ ø£<ë! Çø£ y˚jT· &ÉyTÓ +<äT≈£î nì
nqT≈£îHêïs¡T. \øÏàå >±]ì n&ç>±s¡T. kÕ«$T y˚jT· eTHêïs¡T ø£<ë y˚ùdÔ
dü] nHêïs¡≥. n|ü⁄Œ&ÉT yês¡T Ç|ü⁄Œ&˚+ ˝Ò<Tä ø£<ë? <˚ìø£ì y˚kÕÔeTT?
y˚jT· eT+{≤sê? nì n&ç>±s¡≥. n|ü⁄Œ&ÉT \øÏàå >±s¡T düsπ eT∞fl @yÓTHÆ ê
eùdÔ y˚jT· +&ç nHêïs¡≥.
n|üŒ{Ï qT+&ç |üP]Ô dü«düT\ ú sTTHês¡T. ø=+#Ó+ ã\V”≤q+>±
e⁄+&É≥+ ‘·|Œü @ $<Ûyä TÓ qÆ yê|ü⁄\T, H=|ü⁄Œ\ u≤<Û\ ä T ˝Òe⁄. 2002
|òÁæ ãe] 6e ‘˚Bq m&ÉeTø±\T yÓ÷ø±\T <ä>sZ∑ ,¡ bÕ<ä+ <ä>sZ∑ ¡ ø=+#Ó+
H=|æŒ yÓTT<ä\sTT+~. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T #ÓbÕŒs¡T ø£<ë! ôVA$TjÓ÷
45
eT+<äT Ç|æŒ+#·eTì nì >∑Ts¡Tyês¡+ »+>±¬s&ç¶ >∑÷&Ó+ yÓ[fl 15
s√E\≈£î eT+<äT ‘Ó#T· Ã≈£îHêïs¡T. ø=+#Ó+ H=|æŒ ‘·–+Z ~. yê]ô|’ n‘·´+‘·
uÛøÑ ÁÔÏ X¯<\
∆ä ‘√ bÕsêj·TD, |üP»\T, Á|ü<øä D
åÏ \T #˚dTü HÔ êïs¡T. dü‘‡· +>∑+˝À
bÕ˝§Z+≥THêïs¡T.
KeTà+bÕ{Ï y˚DT, <äeTàù|≥ Ç˝≤ ÁyêdüTÔHêïs¡T:
Hê≈£î eTVü≤˙j·TT\Hêï, <˚e⁄fi¯flHêï qeTàø£eTT+&˚~ø±<äT. 2003e
dü+e‘·‡s¡eTT, »qe] qT+&ç u≤>± <ä>T∑ >Z ± e⁄+&É&+É e\¢ sê»eT+Á&ç,
dü‘T· |Ô *ü ,¢ @\÷s¡T, $»j·Tyê&É, bÕ\«+#·\˝Àì &Üø£sº ¢¡ eT+<äT\T
mìï yê&çHê @e÷Á‘·+ ‘·>&Z∑ +É ˝Ò<Tä . |ü~ HÓ\\T »]–b˛sTT+~. e÷
ã+<ÛTä e⁄ ˇø±yÓT ªÇ+‘· Á|üjT· ‹ïdüTHÔ êïe⁄. eTÚquÀ<Ûä nH˚ |ü⁄düøÔ +£ 40
s√E\T #·~$ Áo yÓ+ø£jT· ´kÕ«$Tyê] <äsÙ¡ HêìøÏ ekÕÔqT. Hê u≤<Ûä
ìyê]+#·eTì ÁyÓTT≈£îÿ #Ó|⁄ü Œø√eTqï~µ. düsπ qì eTÚquÀ<Ûä bÕsêj·TD
25 s√E\T #˚jT· >±H˚ e÷ Á>±eTdüT\ ú T >=\>∑eT÷&ç yÓfió¯ +Ô fÒ H˚q÷,
Hê uÛ≤s¡´ yÓfi≤fleTT. n+<äs÷¡ eTT+<äT <äsêZkÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl
‘·sê«‘· >=\>∑eT÷&çøÏ b˛<ëeTì rsêàì+∫ n˝≤ yÓfi≤fleTT. nø£ÿ&É≈î£
yÓ[fl Áo kÕ«$T eTT+<äT ≈£Ls=Ãì Hê Äs√>∑´+ u≤>±˝Ò<Tä kÕ«MT nì
#Ó|Œü >±H˚ ªª˙≈£î #Ódºt <ä>sZ∑ ¡ H=|æŒ>± e⁄+~. }|æ]‹‘·T˝Ô À¢ ˙s¡T, <ä>T∑ Z
ñ+~. n<˚MT #˚jT· <äT˝Ò. s√p sê–s=f…º ‹qT nì ‘·j÷· s¡T #˚ùd
|ü<‹∆ä ≈£L&Ü yêπs #ÓbÕŒs¡Tµµ. n|üŒ{Ï qT+&ç sê– s=f…º ‹+≥THêïqT.
n<˚MT ∫Á‘·y÷Ó >±ì kÕ«$T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ b˛j˚T≥|ü⁄Œ&ÉT e÷ s¬ +&ÉT
dü+#·T\÷ Hê uÛ≤sπ ´ yÓ÷düTø=∫Ã+~. ø±˙ ‹s¡T>∑TÁ|üj÷· D+˝À Ä
s¬ +&ÉT dü+#·T\÷ H˚H˚ yÓ÷düTø=#êÃqT. ø±fi¯fl H=|ü⁄Œ\T, #˚‘T· \ H=|ü⁄Œ\T,
#Ódºt H=|æŒ m˝≤ b˛j·÷jÓ÷ ‘Ó*j·T<äT. n+‘ê Áo kÕ«$Tyê] nqTÁ>∑V≤ü +.
n~ yÓTT<ä\T eTVü≤˙j·TT\T, <˚e⁄&ÉT, eT+~s¡+ n+fÒ qeTàø£yT˚ s¡Œ&ç
ì‘·´+ eT+~sêìøÏ yÓfifl¯ &É+, bÕsêj·TD #˚jT· &É+ ˝≤+{Ï eT+∫
e÷s¡+Z ˝À q&ÉTdüTHÔ êïqT.
46
H˚H˚ ˙ e<ä›≈£î ekÕÔqT
myéT. dü÷s¡´Á|üø±XŸ>±]øÏ ˇø£s√E sêÁ‹ $|üØ‘·eTsTTq e÷qdæø£
Ä+<√fi¯q, ∫ø±≈£î>± e⁄+~. m+‘·≈L£ eTqdüT‡ Á|üXÊ+‘·eTeø£, ìÁ<ä|≥ ü øº £
m+‘√ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·THêïs¡T. rÁeeTsTTq Ä e÷qdæø£ ø£\es¡+‘√H˚ sêÁ‹
12:00 >∑+≥\T nsTT´+~. yê] e<ä› dü<äTZs¡T <äsêZkÕ«$Tyê] bò˛qT
HÓ+ãs¡T e⁄+~. yê]øÏ bò˛qT #˚dæ e÷{≤¢&Ü\ì|æ+∫, eTfi≤fl e<äq› Tø=ì
n˝≤ ø=~›ùd|ü⁄ eTT+<ä÷ yÓqTø±&ç sêÁ‹ 12:00>∑+≥\ ô|’q bò˛qT
#˚XÊs¡T. <äsêZkÕ«$T bò˛qT m‹Ô yê] $esê\T n&ç– f…ÆeTT m+‘·
nì n&ç>±s¡T. Ms¡T #Ó|Œü >± ªªá f…ÆeTT˝À qTe⁄« bò˛qT #˚j·÷˝≤
H˚ H ˚ ˙ e<ä › ≈ £ î ekÕÔ q Tµµ nHêïs¡T. e÷{≤¢ & ç bò ˛ qT ô|fÒ º X Êø£
n<˚$T ∫Á‘·yÓ÷ M]øÏ ndü\T n+‘·≈£î eTT+<äT n+‘· nXÊ+‹>±
e⁄qï~ ø±kÕÔ @e÷Á‘·+ ˝Ò≈£î+&Ü Vü‰sTT>± Äq+<ä+>± ìÁ<ä
b˛j·÷s¡T. Ä eTs¡Ts√E ‘·q $<ë´]∆ ˇø£sT¡ nqTø√≈£î+&Ü kÕsTTdüìï~Û
Á>∑+<∏+ä Á|üø±X¯sêe⁄>±] >±] Ç+{ÏøÏ rdüT≈£îyÓ[fl Ç#êÃs¡T. yês¡T <ëìï
‘ÓsT¡ e>±H˚ kÕúqeTT ` MTs¡Tqï#√≥T nqïù|J ‘ÓsT¡ eã&É&+É , yês¡T
<ëìï #·~$ ìqï sêÁ‹ kÕ«$T H˚H˚ ˙ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ ekÕÔqT n+fÒ á
$<Û+ä >±H˚y÷Ó nHêïs¡T. ( Ä |ü⁄düøÔ s£ ÷¡ |ü+˝À)
X‚KsYsêE >±s¡T, _.{Ï.myéT. f…+|ü⁄˝Ÿ, u…+>∑Tfi¯Ss¡T
ˇø£kÕ] e÷ nu≤“sTT yê´bÕs¡+˝À eT+∫ |ò*ü ‘ê\T sêe&É+
˝Ò<äT nì #Ó|æŒq|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$Tyês¡T 2010 e÷]Ã ‘·s¡Tyê‘·
yÓTs¡T>∑e⁄‘·T+~ nì nHêïs¡T. n<˚ Á|üø±s¡+>± e÷]Ã 12, 2010 qT+&ç
e÷s¡TŒ e∫Ã ã+&ç ø£<\ ä ≥+ nsTT´+~. ø£è‘·»‘„ >· ± Hê ø=&ÉT≈£îì
kÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡øÏ yÓ[fl ªªkÕ«MT! MTs¡T #Ó|æŒq≥T¢ Hê ø=&ÉT≈£î
yê´bÕs¡+˝À eT+∫ e÷s¡TŒ e∫Ã+~µµ nì #Ó|Œæ q|ü⁄Œ&ÉT yÓ+≥H˚
kÕ«$Tyês¡T ªªH˚qT #Ó|üŒ˝Ò<äT, Hê >∑Ts¡Te⁄>±s¡T #ÓbÕŒs¡Tµµ nì
nHêïs¡T. ì»yÓTqÆ dü‘T· Œs¡Twüß\ \ø£D
å $T~. H˚qT n˝≤¢≈î£ e÷Á‘·yT˚
u≤ìdüqT. Hê qT+&ç Á|üø≥ £ eTj˚T´ ©\\˙ï >∑Ts¡Tø£è|ü≈î£ ì<äsÙ¡ qy˚T
47
nì Áo wæØ¶ kÕsTT #Ó|Œæ q <ëìøÏ~ dü]b˛sTTq~.
Hê ≈£îe÷s¡T&çì Çwü<º e’Ó y˚TeTì kÕ«$T n&ç–‘˚ düTÁãVü≤àD´kÕ«$T
nì e÷ nu≤“sTT #ÓbÕŒ&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT düTÁãVü≤àD´kÕ«$T ;C≤ø£så êìï
kÕ«$Tyês¡T ñ|ü<˚•+∫, ìs¡+‘·s¡+ düàs¡D #ÓsTT´ uÛÑ>∑e+‘·Tì
ÄodüT‡\T e⁄+{≤sTT nì #ÓbÕŒs¡T.
e÷ ne÷àsTT nX¯«ìì kÕ«$Tyês¡T @+ ø±yê* nì n&ç–q|ü⁄Œ&ÉT
MT nqTÁ>∑V≤ü ÄodüT‡\T ø±yê\ì n&ç–+~. kÕ«$T dü+‘√wü+>±
ByÓq\T Ç#êÃs¡T.
Ç|ü ⁄ Œ&É T y˚ T eTT kÕ«$Tyê]ì neø±X¯ + e⁄qï|ü ⁄ Œ&É T
<ä]Ù+#·T≈£î+≥÷ uÛøÑ ,ÔÏ ÁX¯<\∆ä ‘√ ùd$+#·T≈£î+≥THêïeTT.
øÏs¡DY, sêj·T#√{Ï
H˚qT ñ<√´>∑+ ø√dü+ Á|üjT· ‹ïdüTqÔ ï s√E\˝À e÷ |æqïeTà Hê≈£î
<äsêZkÕ«$T >∑÷]Ã #Ó|Œæ +~. H˚qT, e÷ neTà, #Ó*,¢ Ç<äs› T¡ |æqïeTà\T
ø£*dæ kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓfi≤fleTT. Hê C≤uŸ >∑T]+∫ n&ç–q|ü⁄Œ&ÉT
kÕ«$T ªª3 HÓ\˝À¢ edüT+Ô ~µµ nì nHêïs¡T. dü]>±Z 3e HÓ\ ∫e] s√Eq
Ç+≥s¡÷«´˝À e⁄HêïqT. Hê≈£î Ä s√CÒ Ç+≥s¡÷«´ øÏj ¢ T· sY nsTT´
C≤ãT e∫Ã+~.
Áoø±+‘Y :
H˚qT kÕ«$Tyê]ì ñ<√´>∑+ ø√dü+ n&ç–‘˚ ªªu…+>∑Tfi¯Ss¡TøÏ yÓfió¯ fl,
edüT+Ô ~µµ nì nHêïs¡T. n˝≤π> H˚qT u…+>∑Tfi¯Ss¡TøÏ e#êÃqT. Hê≈£î
C≤uŸ e∫Ã dü+‘√wü+>± e⁄HêïqT.
uÛÑs¡‘Y, sêj·T#√{Ï
kÕ«$Tyê] Äodü T ‡\ e\H˚ Hê≈£ î eT+∫ e÷s¡ T ÿ\T
Ç+≥sYMT&çjÓT{Ÿ, Ç+»˙]+>¥\˝À e#êÃsTT. ñ<√´>∑+ ø√dü+
Á|üj·T‹ïdüTÔqï|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$Tyês¡T ªªu≤u≤øÏ |ü\¢ø° yÓTTj·T´sê,
ñ<√´>∑$T|æŒkÕÔeTTµµ nì nHêïs¡T. n˝≤π> #˚ùdÔ Hê≈£î u…+>∑Tfi¯Ss¡T˝À
ñ<√´>∑+ e∫Ã+~.
48
#Ûêj·T>±s¡T, eT<äq|ü*¢
1. H˚qT dü|–Ôü ] Á>±MTD u≤´+≈£î eT<äq|ü*ø¢ Ï 50øÏˆˆMT <ä÷s¡+˝À
e⁄qï ô|<äe› T+&É Áu≤+∫˝À |üì#˚dTü HÔ êïqT. ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ |üì#˚dqæ
‘·sê«‘· Ç+ø£ nø£ÿ&É |üì#˚jT· ˝ÒqqT≈£îHêïqT. kÕ«$TøÏ #Óù|Ô ªªb˛e÷à!
n<˚ MT }s¡T edüT+Ô ~µµ nHêïs¡T. H˚qT eTs¡˝≤ ñ<√´>∑+ >∑T]+∫
Á|ükÕÔ$ùdÔ n<˚ e÷≥ nHêïs¡T. ‘·sê«‘· ø=ìï s√E\πø uÛ≤s¡‘· >∑es¡ïyÓT+≥T
ˇø£ rsêàq+ #˚d+æ ~. @<ÓH’ ê Á>±MTD u≤´+≈£î dü]>±Z |üì#˚jT· ≈£î+fÒ
<ä>sZ∑ ˝
¡ À ñqï |ü≥D º ≤ìøÏ e÷s¡Ãe#·TÃ. <ëì Á|üø±s¡+ eT<äq|ü*ø¢ Ï 18øÏˆ MT
<ä÷s¡+˝À e⁄qï s¬ &çy¶ ê]|ü˝¢… Áu≤+∫ dü]>±Z |üì#˚jT· ø£ b˛e≥+ e\q
<ëìì eT<äq|ü*ø¢ Ï e÷sêÃs¡T. Ä Áu≤+∫øÏ qqTï ø£s¢ T¡ ÿ>± y˚kÕs¡T.
2. e÷ ne÷àsTTì ôV’≤<äsêu≤<é˝À _.f…ø.˘ #·~$+#·eTHêïs¡T.
nø£ÿ&É 10`12 \ø£\ å T Ks¡TÃ ne⁄‘·T+<äì ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì ôVAdü÷s¡T˝À
#˚]Œ+#·Hê nì n&ç–‘˚ kÕ«$T ªª˙ Çwü+º µµ nì nHêïs¡T. Ä e÷≥qs¡+ú
#˚dTü ø√≈£î+&Ü ôVAdü÷s¡T˝À 40,000 ø£{ºÏ #˚]Œ+#êqT. e÷ ôV’≤<äsêu≤<äT
∫Hêïqï kÕ«$TøÏ bò˛qT #˚dæq|ü⁄Œ&É˝≤¢ ªªôV’≤<äsêu≤<é˝À d”{Ÿ
<=s¡T≈£î‘·T+<˚y÷Ó µµ #·÷&ÉeTHêïs¡T. kÕ«$T <äjT· e\q ôV’≤<äsêu≤<äT˝À
d”{Ÿ <=]øÏ+~. ôVAdü÷s¡T˝À 40,000 ø£{ºÏ ñHêïeTT. Ä ø±˝ÒJyês¡T
ø£{qºÏ &ÉãT“ Ç|üŒ{Ï<ëø± yÓq≈£îÿ me]ø° Çe«˝Ò<Tä . H˚qT kÕ«$TøÏ
#Óù|Ô yê|üdüT sTTkÕÔs¡ì #ÓbÕŒs¡T. n˝≤H˚ kÕ«$T <äj·Te\q
∫Á‘ê‹∫Á‘·+>± y˚TeTT ø£{qºÏ &ÉãT“ yê|üdTü Ç#êÃs¡T.
#Ûêj·÷>±] #Ó˝…¢\T sTT˝≤ #Ó|ü⁄Œ‘·THêïs¡T
ø£&|É ü ne<Û÷ä ‘˚+Á<äkÕ«$T #·]Á‘·˝À <äsêZkÕ«$T >∑T]+∫ ‘Ó*dæ
kÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ sêe≥+ »]–+~. ˇø£kÕ] <äsêZ\øÏ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT
eTqdüT‡˝À kÕsTTu≤u≤‘√ ªu≤u≤! ˙e⁄, kÕ«$T ˇø£fÒ nsTT‘˚ kÕ«$T
Hê <ä>sZ∑ q¡ T+&ç 11 s¡÷bÕj·T\T n&É>±*µ nì #Ó|⁄ü Œ≈£îHêïqT. H˚qT
kÕ«$T <ä>sZ∑ ¡ ôd\e⁄ rdüT≈£î+≥T+fÒ kÕ«$T Hê‘√ ªª11 s¡÷bÕj·T\T
H˚qT n&É>±\ì u≤u≤qT n&ÉT>∑T‘·THêïe⁄ ø£<ëµµ nì nHêïs¡T. n+‘·{‘Ï √
49
$XÊ«dü+ <äè&Û|É &ü +ç ~.
kÕ«$TøÏ q∫Ãq dü+ã+<Ûeä TT #˚dTü ≈£î+<ëeTì 1993e dü+ˆˆ˝À
ˇø£ dü+ã+<Ûeä TT >∑T]+∫ #Ó|‘æ ˚ kÕ«$T ªªne÷à! Äj·Tq≈£î Ç|ü⁄Œ&ÉT
@MT ˝Ò<Tä . ø±˙ J$‘·eTT˝À ˙πøMT ˝À≥T sê<äTµµ nì #Ó|Œæ Ä
dü+ã+<Ûeä TTqT U≤j·T+ #˚kÕs¡T. n˝≤H˚ ô|[fl #˚dTü ≈£îHêïqT. n|ü⁄Œ&ÉT
e÷ Äj·Tq≈£î HÓ\≈£î 600 s¡÷bÕj·T\ J‘·+. ø±˙ kÕ«$T Äosê«<ä+>±
Á|üdTü ‘Ô êìøÏ 50 y˚\ ô|’q J‘·+ ek˛Ô+~. ô|’>± ø=ìï ÄdüT\ Ô T ≈£L&Ü
e⁄HêïsTT. m+‘√ Äq+<ä+>± e⁄HêïeTT. kÕ«$T yê≈£îÿ neTè‘·yê≈£îÿ!
2010 &çôd+ãs¡T˝À ˇ+{À¢ u≤>√ø£ kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[fl‘˚ Hê
X¯Øs¡eT+‘ê #·÷∫ Hê≈£î ø£j å T· s√>∑+ ñ+~ eT+<äT\T rdüTø√eTHêïs¡T.
H˚qT ôV’≤<äsêu≤<äT˝Àì Á|üeTTK Vü‰dæŒ≥˝À¢ #Óø|£ t #˚sTT+∫ ø£j å T·
s√>∑eTT+<ë nì n&ç–Hê yês¡T ˝Ò<ìä ìsê∆]+#ês¡T. eT÷&ÉT HÓ\\
‘·sê«‘· e÷ ùdïVæ≤‘·Tsê* uÛsÑ Ô¡ <ä>sZ∑ ¡ #Óø|£ t #˚sTTùdÔ ø£j
å T· ñ+<äì
ìsê∆ ] +#ês¡ T . H˚ q T eT+<ä T \T rdü T ≈£ î +≥THêïqT. eTs¡ ˝ ≤
<ä]Ù+∫q|ü⁄Œ&ÉT ‘·–bZ ˛‘·T+<äì uÛsÑ √kÕ sTT#êÃs¡T.
|ü<äà», m$Tà>∑q÷s¡T, ø£s¡÷ï\T õ˝≤¢
e÷ ne÷àsTT j·T+.|æ.dæ yÓTT<ä{Ï dü+e‘·‡s¡+ #·<Tä e⁄‘√+~.
kÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ rdüT¬ø[flq|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T e÷ ne÷àsTTì ªª@$T
#·<Tä e⁄‘·THêïe⁄?µµ nì n&ç>±s¡T. e÷ ne÷àsTT ªªyÓTT<ä{Ï dü+e‘·‡s¡+µ
nì e÷Á‘·yT˚ #Ó|Œæ +~. Ç+πøMT #Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ kÕ«$T ªªj·T+.|æ.dæ,
Ç+»˙]+>¥ #˚ k ÕÔ e ⁄µµ nì Äos¡ « ~+#ês¡ T . Á|ü ‹ ˇø£ ÿ ]
|ü⁄≥Tº|Pü s√«‘·sÔ ê\T kÕ«$TøÏ ‘Ó]∫q |ü⁄düøÔ y£ T˚ .
yÓ+ø£fÒX¯«s¡sêe⁄>±s¡T, ôV’≤<äsêu≤<äT
1. Hê uÛ≤s¡´, bÕ|ü\qT rdüTø=ì bÕdüTb˛s¡Tº Ä|òd” Tü ø¬ fi≤flqT. H˚qT
ãj·T≥ ≈£Ls=Ãì n|æøπ¢ wüH\ é qT Ç∫Ã s¡eTàHêïqT. øö+≥sY˝À e⁄qï
n‘·qT n|æøπ¢ wüH˝
é À $esê\T |üP]Ô>± Çe«˝Ò<ìä |üP]Ô #˚jT· eTì u≤>±
n]#˚d]ü øÏ HêuÛ≤s¡´, |æ\¢ yÓqø=ÿ∫Ã yÓ[flb˛<ëeTHêïs¡T. H˚qT yê]‘√
50
ˇø£ÿkÕ] <äsêZkÕ«$Tì ‘·\T#·T≈£îì, yÓfi¯fl+&ç nHêïqT. n˝≤H˚
‘·\#·T≈£îqï ‘·sê«‘· eTs¡˝≤ yÓ[fl‘˚ n<˚ >∑Te÷kÕÔ 5 ìeTTcÕ\˝À
n|æ¢πøwüHé˝À ñqï ø=ìï $esê\T n‘·H˚ n&ç– ì+|æ e÷
n|æ¢πøwüHéqT rdüT≈£îHêï&ÉT.
2. e÷ Ä$&É j·÷Á‘·\ø¬ [flq|ü⁄Œ&ÉT e÷ ô|<äe› ÷àsTT, H˚qT
sTT+{À¢ ñHêïeTT. ˇø£s√E ns¡s∆ êÁ‹ 12>∑+ˆˆ\≈£î e÷ ne÷àsTTøÏ
ø£&TÉ |ü⁄˝À H=|æŒ e∫Ã ‘·≥Tºø√˝Òø£ Hê <ä>sZ∑ ø¡ =∫Ã &Üø£sº T¡ <ä>sZ∑ ø¬¡ fi¯<ëeT+~.
H˚qT >±&ÛìÉ Á<ä˝À qT+&ç ˝Ò∫ á düeTj·T+˝À |æ\ì¢ rdüTø¬ fi¯fl≥+
m˝≤ nì, e÷ ne÷àsTT‘√ ne÷à ªkÕ«$Tì ‘·\#·Tø√, >∑Ts¡T#·]Á‘·
ˇø£ n<Ûë´j·T+ #·<Tä e⁄µ nì #Ó|Œæ q ‘·sê«‘· e÷ ne÷àsTT Hê‘√
ª@+{Ï Hêqï! ø£&TÉ |ü⁄˝À H=|æŒ eùdÔ |ü⁄düøÔ ±\T #·<eä eT+{≤e⁄µ nì
nqï~. H˚qT eTs¡˝≤ ªkÕ«$Tì ‘·\T#·Tø√, >∑Ts¡T#·]Á‘· 20e n<Ûë´j·T+
#·<Tä e⁄µ nì #ÓbÕŒqT. n˝≤H˚ #˚d+æ ~. ø£&TÉ |ü⁄˝À H=|æŒ @yÓT+Æ <√>±˙
Vü‰sTT>± ìÁ<äb˛sTT+~.
sêJyé, ôV’≤<äsêu≤<äT
H˚qT kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡+qT+&ç Vü‰\TøÏ edü÷+Ô fÒ ≈£î&çø±*
u§≥qy˚* MT<ä ‘˚\T ≈£î{Ï+º ~. X¯+ø£sj ¡ T· ´ qqTï yÓ+≥H˚ kÕ«$T
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ rdüT≈£î yÓfi≤fls¡T. ≈£î{Ïqº #√≥ $ã÷~ ô|≥ºeTì, n+‘ê
u≤>∑T+≥T+<äì kÕ«$T #ÓbÕŒs¡T. #ê˝≤ ‘·«s¡>± Hê≈£î H=|æŒ ‘·–bZ ˛sTT+~.
‘·sê«‘·s√E kÕ«$T #Ó|Pü Ô bÕeTT ø£se¡ ≥+ ø±˙, ‘˚\T ≈£î≥º≥+ø±˙
eTq |üPs¡« #Ó&¶É ø£sà¡ e\¢ e÷Á‘·yT˚ nì nHêïs¡T.
q≥sê»>±s¡T, sêj·T#√{Ï
ˇø£s√E H˚qT <äsêZkÕ«$T ìyêdü+˝ÀøÏ yÓfi¯ó‘·T+fÒ Vü‰\T
m+Á≥qT‡˝À e⁄+&˚ ÇqT|üÁ–˝Ÿ ‘·–* u≤>± H=|æŒ |ü⁄{Ï+º ~. kÕ«$T
eTT≥Tºø√>±H˚ H=|æŒ n+‘ê b˛sTT+~.
H˚qT 20 dü+e‘·‡s¡eTT\ qT+&ç ã≥º\+>∑&ç q&ÉT|ü⁄‘·THêïqT.
yê´bÕs¡+ n+‘·+‘· e÷Á‘·+>± »s¡T>∑T‘·T+&˚~. ˇø£s√E kÕ«$T,
51
neTàj·T´\T sêj·T#√{ÏøÏ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT Hê n+>∑&øç Ï ≈£L&Ü e#êÃs¡T.
H˚q&É>∑£≈£î+&ÜH˚ kÕ«$T Hê‘√ ªªá ã≥º\+>∑&ç rùddüTø√, ˙øÏ~
ø£*dæsê<äTµµ nì #ÓbÕŒs¡T. n˝≤ #Ó|Œæ q ‘·sê«‘· ≈£L&Ü 3 dü+ˆˆ\T
ã≥º\+>∑&ç MT<ä yêýÓ÷Vü≤+‘√ n<˚ yê´bÕs¡+ #˚kÕqT. @e÷Á‘·+
ø£*dæ sê˝Ò<Tä . ‘·sê«‘· Ä yê´bÕs¡+ rùddæ ]j·T˝Ÿ mùdº{Ÿ yê´bÕs¡+
ÁbÕs¡+_Û+#êqT. yê´bÕs¡+ u≤>± ø£*kı∫Ã+~.
Ms¡ Á|ü‘ê|t, myéT.f…ø˘, mHé.◊.{Ï, ø±*ø£{Ÿ
1. H˚qT 2010 &çôd+ãsY˝À <äsêZkÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ Hê ùdïVæ≤‘·T\‘√
yÓfi≤flqT. ˇø£s√E ñ<äjT· + ˇø£ Á>±eT+ qT+&ç e∫Ãq Á>±eTdüT\ ú T
qe⁄«≈£î+≥÷ e⁄+fÒ ø±s¡Dy˚TeTì n&ç>±qT. yêfi¯ófl sTT˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ø=ìï ø£ø\ å£ ø±s¡D+>± e÷ MT<ä ø=+‘·eT+~ u≤+ãT\T y˚kÕs¡T.
y˚TeTT ªdü<Tä sZ T¡ <˚yê, dü<Tä sZ T¡ <˚yêµ nì kÕ«$Tì ‘·\T#·T≈£îHêïeTT. Ä
u≤+ãT\T e÷ Á|üøÿ£ H˚ |ü&Hç ê n$ ù|\˝Ò<Tä . e÷≈£î nqTe÷q+ e∫Ã
yê{Ïì rdæ <ä÷s¡+>± $dæsπ ùdÔ n$ nø£ÿ&É ù|˝≤sTT. n+‘ê kÕ«$T
<äjT· !
eTVü‰˙j·TT\ #·]Á‘·\˝À »]–q eTVæ≤eT\T #·<Tä e⁄ø√e≥y˚T
ø£<ë nqT≈£î+fÒ <äsêZkÕ«$T #˚dqæ ©\ $qï Hê≈£î m+‘√ Äq+<ä+
y˚d+æ ~.
2. H˚qT neTàj·T´ düe÷~Û <ä>sZ∑ e¡ ⁄qï |ü{≤\≈£î |üP\T ô|&ÉT‘·÷
<äsêZkÕ«$T |ü{≤\≈£î |üP\T ô|{≤º\+fÒ uÛj Ñ T· eTT , n+‘· ns¡Ω‘·
˝Ò<ìä ‘·\∫ ô|≥º≈î£ +&Ü |üP\T |ü≥Tºø=ì n≥÷ Ç≥÷ ‹s¡T>∑T‘·T+fÒ
Hê≈£î ‘Ó*dæq ˇø±j·Tq Hê‘√ ª<äsêZkÕ«$T nø£ÿ&É ≈£Ls¡TÃì e⁄Hêïs¡T.
qeTkÕÿs¡+ #˚dTü ø√µ nì #ÓbÕŒs¡T. yÓ+≥H˚ yÓ[fl qeTdüÿ]+∫ ˝Ò#d˚ ]ü øÏ,
kÕ«$T ªª|ü{≤\≈£î |üP\T ô|≥Tº, b˛µµ nì Hê Vü≤è<äjT· +˝À e∫Ãq
dü+X¯j÷· ìï, uÛj Ñ ÷· ìï ‘=\–+∫ kÕ«$T düs«¡ E„&TÉ nì Hê eTqdüT‡˝À
<äè&Û|É &ü +ç ~.
3. 2011 »qe] 1e ‘˚Bq kÕ«$T @<ÓH’ ê uÀ~Û+#ê\qT≈£îHêïqT.
kÕ«$T e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ ªªsêeTT&ÉT ≈£L&Ü e÷qe⁄&ç>± e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT
52
e÷j·T˝À|ü&ç ∫qï|æ˝≤¢&>ç ± Ä&ÉT≈£î+≥T+fÒ e•wüº eTVü≤]¸ Hê\T>∑T
å ≤\T uÀ~Û+#ês¡T : ‘·è|æÔ, XÊ+‹, $#ês¡D, dü‘ê‡yêdüeTT
\ø£D
Ç$ eTq+ n\es¡#T· ø√yê*µµ nì #ÓbÕŒs¡T.
4. ÄÁX¯eTìyêdæ X¯+ø£sj ¡ T· ´>±s¡T #Ó|Œü >± $qï~.
ˇø£ »+≥ kÕ«$T <äsÙ¡ qeTTq≈£î e∫Ã _&É\ ¶ T ø±yê\ì n&ç>±s¡T.
ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ ˇø£ _&É¶ »ìà+∫ eTs¡D+Ï ∫+~. Ä #·ìb˛sTTq _&Éq¶ T
rdüT≈£î e∫Ã kÕ«$T‘√ ªkÕ«MT! _&Éì¶ eTà+fÒ Ç˝≤ #·ìb˛sTTq _&Éq¶ T
Ç#êÃπsMT! kÕ«MTµ nì $qï$+#·T≈£îHêïs¡T. kÕ«$T Ä _&É¶ ø±fi¯ófl ˇø£
#˚‘√Ô |ü≥Tºø=ì <äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ –s¡–sê Á‹bÕŒs¡T. n+‘˚! Ä _&É¶ >∑Tø£ÿ|ü{ºÏ
@&Ée&É+ yÓTT<ä\Tô|{Ï+º ~. n+‘·{‘Ï √ kÕ«$T düeTs¡‘ú · ‘Ó*dæ Ä
<ä+|ü‘T· \T kÕ«$TøÏ Á|üD$T˝≤¢sT¡ .
X¯+ø£s¡ Hêsêj·TD, ÄÁX¯eT ìyêdæ (X¯+ø£s¡j·T´)
1998 qT+∫ »]–q nqTuÛÑeeTT\T
1. ˇø£s√E kÕ«$T 4>∑+ˆ \|ü⁄Œ&ÉT ìÁ<ä˝|Ò æ ªª<=+>∑\Tã&Ü¶sT¡ , ˝Òesê
VüQ+&û m‘·T≈Ô î£ yÓfió¯ ‘·THêïs¡T, ˝≤+‘·sT¡ y˚dæ #·÷&ÉTµµ nì nHêïs¡T.
˝≤+‘·sT¡ yÓ*–+∫ n+‘ê yÓ‹ø±qT VüQ+&û uÛÁÑ <ä+>±H˚ ñ+~. ‘·<Tä |ü]
ø=~›s√E\øÏ e÷ }]˝Àì Hê |üPs¡«|ü⁄ >∑Ts¡Te⁄>±] eT+~s¡+˝À
<=+>∑\Tã&ç VüQ+&û m‘·TÔ¬øfi≤fls¡T nì ‘Ó*dæ+~. kÕ«$T qqTï
ìÁ<ä˝|Ò qæ s√EH˚ n~ »]–+~. á ©\ <ë«sê kÕ«$T düs«¡ E„\˙,
‘·eTHêÁX¯sTT+∫q uÛ≈Ñ î£ \ Ô ≈£î m+‘· ∫Á‘·+>± $XÊ«kÕìï <äè&Û|É sü T¡ kÕÔs√
‘Ó\Tk˛Ô+~.
2. ˇø£kÕ] >∑+>±q~ kÕïq+ #˚dsæ êyê\ì nqT≈£î+≥THêïqT.
kÕ«$T dü«|üï+˝À >∑+>±»\+ #·÷|æ+∫ HÓ‹MÔ T<ä #·\T¢ø√eTHêïs¡T.
3. ø±o, ñ‘·sÔ ø¡ ±o, ã<ä], øπ <ÛësYHê<∏,é >∑+>√Á‹, j·TeTTH√Á‹
yÓTT<ä\>∑T |ü$Á‘· dü\
ú eTT\qT #·÷dæ s¡eTàì kÕ«$T nqT»„ Ç#êÃs¡T.
H˚qT m˝≤ yÓfi≤fl*sê nqT≈£î+≥÷ ãj·T\T<˚sêqT. ø=+<äsT¡ ô|’q
ù|s=ÿìq j·÷Á‘·\≈£î yÓfió¯ ‘·÷ ‘ês¡d|ü &ü Ü¶sT¡ . yês¡+‘·≥yêπs e÷‘√u≤≥T
53
‘√&ÉT>± ekÕÔsê nì n&ç>±s¡T. H˚qT Ç~ n+‘ê kÕ«$T ø£è|ü nì
eTqdüT˝À nqTø=ì düsπ nì nHêïqT.
yês¡T Hê≈£î nìï Á|ü<X˚ Ê\T 10 s√E\T <ä>sZ∑ ¡ ñ+&ç #·÷|æ+#·&yÉ T˚
ø±≈£î+&Ü ‹s¡T>∑T Á|üj÷· D+ Áf…HÆ é {Ïø¬ ≥Tº ≈£L&Ü Ç#êÃs¡T. yÓTT‘·+Ô
Ks¡TÃ 3,000 s¡÷bÕj·T\T e÷Á‘·yT˚ nsTT´+~.
4. H˚qT øπ <ësYHê<∏é yÓfifl‚ ≥|üŒ{ÏøÏ nø£ÿ&É 7 s√E\T>± CÀs¡T>±
es¡+¸ |ü&TÉ ‘√+~, eT] ˇø£ ø=+&É#]· j·T $]– <ë]øÏ n&É+¶ >± |ü&+ç ~.
H˚qT ‹]– kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfió¯ ‘êH√ ˝Ò<√qì uÛj Ñ T· +‘√ bò˛Hé #˚dæ
kÕ«$TøÏ $wüjT· + #ÓbÕŒqT. kÕ«$T uÛj Ñ T· +ø£s+¡ >± ø√|üŒ&ç, düTe÷s¡T 2
>∑+ˆˆ\T bò˛Hé˝À ‹&ÉT‘·÷H˚ ñHêïs¡T. ‘·s¡Tyê‘· bò˛qT ô|fÒºkÕs¡T.
eTs¡Tdü{sÏ √E ñ<äjT· + yê‘êes¡D+ n+‘ê #·øÿ£ ã&ç eT+∫ m+&É
ø±dæ+~.
ñe÷eTùV≤X¯«s¡sêe⁄>±s¡T, >∑+>∑|ü≥ï+
ˇø£kÕ] HÓ\÷¢sT¡ qT+&ç ◊<äT>∑Ts¡+ kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï e÷s¡Tr yê´Hé˝À
yÓfió¯ fl‘·THêïeTT. <ëeTs¡eT&ÉT>∑T <ä>sZ∑ ¡ #ê˝≤ y˚>+∑ >± yÓfió¯ fl‘·Tqï e÷
yê´Hé s√&ÉT¶ Á|üøÿ£ 5,6 n&ÉT>∑T\ ÁøÏ+<ä˝À e⁄qï ø±\Te˝À |ü&bç ˛sTT+~.
yê´Hé dü>+∑ eTTì–+~. ø±˙ e÷˝À me«]ø° @ <Óu≤“ ‘·>˝ ∑ <¢Ò Tä . Ç~
@<√ ø±ø£‘ê∞j·TeTqT≈£î+{≤eTì Á|üe÷<ä+ »]–q ‘·sê«‘· y˚TeTT
˝ÒdTü +Ô fÒ ˇø£ kÕ<ÛTä e⁄ ø£q|ü&ç ªªMTs¡T ø£&|É øü Ï ø£<ë yÓfió¯ fl‘·THêïs¡Tµµ nì
n&ç>±&ÉT. y˚TeTT Wqq>±H˚ ªªMTπøMT ø±<äTµµ nì #Ó|Œæ n<äèX¯éTe>±H˚
e÷≈£î <Óã“ ‘·>∑\ø£b˛e≥+ kÕ«$T <äj·T nì >∑T]Ô+#êeTT.
n<äèX¯éTe≈£î+fÒ e÷≈£î kÕ«y˚T s¡ø+åÏ #ê&Éì >∑T]Ô+#·˝øÒ b£ ˛‘êeTì
kÕ«$T n˝≤ #˚kÕs¡T
ˇø£kÕ] ˇø£ uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ (HÓ\÷¢sT¡ yêdüeÔ ⁄´\T) kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfi≤›eTì
qqTï ñ<äjT· + 5>∑+≥\øÏ s¡eTàHêïs¡T. ø±˙ ø=ìï ø±s¡D≤\ e\q
7>∑+ˆˆ 30ìˆˆ\øÏ ãj·T\T<˚s>¡ *∑ >±eTT. m{≤¢>¬ H’ ê eT<Ûë´Vü≤ï Äs¡‹øÏ
54
yÓfi¯<ëeTì Äj·Tq n&É>∑&É+‘√ yê´qTì y˚>∑+>± b˛ìdüTÔHêïqT.
yÓT<Æ Tä ≈£Ls¡T ne‘·\ 15 øÏ.MT. dæ+–˝Ÿ s√&ÉT¶ e⁄+~. nø£kÕà‘·T>Ô ± 7,8
dü+ˆˆ |æ\y¢ ê&ÉT s√&ÉTø¶ Ï n&É+¶ >± sêe≥+, yê´qTøÏ >∑T<äTø› √e≥+ »]–
n‘·qT m–] ne‘·\ ÁøÏ+<ä |ü&çb˛j·÷&ÉT. >∑+≥øÏ 100 øÏ.MT.
y˚>+∑ ‘√ yÓfió¯ HÔ êïeTT ø±ã{Ïº |æ\y¢ ê&ÉT #·ìb˛sTT e⁄+{≤&ÉqT≈£îHêïqT.
ø±˙ #ê˝≤ ∫Á‘·+>± ˇø£ÿ#√≥≈£L&Ü HÓ‘T· sÔ T¡ >±j·TeTe˝Ò<Tä . »q+
b˛¬>’ &Üø£sº T¡ <ä>sZ∑ ø¡ Ï rdüT≈£î yÓfifl¯ eTHêïs¡T. &Üø£sº T¡ |üØø£å #˚dæ Ç+C…øqå£ T
y˚kÕ&ÉT. ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï |æ\y¢ ê&ÉT ˝Ò∫ q&Ée>∑*>±&ÉT. á ‘·‘+· >∑eT+‘ê
nsTT´ kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfifl‚ dü]øÏ eT<Ûë´Vü≤ï+ ˇø£{qÏ ïs¡ >∑+≥sTT´+~.
Hê‘√ e∫ÃHêj·Tq ªkÕ«MT! Äs¡‹øÏ e<ë›eTqT≈£îHêïeTT ø±˙
sê˝Òøb£ ˛j·÷eTTµ nì nHêï&ÉT. kÕ«$T yÓ+≥H˚ ªª<ës√¢ nu≤“sTT |ü&Ü¶&TÉ .
Ä nu≤“sTTøÏ @MT ø±˝Ò<Tä . Ä yê´qT˝À m|ü⁄Œ&É÷ H˚qTHêïqTµµ nì
y˚TeTT #Ó|Œü ≈£î+&Ü kÕ«$T #Ó|Œæ >∑+≥øÏ 100øÏ.MT. y˚>+∑ ‘√ yÓfifl‚ yê´qT≈£î
‘·–* ∫qï |æ\y¢ ê&çøÏ <Óã“ ‘·>\ ∑ ø£b˛e≥eTT kÕ«$Tø£èù|qì eTqdüT‡≈£î
Vü≤‘·T≈Ô î£ H˚≥≥T¢ #˚kÕs¡T.
55

n<Ûë´j·TeTT ` 5
uÛÑ÷‘·ìj·T+‘·
ìs¡à\+, ìwüÿfi¯+, ì‘·´+, ì]«ø£\Œ+, ìs¡+»q+ nsTTq{Ïº
Ä |üs¡e÷‘·à ‘êqT nH˚ø£eTyê«\H˚ ~e´ dü+ø£\Œ+‘√ <Ûä]+∫q
s¡÷|üy˚T á dü÷ú\»>∑‘·TÔ. eTq X¯Øs¡+ eTqdüT‡ø£BÛqyÓTÆq≥T¢, eTq
eTqdüT‡ Ä‘·àø£BÛqeTT. dü<äTZs¡Te⁄ Á‹eT÷sêÔ´‘·à≈£î&Ó’q kÕøå±‘·TÔ
|üs¡ÁãVü≤ày˚T >∑qTø£ á $X¯«eT+‘ê yê] nBÛqyÓTÆ ñ+≥T+~. á
$wüjT· + dü<Tä sZ T¡ e⁄ <ë«sê Á|üø≥
£ eTj˚T´ ~e´©\\ <ë«sê uÛ≈Ñ î£ \ Ô ≈£î
‘Ó\TdüTÔ+~. nq+‘·yÓTÆq á Á|üø£è‹ì XÊdæ+#·>∑\ dü<äTZs¡Te⁄
kÕeTs¡úéTTqT #·$#·÷∫q uÛÑ≈£îÔ\≈£î, >∑Ts¡Te⁄ j·T+<äT $XÊ«dü+
<Ûäè&ÛÉ|ü&ç ÁX¯<ë∆uÛÑ≈£îÔ\‘√ yê]ì ùd$+∫ ‘·]+#·>∑\s¡T.
eTqJ$‘· dü + |ò ü T ≥q\qT XÊdæ + #· > ∑ \ <Ó ’ e X¯ ø Ï Ô
ˇø£≥Tqï<äqï $XÊ«dü+ eTq≈£î ø£*Z+#ê\ì, ‘·<ë«sê ì‘·´
J$‘· e TT˝À $y˚ ø £ e TT, yÓ ’ s ê>∑ ´ eTT >∑ * Z <Û ë ]àø£ J$‘· e TT
Á‹ø£s¡D X¯ó~∆>± eTq#˚‘· Ä#·]+|üCÒj·÷\H˚ dü<äTZs¡Tì jÓTTø£ÿ
‘·|üH˚ Ç{Ïº ©\\≈£î eT÷\eTT.
yês¡T eTq qT+∫ Ä•+#·Tq~ n{Ïº |ü$Á‘· Jeq $<Ûëqy˚T.
eTq+ n˝≤ J$+∫q|ü⁄Œ&˚ eTq+ ì»+>± yê]øÏ <äøD åÏ düeT]Œ+∫q
yês¡eTe⁄‘êeTT. n˝≤ #˚jT· q|ü⁄Œ&ÉT ©˝≤ s¡÷|ü+˝À eTqô|’ e]¸+∫q
dü<äTZs¡Tø£è|ü n&É$>±∫q yÓHÓï\e˝… e´s¡úeT>∑TqT.
yÓ÷Vü≤qsêe⁄>±s¡T, <äeTàù|≥:
(1) qqTï $»j·T<äX$¯ TøÏ s¬ +&ÉT s√E\T eTT+<äT>± s¡eTàì
#Ó|Œæ Hês¡T. ns¡{Ï ‘√≥ ‘·&bÉ Õ* Hê≈£î M\T|ü&<É Tä nì bò˛{À s¡÷|ü+˝À
e⁄qï kÕ«$T‘√ >∑Ts¡Tyês¡+ s√E #Ó|Œæ HêqT. Ä s√E sêÁ‹ 7 <äT≈£îÿ\
es¡+¸ |ü&+ç ~. Çø£ ‘√≥ |üì @MT ˝Ò<ìä X¯óÁø£yês¡+ ãj·T\T<˚]
56
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D uÛÑ÷‘· ìj·T+‘·
kÕ«$T e<ä≈› î£ yÓ[flHêqT. qqTï #·÷∫ kÕ«$T ªªˇπs yÓ÷Vü≤Hê! ˙e⁄
es¡+¸ |ü&øÉ b£ ˛‘˚ sêqHêïe⁄≥, es¡+¸ |ü&+ç <ä≥>±, es¡+¸ dü]b˛‘·T+<ë?
Ç+ø± ø±yê˝≤?µµ nì n&ç–Hês¡T. yê] düs«¡ »„‘«· +, düs«¡ düeTs¡‘ú «· +
n˝≤ yÓ\&¢ ç #˚dHæ ês¡T. á ©\qT Vü≤è<äjT· >∑‘+· #˚dTü ø=ì kÕ«y˚T
dü«j·T+>± ‘·eT <ä>sZ∑ ≈¡ î£ s¡eTàì #Ó|Œæ q|ü⁄Œ&ÉT m+‘· qwüyº TÓ HÆ ê yÓ[‘˚
Äj·Tq m+‘· dü+‘√wækÕÔs√ ø£<ë!
(2) ˇø£ s√E ªªˇπs yÓ÷Vü≤Hê! ˙≈£î ‘Ó\TdüT>±, neTàj·T´ì n&ç–
_j·T´+ rdüT≈£îì e+&ÉT≈£îì ‹qï ‘·sê«‘· |ü&TÉ ø√+&ç. sπ |ü⁄ ñ<äjT· +
#Ó|⁄ü ‘êqTµµ nì kÕ«$T nHêïs¡T. yÓqø±\ e∫Ãq 9 eT+~øÏ ≈£L&Ü
yÓ÷Vü≤Hé>±πs e+&Ü* nHêïs¡T. eT]j·TT mes¡÷ m≥Te+{Ï kÕj·TeT÷
#˚j·T˝Ò<äT. Ç+‘·eT+~øÏ m+‘· _j·T´+ e+&Ü˝À ‘Ó*j·Tì
yÓ÷Vü≤Hé>±s¡T ˇø£ πøJ _j·T´+ ‘Ó∫Ã kÕ«$T MT<ä qeTàø£+‘√
Áo >∑Ts¡T #·]Á‘·˝Àì uÛ≤düÿs¡Xs¯ à¡ #˚dqæ _Ûøå£ düìïy˚XÊìï >∑Ts¡TÔ #˚dTü ≈£îì
e+&Üs¡T. Ä e+&çq nHêïìï Ä 11 eT+~ ‹q≥y˚T ø±ø£ eTs=ø£
q\T>∑T]øÏ Ç#êÃs¡T. eT]j·TT Ç+ø± $T–*q Ç<äs› T¡ , eTT>∑T]Z øÏ
dü]b˛j˚T nHêïìï nø£ÿ&É e⁄qï ≈£îø£ÿ\≈£î ô|{≤ºsT¡ . n+fÒ 1 øπ J _j·T´+
18 eT+~øÏ dü+‘·è|æ>Ô ± dü]b˛sTT+~. Ç~ Áo >∑Ts¡T&ç düìï~Û˝À uÛ≤düÿs¡Xs¯ à¡
#˚dqæ _Ûøqå£ T b˛*e⁄qï~.
Áo sêeTXÊÁdæÔ>±s¡T (<äeTàù|≥) #·÷dæq düìïy˚X¯+:
ˇø£kÕ] <äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ C…+&Ü ñ‘·‡e+ #˚ùd s√E ñ<äjT· + ôVAeT+
»s¡T>∑T‘·T+fÒ es¡|¸ ⁄ü ∫qT≈£î\T |ü&TÉ ≥ ÁbÕs¡+uÛeÑ TsTTHêsTT. kÕ«$T
Äø±X¯+ yÓ|’ ⁄ü #·÷dæ ªªÄ>∑Tµµ nHêïs¡T. ‘·sê«‘· düC≤e⁄>± ø±s¡´Áø£eT+
»]–+~. kÕj·T+Á‘·+ |ü\ø¢ ° ùdeøÏ eTT+<äs¡ eTãT“ø£{ºÏ es¡+¸ yÓTT<ä˝+’… ~.
y˚TeT+‘ê ás√E |ü\ø¢ ° ùde »s¡><∑ qä T≈£îHêïeTT. ø±˙ ∫Á‘·+>± es¡+¸
Ä–b˛sTT+~. eTãT“\T $&çb˛j·÷sTT. |ü\ø¢ ° ùde nsTTq ‘·sê«‘·
kÕ«$T eTT+<äs¡ ≈£Ls¡TÃHêïeTT. kÕ«$T e÷‘√ ªª|ü\¢ø° ùde
»s¡><∑ qä T≈£îHêïs¡T ø£<ë!µµ nì nHêïs¡T. ªne⁄qT, kÕ«MT! es¡y¸ TÓ T∫Ã
|ü \ ¢ ø ° ùde Ä–b˛‘· T +<ä q T≈£ î HêïeTTµ nì nHêïeTT.
57
uÛÑ÷‘· ìj·T+‘· <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
ªª|üs¡e÷‘·Tà&ÉTHêï&ÉT. Äj·TH˚ n˙ï #˚kÕÔ&ÉTµµ nHêïs¡T kÕ«$T.
dü+ø£\Œe÷Á‘·+‘√ |ü+#·uÛÑ÷‘ê\qT XÊdæ+#·>∑\ kÕ«$T m+‘·
ìsê&É+ãs¡+>± Äj·Tq #˚ùd ©\\˙ï ≈£L&Ü |üse¡ ÷‘·Tà&˚ #˚dTü HÔ êïs¡ì
#Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. m+‘· kÕ<Ûës¡D‘·«yÓ÷ ø£<ë!
bÕ+&ÉTs¡+>±sêe⁄. Ábı<äT›≥÷s¡T
pHé 4,5,6q Ábı<äT≥ › ÷s¡T˝À neTπs´Ô X¯«s¡kÕ«$T eT+~s¡ Á|ü‹wü˜
ø√düyÓTÆ kÕ«$T e#êÃs¡T. 4e ‘êØKT ñ<äj·T+ ø±s¡´Áø£eT+
yÓTT<ä˝q’… |ü⁄Œ&ÉT ∫qï>± ∫qT≈£î\T yÓTT<ä˝H’… êsTT. kÕ«$T •e*+>∑+
e+ø£ #·÷dü÷Ô ªª @$T •yê! ˙≈£î es¡+¸ ø±yê˝≤? ˙ Á‹X¯S\+ |ü+|æ+#·Tµµ
nì nHêïs¡T. yÓ+≥H˚ es¡+¸ Ä–+~. 6e ‘êØKT eT<Ûë´Vü≤ï+ 3>∑+≥\
ø£˝≤¢ ø±s¡T¢ rdüT≈£îs¡eTàHêïeTT kÕ«$Tì rdüT≈£î yÓfifl¯ {≤ìøÏ. Ä ø±s¡T¢
düeTj·÷ìøÏ sêø£b˛j˚Tdü]øÏ ø±s¡D+ n&ç–‘˚ e#˚Ã#√≥ ÁãVü‰à+&É+>±
es¡+¸ |ü&TÉ ‘√+<äì ˇø£ÿ Ábı<äT≥ › ÷s¡T˝ÀH˚ es¡+¸ |ü&f É <¢Ò ìä #ÓbÕŒs¡T.
ø±s¡´Áø£eT+ nsTTq ‘·sê«‘· kÕ«$Tì rdüTø=ì Ábı<äT≥ › ÷s¡T <ë{≤eTT.
ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï e÷≈£î bò˛qT e∫Ã Ábı<äT≥
› ÷s¡T˝À ÁãVü‰à+&É+>± ≈£î+uÛeÑ èwæº
≈£îs¡Tk˛Ô+<äì ‘Ó*dæ+~. n|ü⁄Œ&ÉT>±˙ kÕ«$T düs«¡ uÛ÷Ñ ‘·ìj·T+‘·ì ns¡+ú
ø±˝Ò<Tä .
¬ø. Áoìyêdü¬s&ç¶>±s¡T, HÓ\÷¢s¡T
1. HÓ\÷¢sT¡ ∫Á\¶H‡é bÕs¡Tÿ <ä>sZ∑ ¡ kÕ«$T ÄodüT‡\‘√ ì]à+∫q
kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡ Á|ü‹wü˜ y˚T 13e ‘êØKTq U≤j·TyÓT+Æ ~. y˚T HÓ\
m+&É\øÏ uÛj Ñ T· |ü&ç y˚T 12 q q>∑s√‘·‡e+ Ç+‘· m+&É\˝À #˚ùdÔ Çã“+~
ne⁄‘·T+~ ø£<ë #˚<ë›e÷ e<ë› nì kÕ«$Tì n&ç>±eTT. kÕ«$T ªª@+
|òsü y¡ ê˝Ò<Tä Hêj·THê! MTs¡T MT |üì #˚dTü ø√+&ç, @+ Çã“+~ ˝Ò<Tä ,
q>∑s√‘·‡e+ #˚dTü ø√+&çµµ nì nuÛj Ñ T· $T#êÃs¡T. y˚T 12q m+&É #ê˝≤
‘·≈£îÿe>± e⁄+&É≥+ e\q y˚TeTT eT<Û ë ´Vü ≤ ï+ 12>∑ + ≥\≈£ î
ãj·T\T<˚] ˇø£ Hê\T>∑T >∑+≥\bÕ≥T #Ó|ü⁄Œ\T ˝Ò≈£î+&Ü
q>∑s√‘·‡e+˝À #ê˝≤ ñ‘ê‡Vü≤+>± bÕ˝§ZHêïeTT. ‘·sT¡ yê‘· s√E
58
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D uÛÑ÷‘· ìj·T+‘·
≈£L&Ü m+&É rÁe‘· #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿe>± e⁄+&ç eT+~s¡ Á|ü‹wü˜ ø±s¡´Áø£eTeTT
#ê˝≤ ÁãVü‰à+&É+>± »]–+~. y˚T HÓ\˝À Ä s¬ +&ÉT s√E\T m+&É
rÁe‘· ˝Ò≈î£ +&Ü e⁄+&É≥+ #ê˝≤ ÄX¯Ãs¡éTT, n<äT“¤‘e· TT.
2. y˚TeTT ì]à+∫q eT+~s¡+ m≈£îÿe eT+~ uÛ≈Ñ î£ \ Ô sêø£‘√
Çs¡Tø¬ +’ ~. n+<äTe\q yÓqTø£qTqï dü\ ú + ø=+<ëeTqT≈£î+fÒ Ä dü\ ú +
yês¡T (Äs¡T>∑Ts¡T uÛ≤>∑kÕ«eTT\T) Ç\T¢ ø£≥Tºø√yê\ì neTàeTHêïs¡T.
kÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ yÓ[fl ªkÕ«MT! MTs¡T eT+~s¡+ yÓqTø£qTqï düú\+
rdüTø√eTHêïs¡T ø±˙ yêfi¯ófl Çe«fÒ<¢ Tä Ç|ü⁄Œ&ÉT @$T #˚ùd~µ nì
n&ç>±eTT. <ëìøÏ kÕ«$T ªªMT¬ ø +<ä T ≈£ î Hêj· T Hê! u≤u≤qT
ÁbÕ]ú+#·Tø√+&ç. Ä düú\+ eTq~. @ s√E¬ø’Hê eT+~s¡+ ø£{≤º*µµ
nHêïs¡T. ‘·sê«‘· Ä Äs¡T>∑Ts¡T uÛ≤>∑kÕ«eTT\T bÕ¢qT ‘Ó#T· Ãø=ì >∑T+≥\T
≈£L&Ü Á‘·e⁄«≈£îqï ‘·sT¡ yê‘· yê]˝À yê]øÏ >=&Ée˝§∫Ã yês¡+‘·≥ yêπs
neTTà‘êeTì nHêïs¡T. kÕ«$TøÏ Ç˝≤ ‘·≈î£ ÿeøÏ ÇdüTHÔ êïs¡ì ‘Ó*|æ‘˚
kÕ«$T ªªu≤u≤ ‘·‘«· + n~ ø±<äT Hêj·THê! e÷¬sÿ{Ÿ <Ûsä øπ¡ rdüTø√+&çµµ
nHêïs¡T. n˝≤H˚ kÕ«$T #Ó|Œæ q≥T¢ dü\ ú + rdüT≈£îHêïeTT.
&Üˆˆ Áo<ÛäsY¬s&ç¶>±s¡T, HÓ\÷¢s¡T
e÷ kı+‘· sTT\T¢ ø£≥Tºø√e{≤ìøÏ kÕ«$Tyêπs X¯+≈£îkÕú|qü #˚dæ
u≤$ Á‘e· «{≤ìøÏ kÕ«$Tyêπs dü«Vü≤kÕÔ\‘√ f…+ø±j·T ø={Ïº >∑&b¶É Õs¡ y˚kÕs¡T.
Äj·Tq <äjT· e\q m+‘·{Ï m+&Éø±\yÓTHÆ ê e÷ u≤$˝Àì ˙s¡T
|ü⁄wüÿ\+>± ñ+≥T+~. bı>∑‘√≥˝À e÷ sTT+{Ï #·T≥TºÁ|üøÿ£ \ yês¡T
m+&Üø±\+˝À Ä u≤$˙πs rdüTø=ì yÓfi‘¯ ês¡T.
nq÷sê<Ûä (mdt. ÁoìyêdüT\T>±] ≈£L‘·Ts¡T)
y˚TeTT Ç\T¢ ø=+<ëeTqT≈£î+≥THêïeTì kÕ«$TøÏ #Óù|Ô
ªªÇ|ü⁄Œ&ÉT+≥Tqï Ç\T¢ ø=qTø√ÿeTìµµ #ÓbÕŒs¡T. ø±e*˝À ˙{Ï m<ä&› ç
m≈£îÿe>± e⁄+≥T+~. uÀs¡T y˚dHæ ê ≈£L&Ü #ê˝≤eT+~øÏ ˙fi¯ófl |ü&˝ É <Ò Tä .
y˚TeTT e÷ Ç+{À¢ mø£ÿ&É uÀs¡T y˚dTü ø√yê˝À nì kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï Ç+{Ï
bÕ¢qT ø±–‘·+ rdüTø=ì yÓfi≤fleTT. kÕ«$TøÏ #Ó|‘æ ˚ ªªHê≈£î bÕ¢qT ø±–‘ê\T
59
uÛÑ÷‘· ìj·T+‘· <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D·
nø£ÿsπ <¢ Tä ø±˙ u≤$ Á|üøÿ£ q áXÊq´+˝À ∫qï u≤u≤ $Á>∑V≤ü + ô|{Ïº ˇø£
ø=ã“]ø±j·T ø={Ïº >∑+>∑eTà ‘·*ø¢ Ï qeTkÕÿs¡+ #˚dTü ø√µµeTHêïs¡T. y˚TeTT
n˝≤H˚ #˚XÊeTT. eT+∫˙fi¯ófl |ü&Ü¶sTT.
NeT≈£î]Ô düTu≤“sêe⁄>±s¡T <äeTàù|≥
e÷ bı\+˝À ˇø£ Á|üøÿ£ bÕeTT|ü⁄≥º˝À dü>u∑ ≤Û >∑+ bı\+˝ÀøÏ e∫Ã
ñ+~. n~ e÷eTT\T |ü⁄≥º nH˚ ñ<˚X∆ ´¯ +‘√ n~ ø={Ï+º ∫ bı\+˝À
H˚\qT #·<Tä qT #˚XÊqT. n˝≤ #˚dqæ <ä>sZ∑ q¡ T+&ç bı\+˝À bÕeTT\T
‹s¡T>∑T‘·÷ ø£q|ü&$˚ . ‘·sê«‘· <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ø¬¡ [flq|ü⁄Œ&ÉT ªkÕ«MT!
bı\+˝À á eT<Û ä ´ bÕeTT\T ø£ q |ü & É T ‘· T HêïsTTµ nì
$qï$+#·T≈£îHêïqT. H˚qT Ç+πø$T #Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ kÕ«$T Hê‘√ ªª˙
bı\+˝À ˇø£ Á|üøÿ£ qTqï |ü⁄≥qº T ø=fÒXº Êe⁄. <ë+{À¢ ìqTï ø±bÕ&˚ <˚e‘·\T
ñHêïs¡T. ny˚$ #˚jT· e⁄ ø±˙ dü+e‘·‡sêìøÏ ˇø£kÕ] bÕ\T b˛düT+Ô &ÉTµµ
nì #ÓbÕŒs¡T. n|üŒ{ÏqT+&ç kÕ«$T #Ó|Œæ q≥T¢ #˚jT· ≥+ ÁbÕs¡+_Û+#êqT.
eTs¡˝≤ n˝≤ bÕeTT\T ‹s¡T>∑T‘·÷ ø£q|ü&˝ É <Ò Tä . mø£ÿ&√ <äeTàù|≥
bı\+˝À ø=fÒdº qæ |ü⁄≥º >∑T]+∫ #Ó|Œü ≥y˚T ø±ø£ @$T #˚ùdÔ n˝≤ bÕeTT\T
ø£q|ü&yÉ √ #Ó|Œü ≥+, n˝≤ bÕeTT\T ø£q|ü&ìÉ e«≈£î+&Ü #˚jT· ≥+ Ä
düs«¡ düeTs¡Tìú øπ kÕ<Û´ä +.
60

n<Ûë´j·TeTT ` 6
düø£\ kÕ<ÛäT, <˚e‘ê dü«s¡÷|üeTT
ìs¡TZDT&ÉT, ìsêø±s¡T&ÉT nsTTq uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT kÕe÷q´
e÷qe⁄\ Ç+Á~j·÷\≈£î, eTqdüT‡≈£î >√#·]+#·&ÉT. ‘·b˛ìwüßº˝…’q
eTVü≤s¡T¸\≈£î e÷Á‘·y˚T <Ûë´q+˝À >√#·]kÕÔ&ÉT. kÕe÷qT´\qT
ñ<ä∆]+#·&ÜìøÏ Äj·Tqj˚T |ü]|üPs¡Tí˝…’q eTVü≤˙j·TT\ s¡÷bÕ\˝À
uÛÑ÷$T MT<ä \_ÛdüTÔ+{≤&Éì uÛ≤>∑e‘ê~ düÁ<äZ+<Ûë\T #Ó|ü⁄‘·THêïsTT.
eTVü≤˙j·TT\ s¡÷bÕ\T y˚s¬ H’ ê yê]˝À $sêõ˝Ò¢ dü<Tä sZ T¡ (<ä‘êÔÁ‘˚jT· )
‘·‘«· + ˇø£ÿfÒ.
<˚e‘·\+fÒ s¡÷bÕ\T >±<äT. nr‘·yÓTÆq X¯øÏÔkÕeTsê∆´˝Ò.
dæ ] dü + |ü < ä \ ì#˚ Ã ~ \øÏ å à j· T ˙, $<ä ´ ì#˚ Ã ~ dü s ¡ d ü « ‹j· T ˙,
sTT˝≤ <˚e‘·\>∑÷]Ã XÊÁkÕÔ\T #ÓãT‘êsTT. ‘·eTHêÁX¯sTT+∫q
uÛ Ñ ≈ £ î Ô \ ≈£ î s√>±\T ìyê]+∫q+<ä T e\q <ä s êZ k Õ«$Tj˚ T
<Û ä q «+‘· ] . <Û ä q <Û ë Hê´\T Á|ü k Õ~+#· & É + e\q Äj· T qj˚ T
\ø°åà<˚$. n+<äTπø dü<äTZs¡Te⁄ düø£\ kÕ<ÛäT dü«s¡÷|æ, düø£\
<˚e‘ê dü«s¡÷|æ.
#·÷&É{≤ìøÏ dü<äTZs¡Te⁄ kÕe÷q´ e÷qe⁄ì˝≤π> e⁄Hêï Äj·Tq
jÓTTø£ÿ X¯øÔÏ kÕeTsê∆´\T e÷Á‘·+ nbÕs¡eTT. dü<Tä sZ T¡ ©\\qT ∫+‘·q
#˚ùdÔ uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì ‘·‘«· +ô|’ eTq≈£î dæsú y¡ TÓ qÆ uÛøÑ ÁÔÏ X¯<\
∆ä T ø£\T>∑T‘êsTT.
dü<Tä sZ T¡ e⁄ uÛ≈Ñ î£ \
Ô øÏwyºü TÓ qÆ eTVü≤˙j·TT\‘√ ‘ê<ë‘·àéTT, ‘êH˚ düø\ £
<˚e‘ê dü«s¡÷|üeTT nH˚ nqTuÛÑyê*∫Ã ‘·<ë«sê Äj·÷ s¡÷bÕ\˝À
e⁄qï uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì ‘·‘«· +ô|’ $XÊ«kÕìï eT]+‘· <äè&Û|É sü T¡ dü÷Ô n+‘·{≤
e⁄qï uÛÑ>∑e+‘·T&çì |ü<˚ |ü<˚ »„|æÔøÏ ‘ÓkÕÔs¡T. á n<Ûë´j·T+˝À $$<Ûä
uÛÑ≈£îÔ\≈£î »]–q nqTuÛÑyê˝Ò <ëìøÏ ì<äs¡ÙqeTT.
61
düø£\ kÕ<ÛäT, <˚e‘ê dü«s¡÷|üeTT <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
Ábı<äT›≥÷s¡T Áo ø£èwüíj·T´kÕ«$T‘√ nuÛÒ<äeTT
30`1`11 Ä~yês¡+ kÕj·T+Á‘·+ 4 >∑+≥\ ô|’q Áo Áo Áo
ø£èwüj í T· ´kÕ«$T Ábı<äT≥ › ÷s¡T yês¡T Áo <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ =#êÃs¡T. Á|ü‹
Ä~yês¡eTT Ábı<äT›≥÷s¡T˝À ˇø£ uÛÑ≈£îÔ&ÉT ‘·q ø±s¡TqT ‘Ó∫Ã
Áo ø£èwüj í T· ´kÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ¡ ñ+#·T‘ês¡≥. ÁokÕ«$Tyês¡T e∫Ã møÏÿ
mø£ÿ&ÉøÏ bıeTà+fÒ nø£ÿ&çøÏ rdüT≈£îb˛‘·T+{≤s¡≥. Ábı<äT›≥÷s¡T
ìyêdüT˝…q’ Áo <äsêZkÕ«$Tyê] ‘·eTTàì ø=&ÉT≈£î\T, yê] #·T{≤º\T
ø=+<äsT¡ <äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ »]π> nK+&ÉHêeT düàs¡D≈£î e∫Ã <äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡
e⁄Hêïs¡T. Áo kÕ«$T edüTqÔ ï ø±s¡TqT #·÷∫ Áo ø£èwüj í T· ´kÕ«$T edüTHÔ êïs¡ì
|ü<˚ |ü<˚ nq&É+‘√ n+<äs÷¡ <äsêZ\ <ä>sZ∑ T¡ qï Vü‰\T ãj·T≥≈£î e∫Ã
dü+‘√wü+>± ns¡TdüTHÔ êïs¡T. ‘·«s¡>± b˛˙jYT nì ns¡Tdü÷Ô Á&Óy’ é #˚dTü qÔ ï
uÛ≈Ñ î£ ìÔ yÓqTø£ d”≥T˝À qTqï kÕ«$T Á&Óe’ sY uÛTÑ »+ MT<ä ø=&ÉT‘·THêï&ÉT.
n|üŒ{ÏøÏ Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T ejÓ÷uÛ≤s¡+ e\q n‹ Á|üj÷· dü‘√ Áo
ø£èwüíj·T´kÕ«$Tyê] ø±s¡T <ä>∑Zs¡ø=#êÃs¡T. á uÛÑ≈£îÔ\˝À mes√ Áo
ø£èwüj í T· ´kÕ«$Tyê] bÕ<ë\T ø£&>É ±\ì #Ó+ãT‘√ ˙fi¯ófl ‘Ó∫Ã ø±s¡T
e<ä≈› î£ e#êÃs¡T. Áo ø£èwüj í T· ´kÕ«$T ø±s¡T ~>∑≈î£ +&ÜH˚ Ä #Ó+ãT ˝≤ø=ÿì
‘·q n\yê≥T Á|üø±s¡+ n+<äT˝Àì ˙fi¯ófl uÛ≈Ñ î£ \ Ô ô|’ $dæsês¡T. (˙fi¯ófl
ô|’|⁄ü ‘√ |ü{ºÏ uÛ≈Ñ î£ \Ô ô|’ #·\&¢ +É Áo kÕ«$Tyê] n\yê≥T). yÓ+≥H˚ Ä
#Ó+ãTqT uÛ≈Ñ î£ \ Ô ô|’q |ü&d˚ æ ˇø£ ô|<ä› ø£eT˝≤ |ü+&ÉT rdüTø=ì Áo
<äsêZkÕ«$Tyê] <√dæ{À¢ ô|{≤ºsT¡ . Áo ø£èwüj í T· ´kÕ«$T ø=ìï øÏd$t Tdt
|ü+&ÉT,¢ |ü∫Ã XËq>∑\T uÛ≈Ñ î£ \ Ô ô|’ $dæsês¡T. n$ uÛ≈Ñ î£ \ Ô T @s¡T≈£îHêïs¡T.
ø±s¡T˝ÀqT+&ç ~>∑H˚ ~>∑˝Ò<äT. uÛÑ≈£îÔ\T ø±s¡T #·T≥÷º eT÷–
dü+‘√wüeTT‘√ øπ ]+‘·\T ø=&ÉT‘·THêïs¡T. á uÛøÑ dÔ£ eü T÷Vü≤eTTqT #·÷∫
>±uÀ\T Áo ø£èwüj í T· ´kÕ«$T Á&Óy’ é #˚dTü qÔ ï uÛ≈Ñ î£ ìÔ M|ü⁄ MT<ä >∑T<äT‘› ÷·
ø±s¡T yÓq≈£îÿ Á‹|üŒeTì ns¡TdüTHÔ êïs¡T. #˚ùd~ ˝Òø£ ø±s¡TqT yÓq≈£îÿ
Á‹|æŒ yÓ+≥H˚ yÓ[flb˛j·÷s¡T. Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T Ä ø£eT˝≤|ü+&ÉT
e*∫ ‘·˝≤ø±kÕÔ ô|≥ºeTì ˇø£ uÛ≈Ñ î£ ìÔ #˚‹øÏ#êÃs¡T.
Áo ø£èwüj
í T· ´kÕ«$T ø=ìïkÕs¡T¢ Áo <äsêZkÕ«$Tyê] e<äø› =∫Ã yÓfi≤fls¡T.
62
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D düø£\ kÕ<ÛäT, <˚e‘ê dü«s¡÷|üeTT
uÛÑ≈£îÔ\T #·÷dæq|ü⁄Œ&ÉT e÷Á‘·+ yê]s¡Te⁄s¡÷ dü+uÛ≤wæ+#·T≈£îqï
dü+<äs“¡ e¤ TT ˝Ò<Tä . ˇø£]H=ø£sT¡ #·÷#·T≈£îqï ‘·sê«‘· Áo ø£èwüj í T· ´kÕ«$T
‹]– yÓfifl‚ yês¡T.
y˚DT>√bÕ˝Ÿ>±s¡T, ø£˝≤Œø£+ Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T:
<äsêZkÕ«$T <äsÙ¡ q+ #˚dTü ø=ì Ábı<äT›≥÷s¡T ø£èwüíj·T´kÕ«$Tì
<ä]Ù+#·T≈£î+<ëeTì H˚qT, Hê uÛ≤s¡´, Hê n‘·>Ô ±s¡T, Hê düôVA<√´–,
Ç+ø=ø£ Ç<äs› T¡ uÛ≈Ñ î£ \
Ô eTT >=\>∑eT÷&ç qT+&ç ãj·T\T<˚sêeTT. kÕ«$T
m+‘√ ÄbÕ´j·T+>± eTeTà*ï <ä>∑Zs¡≈£î rdüTø=ì e÷{≤¢&Üs¡T.
Ábı<äT≥ › ÷s¡T ø£è£ wüjí T· ´kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓfi<¯ ëeTqT≈£î+≥THêïeTT
kÕ«MT! nì #Ó|‘æ ˚ kÕ«$T ªªø£èwüj í T· ´kÕ«$T <äsÙ¡ q+ #˚dTü ≈£î+{≤sêµµ
nì yÓ+≥H˚ ªª@jYT ø£èwüíj·÷´! Mfi¯fløÏ <äs¡Ùq+ sTTe⁄«µµ nì
>∑{>ºÏ ± nHêïs¡T. ‘·sê«‘· y˚TeTT ãj·T\T<˚] Ábı<äT≥ › ÷s¡T˝À kÕ«$T
e⁄+&˚ ìyêkÕìø=#˚Ãdü]øÏ sêÁ‹ 8>∑+ˆˆ\T nsTT´+~. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T
uÛÀ»q+ #˚dTü HÔ êïs¡T. ñ<äjT· y˚T <äsÙ¡ q+ nì nø£ÿ&É e⁄qïyês¡T #ÓbÕŒs¡T.
ø±˙ <äsêZkÕ«$T <äjT· e\q e÷≈£î ø£èwüj í T· ´kÕ«$T <äsÙ¡ q+ øÏ{øÏ ° >∑T+&Ü
»]–+~. ‘·s¡Tyê‘· kÕ«$T Á|ükÕ<ä+ \_Û+∫+~. m|ü⁄Œ&É÷ Ä
düeTj·T+˝À sêì Ábı<äT≥ › ÷s¡T˝À e⁄+&˚ uÛ≈Ñ î£ \ Ô T Ä düeTj·÷ìøÏ
e#˚Ãdü]øÏ yêfi¯ø¢ Ï kÕ«$Tyês¡T Ç∫Ãq nqTuÛyÑ ê\qT n&ç–, ]ø±s¡T¶
#˚jT· >∑*>±qT. ‘·sê«‘· s√E kÕ«$T <äsÙ¡ q+ nj·÷´ø£ kÕ«$Tì M&çj÷Ó
rdüT+Ô fÒ kÕ«$T ‘·qMT<ä e⁄qï #=ø±ÿ rdæ Hê MT<äøÏ ø={≤ºsT¡ . n~
eTVü‰ Á|ükÕ<ä+>± d”«ø£]+#êqT. e÷ n‘·>Ô ±]øÏ 2,3dü+ˆˆ\ qT+&û
‘·\ø±j·TH=|æŒ>± e⁄+&˚~. @$T n&É>≈∑ î£ +&ÜH˚ kÕ«$T ‘·q+‘·≥ ‘êH˚
$düq ø£Ás¡ yÓqTø£≈î£ Á‹|æŒ e÷ n‘·>Ô ±] ‘·\MT<ä ø={≤ºsT¡ . n|üŒ{ÏqT+&û
>∑‘· 2,3 dü+ˆˆ qT+&û e⁄qï ‘·\ø±j·TH=|æŒ e÷j·TeTsTT+~. eTs¡˝≤
ÄH=|æŒ sê˝Ò<Tä . Ç˝≤ n<äT“¤‘+· >± ø£èwüj í T· ´kÕ«$T <äsÙ¡ q+, Á|ükÕ<ä+
\_Û+#·{≤ìøÏ <äsêZkÕ«$T ÄodüT‡˝Ò nì ‘·\TdüTHÔ êïqT. ø±s¡D+ H˚qT
ùdø£]+∫q uÛ≈Ñ î£ \ Ô nqTuÛyÑ ê\‘√ ˇø£ ∫qï |ü⁄düøÔ +£ >=\>∑eT÷&ç Áo
kÕsTTe÷düsº Y ùdyê Á≥düTº yês¡T Á|ü#T· ]+#ês¡T.
63
ø£&É|ü ne<Ûä÷‘˚+Á<äkÕ«$T‘√ Ä<Ûë´‹àø£ yÓTÆÁ‹
Áo dü<Tä sZ T¡ <äsêZkÕ«$Tyê] •wüß´\T #ê˝≤eT+~ ø£&|É ˝ ü À e⁄Hêïs¡T.
n~ 1960e dü+e‘·‡s¡+ nø√ºãs¡T HÓ\ Áo dü<Tä sZ T¡ <äsêZkÕ«$Tyês¡T
ø£&|É ü $#˚Ãdæ ø=+<äsT¡ uÛ≈Ñ î£ \ Ô qT Äos¡«~+∫ #˚‹˝À ˇø£ Ks¡÷s® |¡ ⁄ü
|ü+&ÉTqT ñ+#·Tø=ì yÓ.’ $.#·\+ M~Û˝À edüTHÔ êïs¡T. Áo ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T
eHé{ÖHé b˛©dtùdºwHü é e<ä› >=+‘·T ≈£Ls¡TÃì ñHêïs¡T. Ä eTVü≤˙j·TTì
#·÷&É>±H˚ Áo dü<Tä sZ T¡ <äsêZkÕ«$Tyê]øÏ Äj·TqqT |ü\Tø£]+#·e\j·TTqì
‘·\+|ü⁄ ø£*–+~. <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl #˚‘q· Tqï Ks¡÷s® ¡ |ò\ü eTTqT kÕ«$Tyê]øÏ
düeT]Œ+#·uÀj·÷s¡T. ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T Ks¡÷s® e¡ TT Á>∑V≤æ +#·&ÜìøÏ
nqï≥T¢>± m&ÉeT #˚sTT eTT+<äT≈£î #ê|æ ‘·\ <äøD åÏ eTT yÓ|’ ⁄ü Á‹|æŒ
ªªVüAµµ nHêïs¡T.
Áo <äsêZkÕ«$T : m&ÉeT #˚sTT #êbÕy˚! ≈£î&ç #˚sTT |ü≥Tº ÇkÕÔqT.
ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T: ≈£î&ç m&ÉeT\T ñHêïj·÷?
Áo <äsêZkÕ«$T: ìqTï ø£~*+#˚<ëìπø n˝≤ n&ç>±qT
ne<Ûä÷‘˚+Á<äT\T ˝Ò#ês¡T. ∫qï>± yÓ’.$.#·\+ M~Û˝ÀøÏ
yÓ[flb˛j·÷s¡T. Áo dü<Tä sZ T¡ <äsêZkÕ«$T Äj·TqqT nqTdü]+#ês¡T.
ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T: eT∞fl e#êÃyê?
Áo <äsêZkÕ«$T: H˚qT ìqTï e~˝Ò<ëìøÏ sê˝Ò<Tä .
ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T: @$T rdüT≈£î+<ëeTì yÓ+{≤&ÉT‘êe⁄? b˛‘êyê
˝Ò<ë nì VüQ+ø£]+#ês¡T.
Áo dü<Tä sZ T¡ <äsêZkÕ«$Tyês¡T |ü≥Tº e<ä\ø£ kÕ«$Tyê]ì n˝≤π>
yÓ+ã&ç+#ês¡T. ne<Ûä÷‘˚+Á<äT\≈£î uÛÀ»q+ @sêŒ≥T #˚kÕs¡T.
Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T ‘·sê«‘· ø=ìï ns¡{Ï |ü+&ÉT¢ ø=ì ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\≈£î
düeT]Œ+|üuÀj·÷s¡T. @eTqT≈£îHêïs√ @yÓ÷ ne<Ûä÷‘˚+Á<äT\T
ˇø£ÿe÷s¡T ÄÁ>∑V‰ü y˚X|¯ sü T¡ ˝…’ ‘·q ≈£î&ç #˚‹‘√ Áo <äsêZkÕ«$Tyê] #ÓøÿÏ *ô|’
ˇø£ #·Ts¡ø£ n+{Ï+#ês¡T. n+‘·{‘Ï √ Ä>∑ø£ ‘·q |ü$Á‘· bÕ<ä |ü<àä eTT\‘√
Áo dü<Tä sZ T¡ <äsêZkÕ«$Tyê]ì ˇø£ÿ Á‘√|ü⁄ ‘√XÊs¡T. Ä Á‘√|ü⁄≈£î Çs¡Te⁄s¡T
64
kÕ«eTT\T ÁøÏ+<ä |ü&Ü¶sT¡ .
M]<ä]› $+‘· Á|ües¡qÔ nø£ÿ&ÉTqï me«]ø° uÀ<Û|ä &ü ≥É + ˝Ò<Tä . Ä
eTVü≤˙j·TT*<ä]› ø° Ä dü+|òTü ≥q düs«¡ düV≤ü »eTT>± e⁄qï<˚ ø±˙ ‘êeTT
@<√ Á|ü‘˚´ø£+>± Á|üe]ÔdüTÔHêïeTqï düTŒ¤s¡D ø£\>∑≥+ ˝Ò<äT.
ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T ˝Ò∫ yÓ.’ $.#·\+ M~Û yÓ\T|ü\≈£î <ë] rXÊs¡T. Áo
dü<Tä sZ T¡ <äsêZkÕ«$Tyês¡T Äj·TqqT nqTdü]+#ês¡T. M]s¡Te⁄s¡T <ë]
yÓ+≥ yÓ&ÉT‘·T+fÒ Ä $+‘·qT #·÷&É{≤ìøÏ m+<äs√ »qT\T
Áb˛>∑j÷· ´s¡T. e<ä\ø£ yês¡T á kÕ«eTT\ yÓ+≥ yÓfió¯ fl‘·THêïs¡T. ø£&|É ≈ü î£
<äøDåÏ +>± nÁ>∑V‰ü s¡+ nH˚ ˇø£ ∫qï |ü˝¢… e⁄qï~. Ä |ü˝≈¢… î£ <äøD
åÏ +>±
ªªãT>∑eZ +ø£µµ nH˚ yê>∑T kÕ>∑T‘·T+~. ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T, Áo dü<Tä sZ T¡
<äsêZkÕ«$Tyês¡T Ä Á|ü<˚X¯+ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. n|üŒ{ÏøÏ kÕj·T+Á‘·+
nsTT´+~. yês¡T n+‘·s+¡ >∑+˝À dü+uÛ≤wæ+#·T≈£îqï~ @$T{À ‘Ó*j·T<äT
ø±˙ nø£ÿ&çøÏ yÓfi≤flø£ Áo ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T Á|üdqü Tï\j·÷´s¡T. |üsd¡ Œü s¡+
Ä*+>∑q+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. Áo ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T Áo <äsêZkÕ«$T •s¡dTü ‡ô|’
Äosê«<ä|Pü s¡«ø£+>± Vü≤düeÔ TT+#ês¡T. es¡Hí êr‘·yTÓ qÆ ÁãVü‰àq+<ä+˝À
Ä sTTs¡Te⁄s¡÷ z\˝≤&Üs¡T.
ô|’ dü+|òTü ≥q\T »]–q eTs¡Tdü{Ï ~qeTT ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T
ø£&É|ü bÕ‘·ãkÕº+&ÉT e<ä› ≈£Ls¡TÃì e⁄Hêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT nø£ÿ&çøÏ
<äsêZkÕ«$Tyês¡T e#êÃs¡T. Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T ø=ìï Ç&û¢\qT
ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\≈£î düeT]Œ+#ês¡T. Áo ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T yê{Ïì #˚‹˝ÀøÏ
rdüT≈£îì Äs¡–düTHÔ êïs¡T. n+‘·˝À <ë]q b˛j˚T ˇø£ y˚Tø£ yê{Ïì Ä•+∫
e∫Ã+~. ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T ªªÄˆˆ b˛ˆˆµµ nì n~*+#ês¡T. n+<äT≈£î Áo
<äsêZkÕ«$Tyês¡T ªªn~ ≈£L&Ü ÁãVü≤ày˚T ø£<ë! <ëìøÏùdÔ @$T?µµ nì
Á|ü•ï+#ês¡T. Áo ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\T Äj·TqqT dü÷{Ï>± #·÷dæ ªªÄµµ
nHêïs¡T. ‘·sê«‘· Ç&û¢ ‹q˝Ò<äT. $T–*q Ç&û¢ì Áo dü<äTZs¡T
<äsêZkÕ«$Tyês¡T, Äj·Tq ãè+<ä+ kÕ«$Tyê] Á|ükÕ<ä+>± d”«ø£]+∫
Äs¡–+#ês¡T.
Áo ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\≈£î, Áo dü<Tä sZ T¡ kÕ«$Tyê]øÏ nyê´»yÓTqÆ
65
nqTã+<Ûäy˚T<√ e⁄qï~. ˇø£Hê&ÉT Áo ne<Ûä÷‘˚+Á<äT\qT Áo
<äsêZkÕ«$Tyês¡T nqTdü]+#ês¡T. kÕ«$Tyês¡T H˚sT¡ >± yÓ[fl ãT>∑eZ +ø£˝Àì
eTT]øÏ ˙{Ï˝ÀøÏ ~>±s¡T.
ne<Ûä÷‘˚+Á<äkÕ«$T: á eTT]øÏ ˙{Ï˝ÀøÏ ˙e⁄ sê>∑\yê?
eTTì‡bÕ*{° ø±\Te\ >∑T+&Ü ãT>∑eZ +ø£ #˚sT¡ ≈£îqï Ä eTT]øÏ
˙s¡T eTVü‰ <äTs¡+Z <Ûä uÛ÷Ñ sTTwü+º >± ñ+≥T+~. q\¢ìs¡+>∑T˝À ÁøÏeTT\≈£î,
eT\e÷*Hê´\≈£î ì\j·TyÓTÆ #·÷|üsT¡ \≈£î E>∑T|ü‡ ø£*–+#˚ $<Ûeä TT>±
e⁄+≥T+~.
<äsêZkÕ«$T: }!
nì n+≥÷ Ä ˙{Ï ˝ ÀøÏ ~>±s¡ T . n+‘˚ > ±≈£ î +&Ü
Áo ne<Û ä ÷ ‘˚ + Á<ä T \ bÕ<√<ä ø £ e Tì uÛ ≤ $+#· T ø=ì Äj· T q
bÕ<äeTT\ ÁøÏ+<ä ˙{Ïì #˚‹˝ÀìøÏ rdæø=ì rs¡ú+>± Äb˛düq+
|ü { ≤º s ¡ T .
Áo ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\ |üØø£å HÓ>≥ Z∑ + n+‘· düT\TyÓq’ |üì ø±<äT.
ªªdüs«¡ + K*«<ä+ ÁãVü≤àµµ nqT e÷≥qT nø£så d¡ ‘ü ´· +>± uÛ≤$+#ês¡T.
Äj·Tq ndüV≤æ ´+#·T≈£îH˚ |ü<ës¡eú T+≥÷ düèwæ˝ º À @B ˝Ò<Tä . nìï+{≤
|üse¡ ÷‘·TàH˚ <ä]Ùdü÷Ô ‘·q •wüß´ìøÏ ≈£L&Ü <ëìH˚ ñ<√“~Û+#êsêj·Tq.
ne<Û÷ä ‘˚+Á<äT\ e<ä≈› î£ m+<äs√ jÓ÷>∑|⁄ü s¡Twüß\T e∫Ã yÓfifl‚ yês¡T.
n<äèX¯´+>± ≈£L&Ü Äj·Tq e<ä≈› î£ eTVü≤˙j·TT\T sêe&É+ »]–+~.
Ä#ês¡´ Áo møÏÿsê\ uÛsÑ <¡ ë«»>±]‘√ Ä<Ûë´‹àø£ yÓTÁÆ ‹
¬ø.$. s¡+>±sêe⁄, ˇ+>√\T
|üP»´Áo <äsêZkÕ«MTJ yê]ì H˚qT Á|ü<eä∏ T+>± <ä]Ù+#·&+É øπ e\+
Ä#ês¡´ uÛÑs¡<ë«» >±] nqTÁ>∑Vü≤+ e\qH˚. ‘·sê«‘· #ê˝≤kÕs¡T¢
kÕ«MTJ, e÷‘êJ\ <äs¡Ùq+ #˚düT≈£îHêïqT. yê] nqTÁ>∑Vü≤+,
Äosê«<ä+ e\¢ Hê ≈£îe÷s¡Tì $<ä´, e÷ ô|<ä›e÷àsTT $yêVü≤+
n˙ï nqTø√ì $<Ûä+>± »]–b˛j·÷sTT.
1. e÷cÕºs¡T>±] •wüß´\T ø£&É|ü sêeT#·+Á<äj·T´>±s¡T qqTï
66
kÕ«$Tyê] <äs¡ÙHêìøÏ s¡eTàHêïs¡T. H˚qT ªªÄ#ês¡T´\yês¡T yê]ì
#·÷&É˝<Ò Tä ø£<ë! e<äT˝ › µÒ µ nì nHêïqT. ªø±<äT s¡+&ç eP]πø #·÷<ë›eTTµ
nì nHêïs¡T. düπs H˚qT yê]ì <ä]Ù+#·≥+ e÷cÕºs¡T>±]øÏ ÇwüºyÓTÆ‘˚
kÕ«$Tyêπs Hê≈£î <äøÏåD Çyê«* nì eTqdüT‡˝À #Ó|ü⁄Œ≈£îHêïqT.
<ë] bı&ÉT>∑THê áj·Tq eTVü‰‘·Tà&Ü? dæ<äT∆&Ü? C≤„Hê? nì Ç<˚
Hê Ä˝À#·q. nø£ÿ&É qqTï #·÷dü÷HÔ ˚ ªªzôVA s¡+>∑Hêj·Tø£eTà ø=&ÉTø±µµ
nì |æ*∫, ªªe÷ Ä$&É ù|s¡T ≈£L&Ü s¡+>∑Hêj·Tø£y˚Tàµµ nì
kÕ«$Tyês¡T nHêïs¡T. ‘·s¡Tyê‘· n+<äs¡÷ <äøÏåD Ç#êÃs¡T. H˚qT
Çe«˝Ò<Tä . yêπs Hê≈£î 5 s¡÷bÕj·T\T <äøD åÏ Ç∫Ã Ç~ ˙ >∑Ts¡TÁ|ükÕ<ä+
nì nHêïs¡T. á düìïy˚X¯eTT‘√ Hê≈£î yê]ô|’ >∑Ts¡T‘·«+ @s¡Œ&ç+~.
2. eTTKéTT>± Áo Ä#ês¡´ uÛsÑ <¡ ë«»>±s¡T á eTVü‰‘·Tàì e<ä≈› î£
|ü+|æ+∫q+<äTH˚ Hê ≈£îe÷s¡T&ÉT _.f…ø˘ eT]j·TT Hê ô|<ä›e÷àsTT
myéT. mdtdæ #·~y˚ Ks¡TÃ\T Áo kÕ«$Tyês¡T, neTàj·T´>±s¡T, yê]
uÛÑ≈£îÔ\T düTe÷s¡T 80 y˚\ s¡÷bÕj·T\T uÛÑ]+#ês¡T. ø£qTø£H˚ yês¡T
Ç<ä›s¡÷ #·<äe>∑*>±s¡T ø±˙ Hê e\¢ nj˚T´ |üì ø±<äT.
ÁokÕ«$Tyês¡T #Ó|æŒq e÷≥\T >∑eTì+#·<ä–q$ ªª˙˙ >∑Ts¡Te⁄
dæ~∆ bı+<äT‘·÷ ìqTï #·÷&ÉeTì Hê≈£î #ÓbÕŒs¡T. ˙ _&É¶\
#·<äTe⁄\≈£î Ç#˚Ã<ä+‘ê >∑‘· »qà˝À ˙ &ÉuÒ“µµ nì nHêïs¡T.
Ä ÁbÕ+‘·|ü⁄ |ü˝…¢ »Hê\øÏ yês¡T kÕøå±‘·TÔ uÛÑ>∑e+‘·T&˚. Ç‘·s¡T\
qT+&ç @MT Ä•+#·≈î£ +&Ü ‘·q≈£îqï \ø£\ å ÄdæìÔ n+<ä]ø° |ü+#·T‘·÷
Vü ‰ s¡ ‹ ø£ s ¡ ÷ Œs¡ + #˚ d æ q eTVü ≤ ˙j· T T\T. Á|ü ‹ yê]ì Áo
kÕsTT©˝≤eTè‘·eTT, Áo >∑Ts¡T #·]Á‘· bÕsêj·TD #˚jT· eTì #Ó|⁄ü ‘·Tqï
yê]˝À Hê≈£î Hê >∑Ts¡T<˚e⁄\T Áo uÛÑs¡<ë«»>±πs ø£ì|ækÕÔs¡T.
Ä#ês¡T´\yê]ì Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T |üs¡ÁãVü≤à dü«s¡÷|ü⁄\T>±
uÛ≤$kÕÔs¡T. yês¡T MT≈£î <=s¡ø£≥+ MT n<äèwüº+ nì n+{≤s¡T.
&Üˆˆ ÄsY. düTu≤“¬s&ç,¶ |ü⁄*yÓ+<äT\, ø£&|É ü õ˝≤¢
H˚qT 1972˝À $<ë´q>∑sY (yêø±&ÉT˝À) Ç+≥sYMT&çjÓT{Ÿ
67
#·<äTe⁄‘·Tqï s√E˝À¢ Áo møÏÿsê\ uÛÑs¡<ë«» e÷kÕºs¡T>±] <ë«sê Áo
<äsêZkÕ«$T, Áo <äsêZe÷‘·\ >∑T]+∫ $HêïqT. Ä ‘·sê«‘· Ä Ç<ä›s¡T
~e´<ä+|ü‘·T\qT <ä]Ù+#·Tø√yê\qï ‘·\+ù| sê˝Ò<äT. nsTT‘˚ ñ
<√´>∑+˝À #˚]q ‘·sê«‘· kÕsTT nH˚ uÛÑ≈£îÔì dü\Vü‰ y˚Ts¡≈£î
yÓTT<ä{ÏkÕ]>± <äsêZkÕ«$Tyê]ì <äsêZ e<ä› <ä]Ù+#·T≈£îHêïqT. Ä
‘·sê«‘· ≈£î≥T+ã düy˚T‘·+>± nH˚ø£kÕs¡T¢ Áo <äsêZkÕ«$Tyê]ì, Áo
<äsêZ e÷‘êJì <ä]Ùdü÷Ô ñ+&˚yê&çì.
H˚qT <Ûë´q+ #˚düT≈£î+≥÷ e⁄+{≤qT. 2001e dü+e‘·‡s¡+˝À
<Ûë´q+˝À ≈£Ls¡TÃqï|ü⁄Œ&É˝≤¢ Ç\T¢ ø£≥Tº nì |ü<˚ |ü<˚ nì|æ+#˚~.
Hê #˚‹˝À 5000 s¡÷bÕj·T\T e÷Á‘·y˚T e⁄HêïsTT. Ç˝≤ |ü<˚ |ü<˚
nì|æ+#·≥+ >∑÷]Ã kÕ«$TøÏ #Ó|ü⁄<ëeTì yÓ[‘˚ nø£ÿ&É #ê˝≤eT+~
e⁄+&É≥+ e\¢ H˚H˚$T #Ó|üŒ˝Ò<äT. kÕ«$T qqTï #·÷dæ neTàj·T´‘√
ªªneTàj·÷´! düTu≤“¬s&ç¶øÏ nqï+ ô|{≤º˝µµ nì kÕ«$T ‘·q
neTè‘·V≤ü kÕÔ\‘√ $dü]Ô y˚dæ neTàj·T´ e+&ÉT≈£îqï nqï+ e&ç+¶ #ês¡T.
‘·s¡Tyê‘· H˚H˚$T #Ó|üŒ≈£î+&ÜH˚ kÕ«$T ªª˙ eTT+<äs¡ e⁄+&ç
Ç\T¢ ø£ { Ï º k ÕÔ µ µ nHêïs¡ T . Ä nuÛ Ñ j · T +‘√ >∑ è Vü ≤ ìsêàD+
yÓTT<ä\Tô|&ç‘˚ ùdïVæ≤‘·T\ <ë«sê &ÉãT“ düeT≈£L] 5 HÓ\˝À¢
Ç\T¢ |ü P s¡ Ô s TT+~. >∑èVü≤Á|üy˚X¯ düeTj·÷ìøÏ kÕ«$Tyês¡T,
neTàj·T´>±s¡T Çs¡Te⁄s¡÷ e∫Ã e÷ <ä+|ü‘·T*<ä›]˙ Äos¡«~+∫
e÷ q÷‘·q >∑èVü‰ìï bÕeq+ #˚XÊs¡T.
Ms¡ Á|ü‘ê|t, myéT.f…ø˘, mHé.◊.{Ï, ø±*ø£{Ÿ
H˚qT _.f…ø˘ #·~y˚≥|ü⁄Œ&ÉT <äsêZkÕ«$T >∑T]+∫ e÷ ùdïVæ≤‘·T&ç
<ë«sê $HêïqT ø±˙ #·÷&É˝Ò<äT. 2009 pHé˝À ôV’≤<äsêu≤<é˝À
<ä‘êÔÁ‘˚jT· kÕ«$T >∑T&ç˝À Á|ü<øä D
åÏ \T #˚d÷ü Ô eTqdüT‡˝À <äsêZkÕ«$T
kÕsTTu≤u≤ ne‘ês¡yTÓ ‘Æ ˚ <äsêZkÕ«$T <äsÙ¡ q+ ø±yê\ì #Ó|⁄ü Œ≈£îHêïqT.
‘·sê«‘· E˝…’˝À <äsêZkÕ«$T <äs¡ÙHêìøÏ yÓfi¯<ëeTì Ä˝À#·q ø£*–
yÓTT<ä{ÏkÕ] Hêπø$T ‘Ó*j·T<äT ø£<ë n+<äTe\q Hê ùdïVæ≤‘·Tì
68
‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î bò˛qT #˚kÕqT. yê]øÏ neTàj·T´ Äsê<Ûäq ˝À|ü\
yÓfi<¯ ëeTì ˝Ò≈î£ Hêï, ø±˙ H˚qT bò˛qT #˚ùddü]øÏ n+‘·ø+£ fÒ uÛ≤>∑é÷
nì qqTï <äsêZkÕ«$T <äs¡ÙqeTTq≈£î rdüT≈£îyÓfi≤fls¡T. dü]>±Z Äs√E
>∑Ts¡T|üP]íeT ne&É+‘√ <äsêZkÕ«$T, kÕsTTu≤u≤ y˚s¡T ø±<äì
eTqdüT‡˝À <äè&ÛÉ|ü&ç+~.
<äeTàù|≥˝À kÕsTTu≤u≤ $Á>∑Vü≤ Á|ü‹wü˜:
y˚TeTT e÷ <äeTàù|≥ qT+&ç $Á>∑V≤ü Á|ü‹wü≈˜ î£ 6 dü+e‘·‡s¡eTT\
eTT+<äT |ü~eT+~ dü‘·‡+>∑ã+<ÛäTe⁄\+ Áo <äsêZkÕ«$Tyê]ì
<ä]Ù+#·T≥≈£î yÓfi≤fleTT. n|ü⁄Œ&ÉT Áo <äsêZkÕ«$Tyê]‘√ $Á>∑Vü≤eTT
ø=s¡≈î£ Á|üjT· ‹ïdüTHÔ êïeTì, Á|ükÕ<äsêe⁄>±s¡T ÇdüTHÔ êïs¡ì #Ó|Œæ HêeTT.
n|ü⁄Œ&ÉT Áo kÕ«$Tyês¡T ªªÄj·Tq m\ø£åHé˝À ¬>\es¡T ø±˙ $Á>∑Vü≤+
ÇkÕÔs¡ì, Á|ü‹wü˜≈£î H˚qT ekÕÔqTµµ nì nHêïs¡T. y˚TeTT Á|ü‹wü˜≈£î
ÄVü‰«q |üÁ‹ø£ |ü+|æ‘˚ dü]>±Z Ä s√EH˚ Áo kÕ«$TqT+&ç ªª@
s¡÷|ü+>±HÓ’Hê e#˚Ã<˚µµ nì Áyêdæq C≤ãT #˚]q~. Á|ükÕ<äsêe⁄>±s¡T
ì$T‘·Ôe÷Á‘·y˚Tqì yê]ø± ãT~∆ |ü⁄{Ïº+∫ Ç|æŒ+∫q $X¯«>∑Ts¡T&Ó’q,
düø\
£ kÕ<ÛTä dü«s¡÷|ü⁄&Óq’ Áo kÕsTT, ‘êeTT ˇø£ÿfÒqì Á>∑V≤æ +#·eTqï≥T¢
uÛ≤$+#êeTT. CÀ´‹>±s¡T <ä]Ù+#·>± Áo kÕ«$T ªªMT eT+~s¡+˝À
u≤u≤ $Á>∑ V ü ≤ s¡ ÷ |ü + ˝À e⁄+&ç MT |ü P »\T, ìy˚ < ä q \T
d”«ø£]düTÔHêïeTìµµ #ÓbÕŒs¡T.
Áo \øÏåà>±s¡T, u…+>∑Tfi¯Ss¡T
1. H˚qT kÕ«$Tì ø=ìï Á|üXï¯ \T n&É>{ ∑ ≤ìøÏ yÓfi≤fl\qT≈£îHêïqT.ø±˙
ø=ìï ø±s¡D≤\ e\q kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfifl¯ ˝Òøb£ ˛j·÷qT. ‘·sT¡ yê‘· H˚qT
Ä|òd” ˝
t À Ç+≥sYH{ Ó ˝
Ÿ À kÕsTTu≤u≤ >∑T]+∫ #·<Tä e⁄‘·Tqï <ë+{À¢
ªªu≤|üP! >∑T&É¶ |”*ø£\T m+<äT≈£î <=+–*kÕÔe⁄, ˙≈£î eT+∫ »Ø XÊ\Tyê
ÇkÕÔqTµµ nì kÕsTTu≤u≤ nqï e÷≥ eTqdüT‡≈£î Vü≤‘·T≈Ô î£ +~. Ä
e÷≥ì ã{Ïº ªªqTe⁄« me«] <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfifl¯ ≈£î, n˙ï H˚H˚ #·÷düT≈£î+{≤qTµµ
nì u≤u≤ #Ó|Œæ q≥T¢ nì|æ+∫+~. ‘·sT¡ yê‘· s¬ +&√kÕ] <äsêZkÕ«$Tyê]
69
<ä>∑Zs¡øÏ yÓfi≤fl\ì|æ+∫+~. u≤u≤ Á|üX¯ï\T n&É>∑e<ä›Hêïs¡T ø£<ë
n+<äTe\q H˚qT Á|üX¯ï\T n&É>∑qT, MTπs #Ó|æŒ+#·+&ç nì
kÕsTTu≤u≤qT y˚&TÉ ≈£îHêïqT. ‘·sT¡ yê‘· y˚TeTT ˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥
yÓfi≤fleTT. nø£ÿ&É <äsêZ˝À kÕj·T+Á‘·+ dü‘‡· +>∑+˝À Ä#ês¡´ uÛsÑ <¡ ë«»
e÷düsº T¡ Áyêdæq Áo kÕsTT ©˝≤eTè‘·eTT #·<Tä e⁄‘·THêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT
#· ~ $q <ë+{À¢ ≈£ L &Ü yÓ T T<ä { Ï k Õ] <ä s êZ k Õ«$T <ä > ∑ Z s ¡ ≈ £ î
sê˝Òøb£ ˛sTTq|ü⁄Œ&ÉT Hê eTqdüT‡≈£î Vü≤‘·T≈Ô î£ qï kÕsTTu≤u≤ e÷≥ eTs¡˝≤
e∫Ã+~. kÕ«$T H√{Ï qT+&ç ˇø£ÿ e÷≥ ≈£L&Ü sê˝Ò<Tä nqT≈£îHêïqT.
bÕsêj·TD yÓTT‘·+Ô nsTTq ‘·sê«‘· <äsêZkÕ«$T ªª@$T ø±yê\Hêï
Ç+¬øe«]˙ n&É>e∑ <äTµ› µ nì Hê eTqdüT‡˝À e⁄qï u≤u≤ e÷≥qT ô|’øÏ
#Ó|Œæ , u≤u≤H˚ qeTàeTHêïs¡T.
2. Hê≈£î ø=+‘·eT+~ MT<ä ø√|ü+ m≈£îÿe nsTT´+~. H˚qT
<äsêZkÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfi≤flqT. nø£ÿ&É kÕ«$Tyês¡T ˇø£ uÛ≈Ñ î£ sÔ ê*‘√
ªª>∑T&ç #·T≥÷º Á|ü<øä D
åÏ #ÓsTT´, ˙ ≈£îe÷s¡TìøÏ u≤>∑T+≥T+~µµ nì
nHêïs¡T. Hê≈£î yÓ+≥H˚ Á|ü<øä DåÏ + #Ój÷· ´* nì|æ+∫ yÓTT<ä\Tô|{≤ºqT.
Ç+‘·˝À kÕ«$TøÏ Vü‰s¡‹ Ç#êÃs¡T. nø£ÿ&É e⁄qï uÛ≈Ñ î£ \Ô T eTeTà*ï ˝À|ü*øÏ
s¡eTàHêïs¡T. n+‘·≈î£ eTT+<äT H˚qT u…+>∑Tfi¯Ss¡T ª_.{Ï.myéT.µ˝Àì u≤u≤
>∑T&ç˝Àq÷, <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ¡ eTqdüT‡˝À qqTï eT+∫_&É>¶ ± e÷s¡TÃ
‘·+Á&û! nì ÁbÕ]ú+#êqT. y˚TeTT <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfi≤flø£ kÕ«$T
e÷‘√ ªªne÷à! mes¡T nqT≈£îHêïs¡T. Çø£ÿ&É <äsê“s¡T kÕsTT n+<ä]˙
eT+∫_&É\ ¶ T>± e÷s¡TkÕÔsµ¡ µì Ä Äos¡«#·Hêìï #ê˝≤ kÕs¡T¢ nHêïs¡T.
ù|s¡T Á|ü#T· ]+#·{≤ìøÏ Çwü+º ˝Òì <äeTàù|≥ dü‘‡· +>∑ uÛ≈Ñ î£ sÔ ê\T
H˚qT kÕsTTu≤u≤qT |üPõdü÷Ô ñ+{≤qT. |üP»˝À kÕsTTu≤u≤≈£î
ñ<äjT· + bÕ\T, kÕj·T+Á‘·+ ˙fi¯ófl, y˚d$ü ø±\+˝À eT<Ûë´Vü≤ï+ |üP≥
ø=ã“]˙fi¯ófl ìy˚~+#˚<ëìì. kÕsTTdüìï~Û bÕsêj·TD, $T–*q
eTVü≤˙j·TT\ #·]Á‘· bÕsêj·TD\T #˚dTü +Ô &˚ <ëìì <äeTàù|≥ qT+&ç
10,15 eT+~ dü‘‡· +>∑duü TÑÛ ´\eTT <äsêZkÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT
70
kÕ«$T qqTï ñ<˚•› +∫ ªªbÕ\T ô|&É‘êyê, ˙fi¯ófl ô|&É‘êyê, ø=ã“]
˙fi¯ófl ô|&É‘êyêµµ nì n&ç>±s¡T. n+fÒ H˚qT kÕsTTu≤u≤≈£î ìy˚~+#˚$
kÕ«$TøÏ #Ó+<äT‘·THêïj·Tì ‘Ó*dæ kÕsTTu≤u≤, <äsêZkÕ«$T y˚sT¡ ø±<äT
ˇø£fqÒ ì düTŒ¤]+∫ kÕ«$T MT<ä $XÊ«dü+ ô|]–+~.
‘·sê«‘· kÕ«$T Hê‘√ ªªne÷à! ˙e⁄ #˚ùd bÕsêj·TD\˙ï
#·÷düTHÔ êïqT. ˙≈£î ‘·«s¡˝À Çã“+<äT\T sêuÀ‘·THêïsTT. kÕsTTu≤u≤
#·÷düT≈£î+{≤s¡Tªª nHêïs¡T. ‘·sê«‘· ˇπøkÕ] Hê Ç<äs› T¡ ‘·eTTàfi¯ófl
#·ìb˛j·÷s¡T. #ê˝≤ Ä]úø£ Çã“+<äT\T e#êÃsTT. ‘·sê«‘· ì<ëq+>±
ø√\Tø=ì |æ\\ ¢ T eT+∫ #·<Tä e⁄\T #·<Tä e⁄≈£îHêïs¡T. e÷ |æ\y¢ ê&ÉT
ˇø£s√E ñ<√´>±ìøÏ Ç+≥s¡÷´«øÏ yÓfifl¯ uÀ‘·÷ <˚ìø√ yÓ‘T· ≈£î‘·T+fÒ
yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T bò˛{À #˚‹˝Àø=∫Ã+~. kÕ«$T ø£q|ü&Ü¶sq¡ ï $XÊ«dü+‘√
ákÕ] ‘·|üŒ≈£î+&Ü ñ<√´>∑+ edüTÔ+<äqTø=ì yÓfi≤fl&ÉT. kÕ«$T
<äj·Te\q ñ<√´>∑+ e∫Ã+~. Áo kÕsTTu≤u≤, Áo <äsêZkÕ«$T,
Áo yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T ˇø£fqÒ ì qeTTà‘·THêïqT.
s¡$>±] ‘·*¢>±s¡T, <äeTàù|≥ Á>±eT+:
e÷ ã+<ÛäTe⁄\T yÓ÷dü+ #˚dæ e÷ ÄdæÔ n+‘ê Vü≤düÔ>∑‘·+
#˚düTø=Hêïs¡T. #·<äTe⁄sêì H˚qT e÷qdæø£ ˇ‹Ô&ÉT\≈£î, $|üØ‘·yÓTÆq
nHês√>∑´ u≤<Ûä\≈£î >∑T] nj·÷´qT. ÄdæÔ b˛e⁄≥#˚ Hê ø=e÷¬sÔ
$yêVü≤+ #˚j·T˝Òø£b˛j·÷eTT. Hê≈£î |æ∫Ã |ü{Ïº+<äì, #·ìb˛‘êqì
n+<äs¡÷ ‘·\#ês¡T. Ç+{À¢ me«s¡÷ nqï+ ‹q&É+ ˝Ò<äT. y˚TeTT
#˚ùd ÁbÕs¡úq\≈£î n+‘˚ ˝Ò<äT.
ˇø£ sêÁ‹ ÄC≤qTu≤VüQ&ÉT, u§»® >∑*Z, qT<äT≥ Hêe÷\T
<Ûä]+∫q yês¡T |ü<ëàdüq+˝À ≈£Ls=Ãì ø£ì|æ+∫ ªªm+<äTø£e÷à
u≤<Ûä|ü&ÉT‘·THêïe⁄? H˚qTHêïqT>±, MTs¡T <Ûäs¡à+>±, eT+∫>±
ñ+&É+&Éìµµ nì m+‘√ Áù|eT>±, ˝≤\q>± #ê˝≤ùd|ü⁄ z<ësêÃs¡T.
πøe\+ á ø£\ Á|üuÛ≤e+ e\q ‘Ó\¢yêπsdü]øÏ m+‘√ <ÛÓ’s¡´+ e∫Ã
n+‘ê yês¡T #·÷düT≈£î+{≤s¡T nH˚ uÛ≤e+‘√ 90% ø√\Tø√e&É+ >=|üŒ
71
$+‘·. Ä dü«|üï+˝À qqTï z<ë]Ãq e´øÏÔ Ç˝≤ e⁄Hêïs¡ì #Ó|‘æ ˚ yês¡T
nø£ÿ˝Àÿ≥kÕ«$T nì Hê ø=e÷¬sÔ |ü⁄düÔø£+˝Àì yê] u§eTà
#·÷|æ+∫+~. n#·Ã+ n˝≤π> e⁄Hêïs¡T.
ø=Hêïfi¯fl ‘·sê«‘· e÷ dü\ ú +˝À e÷ ã+<ÛTä e⁄\T cÕ|ü⁄\T ø£{+ºÏ ∫
Ç‘·s¡T\≈£î ny˚TàXÊs¡T. eTs¡˝≤ Hê≈£î u≤<Ûä yÓTT<ä˝…’+~. H˚qT Áo
yÓ+ø£jT· ´kÕ«$Tyê]ì ‘·\#·Tø=ì ªkÕ«MT! yê]øÏ &ÉãT“ ã\+ e⁄+~
ø£qTø£ MTπsMT #˚j·T˝Ò≈£îHêïsê?µ nì ìwüO˜sê˝≤&ÜqT. ìÁ<ä|ü{Ïº
dü«|üï+ e∫Ã+~. dü«|üï+˝À Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T e÷ Ç+{ÏøÏ e∫Ã
‘·è|æ>Ô ± uÛÀ+#˚XÊs¡T. ªªH˚H|Ó ⁄ü Œ&É÷ ˙≈£î ‘√&ÉT>± e⁄+{≤qT. ˙e⁄ <˚ìø°
ø£ + >±s¡ T |ü & É e <ä T › µ µ nì yÓ [ flb˛‘· T Hêïs¡ T . y Ó + ≥ H ˚
Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T ø±kÕÔ wæ]&û kÕsTT nj·÷´s¡T. n<äT>√
u≤u≤ n+≥÷ Ç+{À¢ n+<ä ] ˙ <ä ] Ù+#· T ø√eT+≥THêïqT.
‘· s ê«‘· •ebÕs¡ « ‘· T \T, $wü ß í e T÷]Ô , \ø° å à <˚ $ , eT÷&É T
eTTU≤\‘√ Áo <ä ‘ êÔ Á ‘˚ j · T kÕ«$T <ä s ¡ Ù q$T∫Ã dü « |ü ï +
n<ä è X¯ ´ yÓ T Æ + ~.
á $<Ûä+>± q&ç düeTTÁ<ä+˝À ñqï qqTï Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T
<ä‘T· ìÔ s¡÷bÕ˝…q’ Ç‘·s¡ eTVü‰‘·Tà\T ‘·q s¡÷|üyT˚ qì #Ó|Œü &É+ <ë«sê
uÒ<ÛäuÛ≤e+ e÷ì <Ó’e+ ˇø£ÿπsqH˚ ms¡Tø£ b˛>=≥Tºø√≈£î+&Ü
J$+#·+&Éì Áo kÕ«$Tyês¡T uÀ~ÛdüTÔHêïs¡T.
dü÷s¡´ #·+Á<ësêe⁄>±s¡T, <äeTàù|≥:
H˚qT Áo <äsêZkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#êqT ø±˙ yês¡T Hêπø <˚e‘·>±qT
<äsÙ¡ q$Te«˝Ò<˚ nqT≈£îH˚ yêDÏ.í Áo <äsêZkÕ«$Tyê] qT+&ç e∫Ãq s¬ +&Ée
s√Eq Áo kÕ«$Tyês¡T ˇø£ ø=+&É MT<ä >∑\ ô|<ä› ã+&É MT<ä ≈£Ls=Ãìj·TTHêïs¡T.
H˚qT #·÷düTÔ+&É>±H˚ |ü~ •s¡düT‡\T >∑\ düTÁãVü≤àD´ kÕ«$T>±
e÷]b˛j·÷s¡T. #ê˝≤ düŒwü+º >± #·÷düTHÔ êïqT. Ä $wüjT· + ‘·\T#·T≈£î+fÒH˚
ˇfi¯ófl »\<ä]düT+Ô ~. Hê≈£î ∫qï|üŒ{Ï qT+&û Áo düTÁãVü≤àD´kÕ«$T n+fÒ
mq˝Òì Á|‹” . Hê Á|‹” qqTdü]+∫ Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T Hê≈£î n˝≤ <äsÙ¡ q$T∫Ã
H˚qT dü<Tä sZ T¡ e⁄qì Hê≈£î qeTàø£+ ø£*+Z #ês¡T. Áo dü<Tä sZ T¡ <äsêZkÕ«y˚T Áo
72
düTÁãVü≤àD´ kÕ«$T ø£<ë!
>=f…º|üPfi¯fl \øÏåà, $»j·Tyê&É
1. e÷ nqïj·T´ Áo ∫qJj·Ts¡T kÕ«$Tì Äsê~ÛkÕÔsT¡ . <äsêZkÕ«$T
>∑T]+∫ ndü\T ‘Ó*j·T<äT. ˇø£s√E sêÁ‹ e÷ nqïj·T´ ø£\˝À ˇø£
eTVü≤˙j·TT&ÉT ‘Ó\¢ì ã≥º\‘√, >∑&É¶+‘√ ø£q|ü&Ü¶s¡T. ‘·s¡Tyê‘· s√E
Ç+{À¢yêfi¯fløÏ ø£\ >∑T]+∫ #ÓbÕŒ&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· ¬s+&ÉT s√E\øÏ ˇø£
yêVü≤q+ ø=Hê\ì ø£&É|ü yÓfi≤fl&ÉT. nø£ÿ&É <äsêZkÕ«$T >∑T]+∫ ‘Ó*dæ
<äs¡ÙHêìøÏ yÓ[fl #·÷ùdÔ ¬s+&ÉTs√E\ ÁøÏ‘·+ e÷ nqïj·T´ ø£\˝À
<äs¡Ùq$T∫Ãq eTVü≤˙j·TT&ÉT Áo kÕ«$Tyêπs.
2. e÷ ≈£î≥T+ã+ n+‘ê <äsêZkÕ«$T <äs¡ÙHêìøÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT
y˚Ty˚TMT #Ó|üŒ≈£î+&ÜH˚ qqTï #·÷dæ ªª˙˝À $»j·Tyê&É ø£qø£<äTs¡Z
<äsÙ¡ qeTe⁄‘√+~. nø£ÿ&çøÏ yÓfifl¯ ≈£î+&Ü <äsÙ¡ q$T#êÃe⁄ e÷ uÛ≤>∑´+!µµ
nì nHêïs¡T. n+fÒ H˚qT $»j·Tyê&É qT+&ç e#êÃqì m+‘· düŒwü+º >±
#ÓbÕŒs√qì kÕ«$T jÓTTø£ÿ düs¡«»„‘·«+ eTqdüT‡˝À <äè&ÛÉ|ü&ç+~.
sêCÒwt #·+Á<ä, \ø°å$˝≤dt u≤´+ø˘ ñ<√´–, HÓ\÷¢s¡T.
∫qï|ü⁄Œ&ÉT e÷ Hêqï>±]‘√ bÕ≥T kÕsTTu≤u≤ uÛÑ»q\˝À
bÕ˝§Zq≥+ e\q kÕsTTu≤u≤ MT<ä uÛÑøÏÔ ø£*– >∑Ts¡T uÛ≤e+‘√
Äsê~ÛdTü +Ô &˚yê&çï. 2006˝À &Üˆˆ düTsπ +Á<ä>±s¡T ª{Ï.{Ï.&çµ ÁbÕ+>∑D+˝Àì
kÕsTT eT+~s¡+˝À ñqï <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ rdüTø=ì yÓ[fl uÛ»Ñ q\T,
bÕ≥\T bÕ&É‘êqì kÕ«$TøÏ #Ó|Œü >±H˚ kÕ«$T qqTï <ä>sZ∑ ¡ ≈£Ls√Ãô|≥Tºø=ì
bÕ≥ bÕ&ÉeTHêïs¡T. bÕ&çq ‘·sê«‘· kÕ«$T Äos¡«~+#ês¡T.
Äs√CÒ(eT+>∑fiy¯ ês¡+) Hê≈£î \ø°$å ˝≤dt u≤´+≈£î Áyê‘· |üØø£øå Ï s¡eTàì
˝…≥s¡T e∫Ã+~. Ä ‘·sê«‘· Ç+≥s¡÷«´≈£î yÓfifl‚ eTT+<äs¡ kÕ«$T <äsÙ¡ q+
#˚dTü ≈£î+fÒ Ç+≥s¡÷«´øÏ eTõ®>∑ Á‘ê– yÓfifl¯ eTì #ÓbÕŒs¡T. Ç+≥s¡÷«´
eTT+<äs¡ s√E ôV’≤<äsêu≤<é˝À kÕsTTu≤u≤ >∑T&çø¬ [‘˚ e÷ ≈£î≥T+ã+˝À
Hêø=ø£ÿ&çøπ |üPC≤] |üP\T Ç#êÃs¡T. n+‘·≈î£ eTT+<äT kÕ«$T qqTï
Ç+≥s¡÷«´øÏ CÒãT˝À |üP\T ô|≥Tºø¬ fi¯fleTì kÕ«$T #Ó|Œæ q e÷≥\T
73
düTŒ¤]+∫ n$ kÕ«$T Á|ükÕ<ä+>± rdüT≈£îHêïqT. ‘·sê«‘· s√E Ç+≥s¡÷«´
u≤>± #˚kÕqT. nø£ÿ&çøø£ ÿ£ &˚ H˚qT ôd\ø˘º nj·÷´qì #ÓbÕŒs¡T. Ç+‘·≈î£
eTT+<äT Áyê‘· |üØø£≈å î£ ≈£L&Ü |æ\eì qqTï <äsêZkÕ«$T <äsÙ¡ q+
e÷Á‘·+‘√H˚ Hê≈£î ñ<√´>∑+ Ç#êÃs¡T.
ˇø£s√E sêÁ‹ dü«|üï+˝À <äsêZkÕ«$T ø£qŒ&ç ˙πø+ uÛjÑ T· + ˝Ò<Tä . ˙
yÓ+≥ H˚qT+{≤qT. ìqTï H˚qT q&ç|kæ ÕÔqT nì #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. <äsêZkÕ«$T
yÓqTø±\ kÕsTTu≤u≤ ø£qŒ&ç Äos¡«~+#ês¡T. Ä dü«|üï<äsÙ¡ q+ ‘·sê«‘·
<äsêZkÕ«$T MT<ä $XÊ«dü+ ô|]– >∑Ts¡TuÛ≤e+ <äè&Û|É &ü +ç ~.
74

n<Ûë´j·TeTT ` 7
<äj·÷ kÕ>∑s¡T&ÉT
|ü s ¡ e T ø±s¡ T DéT÷]Ô j Ó Æ T q lkÕ«$Tyês¡ T ‘· e TqT
dü+|üPs¡í+>± qeTTà≈£îqï uÛÑ≈£îÔ\T á $X¯«eTT˝À m#·Ã≥ ñ+& ñ+&çç
düà]+∫qq÷ yÓ+≥H˚ yê]ì ∫Á‘·yÓTÆq Ø‘·T\˝À Ä<äTø=H˚yês¡T.
uÛÑ]+#·˝Òì uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq yê´<ÛäT\‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷, u≤<Ûä
uÛÑ]+#·˝Òø£ lkÕ«$Tyê]ì ÁbÕ]ú+∫q|ü⁄Œ&ÉT n{Ïºyê] u≤<ÛäqT
lkÕ«$Tyês¡T ‘·q X¯Øs¡+ ô|’øÏ rdüTø=ì ‘êH˚ nqTuÛÑ$+∫ Ä
uÛÑ≈£îÔì u≤<Ûä rπsÃyês¡T.
kÕ«$T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfifl‚ eTT+<äT ˇø£s√E rÁe+>± »«s¡+ e∫Ã+~.
ªkÕ«MT! Ç+‘· »«s¡+ ô|&ç‘˚ m˝≤ ‘·≥Tºø√>∑\qTµ nì kÕ«$Tyê]ì
ÁbÕ]ú+#êqT. 10 ì$TcÕ˝À¢ »«s¡+ ‘·–Z+~. Ä ‘·sê«‘· H˚qT
ÁokÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡øÏ ˙\ø£+sƒ¡sêe⁄ù|≥ yÓfi≤flqT. kÕ«$T qqTï #·÷∫
ªªˇπs! yÓ÷Vü≤Hê! ˙e⁄ ˇø£ÿs√E u≤<Ûä ≈£L&Ü nqTuÛ$Ñ +#·≈î£ +&Ü qqTï
‹{ÏºHêe⁄sê!µµ nì nHêïs¡T. n+fÒ <äeTàù|≥˝À e⁄+&ç ÁbÕ]ú+∫q
yÓ+≥H˚ ˙\ø£+sƒ¡sêe⁄ù|≥˝À e⁄qï kÕ«$TøÏ ‘Ó*dæ+~ n+fÒ yês¡T
n+‘·{≤ yê´|æ+∫j·TTHêïs¡T, yês¡T düs¡«düeTs¡Tú\T ø±ì<˚ n˝≤ Hê
»«s¡+ ‘·–Z+#·˝Òs¡T.
Áo dæ. dü÷s¡´Á|üø±X¯sêe⁄>±s¡T, ]f…sÆ T¡ ¶ ôV≤&ée÷düsº ,Y ø±e*
|üP»´ >∑Ts¡T<˚e⁄\T <äsê“sY |”sƒê~Û|ü‘·T\T Áo Áo Áo dü<äTZs¡T
<äsêZkÕ«$Tyê] bÕ<ä|ü<ëà\≈£î kÕcÕº+>∑ Á|üD≤eTeTT\T. y˚TeTT
‘·s¡#·÷ <äsêZ≈£î b˛sTT Áo kÕ«$T <ä+|ü‘·T\ ÄodüT‡\T >=ì
e#˚Ãyês¡eTT. m|ü⁄Œ&ÉT @~ Ç∫ÃHê d”«ø£]+#·ø£ ªªMTs¡T ‹+fÒ H˚qT
75
<äj·÷ kÕ>∑s¡T&ÉT <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
‹qïfÒ¢. MTs¡T ‹qïe˙ï Hê bı≥º˝À ñHêïsTT. ø±ã{Ïº Ç$
n˙ï n+<ä]ø° |ü+∫ MTs¡T ‹q+&çµµ nH˚yês¡T. n+‘˚>±ø£ y˚TeTT
ø±]j·TsY eT÷‘· rj·Tø£eTT+<˚ n$ @$T{À #Óù|Œyês¡T. Ä $<Û+ä >±
yê] düs¡«»„‘·«+ yÓ\¢&Éj˚T´~.
1996 Ä>∑dTü ˝
º À Hê≈£î eT˝Ò]j·÷ yê´~Û e∫Ã+~. 21 s√E\≈£î
≈£L&Ü ‹s¡T>∑T eTTK+ |ü≥º˝Ò<äT. uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq eT+<äT\‘√ #ê˝≤
u≤<Ûä>± e⁄+&˚~. s√k˛∫Hé e÷Á‘·\T y˚düT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT ø£&ÉT|ü⁄˝À
n–ï>√fi≤\T ‹]–q+‘· eT+≥>± e⁄+~. 26e ‘˚B kÕj·T+ø±\+ Ä
u≤<Ûä uÛÑ]+#·˝Òø£ e÷qdæø£+>± Áo kÕ«$Tyê]‘√ Ç˝≤ #Ó|ü⁄Œ≈£îHêïqT.
ªy˚TeTT MT <ä>∑Zs¡ø=∫Ãq|ü⁄Œ&É˝≤¢ y˚TeTT ‹+≥Tqï düeTdüÔ+ MT˝ÀøÏ
#˚s¡T‘·Tqï≥T¢ #ÓbÕŒs¡T >∑<ë! Ç|ü⁄Œ&ÉT H˚qT Á$T+>∑T‘·Tqï s√k˛∫Hé
e÷Á‘·\T >∑÷&Ü MT bı≥º˝ÀøÏ #˚sT¡ ‘·THêïj·÷? #˚]‘˚ yê{Ï Á|üu≤Û e+
MT MT<ä #·÷|ü≥+ ˝Ò<ë? e÷ |üPs¡« »qà ÁbÕs¡ã›+ ø=B› y˚TeTT
nqTuÛ$Ñ düTqÔ ï á u≤<Ûqä T MTs¡T ≈£L&Ü nqTuÛ$Ñ +#·øb£ ˛‘˚ ‘·–+Z #·e#·TÃ
ø£<ë! nì nqTø=ì ø£+&ÉT¢ eT÷düT≈£îHêïqT. |ü~ ì$TcÕ\˝À ˇfi¯fl+‘ê
#ÓeT≥b˛dæ »«s¡+ |üP]Ô>± ‘·–Zb˛sTT+~. n~ yÓTT<ä\T Çø£ »«s¡+
sê˝Ò<äT.
ˇø£yês¡+ ‘·s¡Tyê‘· ø±e*øÏ Áo kÕ«$Tyê]ì ÄVü‰«ì+#˚+<äT≈£î
$TÁ‘·T\‘√ ø£\dæ ˙\ø£+sƒ¡sêe⁄ù|≥≈£î yÓfi≤flqT. Hê≈£î »«s¡+ e∫Ãq
$wüj·T+ Áo kÕ«$Tyê]øÏ #Ó|üŒuÀ‘˚ Ä|æ ø£ècÕí¬s&ç¶>±]ì |æ*∫,
b˛sTTq yês¡+ »]–q dü+>∑‹ #Ó|üŒeTHêïs¡T. ø£ècÕí¬s&ç¶>±s¡T Ç˝≤
#ÓbÕŒs¡T: ªªb˛sTTq yês¡+ Áo kÕ«$Tyê]øÏ, neTàj·T´>±]øÏ u≤>±
»«s¡+ e∫Ã+~. #ê˝≤ u≤<Û|ä &ü Ü¶sT¡ . e÷Á‘·\T y˚dTü ø√eT+fÒ ªªñ+&Ésê
Ç|üŒ{Ïπø ø£&ÉT|ü⁄ì+&Ü e÷Á‘·\T y˚dæj·TTHêïs¡Tµµ nì #Ó|æŒ eT+<äT
rdüTø√˝Ò<äT. Ä sêÁ‹øÏ »«s¡+ ‘·–Zb˛sTT+~. eTs¡Tdü{Ï s√E≈£î
e÷eT÷\T>± Äs√>∑´+>± e⁄Hêïs¡Tµµ nì #ÓbÕŒ&ÉT.
∫Á‘·yT˚ eT+fÒ Hê≈£î »«s¡+ ‘·–qZ düeTj·T+˝ÀH˚ Áo kÕ«$Tyês¡T,
neTàj·T´>±s¡T »«sêq |ü&Ü¶s¡T. H˚qT u≤<Ûä‘√ yê]ì düà]+∫q
76
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D <äj·÷ kÕ>∑s¡T&ÉT
ø£åD+˝ÀH˚ yês¡T »«sêìï ‘·eT X¯Øs¡+ MT<ä≈£î rdüTø=ì Hê u≤<ÛäqT
rsêÃs¡T. m+‘√ <ä÷s¡+˝À e⁄qï Hê ÁbÕs¡úq $Hêïs¡+fÒ yês¡T
dü s ¡ « yê´|ü ≈ £ î ˝… ’ ñ+&Ü*. Hê »ãT“qT ‘· q X¯ Ø s¡ + ô|’ ø Ï
rdü T ≈£ î Hêïs¡ + fÒ dü s ¡ « dü e Ts¡ T ∆ \ ì ns¡ ∆ + . >∑ q Tø£ <Ó ’ e y˚ T
e÷qyêø±s¡ + ˝À eTqeTT+<ä T ì\∫q s¡ ÷ |ü y ˚ T Áo
<ä s êZ k Õ«$Tyês¡ T . Hê≈£î >∑\ >∑‘· nqTuÛÑyê˝…H√ï á $wüj·T+
ãTTEe⁄ #˚düTÔHêïsTT. yê]ì ‘·>∑T$<Ûä+>± ùd$+∫, yê]j·T+<äT
$XÊ«dü+ >∑*Z q&ÉT#·T≈£îH˚≥≥T¢ #˚j·TeTì Áo kÕ«$Tyê]ì
ÁbÕ]údüTÔHêïqT.
ˇø£s√E ø±e* uÛ≈Ñ î£ \ Ô T f…+ø±j·Tu§+&Ü\T rdüT≈£îì e#êÃs¡T.
sê>±H˚ yêfi¯flqT ‘Ó>‹∑ {Ïº M&ÉT s√>∑+ b˛yê\ì, M&ÉT &ÉãT“ ø±yê\ì,
M&ÉT eT÷≥ ø±yê\ì e#êÃs¡T. e÷øÏ+πøMT |üì ˝Ò<ë? b˛+&çsê
b˛+&ç nì >π ≥T es¡≈î£ ‘·]$T y˚XÊs¡T. yêfi¯flø£ÿ&ÉH˚ ì\T#=ì e⁄Hêïs¡T.
ø=+‘·ùd|üj÷· ´ø£ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ |æ*∫ f…+ø±j·Tu§+&Ü\T nø£ÿ&É ô|≥ºeTì,
ì»yÓTÆq Ä]Ô‘√, rÁeyÓTÆq ø√]ø£‘√, <äè&ÛÉyÓTÆq $XÊ«dü+‘√ á
ø=ã“]ø±j·T rdüTø√+&ç. yê] ø√]ø£ ‘·|üŒø£ HÓs¡y˚s¡T‘·T+<äì düyê\T
#˚dqæ ≥T¢ ñ#·Ãø¤ +£ sƒ+¡ ‘√ |ü*ø±s¡T. #˚sTT |ü{qºÏ yêfi¯flø£+‘ê Ç#˚ÃXÊs¡T.
yê]˝À ˇø±j·Tq ø=ìï u≤<Ûä\˝À e#êÃs¡T. n+‘·≈£î eTT+<äTs√E
nø£ÿ&ÉTqï düe÷<ÛTä \≈£î qeTdüÿ]düT+Ô fÒ nuÛj Ñ T· Vü≤dü+Ô Ä düe÷<ÛTä \
eT<Ûä´ düŒwüº+>± ø£ì|æ+∫+~. n<˚<√ ÁuÛÑeT nqTø=ì <ëìï ‘·q
$TÁ‘·T&ÉT >√bÕ˝Ÿ≈î£ #Ó_‘˚ n˝≤+{Ï$ |ü{+ºÏ #·Tø√e<äH› êï&ÉT. Ç|ü⁄Œ&ÉT
á f…+ø±j·Tu§+&Ü ø=s¡≈î£ ‘êqT <√dæ* #êbÕ&ÉT. yÓ+≥H˚ Áo kÕ«$T
ªªìqï ˙≈£î nuÛÑj·TVü≤düÔ+ Ç#êÃqT >∑<ë! Ç+ø± eT∞fl Ç<Ó+<äT≈£Lµµ
n+≥÷ n‘·ìøÏ f…+ø±j·T Çe«˝Ò<äT. n+fÒ ìqï Äj·Tq≈£î
nuÛÑj·TVü≤düÔ+ ø£ì|æ+∫q $wüj·T+ mes¡÷ #Ó|üŒ≈£î+&ÜH˚ yê]øÏ
‘Ó*dæ+~. Ä nuÛÑj·TVü≤düÔ+ Ç∫Ã+~ H˚H˚qì #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T. Ä
düe÷<ÛäT˝À¢ eTVü≤˙j·TT\≈£î, Hê≈£L uÒ<Ûä+ ˝Ò<äì #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T.
77
<äj÷· kÕ>∑sT¡ &ÉT <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
ˇø£s√E m.dæ. ø±s¡¢˝À Ç<ä›s¡T e´≈£îÔ\T e#êÃs¡T. yês¡T <ä>∑Zs¡≈£î
e∫Ã @MT |ü\Tø£ø£ eTT+<˚ ªªˇπsjYT! <=+>∑ yÓ<Ûäe˝≤¢sê Hê Ç‘·Ô&ç
#Ó+ãT <=ãT“≈£î b˛sTT+~ MTπs, ãT~∆˝Ò<äT b˛+&ç Çø£ÿ&É qT+&çµµ
nì ñ#·Ã¤˙#ê\T ‹&ÉT‘·÷ yê]ì ãj·T≥øÏ q&ÉeeTHêïs¡T. yês¡T
Vü≤&É*bıj·÷´s¡T. ø=ìï ø£åD≤\ ‘·sê«‘· ªªÄ Çø£ ˝À|ü\≈£î s¡+&çµµ
nì Ä<äs¡+>± |ü*ø±s¡T. Ä ‹≥¢<ë«sê yê]˝À @ Ks¡à\qT øå±fi¯q
#˚düTÔHêïs√ eTqπø$T ‘Ó\TdüTÔ+~!
78

n<Ûë´j·TeTT ` 8
ÄÁ•‘· ø£\Œeèø£åeTT
m. s¡+>±sêe⁄>±s¡T, ]f…Æs¡T¶ ôV≤&ée÷düºsY, ø±e*
1. ˇø£s√E Hê uÛ≤s¡´ dü÷ÿ\T˝À |ü&bç ˛sTT+~. {°#s· ‡Y n+‘ê
ÄyÓTqT yÓ<’ ´ä XÊ\≈£î rdüT≈£îb˛j·÷s¡T. Ä &Üø£sº T¡ Ç+»ø£qå T¢ yê&ç ÄyÓT≈£î
>∑T+&Ó»ãT“, Á|üe÷<äd‹úæ nHêïs¡T. HÓ\÷¢sT¡ rdüT≈£îb˛j·÷eTT. yêfi¯ó
fl nìï |üØø£\ å T #˚d,æ Á|üe÷<ä |ü]dæ‹ú nì #Ó|Œæ , ôV’≤<äsêu≤<é
yÓfifl¯ eTHêïs¡T. Çø£ ‘·|Œü <äì Áo kÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfi≤fleTT. ªªÄyÓT≈£î
@MT ˝Ò < ä T u≤>∑ T +~. >=\>∑ e T÷&ç yÓ [ fl eT÷&É T ìÁ<ä \ T
#˚j·TeTHêïs¡Tµµ Áo kÕ«$Tyês¡T. n˝≤ #˚ùdÔ n+‘· Á|üe÷<ä dæú‹
@yÓT+Æ <√>±˙ ÄyÓT @ yÓ<’ ´ä + ˝Ò≈î£ +&Ü Äs√>∑´+>± e⁄+~. yês¡T
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT ø±ì<˚ n˝≤ #˚jT· ˝ÒsT¡ .
2. H˚qT ≈£î≥T+ã düy˚T‘·+>± ‘·T+>∑uÛÑÁ<ë |ü⁄wüÿsê\≈£î
eT+Á‘ê\j·T+ yÓfi≤flqT. j·÷Ár≈£î\ s¡B› e\q nø£ÿ&É s¡÷y˚T <=s¡ø˝£ <Ò Tä .
#·÷∫q es¡≈î£ #ê\ì Ç+{ÏøÏ sêuÀ‘·THêïeTT. mes√ ∫qï |æ\y¢ ê&ÉT
e∫Ã mes√ qqTï |æ\TdüTHÔ êïs¡ì rdüT≈£îyÓfi≤fl&ÉT. Ä ô|<äe› Tìwæ ˙≈£î
s¡÷eTT ø±yê˝≤ nì n&ç– >¬ dtVº ≤ü Ödt ÇeTàì N{° |ü+bÕs¡T. Ä
>¬ dtVº ≤ü ÖdtqT #·÷dæ u≤&ÉT>∑ #ê˝≤ m≈£îÿe>± ñ+≥T+<äì u≤&ÉT>∑
m+‘· nì n&ç>±qT. Á|ò>” ± ÇeTàì ÁyêXÊs¡+&û nì #ÓbÕŒs¡T. Hê≈£î
eT‹b˛sTT+~. ‹]– Ç+{ÏøÏ b˛<ëeTqT≈£îH˚ düeTj·T+˝À >¬ dtVº ≤ü Ödt
Á|ò>” ± ÇeTàq&ÉyT˚ $T{Ï? Á|ò>” ± Ç|æŒ+#˚≥≥T¢ mes¡T #˚dæ e⁄+{≤s¡T?
Bìø£+‘ê eT÷\ø±s¡D+ Áo kÕ«$Tyêπsqì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. Áo
kÕ«$Tyê]øÏ Hê MT<ä m+‘· <äjT· ! @$T#˚dæ yê] ãTTD+ rs¡TÃø√>∑\qT.
3. Ç<˚$<Û+ä >± e÷ ô|<äu› ≤“sTT sêeTø£èwü≈í î£ Ç+»˙]+>¥ d”≥T
e∫Ã+~. ø±˙ Á|ò” d”≥T ø±≈£î+&Ü &=H˚wHü é ø£{≤º\Hêïs¡T. Hêø£+‘· X¯øÔÏ
79
ÄÁ•‘· ø£\Œeèø£åeTT <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
˝Ò<Tä . nø√˝≤˝À s¡V≤ü e÷Hé nH˚ yês¡T ø£\dæ MTs¡T |üPdü<é yÓ[fl Hê
ù|s¡T #Ó|Œü +&ç, Á|ò” d”≥T ÇkÕÔsì¡ #ÓbÕŒs¡T. ∫e] ÄX¯>± yÓfi≤fleTT. yê]
ù|s¡T #Ó|Œü >±H˚ Á|”ò d”≥T Ç#êÃs¡T. á s¡V≤ü e÷Hé mes¡T? qHÓï{≤¢¢ ø£*XÊs¡T?
Hê¬ ø +<ä T ≈£ î Á|ò ” d” ≥ T Ç|æ Œ +#ês¡ T ? á Hê≥ø±ìø£ + ‘· ≈ £ L
eT÷\|ü⁄s¡Twüß&ÉT Áo kÕ«$Tyêπsqì >∑{Ïº>± qeTTà‘·THêïqT. Ä
ø£è‘·»‘„ ‘· √H˚ qeTdüÿ]+#·T#·THêïqT.
4. e÷ ô|<äe› ÷àsTT Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T #Ó|Œæ q dü+ã+<Ûyä T˚
#˚dTü ≈£î+{≤qT nì |ü≥Tº |ü{+ºÏ ~. ‘·sT¡ yê‘· es¡T&ÉT ô|+&ç# ¢ ÷· |ü⁄\
dü+<äs“¡ +¤ ˝À Ä ne÷àsTTì ªwæ]&û Vü‰s¡‘T· \T Hê\T>∑÷ e#·TÃHêµ nì
n&É>>∑ ± Ä ne÷àsTT Hê≈£î ˇø£fÒ e#·TÃ nì düe÷<Ûëq+ #Ó|Œæ +~.
‘·sT¡ yê‘· yês¡T n&ç–q ø£≥ï+ Ç∫Ã ô|+&ç¢ #˚jT· ≥+ ø£w+ºü nì H˚qT
dü+<˚V≤æ +∫ Áo kÕ«$Te<ä≈› î£ yÓfifl¯ >± Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T ô|+&çø¢ =&ÉT≈£î
|ü*øÏq e÷≥\T ªªwæ]&û Vü‰s¡‘T· \T e#·TÃHê nì n&ç–q≥T¢, yê]
ne÷àsTT ˇø£fÒ e#·TÃ nì #Ó|Œæ q≥T¢µµ #Ó|Œæ Ä dü+ã+<Ûeä TTH˚
ìX¯ÃsTT+∫ #˚jT· eTHêïs¡T. es¡T&ÉT ø£&|É ü ìyêdæ. Áo kÕ«$Tyê]øÏ <ä>sZ∑ ¡
ePs¡T. ‘·sT¡ yê‘· ø£≥ïeTTq≈£î ø±e\dæq kıeTTà n+‘·jT· T düeT≈£L]Ã,
$yêVü≤eTT ÁokÕ«$Tyê] nqTÁ>∑V≤ü eTT‘√ #·øÿ£ >± »]|æ+∫Hês¡T.
5. ˇø£s√E H˚qT Áo kÕ«$Tyê] düìï~Û˝À ñHêïqT. ªªˇπs s¡+>±!
MT Ç+{Ï <=&ç¶ ‘·\T|ü⁄ >∑&j ç T· y˚jT· ≈£î+&ÜH˚ |ü&TÉ ≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&ÉT+&˚
ôd’ø˝Ï Ÿ me¬sH’ ê rdüT≈£îb˛sTTHê b˛‘ês¡T >∑<ë!!µµ nì kÕ«$T nHêïs¡T.
‘Ó\y¢ ê] Ç+{ÏøÏ yÓfi≤flø£ $#ê]ùdÔ n~ nø£så ê\ ì»eTì ‘˚*+~.
&ç. »j·T#·+Á<ë¬s&ç¶>±s¡T, HÓ\÷¢s¡T
1. 1993e dü+ˆˆ˝À s¡+>±sêe⁄>±s¡T e÷ <ä+|ü‘T· \qT yÓ+≥H˚ Áo
<äsêZkÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#·Tø√eTì bò˛qT #˚XÊs¡T. Ä düeTj·T+˝À
s=j·T´\ |ü]ÁX¯eT˝À \ø£\ å T qwübº ˛sTT n|ü⁄Œ\‘√ ~≈£îÿ ‘√#·ø£ ñHêïqT.
Hê uÛ≤s¡´ Áb˛<ä“\eTT‘√ Áo <äsêZkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ Hês¡+ú ˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥
yÓfi≤fleTT. e÷ Ä$&É Áo kÕ«$Tyê]øÏ <ä>sZ∑ ˝ ¡ À ≈£Ls√ÃqT+~. H˚qT
<ä÷s¡+>± e⁄HêïqT. ÁokÕ«$Tyês¡T Hê yÓ|’ ⁄ü #·÷∫ ªªˇπs Hêj·THê! ˙
80
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D ÄÁ•‘· ø£\Œeèø£åeTT
>∑Ts¡Te⁄ Çø£ÿ&É ≈£L&Ü ñHêïs¡T ˝Òsê! ˙ u≤<Ûä @$T{À #Ó|⁄ü Œø√sê!!µµ
nHêïs¡T. H˚qT yê]øÏ bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚dæ Hê ø£w+ºü #Ó|⁄ü Œ≈£îHêïqT.
ªª˙e⁄ eTs¡˝≤ n<˚ |ü]ÁX¯eT˝À ~>∑T, ãj·T≥|ü&>É \ ∑ e⁄µµ nì nHêïs¡T.
ªHê <ä>sZ∑ ¡ ∫*¢>e∑ « ˝Ò<Tä . s¬ +&ÉT \ø£\å ô|≥Tºã&ç mø£ÿ&É ‘˚>\ ∑ qTµ
n+fÒ ªªn<ä+‘ê Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT ákÕ] ˙ düeTdü´ rs¡T‘·T+~µµ
n+≥÷ qe⁄«‘·÷ ªªn˝≤ r]‘˚ Hêπø$T ÇkÕÔe⁄?µµ nHêïs¡T. áj·Tq
Á|ü‹|ò\ü + Ä•+#˚yê&ÉT>± ñHêï&˚, düeTdü´ r]‘˚ @<√ ˇø£{Ï ÇkÕÔeTT˝Ò
nqTø=ì e#˚ÃXÊeTT. H˚qT ‹]– s=j·T´\ |ü]ÁX¯eT˝À ~>±qT. Ä
‘·sê«‘· eT÷&ÉT HÓ\˝ÀH˚ Hê n|ü⁄Œ\˙ï r] ãj·T≥ã&Ü¶qT. H˚qT
1,116 s¡÷bÕj·T\T Áo kÕ«$Tyê]øÏ |ü+|æ‘˚ nø£ÿ&É »s¡T>∑T‘·Tqï nqï
dü+‘·sŒ¡ DøÏeTàHêïs¡T. Ä <Óe’ dü«s¡÷|ü⁄˝…q’ eTVü≤˙j·TT\T ‘·eT ˇø£ÿ
<äsÙ¡ qeTT‘√, yê] neTè‘·yê≈£îÿ‘√ qqTï u≤<Ûëø£sy¡ TÓ qÆ |ü]dæ‹ú qT+&ç
ãj·T≥|ü&k˚ Õs¡T.
2. e÷ ø=e÷¬s≈Ô î£ s¬ +&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\ qT+&ç ô|+&ç¢ dü+ã+<Ûë\T
#·÷dü÷Ô yê] <ä>sZ∑ ≈¡ î£ rdüT≈£îb˛j·÷eTT. ªªMT Hêj·Tq ìqTï nyÓT]ø±
|ü+bÕ\+≥THêï&ÉT. b˛‘êyê? b˛‘êe⁄˝Òµµ nì nHêïs¡T. Áo kÕ«$Tyês¡T
áyÓT C≤‘·ø+£ #·÷∫ ªªáyÓT~ |ü⁄wü´$T qø£Áå ‘·+ ` |ü⁄qs¡«düT qø£Áå ‘·+
e⁄+&˚ |æ\y¢ ê&ÉT ø±yê*. ≈£î<äTs¡T‘·T+~˝Òµµ nHêïs¡T. Áo kÕ«$Tyês¡T
ˇø£s√E bò˛qT#˚dæ ªªÇ|ü⁄Œ&ÉT e∫Ãq dü+ã+<Û+ä qø£Áüå ‘ê\T ø£*kÕsTT.
eT+∫<˚. ø±˙ MTs¡qT≈£îqï <ëìø£+fÒ ˇø£{Ï s¬ +&ÉT \ø£\ å T m≈£îÿe
n&ÉT>∑T‘ês¡T. á dü+ã+<Û+ä b˛˙j·Te<äì› µµ #ÓbÕŒs¡T. 29`9`2000
ì•Ã‘ês¡+∆ , 11`10`2000 $yêVü≤+, 31`10`2000 <ä+|ü‘T· \T nyÓT]ø±
b˛e&É+. nø£ÿ&˚ nu≤“sTT ñ<√´>∑+ #˚jT· &É+ »]–+~. yê] e÷≥
y˚<yä ê≈£îÿ.
yÓ÷Vü≤qsêe⁄ >±s¡T, <äeTàù|≥
1. e÷ ô|<ä›e÷àsTTì Ç+≥sYMT&çjÓT{Ÿ nsTTq ‘·sê«‘·
rdüT≈£îyÓ[‘˚ kÕ«$T e÷ ne÷àsTT‘√ ªªôV’≤<äsêu≤<äT˝À #˚]‘˚ MT
Hêj·TqøÏ m≈£îÿe Ks¡TÃ ne⁄‘·T+~, >∑+>±sê+ kÕsTTdü÷Œ¤]Ô ø±˝ÒJ˝À
81
dæ.mdt. Ç+»˙]+>¥ Á>∑÷|ü⁄˝À #˚sµ¡ µeT+fÒ e÷ ne÷àsTT Ç.dæ.Ç.
Á>∑÷|ü⁄˝À #˚s‘¡ êqqï~. kÕ«$T ªªdüsπ ˙ Çwü+º µµ nì nHêïs¡T. øöì‡*+>¥øÏ
yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT dæ.mdt˝À 2 d”≥T¢, Ç.dæ.Ç˝À 10 d”≥T¢ e⁄+&˚d]ü øÏ dæ.mdt
Á>∑÷|ü⁄øπ m≈£îÿe &çe÷+&é e⁄+<äì dæ.mdt Á>∑÷|ü⁄ rdüT≈£îqï~. ‘·sê«‘·
kÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT y˚Ty˚TMT #Ó|üŒø£eTT+<˚ kÕ«$T e÷
ô|<äe› ÷àsTT‘√ ªªdæ.mdt Á>∑÷|ü⁄ rdüTø√qHêïe⁄, eT] n<˚ m+<äT≈£î
rdüT≈£îHêïe⁄µµ nì n&ç>±s¡T. Bì‘√ Äj·Tq düs«¡ »„‘«· + eT]j·TT
‘·qqT qeTTà≈£îqï yÓ÷Vü≤Hésêe⁄>±]øÏ Ä]∆ø£ Çã“+~ ˝Ò≈î£ +&Ü #˚jT· ≥+
düŒwüeº TÚ‘√+~.
2. e÷ s¬ +&Ée ne÷àsTT Ç+≥Øà&çjTÓ {Ÿ nsTTq ‘·sê«‘· kÕ«$T
<ä>sZ∑ ø¡ Ï rdüT≈£î yÓ[fl @$T #˚sTT+#·eT+{≤s¡T nì n&ç–‘˚ kÕ«$T
ªª_.f…ø˘ #·~$+#·T, d”≥T edüT+Ô ~. nø±ÿ #Ó˝fi¢… ó¯ fl ˇø£ #√fÒ e⁄+{≤s¡T.
>∑+>±sê+ kÕsTT dü÷Œ¤]Ô ø±˝ÒJ˝À d”≥T edüT+Ô ~µµ nì #ÓbÕŒs¡T. @
d”≥T rdüTø√eT+{≤s¡T kÕ«MT nì n&ç–‘˚ ªª◊.{Ï. (◊.{Ï. n+fÒ
ÇqŒ¤sπ àwüHé f…ø±ï\J) d”≥T edüT+Ô ~µµ nì kÕ«$T #ÓbÕŒs¡T. ‘·sê«‘·
e÷ ne÷àsTTøÏ m+ôd{Ÿ˝À 82,000 sê´+≈£î e∫Ã+~. Ä sê´+≈£î≈£î
d”≥T sê<äT. kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï e∫Ã ªkÕ«MT! MTs¡T >∑+>±sê+ kÕsTT
dü÷Œ¤]Ô ø±˝ÒJ˝À d”≥T edüT+Ô <äHêïs¡T. e÷ ne÷àsTTøÏ 82,000 sê´+≈£î
e∫Ã+~ n sê´+≈£îøÏ mø£ÿ&Ü d”≥T e#˚Ã dü÷#·q\T ø£q|ü&≥ É + ˝Ò<Tä .
m˝≤>∑ kÕ«MT!µ nì nHêïqT. kÕ«$T ªªd”≥T edüT+Ô ~µµ nì eT÷&ÉTkÕs¡T¢
nHêïs¡T. ªªôV’≤<äsêu≤<äT˝À øöì‡*+>∑TøÏ yÓ[fl‘˚ Ks¡TÃ m≈£îÿee⁄‘·T+~.
>∑T+≥÷s¡TøÏ yÓfió¯ flµµ nì kÕ«$T #ÓbÕŒs¡T. n˝≤π> eTsêï&ÉT øöì‡*+>¥
nsTT‘˚ eTT+<äs¡ s√CÒ yÓ[fl $#ê]ùdÔ n|üŒ{Ïøπ >∑+>±sê+ kÕsTT dü÷Œ]Ô
ø±˝ÒJ˝À d”≥T¢ nsTTb˛sTT yês¡+ ne⁄‘√+~. eTs¡THê&ÉT ñ<äjT· +
11 >∑+≥\<ëø± Ä ø±˝ÒJ˝À d”≥T¢ ˝Òe⁄. f…qH¸ é |ü&ç kÕ«$TøÏ ñ<äjT· +
11:30>∑+ˆ \øÏ bò˛qT #˚XÊqT. kÕ«$T‘√ ªkÕ«MT! MTs¡T d”≥T edüT+Ô <äHêïs¡T.
d”≥T¢ ˝Òe⁄. eTeTà*ï eT<Ûë´Vü≤ï+ 2 >∑+≥\øÏ |æ\TkÕÔsT¡ . qqTï @+
#˚jT· eT+{≤s¡Tµ nì n&ç–‘˚ kÕ«$T ‘·q Á|üøÿ£ qTqï X¯+ø£sj ¡ T· ´>±]‘√
82
ªªnπs X¯+ø£sê! yÓ÷Vü≤Hé>±&ÉT, yê&ç _&É¶ >∑T+≥÷s¡T øöì‡*+>¥øÏ yÓfi≤fls¡T.
d”≥T ˝Ò<ìä ø=≥Tº≈î£ #·dTü HÔ êï&ÉT. d”≥T e⁄+~sê n+≥THêï $q≥+
˝Ò<Tä µµ nì #Ó|Œæ Hê‘√ ªªπs|ü⁄ ñ<äjT· eTT 9 >∑+≥\øÏ d”≥T ÇkÕÔsT¡ .
qTe⁄« e⁄+&ÉT. yÓ[‘˚ d”≥T sê<äTµµ nHêïs¡T. H˚qT eTs¡˝≤ ªø±<äT kÕ«MT,
á s√E 2 >∑+ˆˆ\øÏ øöì‡*+>¥ n+fÒ sπ |ü⁄ ñ<äjT· + 9 >∑+ˆˆ\øÏ
edüT+Ô <ä+≥THêïs¡T. ndü\T ns¡+ú ø±efÒ<¢ Tä µ nì n&ç>±qT. kÕ«$T
yÓ+≥H˚ ªªd”≥T e⁄+~. edüT+Ô ~. sπ |ü⁄ ñ<äjT· + 9>∑+ˆˆ\øÏ ÇkÕÔsT¡ .
qTe⁄« yÓfifl¯ uÀ≈£îµµ nì #ÓbÕŒs¡T. düsπ nì 2>∑+ˆˆ\øÏ eTeTà*ï |æ\TkÕÔsì¡
m<äTs¡T #·÷düT+Ô fÒ nìyês¡´ ø±s¡D≤\ e\q HÓ{Ÿ |üì#˚jT· fÒ<¢ Tä
n+<äTe\q á s√E »s¡>e∑ \dæq øöì‡*+>¥ sπ |ü{øÏ Ï yêsTT<ë y˚kÕs¡ì
‘Ó*dæ+~. ‘·sê«‘· s√E ≈£L&Ü Ä ø±˝ÒJ˝À @MT U≤∞\T ˝Òe⁄. e÷
eTT+<äs¡ dü‘T· |Ô *ü ¢ ne÷àsTT yÓ[fl >∑+>±sê+ ø±˝ÒJ˝À d”≥T ø±yê\+fÒ
˝Òeì #Ó|Œæ Ä ne÷àsTTì ø£Ø+q>∑sY ø±˝ÒJ˝À rdüTø√eTì #Óù|Ô Ä
ne÷àsTT n˝≤H˚ Ä ø±˝ÒJ˝À #˚sT¡ ‘√+~. eTeTà*ï |æ*ùdÔ y˚TeTT
≈£L&Ü >∑+>±sê+ ø±˝ÒJ˝À d”≥T ø±yê\+fÒ yêfi¯ófl ªMT eTT+<äsπ ø£<ë
Ä ne÷àsTTøÏ ø£Ø+q>∑s˝ Y À rdüTø√eTHêïeTTµ nì #Ó|⁄ü +Ô fÒ e÷
ne÷àsTT @&Ée≥+ yÓTT<ä\T ô|{Ï+º ~. n+‘·˝ÀH˚ ø£+|üP´≥sY˝À
>∑+>±sê+ ø±˝ÒJ˝À ◊.{Ï. d”≥T ˇø£{Ï e⁄+<äì #·÷ô|{Ï+º ~. yÓ+≥H˚
<ëìï e÷ ne÷àsTT ù|s¡Tq Áyêdü÷Ô MT≈£î ã\yÓTqÆ <Óe’ ø£è|ü e⁄+~
n+<äTe\qH˚ MT≈£î á ø£D å + <ëø± ˝Òì d”≥T e∫Ã+~. |òE ” ø£fdºÒ æ
ãj·T≥ø=#êÃø£ kÕ«$TøÏ bò˛qT #˚ùdÔ kÕ«$T ªªsê<äHêïe⁄ ø£<sä ê! &Éu“… {Ïº
ø=qT≈£îÿ+{≤qHêïe⁄ ø£<äsê, Ä d”≥T eTq~sê, H˚qT <ë∫ô|{Ïº
e⁄+#êqTµµ nì #ÓbÕŒs¡T. øπ e\+ kÕ«$T <äjT· e\q e÷Á‘·yT˚ e÷
ne÷àsTTøÏ Ç+»˙]+>¥˝À d”≥T e∫Ã+~. <ëìøÏ á ÁøÏ+~ düìïy˚X+¯ ˝À
kÕ«$T Ç∫Ãq nuÛj Ñ T· y˚T ø±s¡D+.
kÕ«$T e÷ ne÷àsTTøÏ d”≥T edüT+Ô <äqï ‘·sê«‘· ˇø£kÕ] kÕ«$T
<ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[‘˚ kÕ«$T ªªnπs yÓ÷Vü≤Hê! MT ne÷àsTTøÏ &=H˚wHü é ø£≥Tºø√µµ
nì nHêïs¡T. yÓ+ã&˚ Hê eTqdüT‡˝À ªÇ+‘·≈£î eTT+<äT d”≥T
83
Ç|æŒkÕÔqHêïs¡T, Ç|ü⁄Œ&ÉT &=H˚wHü é ø£≥Tºø√eT+{≤s¡T. \ø£å s¡÷bÕj·T\
&=H˚wHü é mø£ÿ&ÉqT+&ç ‘˚yê*, Ç|ü⁄Œ&ÉT ne÷àsTTì &çÁ^˝À #˚sÃ¡ {≤ìøÏ
≈£L&Ü ˝Ò<äT n+<äTe\q ‘·sê«‘· s√E kÕ«$TøÏ #Ó|üŒ≈£î+&Ü
yÓ[flb˛<ëeTµqT≈£îHêïqT. Ä s√E sêÁ‹ neTàj·T´ düe÷~Û <ä>sZ∑ ¡
neTàj·T´≈£î $qï$+#·Tø=ì |ü&TÉ ≈£îHêïqT. Ä s√E sêÁ‹ ø£\˝À
neTàj· T ´ kÕ«$T‘√ ªªMTs¡ T yÓ ÷ Vü ≤ Hé ø Ï yÓ T T<ä ≥ d” ≥ T
Ç|æŒkÕÔqHêïs¡T. eTs¡˝≤ Ç|ü⁄Œ&ÉT &=H˚wüHé ø£{≤º\+≥THêïs¡Tµµ
nì n&ç–+~. <ëìøÏ kÕ«$T ªªyê&çï 11 s¡÷bÕj·T\T <äøÏåD
Çe«eTqT, d”≥T edüTÔ+~µµ nHêïs¡T. neTàj·T´ Hê‘√ ªªnπs
yÓ÷Vü≤Hê! 11 s¡÷bÕj·T\T <äøÏåD Çe⁄«µµ nì #ÓbÕŒs¡T. kÕ«$T
ø±–‘ê\ MT<ä dü+‘·ø£+ #˚dæ ªªÇ<äT>√ d”≥T rdüTø√µµ nì
Ç#êÃs¡T. n+‘·{‘Ï √ Ä dü«|üï+ eTT–dæ+~. Ä ‘·sê«‘·s√E ñ<äjT·
Äs¡‹ nsTTq ‘·sê«‘· me]¬ø’Hê dü«bÕï\Tø±˙, dü+<˚XÊ\T ø±˙
e#êÃj·÷, n$ #Óù|Ô yê{Ïì $e]kÕÔqT nì kÕ«$T nHêïs¡T. H˚qT
e÷{≤¢&˝ É <Ò Tä . qqTï ù|s¡T ô|{Ïº |æ*∫ Hê\T>∑TkÕs¡T¢ n&ç–Hê H˚qT
#Ó|Œü ˝Ò<Tä . kÕ«$T yÓ[flq ‘·sê«‘· X¯+ø£sj¡ T· ´≈£î #Ó|‘æ ˚ Äj·Tq ª‘·|ü⁄Œ
ø£ < ë kÕ«$T n&ç q |ü ⁄ Œ&É T #Ó | ü Œ ≈£ î +&Ü e⁄+&É ≥ +. qTe⁄«
neTàj·T´≈£î yÓ[fl ø£åe÷|üD #Ó|ü⁄Œ. kÕ«y˚T ìqTï |æ\TkÕÔs¡Tµ
nì #ÓbÕŒs¡T. H˚qT neTàj·T´ düe÷~Û <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[fl neTàj·T´≈£î
n+‘ê #Ó|Œæ ªne÷à! ‘·*¢ <ä>∑Zs¡ uÛÑj·T+ e⁄+&É<äT ø£qTø£ #ÓbÕŒqT,
kÕ«$TøÏ #ÓbÕŒ\+fÒ Hê≈£î uÛÑj·T+. qTy˚« kÕ«$T‘√ #Ó|ü⁄Œµ
nì, (kÕ«$T n&ç–q|ü⁄Œ&ÉT #Ó|Œü q+<äT≈£î) ÁbÕj·T•Ã‘·+Ô >± neTàj·T´
düe÷~Û #·T≥÷º eT÷&ÉT yÓ÷ø±fi¯fl Á|ü<øä D åÏ \T #˚kÕqT. ‘·sê«‘· Hê
kÕe÷qT\T düsT¡ ≈› î£ ì ãj·T≥≈£î e∫Ã ãj·T≥qT+&˚ kÕ«$TøÏ yÓ[fl
ekÕÔqì #Ó|⁄ü ‘T· HêïqT. kÕ«$T ˝À|ü*øÏ s¡eTà+fÒ H˚qT sêq+fÒ, ˇø£e÷≥
e÷{≤¢&Ü* s¡eTàì |æ*#ês¡T. yÓ[‘˚ ªªneTàj·T´ @+ #Ó|Œæ +~µµnì
n&ç–‘˚ sêÁ‹ e∫Ãq dü«|üï+ >∑T]+∫ #ÓbÕŒqT. kÕ«$T yÓ+≥H˚ ªªeT]
11 s¡÷bÕj·T\T Ç#êÃyêµµ? nì n&ç>±s¡T. H˚qT <äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ VüQ+&û\˝À
84
<äøDåÏ düeT]Œ+#êqq>±H˚ ªªÇ+ø£ Ä d”≥T ˙<˚µµ nì, ˇø£ ù||üsT¡
MT<ä dü+‘·ø+£ #˚dæ nuÛj Ñ T· $T#êÃs¡T. á nuÛj Ñ T· + e\qH˚ e÷
ne÷àsTTøÏ 82,000 sê´+≈£î e∫ÃHê e÷ Ç+{ÏøÏ <ä>sZ∑ ¡ ø±˝ÒJ˝À
kÕ«$T #Ó|Œæ q≥T¢ ◊.{Ï.Á>∑÷|ü⁄˝À d”≥T e∫Ã+~.
3. e÷ dü«+‘· eP]˝À (»ø£ÿes¡+) 3 mø£sê\ e÷$T&ç ‘√≥øÏ
n˙ï #˚dHæ ê #˚‹øÏ dü+e‘·‡sêìøÏ 5,000 s¡÷bÕj·T\T e÷Á‘·yT˚ ek˛Ô+~.
kÕ«$TøÏ #Óù|Ô ø={Ïº+#ÓjYTeTHêïs¡T. H˚qT ø={Ïº+#˚<ë›eTì uÒs¡+
ô|&ÉT‘·÷+fÒ e÷ nHêï yêfi¯fløÏ ‘Ó*dæ ªÄ kÕ«y˚T<√ #ÓbÕŒ&Éì Ç˝≤
#˚kÕÔyê? ø±ùd |ü+≥qT n˝≤ e<äT\T≈£î+{≤yêµ nì n&ÉT|¶ &ü Ü¶sT¡ .
H˚qT n|ü⁄Œ&ÉT >∑eTTàq e⁄+&ç ‘·sê«‘· me]ø° #Ó|Œü ≈£î+&Ü ø=fÒjº T· {≤ìøÏ
ˇø±j·Tq <ä>sZ∑ ¡ n&Ü«qT‡ rdüTø=ì H˚qT >=\>∑eT÷&ç yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT
ø=fÒj º T· eTì #ÓbÕŒqT. n˝≤π> ˇø£s√E ˇø£ 20 #Ó≥T¢ q]πødü]øÏ e÷
nHêï yêfi¯fløÏ ‘Ó*dæ n&ÉT|¶ &ü ‘ç ˚ #Ó≥T¢ q]øÏ+#˚ n‘·qT H˚qT Áyêdæq
ø±–‘·+ #·÷|æ+∫ MT ‘·eTTà&ç #˚‘· #Ó|Œæ ùdÔ Ä|ü⁄‘êeTT ˝Òøb£ ˛‘˚ Ä|üeTT
nHêïs¡T. Hê nHêï yêfi¯ófl H˚qT >=\>∑eT÷&ç yÓfi≤flqì ‘Ó*j·Tø£ e÷
Ç+{ÏøÏ bò˛qT #˚dæ #Óù|Ô, e÷ ô|<äe› ÷àsTT Hê≈£î bò˛qT #˚dæ n&ç–+~.
Ç~ kÕ«$T Ä»„ nì #Óù|Œdü]øÏ Ç+πøMT e÷{≤¢&˝É <Ò Tä . #Ó≥˙¢ ï q]πøXÊs¡T.
Ç+{ÏøÏ yÓ[flq ‘·sê«‘· Ç+{À¢yê]øÏ #Ó|Œæ Ç~ kÕ«$T Ä»„ Äì #ÓbÕŒqT.
‘·sê«‘· kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï e∫Ã #Óù|Ô ªªÄsTT˝Ÿ bÕyéT #Ó≥T¢ e∫Ã e⁄HêïsTT
n$ y˚sTTµµ nì kÕ«$T nHêïs¡T. ÄsTT˝Ÿ bÕyéT #Ó≥+¢ fÒ eTq≈£î Äô|’¢
#˚dqæ 6 HÓ\\øÏ ekÕÔsTT ø£<ë, @yÓ÷ kÕ«$T Ç˝≤ n+≥THêïs¡T
nqT≈£îHêïqT. Ç+{ÏøÏ e#˚Ãdü]øÏ e÷ ∫Hêïqï ø=&ÉT≈£î ÄsTT˝Ÿ bÕyéT
#Ó≥T¢ y˚<ë›eTqT≈£îì n‘·qT ©EøÏ rdüT≈£îqï Hê bı\+˝À ≈£L&Ü n<˚
y˚<ë›eTì Hê bı˝≤ìøÏ ø±e*‡q #Ó≥T¢ ‘Ó|Œæ +∫ ø±+Á{≤≈£î≈º î£ Ç∫Ã
y˚sTT+#˚kÕ&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT ns¡yú TÓ +Æ ~ kÕ«$T nqï e÷≥\T. Ç|ü⁄Œ&ÉT
dü+e‘·‡sêìøÏ 20,000 s¡÷bÕj·T\T ek˛Ô+~. dü<Tä sZ T¡ e⁄ uÛTÑ øÏ,Ô eTTøÏÔ
Á|ü<ëj·T≈£î&ÉT.
4. 2011˝À Hê≈£î 5 s√E\bÕ≥T »«s¡+ ñ+&ç 6 e s√E qT+&û
85
104 &çÁ^\øÏ ôV≤∫Ã+~. kÕ«$T‘√ bò˛qT˝À e÷{≤¢&≥ É + ≈£î<äs˝
¡ <Ò Tä .
ˇø£s√E ñ<äjT· + &Üø£sº T¡ Hê‘√ Ç<˚<√ eT˝Ò]j·÷˝≤>± ñ+~.
m+<äTø¬ H’ ê eT+∫~ eT<Ûë´Vü≤ï+ Ç+»ø£Hå é #˚dæ >∑÷ø¢ √CŸ ÇkÕÔqT »«s¡+,
˙s¡d+ü ‘·>T∑ ‘Z êsTT. kÕj·T+Á‘·+ yÓ[fl s¡øÔ£ |üØø£å #˚sTT+#·Tø√+&ç nHêï&ÉT.
eT<Ûë´Vü≤ï+ &Üø£sº T¡ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfifl‚ eTT+<äs¡ kÕ«$TøÏ bò˛Hé #˚ùdÔ X¯+ø£sj ¡ T· ´
sêÁ‹ 8>∑+ˆˆ\øÏ bò˛Hé #ÓjT· éTHêï&ÉT. kÕj·T+Á‘·+ s¡øÔ£ |üØø£≈å î£ yÓ[fl
e#êÃqT. sêÁ‹ 7.05ìˆˆ\≈£î bò˛Hé #˚ùdÔ *|òºt #˚jT· ´˝Ò<Tä .
@MT kÕ«MT! 5 s√E\TqT+&ç e÷{≤¢&{ É ≤ìøÏ M\T |ü&˝ É <Ò Tä .
eTeTà*ï eT]Ãb˛j·÷yê nì eTqdüT‡˝À ÁbÕ]∆dTü HÔ êïqT. ‘·sê«‘· bò˛qT
#˚ùdÔ kÕ«$T e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ H˚HM˚ T #Ó|Œü ø£eTTqTù| ªª@sê á f…yÆ Té ˝À
bò˛Hé #˚kÕy˚+{Ïµµ? nHêïs¡T. ªá f…yÆ Té ˝À @+{Ï kÕ«$T 4 s√E\qT+&û
#˚dTü HÔ êïqT. MTs¡T e÷‘√ e÷{≤¢&≥ É + ≈£î<äs˝ ¡ <Ò Tä . 104 &çÁ^\ »«s¡+,
uÛj
Ñ T· y˚Tk˛Ô+~. |æ∫Ã |æ∫Ã ø£\\T edüTHÔ êïsTTµ nHêïqT. ªª|æ#√Ã&Ü
˙≈£î uÛÑj·Ty˚T+Á{≤! ˙yÓqTø£e÷˝Ò ñHêïqT. s¡ø£Ô |üØø£å ≈£L&Ü
#˚sTT+#·Tø=#êÃ. eT˝Ò]j·÷ n{≤ø˘ nj˚T´ dü÷#·q\T ñHêïsTT. ø±ã{Ïº
eT˝Ò]j·÷≈£î dü+ã+~Û+∫q eT+<äT\T sπ |ü⁄ #Ó|⁄ü ‘êqHêï&ÉT ø£<ë Ä
eT+<äT\T 5 s√E\T yê&ç‘˚ ‘·>T∑ ‘Z T· +~. ‘·–bZ ˛sTT+<äì e÷qe<äT,›
‘·–bZ ˛sTTHê eTs¡˝≤ edüT+Ô ~. eT+<äT\T y˚dTü ø√. ñ+&ÉHê, Ç+ø£
bò˛qT ô|fÒj º T· Hêµµ nHêïs¡T. ªHê≈£î uÛj Ñ T· y˚Tk˛Ô+~, ìÁ<ä ≈£L&Ü |ü≥f º <¢Ò Tä ,
|æ∫Ã |æ∫Ã ø£\\T edüTHÔ êïsTTµ nì H˚qT #Óù|Ô ªª»«s¡+ sê<äT sê<äT
sê<äT, ‘·–bZ ˛sTT+<äì Hê\T>∑T kÕs¡T¢ #Ó|Œæ µµ bòıqT ô|fÒkº Õs¡T. ‘·sê«‘·
qT+&û »«s¡+ sê˝Ò<Tä .
∫s¡T<ä\ $XÊ\, >±*M&ÉT Á>±eT+, ø£&É|üõ˝≤¢
á eT<Û´ä Hê≈£î ø£&TÉ |ü⁄˝À u≤<Ûä e∫Ã+~. sêj·T#√{Ï ÄdüŒÁ‹øÏ
b˛‘˚ yêfi¯ófl kÕÿì+>¥ #˚dæ ø£&TÉ |ü⁄˝À >∑&¶É e⁄+~. Ä|üsπ wüHé ˇø£ÿfÒ
e÷s¡eZ Tì #Ó|Œæ &ÉãT“ ‘ÓeTàHêïs¡T. Ä|üsπ wüHé n+fÒ Ä]úø+£ >±qT,
XÊØs¡ø+£ >±qT uÛj
Ñ T· |ü&ç H˚qT Áo <äsêZkÕ«$Tyê]ì ÄÁX¯sTT+#êqT. Ä
86
eTVü≤˙j·TT&ÉT #·÷dæ ªª˙≈£î >∑&˝ ¶É <Ò Tä , @MT ˝Ò<Tä . 25 s√E\T Çø£ÿ&É
e⁄+&ÉT u≤>∑T+≥T+<äìµµ #ÓbÕŒs¡T. kÕ«$Tyê] ÄÁX¯eT+˝À H˚qT eT÷&ÉT
HÓ\\T e⁄HêïqT. Á|üdTü ‘Ô +· Hê≈£î ø£&TÉ |ü⁄˝À u≤<Û,ä H=|”Œ @MT ˝Òe⁄.
H˚qT @ eT+<äT\÷ yê&É˝<Ò Tä . Áo <äsêZkÕ«$Tyê] ø£è|üe\¢ Vü‰sTT>±
e⁄HêïqT. Áo kÕ«$Tyê] Ä»„ rdüTø=ì Ç+{ÏøÏ yÓfi≤flqT.
ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ ÁøÏ+<ä≥ Hê uÛsÑ Ô¡ s¡eTDj·T´>±]øÏ |æ∫Ã e∫Ã+~.
u…+>∑Tfi¯Ss¡T˝À eT+<äT\T yê&ÜeTT. ‘·–qZ fÒ¢ e⁄+&ç eTs¡˝≤ e∫Ã+~.
Çø£ uÛ]Ñ +#·˝øÒ £ Áo <äsêZkÕ«$Tyê] bÕ<äeTT\HêÁX¯sTT+#êeTT. Á|üdTü ‘Ô +·
@ eT+<äT\T, yÓ<’ ë´\T ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ Äs√>∑´+>± e⁄Hêï&ÉT.
õ.ÄsY.¬ø. kÕsTT düTÁãVü≤àD´+:
Áo <äsêZkÕ«$Tì <ä]Ù+∫q|ü⁄Œ&ÉT ªªˇπsjYT! ˙ MT<ä ã+&É
|ü&uÉ À‘·T+~. C≤Á>∑‘>Ô· ± kÕsTTì e<ä\≈£î+&Ü |ü≥Tºø√sê!µµ nì #ÓbÕŒs¡T.
u≤>± Äs√>∑´+>± e⁄qï Hê≈£î Ä e÷≥ m+<äT≈£î #Ó|ü⁄‘·THêïs√
‘Ó*j·T˝Ò<Tä . yês¡T #Ó|Œæ q≥T¢>±H˚ Hê\T>∑T HÓ\\˝À ô|<ä› ÄHês√>∑ý˚T
e∫Ã+~. u…+>∑Tfi¯Ss¡T˝À düŒèVü≤ ˝Ò≈î£ +&Ü |ü&bç ˛sTT e⁄HêïqT. e÷
ø£+ô|˙ &Üø£sº T¡ ˝ÒsT¡ . ˇø£ >∑+≥ m.dæ. s¡÷eTT˝À e⁄+∫ |ü+ù|XÊs¡T.
Hê≈£î düŒèVü≤ e∫Ã+~. e÷ Hêqï>±]øÏ 3 kÕs¡T¢ bò˛qT #˚dHæ ê n+<ä˝<Ò Tä .
Áo <äsêZkÕ«$Tyê]øÏ bò˛qT #˚dæHê n+<ä˝Ò<äT. Çø£ ˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äì
>=\>∑eT÷&ç e#˚ÃXÊeTT. düeTj·÷ìøÏ e÷ neTà Hê‘√ ñ+&Éã{Ïº
dü]b˛sTT+~. ˝Ò≈î£ +fÒ H˚qT e÷qdæø+£ >± #ê˝≤ u≤<Û|ä &ü y˚ ê&çì.
>=\>∑eT÷&ç Áo yÓ+ø£jT· ´kÕ«$Tyê] düìï~Û˝À ñ+≥÷ &Üø£sº ¢¡ eT+<äT\T
yê&ÉT‘·THêïqT. |æôV≤#Y.&ç. ≈£L&Ü 2 dü+e‘·‡sê\˝À |üPs¡sÔ TT+~.
H˚q&ÉT>∑≈î£ +&ÜH˚ Hê≈£î sêuÀj˚T nHês√>±´ìï >∑÷]Ã #Ó|Œü &ÉyT˚ >±ø£
n<äèX¯´+>± m+‘√ y˚T\T #˚≈£L]Ãq Áo kÕ«$Tyê]øÏ nq+‘·ø√{Ï
ø£è‘·»‘„ ê_Ûe+<äqeTT\T #Ó*d¢ ÷ü Ô eTeTTà\HÓ|⁄ü Œ&É÷ Ç˝≤π> e<ä\ø£
s¡ø+åÏ #·eTì y˚&TÉ ø=+≥THêïqT.
87
\øÏåà, ÁoìyêdüT>±] uÛ≤s¡´, <äeTàù|≥.
1994 ˝À ô|[flø±ø£eTT+<äT <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT
Hê‘√ ªª1995˝À >∑Ts¡Tø£è|ü ø£\T>∑T‘·T+~. ‘·sê«‘· ˙ø=ø£ ø√]ø£ e⁄+≥T+~.
n~ HÓsy¡ s˚ T¡ ‘·T+~µµ nHêïs¡T. 1995 ˝À Hê≈£î ô|[fl nsTT+~. ‘·sê«‘·
Hê≈£î 7dü+ˆˆ\ es¡≈î£ dü+‘êq+ ø£\>∑˝<Ò Tä . &Üø£sº T¡ ¢ |æ\\ ¢ T |ü⁄≥ºsì¡
#ÓbÕŒs¡T. H˚qT >=\>∑eT÷&ç Áo yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T ªeTÚquÀ<Ûµä |ü⁄düøÔ +£
108 kÕs¡T¢ bÕsêj·TD Á|ü<øä D åÏ \T #˚d÷ü Ô #˚kÕqT. <äsêZkÕ«$Tì dü+‘êq+
n&ÉT>∑T<ëeTì yÓfifl‚ ≥|ü⁄Œ&ÉT eTT+<äT>± >=\>∑eT÷&ç yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T
<äsÙ¡ HêìøÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT nø£ÿ&É dü‘‡· +>∑+˝À Áo düTã“sêeTj·T´>±]øÏ
<ä s êZ k Õ«$Tì @$T n&É > ∑ u À‘· T HêïH√ #Ó b ÕŒqT. <ëìøÏ
düTã“sêeTj·T´>±s¡T ªªne÷à! ªne÷à! _&É¶\T |ü⁄≥º˝Ò<äì u≤<Ûä|ü&É‘êeTT
ø±˙ _&É¶\T |ü⁄{Ïºq yêfi¯fl+<äs¡÷ u≤>∑THêïsê? |æ\¢\T |ü⁄{≤ºø£
@$T Çã“+<äT\T ekÕÔjÓ÷! ‘·sê«‘· yêfi¯flø√dü+ mìï ø√]ø£\T
ø√sê*‡ edüTÔ+<√ ø£<ë! eTqπø~ eT+∫<√ Äj·TqøÏ ‘Ó\TdüT.
n+‘˚ > ±ø£ dü ¬ s ’ q dü e Tj· T +˝À Á|ü k Õ~kÕÔ s ¡ T . eTqyÓ T |ü ⁄ Œ&É ÷
kÕ«$Tø£è|ü ø√dü+ ÄodüT‡\qT n&É>±\µµì #ÓbÕŒs¡T. Hê≈£î á
ÁbÕs¡qú Vü≤è<äjT· >∑‘y· TÓ Æ kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T ªª@+ ø±yê\ìµµ
s¬ +&ÉT, eT÷&ÉTkÕs¡T¢ n&ç–Hê MT ÄodüT‡\T ø±yê\ì n&ç>±qT. Hê
ÁbÕs¡qú ‘√ dü+‘·è|æÔ #Ó+~q kÕ«$T nø£ÿ&ÉTqï yê]‘√ qqTï #·÷|æd÷ü Ô
ªªe÷ ne÷àsTTøÏ _&É¶ |ü⁄&É‘ê&Éìµµ #Ó|Pü Ô Hê yÓ|’ ⁄ü ‹]– ªªMT _&É¶
|ü⁄{Ïqº |ü⁄Œ&ÉT MT }s¡T ekÕÔqTµµ nì nHêïs¡T.
sTT+{ÏøÏ e∫Ãq ‘·sê«‘· dü+Áø±+‹ |ü+&ÉT>∑≈î£ Äs√>∑´+ ø=+#Ó+
‘˚ & Ü>± e⁄+fÒ |ü + &É T >∑ nsTTq ‘· s ê«‘· &Üø£ º s ¡ T <ä > ∑ Z s ¡ ø Ï
yÓfi<¯ ëeTqT≈£îHêïqT. Äs√E sêÁ‹ kÕ«$T Hê ø£\˝À Hê bı≥º ìeTTs¡T‘·÷
ªªqTe⁄« >∑s“¡ e¤ ‹ee÷àµµ nì #ÓbÕŒs¡T. &Üø£sº T¡ <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[‘˚ H˚qT
>∑s“¡ e¤ ‹qì, Hê≈£î ôdô|º+ãs¡T 10e ‘êØKTøÏ Á|üdeü + ne⁄‘·T+<äì
#ÓbÕŒs¡T. Äs√E sêÁ‹ kÕ«$T ø£\˝À ø£q|ü&ç ªªne÷à! ˙≈£î ôdô|º+ãs¡T
3e ‘êØKT Á|üdeü + ne⁄‘·T+~µµ nHêïs¡T. H˚qT bÕsêj·TD, Á|ü<øä D åÏ \T
88
#˚dTü ≈£î+≥THêïqT. ôôdô|º+ãs¡T 3e ‘êØKT eT+>∑fiy¯ ês¡+ nsTT´+~.
H˚qT #˚ùd >∑Ts¡T#·]Á‘· dübÕÔV≤ü bÕsêj·TD ãT<Ûyä ês¡+ ne⁄‘·T+~ ø±ã{Ïº
H˚qT <äsêZkÕ«$T bò˛{ÀøÏ ªªkÕ«MT! >∑Ts¡T#·]Á‘· bÕsêj·TD nsTTq ‘·sê«‘·
Hê≈£î Á|üdeü + Äj˚T´≥≥T¢ #·÷&É+&çµµ nì #Ó|⁄ü Œ≈£îHêïqT. ôdô|º+ãs¡T
3e ‘˚B sêÁ‹ H=|ü⁄Œ\T e∫Ã Ä–b˛j·÷sTT. ôdô|º+ãs¡T 4e ‘˚Bq Hê
bÕsêj·TD nsTTq ‘·sê«‘· H=|ü⁄Œ\T yÓTT<ä\sTT´ kÕj·T+Á‘êìøÏ Hê≈£î
_&É¶ |ü⁄{≤º&TÉ .
#ê˝≤ ∫Á‘·+>± n<˚s√E <äeTàù|≥ kÕsTTu≤u≤>∑T&ç ;s¡Tyê˝À
e⁄+∫q <äsêZkÕ«$T ∫Á‘·|{ ü ≤ìï eT+~s¡ ø£$T{°yês¡T ãj·T≥≈£î rdæ
yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T bò˛{À Á|üøÿ£ q e⁄+#ês¡T. nB e÷ nu≤“sTT |ü⁄{Ïqº 10
ì$TcÕ\øÏ. Ç˝≤ e÷_&É¶ |ü⁄{Ïqº ‘·sê«‘· e÷ }s¡T ekÕÔsq¡ ï e÷≥qT
|ü≥+ s¡÷|ü+˝À ì»+ #˚XÊs¡T.
ô|’ ©\qT #·÷ùdÔ kÕ«$TøÏ uÛ$Ñ wü´‘·T˝ Ô À @$T »s¡T>∑T‘·T+<√ #ê˝≤
düŒwüº+>± ‘Ó\Tdüì, |ü{≤ìøÏ #Ó|ü⁄Œ≈£îqï $qïbÕ\qT nìïy˚fi¯˝≤
düs¡«yê´|ü≈£î&Ó’ Ä\øÏ+∫ ‘·>∑T$<Ûä+>± eTq≈£î ÁX‚j·Tdüÿs¡yÓTÆq$
düs«¡ düeTs¡T&ú ’Ó #˚dTü HÔ êïs¡ì ‘Ó\Tk˛Ô+~.
>∑+–XË{Ïº yÓ+ø£≥ •eÁ|ükÕ<é>±s¡T, Ábı<äT›≥÷s¡T
Hê≈£î u…\+¢ |ü*¢ Á>±eT+ qT+&ç $yêVü≤ dü+ã+<Û+ä e∫Ã+~. ô|[¢
#·÷|ü⁄\T nsTTHêsTT. kÕ«$T e÷ Ç+{ÏøÏ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$TøÏ
ne÷àsTTì #·÷|æ+#ê\ì yê]øÏ bò˛qT #˚ùdÔ ªm|ü⁄Œ&ÉT |ü&‘ç ˚ n|ü⁄Œ&ÉT
m˝≤ #·÷|ækÕÔeTTµ nì nHêïs¡T. kÕ«$TøÏ #Óù|Ô ªªyêfi‚fl eTs¡˝≤ bò˛qT
#˚kÕÔsT¡ ˝Òµµ nHêïs¡T. ‘·sê«‘· yêπs bò˛qT #˚dæ s¡eTàHêïs¡T. kÕ«$T
ªªyÓfifl¯ qø£ÿs¡˝<Ò Tä µµ nHêïs¡T. ø±˙ Hê≈£î kÕ«$T ne÷àsTTì #·÷ùdÔ
u≤>∑T+≥T+~ nì ø=+#Ó+ |ü≥Tºã{≤ºqT. kÕ«$T, neTàj·T´\T qqTï
Á|üøÿ£ qTqï <˚e⁄&ç >∑~˝ÀøÏ rdüTø¬ [¢ ne÷àsTT s¡÷|ü⁄sπ K\T #·øÿ£ >±
e]í+#ês¡T. H˚qT #·÷dæ e⁄HêïqT ø±ã{°º kÕ«$T #ê˝≤ düŒwü+º >± #ÓbÕŒs¡ì
‘Ó*dæ+~. Ä ne÷àsTT nìï$<Ûë\ dü]b˛‘·T+~ nì #Ó|Œæ , Ç|ü⁄Œ&ÓH’ ê,
89
ø=ìï dü+e‘·‡sê˝…H’ ê Ä ne÷àj˚T ˙≈£î uÛ≤s¡´ nì #ÓbÕŒs¡T.
H˚qT dæ.@ #˚<ë›eTì eTÁ<ëdüT yÓfi≤flqT. nsTT‘˚ kÕ«$Tyês¡T qqTï
yê´bÕs¡+ #˚jT· eTHêïs¡T. H˚qT yÓT&çø˝ £ Ÿ @C…˙‡ rdüT≈£îHêïqT. n~
ø£*dæ e∫Ã ñqï‘· dæ‹ú øÏ e#êÃqT. Hê≈£î @~ ÁX‚jT· düÿs¡y÷Ó kÕ«$TøÏ
m+‘· düŒwü+º >± ‘Ó\TdüTH√ ø£<ë!
Hê≈£î eTqdüT‡˝À Ä&É|\ æ ¢ ø±yê\ì ø√]ø£. ˇø£s√E kÕ«$T qqTï
ªªˇ¬sjYT •ej·T´! sêsê, ˙ uÛ≤s¡´qT |æ\esêµµ nHêïs¡T. Ä s√CÒ ãVæ≤wüßº
nsTT+~. n+<äTe\q H˚qT ªªn+≥T kÕ«MT!µµ nì #ÓbÕŒqT. kÕ«$T
yÓ+≥H˚ ªªn+≥T, kı+≥T MT≈£î ø±˙ e÷≈£î ø±<äTsê! MT Ä$&çï
|æ\esêµµ nHêïs¡T. y˚T$T<äs› +¡ yÓfifl¯ >±H˚ ˙≈£î ne÷àsTT ø±yê\ì
ø√]ø£‘√ e⁄Hêïe⁄ ø£<äsê! m+<äT≈£î ne÷àsTT ø±yê*sê?µª nì
Á|ü•ï+#ês¡T. ª@yÓ÷ kÕ«MT! ne÷àj·T+fÒ Çwü+º µ nHêïqT. kÕ«$T
ªªe÷ neTàqT ÇkÕÔqTsê ˙≈£î, uÛ>Ñ e∑ ‹ nì ù|s¡T ô|≥Tºø√µµ nHêïs¡T.
MT <äjT· kÕ«MT nHêïqT. ªª˝Ò<Tä . MT ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\qT, ≈£î≥T+ã
düuTÑÛ ´\qT ø£qTø√ÿ eTT+<äs¡ uÛ>Ñ e∑ ‹ nì ù|s¡T ô|≥º{≤ìøÏ @yÓTHÆ ê
nuÛ´Ñ +‘·se¡ TT+<˚y÷Ó qìµµ. n+<äs÷¡ nø£ÿ&˚ e⁄Hêïs¡T. e÷ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T
ªe÷<˚eTT+~ kÕ«MT! MT e÷≥ ø±<äH<˚ e˚ TT+~µ nì n+fÒ kÕ«$T
ªªuÛ>Ñ e∑ ‹ nì |ü⁄≥ºøe£ TT+<˚ ù|s¡T ô|{≤º\, n˝≤ nsTT‘˚H˚ ÇkÕÔqTµµ
nHêïs¡T. ªdüsπ kÕ«MTµ nì ÁyÓTT≈£îÿ≈£îHêïqT. e÷ neTàqT ÇdüTHÔ êïqTµµ
nHêïs¡T. ª∫qï ø√]ø£ kÕ«MT!µ nHêïqT. ªª@$T Hêj·THêµµ n+fÒ
eT>∑|\ æ *¢ <ä]› ‘√ #ê˝≤ ø£cÕº\T |ü&Ü¶ kÕ«MT, e÷ Ä$&ÉøÏ bÕ\T ˝Òe⁄.
bÕ\T <=s¡øø£ £ &Éu≤“bÕ\T Çyê«*‡ e∫Ã+~ nì #ÓbÕŒqT. ªª@MT
ø£w|ºü &ü Ü*‡q |üì ˝Ò<Tä . e÷ neTà bÕ\T n˙ï ‘Ó#T· Ã≈£î+≥T+~µµ nì
#ÓbÕŒs¡T. |òÁæ ãe] 2e ‘êØKT mø£ÿ&çø° b˛≈£î Hêj·THê nHêïs¡T. @MT
kÕ«MT n+fÒ ne÷àsTT &Ó*eØ ne⁄‘·T+~ nHêïs¡T. dü]>±Z |òÁæ ãe]
2e ‘êØKTq &Ó*eØ nsTT+~. HêeTø£sD ¡ ≤ìøÏ kÕ«$T, neTàj·T´\T
e∫Ã uÛ>Ñ e∑ ‹ nì ù|s¡T ô|{Ïº Äos¡«~+∫, ªªÄ ne÷àsTTì ø=≥º≈L£ &É<Tä ,
‹≥º≈L£ &É<Tä , Ä ne÷àsTT MT≈£î nqT≈£L\+>± q&ÉT#·T≈£î+≥T+~µµ
90
nì kÕ«$T #ÓbÕŒs¡T. 8dü+ˆˆ\ es¡≈î£ <ä>T∑ >Z ±˙, |ü&dç +ü >±˙ @MT
˝Ò<Tä . ˇø£ÿkÕ] »«s¡+ eùdÔ kÕ«$TøÏ #Óù|Ô ªªb˛‘·T+~sê b˛µµ nHêïs¡T.
n|üŒ{ÏqT+&ç @ düeTdü´\÷ ˝Òe⁄. Ç|ü⁄Œ&ÉT _.f…ø˘ #·<Tä e⁄‘√+~.
_.f…ø˝ ˘ À Ç|üŒ{Ï<ëø± 75% e÷s¡Tÿ\T e#êÃsTT.
eTTq>± u≤\düTÁãVü≤àD´+>±s¡T, \øÏÿ¬s&ç¶|ü˝…¢, ø£&É|ü õ˝≤¢
1. ø=ìï HÓ\\T H˚qT ˇø£ $<Ûyä TÓ qÆ #·sà¡ yê´~Û‘√ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·÷
e⁄+&˚ yê&çì. nH˚ø£ s¡ø±\ eT+<äT\T (Ç+^¢wßü , ôVA$TjÓ÷|ü‹)
yê&çHê ˝≤uÛ+Ñ ˝Òøb£ ˛sTT+~. Ä $wüjT· + kÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#·Tø√>±
ªªn<˚$T ˝Ò<Tä ˝Ò Hêj·THê! ø=+#Ó+ (}B) $uÛ÷Ñ ~ rdüTø√ ‘·–bZ ˛‘·T+~µµ
nHêïs¡T. n˝≤π> $uÛ÷Ñ ~ rdüT≈£îHêïqT. »ãT“ ‘·–bZ ˛sTT+~.
2. 1999e dü+ˆˆ˝À Hê ÁoeT‹ì yÓT&çø˝ £ Ÿ |æ.õ. øöì‡*+>¥ ø=s¡≈î£
$»j·Tyê&É rdüT≈£îyÓfi≤flqT. ‹s¡T>∑T Á|j ü ÷· D+ ãdüT‡˝À sêÁ‹ 10>∑+ˆ \≈£î
Hê≈£î ø£&TÉ |ü⁄H=|æŒ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. ˇ+{Ï >∑+≥ qT+&ç yê+‘·T\T ≈£L&Ü
yÓTT<ä˝H’… êsTT. Á|üj÷· D+ #˚jT· ˝Òø£ ø±e*˝À ãdüT‡ ~– <ä>sZ∑ ˝ ¡ À e⁄qï
q]‡+>¥ ôVAyéTøÏ yÓfi≤fleTT. nø£ÿ&ç &Üø£sº T¡ ¢ <ä‘êÔÁ‘˚jT· kÕ«$T uÛ≈Ñ î£ \ Ô T.
yês¡T Ç+»ø£qå T¢ Ç∫Ã eTs=ø£ &Üø£sº T¡ ì |æ*|æ+∫ kÕÿì+>¥ #˚sTT+∫
øÏ&ïû ˝À sêfi¯ófl e⁄Hêïj·Tì ‘˚˝≤Ãs¡T. eTs¡Tdü{Ï ~q+ yêπs {Ï|Hæò ,é
uÛÀ»qeTT @sêŒ≥T #˚dæ <ä>sZ∑ T¡ +&ç s¬ \ ’ T møÏÿ+∫ |ü+|æHês¡T. e÷
ePs¡T #˚]q ‘·sê«‘· kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ <äsê“s¡T q>∑s+¡ yÓfi≤fleTT. ˝À|ü*øÏ
n&ÉT>∑T ô|{Ïqº yÓ+≥H˚ kÕ«$Tyês¡T ªªneTàj·÷´! Ç~>√ sêÁ‘·+‘ê
j·TT<ä+∆ #˚dqæ Ms¡T&ÉT e#êÃ&ÉTµµ nHêïs¡T. Hê≈£î H√≥ e÷≥ sê˝Ò<Tä .
ø=~›ùd|ü⁄ Ä– @<√ #Ó|Œü uÀj·÷qT. kÕ«$Tyês¡T yÓ+≥H˚ n&ÉT¶ ‘·–*
ªªHêø£+‘ê ‘Ó\TdüT˝Òµµ nHêïs¡T. nø£ÿ&˚ e⁄qï sê»+ù|≥ uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ X¯+ø£s¡
Hêsêj·TD Hê‘√ ªÄ sêÁ‹ n+‘ê kÕ«$Tyês¡T bı‹Ô ø£&TÉ |ü⁄ H=|æŒ‘√
u≤<Ûä |ü&Ü¶sT¡ , me]<√ ‘Ó*j·T<äTµ nì nHêïs¡T. ‘·sê«‘· Hê‘√ ªª@MT
|òsü ê«˝Ò<Tä , Ä|üsπ wüHé @MT #˚jT· qø£ÿs¡˝<Ò Tä . @<√ Ä|ü<ä e∫Ã+~,
n~ b˛sTT+~µµ nì kÕ«$T nuÛj Ñ T· $T∫ÃHê Hê≈£î uÛj Ñ T· +>± e⁄+fÒ
‘·sê«‘· Ç+ø=ø£kÕ] ≈£L&Ü n˝≤H˚ nuÛj Ñ T· $T#êÃs¡T. Hê Ä+<√fi¯q
91
n˝≤H˚ e⁄+~. ˇø£s√E sêÁ‹ kÕ«$T eT÷Á‘· $düsq®¡ #˚dTü HÔ êïs¡T. Hê
eTqdüT‡˝À kÕ«$T eT÷Á‘·+ neTè‘·+‘√ düe÷q+ ø£<ë! nì
nqT≈£îHêïqT. ‘·sê«‘· s√E H˚qT eT÷Á‘·$düsq®¡ #˚dqæ |ü⁄Œ&ÉT eT÷Á‘·+‘√
bÕ≥T sêfi¯ófl ãj·T≥øÏ e#êÃsTT. ‘·sê«‘· &Üø£sº T¡ øÏ #·÷|æùdÔ n+‘ê
u≤>∑T+~, Ä|üsπ wüHé nedüs+¡ ˝Ò<Tä nì #ÓbÕŒs¡T. H˚HM˚ T n&É>ø∑ b£ ˛sTTHê
kÕ«$T Hê≈£î m+‘·{Ï nuÛj Ñ T· $T#êÃs√ ø£<ë nì Ç|ü⁄Œ&ÉT ‘Ó\TdüTqÔ ï~
ø±˙ kÕ«$T #Ó | æ Œ q|ü ⁄ Œ&˚ eTqdü T ‡˝À dü + X¯ s TT+#· ≈ £ î +&Ü
e⁄+&É˝øÒ b£ ˛j·÷qT.
3. ˇø£kÕ] {Ï.$. ]˝Ò j·T+Á‘+· #Ó&bç ˛sTT+~. {Ï.$. ø±s¡´Áøe£ ÷\≈£î
n+‘·sêj·T+ ø£\T>∑≈î£ +&Ü e⁄+&Ü\ì ]ù|s¡T #˚jT· &ÜìøÏ #ê˝≤
Á|üjT· ‹ï+#êqT. nsTTHê n~ |üì#˚jT· ˝Ò<Tä . Vü‰s¡‹øÏ yÓ[fl ekÕÔeTì
<äsêZ≈î£ e#êÃqT. Vü‰s¡‹ ‘·sê«‘· yÓ[fl #·÷&É>± j·T+Á‘·+ e÷eTT\T>±H˚
|üì #˚jT· T#·Tqï~.
4. ˇø£s√E \øÏÿs¬ &ç|¶ ˝ü ¢… qT+&ç Vü‰s¡‹øÏ <äsêZ≈î£ sêyê\ì yÓ÷{≤s¡T
u…≈’ î£ MT<ä ãj·T\T<˚s>¡ ± f…sÆ ˝¢¡ À >±* ‘·≈î£ ÿe>± e⁄qï~. kÕ«$T e⁄Hêïs¡T˝Ò
nì ãj·T\T<˚sêqT. H˚qT ø£q|ü&>É ±H˚ kÕ«$Tyês¡T Á|üøÿ£ yê]‘√ ªªM&ÉT
f…sÆ ˝ ¢¡ À >±* ‘·≈î£ ÿe>± e⁄Hêï kÕ«$T e⁄Hêïs¡T˝Ò nì ãj·T\T<˚sê&ÉTµµ
nì nHêïs¡T.
#·\+u≤´\ dü÷s¡´Á|üø±X¯sêe⁄, d”‘ê<˚$, ø±e*
ˇø£kÕ] ø±o˝À |ü+#·ø√X¯ j·÷Á‘·˝À |ü&eÉ ˝À Á|üj÷· DÏdTü +Ô fÒ
|ü&eÉ ≈£î ∫\T¢|&ü ç |ü&eÉ ˝ÀìøÏ ˙fi¯ófl sêe&É+ yÓTT<ä˝+’… ~. e÷≈£î uÛj
Ñ T· +
y˚dæ+~. nsTT‘˚ m<äTs¡T>± e⁄qï eTT+<äT |ü&Ée˝À kÕ«$Tyês¡T
ªªH˚qT+&É>± MTπø+ uÛÑj·T+µµ nqï≥T¢ nuÛÑj·TVü≤düÔ+‘√ ì\ã&ç
<äsÙ¡ q$T#êÃs¡T. e÷ uÛj Ñ T· + ‘=\–b˛sTT+~, @ Á|üe÷<äeT÷ »s¡>˝ ∑ <Ò Tä .
X¯+ø£s¡ Hêsêj·TD (X¯+ø£s¡j·T´), ÄÁX¯eTyêdæ, sê»+ù|≥
1. Hê≈£î ∫qï|üŒ{ÏqT+&û ÄkÕÔà Çã“+~ ñ+~. Á|ü‹s√E ˇø£
Ç+C…øHå£ é rdüT≈£î+fÒ>±ì e÷eT÷\T>± ñ+&É˝qÒ T. <ëìe\q Hê
92
#·<Tä e⁄ ≈£L&Ü dü]>±Z kÕ>∑˝<Ò Tä .n+<äTe\q 8e ‘·s>¡ ‹∑ es¡øπ #·~yêqT.
|üPsê«ÁX¯eT+˝À øÏsêD≤ cÕ|ü⁄ q&ÉT|ü⁄‘·T+&˚yê&çì. cÕ|tøÏ yÓfifl¯ &É+,
dæìe÷\≈£î yÓfi&¢¯ +É , eT]j·TT eTVü‰‘·Tà\ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfifl¯ &É+ #˚d÷ü Ô
ñ+&˚yê&çì.
H˚ q T 1989`92 es¡ ≈ £ î uÀ+uÒ k Õ«$Tyê] (>∑ D Ò X ¯ | ü ⁄ ]
Áo ì‘ê´q+<ä k Õ«$T •wü ß ´\T) <ä > ∑ Z s ¡ ø Ï yÓ fi ¯ ó ‘· T +&˚ y ê&ç ì .
uÀ+uÒkÕ«$Tyês¡T düe÷~Û #Ó+~q ‘·sê«‘· yê]ì Hê »qà ‘·]+#˚~
m{≤¢ kÕ«$T MTπs e÷≈£î ~≈£îÿ nì ÁbÕ]ú+∫q|ü⁄Œ&ÉT uÀ+uÒkÕ«$Tyês¡T
<äsêZkÕ«$Tì dü«|üï+˝À #·÷|æ+∫ n+‘·sê∆qeTT nj·÷´s¡T.
n|üŒ{ÏøÏ <äsêZkÕ«$T >∑T]+∫ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. ‘·sT¡ yê‘· HÓ\÷¢sT¡
yêdüeÔ ⁄´\T kÕ«$T >∑T]+∫ #ÓbÕŒs¡T. 1994 Ä>∑wßü º qT+∫ ôdô|º+ãs¡T
eT<Û ä ´ ˝À <ä s êZ k Õ«$T yê] <ä > ∑ Z s ¡ ø Ï e#êÃqT. n|ü ⁄ Œ&É T
sêeTø£ècÕíq+<äkÕ«$Tyês¡¢ ÄÁX¯eT+˝À (»qX¯+ø£s¡ ‘·b˛eq+,
eTVü‰q+~) ñ+&Ü\ì nqT≈£î+≥÷ <äsêZkÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ e#êÃqT.
<äsêZkÕ«$T yê] <äsÙ¡ q+ #˚dTü ≈£îHêïqT. n|ü⁄Œ&ÉT <äsêZkÕ«$T ªª˙ kÕúq+
Ç<˚sê, ˙e⁄ mø£ÿ&çøÏ b˛sTTHê ‹]– Çø£ÿ&çπø ekÕÔe⁄ b˛sê!µµ
nì Äos¡«~+#ês¡T. <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ãq ‘·sê«‘· Hê dü+kÕÿs¡+˝À
e÷s¡TŒ e∫Ã+~. dæìe÷\≈£î ‹s¡>&∑ +É e+{Ï$ e÷qT≈£îHêïqT.
2. 1994`1998 es¡≈î£ kÕ«$T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ edü÷Ô yÓfió¯ ‘·÷ ñ+&˚yê&çì.
1998 ˝À kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡ ìsêàD+ |üP]Ô nsTT´+~. n|ü⁄Œ&ÉT
ˇø£ 10 s√E\T H˚qT |üP»≈£î düV‰ü j·T+ #˚jT· {≤ìøÏ nì ñHêïqT.
|ü~s√E\T ne>±H˚ kÕ«$T <ä>sZ∑ ¡ qT+&ç ôd\e⁄ rdüT≈£î+<ëeTqTø=ì
yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T ªªÇø£ÿ&çH˚ ñ+&çb˛sê, ˙≈£î @$T ø±yê*sêµµ
nìq|ü⁄Œ&ÉT Hê Äs√>∑´ düeTdü´(ÄkÕÔà) >∑T]+∫ #ÓbÕŒqT. eT+&É\+
(40) s√E\T+fÒ qj·T+ #˚kÕÔqì kÕ«$Tyês¡T nHêïs¡T. ˇø£s√E <ëì
e\q u≤<Ûä uÛ]Ñ +#·˝øÒ £ kÕ«$Tyê] eTT+<äT @&˚ÃXÊqT. Hê e+ø£
rø£D
å +>± #·÷dæ Hê\T>∑T ‹{Ïº Hê yê´~Û ‘·q˝ÀøÏ rdüT≈£îì ø=ìïs√E\T
Çã“+~ |ü&Ü¶sT¡ . n|üŒ{ÏqT+&ç Hê≈£î ñã“dü+ qT+&ç |üP]Ô>± $eTTøÏÔ
93
ø£*–+~. #ê˝≤ Äq+<ä+>± kÕ«$T ùde #˚dTü ≈£î+≥THêïqT.
3. H˚qT Ç+{Ï˝À ô|<äy› ê&çì, e÷ Hêqï Hê ∫qïej·TdüT‡˝ÀH˚
ø±\+ #˚kÕs¡T. kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï e#˚Ã≥|üŒ{Ïø(Ï 1998) Hê≈£î øÏsêD≤ cÕ|ü⁄,
ø£qï‘·*ì¢ #·÷&Ée\dæq u≤<Û´ä ‘·,ô|+&çø¢ ±ì ‘·eTTà&ÉT ñHêï&Éì kÕ«$TøÏ
Hê u≤<Û´ä ‘·\ >∑T]+∫ $qï$+#êqT. ªªn˙ï #·øÿ£ ã&É‘êsTT ˝Òsêµµ
nì nHêïs¡T.
1999 dü+ˆˆ ∫e]ø£˝≤¢ Hê≈£î yê´bÕs¡+ MT<ä |üP]Ô>± yêýÓ÷Vü≤+
b˛sTTq~. 2000dü+ˆˆ˝À Hê ‘·eTTà&ç $yêVü≤eTT nsTTq~. 2001
dü+ˆˆ˝À Hê ‘·*>¢ ±s¡T ø±\eTT #˚dHæ ês¡T. H˚qT kÕ«$T <ä>sZ∑ ¡ ñ+fÒ
kÕ«$T Hê u≤<Û´ä ‘·\T n˙ï r]ÃHês¡T.
4. Hê ‘·eTTà&ç uÛ≤s¡´ ø±qT|ü⁄≈£î eTT+<äT ñeTà˙s¡T n+‘ê
ãj·T≥øÏ yÓ[flb˛sTT+~. ˝À|ü\ ñqï _&É¶ dü+>∑‹ >∑T]+∫ e÷ ‘·eTTà&ÉT
m+‘√ Ä+<√fi¯q‘√ ñ+&ç <äsêZkÕ«$TøÏ ‘·q uÛ≤s¡´ |ü]dæ‹∆ $e]+#·eTì
Hê≈£î 11:00 >∑+ˆˆ\≈£î bò˛qT #˚XÊ&ÉT. H˚qT kÕ«$Tyê]øÏ $qï$+#êqT.
n|üŒ{ÏqT+&û kÕ«$Tyês¡T H˚qT ø£qã&çq|ü⁄Œ&É˝≤¢ ‹&ÉT‘·THêïs¡T. Ç˝≤
eTs¡Tdü{Ïs√E eT<Ûë´Vü≤ï+ 3>∑+ˆˆ\ es¡≈£î ‹&ÉT‘·÷H˚ ñHêïs¡T.
3>∑+ˆˆ\|ü⁄Œ&ÉT e÷ ‘·eTTà&ç uÛ≤s¡´ ù|s¡T #Ó|Œü eTì n&ç>±s¡T. n|ü⁄Œ&ÉT
kÕ«$Tyês¡T ‘·>T∑ ‘Z T· +~˝Òsê nì nHêïs¡T. Äs√E kÕj·T+Á‘·+ Hê
‘·eTTà&ÉT bò˛Hé #˚dæ ‘·©,¢ _&Ü¶ øπ eå TeTì #ÓbÕŒ&ÉT.
ÄÁX¯eT+˝À eTVü≤˙j·TT\ <äs¡Ùq, ÄodüT‡\T:
kÕsTTHê<∏äT&ÉT: H˚qT <äsê“sY kÕsTTHê<∏é <˚yê\j·T+˝À
Vü‰s¡‹ Ç∫Ãq ‘·sê«‘· rs¡eú TT ÇdüTHÔ êïqT. ∫es¡>± ˇø£ eTTdæ+¢
j·TTe≈£î&ÉT e#êÃ&ÉT. rs¡eú TTqT ìsêø£]+∫ kÕsTTHê<∏Tä ì $Á>∑V≤ü +
#˚‘√Ô #·÷|æ+∫ ‘·q yÓ|’ ⁄ü #·÷|æ+#ê&ÉT. (‘·qT H˚qT y˚sT¡ ø±eTT nqï≥T¢
dü+»„q\‘√ $Á>∑V≤ü + yÓ|’ ⁄ü #·÷|æ, #Ó|Œæ yÓ[flb˛sTTHê&ÉT) H˚qT kÕ«$T
yê] <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[fl »]–q~ $qï$+#êqT. n|ü⁄Œ&ÉT <äsêZkÕ«$T
ªªe∫Ãqyê&ÉT kÕsTTHê<∏Tä &˚µµ nì #ÓbÕŒs¡T.
94
<äsê“sY n©cÕe©: ˇø£s√E ñ<äjT· + 11>∑+ˆˆ\≈£î {Ï|Hæò é
ø√dü+ ˇø£ j·TTe≈£î&ÉT e∫Ã q\T>∑T]øÏ {Ï|Hæò é ñ+<ë nì n&ç>±&ÉT.
n|ü⁄Œ&ÉT H˚qT ñqï~ nHêïqT. Ä j·TTe≈£î&ÉT ‘·q yÓ+≥ 20 eT+~‘√
˝À|ü*øÏ e#êÃ&ÉT. ñqï |ü<ësêú\T dü]b˛eì #Ó|Œæ Ä j·TTe≈£îìøÏ
uÛÀ»q |ü<ësêú\T #·÷|æ+∫ e&ç+¶ #·eTHêïqT. n+‘·˝¡ À ˝≤e⁄>± <Ûèä &ÛeÉ TT>±
ñqï ˇø£ eTTdæ¢+ e∫Ã yÓTT<ä{À¢ ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. Ä j·TTe≈£î&ÉT
n+‘·≈î£ eTT+<˚˚ e&ç+¶ #·&+É ÁbÕs¡+_Û+#·&+É e\q yÓTT<ä≥ ñqï
eTTdæ+¢ ≈£î e&ç+¶ #·˝<Ò Tä . n+‘˚>±ø£ n‘·ì e<ä≈› î£ e#˚Ãdü]øÏ uÒdHæ ˝ é À
|ü<ës¡eú TT\T @MT $T>∑\˝Ò<Tä . H˚qT Ä eTTdæ+¢ ‘√ MTs¡T ˇø£ >∑+≥
‘·sT¡ yê‘· eùdÔ uÛÀ»q+ <=s¡T≈£î‘·T+~ nì #ÓbÕŒqT. n|ü⁄Œ&É‘q· T
ªªn+<äsY ø√ <˚UÀµµ nì nHêï&ÉT. ˝À|ü*øÏ yÓ[fl uÒdHæ ˝ é À #·÷ùdÔ ø=~›
|ü<ës¡eú TT ñ+~. n~ rdüTø=ì e∫Ã e&ç+¶ #êqT. n‘·qT n~ ‹ì
yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
Äs√E »]–q $wüjT· + kÕ«$Tyê]øÏ $qï$+∫‘˚ ªªe∫Ãqyê&É e∫Ãqyê&ÉT
<äsê“¤sY n©cÕe© sê @eTHêï ô|{Ïº |ü+|æ+#êyê ˝Ò<ë? ë?µµ nì
n&ç>±s¡T. ñqï ø=~› |ü<ës¡eú TT\T e&ç+¶ #êqT nì #Ó_‘˚ ªª˙ »qà
<Ûqä ýÓT+Æ ~ b˛µµ nHêïs¡T.
<äsê“sY »©˝Ÿ eTkÕÔHé u≤u≤ : H˚qT uÛÀ»q+ #˚d÷ü Ô
ñqï|ü⁄Œ&ÉT ˇø£ j·TTe≈£î&ÉT eTT]øÏ eÁdüeÔ TT\‘√ e∫Ã Hê Á|üøÿ£ H˚
≈£Ls¡TÃì nqï+ ‹Hêï&ÉT. n‘·&TÉ mes¡ì <äsêZkÕ«$Tì n&ç–‘˚ n‘·&˚
<äsê“sY »©˝Ÿ eTkÕÔHé u≤u≤ nHêïs¡T.
ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT, yÓ+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T: H˚qT kÕsTTHê<∏Tä ì
eT+~s¡+˝À ñqï|ü⁄Œ&ÉT Ç<äs› T¡ e´≈£î\Ô T e#êÃs¡T. ˇø£]øÏ $wüßHí êe÷\T,
eT]jÓTTø£]øÏ Á‹|ü⁄+Á&ÉeTT qT<äT{ÏMT<ä ñ+&ç >∑&e¶É TT‘√ ñHêï&ÉT.
H˚qT yê]‘√ ˇø£ Á|ü<øä D åÏ e÷Á‘·yT˚ >∑s“¡ >¤ T∑ &ç˝À #˚j÷· *, ãj·T≥
e÷Á‘·+ mìï Á|ü<øä D åÏ \sTTHê #˚dTü ø√e#·ÃHêïqT. Hêe÷≥ $q≈£î+&Ü
yês¡T eT÷&ÉT Á|<ü øä D
åÏ ≤\T #˚dæ yÓfi≤fls¡T. H˚qT yê]ì ø=+#ÓeTT ø√|üŒ&Ü¶qT.
yês¡T Hê‘√ ªª˙e⁄ Çø£ÿ&É |üìøÏsêeìµµ yÓ[flb˛j·÷s¡T.
95
kÕ«$T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl $qï$+#êqT. ªªn|ü⁄Œ&ÉT e∫Ãq yêfi¯ófl
mes¡qT≈£îHêïe⁄? kÕøå±‘·TÔ y˚+ø£fXÒ «¯ s¡T&ÉT eT]j·TT ÁãVü≤à <˚e⁄&ÉTsê
yêfi¯ófl ìqTï X¯|+æ ∫ yÓ[flb˛j·÷s¡Tµµ nì nHêïs¡T.
ªkÕ«MT Ç+<äT˝À Hê ‘·ù|ŒMT ˝Ò<Tä . H˚qT MT Ä»„ Á|üø±s¡+ e÷Á‘·yT˚
ˇø£ÿ Á|ü<øä D
åÏ eTT e÷Á‘·yT˚ >∑s“¡ >¤ T∑ &ç˝À #˚j÷· *µ nì #ÓbÕŒqT. kÕ«$T
#Ó|Œæ q |üì #˚dqæ +<äT≈£î kÕ«$T qqTï XÊ|ü Á|üu≤Û e+ qT+&ç s¡ø+åÏ ∫q≥T¢>±
uÛ≤$düTHÔ êïqT.
#ÓHêï ~e´ yÓ÷Vü≤qsêe⁄, @\÷s¡T
1978e dü+ˆˆ˝À Hê≈£î ˇø£ Ä|üsπ wüHé »]–+~. Ä s√E dü<Tä sZ T¡
kÕ«$Tyês¡T Hê≈£î ø£\˝À <äsÙ¡ q$T∫Ã yê] #˚‹˝Àì ø£Ás¡‘√ Ä|üsπ wüHé
»]–q #√≥ s¡T~›q≥¢ì|æ+∫+~. n|üŒ{ÏqT+&û Hê≈£î Ä|üsπ wüH≈é î£
dü+ã+~Û+∫q H=|æŒ @e÷Á‘·+ ˝Ò≈î£ +&Ü b˛sTT+~. J$‘·+˝À ≈£L&Ü
@ düeTdü´ e∫ÃHê kÕ«$Tyê]ì düà]+#·Tø=ì ÁbÕ]úùdÔ ÇfÒº
|ü]cÕÿs¡eTj˚T´~. kÕ«$Tyê]øÏ, neTàj·T´>±]øÏ Hê kÕcÕº+>∑
qeTkÕÿsê\T.
&Üˆˆ dü+>∑eTà, &Üˆˆ ãj·÷¬s&ç¶
1996 ˝À yÓTT<ä{kÏ Õ]>± kÕ«$Tì <ä]Ù+#·Tø=ì Hê J$‘êìï
>∑T]+∫, Hê HêdæøÔ ‘£ ê«ìï >∑T]+∫ kÕ«$TøÏ $es¡+>± #Óù|Ô kÕ«$T z|æ>±Z
$ì ªªHêj·THê! ˙y=ø£kÕ] ≈£î≥T+ã düyT˚ ‘·+>± wæ]&û yÓ[fl u≤u≤qT
<ä]Ù+#·Tø√, X¯óuÛ+Ñ »s¡T>∑T‘·T+~µµ nì Äos¡«~+∫ |ü+bÕs¡T.
1. yês¡+ ‘·sT¡ yê‘· kÕ«$T dü\Vü‰ y˚Ts¡≈î£ ≈£î≥T+ã düyT˚ ‘·+>±
wæØ¶ yÓ[fl u≤u≤qT <ä]Ù+#·T≈£îqï ‘·sê«‘· Á‘·jT· +ãπøX¯«sY yÓfi≤fleTT.
nø£ÿ&É n&É$ e÷s¡eZ TT <ë«sê ø±* q&Éøq£ >√<ëe] |ü⁄≥Tº dü\ ú eTT
#˚sT¡ ≈£îHêïeTT. nø£ÿ&É ø±ùd|ü⁄ $ÁX¯$T+∫ ÁøÏ+~øÏ edü÷Ô e÷s¡eZ T<Û´ä eTT˝À
ˇø£ ∫qï cÕ|ü⁄ <ä>∑Zs¡ ≈£îØÃ\˝À ≈£Ls=Ãì #Ós¡T≈£î s¡düeTT Á‘ê–
Á‘·jT· +ãπøX¯«sY <äsÙ¡ HêìøÏ yÓfi≤fleTT. s¡B› m≈£îÿe ˝Ò<Tä . <Óe’ <äsÙ¡ q+
düT\uÛÑ+>± nsTT´+~. <äs¡ÙHêq+‘·s¡eTT Á|ükÕ<ëì¬ø’ ÁoeT‹ì
96
&ÉãT“*e«eTì n&ç–‘˚ ndü\T Vü‰´+&éu≤´π> ˝Ò<Tä . y˚TeTT #ÓsT¡ ≈£î
s¡dü+ Á‘ê–q Á|ü<˚X¯+˝À ≈£îØÃ˝À ô|{Ïº, e#˚Ã düeTj·T+˝À
eTs¡∫b˛sTTHêeTT. kÕ<Ûës¡D+>± ≈£î≥T+ãdüyT˚ ‘·+>± mø£ÿ&Éø¬ H’ ê yÓfifl‚
düeTj·÷\˝À &ÉãT“ Hê ÁoeT‹ <ä>sπZ∑ ñ+#·T‘êeTT m+<äTø£+fÒ ÄyÓT
#ê˝≤ C≤Á>∑‘>Ô· ± e⁄+≥T+~. Ä u≤´>¥˝À 30 y˚\ s¡÷bÕj·T\ &ÉãT“,
|üPHê qT+&ç ø£&|É ≈ü î£ sêe&ÜìøÏ ]≥sYï »Øï {Ïø¬ ÿ≥T¢ e⁄HêïsTT. Hê≈£î
#ê˝≤ ø√|ü+ e∫Ã+~ kÕ«eTT\ô|’. @eTj·÷´! ˙y˚y÷Ó <ä>sZ∑ ø¡ Ï sê nì
|æ*ÃHêe⁄. e÷ eP] kÕ«$T ≈£L&Ü ìqTï <äsÙ¡ q+ #˚dTü ø√ X¯óuÛ+Ñ
»s¡T>∑T‘·T+<äì |ü+|æHês¡T. MT]<äs› ÷¡ ø£\dæ e÷ &ÉãT“, {Ïø¬ ÿ≥T¢
b˛j˚ T ≥≥T¢ #˚ X Ês¡ T . á $<Û ä + >± eTqdü T ‡˝À Ä+<√fi¯ q ‘√
kÕ«eTT\ì<ä]› ˙ ì+~dü÷Ô u≤´>¥ ø√dü+ ô|’øÏ q&ç∫ yÓfió¯ HÔ êï+. ø=+‘·
<ä÷s¡+ b˛j˚Tdü]øÏ e÷≈£î m<äTs¡T>± ˇø£ |ü~ dü+e‘·‡sê\ nu≤“sTT
ˇø£ u≤´>¥qT #˚‘√Ô Á‹|ü⁄Œ‘·÷ (j˚T u≤´>¥ øÏdt ø± ôV’≤?) sT÷ u≤´>¥
me]B? nì _>∑sZ >¡ ± ns¡Tdü÷Ô ÁøÏ+~øÏ edüTHÔ êï&ÉT. #·÷ùdÔ Ä u≤´>¥
e÷<˚. Ä nu≤“sTT e÷ u≤´>¥ e÷øÏ∫Ã, y˚TeTT &ÉãT“ ÇùdÔ ìsêø£]+∫
eT∞fl ô|’øÏ møÏÿ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. n|ü⁄Œ&Ésyú¡ TÓ +Æ ~ Ä kÕ«eTT\ jÓTTø£ÿ
eTVü≤‘·àéTH˚~. Ç<˚ Hê Ä<Ûë´‹àø£ J$‘êìøÏ Hê+~.
2. ˇø£kÕ] ñs¡TdüT s√Eq ÄÁX¯eT+˝À u≤>± s¡B>› ± e⁄+~. y˚TeTT
e#˚Ã≥|üŒ{ÏøÏ kÕ«$TøÏ $|üØ‘·yÓTÆq »«s¡+ e⁄+~. #˚sTT |ü≥Tºø=ì
#·÷ùdÔ 104 bòÕs¡HéV”≤{Ÿ &çÁ^\ ô|’H˚ e⁄+<äì|æ+∫+~. sêj·T#√{ÏøÏ
b˛sTT eT+<äT\T rdüT≈£î ekÕÔqì kÕ«$T‘√ nHêïqT. n+<äT≈£î kÕ«$T
ªªeT+<äT˝≤ ` } ` eT+<äT˝≤ ` eT+<äT*kÕÔyê! Hêj·THê! ˝À|ü*øÏ
b˛sTT uÛÀ»q+ #˚dæ s¡+&ç ‘·sê«‘· sTTdüTsÔ T¡ µµ nì nHêïs¡T. uÛÀ+#˚dæ
e∫Ãq ‘·sê«‘· #·÷ùdÔ ndü˝≤ »«s¡yT˚ ˝Ò<Tä . e÷eTT\T>± e⁄Hêïs¡T.
n+‘ê <Óe’ ©\.
3. eT]jÓTTø£kÕ] kÕ«$TøÏ ø£&TÉ |ü⁄ H=|æŒ, NeTTuÒ<Tä \ yê´~Û
e∫Ã+~. eT+<äT*kÕÔeTHêïeTT. ªªeT+<äT˝§<äT› Hêj·THê! MT sTT<ä]›
97
#˚‘T· \qT Hê ø£&TÉ |ü⁄ô|’ ô|{Ïº *+>±wüøº e£ TT bÕ&ÉeTµµHêïs¡T. n˝≤π>
bÕ&çHêeTT. kÕ«$TøÏ qj·TyÓT+Æ ~.
4. ˇø£kÕ] e÷ ÁoeT‹øÏ ∫¬øHé>T∑ Hê´ »«s¡+ e∫Ã rÁe+>±
u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·÷ |ü&øÉ £ qT+∫ ˝Òe˝Òì dæ‹ú ˝À e⁄+~. s¬ +&ÉTs√E˝À¢ ÄyÓT
\+&ÉH≈é î£ b˛yê*. ne÷àsTT nø£ÿ&˚ e⁄+~. {Ïø¬ ÿ≥Tº ≈£L&Ü ãTø˘ #˚dæ
e⁄+~. n+‘˚ ø±≈£î+&Ü eTs¡Tdü{sÏ √Eq u≤u≤ eT+~s¡ yê]¸ø√‘·‡eeTT
e⁄+~. ôVAeTeTT e<ä› ≈£Ls√Ãyê*. á $wüjT· + kÕ«$TøÏ $qï$+#·&+É
»]–+~. kÕ«$T ø±ùd|ü⁄ eTÚq+ eVæ≤+∫ ‘·sê«‘· ªªHêj·THê! Hê _&É¶
ìs¡u´ÑÛ +‘·s+¡ >± \+&ÉH≈é î£ b˛‘·T+~. ôVAeTeTT <ä>sZ∑ ¡ ≈£L&Ü |üP»\T
#˚dTü +Ô ~µµ nì #Ó|Œæ B$+∫Hês¡T. n<˚ $<Û+ä >± eTs¡THê&ÉT ˇ+≥]>±
me] düV‰ü j·T+ ˝Ò≈î£ +&Ü q&É∫ e∫Ã ôVAeTeTT <ä>sZ∑ ¡ |üP»\T #˚dæ
eTs¡Tdü{Ï ~q+ \+&ÉHé b˛sTT+~.
dü«s¡÷|ü>∑TbÕÔ, sêj·T#√{Ï
1. H˚qT, Hê ÁbÕD $TÁ‘·T&ÉT Á|ükÕ<äs¬ &ç,¶ e÷ Äs¡ýÓX’ ´¯ dü+|òTü +
Áô|dæ&+Ó {Ÿ qs¡d+æ Vü≤ >∑TbÕÔ, sTT+ø=ø£ ]f…sÆ T¡ ¶ {°#s· Y q\T>∑Ts¡eT÷
‹s¡T|ü‹˝À ˇø£ $yêVü≤ ø±s¡´Áø£eT+ eTT–+#·Tø=ì sêj·T#√{ÏøÏ
yÓfifl¯ &ÜìøÏ |”˝sÒ T¡ ≈£î e#êÃeTT. n|ü⁄Œ&ÉT düeTj·T+ sêÁ‹ 11 >∑+ˆˆ\T.
>∑+≥ùd|ü⁄ y˚∫ #·÷∫Hê jÓT≥Te+{Ï yêVü≤qeT÷ sê˝Ò<Tä . Hê $TÁ‘·T&ÉT
Á|ükÕ<äs¬ &ç‘¶ √ ªeTq+ ‘·«s¡>± Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fl* ø±˙ @ yêVü≤q+ ≈£L&Ü
sê˝Ò<Tä . H˚qT dü<Tä sZ T¡ <äsêZ e÷‘·qT ÁbÕ]∆kÕÔqT <ëì |ò*ü ‘êìï eTq+
#·÷kÕÔeTTµ nì #Ó|Œæ dü<Tä sZ T¡ <äsêZe÷‘·qT ÁbÕ]ú+#êqT. 15 ì$TcÕ\
‘·sê«‘· ˇø£ Ç+&çø± ø±s¡T düÁs¡Tq e∫Ã e÷ eTT+<äT ì\ã&ç+~.
Á&Óe’ sY e÷Á‘·yT˚ e⁄Hêï&ÉT. ªkÕsY ø±s¡T sêj·T#√{ÏøÏ b˛‘ê e⁄+~ MTs¡T
s¡+&çµ nì n‘·qT eTeTà*ï møÏÿ+#·Tø=ì sêj·T#√{Ï˝À ~+bÕ&ÉT.
n‘·ì‘√ @ |ü]#·jT· eT÷ ˝Ò<Tä . ø±˙ n‘·ìøÏ y˚TeTT u≤>± ‘Ó\Tdüì
#ÓbÕŒ&ÉT. sêj·T#√{Ï˝À ø±s¡T ~–q ‘·sê«‘· &ÉãT“\T Çe«uÀ‘˚
ìsêø£]+#ê&ÉT. ô|’>± n‘·qT ªMT <ä>sZ∑ ¡ m˝≤ &ÉãT“\T rdüT≈£î+{≤qT.
98
MTs¡T n+~+#˚ ùde\T Hê≈£î u≤>± ‘Ó\TdüT. Áo qs¡d+æ Vü≤ >∑TbÕÔ>±s¡T
u≤>± ‘Ó\TdüT. MT <ä>sZ∑ ¡ H˚qT &ÉãT“ rdüTø√qTµ nì #Ó|Œæ yÓ+≥H˚
yÓ[flb˛j·÷&ÉT. á ~q+ es¡≈î£ Ä˝À∫+∫Hê n‘·HeÓ s√ e÷≈£î >∑Ts¡TÔ
sê˝Ò<Tä . ‘·sT¡ yê‘· e÷≈£î m|ü⁄Œ&É÷ ø£q|ü&˝ É <Ò Tä .
dü]>± 3 HÓ\\ ‘·sê«‘· Áo dü<Tä sZ T¡ <äsêZkÕ«$T>±s¡T ñ∫‘· ˙{Ï
düs|¡ süò ê ø±s¡´Áø£eT+˝À <äsÙ¡ q uÛ≤>∑´+ ø£*–+∫ e÷≥\˝À ªª@sê!
ÄHê&ÉT ˙e⁄ eTqdü÷Œ¤]>Ô ± qqTï ÁbÕ]ú+∫q+<äTq ˙≈£î |”˝sÒ T¡ ˝À
ø±s¡Tì |ü+|ü˝<Ò ë! Ä]Ô‘√ qqTï ø√]‘˚ ‘·|Œü ø£ @<√ s¡÷|ü+˝À H˚qT
düV≤ü ø£]kÕÔqT ø£<ëµµ nì nHêïs¡T. ÄX¯Ãs¡´+˝À eTTì–b˛e&É+ Hê
e+‘·sTT+~. neTàj·T´qT ÁbÕ]úùdÔ kÕ«$T ø±s¡T |ü+|ü≥+ ã{Ïº kÕ«$TøÏ,
neTàj·T´≈£î uÒ<+äÛ ˝Ò<ìä ‘Ó\Tk˛Ô+~.
2. e÷ ‘·*>¢ ±] ndæøú \ £ qT ìeT»®q+ #˚jT· {≤ìøÏ e÷ ≈£î≥T+ã
düyT˚ ‘·+>± ø±oøÏ yÓfi≤flqT. nø£ÿ&É qT+&ç >∑jT· yÓ[fl ‹]– ø±o sêyê*.
Áf…ÆqT e∫Ã+~ ø±˙ ì\ã&ÉT≥≈£î ø=+#Ó+ düú\+ ≈£L&Ü ˝Ò<äT.
sTT+‘·eT+~‘√ m˝≤? n+<äs÷¡ Áø=‘·yÔ êπs m˝≤ nì #Ó|Œæ dü<Tä sZ T¡
<äsêZkÕ«$T>±]ì, e÷‘êÁo >±]ì <Ûë´q+˝À ì*bÕqT. ÄX¯Ãs¡´+ e÷
e<ä≈› î£ ˇø£ s¬ ˝ ’ «Ò ≈£L* e#êÃ&ÉT. kÕsY MTs¡T ø±o yÓfi≤fl˝≤? Ç˝≤
Ç+‘·eT+~øÏ d”≥T <=s¡ø&£ +É ø£w+ºü ø£<ë. Hê‘√ bÕ≥T s¡+&ç nì {Ïø¬ ÿ≥Tº
ø£˝ø… sº£ Y <ä>sZ∑ ø¡ Ï rdüTø=ì yÓ[fl Ms¡T Hê≈£î u≤>± ‘Ó*dæqyês¡T, Ád”\
Ô T
e⁄Hêïs¡T. M]øÏ ø±o yÓfi‚Ëfl+<äT≈£î d”≥T¢ Çe«eTì #Ó|æŒ n+<ä]ø°
düTKÁ|üj·÷D+ nj˚T´˝≤ d”≥T¢ sTT|æŒ+∫ e÷ qT+&ç @MT
rdüTø√≈£î+&Ü yÓ[flb˛j·÷&ÉT. e÷ nqï<äeTTà\+ eTT>∑TsZ +¡ sTT~ Áo
<äsêZkÕ«$Tyê] ø£èbÕø£{≤ø£yå T˚ nì ø£è‘·»‘„ \ · T n]Œ+#êeTT.
3. Hê ≈£îe÷¬sÔ ˇø£s√E bò˛qT #˚dæ Hê eTqTeT&ç Äs√>∑´+
≈£î<äT≥ã&Ü\+fÒ ôV’≤<äsêu≤<äT˝Àì ô|<ä› ÄdüT|üÁ‹˝À ø£&ÉT|ü⁄≈£î
Ä|üsπ wüqT #˚sTT+#ê\ì #Ó|Œæ +~. y˚TeTT dü≈î£ ≥T+ãeTT>± kÕ«$Tyê]
e<äø› Ï yÓ[fl $wüjT· + $e]+∫ #ÓbÕŒeTT. ø=~›ùd|ü⁄ <Ûë´q+˝À e⁄qï
kÕ«MTJ ªªˇπs! MT ny˚Tà ø£qTø£ e⁄+&ç e⁄+fÒ M|ü⁄ô|’ eTs¡q› #˚ùdÔ á
99
Ä|üsπ wüqT¢ #˚j÷· *‡q nedüs+¡ ˝Ò<Tä . ˙e⁄ ôV’≤<äsêu≤<äT yÓ[fl &Üø£sº T¡
#Ó|Œæ q≥T¢ #ÓsTT´, Ä|üsπ wüH≈é î£ b˛e\dæq nedüs+¡ e⁄+&É<Tä , »j·T+
ø£\T>∑T‘·T+~µµ nì #Ó|Œæ u≤ãTqT <ä+&É+‘√ ì$T] Äos¡«~+∫
eTeTTà\qT |ü+bÕs¡T. Hê ∫qïHê{Ï ùdïVæ≤‘·T&ÉT &Üˆˆ #·+Á<äeTÚ[>±],
Á|üeTTK ÄdüT|üÁ‹˝À ‘Ó*dæq &Üˆˆ qπs+Á<ä>±] dü÷#·q\ y˚Ts¡≈î£ nìï
Äs√>∑´ |üØø£\ å T »]|æ+∫q &Üø£sº T¡ >±s¡T á nu≤“sTTøÏ Ä|üsπ wüHé
nedüs+¡ ˝Ò<Tä , 3 HÓ\\T eT+<äT\T yê&É+&ç ‘·sê«‘· #ÓbÕÔqì #ÓbÕŒs¡T.
3 HÓ\\ ‘·sê«‘· yÓfifl¯ >± eTs√ 6 HÓ\\øÏ eT+<äT\ &√düT ‘·–+Z ∫
|ü+|æ+#ês¡T. nu≤“sTT Äs√>∑´+ #ê˝≤eT≥T≈£î yÓTs¡T>∑sTT´+~. ‘·sê«‘·
yÓfifl¯ >± Ç+ø±düÔ eT+<äT\T ‘·–+Z ∫ ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ yê&ÉeTHêïs¡T.
Äs√>∑´+˝À @ Çã“+B e⁄+&É<ìä #ÓbÕŒs¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT u≤ãT Äq+<ä+>±
e⁄Hêï&ÉT. dü<Tä sZ T¡ kÕ«MTJ ø£è|ü≈î£ y˚TeTT @ $<Û+ä >±q÷ ãTTD+
rs¡TÃø√˝ÒqT. dü<Tä sZ T¡ e÷‘êJ ÄodüT‡\‘√ Á|ü»\≈£î ùde\+~+#·&+É
<ë«sê kÕ«$Tø£è|ü≈î£ eT]+‘· bÕÁ‘·T\eTyê«\ì ø√s¡T≈£î+≥THêïqT.
4. Hê ô|<ä› ≈£îe÷¬sÔ nyÓT]ø±˝À e⁄qï~. ‘·q≈£î s¬ +&Ée ø±qTŒ
»]|æ+#·T≥¬ø’ Hê uÛ≤s¡´ nø£ÿ&É≈î£ yÓfi≤fl\ì nqTeT‹ìe«eTì, nø£ÿ&É
@ Çã“+<äT\÷ ø£\>∑≈î£ +&Ü øπ eå T+>± #˚sÃ¡ eTì ÁbÕ]ú+∫+~. kÕ«MTJ
Äos¡«~+∫ ªªH˚qT ˙ yÓ+≥H˚ nø£ÿ&çøÏ ekÕÔqT, yÓfió¯ flµµnì <Ûs’Ó ´¡ $T#êÃs¡T.
ÄyÓT Á|üj÷· D+˝À ÁbòÕ+≈£î|òsü T¡ º $e÷HêÁX¯jT· +˝À ˇø£ dü÷{Ÿøπ düT $Tdt
nsTT´ nyÓT]ø±˝À ÄyÓT≈£î n+<ä˝<Ò Tä . á $wüj÷· ìï ‘Ó\TdüT≈£îì
kÕ«$T‘√ #ÓbÕŒqT. kÕ«$T ªªMT edüTeÔ ⁄\T jÓTø£ÿ&çø° b˛e⁄. Ç+ø£
ø=~›ùd|ü{øÏ Ï n~ »s¡à˙ qT+&ç nø£ÿ&çøÏ #˚sT¡ ‘·T+~. 24>∑+≥\˝À
n~ MT Ç+{Ï˝À e⁄+≥T+~. á $wüjT· + yê]øÏ #Ó|Œü µµeTHêïs¡T.
H˚qT bò˛qT˝À yê]øÏ á $wüjT· + #ÓbÕŒqT. dü]>± 18 >∑+≥\ ‘·sê«‘·
e÷ n\T¢ìøÏ $e÷HêÁX¯jT· + qT+&ç bò˛qT e∫Ã+~ MT edüTeÔ ⁄\T
rdüTø¬ fi¯fleTì. kÕ«$T #Ó|Œæ q≥T¢ 24>∑+≥\˝À øπ eå T+>± dü÷{Ÿøπ düT Ç+{ÏøÏ
#˚]+~ @ edüTÔe⁄\T b˛≈£î+&Ü. kÕ«$Tyê]ì q$Tàqyê]øÏ
m≥Te+{Ï Çã“+B ø£\T>∑<äT.
100
5. nyÓT]ø±˝Àì e÷ ne÷àsTT ‘·q≈£î kÕÿì+>¥ nsTT´+<äì,
ãVüQXÊ ne÷àsTT ø£\T>∑e#·Ãì bò˛qT˝À #Ó|Œæ +~. á $wüjT· + kÕ«$TøÏ
#Ó|‘æ ˚ kÕ«$T ªª#ê˝≤ dü+‘√wü+ Hêj·THê! nu≤“sTT |ü⁄&É‘ê&Éì, @
ø£w+ºü ñ+&É<ìä H˚qT eTT+<äT>±H˚ #ÓbÕŒqT ø£<ë nìµµ nHêïs¡T. kÕ«MT
nø£ÿ&É ne÷àsTT nì #ÓbÕŒs¡T nì n+fÒ ªªø=~›ø±\+ y˚∫
#·÷&É+&çµµnHêïs¡T kÕ«$T. 3 HÓ\\ ‘·sê«‘· ]»\Tº eùdÔ <ë+{À¢ nu≤“sTT
nì ìsê∆sD ¡ #˚XÊs¡T. ÄX¯Ãs¡´+! Äq+<ä+!! kÕ«$Tyê] yê≈£îÿ Á|üø±s¡+
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT Á|ükÕ~+∫+~ nu≤“sTTH˚.
6. Hê _&É¶ ø±qTŒ¬ø’ nyÓT]ø± yÓ[flq Hê ÁoeT‹ ªÇ+&çj÷·
e#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT ø£*dæ e<ë›eTT, MTs¡T MT eTqTeT&ç‘√ Ä&ÉTø√e&ÜìøÏ
nyÓT]ø± s¡+&çµ nì Hê‘√ nqï~. Çø£ÿ&É ø=ìï |üqT\T düsT¡ u› ≤≥T
#˚dqæ ‘·sê«‘· nø£ÿ&çøÏ yÓfi≤fl\ì Hê ‘·eTTàfi¯fl‘√ sêÁ‹ 10>∑+ˆ \øÏ #ÓbÕŒqT.
eTs¡Tdü{Ï ~q+ ñ<äjT· + Áo dü<Tä sZ T¡ kÕ«MTJ>±s¡T sêj·T#√{Ï ãkÕº+&ÉT
e<ä› #·*y˚+Á<ä+ ÁbÕs¡+_Û+#·&ÜìøÏ e#êÃs¡T. ø±s¡T˝À ~>∑T‘·Tqï kÕ«MTJ
e<ä≈› î£ yÓ[fl ø±s¡T &√s¡TqT ‘Ó]∫ kÕ«$Tyê]øÏ qeTdüÿ]+#êqT. ªª@sê!
Hê _&É¶ e<ä≈› î£ m|ü⁄Œ&ÉT Á|üj÷· D+, s¡eTàì ø√]+~ ø£<ë ‘·«s¡>±
ãj·T\T<˚] yÓfi¯ófl! »j·T+ ø£\T>∑T‘·T+<äìµµ kÕ«$T #ÓbÕŒs¡T.
ÄX¯Ãs¡´b˛sTT #·÷düTqÔ ï qqTï Hê uÛTÑ »+ô|’q ‘·{ºÏ ªªe÷ bÕ|ü |æ*∫+~
ø£<ë ãj·T\T<˚sT¡ µµ nHêïs¡T. Hê eTqdüT‡˝Àì ø√]ø£qT kÕ«MTJ yê≈£îÿ
<ë«sê $ì nyêø£ÿj·÷éTT H˚qT, e÷ ≈£î≥T+ã düuTÑÛ ´\+<äs÷¡ ! á
$wüjT· + $qï nyÓT]ø±˝Àì Hê uÛ≤s¡´, _&É\ ¶ T kÕ«MTJ ÄodüT‡\‘√
Äq+<äu]ÑÛ ‘·T\j·÷´s¡T.
Hê ø=&ÉT≈£îøÏ 10e dü+ˆ ˝À |ò≥
æ T‡ e#êÃsTT. HÓ\÷¢sT¡ &Üø£sº T¡ #ÓHï’Ó ˝À
&Üø£sº T¡ s¡$ <ä>sZ∑ ¡ #·÷|æ+#·eTHêïs¡ì #ÓHï’Ó øÏ yÓ[fl‘˚ s¡$>±s¡T nyÓT]ø±
yÓ[fl e⁄Hêïs¡ì, yêfi¯fl Hêqï>±s¡T &Üˆˆ sê+eT÷]Ô>±]ï ø£*ùdÔ eT+∫<˚
ø±˙ Äj·Tq nbÕsTT+{ŸyTÓ +≥T ˝Ò≈î£ +&Ü #·÷&Ésì¡ n+<äTe\q
Ç+ø=ø£ &Üø£sº T¡ (Áo<Ûsä )Y ì ø£\eeTì nÁ&ÉdTü ‡ #ÓbÕŒs¡T. nø£ÿ&ÉøÏ yÓ[fl‘˚
101
Äj·Tq ≈£L&Ü ˝Òsì¡ ‘Ó*dæ @$T #˚j÷· ˝≤ nH˚ dü+~>∑e∆ TT˝À &Üˆˆ
Áo<Ûsä >Y ±] ÄdüŒÁ‹˝À ≈£Ls=Ãì kÕ«$Tì ‘·\T#·T≈£î+≥THêïqT. Ç+‘·˝À
Ç<äs› T¡ e´≈£î\ Ô T |ü+#Ó ø£≥Tº≈î£ ì, ‘·Tyê«\T ô|’q y˚dTü ø=ì Hê <ä>sZ∑ ≈¡ î£
e∫Ã @ ePs¡T nì n&ç>±s¡T. e÷~ HÓ\÷¢sT¡ nì m+<äTø=#êÃyÓ÷,
@$T »]–+<√ #ÓbÕŒqT yê]<ä]› øÏ. yês¡T u≤>± ‘Ó*dæq≥T¢ ªªsê+eT÷]Ô
e⁄+{≤&ÉT, b˛+&çµµ nì #ÓbÕŒs¡T. Ä{À e÷{≤¢&qç ‘·sê«‘· yês¡T ≈£L&Ü
ekÕÔsH¡ d˚ ]ü øÏ Ä{À˝À eTT>∑TsZ T¡ ø£+fÒ m≈£îÿe eT+~$T yÓfifl¯ ˝ÒeTT
ø£<ë nì nqT≈£î+≥THêïqT. yês¡T ªªy˚TeTT ‘·sê«‘· ekÕÔeTT˝Òµµ nHêïs¡T.
y˚TeTT yÓfiÔ‚ ªnbÕsTT+{ŸyTÓ +≥T ˝Ò≈î£ +&Ü sê+eT÷]Ô>±]ï ø£\e≥+
ø£w+ºü , n+<äTe\q ∫qï &Üø£sº T¡ ì ø£\e+&çµ nì qs¡T‡\T #ÓbÕŒs¡T.
ø±˙ kÕ«$T <äjT· e\q sê+eT÷]Ô>±s¡T |æ\y¢ ê&çï |üØø£å #˚dæ ñ<äjT· +
ˇø£ e÷Á‘·, kÕj·T+Á‘·+ ˇø£ e÷Á‘· 3 dü+e‘·‡sê\T Áø£eT+ ‘·|Œü ≈£î+&Ü
yÓj÷· ´*. m|ü⁄Œ&ÓH’ ê e÷H˚ùdÔ eTs¡˝≤ 3 dü+e‘·‡sê\T y˚dTü ø√yê*‡
edüT+Ô ~ nHêïs¡T. ˇø£ e÷Á‘· 50ô|’d\ ü T e÷Á‘·yT˚ . HÓ\÷¢sT¡ e∫Ãq |ü~
s√E\øÏ Hê uÛ≤s¡´qT, Hê |æ\y¢ ê&çì yÓTT<ä{kÏ Õ] <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï
rdüT≈£îyÓfi≤flqT. n+<äTe\q Hê uÛ≤s¡´≈£î kÕ«$TjÓTTø£ÿ >=|üŒ‘·q+
‘Ó*j·T<äT. kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¬¡ [fl‘˚ kÕ«$T Hê‘√ ªªá eT<Û´ä sê˝Ò<Tä .
mø£ÿ&Óøÿ£ &çøÏ yÓfi≤fle⁄µµ nì n&ç>π dü]øÏ $wüjT· + yÓTT‘·+Ô #Ó|⁄ü ‘·T+fÒ
kÕ«$T Hê‘√ ªª#ÓHï’Ó ˝À ˙ <ä>sZ∑ ø¡ Ï mes¡T e#êÃs¡T?µµ nì n&ç–‘˚ H˚qT
mes¡÷ sê˝Ò<qä ì #ÓbÕŒqT. kÕ«$T >∑{>ºÏ ± n&ç>π dü]øÏ Ç<äs› T¡ e´≈£î\ Ô T
e#êÃs¡ì #ÓbÕŒqT. kÕ«$T dü+‘√wü+>± ªª&Üø£sº T¡ @$T Áyêdæ#êÃ&ÉTµµ
nì n&ç–‘˚ s√E≈£î s¬ +&ÉT e÷Á‘·\T 3 dü+e‘·‡sê\T y˚dTü ø√eTì
#ÓbÕŒs¡ì kÕ«$TøÏ #ÓbÕŒqT. kÕ«$T yÓ+≥H˚ ªªÄ e÷Á‘·\T rdüT≈£îb˛sTT
Ä #ÓsT¡ e⁄˝À bÕ¬ssTT´ b˛sê nì, n+‘· <ä÷s¡+ m+<äT≈£îsê b˛sTTHêe⁄.
Hêø±&Éø=ùdÔ <Óã“øÏ m>∑Ts¡ø=≥ºHê <ëìïµµ nì #Ó|üPÔ ªª˙≈£î 700
s¡÷bÕj·T\T Ks¡TÃ nsTT´+~ ø£<ëµµ nì Hê≈£î nsTT´q Ks¡TÃqT
#ÓbÕŒs¡T kÕ«$T.
Ä s√E sêÁ‹ y˚TeTT yÓqTø£ s¡÷eTT˝À e⁄HêïeTT. sêÁ‹øÏ eT+<äT
102
yÓj÷· ´\ì e÷ Ä$&É |ü≥Tºã{Ï+º ~. kÕ«$T nø£ÿsπ <¢ Tä nHêïs¡T ø±ã{Ïº
H˚qT e<äì› #Ó|⁄ü ‘·THêï $qfÒ<¢ Tä . e÷ e÷≥\T kÕ«$T $q{≤ìøÏ
ÄkÕÿs¡yT˚ ˝Ò<Tä . ø±˙ e÷ s¡÷eTT ‘·\T|ü⁄ <ä>sZ∑ ø¡ =∫Ã ªªe÷Á‘· e<ä+› fÒ
y˚dTü HÔ êïs¡T, m+<äTø£ì? MT≈£î qeTàø£+ ˝Òøb£ ˛‘˚ yÓ[flb˛+&çµµ nì
n]#ês¡T. >∑eTTàq ìÁ<äb˛j·÷eTT. Hê uÛ≤s¡´øÏ eTqdüT‡˝À u≤<Û>ä ±H˚
e⁄+~.
‘·sê«‘· s√E kÕ«$T <äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ e⁄qï|ü⁄Œ&ÉT eTeTà*ï |æ*∫
@$T ø±yê\ì n&ç>±s¡T. Hê uÛ≤s¡´øÏ yÓqTï|üPdü˝À H=|æŒ >∑T]+∫
#Ó|‘æ ˚ kÕ«$T <ä+&É+‘√ #·÷dæ ªªne÷à! ˙e⁄ |æ\\ ¢ T |ü⁄≥º≈î£ +&Ü \÷|ü⁄
y˚dTü ≈£îHêïe⁄. <ëì e\H˚ ˙≈£î H=|ü⁄Œ\T. \÷|ü⁄ rùdùdÔ u≤>∑T+{≤e⁄µµ
nì #Óù|Œdü]øÏ kÕ«$T düs«¡ »„‘«· eTT #·÷dæ Hê uÛ≤s¡´ kÕ«$T ø±fi¯flMT<ä
|ü&+ç ~. ìC≤ìøÏ 10dü+ˆˆ\ ÁøÏ‘+· \÷|ü⁄ y˚sTT+#·T≈£îqï~ Ç+ø£q÷
rj·T˝Ò<Tä . kÕe÷q´+>± Á|ü‹ 3 dü+ˆˆ\øÏ ‹j·÷´*. á $wüjT· eTT
kÕ«$TøÏ ‘Ó*j·T≥y˚T n‘·´<äT“¤‘e· TT. á düìïy˚Xe¯ TT‘√ Hê uÛ≤s¡´øÏ
kÕ«$T MT<ä $XÊ«dü+ @s¡Œ&çq~.
‘·sê«‘· 3 HÓ\\øÏ eTs¡˝≤ HÓ\÷¢sT¡ ˝À e÷ nu≤“sTTøÏ |ò≥ æ T‡
e#êÃsTT. |æ\y¢ ê&çì rdüTø=ì kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï e#˚Ãdü]øÏ e÷ ø√düyT˚
m<äTs¡T #·÷düTqÔ ≥T¢>± kÕ«$T #·÷düTHÔ êïs¡T. eTeTà*ï #·÷&É>±H˚ kÕ«$T
ªªeTs¡˝≤ e∫Ã+<ë?µµ nì n&ç– Wqq>±H˚ e÷ nu≤“sTTπødæ 5
ì$TcÕ\bÕ≥T ‘·<ø˚ +£ >± #·÷dæ ªªb˛sTT+~sê b˛µµ nHêï&ÉT. m+&ÉTÁ<ëø£å
Á|ükÕ<ä+ Ç∫Ã ‹qeTHêï&ÉT. Ä ‘·sê«‘· qT+&û eTs¡˝≤ |ò{ æ ‡Ÿ sê˝Ò<Tä .
Á|üdTü ‘Ô +· e÷ |æ\y¢ ê&ÉT Ç+»˙]+>¥ #˚dæ eTdüÿ{Ÿ˝À e⁄Hêï&ÉT.
Ä<äsY¸, u…+>∑Tfi¯Ss¡T
e÷ Hêqï>±s¡T me]¬øH’ ê #˚‘H· q’Ó düV‰ü j·T+ #˚kÕÔsT¡ . u≤>±
‘Ó*dæqyês¡T m+‘√ qeTàø£+‘√ yê] Ç\T¢ ø£{+ºÏ #·eTì, yê]+{À¢ »]π>
ô|fi¯óflfi¯fløÏ ô|[fl ô|<ä>› ± eéVü≤]+#·eTì n&ç>π yês¡T. e÷ Hêqï>±s¡T
n˝≤H˚ #˚ùdyês¡T. e÷ Hêqï>±]øÏ kÕ«eTT\+fÒ m≈£îÿe qeTàø£+ ˝Ò<Tä .
103
ø±˙ y˚TeTT <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfió¯ +Ô fÒ yÓfifl¯ <äì› n&ÉT¶ #Óù|Œyês¡T
ø±<äT. |ü<‹›ä Á|üø±s¡+ |ü+&ÉT>∑\≈£î |üP»\T #˚ùdyês¡T. e÷ neTà
<äsêZ\øÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT ˇø£kÕ] kÕ«$T ªª‘·q+‘·‘êH˚ MT Äj·Tq
Çø£ÿ&Éø=∫Ã <äsÙ¡ q+ #˚dTü ≈£î+{≤&Éìµµ #ÓbÕŒs¡T. e÷ Hêqï yÓK’ ] ‘Ó*dæq
y˚TeTT e÷Á‘·+ n˝≤ ø£\˝À ≈£L&Ü »s¡><∑ qä T≈£îHêïeTT.
ˇø£kÕ] neTsYHê<∏é j·÷Á‘·øÏ yÓ[fl‘˚ <ë]˝À ã*wü+º >± e⁄qï
|üPC≤]øÏ e÷ Hêqï, yê] ùdïVæ≤‘·T\T ø£\dæ ø=+#Ó+ düV‰ü j·T+ #˚kÕs¡T.
Äj·Tq ˇø£#√≥ ≈£Ls¡TÃì e÷ HêHêïyê]ì yÓfifl¯ eTì #ÓbÕŒs¡T, #ê˝≤
∫Á‘·+>± s¬ +&ÉTkÕs¡T¢ e÷ HêHêïyê] ø£+fÒ eTT+<äs¡ Ç+ø=ø£ #√≥
≈£Ls¡TÃì ø£ì|æ+#ês¡T. Äj·THÓes√ eTVü≤˙j·TT&Éì nqT≈£îHêïs¡T.
neTsYHê<∏é j·÷Á‘· #˚dqæ ‘·sê«‘· e÷ Hêqï¬ø+<äTø√ ‘·q+‘·‘êH˚
kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfi≤fl\ì|æ+∫ ˇø£ >∑Ts¡Tyês¡+ s√E kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¬¡ fi‚fldü]øÏ
kÕ«$T <äsêZ\≈£î n_Ûùwø£+ #˚dTü HÔ êïs¡T. n_Ûùwø£+ nsTTq ‘·sê«‘·
<äsêZ\≈£î eÁkÕÔ\T ø£|⁄ü Œ‘·÷ e÷ Hêqï>±]ì |æ*∫ ø£|Œü eTHêïs¡T. kÕ«$T
Á|üøÿ£ q ≈£Ls¡TÃì ø£|⁄ü Œ‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T ‘·q˝À ‘êqT ªª˙e⁄ neTsYHê<∏é
yÓfi≤fle⁄. #ê˝≤ <ä÷s¡+ Á|üj÷· D+ #˚XÊe⁄. H˚qT ˙≈£î ‘√&ÉT>± e#êÃqT.
|üPC≤]>± ˇø£#√≥ ≈£Ls¡TÃqïyê&çï s¬ +&ÉT#√≥¢ MT ø£+fÒ eTT+<äs¡ e∫Ã
≈£Ls¡TÃHêïqT. Çyêfi¯ qqTï >∑Ts¡T|Ô ≥ ü ˝
º <Ò ë?µµ nì e÷{≤¢&TÉ ≈£î+≥THêïs¡T.
‘·sê«‘· ø±˙ e÷ Hêqï≈£î kÕ«$T ‘·q˝À ‘êqT e÷{≤¢&TÉ ≈£îqïB,
neTsYHê<∏é j·÷Á‘·˝À »]–q nqTuÛeÑ + düeTq«j·T|ü&Ü¶sTT. e÷
Hêqï>±s¡T #Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ kÕ«$T n+‘· düŒwü+º >± #Ó|Œü >∑*>±s¡T n+fÒ
kÕ«$T #ê˝≤ >=|üŒ eTVü≤˙j·TT\ì ‘Ó\TdüT≈£îì kÕ«$T <äsÙ¡ q+
#˚dTü ≈£î+≥T+&˚yês¡T.
mHé. C≤qøÏ, eTÁ<ëdt
<ä s êZ k Õ«$Tyê] <ä > ∑ Z s ¡ ≈ £ î yÓ T T<ä { Ï k Õ]>± yÓ [ fl <ä s ¡ Ù q+
#˚dTü ø√eTqï~, e÷≈£î eTT+<äT>± ‘Ó*j·TCÒdqæ ~, >=\>∑eT÷&ç Áo ô|dü\
düTã“sêeTj·T´ e÷kÕºsT¡ >±s¡T.
104
1. 2009˝À ôV’≤<äsêu≤<äT qT+&ç #ÓHï’Ó øÏ wæ|⁄üò º nj·÷éTT. e÷≈£î
#ÓHï’Ó ˝À u≤>± <ä>]Z∑ yês¡T mes¡÷ ˝ÒsT¡ ø£qTø£ e÷yês¡T #ÓHï’Ó ˝À #ê˝≤
#√≥¢ Çfi¯ófl >∑T]+∫ ‹]>±s¡T. ˇø£ÿ{Ï ≈£L&Ü <=s¡ø˝ £ <Ò Tä . ‘·sT¡ yê‘·
uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì ø£è|ü e\q Ç<äs› T¡ >∑Ts¡T ã+<ÛTä e⁄\T s¬ +&ÉT Çfi¯ófl #·÷bÕs¡T.
e÷yês¡T <äsêZkÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ø¡ Ï b˛sTT á s¬ +&ÉT Çfi¯fl >∑T]+∫ #Ó|‘æ ˚
yê{Ï˝À ˇø£<ëìï kÕ«$T z.¬ø. #˚d÷ü Ô ªªqTe⁄« Ç+{À¢ ~π> eTT+<äT >√e⁄
bÕ<ä+ ô|{Ï+º #·Tµµ nì nHêïs¡T. ‘·sê«‘· Ç+{À¢ ~π> eTT+<äT Äe⁄
>∑T]+∫ |ü]#·jT· eTsTTq ˇø£ Ä$&çï n&ç–‘˚ ªu≤ã÷! y˚TeTT Äe⁄ì
#·÷ùd #ê˝≤ dü+e‘·‡sê\T nsTT´+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT á düeTj·T+˝À ˙¬ø{≤¢
≈£î<äTs¡T‘·T+~µ nì nHêïs¡T. kÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T ø±ã{Ïº Á|üjT· ‘·ï+
#˚jT· ≥+ Hê <Ûsä à¡ +, Äe⁄ <=s¡ø≥ £ +, <=s¡øø£ b£ ˛e≥+ kÕ«$T Çwü+º
nì e÷yês¡T Ç+{Ï yÓTsTTHé >π ≥T <ä>sZ∑ ø¡ Ï e#˚Ãdü]øÏ ˇø£ Äe⁄ ø£q|ü&+ç ~.
<ëì yÓqø±˝Ò <ëì <ä÷&É ≈£L&Ü e⁄+~. n|ü⁄Œ&ÉT f…eÆ TT sêÁ‹ 11 >∑+≥\T.
e÷yês¡T ªn¬s! á düeTj·T+˝À Äe⁄ ø£ì|æ+#·≥y˚T$T{Ïµ nì nqT≈£îì
|ü]>¬ ‘·T≈Ô î£ ì b˛sTT >π ≥T ãj·T≥ø=#˚Ãdü]øÏ Äe⁄ j·T»e÷ì ôd’ø\ Ï T
MT<ä ø£Ás¡ |ü≥Tºø=ì ø£ì|æ+#ê&ÉT. yÓ[fl n‘·ì‘√ e÷{≤¢&ç πs|ü⁄
‘Ó\y¢ ês¡Ts¡a≤eTTq 3`4>∑+≥\ ˝À|ü\ e÷≈£î >∑èVü≤Á|üyX˚ ¯ eTTVüQs¡+Ô
e⁄+~. qTe⁄« Ä düeTj·T+˝À Äe⁄qT rdüT≈£îsê>∑\yê n+fÒ, ‘ÓkÕÔqT
kÕsY nì bò˛qT HÓ+ãs¡T ≈£L&Ü Ç∫Ã yÓfi≤fl&ÉT. e÷≥\ dü+<äs“¡ +¤ ˝À
Äe⁄ j·T»e÷ì <ë«sê Äe⁄ Ä s√E y˚T‘·≈£î yÓ[fl ‘·|æŒb˛sTT
kÕj·T+Á‘·+ 5>∑+≥\≈£î ‹]– Ç+{ÏøÏ sêe*‡+~ sê˝Ò<ìä Ä Äe⁄
j·T»e÷ì <ëìì yÓ‘ø· { £ ≤ìøÏ b˛sTT Äe⁄ ø£ì|æ+∫q ‘·sê«‘· <ä÷&É‘√
düV‰ü Ç+{ÏøÏ rdüTø=ì b˛‘·÷ e⁄+&É>± Ç˝≤ Ç|ü⁄Œ&ÉT e÷≈£î ø£ì|æ+∫q~
nì ‘Ó*dæq~. Ç~ ø±ø£‘ê∞j·T+ nqTø√e&ÜìøÏ ˇø£ XÊ‘·+ ÄkÕÿs¡+
≈£L&Ü ˝Ò<Tä . m+<äTø£+fÒ sêÁ‹ 11 >∑+≥\øÏ Äe⁄ yÓfifl¯ &ÉyT˚ $T{Ï? n~
≈£L&Ü 6 n&ÉT>∑T\ yÓ&\ É TŒ >∑\ >π ≥T˝À yÓfió¯ fl‘·Tqï Äe⁄ n‘·ì ø£+{ÏøÏ
ø£ì|æ+#·≥y˚T$T{Ï? eTs¡Tdü{Ï s√E ñ<äjT· + e÷ ø£+fÒ eTT+<˚
n‘·qT Äe⁄qT, <ä÷&ÉqT rdüT≈£î e#êÃ&ÉT. Äe⁄ Ç+{À¢øÏ e∫Ãq ‘·sê«‘·
105
Á|ü‹ >∑~˝ÀøÏ e∫Ãq~. ˝À|ü\øÏ e∫Ãq ‘·sê«‘· Äe⁄ |ü+∫‘·+ ≈£L&Ü
b˛dæ+~. Äe⁄ ‹]– yÓfifl¯ {≤ìøÏ Çwü|º &ü ˝ É <Ò Tä . #ê˝≤ùd|ü⁄ n‘·qT
n~*+∫Hê yÓfifl¯ ø£b˛j˚Tdü]øÏ <ä÷&ÉqT eTT+<äT ãj·T≥≈£î ‘Ó∫Ã
n~*+∫Hê Äe⁄ ø£<\ ä ˝Ò<Tä . #ê˝≤ùd|ü{Ï ‘·sê«‘· Äe⁄ j·T»e÷ì
HÓeTà~>± n~*+#·>± ãj·T≥≈£î yÓ[fl+~. kÕ<Ûës¡D+>± <ä÷&ÉqT
me¬sH’ ê rdüT≈£îb˛‘·T+fÒ Äe⁄ ndü\T Ä>∑H˚ Ä>∑<Tä ø£<ë! nsTTHê
Çø£ÿ&É Ç˝≤ »]–+~ n+fÒ Ç~ kÕ«$Tø£è|ü ø±ø£ eTπs$T{Ï?
á ©\qT ã{°º kÕ«$T @$T #Ó|æŒHê n~ »s¡T>∑T‘·T+<äH˚
qeTàø£+‘√ kÕ«$T #Ó|æŒ+~ m+‘·{Ï ø£wüºyÓTÆHê #˚j·T{≤ìøÏ
Á|üj·T‹ïùdÔ kÕ«y˚T n˙ï #˚sTTkÕÔs¡ì ‘Ó\Tk˛Ô+~.
2. ˇø£s√E sêÁ‹ <äsêZkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ HêìøÏ e÷yês¡T (y˚DT>√bÕ˝Ÿ
>±s¡T) yÓfi‘¯ êqì ãj·T\T<˚sês¡T. Hê≈£î n|üŒ{Ïøπ u≤>± »«s¡+ ˝≤>±
e⁄+~. e÷ yês¡T }s¡T yÓ[fl‘˚ Ç+{À¢ H˚qT, e÷u≤ãT (8 dü+ˆˆ\T)
e÷Á‘·+ e⁄+{≤eTT. ø±˙ Hê≈£î m+<äTø√ Äj·TqqT yÓfifl¯ e<äT› nì
#ÓbÕŒ\ì|æ+#·˝<Ò Tä . kÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ øπ¡ ø£<ë nì nqT≈£îHêïqT. Ä
s√E ñ<äj÷· H˚ï Hê≈£î ˇø£ ø£\ e∫Ã+~. H˚qT m|ü⁄Œ&ÉT >=\>∑eT÷&çøÏ
b˛sTTHê HÓ\÷¢sT¡ ÄsY.{Ï.dæ. ãkÕºs&ÉT <ä>sZ∑ >¡ ± e⁄qï ôVA≥˝Ÿ˝À uÛÀ»q+
#˚dæ ì\TÃ+{≤qT. Ä ‘·sT¡ yê‘· Ä{À ˝Ò<ë ãdt møÏÿ >=\>∑eT÷&ç
#˚sT¡ ≈£î+{≤qT. Ä ø£\˝À ≈£L&É H˚qT n˝≤H˚ ì\ã&ç ñHêïqT. yÓ+≥H˚
ˇø£ ø±s¡T e∫Ã Ä–+~. <ëì eTT+<äT d”≥T˝À Á&Óe’ s¡T e÷Á‘·yT˚ ñ+&ç
yÓqTø£ d”≥T˝À dü÷ÿ\T |æ\\ ¢ T ñHêïs¡T. yÓqTø£ &√s¡T rdæ ≈£Ls√Ã+&ç
nHêïs¡T. H˚qT, e÷ u≤ãT møÏÿ ≈£Ls¡TÃHêïeTT. H˚qT ø±s¡T mø£ÿ&ÉøÏ
yÓfió¯ ‘√+~ nì n&É>>∑ ±H˚ <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ nì #ÓbÕŒs¡T. ø±s¡T
ãj·T\T<˚]+~. ãj·T≥ es¡+¸ |ü&ç ø=~›>± ãTs¡<,ä s√&É+¶ ‘ê >∑‘T· ≈£î\T,
ÇdüTø£ u≤>± m≈£îÿe>± y˚dæ #Ó<Tä s¡T>± e⁄+~. s√&É+¶ ‘ê Ç˝≤ e⁄+fÒ
m˝≤ ÇdüTø£˝À y˚TeTT á kÕe÷qT yÓ÷düTø=ì q&Ée>∑\T>∑T‘êeTT,
ndü\T eTT+<äT≈£î b˛e≥+ #ê˝≤ ø£w+ºü , á ø±s¡T˝À Vü‰sTT>± @ ø£w+ºü
˝Ò≈î£ +&Ü yÓ[flb˛‘·THêïeTT, á Á&Óe’ s¡T s¡÷|ü+˝À kÕ«$Tyêπs eTeTTà\qT
106
rdüT≈£îb˛‘·THêïs¡ì n˝≤ nqT≈£îHêïqT. ‘·sê«‘· ìÁ<ä qT+&ç ‘Ó*$
e∫Ã+~. n~ ø£˝ nì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. Hê≈£î »«s¡+ e~˝Òdqæ ≥T¢>±
|üP]Ô>± ˇfi¯fl+‘ê $|üØ‘·+>± #ÓeT≥\T |ü{+ºÏ ~. n~ e÷eTT\T>±
»]–+~ nì H˚qT nqTø√≈£î+&Ü Hê≈£î m|ü⁄Œ&É÷ u≤>± »«s¡yTÓ TùdÔ
H√{Ï <ä>sZ∑ ¡ ô|’ ô|<ä$ MT<ä #·sà¡ + ∫qï bı≈£îÿ\T @s¡Œ&ç ∫{Ï¢ b˛‘·T+~.
Ä s√E eT<Ûë´Vü≤ï+˝À>± #·sà¡ + ∫{Ï¢ b˛sTTq~. n+fÒ e÷yê]ì
<äsêZkÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ yÓfi¯ó‘·T+fÒ yÓfi¯fl<äT› nì #Ó|üŒq+<äT≈£î kÕ«$T
ø£s¡TDÏ+∫ Hê »«sêìï ‘·–Z+#ês¡T.
3. 2010 dü+e‘·‡s¡+˝À ˇø£kÕ] kÕ«$Tyê] <äs¡ÙHêìøÏ e÷
≈£î≥T+ãeTT ãj·T\T<˚sêeTT. ø£&|É ˝ ü À ~– bÕ‘· ãkÕº+&ÉT˝À H˚qT
u≤Á‘·÷eTT≈£î b˛e\dæ e∫Ã+~. H˚qT #ê˝≤ ‘=+<äs>¡ ± q&ÉTdüTHÔ êïqT.
dü&HÓ >é ± ˇø£ u…ø’ ˘ Á|üøÿ£ qT+&ç qqTï >∑T<ä≥ › + »]–+~. H˚qT ÁøÏ+<ä
|ü&çb˛j·÷qT. yÓ+≥H˚ n‘·&çì >∑{Ïº>± ‹{≤º\qT≈£îHêïqT. ø±˙
kÕ«$Tyê] <ä > ∑ Z s ¡ ø Ï yÓ fi ¯ ó ‘· T HêïeTT ø£ < ë n‘· ì ‘√ ‘· > ∑ e ⁄
ô|≥Tº≈£î+fÒ eTqdü‡+‘ê dü]>± e⁄+&É<äT nì düTŒ¤]+∫, ø√|ü+>±
n‘·&ìç yÓ[flbıeTàHêïqT. Hê ø±*øÏ Ä u…ø’ ˘ >∑{>ºÏ ± ‘·>\ ∑ ≥+ e\q
ø=~›>± sêdæq≥¢sTT+~. ø±* y˚*øÏ ø=~›>± s¡ø+Ô£ e∫Ã+~. ‘·sT¡ yê‘·
kÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ≈¡ î£ #˚sT¡ ≈£îHêïeTT. nø£ÿ&É <äsêZ\ #·T≥÷º Á|ü<øä D
åÏ \T
n˙ï e÷eTT\T>± #˚dTü ≈£îHêïqT. n<˚ s√E kÕj·T+Á‘·+ nø£ÿ&É qT+&ç
ej·÷ sêj·T#√{Ï, ‹s¡T|ü‹ MT<äT>± Ä\dü´+>± sêÁ‹øÏ #ÓHÓ’ïøÏ
#˚sT¡ ≈£îHêïeTT. Ç+{ÏøÏ e∫Ãq ‘·sê«‘· ø±\T #·÷düT≈£î+fÒ n~ yÓ÷ø±*
<ëø± u≤>± ˝≤e⁄>± yê∫b˛sTTq~. u…≈’ î£ ‘·–*q <ä>sZ∑ ¡ s¡ø+Ô£ >∑&¶É
ø£{bºÏ ˛sTTq~. n|ü⁄Œ&ÉT ø=~›>± H=|æŒ nì|æ+∫ 2 s√E\ es¡≈L£ H=|æŒ
e⁄+&ç @ eT+<äT\÷ ˝Ò≈î£ +&Ü <ëq+‘·≥<˚ ‘·–bZ ˛sTTq~. kÕ<Ûës¡D+>±
nsTT‘˚ 1, 2 HÓ\\T H˚qT u…&é ¬sdüTº rdüTø√e\dæq <Óã“. ø±˙
ˇø£ Ç+»ø£åqT ≈£L&Ü ˝Ò≈£î+&Ü m≈£îÿe eT+<äT\T rdüTø√≈£î+&Ü
‘·–Zb˛sTT+~. ø±˙ eT#·Ã e÷Á‘·+ 6 e÷kÕ˝…H’ ê Ç+ø± e⁄+~. Ç~
»]–q ‘·sê«‘· yês¡+ s√E\øÏ H˚qT ñ<äj÷· H˚ï u≤Á‘·÷eTT˝À C≤]
107
|ü&bç ˛j·÷qT. Ä <Óã“ <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfifl‚ ≥|ü⁄Œ&ÉT ‘·–*q <Óã“
ø£+fÒ #ê˝≤ ∫qï~. n|ü⁄Œ&ÉT e÷Á‘·+ u…&é MT<ä s¬ +&ÉT s√E\T |üP]Ô
s¬ düTº rdüT≈£îHêïqT. ‘·sê«‘· ≈£L&Ü n~ HÓ\ s√E\ <ëø± H=|æŒ e⁄+&ç
‘·–Z+~. Ç|üŒ{Ïø° m≈£îÿe>± q&ç∫Hê Ä H=|æŒ ‘Ó\TdüTÔ+~.
n+‘·≈£îeTT+<äT kÕ«$T<äs¡ÙHêìøÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT n+‘· ô|<ä›>±
‘·–*Hê @ eT+<äT\÷ ˝Ò≈£î+&Ü ‘·–Zb˛sTTq~. ¬s+&Ée~ #ê˝≤
∫qï>± ‘· – *Hê $|ü Ø ‘· + >± u≤<Û ä | ü & É e \dæ e∫Ãq~. Hê
eTqdüT‡≈£î e÷Á‘·+ Ç~ K∫Ã‘·+>± kÕ«$Tyê] eTVæ≤eT nì
nì|æ+∫q~. á $<Û+ä >± kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓfió¯ ‘·T+fÒ ô|<ä› Á|üe÷<ä+
»s¡>e∑ \dæ e⁄+fÒ ∫qï >±j·T+‘√ @ eT+<äT\÷ yê&É≈î£ +&Ü ‘·–+Z ∫
Hê ø£sà¡ qT ìyê]+#ês¡T nì $X¯«dædTü HÔ êïqT.
sêJyé, ôV’≤<äsêu≤<äT
1. >∑‘· 15 dü+ˆˆ\˝À m|ü⁄Œ&ÉT <äsêZ\øÏ yÓ[flHê Á|ü‘´˚ ø£+>± @<√
ˇø£ nqTuÛÑeeTj˚T´~. kÕ«$T ‘·q <äs¡Ùq+ ø√dü+ e#˚Ã uÛÑ≈£îÔ\
Á|üj÷· D≤\T C≤Á>∑‘>Ô· ±, düTKe+‘·+>± »]π>≥≥T¢ #·÷ùdyês¡ì Hê
nqTuÛeÑ eTT.
y˚TeTT m|ü⁄Œ&ÉT <äsêZ\øÏ e∫Ã yÓfi‚fl≥|ü⁄Œ&ÉT ø£&É|ü qT+&ç
ôV’≤<äsêu≤<éøÏ yÓfi‘¯ êeTT. ‹s¡T>∑T Á|üj÷· D|ü⁄ ãdüT‡ {Ïø¬ ÿ≥T¢ ]»s¡T«
#˚jT· ø£b˛sTTHê e÷≈£î {Ïø¬ ÿ≥T¢ ‘˚*ø£>± <=]πø$. ˇø£s√E kÕj·T+Á‘·+
5:30øÏ yÓfi<¯ ëeTì kÕ«$Tì ôd\e⁄ n&ç>±qT. kÕe÷q´+>± yÓfifl¯ eTH˚
kÕ«$T Ä s√E Äs¡‹ ‘·sê«‘· >√$+<äHêe÷\T #Ó|Œæ yÓfifl¯ eTHêïs¡T.
n˝≤H˚ >√$+<äHêe÷\T #˚dæ (sêÁ‹ 7:15øÏ) sêe÷|ü⁄s¡+ <ä>sZ∑ ø¡ Ï e#˚Ãdü]øÏ
‘Ó*dæq $wüjT· y˚TeT+fÒ >∑Te«\#ÓsT¡ e⁄ |ò÷ü {Ÿs√&ÉT˝¶ À ˇø£ ô|<ä› yêVü≤q+
n&É+¶ >± |ü&bç ˛sTT Á{≤|òøæ ˘ C≤yéT nsTT´+<ä˙, sêj·T#√{Ï qT+&ç
ø£&|É øü Ï ãdüT‡\T ‹s¡>f ∑ <¢Ò ìä ‘Ó*dæ+~. Ç+‘·˝À ˇø£ yÓ÷{≤s¡T u…≈’ î£ MT<ä
ˇø£ e´øÏÔ e∫Ã ø£&|É ≈ü î£ yÓfi≤fl˝≤ nì n&ç>±&ÉT. ÄX¯Ãs¡´+‘√ kÕ«$TøÏ
ø£è‘·»‘„ \ · T #Ó|⁄ü Œø=ì u…≈’ î£ mø±ÿqT. ˇø£ ô|<ä› ô|Á{À\T {≤´+ø£sT¡
n&É+¶ >± |ü&bç ˛sTT 2, 3 øÏ.MT. Á{≤|òøæ ˘ C≤yéT nsTT´+~. n|üŒ{Ïøπ
108
ÁπøqT¢, b˛©düT\T e⁄+&É≥+ #·÷dæ düTe÷s¡T 3,4 >∑+≥\ ÁøÏ‘+· n˝≤
»]– e⁄+≥T+<äì ‘Ó*dæ+~. yÓTT‘·+Ô á dü+|òTü ≥qì ‘·\T#·T≈£î+fÒ
kÕ«$T Hê Á|j ü ÷· D+ >∑T]+∫ m+‘√ C≤Á>‘∑ >Ô· ± e⁄+&ç @e÷Á‘+· Çã“+B
˝Ò≈î£ +&Ü q&ç|kæ ÕÔsì¡ ‘Ó\Tk˛Ô+~. kÕ«$TøÏ e÷ MT<ä m+‘· Áù|eT ø±ø£b˛‘˚
y˚TeTT ‘Ó*j·T≈£î+&Ü yÓ[fl Á{≤|òøæ ˝˘ À HêHê nedüú |ü&≈É î£ +&Ü n<äq+>±
Ç+ø=ø£ s¬ +&ÉT >∑+≥\T kÕ«$T düìï~Û˝À e⁄+#·T≈£îHêïs¡T ø£<ë!
kÕ«$Tø£è|üqT dü+|üPs¡í+>± bı+<ë\+fÒ kÕ«$T #Ó|æŒq≥T¢
#˚jT· ≥y˚Tqì >∑T]Ô+#ê*.
2. <ë<ë|ü⁄ >∑‘· 6 dü+e‘·‡sê\ qT+&ç >∑Ts¡ø£ e\¢ dü]>±Z ìÁ<ä
|üf~ºÒ ø±<äT. n+<äTe\q Ç‘·s¡ Äs√>∑´ düeTdü´\T e#êÃsTT. á
düeTdü´ |ü]cÕÿs¡+ ø√dü+ mH√ï Á|üjT· ‘êï\T #˚kÕqT ø±˙ düs¬ q’
|ü]cÕÿs¡+ <=s¡ø˝£ <Ò Tä . m+‘√ Çã“+~>± ñHêï Ç˝≤+{Ï ∫qï düeTdü´qT
kÕ«$T <äèwæøº Ï rdüT≈£î yÓfifl¯ ≥+ Çwü+º ˝Òø£ Hê eTqdüT‡˝ÀH˚ ô|≥Tº≈î£ HêïqT.
2011 E˝…’ 21q »]–q kÕ«$T 80e »qà~q y˚&TÉ ø£\øÏ yÓfi≤flqT.
‘·sê«‘· 23 E˝…’ (X¯ìyês¡+) kÕj·T+Á‘·+ ø£&|É ü qT+&ç ˇø£ >∑T»sêr
Ä$&É kÕ«$T‘√ e÷{≤¢&{ É ≤ìøÏ e∫Ã+~. ÄyÓT Væ≤+B˝À e÷{≤¢&TÉ ‘√+~.
kÕ«$T Á|üøÿ£ q e⁄qï Hê‘√ ªªÄyÓT @$T n&ÉT>∑T‘√+<√ Hê≈£î #Ó|⁄ü Œµµ
nHêïs¡T. Ç+‘·≈î£ eTT+<Ó|⁄ü Œ&É÷ kÕ«$T qqTï n˝≤ n&É>˝ ∑ <Ò Tä . ô|’>±
kÕ«$T Væ≤+B u≤H˚ e÷{≤¢&‘É ês¡T. ÄyÓT yêfi¯fl ÄdüT\ Ô >∑T]+∫, |æ\\ ¢
ô|[flfi¯¢ >∑T]+∫ n&ç– ∫es√¢ ªHê≈£î ndü\T ìÁ<ä |ü≥f º <¢Ò Tä kÕ«MT!µ
nì $qï$+∫+~. <ëìøÏ kÕ«$T ªªMT ≈£î≥T+ã+˝À @ >∑Ts¡Te⁄ì
‘·\TkÕÔs¡T?µµ nì n&ç>±s¡T. ÄyÓT ªeTTø±Ôq+<ä>±]ì, $TeTà*ï,
neTàyê]ì |üPõkÕÔeTT kÕ«MTª nì #Ó|Œæ +~. yÓ+≥H˚ kÕ«$T ªªne÷à!
˙e⁄ |ü&TÉ ≈£îH˚ eTT+<äs¡ MT >∑Ts¡Te⁄>±]ì ‘·\#·T≈£îì |ü&TÉ ø√!!µµ nì
#ÓbÕŒs¡T. ‘·sê«‘· ÄyÓT yÓ[flb˛sTT+~. Ç~ $qï Hê≈£î kÕ«$T #Ó|Œæ +~
Hê≈£î ≈£L&Ü e]ÔdTü +Ô <äì H˚qT kÕ«$Tì düà]+∫ ìÁ<ä≈î£ |üÁø£$TdüT+Ô fÒ
Vü ‰ sTT>± ìÁ<ä |ü & É T ‘√+~. Hê≈£ î #ê˝≤ Äq+<ä y ˚ T dæ + ~.
ø£sT¡ D≤eTj·TT&ÉT, ø£èbÕfi¯ó&ÉT nsTTq dü<Tä sZ T¡ e⁄ Hê≈£îqï dü+ø√#êìï
109
Á>∑V≤æ +∫, Hê n&É>˝ ∑ ìÒ ‘·Hêìï eTìï+∫ |üs√ø£+å >± Hê düeTdü´≈£î
|ü]cÕÿs¡+ #·÷|æ+∫ Hê ø£cÕºìï ‘=\–+#ês¡T. ô|’>± kÕ«$T Hê#˚‘·
ÄyÓT Væ≤+B˝À #Óù|Œ~ ‘·sT¡ e® ÷ #˚dæ #Ó|Œü eTq≥+ e\¢ qqTï C≤Á>∑‘>Ô· ±
yê]<ä]› eT<Û´ä dü+uÛ≤wüD $H˚≥≥T¢ #˚jT· ≥y˚T ø±ø£ kÕ«$T #Ó|Œæ +~
Hê düeTdü´≈£î |ü]cÕÿs¡+ nì >∑T]Ô+#˚≥≥T¢ #˚kÕs¡T.
3. e÷ #Ó˝*¢… øÏ 2003˝À $yêVü≤+ nsTT´+~. 2008 <ëø±
dü+‘êq+ ø£\T>∑˝<Ò Tä . dü+‘êq+ ø=s¡≈î£ #˚dqæ mH√ï Á|üjT· ‘êï\T
|ò*ü +#·˝<Ò Tä . H˚qT dü÷∫+#·>± kÕ«$T <äsÙ¡ q+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. kÕ«$T
e÷ #Ó˝*¢… ì, u≤eì eTs¡˝≤ ø=ìï HÓ\\ ‘·sê«‘· e#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT Ks¡÷s® |¡ ⁄ü
|ü+&ÉT¢ rdüTø=#·TÃø√eTHêïs¡T. yês¡T n˝≤H˚ <äsÙ¡ q+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. kÕ«$T
Äos¡«~+∫ Ä |ü+&Éq¢ T ‹]– yê]πø Á|ükÕ<ä+>± #Ó] dü>+∑ Ç∫ÃHês¡T.
ˇø£kÕ] e÷ #Ó˝\ ¢… T, u≤e>±s¡T <äsÙ¡ HêìøÏ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T Hê‘√
ªªHêj·THê! sπ |ü⁄ HÓ\÷¢sT¡ yÓfió¯ HÔ êïeTT. X¯+ø£sj ¡ T· ´øÏ #Ó|Œæ ô|{ÏHº êqT.
˙e⁄ ˙ u≤e #˚‘· nX¯«‘·ú Hêsêj·TDT&çøÏ ˇø£ >±¢dTü bÕ\T, ˇø£ >±¢dTü
˙fi¯ófl ô|≥ºeTqT, @yÓTHÆ ê n&É+¶ ≈£î\T e⁄+fÒ ‘=\–b˛‘êsTTµµ nHêïs¡T.
e÷ u≤e n˝≤H˚ #˚kÕs¡T. ø=+‘·ø±\+ ‘·sê«‘· kÕ«$T ÄodüT‡\‘√
dü+‘êq+ ø£*–+~. ø±˙ 8 HÓ\\πø (HÓ\ ‘·≈î£ ÿe) Ä&É|\ æ ¢ |ü⁄{Ï+º ~.
|ü⁄{Ïqº _&É¶ #ê˝≤ ã\V”≤q+>± e⁄+&ç ãs¡Te⁄ ‘·≈î£ ÿe>± e⁄qï~. kÕ«$T
yêfi¯flì <äsêZ\≈£î rdüT≈£îe∫Ã <äsÙ¡ q+ #˚dTü ø√eTHêï, _&É¶ ã\V”≤q+>±
e⁄+&É≥+ e\¢ yêfi¯ófl sê˝Ò<Tä . H˚qT yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT _&É¶ $wüjT· + #Ó|Œæ ,
n+<äTe\q e÷ #Ó˝\ ¢… T yêfi¯ófl sê˝Ò<Tä nì kÕ«$TøÏ #ÓbÕŒqT. kÕ«$T
yÓ+≥H˚ ø√|ü+>± ªªneTàj·T´ Äosê«<ä+‘√ |ü⁄{Ïqº _&É¶ n˝≤ m+<äT≈£î
e⁄+≥T+~, _&Éì¶ rdüT≈£î s¡eTàµµHêïs¡T. ∫Á‘·+>± kÕ«$T n˝≤ nqï
HÓ\ s√E\πø bÕbÕsTT Äs√>∑´+ |ü⁄+E≈£îì ˇfi¯ófl #˚d+æ ~.
e÷ #Ó˝\ ¢… T, u≤e>±s¡T kÕ«$T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ edüTqÔ ï|ü⁄Œ&ÉT H˚qT yê]‘√
yÓfifl‚ yê&çì. ˇø£kÕ] kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfiS¯ Ô e÷ u≤e>±]‘√ ª¬s+&ÉT,
eT÷&ÉT dü+ˆˆ\qT+&ç kÕ«$T <äsÙ¡ q+ #˚dTü ≈£î+≥THêïe⁄ ø£<ë! MT
nqTuÛeÑ + @$T{Ï?µ nì n&ç>±qT. e÷ u≤e>±s¡T #Ó|Pü Ô ªkÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï
110
sêø£ eTT+<äs¡ Ä|òd” Tü ˝À #ê˝≤ |üì ˇ‹Ô&ç e⁄+&ç X¯ì, Ä~yêsê˝À¢
≈£L&Ü |üì #˚j÷· *‡ e#˚Ã~. kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï edüTqÔ ï|üŒ{Ï qT+&ç X¯ì,
Ä~ yêsê˝À¢ #˚j÷· *‡ sêe≥+ ˝Ò<Tä . ô|’>± |üì˝À mìï Ä≥+ø±\T
e⁄Hêï yê≥+‘·≥ Äy˚ düeTdæb˛‘·THêïsTTµ nì nHêïs¡T.
e÷ #Ó˝\ ¢… T, u≤e>±s¡T kÕ«$T <äsÙ¡ q+ #˚dTü ≈£îqï~ dü+‘êq+
ø√dü+ e÷Á‘·yT˚ . e÷ u≤e>±s¡T kÕ«$Tì @MT n&É>≈∑ î£ +&ÜH˚ Äj·Tq
ñ<√´>∑+˝À e⁄qï n~Ûø£ |üìuÛ≤s¡+, Ä≥+ø±\T ‘=\–+#ês¡T. kÕ«$T
<äs¡Ùqy˚T eTVü‰ uÛ≤>∑´+! eTqøÏ @~ ÁX‚j·Tk˛‡ kÕ«y˚T n~
eTqeT&É>≈∑ î£ +&ÜH˚ #˚kÕÔsì¡ ‘Ó\Tk˛Ô+~.
NeT≈£î]Ô düTu≤“sêe⁄>±s¡T
1. Hê uÛ≤s¡´≈£î ø±yÓTs¡¢ yê´~Û e∫Ã eTT~]b˛sTT+~.
$»j·Tyê&É˝Àì &Üø£sº ¢¡ e\¢ ‘·–+Z ~ ø±˙ X¯Øs¡+˝À s¡ø+Ô£ ‘·–Z ˙s¡T |ü{ºÏ
ø±fi¯ófl, #˚‘T· \T ñu≤“sTT. &Üø£sº T¡ ¢ s¡ø+Ô£ |üfºÒ ÄVü‰s¡+ rdüTø√eTHêïs¡T.
n˝≤+{Ï ÄVü‰s¡+ rdüT≈£îHêï @MT ‘·>˝ Z∑ <Ò Tä . q&Ée˝Òøb£ ˛j˚T~. ‘·sê«‘·
<äsêZkÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$TøÏ $qï$+∫+~. kÕ«$T ªªs¡ø+Ô£
#Ó&bç ˛sTT+~. s¡ø+Ô£ møÏÿ+#·Tø√, ‘·>T∑ ‘Z T· +~µµ nHêïs¡T. Ç+{ÏøÏ e∫Ãq
‘·sê«‘· ˇø£ 12 u≤{Ï˝‡Ÿ s¡ø+Ô£ møÏÿ+#êeTT. ñã“≥+ ‘·–Z sTT|ü⁄Œ&ÉT
‘·q |üì ‘êqT #˚dTü ≈£î+≥Tqï~. kÕ«$T dü\Vü‰‘√ yÓ+ã&˚ Hê uÛ≤s¡´
ã\V”≤q‘·, ø±fi¯ófl, #˚‘T· \T ñã“≥+ ‘·–Z Äs√>∑´+>± ñqï~.
2. ˇø£kÕ] Äs¡T>∑Ts¡T uÛ≈Ñ î£ \
Ô eTT ø£\dæ <äsêZkÕ«$T ÄodüT‡\T
rdüT≈£îì ‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹øÏ ãj·T\T<˚sêeTT. ‘·«s¡‘«· s¡>± ãdüT‡\T
<=]øÏ #ê˝≤ ‘·«s¡>± ‹s¡TeT\øÏ #˚sêeTT. n+‘˚ø±ø£ øπ e\+ ˇø£
>∑+≥˝À Áo y˚+fÒX«¯ s¡kÕ«$T <äsÙ¡ qeTsTT´+~. dü<Tä sZ T¡ ÄodüT‡\‘√
ÁbÕs¡+_ÛùdÔ eT+∫ |ò*ü ‘ê\T \_ÛkÕÔjT· ì ‘Ó\Tk˛Ô+~.
3. Hê≈£î ∫qï|üŒ{ÏqT+&ç ∫qï <Óã“ ‘·–*Hê #ê˝≤ ùd|ü{Ï es¡≈L£
s¡ø+Ô£ ø±s¡T‘·÷ ñ+≥T+~. ˇø£kÕ] H˚qT, Hê ≈£îe÷s¡T&ÉT kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï
edüT+Ô fÒ Hê ‘·\øÏ <Óã“ ‘·–* s¡ø+Ô£ ø±s¡T‘√+~. Hê ≈£îe÷s¡T&ÉT ÄdüŒÁ‹øÏ
yÓfi<¯ ëeT+fÒ H˚qT kÕ«$Tì ‘·\#·Tø=ì ‘·&|ç qæ >∑T&É‘¶ √ ‘·\øÏ ø£≥Tº ø£{ºÏ
111
kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ ãj·T\T<˚sêeTT. e÷s¡Z eT<Û´ä ˝ÀH˚ s¡ø+Ô£ ø±s¡≥+
Ä–b˛sTT+~. n˝≤ »s¡>≥ ∑ + #ê˝≤ n<äT“¤‘+· . kÕ«$TøÏ á $wüjT· +
#Óù|Ô ªªHê ù|s¡T ‘·\#·T≈£î+≥÷, <äsêZ\ <ä>sZ∑ ø¡ Ï edüT+Ô fÒ ø£&|É ü u≤+ãT
y˚dHæ ê @eTe⁄<äTµµ nì nuÛj Ñ T· $T#êÃs¡T.
NeT≈£î]Ô nqï|üPs¡í, nXÊ«sêe⁄ù|≥
1. 1995˝À e÷ ≈£î≥T+ãeT+‘ê <äsêZkÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓfi≤fleTT.
kÕsTTu≤u≤ >∑T]+∫ ‘·|Œü <äsêZkÕ«$T >∑T]+∫ m≈£îÿe ‘Ó*j·T<äT.
eT<Ûë´Vü≤ï Äs¡‹øÏ 10ìˆˆ eTT+<äs¡ kÕ«$T eTeTà*ï ªª@ }s¡T qT+&ç
e#êÃs¡T?µµ nì n&ç>±s¡T. m≈£îÿe eT+~ uÛ≈Ñ î£ \ Ô T ‘·s#
¡ ÷· <äeTàù|≥
qT+&ç kÕ«$T <äsÙ¡ q+ #˚dTü ≈£î+≥÷ ñ+{≤s¡T. n+<äTe\q e÷~
nXÊ«sêe⁄ ù|≥ nsTTHê <äeTàù|≥ nì #Óù|Ô eTeTà*ï ‘·«s¡>±
s¡eTà+{≤s¡ì ª<äeTàù|≥ kÕ«MT!µ nì nã<ä+∆ #ÓbÕŒeTT. yÓ+≥H˚
kÕ«$T ø£dTü s¡Tø=ì eTeTà*ï ãj·T{ÏøÏ |ü+|æ+#ês¡T. y˚Ty˚T$T ‘·|⁄ü Œ
#˚XÊyÓ÷, m+<äT≈£î n˝≤ ãj·T≥≈£î >¬ +fÒXÊs√ ns¡+ú >±ø£ ãj·T≥ ˇø£
#Ó≥Tº ÁøÏ+<ä ≈£Ls¡TÃì Áo >∑Ts¡T#·]Á‘·, Áo kÕsTT©˝≤eTè‘·+ Á>∑+<∏ë\T
bÕsêj·TD #˚dTü HÔ êïeTT. n˝≤ bÕsêj·TD #˚dTü qÔ ï|ü⁄Œ&ÉT Á|üøÿ£ yês¡T
#Ó|⁄ü Œ≈£î+≥Tqï~ $q≥+ e\q y˚TeTT nã<ä+∆ #ÓbÕŒeTT >±ã{Ïº kÕ«$T
>¬ +fÒXÊs¡ì ns¡yú TÓ Æ eTqdüT‡˝ÀH˚ kÕ«$TøÏ ø£eå ÷|üD #Ó|⁄ü Œ≈£îHêïeTT.
eT<Ûë´Vü≤ï+ kÕ«$T e∫Ã nø£ÿ&É ñqï 100 eT+~˝À qqTï, e÷yê]ì
s¡eTàì |æ*∫ ªªMT Äj·Tq eT+∫ ù|s¡T >∑&kç ÕÔ&TÉ , MT bÕ|ü≈î£ eT+∫
yÓT]{Ÿ edüT+Ô ~µµ nì #ÓbÕŒs¡T. dü+‘√wü+>± Ç+{ÏøÏ e#êÃeTT. ‘·sê«‘·
3 dü+ˆˆ\øÏ e÷ bÕ|ü 10e ‘·s>¡ ‹∑ ˝À nXÊ«sêe⁄ ù|≥ eT+&É\+˝À
yÓTT<ä{Ï sê´+≈£î e∫Ã+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT ◊.◊.◊.{Ï, q÷õM&ÉT˝À
Ç+≥Øà&çjTÓ {Ÿ nsTT´ _.f…ø.˘ yÓTT<ä{Ï dü+e‘·‡s¡+ #·<Tä e⁄‘√+~.
e÷≈£îqï Ä]úø£ k˛úeT‘·≈î£ n˝≤ n+‘· eT+∫ ø±˝ÒJ˝À #·~$+#·≥+
#ê˝≤ >=|üŒ. n<˚ kÕ«$T <äjT· .
2. e÷ Ç+{À¢ n<Óø› Ï uÛ≤sêúÛsÑ \Ô¡ T #˚sês¡T. n‘·qT s√&ÉT¢ y˚ùd
112
Ç+»˙s¡T. uÛ≤s¡´ ù|s¡T |ü\$¢ . yê]øÏ ô|fi¯flsTT 10 dü+ˆˆ˝…H’ ê |æ\\ ¢ T
˝ÒsT¡ . |ü\$¢ y˚TeTT #Ó|Œæ q≥T¢ Áo >∑Ts¡T#·]Á‘·, kÕsTTu≤u≤ #·]Á‘·\T
bÕsêj·TD #˚d÷ü ,Ô Á|ü<øä D åÏ \T #˚d÷ü +Ô &˚~. &Üø£sº T¡ ¢ |æ\\¢ T |ü⁄≥º{≤ìøÏ
neø±X¯+ ñ+<äì #Óù|Œyês¡T ø±˙ |ü\$¢ n‘·>Ô ±s¡T ‘·q ≈£îe÷s¡T&çøÏ
s¬ +&Ée ô|[fl dü+ã+<Ûë\T #·÷düT+Ô &˚ dü]øÏ |ü\$¢ uÛj Ñ T· |ü&+ç ~.
n+‘˚>±ø£ n<˚ düeTj·T+˝À |ü\$¢ uÛsÑ ≈Ô¡ î£ ñ<√´>∑+ Ç+ø=ø£ #√{ÏøÏ
ã~© nsTT´+~. e÷ }]qT+&ç yÓfifl¯ {≤ìøÏ Çwü+º ˝Ò<Tä . ø±˙ nìï
kÕe÷qT¢ düsT¡ ø› =ì eTs¡THê&ÉT yÓfi<¯ ëeTqT≈£î+≥T+fÒ H˚qT bò˛qT˝À
<äsêZkÕ«$T‘√ e÷{≤¢&˚ neø±X¯+ ø£*–+~. |ü\$¢ ≈£L&Ü kÕ«$T‘√
e÷{≤¢&<É ëeTqTø=ì bò˛qT rdüTø=H˚ dü]øÏ @MT #Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ kÕ«$T
ªªqTy˚«MT u≤<Ûä |ü&≈É î£ , Ç+ø± 1 1/2 dü+ˆˆ nø£ÿ&˚ ñ+{≤s¡Tµµ nHêïs¡T.
‘·sê«‘· s√CÒ s¬ +&ÉT dü+e‘·‡sê\T nXÊ«sêe⁄ ù|≥˝À ñ+≥Tqï≥T¢
Äs¡s¶ T¡ e∫Ã+~. eTs¡˝≤ ˇø£ yêsêìøÏ bò˛qT #˚dæ á $wüjT· + #Ó|Œæ ,
_&É\ ¶ >∑T]+∫ n&ç–‘˚ kÕ«$T ªªdü+e‘·‡sêìøÏ eT>∑ _&É¶ |ü⁄&É‘ê&ÉTµµ
nì #ÓbÕŒs¡T. n˝≤H˚ kÕ«$T <äjT· e\q >∑Ts¡T|üP]íeT s√E eT>∑_&Éq¶ T
Á|üd$ü +∫+~.
$»j·T\øÏåà>±s¡T, nXÊ«sêe⁄ù|≥
1. 2005˝À y˚TeTT e÷ s¬ d’ Tü $T\T¢ ny˚Tàdæ Á|üøÿ£ qTqï Ç+ø=ø£
}]˝À $T\T¢ ô|&É<ëeTì dü\ ú + ø=q{≤ìøÏ n&Ü«qT‡ Ç∫ÃHêeTT.
‘·sê«‘· <äsêZkÕ«$T >∑T]+∫ ‘Ó*dæ kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓfi≤fleTT. kÕ«$TøÏ
y˚TeTT ô|≥ºuÀj˚T $T\T¢ >∑T]+∫ n&ç–‘˚ kÕ«$T ªªMTs¡T uÛ÷Ñ yÓT‘Æ ˚
rdüT≈£îHêïs¡T. n~ MT~ ne<äT, Á|üøÿ£ q ô|&É‘êe⁄˝Ò, Ä! n~ ≈£L&Ü
∫sêø£e⁄‘·T+~. ∫e]øÏ &ÉãT“\T Ks¡ÃsTTHê ô|&É‘êe⁄˝Òµµ nHêïs¡T.
ø±˙ y˚TeTT n&Ü«qT‡ Ç#˚ÃkÕeTT ø£<ë Ç+ø£ Ä dü\ ú + e÷<˚ nì ‘·\∫
kÕ«$T e÷≥\T qeTàãT~∆ ø±˝Ò<Tä . y˚TeTT Ç+{Ïø=∫Ãq ‘·sê«‘· me]
<ä>∑Zs¡ düú\+ ø=+{≤ìøÏ n&Ü«qT‡ sTT#êÃyÓ÷ n‘·H˚ e∫Ã düú\+
neTàfÒ<¢ ìä #ÓbÕŒ&ÉT. ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ nsTT´+~. ‘·sT¡ yê‘· Ç+{Ï
113
Á|üøÿ£ qTqï Äs¡T cÕ|ü⁄\˝À $T\T¢ ô|&É<ëeTì Á|üjT· ‹ïdüT+Ô fÒ #ê˝≤
n&É+¶ ≈£î\T e∫Ã ∫es¡≈î£ ø√s¡Tº øπ düT nsTT´ &ÉãT“\T Ks¡TÃ‘√ n~
>¬ *∫ $T\T¢ e÷ sTT+{Ï Á|üøÿ£ >± ô|{≤ºeTT. ô|{Ïqº ‘·sê«‘· m|ü⁄Œ&√ 1,2
dü+ˆˆ\ eTT+<äs¡ kÕ«$T nqï e÷≥\T >∑Ts¡TÔ e∫Ã kÕ«$T MT<ä $XÊ«dü+
≈£î~]+~.
2. e÷ |æ\y¢ ê&çøÏ Ç+≥sY MT&çjT· {Ÿ˝À 940 e÷s¡Tÿ\T (1000
e÷s¡Tÿ\øÏ) e∫ÃHê ôV’≤<äsêu≤<äT˝Àì Ç+»˙]+>¥ ø±˝ÒJ\˝À
dü+e‘·‡sêìøÏ 3 \ø£\ å |òE
” n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. y˚TeT+‘· Ks¡TÃ ô|≥º˝øÒ £
bÕ\«+#·˝À dü+e‘·‡sêìøÏ \ø£så ÷¡ bÕj·T\T ô|{Ïº Ç+»˙]+>¥ d”≥T
rdüT≈£îHêïeTT. e÷ |æ\y¢ ê&çøÏ bÕ\«+#·˝À #·<eä ≥+ Çwü+º ˝Ò<Tä .
n+<äTe\q >∑T+≥÷s¡T˝À »]π> øöì‡*+>¥øÏ yÓfifl‚ eTT+<äs¡ kÕ«$T
ÄodüT‡\ø£ì eTT+<äs¡ s√E <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï e÷ u≤ãT, e÷yês¡T
yÓfi≤fls¡T. <äsêZkÕ«$T Äs√E sêÁ‹ nø£ÿ&˚ ñ+&ÉeTHêïs¡T. ø±˙ e÷
nu≤“sTT kÕ«$T‘√ ‘·sê«‘· s√E øöì‡*+>¥ ñ+<äì #ÓbÕŒ&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT
kÕ«$T ªª˙e⁄ Ç+{ÏøÏ yÓfifl‚ dü]øÏ #·÷kı∫Ãq ø±˝ÒJ qT+&ç bò˛Hé
edüT+Ô ~sê. øöì‡*+>¥ e<äT,› ˙ yÓTTVü≤+ e<äTµ› µ nHêïs¡T. ‘·sê«‘· s√E
ãj·T\T<˚] sTT+{ÏøÏ e∫Ã u≤‘Ys÷¡ yéT˝À eTTK+ ø£&TÉ >∑T‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT
ôV’≤<äsêu≤<é˝À ˇø£ Ç+»˙]+>¥ ø±˝ÒJ yê]qT+&ç bò˛qT e∫Ã Ä
ø±˝ÒJ˝À Ç.dæ.Ç. Á>∑÷|ü⁄˝À d”≥T, Ç.Ç.Ç. Á>∑÷|ü⁄˝À ˇø£ d”≥T ñHêïsTT,
@~ ø±yê\+fÒ n~ rdüTø√e#·TÃ. dü+e‘·‡sêìøÏ 80y˚\T |òE ” nì
#ÓbÕŒs¡T. e÷yê&ÉT Äq+<ä+>± Ä ø±˝ÒJ˝À #˚sê&ÉT.
3. e÷ ne÷àsTT #·<Tä e⁄˝À ø=+#Ó+ &É˝>Ÿ ± ñ+&˚~. n+<äTe\q
Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ Ç~ #·~$q ‘·sê«‘· #·<Tä e⁄ Äù|<ë›eTT˝Ò nì
q#· Ã #Ó | ü ⁄ ‘· ÷ #· ~ $dü T Ô + &˚ y ês¡ e TT. >∑ T +≥÷s¡ T $C≤„ H é ˝ À
Ç+≥sYMT&çjT· {Ÿ nsTTq ‘·sê«‘· e÷ ne÷àsTT m+ôd{Ÿ ø√∫+>¥
rdüT≈£î+{≤qqï~. e÷ ne÷àsTT e÷s¡Tÿ\ì ã{Ïº m+ôd{Ÿ |üØø£˝ å À
ø£˙dü bÕdt e÷s¡Tÿ\T sêeì e÷ n_ÛÁbÕj·T+. ø±˙ e÷ ne÷àsTT
|ü≥Tºã{Ï+º ~. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T ÄodüT‡\T rdüT≈£îqï ‘·sê«‘· @<√
114
ø±˝ÒJ˝À #˚]Œ<ë›eTì ‘·\∫ kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓfi≤fleTT. n|ü⁄Œ&ÉT
ñs¡TdüT »s¡T>∑T‘√+~. #ê˝≤ eT+~ uÛ≈Ñ î£ \
Ô T e#êÃs¡T. kÕ«$T‘√ e÷{≤¢&˚
neø±X¯+ sê˝Ò<Tä . Äs√E kÕj·T+Á‘·+ Ç+{ÏøÏ bò˛Hé#ù˚ dÔ e÷ Äj·TqøÏ
#ê˝≤ »«s¡+>± ñ+&ç MTs=#˚Ã˝À|ü\ #·∫Ãb˛‘êH˚y÷Ó qì #Ó|Œæ yÓ+≥H˚
s¡eTàHêïs¡T. n+‘· sêÁ‹ |üP≥ Á|üj÷· D+ ø£weºü Tì ‘·sê«‘· s√E
neTàj·T´ düe÷~Û <ä>∑Zs¡ ñqï VüQ+&û˝À <äøÏåD düeT]Œ+∫
yÓfi<¯ ëeTqT≈£îHêïeTT. e÷ ne÷àsTTøÏ e÷Á‘·+ kÕ«MTJ ÄodüT‡\T
rdüTø√≈£î+&Ü yÓfió¯ ‘·THêïeTì #ê˝≤ u≤<Û>ä ± ñ+~. ‘·sê«‘· s√E
ÄeTàj·T´ düe÷~Û <ä>sZ∑ ¡ kÕ«$T ≈£Ls=Ãì ñHêïs¡T. y˚TeTT <ä÷s¡+>±
ñ+&ç <äøD åÏ düeT]ŒdüTHÔ êïeTT. kÕ«$T e÷ e+ø£ Á|üXÊïs¡ø∆ +£ >± #·÷#ês¡T.
e÷ ne÷àsTT kÕ«$T ÄodüT‡\T <=s¡ø˝ £ <Ò ìä u≤<Û‘ä √ @&˚Ãk˛Ô+~.
kÕ«$T ªª@$T≥ìµµ n&ç–‘˚ e÷ ne÷àsTT ªkÕ«MT! MTs¡T e÷{≤¢&˝ É <Ò ìä
u≤<Û>ä ± ñ+~. e÷ HêqïπøyÓ÷ u≤>√˝Ò<Tä . n+<äTe\¢ yÓ[flb˛‘·THêïeTTµ
nì #Ó|Œæ @&ÉTk˛Ô+~. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T ªªMT Hêqï≈£î u≤>±˝Òøb£ ˛‘˚
MT]ø£ÿ&É ñ+fÒ @eTsTT´+~sê. Ç+<ëø£ yÓ[fl e#êÃqT. ø±yê\+fÒ
bò˛Hé #ÓsTT´µµ nì bò˛Hé Ç#êÃs¡T. bò˛Hé #˚ùdÔ e÷ yês¡T nø£ÿ&É ñs¡TdüT
ø£<ë nø£ÿ&˚ s¬ +&ÉT s√E\T+&É+&ç. Hê≈£î ø=+#Ó+ùd|ü{qÏ T+&ç u≤H˚
ñ+~ nHêïs¡T. dü+‘√wü+‘√ e÷ ne÷àsTT ªkÕ«MT! m+ôd{Ÿ ø√∫+>¥
rdüT≈£î+<ëeTqT≈£î+≥THêïqT kÕ«MTµ n+fÒ ªªrdüTø√sê. ˙≈£î sê´+≈£î
edüT+Ô ~. eT+∫ ø±˝ÒJ˝À d”≥T edüT+Ô ~µµ nì Äos¡«~+#ês¡T. #ê˝≤
Äq+<ä+ y˚d+æ ~. ñs¡TdüT »]–q eT÷&ÉT s√E\T nø£ÿ&˚ ñ+&ç ùde
#˚düTø=H˚ eTVü‰uÛ≤>∑´+ kÕ«$T ø£*Œ+#ês¡T. kÕ«$T #Ó|æ‘˚H˚
sTT+{Ïø¬ fi¯<ëeTqT≈£îHêïeTT. e÷ bÕ|ü≈î£ kÕ«$T bÕ<ë\qT ‘êøÏ
qeTdüÿ]+#·Tø√yê\ì ø√]ø£. ø±˙ Ä neø±X¯+ sê˝Ò<Tä . >∑+<Û+ä
Á|ükÕ<ä+>± Ç∫Ãq ‘·sê«‘· uÛÑ≈£îÔ\T kÕ«$TøÏ bÕ<ä qeTkÕÿs¡+
#˚dTü ≈£î+≥THêïs¡T. ø±˙ e÷ ne÷àsTT n+‘·≈î£ eTT+<˚ Ä<äeTs¡∫
ìÁ<äb˛‘√+~. kÕ«$T qqTï #·÷∫ ªª|æ\¢ @~? ‘·|+æ ∫b˛‘√+~>±µµ
nHêïs¡T. |ü]¬>‘·TÔ≈£î+≥÷ e÷ ne÷àsTT <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[fl kÕ«$T
115
s¡eTà+≥THêïs¡T n+fÒ n+‘· ìÁ<ä˝À ñqï e÷ ne÷àsTT
|üsT¡ >¬ ‘·T≈Ô î£ +≥÷ yÓ[fl bÕ<ë\qT ‘êøÏ ‘·\ø±j·T bÕ<ë\ <ä>sZ∑ ¡ ô|{Ï+º ~.
ªªn˝≤H˚ 10ìˆˆ\T ñ+#·eTHêïs¡Tµµ kÕ«$T.
‘·sT¡ yê‘· kÕ«$T ªªMT≈£î f…yÆ Té ˝Ò<Tä , MTs¡T yÓ[flb˛+&çµµ nHêïs¡T.
y˚TeTT ø£&|É ü ãkÕº+&ÉTøÏ #˚] ãdüT‡˝…H’ ê, Áf…HÆ ˝ é yÒ TÓ HÆ ê ñHêïj·÷ nì
#·÷düTHÔ êïeTT. Ç+‘·˝À <äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ q¡ T+&ç #·+Á<äXK‚ sY s¬ &ç>¶ ±s¡T
(HÓ\÷¢sT¡ ) eTeTà*ï yÓ‘T· ≈£îÿ+≥÷ e∫Ã $TeTà*ï kÕ«$T >=\>∑eT÷&ç˝À
~+#·eTì #ÓbÕŒs¡T. n+<äTe\q Hê‘√ s¡+&ç nì nHêïs¡T. Äj·Tìï
Çã“+~ ô|≥º&É+ m+<äTø£ì e<ä›+≥T+fÒ Äj·Tq $TeTà*ï
rdüTø¬ fi¯flø£b˛‘˚ e÷ f…sÆ T¡ ¢ ø£<\ ä ìe«s¡T kÕ«$T, Ç˝≤ kÕ«$T ùde
#˚dTü ø√ìe«+&ç nì eTeTà*ï Äj·Tq yêVü≤q+˝À møÏÿ+#·Tø=ì
>=\>∑eT÷&ç˝Àì Áo ô|dü\ düTã“sêeTj·T´>±]+{Ï Á|üøÿ£ q ñqï kÕsTT
e÷cÕºsY ì\j·T+˝À ~+∫ yÓfi≤fls¡T. Äq+<ä+>± yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T
<äsÙ¡ q+ #˚dTü ≈£îHêïeTT. sTT+{ÏøÏ e∫Ã e÷ bÕ|üqT m+ôd{Ÿ ø√∫+>¥˝À
#˚sêÃeTT. e÷ ne÷àsTTøÏ m+ôd{Ÿ˝À \ø£å sê´+≈£î e∫ÃHê kÕ«$T
<äjT· e\q ÁosêeT Ç+»˙]+>¥ ø±˝ÒJ˝À d”≥T e∫Ã+~.
4. ˇø£kÕ] ñs¡TdüTøÏ e÷ u≤ãT ø±˝ÒJ e÷H˚dæ e#êÃ&ÉT. e÷yês¡T
bò˛Hé #˚dæ ø±˝ÒJ b˛‘√+~, ‘·«s¡>± ø±˝ÒJøÏ yÓfió¯ fl nHêïs¡T. nø£ÿ&É
#ê˝≤ eT+~‘√ kÕ«$T ñHêïs¡T. kÕ«$TøÏ #Ó|Œü ≈£î+&Ü m˝≤ yÓfifl¯ ≥eTì
‘·\∫ e÷ yê&ÉT kÕ«$T <ä>sZ∑ ¡ ì\T#=ì ñHêï&ÉT. #·T≥÷º n+‘·
eT+~ ñHêï kÕ«$T e÷ yê&ç e+ø£ #·÷dæ ªªø±˝ÒJ b˛‘√+~ Hêqïµµ
nHêïs¡T. yÓ+≥H˚ kÕ«$TøÏ qeTdüÿ]+#·Tø=ì e÷yê&ÉT ãj·T\T<˚]
yÓfi≤fl&ÉT.
Áoø±+‘Y>±s¡T, #ÓHÓ’ï
Áo dü<Tä sZ T¡ <äsêZkÕ«$Tyê] bÕ<ä |ü<àä eTT\≈£î Hê $qj·T|üPs¡«ø£
qeTkÕÿs¡eTT\T. 2002˝À kÕ«$T #ÓHï’Ó e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT e÷ sTT+{ÏøÏ
neTàj·T´‘√ ø£*dæ e#êÃs¡T. kÕ«$T, neTàj·T´\qT ≈£Ls√Ãô|{Ïº
qeTkÕÿs¡+ #˚dTü ≈£î+fÒ kÕ«$T ªªn~>√ e÷ >∑Ts¡Te⁄>±s¡T MTsTT+{ÏøÏ
116
e#êÃs¡Tµµ nì #Ó|Œæ eTeTà*ï Äos¡«~+#ês¡T.
‘·sê«‘· Ç\T¢ neTà{≤ìøÏ kÕ«$T nqTeT‹ n&ç–q|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T
ªªMT eTT>∑TZs¡T nqï<äeTTà\T neTTà<ëeTqT≈£î+≥THêïeTì ˇø£
ù||üsT¡ ˝À Áyêdæ, dü+‘·ø±\T #˚d,æ Ä ø±–‘êìï MT ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\ bò˛{À\
<ä>sZ∑ ¡ ô|{Ïº BbÕsê<Ûqä #˚dæ ÁbÕ]ú+#·+&çµµ nHêïs¡T. y˚TeTT n˝≤H˚
#˚kÕeTT. ‘·sT¡ yê‘· s√E ñ<äjT· + 10 >∑+≥\øÏ ˇø£‘q· T e∫Ã n&Ü«qT‡
Ç∫Ã yÓfi≤fl&ÉT. kÕ«$T #·÷|æ+∫q ø£s¡TD≈£î ø£è‘·»„‘·>± 30,000
s¡÷bÕj·T\qT $*¢yêø£+˝À ì]àdüTqÔ ï <äsê“s¡T kÕsTT eT+~sêìøÏ
<äøD
åÏ >± düeT]Œ+#·Tø√>∑*>±qT. Ç\T¢ ne÷à\+fÒ m+‘· ‘·\ø±j·T
H=|æŒ ñ+≥T+<√ n<˚MT ˝Ò≈î£ +&Ü #˚dqæ kÕ«$TøÏ Hê Vü≤è<äjT· |üPs¡«ø£
qeTkÕÿs¡eTT\T.
2. e÷ <ä+|ü‘T· \≈£î yÓTT<ä≥ Ä&É|\ æ ¢ |ü⁄{Ï+º ~. e÷ sTT+{À¢
n+<äs÷¡ Ä&É|\ æ \
¢ T |ü⁄&ÉT‘·THêïs¡ì ‘·sê«‘· _&Éø¶ √dü+ y˚TeTT ø±yê\ì
Á|üjT· ‘êï\T #˚jT· fÒ<¢ Tä , ø±yê\ì Ä\dü´+ #˚dTü HÔ êïeTT. y˚Ty˚TMT
#Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ <äsêZkÕ«$T ˇø£s√E eTeTà*ï |æ*∫ rs¡+ú ˝À }~ì
ø£*|æ sTT∫Ã Ç<ä]› ˙ Á‘ê>∑eTHêïs¡T. ‘·sê«‘· 10 HÓ\\≈£î e÷≈£î eT>∑_&É¶
»ìà+#ê&ÉT.
kÕ«$T, neTàj· T ´>±s¡ T ¢ #Ó | æ Œ q≥T¢ $*¢ y êø£ + <ä s ê“s¡ T
kÕsTTeT+~s¡ + ˝À kÕsTTu≤u≤≈£ î Äs¡ ‘ · T \T, n_Û ù wø±\T
#˚dTü ≈£î+≥THêïqT. kÕ«$T Ä<˚•+∫q≥T¢ uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝ · À |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TÁbÕ|æÔ
jÓ÷>∑+ nH˚ n<Ûë´j·÷ìï <äsêZ\øÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT #˚dTü ø√e≥+ e\¢
n~ ì‘·´ bÕsêj·TD nsTT´+~. H˚qT •]&û, ø±o, πø<ësYHê<∏é,
ã<äØHê<∏é yÓTT<ä˝q’… j·÷Á‘·\≈£î yÓ[fl e#êÃeTT nì #Ó|Œæ q yÓ+≥H˚
kÕ«$TªªH˚q÷ ˙‘√ bÕfÒ e∫Ã nø£ÿ&É <äsÙ¡ q$T#êÃqT. ø±˙ H˚qT {Ïø¬ {Ÿ
˝Ò≈î£ +&Ü e#êÃqTµµ nì #ÓbÕŒs¡T.
neTàj·T´, kÕ«MTJ\ <äjT· e\q e÷ J$‘ê\T @ Çã“+B
˝Ò≈î£ +&Ü kÕ|ò>” ±, kÕs¡øú +£ >± ø=qkÕ>∑T‘·THêïsTT.
3. 2004 dü+ˆˆ Hê≈£î düj÷· {Ïø˘ H=|æŒ m+‘· rÁe+>± e∫Ã+<ä+fÒ
117
≈£Ls¡TÃ+fÒ ì˝ÀÃ˝ÒqT, ì\T#·T+fÒ ≈£Ls√Ã˝ÒqT. #ÓHï’Ó ˝Àì &Üø£sº ≈¢¡ î£
#·÷ô|&ç‘˚ Ä|üsπ wüHé #˚j÷· \ì #ÓbÕŒs¡T. n˝≤+{Ï |ü]dæ‹ú ˝À <äsêZ\
<ä>sZ∑ ¡ ñs¡TdüT ñ‘·‡yêìøÏ yÓfi≤flqT. #ê˝≤ eT+~ uÛ≈Ñ î£ \ Ô T e∫Ã #ê˝≤
uÛøÑ ÁÔÏ X¯<\
∆ä ‘√ Ä ñ‘·‡e+˝À bÕ˝§Z+{≤s¡T. H˚qT kÕ«$Tø° $wüjT· +
#Ó|Œü ˝Ò<Tä . Hê Á|üjT· ‘êï\T H˚qT #˚kÕqT. ñs¡TdüTs√E sêÁ‹ 2>∑+ˆˆ\≈£î
<äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ qT+&ç kÕ«$T edü÷Ô qqTï #·÷dæ ªªn¬sjYT Áoø±+‘Y Ç˝≤
sêsêµµ nì |æ\∫ Á|üøÿ£ qTqï >∑+<Û+ä ‘√ Hê ‘=&É ÁøÏ+<ä qT+&ç bÕ<ä+
es¡≈î£ eT÷&ÉTkÕs¡T¢ sêdæ #˚‹ì s¬ +&ÉTkÕs¡T¢ H˚\øπ dæ ø={Ïqº ≥T¢ ø={≤ºsT¡ .
Ä s√E sêÁ‹ ìÁ<äb˛sTT ‘Ó\y¢ êπsdü]øÏ H=|æŒ˝Ò<Tä . Hê≈£î Ç+ø£ H=|æŒsê<äì
Ä yê´~Û kÕ«$T ‘=\–+#ê&Éì q$Tà H˚qT rdüT≈£îyÓ[flq j·÷Hé{°
ãjÓ÷{Ïø˘ eT+<äT\T <äsêZ <ä>sZ∑ T¡ qï u≤$˝À |ü&X˚ ÊqT. ‘·sT¡ yê‘·
m|ü⁄Œ&É÷ Ä H=|æŒ sê˝Ò<Tä . n#·+#·\ $XÊ«dü+‘√ Ä dü<Tä sZ T¡ e⁄qT
ùd$+∫ Äj·Tq ø£è|ü≈î£ bÕÁ‘·T&Éqj˚T´≥≥T¢ #˚jT· eTì kÕ«$TH˚
ÁbÕ]údTü HÔ êïqT.
eT*¢U≤s¡T®q ¬s&ç¶>±s¡T, HÓ\÷¢s¡T
1. 2002˝À ˇø£kÕ] e÷ ≈£î≥T+ã+ n+‘ê kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ
yÓfi≤fleTT. eT<Ûë´Vü≤ï+ uÛÀ»Hê˝…q’ ‘·sê«‘· ãj·T\T<˚s<¡ ëeTì kÕ«$T
nqTeT‹ n&ç–‘˚ ªªme¬ses¡T e#êÃs¡T?µµ nHêïs¡T. Ç˝≤ Hê uÛ≤s¡´,
HêbÕ|ü ≈£L&Ü e#êÃs¡T nHêïqT. ªªÇ+¬øes¡÷ sê˝Ò<ë?µµ nHêïs¡T. HÓ\÷¢sT¡
qT+&ç ø£ècÕºs¬ &ç>¶ ±s¡T e#êÃs¡ì #ÓbÕŒqT. yÓ+≥H˚ ø£ècÕís¬ &ç‘¶ √ ªªn¬sjYT
qTe⁄« ≈£L&Ü Mfi¯fl‘√ yÓfi¯ófl. ø£\dæb˛+&çµµ nHêïs¡T. ‘·sê«‘·
ãj·T\T<˚]Hêø£ ã<˚«\T˝À ø£ècÕís¬ &ç¶ yê´Hé˝À ñqï uÛ≈Ñ î£ \ Ô T {°
Á‘ê>∑{≤ìøÏ ~>±s¡T. y˚TeTT yêfi¯flì <ë{Ïy[Ó flq ‘·sê«‘· e÷ ø±s¡T
πs&çj˚T≥sY˝À @<√ sTTã“+~ e∫Ã ≈£L˝…+{Ÿ (#·\¢ã]#˚) ˙s¡T
ø±]b˛‘√+~. ø±s¡T eTÁ]bÕ&ÉT Á>±eT+ <ä>sZ∑ ø¡ Ï e#˚Ãdü]øÏ |üP]Ô>±
Ä–b˛sTT+~. ø±s¡T nø£ÿ&É ô|{Ïº yÓfi≤fleT+fÒ ø±s¡T bÕs¡T\ º T mes√
ˇø£sT¡ <=+–*kÕÔsì¡ ø£ècÕís¬ &ç¶ yê´qT≈£î ‘êfi¯fl‘√ e÷ ø±s¡TqT ø£{ºÏ
Á|üj÷· D+ kÕ–+#êeTT. BìøÏ ‘√&ÉT eTÁ]bÕ&ÉT <ë{Ïq ‘·sê«‘· >±*,
118
yêq ÁbÕs¡+uÛeÑ Tj·÷´sTT. n|ü⁄Œ&ÉT ø±˙ kÕ«$T ªªø£*dæb˛+&çµµ nqï
e÷≥˝Àì Ä+‘·s´¡ + ns¡+ú ø±˝Ò<Tä . y˚TeTT Çã“+~ |ü&‘É êeTì eTT+<˚
‘Ó*dæq kÕ«$T e÷ ‘·sT¡ yê‘· ãj·T\T<˚sT¡ <ëeTqT≈£îqï ø£ècÕís¬ &ç>¶ ±]ì
e÷‘√ |ü+|æ+∫ eTeTà*ï HÓ\÷¢sT¡ øÏ #˚sêÃs¡T.
2. e÷ ne÷àsTT yÓT&çdHæ é m+Á≥qT‡ |üØø£\ å ≈£î Ä+Á<Û˝ ä ÀH˚
ø±≈£î+&Ü ø£sêí≥ø£ $T–*q sêÁcÕº\˝À Á|üjT· ‹ï+#ê\qT≈£î+fÒ kÕ«$T
e÷Á‘·+ Ä+Á<Û˝ ä ÀH˚ Áyêj·TeTì #ÓbÕŒs¡T. kÕ«$T e÷≥ Á|üø±s¡+ m+ôd{Ÿ
sêùdÔ 2400 sê´+≈£î e∫Ã+~. Ä sê´+≈£îøÏ HÓ\÷¢sT¡ Hêsêj·TD˝À
sê<äT ø£qTø£ ≈£î|üŒ+ ø±˝ÒJ˝À #˚sT¡ <ë›eTqT≈£î+fÒ, kÕ«$T ªª≈£î|üŒ+
ø±˝ÒJ e<äì› , Hêsêj·TD ø±yê\ì, Hêsêj·TD˝À edüT+Ô <äìµµ nHêïs¡T.
Ä dü+e‘·‡s¡+ |òE ” ØjÓT+ãs¡‡yÓT+{Ÿ |ü<øäÛ +£ <ë«sê e÷ ne÷àsTTøÏ
Hêsêj·TD≤˝À ù|yÓT+{Ÿ d”≥T e∫Ã+~. |òE ” \T ≈£L&Ü ÇHékÕº˝yŸ TÓ +{Ÿ
|ü<‹∆ä Á|üø±s¡+ e÷≈£î nqT≈£L\+>± ø£≥≥ º + »]–+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT e÷
ne÷àsTT 3e dü+ˆˆ yÓT&çdHæ é #·<Tä e⁄‘√+~. y˚TyÓTø£ÿ&√ <ä÷s¡+>±
#·~$+#ê*‡ edüT+Ô <˚y÷Ó qqT≈£î+fÒ Ç+{À¢qT+&ç Á|ü‹s√E ø±˝ÒJøÏ
yÓ[fl ek˛Ô+~. y˚TeTT #ê˝≤ Äq+<ä+>± ñHêïeTT.
3. H˚qT kÕ«$T nqTeT‹ rdüTø=ì Á|ü‹ eT+>∑fiy¯ ês¡+ kÕ«$TøÏ
bò˛qT #˚kÕÔqT. @<ÓH’ ê ø±s¡D+ e\q Á|üøÿ£ s√E bò˛Hé #˚ùdÔ ìHÓï+<äT≈£î
#˚jT· ˝Ò<Tä nì kÕ«$T n&ÉT>∑T‘ês¡T. e÷ ≈£î≥T+ã $wüj÷· \T,
yês¡+˝À »]–q$, mø£ÿ&Éø¬ H’ ê yÓfió¯ ‘·THêï kÕ«$TøÏ #Ó|⁄ü Œ≈£î+{≤qT.
Äj·Tq ÄodüT‡\T ñ+fÒH˚ nqT≈£îqï |üì #˚kÕÔqT. kÕ«$T ≈£L&Ü e÷
bÕ|ü m˝≤ #·<Tä e⁄‘·T+<äì, |üØø£\å T m|ü⁄Œ&Éì n&É>≥ ∑ + #˚dTü +Ô {≤s¡T.
e÷ Ç+{ÏøÏ ô|<ä› ~≈£îÿ>± kÕ«$Tì #·÷düT+Ô {≤eTT.
2011, »qe] 22 kÕj·T+ø±\+ 103 &çÁ^\ »«s¡+, ˇfi¯óflH=|ü⁄Œ\T
e#êÃsTT. &Ó+>∑÷´ »«s¡+˝≤>± ñ+<äì |üØø£\ å T #˚sTTùdÔ ]b˛s¡T˝ º À¢
@MT˝Ò<ìä e∫Ã+~. Hê≈£î }Vü≤ ‘Ó*dæq ‘·sê«‘· yÓTT<ä{kÏ Õ] <Ûsä êà
MT≥s¡T‘√ #·÷&Ée\dæ e∫Ã+~. Ä~yês¡+ yÓTT<ä˝q’… ~ eT+>∑fiy¯ ês¡+
<ëø± n˝≤H˚ ñ+~. Äs√E kÕ«$TøÏ bò˛qT #˚dæ #Óù|Ô kÕ«$T ªªHêj·THê!
119
qTy˚«Hê. ìqï{ÏqT+&ç dü‘êsTTk˛Ô+~ Hê≈£î. me]ø√ @yÓ÷
u≤>√˝Ò<qä T≈£îHêïqT. Hê≈£î ≈£L&Ü ìqï kÕj·T+Á‘·+,sêÁ‹, Çyêfi¯
ñ<äj·T+ <ëø± 3 |üP≥˝≤ dü‘êsTT+∫+~ b˛‘·T+~˝Òµ nì
nuÛj Ñ T· $T#êÃs¡T.
kÕ«$T #ÓHï’Ó ˝À $*¢yêø£+ <äsê“sY kÕsTT eT+~s¡+ yÓ[fl nø£ÿ&É
>√es¡H∆ é >±]+{À¢ 3 s√E\T ñ+{≤s¡T. H˚qT kÕ«$T‘√ e÷{≤¢&<É ëeTì
nø£ÿ&ÉTqï ˇø£ uÛ≈Ñ î£ &Ô øç Ï bò˛qT #˚kÕqT. bò˛Hé #˚ùd eTT+<äs¡ Hê m&ÉeT
ø±\T |üfdºÒ +æ ~. H˚qT Ä uÛ≈Ñ î£ &Ô ‘ç √ kÕ«$T >∑T]+∫ n&ÉT>∑T‘·THêïqT.
Ç+‘·˝À kÕ«$T ªªn¬sjYT! ø±\T |üfdºÒ +æ ~µµ nì n+≥THêïs¡T. ‘·sê«‘·
kÕ«$TøÏ uÛ≈Ñ î£ \
Ô T bò˛Hé ÇùdÔ ªªm{≤¢ ñHêïe⁄?µµ nì n&ç>±s¡T. ªø±fi¯ófl
e÷Á‘·+ yêdüTÔHêïsTT, u≤>± H=|æŒ ñ+~ nHêïqT. yÓ+≥H˚
ªªm&ÉeTø±˝≤?µµ nì n&ç– H˚qT Ç|ü⁄Œ&˚ $~*+#êqT b˛sTT+~ b˛
@MT ø±<äT. á kÕ] e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT $ã÷~ ÇkÕÔqT |üPdüT≈£î+<äTe⁄˝Ò
@MT ø±<äT b˛, qTe⁄« s¬ +&ÉT s√E\qT+&û m+<äTø√ >∑Ts¡TÔ edüTHÔ êïe⁄µµ
nì nHêïs¡T.
kÕ«$T H˚qT >∑Ts¡TeÔ düTHÔ êïqT nH˚ e÷≥ nH˚d]ü øÏ Çø£ ñ+&É˝øÒ £
H˚qT Äs√E eT<Ûë´Vü≤ï+ <ëø± Vü‰dæŒ≥˝Ÿ |üì #·÷düTø=ì ˇø£ÿ&çH˚
ø±s¡T˝À #ÓHï’Ó yÓ[flb˛j·÷qT. kÕj·T+Á‘·+ Äs¡‹ nsTT´ Á|ükÕ<ë\T
|ü+∫q ‘·sê«‘· qqTï |æ*#ês¡T. }B ÇkÕÔπsyÓ÷qqT≈£î+fÒ kÕ«$T
}B rdüTø=ì ø±*øÏ yÓTT‘·Ô+ |üPkÕs¡T. H˚qT kÕ«$T n˝≤ #˚ùddü]øÏ
cÕø˘ ‹HêïqT. ‘˚sT¡ ø=H˚d]ü øÏ #ê˝≤ ùd|ü⁄ |ü{+ºÏ ~.H=|æŒ #ê˝≤ eT≥Tº≈î£
‘·–Z+~. m|ü⁄Œ&Ó’Hê m≈£îÿeùd|ü⁄ ≈£Ls¡TÃ+≥T+fÒ ø=+#Ó+ H=|æŒ>±
ñ+{À+~. kÕ«$TøÏ #Óù|Ô ªª|üP]Ô>± ‘·–bZ ˛‘·T+~˝Ò. <ëì >∑T]+∫ Ä˝À#·q
e~˝ÒôdjYTµµ nì #ÓbÕŒs¡T.
‘·sê«‘·s√E kÕ«$T <ä>sZ∑ ¡ ôd\e⁄ rdüTø=ì HÓ\÷¢sT¡ <ä>sZ∑ ø¡ =#˚Ãdü]øÏ
kÕ«$T bò˛qT #˚dæ ªªπøeå T+>± #˚sêyêµµ nì n&ç– ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T.
kÕ«$TøÏ m+‘· Áù|yÓ÷!
120
sêE>±s¡T (Hê+|ü*u¢ ≤u≤ düe÷~Û eT+~s¡+˝À |üì#˚dqæ |üPC≤])
H˚qT >=\>∑eT÷&ç˝À ø=ìï dü+e‘·‡sê\T>± ñ+≥Tqï|ü⁄Œ&ÉT
<äsêZkÕ«$T ˇø£ <Ûsä à¡ düÁ‘·+ ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡eeTTq≈£î >=\>∑eT÷&ç e#êÃs¡T.
Äj·Tq <äs¡ÙqeTT #˚düT≈£îHêïqT. n|üŒ{ÏqT+&ç Äj·Tq ùde
#˚dTü ≈£î+<ëeTì düTã“sêeTj·T´ kÕsY >±]ï n&ç–‘˚ yÓfifl¯ eTHêïs¡T.
yÓfi≤fl\qT≈£îHêïqT ø±˙ m|ü⁄Œ&√ ìs¡sí TT+#·Tø√˝Ò<Tä . >=\>∑eT÷&ç˝À
ñ+&˚ $T\Á{° kÕ«$T ≈£L&Ü kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ ekÕÔqH˚d]ü øÏ ˇø£s√E
yÓfi<¯ ëeTqT≈£îHêïeTT. Ä ÁøÏ‘+· s√E sêÁ‹ <äsêZkÕ«$T, ÄeTàj·T´>±s¡T¢
ø£\˝À #ê˝≤ ùd|ü⁄ ø£q|ü&Ü¶sT¡ . ‘·sê«‘· s√E <äsêZ\ <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfifl‚ dü]øÏ
kÕj·T+Á‘·+ 7>∑+≥\sTT´+~. kÕ«$T BbÕ\T ô|{Ïº ˝À|ü\øÏ
yÓ[flb˛j·÷s¡T. nø£ÿ&ÉTqïyêfi¯ófl Ç+ø£ kÕ«$T <äsÙ¡ q+ ‘·sê«‘· s√CÒ
nø£ÿ&É <äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ |ü&TÉ ø√yê\ì #ÓbÕŒs¡T. Ç+‘·˝À sêeTj·T´ e∫Ã
ªÇø£ ÿ &É yÓ + ø£ j · T ´‘ê‘· <ä > ∑ Z s ¡ q T+&ç e∫Ãq sêEqT kÕ«$T
s¡eTà+≥THêïs¡Tµ nì #Óù|Œdü]øÏ kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfi≤flqT. |ü&TÉ ≈£îqï
kÕ«$T ˝Ò∫ qqTï #·÷dü÷Ô ªªsêsê qTe⁄« edüTHÔ êïeì kÕsTTu≤u≤ #ÓbÕŒs¡Tµµ
nì #ê˝≤ ÄbÕ´j·T+>± e÷{≤¢&Üs¡T. kÕ«$T düs«¡ »„‘«· + #·÷∫ H˚qT
#ê˝≤ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷qT.
‘·sê«‘· H˚qT ø=ìï HÓ\\T kÕ«$T ùde˝À ñHêïqT. H˚qT >∑eTì+∫q
$wüj·Ty˚TeT+fÒ <ä s êZ \ <ä > ∑ Z s ¡ ø Ï > ±˙, eT+~s¡ + ˝À Äs¡ ‹ øÏ
yÓ fi ‚ fl ≥|ü ⁄ Œ&É T >±˙ Vü ‰ \T ãj· T ≥≈£ î e#˚ Ã eTT+<ä s ¡ kÕ«$T
‘· | ü Œ ≈£ î +&Ü neTàj· T ´‘√ ªªneTàj· ÷ ´! <ä s êZ \ <ä > ∑ Z s ¡ ø Ï
(eT+~sêìøÏ) yÓ[fl ekÕÔµµ nì #Ó|æŒq ‘·sê«‘·H˚ yÓfi‚flyês¡T.
Hê≈£î eT˝Ò]j·÷ »«s¡+ e∫Ã HÓ\÷¢sT¡ ˝À ∫øÏ‘‡· ø√dü+ yÓfi≤flqT. Ä
‘·sê«‘· nø£ÿ&É qT+&ç kÕsTTu≤u≤qT ùd$+#·{≤ìøÏ yÓfi≤flqT. nø£ÿ&É
qT+&ç Hê≈£î ôV’≤<äsêu≤<äT˝Àì Áo Hê+|ü*u¢ ≤u≤qT ùd$+#·{≤ìøÏ
neø±X¯+ e∫Ã+~. yÓfi≤fl˝≤ e<ë› nì dü+ø√∫düTqÔ ï|ü⁄Œ&ÉT <äsêZkÕ«$TøÏ
bò˛qT #˚ùdÔ ªªÄj·Tq kÕøå±‘·TÔ |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉTµµ nì kÕ«$T #ÓbÕŒs¡T.
‘·sê«‘· Hê+|ü*¢ u≤u≤ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ãq ‘·sê«‘· ø=ìï s√E\øÏ Hê≈£î
121
M|ü⁄ ÁøÏ+<ä H=|æŒ>± ñ+&˚~. H˚qT n<˚yTÓ HÆ ê yê´<Ûy˚ ÷Ó qì ‘·\∫
Hê+|ü*u¢ ≤u≤≈£î #·÷|æùdÔ Äj·Tq #·÷#ês¡T ø±˙ Ä H=|æŒ ‘·>˝ Z∑ <Ò Tä .
Hê+|ü*u¢ ≤u≤ düe÷~Û ‘·sê«‘· $Á>∑V≤ü + m˝≤ ‘·j÷· s¡T #˚sTT+#ê*,
düe÷~Û <ä>sZ∑ ¡ m˝≤ ùde #˚j÷· ˝À nH˚ $wüj÷· \ô|’ <äsêZkÕ«$T ÄodüT‡\
ø√dü+ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$TøÏ Hê H=|æŒ >∑T]+∫ #ÓbÕŒqT. kÕ«$T qqTï
yÓq≈£îÿ ‹s¡>e∑ Tì #Ó|Œæ <ä+&É+‘√ ‘êøÏ ªªuÛj Ñ T· |ü&Ü*‡+<˚MT˝Ò<ìä µµ
#ÓbÕŒs¡T. n|üŒ{ÏqT+&ç #ê˝≤ ø=~›s√E\˝À Ä H=|æŒ ‘·–bZ ˛sTT+~.
Hê+|ü*u¢ ≤u≤>±](düe÷~Û) ùde #˚dTü ø√>∑*>±qT. qqTï Hê+|ü*u¢ ≤u≤
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfifl¯ eTì #Ó|Œü ≥y˚T ø±ø£, Hê nHês√>±´ìï ‘=\–+∫ H˚qT
‘·è|æøÔ s£ +¡ >± ùd$+#·T≈£îH˚ uÛ≤>∑´+ ø£*–+#ês¡T.
j·THé. j·Tdt. >√es¡∆Hé, $*¢yêø£ÿ+, eT<äsêdüT (#ÓHÓ’ï).
1. e÷ ≈£î≥T+ã+ yÓTT<ä{kÏ Õ]>± kÕ«$T neTàj·T´ >±s¡q¢ T
>∑T]+∫ ‘Ó*dæø=qï~ ∫qàj·T$TwüHé ÁãVü≤à#ês¡T\ <ë«sê. Ä ~e´
<ä+|ü‘T· \ <äsÙ¡ q+ e÷≈£î \_Û+∫+~ 2001e dü+e‘·‡s¡+˝À. Äs√E
eT+>∑fiy¯ ês¡+. y˚TeTT <äsêZ≈î£ yÓ[fl <äsÙ¡ q+ #˚dTü ø√>±H˚ Áo kÕ«$Tyês¡T
ªª»qà »qà\ nqTã+<Û ä + !µµ nHêïs¡ T . n|ü Œ {Ï qT+&ç e÷
≈£î≥T+ã+jÓTTø£ÿ u≤>√>∑T\T yêπs #·÷#·Tø=+≥THêïs¡T. yÓTT<ä{kÏ Õ]
y˚TeTT kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓ[q¢ |ü⁄Œ&ÉT e÷≈£î ˇø£ ≈£îe÷s¡T&ÉT e÷Á‘·yT˚ .
Áo kÕ«$Tyês¡T n|ü⁄Œ&˚ nHêïs¡T, ªª‘·«s¡˝À MT≈£î ≈£îe÷¬sÔ |ü⁄&ÉT‘·T+~µµ
nì. Hê uÛ≤s¡´ >∑s“¡ e¤ TT‘√ ñqï|ü⁄Œ&ÉT <äsêZ≈î£ kÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ yÓ[¢
edüTÔ+&˚~. kÕ«$Tyês¡T, neTàj·T´\T $*¢yêø£+˝Àì eT+~s¡
ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡e ø±s¡´Áø£e÷ìøÏ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT e÷ Ç+{À¢H˚ $&ç~ #˚XÊs¡T.
n<˚ neTàj·T´ eTÁ<ëdüT≈£î ÄKs¡TkÕ] sêe&É+. ‹]– <äsêZ≈£î
yÓfi≥¢‚ |ü⁄Œ&ÉT neTàj·T´ ‘·qNs¡ ˇø£{Ï e÷ neTà≈£î Ç∫Ã ªªC≤Á>∑‘>Ô· ±
<ë#·eTì, H˚qT eT∞fl ekÕÔqTµµ nì #ÓbÕŒs¡T. n~ e÷ düTø£è‘·|\ üò +>±
uÛ≤$düTHÔ êïeTT. n≥T ‘·sê«‘· 11 ôdô|º+ãs¡T 2004 q neTàj·T´ düe÷~Û
#Ó+<ës¡T. nø£ÿ&É qT+&ç Äs¡e s√Eq nq>± 16 ôdô|º+ãs¡T 2004,
>∑Ts¡Tyês¡+ e÷≈£î Ä&É|\ æ ¢ |ü⁄{Ï+º ~. Ä neTàj·T´j˚T e÷ Ç+≥
122
yÓ*dæ+~ nqT≈£îHêïeTT.
2. 2003˝À <ä‘êÔÁ‘˚jT· »j·T+‹Hê&ÉT ãj·T\T<˚sT¡ ‘·T+fÒ kÕ«$T
ˇø£ |üP\e÷\ Ç∫Ã ªªø±s¡T≈£î ø£≥Tº≈î£ ì b˛sTTsêb˛+&çµµ nì nHêïs¡T.
H˚qT ø±s¡T uÀHÓ{øŸ Ï ø£&TÉ ‘·÷+fÒ kÕ«$T |æ*ùdÔ kÕ«$TyÓ|’ ⁄ü ‹]>±qT.
kÕ«$T kÕúq+˝À Áo •]&û kÕsTT ø£q|ü&Ü¶sT¡ . n˝≤H˚ ø=~›ùd|ü⁄ #·÷dü÷Ô
e⁄+&çb˛j·÷qT. @MT e÷{≤¢&˝ É øÒ b£ ˛j·÷qT. y˚TeTT ãj·T\T<˚]
yÓTsTTHés√&ÉT¶ MT<äø=#êÃø£ e÷Á‘·y˚T Hê≈£î ªªkÕsTTu≤u≤≈£î bÕ<ä
qeTkÕÿs¡+ #˚düT≈£î+fÒ u≤>∑T+≥T+~ ø£<ëµµ nì düTŒ¤]+∫+~.
<äsêZkÕ«$T, •]&û kÕsTT ˇø£fqÒ qT Hê $XÊ«dü+ <äè&Û|É &ü +ç ~.
3. Á|ü‹ >∑Ts¡Tyês¡+ Ç+{À¢ kÕ«$T nuÛj Ñ T· Vü≤dü+Ô ‘√ e⁄qï ô|<ä›
bò˛{ÀøÏ Äs¡‹ ÇkÕÔeTT. 2003˝À ô|<ä› j·÷øÏ‡&Ó+≥T nsTT´ eTqdüT‡
n+‘ê &çdsºü “Y nsTT´, eTqdüT‡˝À ø=+#Ó+ u≤<Û>ä ± e⁄+~. n˝≤H˚
Äs¡‹ ÇdüTÔHêïqT. kÕ«$T Á|ü‘·´ø£å+>± Hê≈£î nuÛÑj·TVü≤düÔ+ ô|{Ïº
Äos¡«~+#·≥+ Hê uÛ≤s¡´ #·÷∫+~. H˚qT Äs¡‹ #˚jT· ≥+˝À ìeT>∑ïyÓTÆ
e⁄+&É≥+ e\¢ H˚qT Ç<˚MT >∑eTì+#·˝<Ò Tä . ‘·sT¡ yê‘· Ä $wüjT· +
‘Ó\TdüT≈£îì #ê˝≤ Äq+<ä|&ü Ü¶qT. n+‘˚ø±ø£ Hê eTqdüT‡˝Àì u≤<Ûä
e÷j·TyÓTbÆ ˛sTT+~. #ê˝≤kÕs¡T¢ Hê yÓqTø£H˚ kÕ«$T e⁄qï≥T¢ e÷ Ä$&ÉøÏ
kÕ«$T <äsÙ¡ q+ Ç#êÃs¡T.
4. H˚qT kÕe÷q´+>± <äsêZ\ <ä>∑Zs¡ 3 s√E\T+&ç Ç+{ÏøÏ
ãj·T\T<˚sT¡ ‘·T+{≤qT. 2006 pHé 6 Hê{ÏøÏ Áo düeTs¡ú dü<Tä sZ T¡ <äsê“s¡T
kÕsTT C≤„q eT+~sêìøÏ yÓTT<ä{Ï dü+e‘·‡s¡eTT |üP]Ô ø±qTqï~. BìøÏ
yês¡+ eTT+<äs¡ qqTï ñ<√´>∑+ qT+&ç nø±s¡D+>± ‘=\–+#ês¡T.
pHé 4, 2006q Áo <äsêZkÕ«$Tyê] e<ä≈› î£ yÓ[fl yê]ì 6e ‘˚Bq
»s¡T>∑qTqï yÓTT<ä{Ï dü+e‘·‡s¡ ñ‘·‡yêìøÏ ‘√&=ÿì sêe&ÜìøÏ
b˛e&ÉyTÓ qÆ ~. Ä dü+<äs“¡ +¤ >± Hê ñ<√´>∑ $wüjT· + $e]+#·&yÉ TÓ qÆ ~.
<ëìøÏ Áo kÕ«$T ªªÇ~ Hê≈£î |üØø£å ø±˙ ˙≈£î ø±<äTµµ nì 5e ‘˚Bq
#ÓHï’Ó $#˚Ãdæ 5,6,7 ‘˚B\ es¡≈î£ ñ+&ç yê]¸ø√‘·‡· e+ #˚sTT+∫, Ä
u≤u≤‘√ yÓTTs¡ô|{Ïº eTfi≤fl yês¡+ ‹s¡>≈∑ î£ +&ÜH˚ y˚s=ø£ eT+∫ ø£+ô|˙˝À
123
dæsú y¡ TÓ qÆ ñ<√´>∑+ Ç|æŒ+#ês¡T. 2006 pHé 19e ‘˚B ñ<äjT· + Äs¡‹øÏ
Áo kÕ«$T yÓqTø±˝Ò eT+~sêìøÏ yÓfi≤flqT. kÕ«$T Hê‘√ ªª>∑Ts¡Te⁄ q&ç∫q
<√e˝À q&ç#êe⁄. ˙≈£î nìï+{≤ »j·T+ ne⁄‘·T+~µµ nì s¬ +&ÉT
Vü≤düeÔ TT\‘√ Äosê«<ä+ #˚kÕs¡T. Hê{Ï qT+&ç Ç|üŒ{Ïø° Hê ‘√&ÉT
˙&É>± e⁄+&ç düeTs¡ú dü<Tä sZ T¡ Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T q&ç|dæ ÷ü Ô e⁄Hêïs¡T.
dü‘·´ø£fi¯, ø£èwüí
e÷ nu≤“sTT ˇø£ ne÷àsTTì Áù|$T+#·≥+ e\q myéT.mdt.
nsTTb˛>±H˚ ô|[fl #˚kÕeTT. n‘·ìøÏ ÁbÕø°dº Tü m≈£îÿe ˝Ò<Tä ø£qTø£ Ç\T¢
>∑&eÉ &É+ ø=+#Ó+ ø£w+ºü >± ñ+~. e÷ nu≤“sTTøÏ |æ\y¢ ê&ÉT |ü⁄{≤º&TÉ .
e÷ eTqTeT&ç nqïÁbÕdüq kÕ«$T <ä>sZ∑ ¡ #˚kÕeTT. kÕ«$T &ÉãT“\T
m‹Ô ô|{Ïº d”\
º T ù|¢≥T, yÓ+&ç>±¢dTü e÷ nu≤“sTTøÏ Ç∫Ã, ªª&ÉãT“\T m‹Ô
;s¡Tyê˝À ô|≥ºeTHêïs¡T. dü+e‘·‡sêìøÏ ˇø£kÕ] e∫Ã <äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡
ìÁ<ä #˚jT· +&ç Hêj·THê! MT≈£î eT+∫ »s¡T>∑T‘·T+~µµ nì #ÓbÕŒs¡T.
e÷ nu≤“sTT n˝≤π> #˚kÕ&ÉT. dü+e‘·‡s¡+ ‹s¡>≈∑ î£ +&ÜH˚ ÁbÕø°dº Tü ô|]–
eT+∫ &Üø£sº T¡ >± ù|s¡T bı+<ë&ÉT. e÷ ø√&É*øÏ ñ<√´>∑+ e∫Ã+~.
kÕ«$TøÏ 50,000 s¡÷bÕj·T\T <äøD åÏ >± Ç#êÃs¡T. e÷ nu≤“sTTøÏ kÕ«$T
mìï \ø£å\T Ç|æŒ+#ê&√ø£<ë á 50,000 s¡÷bÕj·T\T <äøÏåD>±
sTT#êÃ&ÉT nì ‘·\∫ #ê˝≤ dü+‘√wæ+#êqT.
124

n<Ûë´j·TeTT ` 9
kÕ«$T <äs¡Ùq, ÄodüT‡\ e÷Vü‰‘·àéTT
eTVü≤˙j·TT\ <äs¡Ùq+ |ü⁄D´+, düŒs¡Ùq+ bÕ|üHêX¯q+ nHêïs¡T
ô|<ä\› T. eTq kÕ<Ûqä ‘√ ìs¡÷à*+#·Tø√˝Òì <äTs¡TD Z ≤\T eTVü≤˙j·TT\
<äs¡Ùq+‘√ ìs¡÷à*+#·ã&É‘êj·Tì Áo s¡eTD eTVü≤]¸ #Ó|ü⁄‘ês¡T.
ªªì|ü⁄Œ <ä>∑Zs¡ e⁄qï e´øÏÔ Hê >∑T&É¶\ #ÓeTà b˛>=≥ºeTì Ä n–ïì
ÁbÕ]ú + #· q ø£ ÿ s¡ ˝ Ò < ä T . nø£ ÿ &É T qï y˚ & ç ø Ï eTq >∑ T &É ¶ \ ‘˚ e T
Vü≤]+#·ã&ÉT‘·T+~. n˝≤π> eTVü≤˙j·TT\ düìï~Û˝À ≈£Ls¡TÃqï+‘·
e÷Á‘êq eTqeTT kÕ<Ûäq‘√ ìs¡÷à*+#·Tø√˝Òì <äTwüºdü+kÕÿsê\˙ï
yê{Ï ¬ ø ’ ny˚ eTq qT+&ç <ä ÷ s¡ e TÚ‘êsTT. >∑ q Tø£
Áo yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tyês¡T MT ÁbÕ+‘êìøÏ eùdÔ e~* ô|≥º≈£î+&Ü
kÕ<Û´ä yÓTqÆ +‘·ùd|ü⁄ yê] düìï~Û˝À e⁄+&ÉTµµ nì Ä#ês¡´ Áo møÏÿsê\
uÛÑs¡<ë«»>±s¡T Áo ô|dü\ düTã“sêeTj·T´>±]ì Áb˛‘·‡Væ≤+∫
kÕ«$T<äs¡Ùq+ #˚sTT+#ês¡T.
eTVü≤˙j·TT\ <äs¡Ùq, #·]Á‘· bÕsêj·TD‘√ eTqøÏ Ä<Ûë´‹àø£‘·
MT<ä ñqTàK+ ø£*– dü‘·´+, <Ûäs¡à+, dü+|üqï‘·«+, kÕ<Ûës¡D‘·«eTT,
dü<Tä sZ T¡ ùde nH˚$ eTq≈£î n\e&ç ‘·<ë«sê uÛ>Ñ e∑ +‘·TìøÏ dü+‘·è|æ>Ô ±
J$+#·>∑\T>∑T‘êeTT.
kÕe÷q´+>± eTqøÏ »]π> Çã“+<äT\T, Ä+<√fi¯q\T, e÷qdæø£
n\»&ç e\q Á|üø£ÿyê] MT<ä sê>∑<˚«cÕ\T @s¡Œs¡#·Tø=ì Áø=‘·Ô
ãTTD≤qTã+<Ûë\T ‘·–*+#·T≈£î+{≤eTT. eTq nC≤„q+ e\q ∫qï
∫qï $wü j · ÷ \øÏ ≈£ L &Ü Ä+<√fi¯ q , e÷qdæ ø £ n\»&ç ì
nqTuÛÑ$kÕÔeTT. Ç+ø£ ô|<ä› Çã“+<äT\T m<äT¬s’‘˚ m˝≤ e⁄+≥T+<√
≈£L&Ü }Væ≤+#·{≤ìøÏ uÛÑj·Ty˚TdüTÔ+~. eT] eTqdüT‡ Vü‰sTT>±,
Á|üXÊ+‘·+>± e⁄+&Ü\+fÒ ‘·|üŒìdü]>± mes¡T Ä |ü]dæú‘·T\qT
125
kÕ«$T <äs¡Ùq, ÄodüT‡\ e÷Vü‰‘·àéTT <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
XÊdæ+#·>∑\s√ yê]ì ‘·|üŒø£ ÄÁX¯sTT+∫, yês¡T dü÷∫+∫q Á|üø±s¡+
eTq J$‘êìï q&ÉT|ü⁄ø√yê*. Ç|üŒ{Ï<ëø± $$<Ûä uÛÑ≈£îÔ\≈£î #·÷|æq
~e´©\\ <ë«sê kÕ«$T düs¡«düeTs¡ú‘·«eTT, düs¡«»„‘·«eTT,
düs«¡ yê´|üø‘£ «· eTT, uÛ≈Ñ î£ \
Ô MT<ä kÕ«$T≈£îqï nbÕs¡ Áù|eT, ø£sT¡ D\qT
ns¡ú+ #˚düTø√>∑˝≤ZeTT. á n<Ûë´j·TeTT˝À kÕ«$T <äs¡Ùq , ÄodüT‡\
Á|üuÛ≤eyÓT+‘·{Ï<√ #·÷<ë›eTT.
eT*¢U≤s¡T®Hé>±s¡T, wüß>∑sY &Üø£ºs¡T, HÓ\÷¢s¡T
2003e dü+ˆˆ˝À HÓ\÷¢sT¡ Á≥düTº ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡yêìøÏ <äsêZkÕ«$Tì
|æ\T#·T≈£î e#˚Ã neø±X¯+ ø£\>∑≥+ e\¢, kÕ«$Tì <äsêZ\ <ä>∑Zs¡
<ä]Ù+#·T≈£îH˚ uÛ≤>∑´+ ø£*–+~. kÕ«$Tì <ä]Ù+∫q <ä>∑Zs¡qT+&û
<ÛÓ’s¡´+>± e⁄+&˚~. n|üŒ{ÏøÏ H˚qT Hê ÁbÕø°ºdüT ˇø£ n<Ó› Ç+{À¢
#˚düTÔHêïqT. Áø=‘·Ô Ç+{Ïì ø=+<ëeTH˚ Ä˝À#·q e⁄+~ ø±˙ Hê <ä>∑Zs¡
n+‘· &ÉãT“ ˝Ò<äT. ø±˙ ˇø£ Ç+{Ïì #·÷dæ e⁄HêïqT. Ä $wüj·T+
kÕ«$TøÏ #ÓbÕŒqT. ªªHêj·THê! ˙e⁄ ‘·|Œü ø£ ø=+{≤e⁄, &ÉãT“\T ekÕÔsTTµµ
nì Äos¡«~+#ês¡T. HÓ\÷¢s¡T Á≥düTº X¯+≈£îkÕú|üq nsTTq ‘·sê«‘·
&Üˆˆ Áo<ÛäsY ¬s&ç¶ì |æ*∫ Äj·TqøÏ qqTï #·÷|æ+∫ ªªÁo<ÛäsY! e÷yê&ÉT
eT+∫yê&ÉT. <ÛÓ’s¡´+ ø=+#Ó+ ‘·≈£îÿe. ˙e⁄ #˚j˚TùdÔ ø±˙ |üì ø±<äTµµ
nì nHêïs¡T. Ä e÷≥\T #ê˝≤ ø±Ée˝Ÿ>± rdüT≈£îHêïqT. kÕ«$TøÏ
H˚qT #·÷dæq Ç+{Ïì #·÷bÕqT, kÕ«$T ‘·q <ä+&É+‘√ H˚\MT<ä
ø={Ïº ªªá düú\+ ˙<˚ Hêj·THêµµ nì nHêïs¡T.
ø=ìïs√E\ ‘·sê«‘· &Üˆˆ Áo<ÛäsY¬s&ç¶ Hê‘√ ªªn¬sjYT mes√
Ç+ø=ø£s¡T ˙e⁄ #·÷dæq Ç+{Ïì ø=+<ëeTqT≈£î+≥THêïs¡Tµµ nì
düe÷#ês¡+ ‘Ó*bÕ&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT eT<Ûäés¡TÔ\ <ë«sê $wüj·T+
‘Ó\TdüT≈£î+fÒ Ä Ç\T¢ ‘·©¢, ø=&ÉT≈£î\~. y˚TeTT ø=&ÉT≈£î‘√
e÷{≤¢&ÉT‘·T+fÒ Ç+ø=ø£s¡T ‘·*¢‘√ e÷{≤¢&ÉT‘·THêïs¡T. yÓ+≥H˚ e÷
‘·eTTà&ÉT (nyÓT]ø±) |ü+|æ+∫q 5 \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T n&Ü«qT‡
Ç∫Ã ‘· s ê«‘· ø=qT≈£ î ÿHêïqT.n|ü ⁄ Œ&É T n+ø£ D + 75 y˚ \
126
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D kÕ«$T <äs¡Ùq, ÄodüT‡\ e÷Vü‰‘·àéTT
s¡÷bÕj·T\T+fÒ Ç|üŒ&ÉT n+ø£D+ 7 \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T. πøe\+
kÕ«$Tø£è|ü‘√ Ç+‘·{Ï Ç+{Ïì ø=q>∑*>±qT. ô|’>± Áo<ÛäsY¬s&ç¶ Ç∫Ãq
düe÷#ês¡+ ‘·sê«‘·H˚ $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îì ‘·«s¡>± Ç\T¢
ø=qTø√ÿ>∑*>±qT. kÕ«$T #Ó|æŒq e÷≥ ªªÁo<ÛäsY #˚j˚TùdÔ |üì
ne⁄‘·T+~µµ Ç\T¢ ø=qï ‘·sê«‘· ø±˙ ns¡ú+ ø±˝Ò<äT.
s¡y˚Twt, e÷s¡T“˝Ÿ‡, HÓ\÷¢s¡T
kÕ«$T <äs¡ÙHêìøÏ yÓ[flq|üŒ{Ï qT+&ç Hê Ä]úø£ |ü]dæú‹ yÓTs¡T>∑T
ø±C§∫Ã+~. e÷>∑T+≥ ˝ÒW{Ÿ˝À ˇø£ düú\+ neTàø±ìøÏ ô|{≤ºs¡T.
n~ nìï$<Ûë\ Hê yê´bÕsêìøÏ ˝≤uÛÑø±]. ø±˙ Hê <ä>∑Zs¡ <ëìï
ø=H˚+‘· &ÉãT“ ˝Ò<äT. kÕ«$TøÏ #Óù|Ô Ä düú˝≤ìï HêøÏ|æŒkÕÔeTHêïs¡T. Ä
düú\+ ˇø£{Ïqïs¡ dü+e‘·‡s¡+ ‘·sê«‘· ≈£L&Ü mes¡÷ ø=qTø√ÿ˝Ò<äT.
ˇø£‘·qT n&Ü«qT‡ Ç∫Ã e⁄Hêï&ÉT ø±˙ yÓTT‘·Ô+ Çe«˝Òø£b˛j·÷&ÉT.
H˚qT ˇø£{qÏ ïs¡ dü+e‘·‡sêìøÏ ô|]–q sπ ≥T Ç∫Ã kÕ«$T <äjT· e\q
ø=qTø√ÿ>∑*>±qT. yê´bÕs¡+ u≤>± n_Ûeè~∆ #Ó+~+~. H˚HÓ|ü⁄Œ&ÉT
kÕ«$T <äs¡Ùq+ #˚düT≈£îHêï kÕ«$T Hê‘√ ªªmìï ø√≥T¢ ø±yê*?µµ nì
n&ÉT>∑T‘ês¡T. n˝≤H˚ Hê≈£î ø√≥¢ Ä<ëj·T+ Ç#êÃs¡T.
¬ø. ñeT eT]j·TT j·TXÀ<äeTà>±s¡T¢
1996e dü+e‘·‡s¡+ |òæÁãe] 25e ‘˚Bq y˚TeTT yÓTT<ä{ÏkÕ]>±
<äsêZ≈£î yÓ[fl kÕ«$Tyê]ì <ä]Ù+#·T≈£îHêïeTT. n|ü⁄Œ&ÉT H˚qT ÄK]
dü+e‘·‡s¡+ _.f…ø˘. #·<äTe⁄#·THêïqT. π>{Ÿ m+Á≥qT‡ |üØø£å Áyêdæ
e⁄HêïqT. kÕ«MTJ Hê≈£î eTÁ<ëdüT –+&û ø±˝ÒJ˝À d”≥T edüTÔ+<äì
#ÓbÕŒs¡T. ‘·sê«‘· Hê≈£î eTÁ<ëdüT ◊.◊.{Ï.˝À myéT.f…ø.˘ d”≥T e∫Ã+~.
◊.◊.{Ï˝À #˚]q ‘·sê«‘· Hê≈£î Ä yê‘êes¡D+ #·÷dæ uÛj Ñ T· + y˚d+æ ~.
#·<äTe⁄ e÷ìy˚<ë›eTqT≈£îHêïqT. ø±˙ kÕ«MTJ ªªqTe⁄« #·<äeø£
‘·|üŒ<äTµµ nì #Ó|æŒ, <ÛÓ’s¡´+ #Ó|æŒ myéT.f…ø˘. #·~$+#ês¡T. Hê≈£î
y˚T<∏äy˚T{Ïø˘‡˝À ôd+{Ÿ edüTÔ+<äì #ÓbÕŒs¡T. n˝≤H˚ e∫Ã+~. ÁbÕC…≈£îº
u≤>± #˚j·TeTì #ÓbÕŒs¡T. Hê ÁbÕC…≈£îº u…dtº ÁbÕC…≈£îº>± ôd\≈£îº #˚dæ
127
yÓ’dt Áô|dæ&Ó+≥T #˚‘· nyês¡T¶ Ç|æŒ+#ês¡T.
Ä ‘·sê«‘· kÕ«MTJ, neTàj·T´\ Äos¡«#·q+ e\q Hê≈£î
ø±´+|üdt Ç+≥s¡÷«´˝À ôV≤.dæ.m˝Ÿ ø£+ô|˙˝À ñ<√´>∑+ e∫Ã+~.
j·TXÀ<äeTà>±s¡T Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T
e÷ ô|<ä›e÷àsTT Á|üdüyêìøÏ ÄdüŒÁ‹˝À #˚]Œ+∫ e⁄HêïeTT. @
düeTj·T+˝ÀHÓ’Hê Á|üdüeeTj˚T´≥≥T¢ e⁄qï~. Ä düeTj·T+˝À
<äsêZkÕ«$T HÓ\÷¢s¡T e∫Ã e⁄Hêïs¡ì ‘Ó*dæ kÕ«$T <äs¡ÙHêìøÏ
yÓfifl¯ ˝Òøb£ ˛‘·THêïqì #ê˝≤ u≤<Û|ä &ü TÉ ‘·THêïqT. kÕ«$T ø£ècÕís¬ &ç>¶ ±]‘√
bò˛qT #˚sTT+∫ ªª|ü⁄s¡T&ÉT ‘·*ø¢ Ï ø±˙ ˙≈£î ø±<äT, qTe⁄« e∫Ã <äsÙ¡ q+
#˚düTø√µµ nì #ÓbÕŒs¡T. kÕïq+ #˚dæ kÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ yÓfi‚fldü]øÏ kÕ«$T
neTàj·T´‘√ ªªneTàj·÷´! j·TXÀ<äeTà _&É¶øÏ »j·T, $»j·TT\T
|ü⁄{≤ºs¡T. ø£è‹Ôø± qø£åÁ‘·+, Hê qø£åÁ‘·y˚Tµµ nì #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T. H˚qT
qeTkÕÿs¡eTT #˚düTø√>±H˚ MT bÕ|üπø ø±<äe÷à, MT bÕ|ü Á|üø£ÿqTqï
s¡÷eTT˝À ≈£L&Ü ˇø£ bÕ|üøÏ u≤ãT |ü⁄{≤º&TÉ . yêfi¯ófl y˚+ø£fXÒ «¯ s¡kÕ«$T
uÛÑ≈£îÔ\T. y˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T <ä>∑Zs¡T+&ç &Ó*eØ #˚dæ yÓ[flHê&ÉTµµ nì
#ÓbÕŒs¡T. kÕ«$T <äsÙ¡ q+ ‘·sê«‘· ÄdüŒÁ‹øÏ yÓ[fl Á|üøÿ£ s¡÷eTT˝À qTqï
yêfi¯flì n&ç–‘˚ yêfi¯ófl y˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T uÛÑ≈£îÔ\eTT nì #ÓbÕŒs¡T.
düs¡«düèwæº˝À mø£ÿ&É @$T »s¡T>∑T‘·Tqï<√ kÕ«$TøÏ ms¡Tπø.
C….$. Hêsêj·TD eT÷]Ô, HÓ\÷¢s¡T.
1998 Hê{ÏøÏ H˚qT $<ë´dü+düú\T ô|{Ïº qwüº+ e∫Ã n|ü⁄Œ˝À¢
e⁄HêïqT. kÕsTT≈£îe÷sY nH˚ uÛ≈Ñ î£ &Ô ç <ë«sê <äsêZkÕ«$T >∑T]+∫ ‘Ó*dæ
ø±e* s¡e÷ q]‡+>¥ ôVAyéTøÏ kÕ«$T e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT e÷ ø£cÕº\T
#Ó|ü⁄Œø√e{≤ìøÏ Hê uÛ≤s¡´‘√ ø£\dæ yÓfi≤flqT. y˚\ dü+K´˝À uÛÑ≈£îÔ\T
e#êÃs¡T. kÕj·T+Á‘·+ e÷Á‘·yT˚ kÕ«$TøÏ #Ó|⁄ü Œ≈£îH˚ neø±X¯+ ø£*–+~.
H˚qT Hê≈£îqï ¬s+&ÉT düeTdü´\ >∑T]+∫ #ÓbÕŒqT. n$
1. Hê uÛ≤s¡´≈£î yÓ÷ø±fi¯fl H=|ü⁄Œ\T (eTTK´+>± |üì m≈£îÿe
#˚jT· ≥+ e\q e∫Ãq$). ÁøÏ+<ä ≈£Ls√Ã˝Ò<Tä . #ê˝≤ eT+~ &Üø£sº ≈¢¡ î£
128
#·÷|æ+∫Hê |ò*ü ‘·+ ˝Òøb£ ˛j˚Tdü]øÏ Hê uÛ≤s¡´ $dæ–b˛sTT eTπs &Üø£sº T¡
<ä>∑Zs¡øÏ yÓfi‚fl~ ø±<äT. ø±˙ <äsêZkÕ«$T ªª≈£Ls√Ã nø±ÿ!µµ nH˚ dü]øÏ @
sTTã“+B ˝Ò≈£î+&Ü ÁøÏ+<ä ≈£Ls√Ã ø£*–+~. kÕ«$T <ä+&É+‘√ M|ü⁄
MT<ä ì$T] ‘·–Zb˛‘·T+~ nì nHêïs¡T. Ä neTè‘·yê≈£îÿ‘√ 10
dü+ˆˆ\ ÁøÏ‘·+ qT+&û e⁄qï yÓ÷ø±fi¯fl H=|ü⁄Œ\T Ä s√E qT+&û
‘·–Zb˛j·÷sTT.
2. Hê n|ü⁄Œ\T >∑T]+∫ $qï$ùdÔ kÕ«$T ªªH˚qT dü>∑+ ÇkÕÔ,
qTe⁄« dü>∑+ y˚düTø√µµ nHêïs¡T. ‘·sê«‘· Á|üjÓ÷»≈£î˝…’q Hê
$<ë´s¡Tú\qT n&É>∑+>±H˚ ø=+‘· &ÉãT“ Ç#êÃs¡T. Hê≈£îqï Ç+{Ïì
n$Tày˚dæ n|ü⁄Œ\T rπsÃXÊqT. ‘·sê«‘· <äsêZ\ <ä>∑Zs¡øÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT
kÕ«$T‘√ ªMTs¡T dü>∑+ ÇkÕÔqHêïs¡T ø±˙ H˚qT n|ü⁄Œ\T rπsÃXÊqTµ
nì #Ó|üŒ>±H˚ ªªn<˚$T≥j·÷´! ˙ •wüß´\T n+‘ê ‘·˝≤ ˇø£ #ÓsTT´
y˚kÕs¡T ø£<ë. n<˚ H˚qT, n<˚ H˚qTµµ nì kÕ«$T ‘·eT $X¯«s¡÷bÕìï
Á|üø≥£ + #˚kÕs¡T. µnìï Je⁄\˝À yÓ+ø£jT· ´ e⁄Hêï&Éì ÁyêdüTø√eTqïµµ
>=\>∑eT÷&ç Áo yÓ+ø£j·T´kÕ«$T e÷≥qT eTs¡˝≤ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T.
n+‘·{≤ ‘êHÓ’q |üs¡e÷‘·à˝À uÛ≤>∑yÓTÆ ñ+&ç ≈£L&Ü Ä düŒèVü≤qT
ø√˝ÀŒsTTq eTq\qT ñ<ä∆]+#·{≤ìøÏ Ä |üs¡e÷‘˚à $$<Ûä
eTVü≤˙j·TT\ (dü<Tä sZ T¡ e⁄\) s¡÷bÕ\˝À Äj·÷ <˚X,¯ ø±\ |ü]dæ‘ú T· \qT
ã{Ïº ekÕÔs¡T. Áo yÓ+ø£j·T´kÕ«$T, Áo <äsêZkÕ«$T, Áo kÕsTTu≤u≤
yÓTT<ä˝…’q eTVü≤˙j·TT\+<ä] s¡÷bÕ\T y˚¬s’Hê yê] s¡÷|ü+˝À e⁄qï
|üs¡e÷‘·àqT >∑T]Ô+∫ ‘·]+#Ó<äeTT >±ø£! dü<äTZs¡Te⁄ $X¯«s¡÷|ü⁄&Éì,
@ J$ì Ä<ä]+∫Hê, u≤~Û+∫Hê n~ Ä dü<Tä sZ T¡ e⁄πø #Ó+<äT‘·T+<äì
>∑T]Ô+∫ q&ÉT#·T≈£î+<äTeTT >±ø£!
3. ˇø£kÕ] <ä‘·Ôj·T»„+ #˚düTÔHêïeTì #Óù|Ô ªªH˚H=kÕÔqTµµ nì
Äos¡«~+#ês¡T. E˝…’ 14, 15, 16\˝À Hê ø±˝ÒJ ø±´+|üd˝ t À <ä‘j
Ô· T· »„+
#˚kÕqT. ∫≥º∫e] s√Eq ô|<ä› MTkÕ\T, ‘Ó\¢ Eu≤“ y˚düTø=qï ˇø£
Áø=‘·Ô e´øÏÔ e∫Ãq yê]øÏ ≈£îØÃ\T y˚düTÔHêï&˚, meØ Áø=‘·Ôe´øÏÔ nì
129
e÷ ø√&É\T #·÷dü÷Ô+&É>± n‘·qT ≈£L&Ü e÷ ø√&É\T e+ø£ #·÷dæ
n<äèX¯ýÓTÆb˛j·÷&ÉT. á $wüj·T+ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. <äsêZ\ <ä>∑Zs¡øÏ
yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT ªkÕ«MT! MT Ä»„‘√ j·T»„+ u≤>± »]–+~µ nì #ÓbÕŒqT.
yÓ+≥H˚ ªªH˚H=#êÃqT, MT ø√&É\T qqTï #·÷dæ q$«+~, MTkÕ\T
ô|≥Tºø=ì, ‘Ó\¢ Eu≤“ y˚düTø=ì e#êÃqT. MT u≤eeT]~ uÛ≤s¡´≈£î
≈£îØÃ ≈£L&Ü y˚kÕqT µµ nì #Óù|Œdü]øÏ H˚qT #ê˝≤ Äq+<ä|ü&Ü¶qT.
e÷ ø√&É\T (kÕ«$T HÓ\÷¢s¡T e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT) kÕ«$T <äs¡Ùq+
#˚düT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T e÷ ø√&É\T #˚‘·T\T |ü≥Tº≈£îì ªªne÷à! MT
e÷eT>±s¡T j·T»„+ #˚dæq|ü⁄Œ&ÉT H˚H=#êÃqT. qTe⁄« #·÷kÕe⁄µµ nì
#Óù|Œdü]øÏ e÷ ø√&É\T #ê˝≤ Äq+<ä |ü&ç+~.
C…. u≤˝≤s¡ÿ (C….$. Hêsêj·TDeT÷]Ô >±] ø√&É\T), HÓ\÷¢sT¡
Hê≈£î kÕsTTu≤u≤ MT<ä bÕ≥\T sêe⁄. <ä‘eÔ· Tsƒ+¡ ˝À »]π> ø£#Ø˚ øÏ
eTT+<äs¡ ¬s+&ÉT eT÷&ÉT bÕ≥\T H˚s¡TÃ≈£îì yÓfi≤flqT. kÕsTTu≤u≤
MT<ä bÕ≥ #Ó | ü Œ e÷à nHêïs¡ T . H˚ q T bÕ&É T ‘· T +fÒ bÕ≥\T
j·T<∏ë‘·<∏ä+>± e#êÃsTT. n~ kÕ«$T <äj·T.
ªª˙e⁄ Hê≈£L‘·Ts¡T$. y˚d$ü ø±\+˝À ≈£L‘·Ts¡T, n\T¢&TÉ Ç+{Ïø=ùdÔ
ø£<ë Hê≈£î Äq+<ä+>± e⁄+&˚<äì e÷ yê]ì <äsêZ\≈£î s¡eTàìµµ
kÕ«$T e÷ Äj·TqqT qqTï <äsêZ\≈£î rdüT≈£îs¡eTàì #Ó|⁄ü ‘·T+{≤s¡T.
Hê ≈£L‘·Ts¡T‘√ ªª˙≈£î 10e ‘·s>¡ ‹∑ ˝À 550 e÷s¡Tÿ\T ô|’q eùdÔ
yÓsTT´q÷ï≥|ü<äVü‰s¡T¢ ÇkÕÔqìµµ nHêïs¡T.
yÓ+ø£Á{≤e⁄, <ä÷s¡<äs¡ÙHé πø+Á<ä+
1. 2008˝À •]&û yÓ[q¢ |ü⁄Œ&ÉT ˇø£ >∑Ts¡Tyês¡+ <ë«s¡ø±e÷sTT˝À
≈£Ls¡TÃì e⁄HêïeTT. Ä s√E #êe&ç ñ‘·‡e+ »s¡T>∑T‘√+~.
n+<äTe\q eTeTà*ï n+<ä]˙ ãj·T≥≈£î |ü+|æ+#ês¡T. H˚qT, Hê
uÛ≤s¡´ e÷ sTT<ä›] bÕ|ü*ï m‘·TÔ≈£îì qT+#·THêïeTT. nìï
\ø£\
å eT+~˝À qqTï, Hê uÛ≤s¡´ì eTT≈£Lÿ, eTTKeTT ‘Ó*j·Tì e´øÏÔ
<ë«s¡ø±e÷sTT˝ÀøÏ s¡eTàì |æ*∫ ˝À|ü\ ≈£Ls√Ãu…{≤º&ÉT. kÕ«y˚T Ä
130
s¡÷|ü+˝À e∫Ã eTeTà*ï n˝≤ nqTÁ>∑Væ≤+#ês¡ì uÛ≤$düTÔHêïqT.
Hê≈£î Ç<ä›s¡T Ä&É|æ\¢\T. Hêø=ø£ u≤ãTqT ÇkÕÔeTì kÕ«$T
#ÓbÕŒs¡T. ‘·sê«‘· Hê uÛ≤s¡´ >∑s¡“¤e‹ nsTT+~. H˚qT kÕ«$T
<ä>sZ∑ T¡ qï|ü⁄Œ&ÉT Hê uÛ≤s¡´øÏ H=|ü⁄Œ\T edüTHÔ êïj·Tì bò˛qT <ë«sê ‘Ó*dæ
kÕ«$TøÏ #Óù|Ô kÕ«$T }B Ç∫Ã ªªuÛÑÁ<ä+ Hêj·THê! 1e ‘êØKT 10
>∑+≥\T <ë{Ï‘˚ yÓTT‘·Ô+ nqT≈£L\+>± e⁄+≥T+~µµ nì #ÓbÕŒs¡T.
Hê uÛ≤s¡´≈£î 29e ‘êØKT ‘Ó\¢yês¡Ts¡a≤eTTq 3 >∑+ˆˆ 45 ìˆˆ\≈£î
»ìà+#ê&ÉT. |æ\¢yê&çì ãj·T≥≈£î rùd≥|ü⁄Œ&ÉT ‘˚&Ü »s¡>∑&É+‘√
Hê uÛ≤s¡´≈£î u≤>± ;¢&+ç >¥ nsTT´, ø√e÷˝ÀøÏ yÓ[fl+~. Hê Ç+»˙]+>¥
ùdïVæ≤‘·T\T 5 u≤{Ï˝Ÿ‡ s¡ø£Ô+ Ç#êÃs¡T. ø±˙ møÏÿ+∫q s¡ø£Ô+ n+‘ê
ãj·T≥≈£î e#˚Ãdæ+~. &Üø£ºs¡eTà, ÄyÓT uÛÑs¡Ô Hê uÛ≤s¡´ Hê&ç #·÷dæ
Áã‘·ø<£ ìä #ÓbÕŒs¡T. kÕ«$TøÏ bò˛qT #˚dæ $wüjT· + #Ó|‘æ ˚ #ê˝≤ ø√|ü+>±
ªªmeÁ&Ü yê&ÉT #Óù|Œ<ëìøÏ, ø£s¡Ô nH˚yê&ÉT e⁄Hêï&ÉT #·ìb˛sTT+<äì
#Ó|üŒ{≤ìøÏ. ˇø£ u≤{Ï˝Ÿ s¡ø£Ô+ møÏÿ+#·T≈£î+≥÷ y˚\÷s¡T b˛+&ç.
@MT ø±<äT b˛ Ä bÕ|ü≈£îªª nì nuÛÑj·T$T#êÃs¡T. y˚TeTT n˝≤H˚
y˚\÷s¡T yÓ[fl ÄdüŒÁ‹˝À #˚]Œ+#êeTT. eTs¡Ts√E ñ<äj·T+ ø£˝≤¢
Hê uÛ≤s¡´ |ü]dæú‹ yÓTs¡T¬>’+~. ø±˙ e÷ u≤ãT 1e ‘êØKT ñ<äj·T+
5 >∑+ˆˆ 15 ìˆˆ\≈£î eTs¡DÏ+#ê&ÉT. Ç+{ÏøÏ e∫Ãq ‘·sê«‘· kÕ«$T
<ä>∑Zs¡øÏ eùdÔ ªª#Ó≥Tº (‘·*¢) ø±yê˝≤? , ø±j·T\T (|æ\¢\T) ø±yê˝≤?µµ
nì n&ç>±s¡T. H˚qT #ÓfÒº ø±yê\HêïqT. ‘·sê«‘· kÕ«$T Hê‘√ ªª˙≈£î
eT>∑_&É¶ì<ë›eTqT≈£î+≥THêïeTT, ÇkÕÔeTTsêµµ nì Äos¡«~+#ês¡T.
kÕ«$T ÄodüT‡˝Ò ˝Ò≈£î+fÒ 5 u≤{Ï˝Ÿ‡ s¡ø£Ô+ møÏÿ+∫Hê mø£ÿì~ ˇø£
u≤{Ï˝Ÿ s¡ø£Ô+ m˝≤ møÏÿ+~?, n|üŒ{Ï<ëø± Á|üe÷<äø£s¡+>± e⁄qï
|ü]dæú‹ ˇø£ÿs√E˝À m˝≤ e÷s¡T‘·T+~. z+ düs¡« düeTs¡∆ dü<äTZs¡T Áo
<äsêZkÕ«$TH˚ qeT:
nq÷sê<Ûä(mdt. ÁoìyêdüT\T>±] ≈£L‘·Ts¡T), yÓ’C≤>¥
1. 2004˝À kÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ yÓ[fl kÕ«$T‘√ #ÓHÓ’ï, ôV’≤<äsêu≤<äT,
u…+>∑Tfi¯Ss¡T @ eP]˝À cÕ|ü⁄ ô|≥Tºø√eT+{≤s¡T nì n&ç–‘˚ kÕ«$T
131
ªªyÓC’ ≤>¥ yÓfifl¯ µµeTHêïs¡T. H˚qT ôV’≤<äsêu≤<äT˝À ‘Ó*dæqyês¡T e⁄Hêïs¡+fÒ
kÕ«$T e<äH› êïs¡T. #ÓHï’Ó <ä>sZ∑ >¡ ± e⁄+≥T+<äì #ÓbÕŒqT. nB e<äH› êïs¡T.
yÓ’C≤>¥˝À ‘Ó*dæq yê¬ses¡÷ ˝Òs¡ì #Ó|æ‘˚ ªªMT Äj·Tq ùdïVæ≤‘·T&ÉT
e⁄Hêï&É T . n‘· q T #· ÷ dü T ≈£ î +{≤&É T . nø£ ÿ &É <˚ e ⁄&ç ˝ ≤>±
düVü‰j·T|ü&˚ yêfi¯ófl e⁄+{≤s¡ìµµ #ÓbÕŒs¡T. yÓ’C≤>¥ qT+&ç <äsêZ\øÏ
sêyê\+fÒ <ä÷s¡+ nì #ÓbÕŒqT. ªªnø£ÿ&É >√bÕ˝Ÿu≤u≤ e⁄Hêïs¡T.
Äj·Tq <äs¡Ùq+ #˚düTø√+&ç. qqTï Äj·Tq˝À <ä]Ù+#·Tø√+&ç.
nedüs¡yÓTÆq|ü⁄Œ&ÉT bò˛qT #Ój·T´+&çµµ nì #ÓbÕŒs¡T.
y˚TeTT Ç+{ÏøÏ e#êÃø£ Ç+ø± <ëì >∑T]+#˚ Ä˝À∫düTÔHêïeTT.
ˇø£s√E dü«|üï+˝À Ä#ês¡´ Áo møÏÿsê\ uÛÑs¡<ë«» >±] düreTDÏ
ÁoeT‹ n*y˚\T eT+>∑eTà>±s¡T ø£ì|æ+∫ Áo <äsêZkÕ«$T bò˛{À
#·÷|æ+∫ Äj·Tq e÷≥ $q+&ç, MT≈£î eT+∫ »s¡T>∑T‘·T+~ nì
#ÓbÕŒs¡T. y˚TeTT n˝≤H˚ yÓC’ ≤>¥ yÓfi≤fleTT. kÕ«$T #Ó|Œæ qfÒ¢ #·T≥TºÁ|üøÿ£ \
yê] düVü‰j·T+‘√ n+‘ê düe´+>± »s¡T>∑T‘√+~.
2. 2008˝À e÷yê]øÏ »«s¡+>± e⁄+&ç ‘·>∑Zø£b˛‘˚ wüß>∑sY |üØø£å
#˚ùdÔ 430 e⁄+~. &Üø£sº T¡ >±s¡T n&çà{Ÿ ne«eTHêïs¡T. e÷yês¡T #ê˝≤
ø£+>±s¡T|ü&ç Ç+{ÏøÏ e#êÃø£ <äsêZkÕ«$TøÏ eT+>∑fi¯yês¡+ bò˛qT #˚ùdÔ
ªª @MT ø£+>±s¡T |ü&Ü*‡q nedüs¡+ ˝Ò<äT. &Üø£ºs¡T dü÷~eT+<äT
y˚kÕÔsT¡ , uÛj
Ñ T· |ü&eÉ <äT,› eT∞fl X¯ìyês¡+ ñ<äjT· + 10>∑+≥\øÏ bò˛qT
#ÓjT· ´+&çµµ nì kÕ«$T nuÛj Ñ T· $T#êÃs¡T. &Üø£sº T¡ øÏ #·÷|æùdÔ ÇqT‡*Hé
Ç+C…øqå£ T¢ Ç#êÃs¡T. X¯ìyêsêìøÏ ø=~›>± ø√\T≈£îHêïs¡T. kÕ«$TøÏ bò˛qT
#˚ùdÔ kÕ«$T ªªÇ|ü⁄Œ&ÉT |òsü y¡ ê˝Ò<Tä ø£<ëµµ nHêïs¡T. ªÇ|ü⁄Œ&ÉT |òsü y¡ ê˝Ò<Tä ,
ø±˙ e÷ Äj·Tq≈£î sêÁ‹|üP≥ ìÁ<ä sêe≥+ ˝Ò<äT kÕ«MTµ nì
$qï$+#êqT. ªª|ü & É T ≈£ î H˚ eTT+<ä s ¡ kÕsTTHêeT+ 20kÕs¡ T ¢
»|æ+#·eTHêïs¡T. n+‘ê kÕsTTHê<∏äTì <äj·T‘√ »s¡T>∑T‘·T+~µµ nì
#ÓbÕŒs¡T. n˝≤H˚ #˚ùdÔ Vü‰sTT>± ìÁ<ä|üfÒº~. 15s√E\ ‘·sê«‘·
&Üø£ºs¡T>±s¡T wüß>∑sY |üØø£å #˚ùdÔ Hês¡à˝Ÿ>± e⁄+~. &Üø£ºs¡T>±s¡T
ÄX¯Ãs¡´b˛sTT 15s√E\˝À m˝≤ ‘·–Z+~ nì n&ç–‘˚ e÷yês¡T
132
<äsêZkÕ«$T Äos¡«~+#·≥+ e\q nì #Ó|Œæ kÕ«$T >∑T]+∫ #ÓbÕŒs¡T.
3. e÷ nu≤“sTTøÏ ∫qï|ü⁄Œ&˚ &Üø£sº T¡ ¢ |üØø£å #˚dæ ø£+{Ï˝À >∑Tø¢ √e÷
e#˚Ã neø±X¯+ e⁄+<äì #ÓbÕŒs¡T. kÕ«$TøÏ #Óù|Ô ø£+{Ï #·÷|ü⁄øÏ &Û√ø±
˝Ò<ìä #ÓbÕŒs¡T. 4 dü+e‘·‡s¡eTT\ ‘·sê«‘· e÷eTT\T>± #Óø|£ t ø√düeTì
yÓ[fl‘˚ Á|üeTTK &Üø£ºs¡T ø£+{Ï˝À ÁbÕã¢yéT e⁄+<äì #ÓbÕŒ&ÉT. yÓ+ã&˚
#ÓHÓ’ï˝Àì X¯+ø£sY H˚Á‘ê\j·T˝À #·÷|æùdÔ >∑T¢ø√e÷ e⁄+<äì ìsê∆]+∫
‘·sT¡ yê‘· s√E s¡eTàHêïs¡T. eTs¡Ts√E ñ<äjT· + |ò˝ ” ¶Ÿ f…dºt #˚dæ >∑Tø¢ √e÷
˝Ò<ìä ‘˚*Ã Ç+ø=ø£ yês¡Tø¶ Ï |ü+|æùdÔ nø£ÿ&É #Óø˘ #˚dæ #·T+Á&ÉT, <äTs¡<\ ä
e\q Ç˝≤ nsTT´+<äì #Ó|æŒ, ø£fi¯fløÏ ÄsTT+{ŸyÓT+{Ÿ, Á&Ü|t‡ Ç∫Ã,
y˚&ç ˙fi¯fl‘√ ø±˙, #·\{ ¢ Ï ˙fi¯fl‘√ ø±˙ ø±|ü&+É ô|≥ºeTHêïs¡T. Á|üeTTK
&Üø£ºs¡T¢ n<ÛäTHê‘·qyÓTÆq Á|üjÓ÷>∑XÊ\˝À¢ ‘˚*Ã #Ó|æŒ+~ ˝Ò≈£î+&Ü
b˛sTT+<ä+fÒ kÕ«$T yê≈£îÿ m+‘·{Ï eTVæ≤e÷ì«‘·yTÓ qÆ <√ ‘Ó\Tk˛Ô+~.
4. 2008˝À e÷ ne÷àsTTøÏ (10dü+e‘·‡sê\T) ˇø£ #·s¡àyê´~Û
e∫Ã X¯Øs¡eT+‘ê q\¢{Ï eT#·Ã\T e#êÃsTT. #ê˝≤ $ø±s¡+>±
‘·j÷· s¡sTT´+~. &Üø£sº T¡ >±]øÏ #·÷|æùdÔ |üPyê <∏sÓ |¡ ” (ø£s¬ +{Ÿ‘√ #˚ùd~)
20kÕs¡T¢ #˚kÕs¡T nsTTHê ‘·>∑Z˝Ò<äT. ô|’>± e÷ ne÷àsTT #ê˝≤
˙s¡dæ+∫+~. &Üø£º]ì n&ç–‘˚ Ç+ø=ø£ 20 ˝Ò<ë 40kÕs¡T¢ #˚j·÷*‡
e⁄+≥T+<äì #ÓbÕŒs¡T. #ê˝≤ uÛj Ñ T· y˚Tdæ <äsêZkÕ«$TøÏ #Óù|Ô ªªÁbÕDVü‰ì
˝Ò<äT. MT ≈£î\<Ó’yêìï eT]∫b˛j·÷s¡T. Äj·Tq≈£î ÁyÓTT≈£îÿø√+&ç,
‘·–Zb˛‘·T+~µµ nì #ÓbÕŒs¡T. ‘·s¡Tyê‘· s√E >√bÕ˝Ÿu≤u≤>±]
<äsÙ¡ HêìøÏ yÓ[fl‘˚ Äj·Tq eTÚq+>± y˚+ø£fXÒ «¯ s¡kÕ«$T, |ü<ëàe‹<˚$\
bò˛{À Ç∫Ã |ü≥Tºø√eTHêïs¡T. H˚qT, e÷yês¡T, e÷ bÕ|ü, u≤ãT
(q\T>∑Ts¡+) Ä bò˛{À |ü≥Tºø=ì ns¡>∑+≥ ì\TÃHêïeTT. e÷
≈£î\<Ó’e+ ‹s¡T|ü‹ y˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T. y˚TeTT bÕ|üøÏ #·s¡àyê´~Û
‘· – Z b ˛‘˚ ‹s¡ T |ü ‹ Áo y˚ + ø£ f Ò X ¯ « s¡ k Õ«$TøÏ bÕ|ü ‘· \ ˙˝≤\T
düeT]ŒkÕÔeTì yÓTT≈£îÿ≈£îHêïeTT. ‘·sT¡ yê‘· #ÓHï’Ó ˝À &Üø£sº T¡ øÏ #·÷|æùdÔ
ˇø£ ÄsTT+{ŸyTÓ +{Ÿ, ˇø£ ÄsTT˝Ÿ u≤{Ï˝Ÿ Áyêdæ#êÃs¡T. yÓ+≥H˚ n+‘·{Ï
uÛjÑ T· +ø£s¡ #·sà¡ yê´~Û ‘·–bZ ˛sTT+~. Ç+‘·{Ï Çã“+~ qT+&ç s¡ø+åÏ ∫q
133
<äsêZkÕ«$TøÏ qeTdüÿ]+#·Tø√e≥eTT ‘·|üŒ @$T#·TÃø√>∑\eTT?
e÷ ≈£î\<Óy’ êìøÏ yÓTT≈£îÿø√eTì #Ó|Œü ≥eT÷, >√bÕ˝Ÿu≤u≤ e÷
≈£î\<Óe’ eTT bò˛{À Çe«≥eT÷ ã{°º <äsêZkÕ«$T, >√bÕ˝Ÿu≤u≤ y˚sT¡ ø±<äì
>∑T]Ô+∫ Ä eTVü≤˙j·TT\qT @ uÛ<Ò uä ≤Û eeTT ˝Ò≈î£ +&Ü ùd$+#Ó<eä TT>±ø£!
nq÷sê<Ûä uÛÑs¡Ô>±s¡T #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T
>∑+>√Á‹, j·TeTTH√Á‹, πø<ësYHê<∏é, ã<äØHê<∏é\qT ø£*|æ
#êsY<ëÛ yéT n+{≤s¡T. #êsY<ëÛ yéTøÏ yÓfi≤fl\ì kÕ«$T nqTeT‹‘√ H˚qT
ˇø£ÿ&çH˚ {Ïø¬ ÿ≥T¢ ]»s¡T« #˚sTT+#·T≈£îHêïqT. ˇø£ÿ&çH˚ yÓfió¯ fl‘·THêïqì
Hê uÛ≤s¡´ eT<äq|ü&TÉ ‘·T+&˚~. Ä uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì ø£è|ü e\q ‘Ó*dæqyês¡T
◊<äT>∑Ts¡T ø£*dæ ekÕÔeTì {Ï¬øÿ≥T¢ ]»s¡T« #˚sTT+#·T≈£îHêïs¡T.
j·÷Á‘·≈î£ ãj·T\T<˚sπ eTT+<äs¡ kÕ«$T ÄodüT‡\¬ø’ bò˛qT #˚ùdÔ ªª»j·T+,
»j·T+, »j·T+µµ nì Äos¡«~+#ês¡T. nìï#√≥¢ u≤>± <äs¡Ùq+
»]–+~. ñ‘·sÔ ¡ ø±o qT+&ç ãj·T\T<˚] øπ <ësYHê<∏é <ä>sZ∑ ø¡ Ï e#˚Ãdü]øÏ
es¡¸+ |ü&ÉT‘√+~. ô|’¬øfi‚fl ø=B› ÄøÏ‡»Hé ‘·–Zb˛‘·T+&É&É+ e\q Hê≈£î
}|æ] rdüTø√e≥+ ø£wyºü TÓ +Æ ~. <ë+‘√ Ä s√E Á|üj÷· D+ eTT–+∫
ñ‘·sÔ ¡ ø±oøÏ e#˚ÃXÊeTT. Hê nHês√>∑´+ e\q H˚H=∫ÃHê sêø£b˛sTTHê
Hê‘√bÕ≥T e∫Ãqyêfi¯flì ‘·sê«‘·s√E πø<ësYHê<∏é yÓ[fls¡eTàHêïqT.
ø±˙ Ä s√E sêÁ‹ 12 >∑+ˆˆ 30 ìˆˆ\≈£î dü«|üï+˝À <äsêZkÕ«$T,
<äsêZe÷‘·, >√bÕ˝Ÿu≤u≤ ø£q|ü&ç Á|üøÿ£ H˚ e⁄qï •e⁄&ÉT, bÕs¡«r<˚$\‘√
qqTï #·÷|æ ªªM&ÉT Hê _&É.¶ MT <äsÙ¡ q+ Ç∫Ã C≤Á>∑‘>Ô· ± |ü+|æ+#·+&çµµ
nì #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. á dü«|üï+ m+‘· nyÓ÷|òTü yÓTqÆ <ä+fÒ ‘Ó\y¢ êπsdü]øÏ
mø£ÿ&É˝Òì ñ‘ê‡Vü≤+ e∫Ã e÷ yês¡+<ä] ø£+fÒ ñ‘ê‡Vü≤+>±
ãj·T\T<˚] πø<ësYHê<∏é¬ø[fl sê>∑*>±qT. n+‘˚>±ø£ #·T≥TºÁ|üø£ÿ\
Á|ü<˚XÊ\T ≈£L&Ü #·÷&É>∑*>±qT. e÷ yês¡+<äs¡÷ z|æø£ ˝Òø£ Ä
Á|ü<X˚ Ê\≈£î sê˝Òøb£ ˛j·÷s¡T. dü<Tä sZ T¡ ÄodüT‡\‘√ #˚dqæ j·÷Á‘· m+‘·
kÕs¡ ú ø £ e +‘· e Te⁄‘· T +<√ Á|ü ‘ · ´ ø£ å + >± nqTuÛ Ñ e yÓ T Æ + ~,
ø=düyÓTs¡Tù|+≥+fÒ y˚TeTT πø<ësYHê<∏éøÏ yÓ[flq s√E yê‘êes¡D+
134
#ê˝≤ ÄVü‰¢<äø£s¡+>± e⁄+&ç eTT+<äs¡s√E, ‘·sê«‘·s√E ≈£L&Ü es¡¸+
|ü&ç+~. Ç˝≤ Á|üø£è‹ ≈£L&Ü m+‘√ düVü≤ø£]+∫+~.
$.$.sêe÷sêe⁄>±s¡T, HÓ\÷¢s¡T
1997˝À Hê ÁoeT‹ #·ìb˛sTT+~. 1999˝À e÷ ô|<äu≤ãTøÏ
ô|[fl dü+ã+<Ûë\T #·÷düTÔHêïeTT. |æ\¢yê&ÉT es¡+>∑˝Ÿ ÄsY.Ç.dæ
(mHé.◊.{Ï)˝À &çd+ºæ ø£Hå ˝ é À bÕôd’ ñ<√´>∑+ #˚dTü HÔ êï @<√ ø±s¡D+‘√
#ê˝≤ ô|[fldü+ã+<Ûë\T ‘·|Œæ b˛j·÷sTT. nB>±ø£ e÷ ‘ê‘·\ <ä>sZ∑ ¡
qT+&ç Á|ür ‘·s+¡ ˝À mes√ ˇø£sT¡ ô|[flø±≈£î+&Ü e⁄+≥THêïs¡T. (e÷
ô|<ä› ‘ê‘·jT· ´, e÷ ô|<äHêqï, e÷ nqïj·T´\≈£î ô|[flfi¯ófl ø±˝Ò<Tä ).
Bì‘√ e÷ yê&ç ô|[fl >∑T]+∫ Ä<äTsê› m≈£îÿyÓ+’ ~. 1999 »qe]˝À
á $wüj·TyÓTÆ kÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ yÓ[fl $qï$+#·T≈£îHêïqT. y˚T
yÓTT<ä{yÏ ês¡+˝À ô|[fl ne⁄‘·T+~ nHêïs¡T. Hê Á|üjT· ‘·ïy˚TMT ˝Ò≈î£ +&Ü
ô|[flyês¡T yê]¬ø’ yês¡T e∫Ã e÷{≤¢&TÉ ≈£îì yÓfi≤fls¡T. kÕ«$T <äjT·
e\q y˚T 9 e ‘êØKT ô|[fl nsTT´+~.
H˚qT sê|üPs¡T˝À düuŸ Áf…»Ø Ä|òd” sü >Y ± e⁄+≥Tqï|ü⁄Œ&ÉT Hê <ä>sZ∑ ¡
|üì#˚ùd wüsê|òt $|üØ‘·+>± Á‘êπ>yê&ÉT. M&ç Á‘ê>∑T&ÉT n\yê≥T e\q
n‘·ì #Ó˝*¢… øÏ ô|[fl dü+ã+<Û+ä ≈£î<äsf¡ <¢Ò Tä . ˇø£s√E Ä |æ\¢ Hê <ä>sZ∑ ø¡ =∫Ã
u≤<Û|ä &ü ‘ç ˚ H˚qT Ä |æ\q¢ T <äsêZkÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ rdüTø¬ fi≤flqT. kÕ«$T
Ä |æ\‘¢ √ ªªne÷à! MT≈£î >=\>∑eT÷&ç <ä>sZ∑ ¡ ø±ã{Ïº 6 X¯ìyêsê\T
yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T <äsÙ¡ q+ #˚dTü ø=ì, ˇø£ Á|ü<øä D åÏ #˚d,æ <ÛTä ì˝À ø±j·T
düeT]Œ+#·Tµµ nì #ÓbÕŒs¡T. Ä |æ\¢ n˝≤H˚ #˚jT· ≥+ ÁbÕs¡+_Û+∫q
4e yêsêìø£˝≤¢ dü÷fi¯Sfls¡Tù|≥˝À ã+<ÛTä e⁄\ ô|[fløÏ yÓ[fl‘˚ nø£ÿ&É
ˇø£ ≈£î≥T+ã+ yês¡T #·÷dæ Çwü|º &ü ç e÷{≤¢&TÉ ø=ì 6e X¯ìyês¡+ ø£˝≤¢
ô|[¢ ≈£î~]+~, Ä ‘·sê«‘· ô|[fl nsTT yês¡T Äq+<ä+>± e⁄Hêïs¡T.
e÷ sTT+{Ï <ä>sZ∑ ¡ e⁄+&˚ uÛ≤sêúÛsÑ \ Ô¡ øÏ |ü&~˚ ø±<äT. n‘·qT Ä{À
Á&Óe’ s¡T. n‘·qT ˇø£≥+fÒ <ëìøÏ |üP]Ô e´‹πsø£+>± uÛ≤s¡´ e÷{≤¢&~˚ .
sπ ≈£î\ ôw&ÉT˝ ¶ À e⁄+&˚yês¡T. n‘·ìï rdüTø=ì kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[fl‘˚
135
kÕ«$T n‘·ì‘√ ªªu≤ã÷! ˙ uÛ≤s¡´ e÷≥ $qT. ˙ uÛ≤s¡´ ø£+≥ ˙s¡T
ô|≥Tº≈î£ +fÒ ˙≈£î &ÉãT“ m˝≤ ì\TdüT+Ô ~. ˙e⁄ ˙ uÛ≤s¡´ e÷≥ $qø£b˛‘˚
Hê <ä>∑Zs¡øÏ sê≈£î. $+{≤yê? $+{≤yê? $+{≤yê?µµ nì #Ó|æŒ
|ü+|æ+#ês¡T. n‘·qT kÕ«$T #Ó|Œæ q≥T¢ $+≥THêï&ÉT. Ç|ü⁄Œ&ÉT Vü‰sTT>±
e⁄+≥THêïs¡T. $T<Ó› Ç\T¢ ø£≥Tº≈î£ Hêïs¡T.
düT<Ûëø£sY, |òü‘˚ÔU≤Héù|≥, HÓ\÷¢s¡T
ˇø£kÕ] <äsêZkÕ«$T <äsÙ¡ HêìøÏ Áø=‘·Ô f…sÆ T¡ ¢ y˚dqæ yê´Hé˝À Hê
ùdïVæ≤‘·T\‘√ ãj·T\T<˚sêqT. y˚TeT+‘ê e÷≈£î ‘Ó*dæq e´øÏÔ <äTs¡TD Z ≤\
>∑T]+∫ e÷{≤¢&TÉ ≈£î+≥÷ Á|üj÷· D+ #˚dTü HÔ êïeTT. ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï f…sÆ T¡
|ü+ø£Ãs¡sTT´+<äì ‘Ó*dæ #·÷ùddü]øÏ n~ ø=ìï øÏ˝ÀMT≥s¡¢ eTT+<äsπ
|ü+ø£Ãs¡sTT´+<ä˙, |ü+ø£Ãs¡sTTq f…sÆ T¡ #ê˝≤ q*–b˛sTT <ëìï rdæ
bÕ¬sj·÷´*‡ e∫Ã+~. n|ü⁄Œ&ÉT ø±˙ eTVü≤˙j·TT\ <äs¡ÙHêìøÏ
yÓfifl‚ ≥|ü⁄Œ&ÉT dü<Tä sZ T¡ düàs¡D‘√ yÓfi≤fl\˙, n˝≤ yÓfifl¯ ø£b˛e≥+ e\qH˚
f…Æs¡T |ü+ø£Ãs¡sTT´+<äì eTqdüT‡˝À eTTÁ<ä|ü&ç+~. Ç‘·s¡T\qT
ì+~+#·≥+ |ü+~ eT\ uÛøÑ D å£ #˚jT· ≥+ e+{Ï<ìä kÕsTTu≤u≤ #˚dqæ
ôV≤#·Ã]ø£qT >∑Ts¡T+Ô #·T≈£îì q&ÉT#·T≈£î+<äTeTT>±ø£!
e÷ nu≤“sTT 10e ‘·s>¡ ‹∑ #·~y˚≥|ü⁄Œ&ÉT yÓTT<ä{kÏ Õ] kÕ«$T
<äsÙ¡ HêìøÏ rdüT≈£îyÓfi≤flqT. kÕ«$T bÕdüe⁄‘ê&ÉT nì Äos¡«~+#ês¡T.
Hê≈£î e÷ yê&ÉT bÕdüe⁄‘ê&ÉT nH˚ qeTàø£+ ˝Ò<Tä . ø±˙ kÕ«$T<äjT·
e\q 10e ‘·s>¡ ‹∑ bÕdüe≥y˚T >±ø£ Á|üdTü ‘Ô êìøÏ myéT.mdtd(æ ø£+|üP´≥sY
ôd’qT‡) #·<Tä e⁄‘·THêï&ÉT. ˇø£ÿ <äsÙ¡ q+‘√ e÷yê&ç #·<Tä e⁄ u≤<Û´ä ‘·
n+‘ê kÕ«y˚T eVæ≤düTHÔ êïs¡T.
kÕsTTÁ|ükÕ<é, HÓ\÷¢s¡T
1. 1995˝À e÷yê&ÉT ◊.◊.{Ï˝À myéT.f…ø˘ |üP]Ô #˚kÕ&ÉT.
nyÓT]ø±˝À |æôV≤#Y.&ç ø√dü+ Á|üj·T‹ïùdÔ sêø£b˛j˚Tdü]øÏ ]\j·THé‡
ø£+ô|˙˝À Ç+»˙s¡T>± #˚sê&ÉT. ‘·sê«‘· dü+e‘·‡s¡+ Á|üj·T‹ïùdÔ ˇø£
j·T÷ìe]Ù{°˝À n&çàwüHé e∫Ã+~. nyÓT]ø±øÏ |ü+|æ+#ê˝≤ ˝Ò<ë
136
nì <ä‘kÔ· ÕsTT eT+~s¡+ düTÁãVü≤àD´+>±]ì n&ç–‘˚ Äj·Tq ªH˚qT
ø±<äT #Óù|Œ~. ø£&É|ü <ä>∑Zs¡ <äsêZkÕ«$T e⁄Hêïs¡T, Äj·Tq #Ó|æŒq≥T¢
#˚ùdÔ eT+∫~µ nHêïs¡T. Hê≈£î kÕ«eTT\+fÒ qeTàø£+ ˝Ò<äT. ø±˙
ô|<ë› j · T q dü T ÁãVü ≤ àD´+>±s¡ T #Ó b ÕŒs¡ ì kÕ«$T <ä > ∑ Z s ¡ ø Ï
ãj·T\T<˚sêqT. H˚qT nø£ÿ&ÉøÏ yÓfi¯flø£eTT+<˚ kÕ«$T nø£ÿ&Ée⁄qï
HÓ\÷¢sT¡ uÛ≈Ñ î£ \Ô ‘√ Çyêfi¯ HÓ\÷¢sT¡ qT+&ç Ç+ø=ø£ uÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ edüTHÔ êï&ÉT
nì #ÓbÕŒs¡T. H˚qT yÓ[flq ‘·sê«‘· kÕ«$T ªªmes¡T ˙e⁄? m+<äT≈£î
e#êÃe⁄?µµ nì n&ç>±s¡T. kÕ«MT! H˚qT HÓ\÷¢s¡T qT+&ç e#êÃqT.
H˚qT ìwüÿ|ü≥+>± e÷{≤¢&É‘êqT. Hê≈£î MT <ä>∑Zs¡øÏ sêe{≤ìøÏ
Çwü º + ˝Ò < ä T . ˇø£ $wü j · T yÓ T Æ HÓ \ ÷¢ s ¡ T <ä ‘ · Ô k ÕsTTeT+~s¡ +
düTÁãVü≤àD´+>±]ì n&ç–‘˚ Äj·Tq $TeTà*ï ø£\eeTHêïs¡T.
ªª@$T{Ï MT düeTdü´µµ nHêïs¡T kÕ«$T. e÷ nu≤“sTTøÏ nyÓT]ø±˝À
|æôV≤#Y.&ç #˚ùd neø±X¯+ e∫Ã+~. MTs¡T bıeTà+fÒ b˛‘ê&ÉT. e<ä+› fÒ
yÓfi¯fl&ÉTµµ nì #ÓbÕŒqT. ø£åDe÷˝À∫+∫ e÷ nu≤“sTT ù|s¡&ç– ªªÄ
nu≤“sTTì ìs¡uÛÑ´+‘·s¡+>± yÓfi¯fleTì #Ó|ü⁄Œ. Ä nu≤“sTT yÓ˝ÒŒ¤s¡T
(u≤>√>∑T\T) n+‘ê H˚qT #·÷düT≈£î+{≤qTµµ nì nHêïs¡T. e÷
nu≤“sTT ‘·sê«‘· kÕ«$T <äs¡Ùq+ #˚düTø=ì eTs¡˝≤ Ä $wüj·TyÓTÆ
n&ç– kÕ«$T #Ó|Œæ q≥T¢ nyÓT]ø± yÓ[fl |æôV≤#Y.&ç |üP]Ô #˚dæ ôd’+{ÏdTü >º ±
|üì#˚düTÔHêï&ÉT. ‘·sê«‘· ≈£L&Ü kÕ«$T ªªMT yê&çï nyÓT]ø±øÏ
|ü+|æ+∫+~ H˚H˚, eTs¡˝≤ yê&çï H˚H˚ Ç+&çj·÷≈£î rdüT≈£îekÕÔqT.
ø=+#Ó+ düeTj·T+ |ü&ÉT‘·T+~µµ nì e÷≈£î nuÛÑj·T$T#˚Ãyês¡T.
2. 1998˝À e÷ ne÷àsTTøÏ ô|[fldü+ã+<Ûë\T #·÷dü÷Ô ˇø£
|æ\¢yê&ç bò˛{À kÕ«$TøÏ #·÷|æ+#êeTT. kÕ«$T ªª@MT Çã“+<äT\T
˝Òe⁄. düeTdü´\T sêe⁄. u≤>∑T+≥T+~. ô|[fløÏ ekÕÔqT @ s¡÷|ü+˝À
ekÕÔH√ #Ó|Œü qTµµ nHêïs¡T. ô|[fløÏ kÕ«$T ÄodüT‡\‘√ ñ‘·sÔ +¡ ÁyêsTT+∫
Ç+ø=ø£ uÛ≈Ñ î£ ìÔ #˚‘· |ü+|æ+#ês¡T. yêfi¯ófl kÕ«$T <äjT· e\q Vü‰sTT>±
e⁄Hêïs¡T. Á|üdTü ‘Ô +· |üPDÒ˝À ô|<ä› Ç\T¢ ø£≥Tº≈î£ Hêïs¡T.
3. 2001˝À e÷ nu≤“sTT nyÓT]ø±˝À |æôV≤#Y.&ç |üP]Ô #˚dæ
137
ñ<√´>∑+˝À #˚] e⁄Hêï&ÉT. eTeTà*ï nyÓT]ø±øÏ s¡eTàHêï&ÉT. e÷
‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T Ç<ä]› ø° #ê˝≤ø±\+ ÁøÏ+<äfÒ |üøyå£ ê‘·+ e∫Ã+~. e÷
Ç+{À¢ e⁄+&˚yês¡T. ø±˙ ø=ìï Çã“+<äT\ e\q yêfi¯flì ø=ìï HÓ\\
ÁøÏ‘+· ôV’≤<äsêu≤<é˝Àì e÷ ‘·eTTà&ç Ç+{À¢ e⁄+#êeTT. n+<äTe\q
yê] nqTeT‹ rdüTø=ì, kÕ«$T ÄodüT‡\T rdüTø=ì nyÓT]ø±øÏ yÓ[fl
2001 qe+ãs¡TøÏ Ç+&çj·÷øÏ e#êÃeTT. e÷ Hêqï>±s¡T 2001
&çôd+ãs¡T˝À X¯Øs¡+ e~˝ÒkÕs¡T. n|üŒ{ÏqT+&û e÷ neTà>±s¡T
ø√e÷˝ÀøÏ yÓfi≤fls¡T. m+‘·ø±\+ Áã‘·T≈£î‘ês√ ‘Ó*j·T<äT. ø±˙
n+‘·≈î£ eTT+<äTqT+&û e÷ nu≤“sTTøÏ ô|[fl dü+ã+<Ûë\T #·÷düTHÔ êïeTT.
ô|’>± e÷ nu≤“sTT ô|[fl #˚jT· {≤ìøÏ @MT nuÛ´Ñ +‘·se¡ TT ˝Ò<Tä .
n+<äTe\q ˇø£ eT÷&ÉT dü+ã+<Ûë\T rdüT≈£îì kÕ«$TøÏ #·÷|æùdÔ
yÓC’ ≤>¥˝À dæsú |¡ &ü qç HÓ\÷¢sT¡ dü+ã+<Ûeä TTqT kÕ«$T U≤j·T+ #˚kÕs¡T.
Ä ne÷àsTT ì<ëq+>± e⁄+≥T+<äì |æ\¢yê&çøÏ nqT≈£L\+>±
e⁄+≥T+<äì #ÓbÕŒs¡T. y˚TeTT ô|[fl 25 @Á|æjT· ˝Ÿ 2002q ìs¡sí TT+∫
kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[fl ô|[fl $wüjT· eTT, e÷ neTà Äs√>∑´ |ü]dæ‹ú
>∑T]+∫ #ÓbÕŒqT. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T ªªeTT+<˚ MT neTà b˛‘·T+~. n<˚
eTTVüAsêÔìøÏ ô|[fl »s¡T>∑T‘·T+~µª nì #ÓbÕŒs¡T. e÷ nu≤“sTT ô|[flø£ì
@Á|æjT· ˝Ÿ 22e ‘êØKTq 11 >∑+≥\øÏ Ç+&çj÷· ≈£î e#êÃ&ÉT. e÷
neTà n<˚ s√E 11 >∑+ˆˆ 30 ìˆˆ\≈£î ø±\+ #˚kÕs¡T. kÕ«$TøÏ bò˛qT #˚dæ
$wüjT· + #Óù|Ô ªH˚qT #ÓbÕŒqT ø£<ë MT neTà eTT+<äs¡ yÓ[flb˛‘·T+<äì,
MTs¡T ô|[fl #˚dTü ø√+&ç n<˚ eTTVüQsêÔìøÏµµ nì #ÓbÕŒs¡T. e÷ neTà
<äVü≤q dü+kÕÿsê\T #˚kÕø£ e÷ ‘·eTTà&ÉT $T–*q ø±s¡´Áø£eT+
#˚jT· ≥+‘√ H˚qT ô|[fløÏ yÓfifl¯ >∑*>±qT. |æ\y¢ |’Ó ⁄ü yê]øÏ ≈£L&Ü Ç˝≤+{Ï
düeTj·T+˝À ô|[fl #˚dTü ø√e{≤ìøÏ @e÷Á‘·+ nuÛ´Ñ +‘·s+¡ ˝Òøb£ ˛j˚Tdü]øÏ
Ä eTTVüAsêÔìøπ ô|[fl #ê˝≤ y˚&TÉ ø£>± »]–+~. Ç<ä+‘ê kÕ«$Tø£è|ü
ø±ø£b˛‘˚ nìï dü+|òüT≥q\T @e÷Á‘·+ Çã“+~ ˝Ò≈£î+&Ü m˝≤
»s¡T>∑>\ ∑ e⁄? qyÓ÷ dü<Tä sZ T¡ sêj·÷! qeTùdÔ qeT:
138
4. Hê uÛ≤s¡´‘√ kÕ«$T ˇø£kÕ] ªª˙≈£î ‘Ó\TkÕ! MT n\T¢&ç #˚‘·
ô|<ä› Ç\T¢ ø£{dºÏ Tü HÔ êïqT. |üPHê ø¬ [fl #·÷&ÉTµµ nHêïs¡T. ‘·sê«‘· |üPHê
ø¬ [fl #·÷ùdÔ ì»+>±H˚ #ê˝≤ ô|<ä› Ç\T¢ ø£{≤ºsT¡ . ô|’>± n~ &É÷ô|¢≈î£ ‡
Ç\T¢. e÷≈£î Ç\T¢ ø£&ÉT‘·THêïs¡ì ‘Ó\TdüT>±˙ m+‘· Ç\T¢ nH˚
$wüj÷· \T @MT ‘Ó*j·Te⁄. mø£ÿ&√ ˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥˝À ≈£Ls¡TÃqï
kÕ«$TøÏ n+‘· düŒwü+º >± ‘Ó\TdüTHÔ êïsTT n+fÒ kÕ«$T düs«¡ yê´|ü≈î£ &Éì,
düs«¡ E„&ìÉ düŒwüeº Te⁄‘·Tqï~.
neTsYHê<∏é, dü«s¡÷|ü>∑TbÕÔ>±] ‘·eTTà&ÉT
1. e÷ ne÷àsTT ô|[fl nsTTq ‘·sê«‘· d”«&ÉHé yÓfifl¯ ≥+ ø√dü+
MkÕøÏ nô|’¢ #˚dæ e⁄HêïeTT. kÕ«$T ªªÇ<äs› ÷¡ ø£*dæ yÓfi‘¯ ês¡Tµµ nì
Äos¡«~+#ês¡T. ø±˙ e÷ n\T¢&TÉ &Û©ç ¢ MkÕ Ä|òd” Tü øÏ bò˛qT #˚ùdÔ
Ç+ø=ø£ 10s√E\ <ëø± sêø£b˛e#·TÃ nì #ÓbÕŒs¡T. n+‘·{‘Ï √ n‘·qT
e÷ ne÷àsTTì ‘·sê«‘· |ü+|æ+#·+&ç H˚qT eTT+<äs¡ yÓ[flb˛‘êqT
nì ‘·sê«‘· s√E nHêï&ÉT. H˚qT n‘·ì‘√ kÕ«$T #ÓbÕŒs¡+fÒ MT]<äs› ÷¡
‘·|Œü ìdü]>± ˇπøkÕ] yÓfi‘¯ ês¡T nì kÕ«$T Äos¡«#·q+ >∑Ts¡TÔ #˚kÕqT.
n<äT“¤‘+· >± Ä s√E kÕj·T+Á‘êìøÏ ø£˝≤¢ e÷ ne÷àsTTøÏ MkÕ e∫Ã+~.
e÷ n\T¢&TÉ kÕ«$T >=|üŒ‘·Hêìï n|ü⁄Œ&ÉT Á>∑V≤æ +#ê&ÉT. kÕ«$T e÷≥
»]– rs¡e\dæ+<˚.
2. ˇø£kÕ] <äsêZ˝À ˇø£ |ò+ü ø£Hå é »]–q s√E H˚qT, Hê nqï, Hê
uÛ≤s¡´, Hê e~q ø£*dæ Ä{À˝À kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfi≤fleTT. Ä{À dü]>±Z
|üì #˚jT· fÒ<¢ ìä Ä{À Á&Óe’ s¡T ]ù|s¡T #˚dTü HÔ êï&ÉT. kÕ«$T <ä>sZ∑ ¡ ôd\e⁄
rdüTø=ì e÷ Ç+{ÏøÏ ãj·T\T<˚su¡ À‘˚ Ä{À kÕºsT¡ º ne«fÒ<¢ ˙ä , ˝…≥ ’ T¢
yÓ\>∑f<¢Ò ˙ä , sêÁ‹|üP≥ ˝…≥ ’ T¢ ˝Ò≈î£ +&Ü yÓfifl¯ ≥+ ø£weºü Tì #ÓbÕŒ&ÉT.
kÕ«$T |ü+|æ+#ês¡T ø±ã{Ïº H˚qT <Ûs’Ó ´¡ +>± Ä{À Á&Óe’ sY‘√ ªqTe⁄« kÕºsT¡ º
#˚sTT. |ü+|æ+#˚yê&ÉT Äj·Tqµ nì #ê˝≤ qeTàø£+>± #ÓbÕŒqT. yÓ+≥H˚
Ä{À kÕºs¡Tº ne≥y˚T>±ø£ ˝…’≥T¢≈£L&Ü yÓ*>±sTT. n+<äs¡÷
ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T. Ä{À n‘·qT ª@$T nHêï! Ç˝≤ kÕºsT¡ º nsTT´+~µ
139
n+fÒ ªªeTq˝À me]ø√ dü+<˚V≤ü + e⁄+&ç e⁄+&Ü*. <ëìï rôdj·T´{≤ìπø
kÕ«$T Ç˝≤ #˚dTü +{≤s¡Tµµ nì #ÓbÕŒqT.
3. e÷ nqï wüw|˜æ Pü ]Ô ø±s¡´Áø£eTeTT kÕ«$T kı+‘· Ks¡TÃ‘√ <äsêZ\˝À
#˚sTT+∫Hês¡T. yÓTT‘·Ô+ 500 eT+~øÏ ô|’>± uÛÀ»Hê\T @sêŒ≥T
#˚sTT+∫Hês¡T.
4. dü‘´· kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡ ìsêàDeT|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T ÄodüT‡\ø£ì
yÓ[q¢ |ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T ø=+‘· &ÉãT“*∫Ã, uÛ÷Ñ $T |üP» #˚sTT+#ês¡T.
n|üŒ{ÏqT+&û dü\Vü‰\ø√dü+ kÕ«$Tì ø£\TdüT+Ô &˚yês¡eTT. kÕsTTu≤u≤,
ø£èwüßíì $Á>∑Vü‰\T rdüT≈£îsêe{≤ìøÏ H˚qT, Hê ‘·eTTà&ÉT C…’|üPsY
yÓfifl¯ {≤ìøÏ kÕ«$T ÄodüT‡\ø√dü+ yÓfi≤fleTT. e÷≥\ dü+<äs“¡ +¤ ˝À
kÕ«$Tì m+‘· Ks¡ Ã e⁄‘· T +~ kÕ«MT n+fÒ 70, 80 y˚ \ T
ne⁄‘·T+<äHêïs¡T. kÕ«$T‘√ $Á>∑V≤ü + ôd˝…≈î£ º #˚jT· ≥+ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT.
MTπs eTqdüT‡øÏ ‘Ó|Œæ +∫ rdüTø√sê n+fÒH˚ rdüT≈£î+{≤qT nì #ÓbÕŒqT.
ªª@$Tsê ‘Ó*$>± e÷{≤¢&TÉ ‘·THêïe⁄µµ nì nHêïs¡T. ªHê Á|üyT˚ j·T+
n+≥÷ @MT ˝Ò<Tä . MTπs $Á>∑V≤ü + rsTT+#ê*µ nì $qï$+#·T≈£îHêïqT.
ªªn˝≤π> qTe⁄« yÓfifl¯ sêµµ nHêïs¡T. C…|’ Pü s¡T yÓ[fl n&ÉT>∑T‘·T+fÒ &ÉãT“\T
m≈£îÿe #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. ˇø£#√≥ &ÉãT“˝…≈î£ ÿyÓH’ ê kÕsTTu≤u≤ $Á>∑V‰ü ìøÏ
n&Ü«qT‡ Ç#êÃqT. y˚TeTT ø£èwüß&í ç $Á>∑V≤ü + #·÷dæ e#˚Ãdü]øÏ y˚TeTT
rdüT≈£î+<ëeTqT≈£îqï kÕsTTu≤u≤ $Á>∑V‰ü ìï eT¬se]ø√ Ç#˚ÃXÊeTì
#ÓbÕŒs¡T. y˚TeTT Ç∫Ãq n&Ü«qT‡ rdüT≈£îqï ‘·sê«‘· Ä $Á>∑V‰ü ìï
eTs¡˝≤ ‘˚]bÕs¡ #·÷&É>± u≤u≤ nuÛj Ñ T· Vü≤dü+Ô yÓqø±\ sêsTT N*
e⁄+~. n+<äTø√düyT˚ kÕ«$T Ä $Á>∑V‰ü ìï rdüTø√≈£î+&Ü #˚XÊs¡ì
düTŒ¤]+∫+~. ‘·sê«‘· s√E HêeTdüàs¡D #˚dTü ≈£î+≥÷ b˛‘˚ u≤u≤,
ø£èwüßìí $Á>∑V‰ü \T ÁøÏ+<ä{sÏ √E #˚jT· eTqïyês¡T m≈£îÿe &ÉãT“\≈£î
#˚kÕÔeTì #Ó|Œæ #˚dqæ ‘·sê«‘· kÕ«$T #Ó|Œæ q≥T¢ 80 y˚\T e÷Á‘·yT˚
rdüT≈£îHêïs¡T. n{≤¢H˚ $Á>∑V≤ü + rdüT≈£îsêe{≤ìøÏ 15y˚\øÏ yêVü≤q+
e÷{≤¢&ç n&Ü«qT‡ Ç#êÃeTT. e÷ Áf…HÆ é eT<Ûë´Vü≤ï+ 3>∑+≥\≈£î.
Á{≤qT‡b˛s¡Tº Á&Óe’ sY 2>∑+≥˝…H’ ê sê˝Ò<Tä . Ç+‘·≈î£ eTT+<äT Ç+ø=ø£
140
eT+~s¡+˝À $Á>∑V≤ü + rdüTø=∫Ãq‘·qT eTeTà*ï #·÷dæ m+<äTø=#êÃyÓ÷
e+{Ï Á|üXï¯ \&ç– n‘·qT 3 s√E\ ‘·sê«‘· ãj·T\T<˚] ekÕÔqì #Ó|Œæ
n‘·qT $Á>∑Vü‰ìï uÛÑÁ<ä+>± rdüTø=#êÃ&ÉT. kÕ«$T Äosê«<ä+‘√
ãj·T\T<˚]‘˚ u≤<Û´ä ‘·+‘ê kÕ«$T<˚ ø£<ë!
Ä<äsY¸, ôV’≤<äsêu≤<é
e÷ sTT+{Ï <ä>sZ∑ ¡ e÷ bÕ¢≥T ø£u≤®≈î£ >∑Ts¬ +’ ~. kÕúìø£ b˛©düT
mdt.◊. n+&É #·÷düTø=ì ø=+‘·eT+~ eTeTà*ï uÒsk¡ Õsê\øÏ |æ*#ês¡T.
kÕ«MTJ <ä>sZ∑ ¡ $qï$ùdÔ ªªn+‘ê eT+∫ »s¡T>∑T‘·T+~µµ nì nHêïs¡T.
kÕ«$TøÏ #Ó|⁄ü Œ≈£îqï #ê˝≤ ø=~›s√E\øÏ kÕúìø£+>± e⁄+&˚ eTVæ≤fi¯\T
mdt.◊. ndüu´ÑÛ ø£s+¡ >± Á|üe]ÔdTü HÔ êï&Éì øπ düT ô|{≤ºsT¡ . <ëì‘√ n‘·ìì
ã~© #˚kÕs¡T. Ä kÕúq+˝À ø=‘·Ô mdt.◊. e#êÃ&ÉT. #ê˝≤ Ádæ≈º î£ .º ø£u≤®
#˚dqæ yêfi¯flì n¬sdüTº #˚kÕ&ÉT. n+‘·{‘Ï √ e÷ dü\ ú + e÷≈£î <äøÿÏ +~.
kÕ«$T düs«¡ düèwæ˙º ‘·>T∑ $<Û+ä >± Áù|πs|æ+#·>\ ∑ düeTs¡T\ ú T.
e÷ neTà>±]øÏ ã\V”≤q‘·>± e⁄+&ç #·Ts¡T≈£î>± Á|üj÷· D≤\˝À
bÕ˝§Zq˝Òø£b˛j˚Tyês¡T. ˇø£kÕ] kÕ«$T, neTàj·T´\ Äosê«<ä+
rdüTø=ì e÷Hêqï, neTà e÷qdü düs√es¡ j·÷Á‘·≈î£ yÓfi≤fls¡T. kÕ«$T
Äosê«<ä |ò*ü ‘·+>± n+‘· Á|üj÷· D+˝À e÷ neTà m+‘√ VüQcÕs¡T>±
‹]–+~. ø=+#Ó+ ≈£L&Ü ndü«dü‘ú · ˝Ò<Tä . Ç~ #ê˝≤ n<äT“¤‘+· .
141

n<Ûë´j·TeTT ` 10
kÕ«$T uÀ<Ûä
ªªkÕsTT dü ÷ ≈£ î Ô \ T π ø e\+ eTqdü T ‡ ø£ s ¡ ∆ e Tj˚ T ´
|ü < ä C ≤\eT÷, X¯ ã › C ≤\eT÷ e÷Á‘· y ˚ T ø±<ä T . n$ eTVü ‰
eT+Á‘ê\T, ìs¡ + ‘· s ¡ Ä‘· à ìwü ˜ j · T +<ä T ì*∫j· T T+&˚
Ä‘·ày˚‘·Ô\ yêø±´\T n{Ïº nr‘· ‘·|üX¯ÙøÏÔ #˚‘· ñ‘˚Ôõ‘·yÓTÆ
ñ+{≤sTT. Ä yêø±´\≈£ î ns¡ T Ω˝… ’ q yê] Vü ≤ è<ä j · ÷ \ô|’
eTqdüT‡≈£L, ãT~∆ø° nr‘·yÓTÆq Á|üuÛ≤eeTT+≥T+~. eTqdüT‡,
ãT~∆ @ Ä‘·àqT+&ç ñ<ä“¤$kÕÔjÓ÷ n{Ïº eT÷\yÓTÆq #Ó’‘·q´
πøåÁ‘·+˝ÀH˚ ˇø£ $•wüºyÓTÆq C≤>∑s¡DqT ø£*Z+#·>∑\e⁄. ø£qTø£
eTVü ≤ ˙j· T T\ yêø±´\˙ï X¯ è ‘· T ˝Ò , X¯ è ‘· T \˝≤ @s¡ Œ &ç q y˚ .
yê{Ïì n<Ûä´j·Tq+ #˚j·T&É+, eTqq ì~Û <Ûë´dü\qT dü\|ü&É+
Ä‘· à ÁbÕ|æ Ô ø ±eX¯ ´ ø£ + µµ.
Ä#ês¡´ Áo møÏÿsê\ uÛÑs¡<ë«»
(Áo kÕsTTHê<∏ä Á|üuÀ<ÛëeTè‘·+, ù|õ:41)
ˇø£s√E <äeTàù|≥ yÓ÷Vü≤qsêe⁄>±] dü«|üïeTT˝À kÕ«$T
ø£ìŒ+∫ ªªˇπs yÓ÷Vü≤Hê e∫ÃHêyê nì, qqTï <äsêZ\ <ä>sZ∑ ø¡ Ï m‘·T≈Ô î£ ì
rdüT≈£îyÓfi¯ófl B|ü+ ô|{≤º*µµ nHêïs¡T. n+fÒ Hê≈£î Äs√>∑´+
u≤>∑T+&Éø£b˛sTTHê ì‘·´ø±s¡´Áø£eTeTT #˚düTÔHêïqT. ˙≈£î eT+∫>±
e⁄Hêï ùde #˚j·T&É+ ˝Ò<äì ôV≤#·Ã]+∫q≥T¢>± e⁄qï~. á dü«|üï+
‘·sê«‘· kÕ<Ûäq eT+∫>± »s¡T>∑T‘√+~. ∫qï ∫qï n&É¶+≈£î\qT
kÕ≈£î>± rdüT≈£îì ì‘·´ø£è‘ê´ìï ‘ês¡Te÷s¡T #˚ùd eTq≈£î á uÀ<Ûä
#ê˝≤ #·ø£ÿ>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~.
Á|ü<äøÏåD #˚ùd≥|ü⁄Œ&ÉT ‘·«s¡‘·«s¡>± q&ÉTesê<äT. uÛÑ÷<˚$øÏ
<Óã“ ‘·>∑\ì $<Ûä+>± yÓT\¢>± HÓeTà~>± Vü≤è<äj·TeT+‘·{Ï‘√
142
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D kÕ«$T uÀ<Ûä
eTqdüT‡˝À y˚sπ Ä˝À#·q sê˙j·T≈£î+&Ü n˝≤ Á|ü<øä D åÏ #˚d÷ü Ô yê]ì
düà]+#˚ neø±X¯$T∫Ãq |üs¡e÷‘·àqT ø£è‘·»„‘·‘√ düà]+#·T≈£î+≥÷
q&Éyê*. uÛ≤eH˚ Á|ü<Ûëq+ ø±˙ mìï #·T≥T¢ ‹]>±eTT nH˚~ ø±<äT.
Ç~ Áo yÓ+ø£j·T´kÕ«$T ≈£î¢|üÔ+>± ªªˇø£ÿ #·TfÒº >∑<äj·÷´µµ nqï
e÷≥˝≤>±H˚ e⁄qï~.
<äsêZ\ <ä>sZ∑ ¡ B|ü+ ô|≥ºeTì X¯+ø£sj
¡ T· ´≈£î #Ó|‘æ ˚ X¯+ø£sj
¡ T· ´
yÓ[fl nø£ÿ&É e÷≥˝À¢ |ü&çb˛j·÷&ÉT. n‘·qT kÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ e∫Ãq
‘·sê«‘· B|ü+ ô|fÒº≥|ü⁄Œ&ÉT e÷{≤¢&É≈£î+&Ü eTqdüT‡qT \>∑ï+ #˚dü÷Ô
ÁbÕs¡úq˝À >∑&ÉbÕ\ì mìïkÕs¡T¢ #ÓbÕŒ*sê nì #ê˝≤ ø√|üŒ&Ü¶s¡T.
f…+ø±j·T ø=fÒº≥|ü⁄Œ&ÉT f…+ø±j·T˙s¡T ÁøÏ+<ä |ü&É≈£î+&Ü
#Ó+ãT˝ÀøÏ |ü≥ºe<äT›. uÛÑ÷<˚$ì Á‘ê>∑ìe«+&ç. f…+ø±j·T ø=ã“s¡+‘ê
eTqy˚T ‹+{Ï$T, ˙fi¯fl˙ï eTqy˚T Á‘ê>∑T‘·T+{Ï$T. Ä ø±j·TqT Ç∫Ãq
uÛÑ÷e÷‘·πø$TdüTÔHêïeTT? ø±j·T*∫Ãq+<äT≈£î nìï f…+ø±j·T
˙fi¯flsTTHê Çe«e<ë›?
>∑Ts¡Te⁄ n+fÒ &ÉãT“*∫Ã dü+‘·˝À ø=qT≈£îÿH˚ edüTÔe⁄
ø±<äT. n˝≤ nsTT‘˚ n+<äs¡÷ ø√{Ï s¡÷bÕj·T\T Ç∫Ã ø=qT≈£îÿì
#·+ø£˝À ô|≥Tº≈£î ‹s¡T>∑T‘ês¡T. >∑Ts¡Te⁄ ìs¡+‘·s¡+ eTq˝ÀH˚ e⁄+&ç
ìs¡+‘·s¡+ n+‘·sê«DÏ <ë«sê #Ó|ü⁄‘·÷ e⁄+{≤s¡T. bÕ\T #˚‹˝À
|ü≥Tºø=ì yÓqï ø√dü+ ‹s¡>&∑ +É ˝≤ e⁄+≥T+~ >∑Ts¡Te⁄ ø√dü+ yÓ‘ø· &£ +É .
ˇø£‘·qT H√{Ï˝À dæ>∑¬s≥Tº ô|≥Tº≈£îì #˚‹˝À B|ü+ |ü≥Tºø=ì
n–Zô|f…º ø√dü+ Hê˝≤+{Ï eTTdü\‘·ì <ä>∑Zs¡øÏ e∫Ã n–Zô|f…º
n&ÉT>∑T‘·THêï&É≥. n|ü⁄Œ&Ü eTTdü\‘·qT ˙ #˚‹˝À e⁄qï B|ü+‘√
yÓ*–+#·Tø√ nì #ÓbÕŒ&É≥. >∑Ts¡Te⁄ ø√dü+ yÓ‘ø· ≥ £ + n˝≤ e⁄+≥T+~.
eTq+ ‹qï ÄVü‰sêìï dü<äTZs¡Ty˚ ˝À|ü\ ñ+&ç Js¡í+ #˚dæ,
nej·Tyê\ìï+{Ïø° X¯øÏÔ˙, ã˝≤˙ï, ‘˚»düT‡q÷ ÇdüTÔHêïs¡T.
eTq˝À >∑TDeT÷, s¡÷|üeT÷ ˝Òì yê&=ø£&ÉTHêï&ÉT. uÛÀ»q+
#˚ùd≥|ü⁄Œ&ÉT Á|ü‹eTT<ë› yê&çøÏ ‹ì|ædüTÔHêïeTì ‹Hê*.
143
kÕ«$T uÀ<Ûä <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
If you loose your character, everything is lost!
I am always with you; not seperate from you.
ø=+<äs¡T j·TTe≈£î\≈£î kÕ«$T #Ó|æŒq~:
mind wavering >± ñ+≥T+~. ø±HéôdHéÁfw Ò Hü é ≈£î<äs≥
¡ +˝Ò<Tä n+fÒ
ªª˙ øÏwüºyÓTÆq HêeT+ #Ó|ü⁄Œ≈£î+≥÷ ñ+&ÉTµµ
ªªkÕsTTHê<∏ë, kÕsTTHê<∏ëµµ nqTø√ nì ø=+<ä]øÏ,
ªªz+ Áo kÕsTTHê<∏ëj·TqeT:µµ nì ø=+<ä]øÏ,
ªªdü<Tä sZ T¡ <˚yê µµ nì, ªª»j·T >∑Ts¡T <ä‘µÔ· µ nì ø=+<ä]øÏ #ÓbÕŒs¡T.
m|ü⁄Œ&É÷ HêeTdüàs¡D #˚dü÷Ô e⁄+&É+&ç. <ëì <ë«sê #·÷|ü⁄,
$ìøÏ&ç, Ä˝À#·q, eTqdüT‡ Á|üøå±fi¯q ne⁄‘êsTT. ˝À|ü\ e⁄qï <Ó’e+
y˚T˝§ÿì ì*∫ e⁄+{≤&ÉT.
ñ<√´>∑+ #˚düT≈£î+≥÷ M\Tqï|ü⁄Œ&É˝≤¢ eTVü≤˙j·TT\T
‘·|üdüT‡ #˚dæq düú˝≤\T <ä]ÙdüTÔ+&Ü*.
edüTÔe⁄\qT düèwæº+#·&É+, n<äT“¤‘ê\T Á|ü<ä]Ù+#·&É+ ìqTï
qTe⁄« &çd”yé (yÓ÷dü+) #˚düTø√e≥+ ne⁄‘·T+~. ˙˝À ñqï dü‘·ý˚T
n+<ä]˝ÀqT ñ+~. n+<ä]˝À |üì #˚ùd dü‘·´+ ˇø£ÿfÒ!
ø£sT¡ D, Áù|eT ñ+fÒ kÕsTTHê<∏Tä &ÉT #˚‹˝À Ä&ÉT‘·÷ ñ+{≤s¡T.
Á|üX¯ï: kÕ«MT! me]‘√qT dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü @ø±+‘·+>±
($&ç>± ˇø£ÿDÒí) Hê |üì H˚qT #˚düT≈£î+≥÷ ñqï|ü⁄Œ&ÉT <Ûë´dü
ì\TdüTÔqï~. ø±˙ esYÿ ø√düyÓTÆ ø±˝ÒJ˝À eéVü≤]+#·&É+˝À,
|üì#˚j·T&É+˝À <Ûë´dü eTs¡T>∑Tq |ü&çb˛‘√+~. ‘·s¡Tyê‘· eTqdüT
ì\e≥+ ˝Ò<äT.
kÕ«$T: C≤uŸ #˚düT≈£î+≥÷H˚ ñ+&Ü*. ø±˙ @ |üì #˚düTÔHêï
dü<Tä sZ T¡ y˚ eTq˝À ñ+&ç #˚sTTdüTHÔ êïs¡qï uÛ≤e+‘√ #Ój÷· ´*. ndü\T
eTq #˚‘·T\T, ø±fi¯ófl ø£<äT\T‘·THêïj·T+fÒ eTq+ ‹qï ÄVü‰sêìï
dü<äTZs¡Te⁄ Js¡í+ #˚dæ, nej·Tyê\ìï+{Ïø° X¯øÏÔ˙, ‘˚»düT‡q÷
144
ÇdüTÔ+&É&É+ e\¢H˚ |üì #˚j·T>∑\T>∑T‘·THêïeTT. ø±ã{Ïº eTq˝À Ä
dü<äTZs¡Te⁄ e⁄+&ç á |üì #˚sTTdüTÔHêïs¡T. Äj·Tq e\¢H˚ eTq ø±fi¯Sfl,
#˚‘T· \÷ Ä&ÉT‘·THêïsTT, Ä˝À∫+#·>\ ∑ T>∑T‘·THêïeTT nì Á|ü‹ |ü˙
nVü≤+ø±s¡eT÷, ø£s¡Ôè‘·«eT÷ ˝Ò≈£î+&Ü #˚j·÷*.
#Ó ’ ‘ · q ´s¡ ÷ |ü ⁄ &Ó ’ |ü * øÏ d ü T Ô q ïB, q&ç | æ d ü T Ô q ïB,
nej·Tyê\ìï+{Ïø° ã˝≤ìïdüTÔqïB, n˙ï #˚düTÔqï~ Ä |üs¡e÷‘˚à.
n+<ä]˝À ø£\Tdü÷ÔH˚, ˙ |üqT\˙ï #˚dü÷ÔH˚, nVü≤+ø±s¡eTT, ø£s¡Ôè‘·«
uÛ≤eeT÷ ˝Ò≈î£ +&Ü Ä |üse¡ ÷‘˚à #˚sTTdüTHÔ êï&ÉT nì <äè&Û+É >± qeTTà.
kÕsTTHê<∏äT&ÉT n˙ï #˚dü÷ÔH˚ n+<ä]˝À ñHêï&ÉT >∑<ë! n˝≤¢ e÷*ø˘
nHêï&Ü ˝Ò<ë?
Áo y˚+ø£fÒX¯«s¡ eÁ» ø£e#·+ kÕj·T+Á‘·+ Äs¡‹ ‘·sê«‘·
#·~$düTÔHêïs¡T. n+<äT˝À ªø±s¡´ ø±s¡D+µ nì e∫Ã+~ n+fÒ
@$T{Ï? nì n&ç– kÕ«$Tyêπs Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
ªªø±s¡´+ n+fÒ ≈£î+&É. ø±s¡D+ n+fÒ eT{Ïº. eT{Ïº‘√H˚ ≈£î+&É
#˚j·Tã&ç+~. n˝≤H˚ á <˚Vü≤+˝À |üs¡e÷‘·à ÁbÕD s¡÷|ü+˝À
ñ+&É≥+ e\¢H˚ Ç~ Ç{≤¢ e⁄+~. n~ b˛‘˚ X¯Øs¡+ ≈£î[flb˛sTT
¬s+&ÉT s√E\øÏ rdæ ne‘·\ bÕ¬sj·TéT+{≤s¡T. Ä |üs¡e÷‘˚à eTq
˝À|ü\ e⁄+&ç eTq\qT Ç˝≤ q&ç|ædüTÔHêï&Éì m|ü⁄Œ&É÷ >∑Ts¡TÔ
ô|≥Tº≈£îì nVü≤+ø£]+#·≈£î+&Ü e⁄+fÒ Äj·TH˚ eTq≈£î ø£e#·yÓTÆ
eTq\qT m\¢|ü⁄Œ&É÷ s¡øÏåkÕÔ&ÉT. n~ y˚+ø£fÒX¯«s¡ eÁ» ø£e#·+µµ nì
#ÓbÕŒs¡T.
Ç+ø=ø£ ns¡>+∑ ≥˝À dü‘‡· +>∑+ nsTTb˛‘·T+~ nì kÕ«$Tyê]
ùde≈£î&ÉT ˇø£‘q· T n+fÒ kÕ«$Tyês¡T ªªeTqyÓT|ü⁄Œ&É÷ dü‘‡· +>∑+˝ÀH˚
e⁄+{≤eTT. dü‘Y n+fÒ n+‘·{˙Ï q&ç|+æ #˚~. n~ ˝Ò≈î£ +fÒ eTT\T¢
}&çb˛‘˚ ‘·ø¬ ÿ&É m˝≤ |ü&bç ˛‘·T+<√ eTq X¯Øs¡+ n˝≤H˚ |ü&bç ˛‘·T+~.
eTqyÓT|ü⁄Œ&É÷ dü‘‡· +>∑+˝ÀH˚ e⁄+{≤eTTµµ nHêïs¡T.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT <äeTàù|≥ Á>±eTdüTú\T ø=+<äs¡T kÕ«$Tì
<ä]Ù+∫q|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$T yê]‘√ nqï e÷≥\T ªªq&Éø£ u≤>∑T+&É≥+
145
˝Ò<äT. ø±˙ πøe\+ >∑Ts¡T#·]Á‘· bÕsêj·TD #˚j·T&É+ e\qH˚ MTs¡T
Çø£ÿ&É≈£î sê>∑\T>∑T‘·THêïs¡Tµµ.
@$T kÕ«MT! Ç+‘· ej·TdüT‡ nsTTb˛sTTq ‘·sê«‘· MTs¡T <=]øÏHês¡T,
MT]+‘· <ä>sZ ∑ >¡ ± e⁄+&çHê bı+<ä˝øÒ b£ ˛j·÷eTT nì neTsYHê<∏>é ±s¡T n&ç–‘˚
ªªme]¬ø+‘√ n+‘˚sê. 40, 50 @fi¯fl qT+&û edüT+Ô {≤s¡T, ø=+#Ó+ ≈£L&Ü
&Óe\|tyTÓ +{Ÿ ˝Òìyêfi¯ófl e⁄+{≤s¡T. yêfi¯flH˚$T #˚j÷· *. me]¬ø+‘√ n+‘˚
e⁄+≥T+~sê uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì ø£è|ü. Ç~ MT n<äèwü+º >± uÛ≤$+∫ dü~«ìjÓ÷>∑+
#˚dTü ø√+&çµµ nì kÕ«$T #ÓbÕŒs¡T.
uÛÑ>∑e+‘·T&çì Á|ü‹wæ˜+#·e\dæq~ eT+~sê\˝À ø±<äT
eTq Vü≤è<äj·T+˝À Á|ü‹wæ˜+#·Tø√yê*. kÕsTTu≤u≤ #·]Á‘·>±˙,
uÛÑ>∑eBZ‘·>±˙, uÛ≤>∑e‘·+>±˙, <ä‘êÔÁ‘˚j·TkÕ«$T #·]Á‘·>±˙,
‘êEB›Héu≤u≤ #·]Á‘·>±˙, sêeTø£èwüí |üs¡eTVü≤+dü #·]Á‘·>±˙ ˝Òø£
Ç‘·s¡ @ eTVü‰‘·Tà\ #·]Á‘· #·~$Hê n+<äT˝À #Ó|Œü ã&çq >∑TD≤\qT
eTq+ bı+<˚ Á|üj·T‘·ï+ #Ój·÷´*.
uÛÑ>∑eBZ‘·˝À $<ë´]∆øÏ ñ+&Ée\dæq \ø£åD≤\T:
1. $T‘êVü‰s¡+ 2. $T‘· uÛ≤wüD+ 3. $T‘· ìÁ<ä
eTqeT+‘ê n+‘·{≤ e⁄qï uÛÑ>∑e+‘·Tì <ä]Ù+#·{≤ìøÏ
Á|üj·T‹ïdüTÔqï $<ë´s¡Tú\y˚T. n+<äTe\q uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT #Ó|æŒq~
eTq+<ä]ø° Ä#·s¡D°j·TyÓTÆq~.
˙˝À Ä&˚ ÁbÕDX¯πøÔ Hê˝Àq÷ ñ+~. dü‘·ýÓTÆq J$‘·
$<Ûëq+ e⁄+&Ü*. uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT eTq≈£î ˇø£ s¡÷bÕsTT Ç#êÃ&ÉT.
<ëìì dü]>± ñ|üjÓ÷–+#·Tø√e&Ée÷ ˝Òø£ bÕ&ÉT #˚düTø√e&Ée÷
nH˚~ eTq #˚‘·T\˝ÀH˚ e⁄+~. eTq+<ä]˙ uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ˇø=ÿø£ÿ
|üì MT<ä uÛÑ÷$T MT<ä≈£î |ü+bÕ&ÉT. eTq ˝À|ü\ Ä |üs¡e÷‘˚à
e⁄+&ç eTq\qT Ä&çkÕÔ&TÉ . á $wüjT· + eTs¡∫ nVü≤+ø£]+#·≈L£ &É<Tä .
kÕ«$Tì kÕsTT•e n&ç–q$:
Á|üX¯ï: kÕ«MT! y˚TeTT @+ #˚ùdÔ, @ $<Ûä+>± q&ÉT#·Tø=+fÒ MT≈£î
‘·è|æÔ ø£*–+#·>∑\T>∑T‘êeTT?
146
kÕ«$T: eTqdü T ì\ø£ & É #˚ d æ @ø±Á>∑ ‘ · ‘ √ ˙˝À e⁄qï
dü ‘ · ´ y˚ T n+<ä ] ˝ÀqT, n+‘· { ≤ ñ+<ä ì ‘Ó \ Tdü T ≈£ î +fÒ
n+<ä]ø° ‘·è|æÔ>± ñ+≥T+~. Hê≈£L m+‘√ ‘·è|æÔ>± ñ+≥T+~.
Á|üX¯ï: kÕ«MT! MTs¡T Hê˝À ñqï<˚ ` n+<ä]˝Àq÷ ñ+<äHêïs¡T
ø±˙ Hê≈£î ‘Ó*j·T≥+ ˝Ò<äT
kÕ«$T: bÕ\qT #· ÷ dü ÷ Ô yÓ q ï mø£ ÿ &É T +~? HÓ s TT´
mø£ ÿ &É T +~ n+fÒ mø£ ÿ &É T +≥T+~? bÕ\qT ∫*øÏ ‘ ˚ yÓ q ï
ø£ì|ædüTÔ+~. n<˚ $<Ûä+>± eTqdüT ì\ø£&É #˚ùdÔ, @ø±Á>∑‘·‘√
˙˝À e⁄qï dü‘·´+ ‘Ó\TdüTÔ+~. eTT+<äT ˙˝À ñqï dü‘·´+
‘Ó*ùdÔ ‘·s¡Tyê‘· n+‘·{≤ ñqï~ ‘Ó\TdüTÔ+~. HêeTdüàs¡D
#˚ùdÔ eTqdüT ì\ø£&Ée⁄‘·T+~. |æ*∫q ‘·ø£åDy˚T (HêeT+
ñ#· Ã ]+∫q yÓ + ≥H˚ ) dü < ä T Z s ¡ T y˚ eTq≈£ î dü ¬ s +&É s Y nsTT
eTq #Ó+‘· ñ+{≤s¡T. Áù|eT‘√ HêeTdüàs¡D #˚sTT.
Á|üX¯ï: kÕ«MT! ‘·|üdü‡+fÒ @$T{Ï?
kÕ«$T: ‘·|dü ‡ü +fÒ ≈£Ls=Ãì #˚ùd~ ø±<äT. H√{ÏqT+&ç bıs¡bÕ≥Tq
≈£L&Ü ø£]ƒqyÓTÆq, |üs¡TwüyÓTÆq e÷≥\T sê≈£L&É<äT. Ç‘·s¡T\qT
H=|æŒ+#·≈î£ +&Ü, eTè<äTèT<ÛTä s¡yTÓ qÆ e÷≥˝Ò sêyê*. m<äT{Ïyê&ÉT
eTq*ï #Ó+|üMT<ä ø={ÏºHê |üs¡TwüyÓTÆq yêø±´\T sê≈£L&É<äT.
e÷{≤¢&e˚ TT+<äT Ä˝À∫+∫ e÷{≤¢&Ü*. n+<ä]˝Àq÷, ˙˝Àq÷
ˇø£ÿfÒ dü‘´· + |üì #˚k˛Ô+~. m<äT{Ï yê]˝À ≈£L&Ü n<˚ dü‘´· +
ñ+~. Ç~ >∑T]Ô+∫ ‘·>∑T $<Ûä+>± eTqdüT‡, yê≈£îÿ, |üì eT÷&ÉT
ˇø£ÿ{Ï>± q&ÉT#·Tø√e≥+. (á dü÷Á‘êìøÏ nqT>∑TD+>± X¯Øsêìï,
nìï nej·Tyê\q÷ n<äT|ü⁄˝À ñ+#·Tø√e&É+)
ñ|üqj·Tq+ (ˇ&ÉT>∑T) nsTTq ‘·sê«‘· kÕ«$T e<ä› ø¬ [flq|ü⁄Œ&ÉT
ªªá X¯Øs¡+ qTe⁄«ø±<äì, á <˚V‰ü ìï ñbÕ~Û>± #˚dTü ø=ì ñ+≥Tqï
dü‘·´ dü«s¡÷|üeTsTTq |üs¡e÷‘˚à qTe«ì #ÓbÕŒsê?µµ nì n&ç>±s¡T.
147
düTã“sêeTj·T´>±s¡T $TeTTà\qT n&ç– ø=ìï $wüj·÷\T
‘Ó\TdüTø√eTHêïs¡T n+fÒ :
kÕ«$Tyês¡T á $<Û+ä >± nHêïs¡T. ªªHê >∑T]+∫ #Ó|⁄ü Œø√e&ÜìøÏ
@eTT+~? ndü\T H˚qT mes¡T? VüA j·÷yéT ◊? H˚qT n+fÒ á
ø±fi¯ófl, #˚‘T· \T, ø£qTï, eTT≈£îÿ e⁄qï X¯Øs¡e÷? @ eTVü‰‘·Tà&ÓH’ ê ‘·q
>∑T]+∫ ‘êqT #Ó|⁄ü Œø√&ÉT. Ä dü<Tä sZ T¡ y˚ Hê˝À e⁄+&ç Ä&çdTü HÔ êï&ÉT.
Ç+‘·≈î£ eTT+<äT me¬sH’ ê ‘·q <ä>sZ∑ ¡ @yÓTHÆ ê ô|≥Tº≈î£ +fÒ yêfi¯flqT Ä
dü<äTZs¡Ty˚ Hê e<ä›≈£î |ü+|ü⁄‘·THêï&ÉT. Äj·TH˚ Hê <ë«sê yê]øÏ
#Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT. Hê >∑T]+∫ #Ó|⁄ü Œø√e{≤ìøÏ @MT ˝Ò<Tä . ◊ j·÷yéT Væ≤CŸ
düs¬ «+{Ÿ.µµ
$<ë´q>∑sY Áo õ. dü÷s¡´Á|øü ±X¯sêe⁄ >±]øÏ kÕ«$T Áyêdæq ˝…≥s¡T:
∫s¡+J$ Áo dü÷s¡´Á|üø±X¯sêe⁄>±]øÏ Áo dü<äTZs¡T <äsêZkÕ«MTJ
Vü≤è<äjT· |üPs¡«ø£ Äosê«<äeTT\T. ˙ eTqdüT‡˝À @~ dü+ø£*Œ+∫Hê
Ä |üì ø±q|ü⁄Œ&ÉT eTqdüT‡≈£î $ø£\ŒeTT »s¡T>∑TqT n<˚ ∫+‘·˝À
e⁄+{≤eTT. eTqdüT‡˝À ns¡+ú ˝Òì uÛ≤eq\T e∫Ã ‘·\H=|æŒ e⁄+&ÉTqT.
˙≈£î q∫Ãq s¡÷|üeTT e⁄+#·Tø=ì Ä s¡÷|üeTT˝À e⁄qïyê]
ù|s¡T e÷{Ïe÷{ÏøÏ <Ûë´ì+∫q @ø±Á>∑‘· e∫Ã yÓTeÆ Ts¡#>· \ ∑ e⁄ >∑<ë!
düTwüß|æÔ e∫Ã düTKìÁ<ä |ü≥TºqT. e÷Á‘\· T |üP]Ô>± $dü]+® ∫ <Ûë´ì+∫
‘·]+#˚~. ∫s¡+J$! MT≈£î e÷ Vü≤è<äjT· |üPs¡«ø£ Äosê«<äeTT\T.
Ç+‘˚ dü+>∑‘T· \T
Áo dü<Tä sZ T¡ <äsêZkÕ«MTJ
Áo m. s¡+>±sêe⁄>±s¡T, ]f…Æs¡T¶ ôV≤&Üàdüºs¡T, ø±e*
ˇø£s√Eq H˚qT Áo kÕ«$Tyê] düìï~Û˝À »|ü+ #˚dTü HÔ êïqT. ˝…øÿ£
ø=s¡≈£î »|üe÷\ #˚‹˝À ñ+~. »|ü+ #Ój·T´&É+ nj·÷´ø£ Áo
kÕ«$Tyês¡T qqTï |æ*∫ m+‘· »|ü+ #˚XÊeì n&ç>±s¡T. »|üe÷\
düV‰ü j·T+‘√ #˚kÕqT >∑qTø£ Ç+‘· dü+K´ nì #ÓbÕŒqT. yÓ+≥H˚ Áo
148
kÕ«$Tyês¡Hêïs¡T ªªn~ »|üy˚T ø±<äT. »bÕìøÏ m|ü⁄Œ&É÷ ˝…ø£ÿ
e⁄+&É≈L£ &É<Tä . n˝≤π> Á|ü<øä D
åÏ \T #˚ùdyês¡T ≈£L&Ü ˝…øÿ£ ô|{Ïº #˚jT· &É+
‘·|⁄ü Œµµ.
‘·q ø=&ÉT≈£î ‘ê>∑T&ÉT e÷ìŒ+#·eTì n&ç–q ÄyÓT‘√ kÕ«$T #Ó|Œæ q$:
ˇø£s√E ˇø£ ‘·*,¢ ‘·q ø√&É\T‘√ kÕ«$T e<ä≈› î£ e∫Ã ‘·q ø=&ÉT≈£î
s√p ¬s+&ÉT d”kÕ\T eT+<äT Á‘ê>∑T‘ê&Éì, n‘·ì Á‘ê>∑T&ÉT
e÷ìŒ+#·eTì ø√sês¡T. <ëìøÏ kÕ«$T ªªÄ Á‘ê>∑T&ÉT e÷Hê* nqT≈£îqï
e´πøÔ ‘·eT e<ä≈› î£ eùdÔ s√p <äsêZ\ e<ä› rs¡+ú ÇkÕÔeTT. n~ rdüT≈£î+fÒ
Á‘ê>∑T&ÉT Áø£eT+>± b˛‘·T+~. ø±˙ ˇø£kÕ] rs¡+ú rdüT≈£îHêïø£ eTs¡˝≤
Á‘ê–‘˚ yê+‘·T\T, uÒ<Tä \T ne⁄‘êsTT. <ëìøÏ dæ<|∆ä &ü ‘ç H˚ ˚ s¡eTàqT.
˝Ò≈î£ +fÒ e<äTµ› µ nì #Ó|Œæ |ü+|æ+∫ y˚XÊs¡T. n+fÒ me]øÏ ã\V”≤q‘·\T
e⁄HêïjÓ÷ yê]øÏ dü«‘·Vü‰>± ã\V”≤q‘·\qT ‘=\–+#·Tø√yê\ì
ø£˙dü ø√]ø£, #˚‘·HÓ’q Á|üj·T‘·ï+ e⁄+fÒ kÕ«$Tø£è|ü ‘·«s¡>±
nqTuÛÑeeTe⁄‘·T+<äì ‘Ó\Tk˛Ô+~.
‘·ôd’à C≤Á>∑‘·Ô C≤Á>∑‘·Ô
ˇø£k Õ] ø=+<äs¡T $<ë´s¡Tú\T <äsêZ k Õ«$T yê] e<ä › ≈£ î
yÓ [ flq|ü ⁄ Œ&É T , yêfi¯ ó fl n&ç – q ˇø£ $wü j · T yÓ T Æ kÕ«$Tyê]
dü+uÛ≤wüD, n+<ä]ø° ≈£L&Ü ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~ nH˚ ñ<˚X› ´¯ +‘√,
Çø£ÿ&É bı+<äT|üs¡#·ã&çq~:
qTe⁄« qqTï n&ç–q Á|üXï¯ #ê˝≤ >=|üŒ~: uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì Áù|πs|üD‘√,
@ |üHÓ’Hê Äj·Tq eTq ˝À|ü\ ñ+&ç #˚sTTdüTÔHêï&ÉT ø£<ë nHêïe⁄,
n<˚ ø£<ë?
($<ë´]∆: ne⁄qT kÕ«$T)
H˚qT ˙ >∑Ts¡Te⁄ì— Hê q&Éø£ ˙≈£î sêyê˝≤ e<ë›? #Ó|Œü y√jYT,
‘·+‘ê m–] ø±˝ÀÔ, #·kÕÔe⁄ Ç|ü⁄Œ&ÉT Hê #˚‹˝À.
($<ë´]∆: sêyê* kÕ«$T)
H˚qT Áu≤+B ‘êπ> yê&çHê? kÕsêsTT ‘êπ> yê&çHê? e´_Û#ê]Hê?
149
y˚sπ Ä˝À#·q\T (<∏ë{Ÿ‡) ñ+&˚ yê&çHê? n≥Te+{Ï >∑Ts¡Te⁄ <ä>sZ∑ ¡
bı+~q|ü⁄Œ&ÉT eTqy˚T dæ‹∆ ˝À ñ+&Ü*?
uÛÑ>∑eBZ‘·˝À ø£èwüßí&ÉT @$T #Ó|æŒHê&ÉT? düs¡« |üqT\T H˚
#˚sTTdüTHÔ êïqT n+fÒ, yêì $~Û ø£sà¡ \qT ã{Ïº yê&ÉT #˚dHæ ê ≈£L&Ü,
qTe⁄« u≤<Û´ä ‘·>± e⁄+&ÉT nì Äj·Tq #Ó|Œæ q+<äT≈£î, <ëìï rdüTø=∫Ã,
ªª>∑Ts¡Te⁄ Hê˝À ñ+&ç #˚sTTdüTHÔ êï&ÉT ø£<ëµµ nHêïe⁄. nHêïyê ˝Ò<ë?
($<ë´]∆: nHêïqT kÕ«$T)
>∑Ts¡Te⁄ ˙˝À ñ+&ç #˚sTT+#˚~ eT+∫ ø±sê´\T #˚kÕÔ&Ü? #Ó&¶É
ø±sê´\T #˚kÕÔ&Ü?
($<ë´]›: eT+∫ ø±sê´˝Ò)
e÷ >∑Ts¡Te⁄ <ä>sZ∑ ¡ ñ|ü<X˚ e¯ TsTTHê<ä+&ç. Ä >∑Ts¡Te⁄ jÓTTø£ÿ
q&Éø£ Hê≈£î ø±yê˝≤ e<ë›?
($<ë´]›: ø±yê*)
>∑ãT“ |ü⁄s¡T>π sê ÁuÛeÑ Ts¡ ø°≥ø£eTT, uÛj
Ñ T· + #˚‘H· √, uÛøÑ ÔÏ #˚‘H· √ <ëì
s¡÷bÕìï bı+<äT‘·T+~. eTq+ ≈£L&Ü Äj·Tq bÕ<ë\T #·÷dü÷Ô
‹s¡T>±&ÉT‘√+fÒ, á dü#Ã· ]Á‘· #·<Tä e⁄‘·THêïeT+fÒ, B+{À¢ qT+∫ ˇø£ÿ
>∑TDeTHêï eTq+ eT+∫~ rdüTø√yê˝≤ e<ë›? e<ë› nj·÷´?
($<ë´]›: rdüTø√yê*)
<Ûsä à¡ sêE ªnX¯«‘ê∆eT Vü≤‘·: ≈£î+»s¡:µ nì bÕ|ü+ #˚dHæ ê&ÉT ø±ã{Ï,º
H˚qT mHÓï’ Hê #ÓbÕÔqT. ø°#≈· î£ &ÉT ôd’s+¡ Á~Ûì |ü≥&º ÜìøÏ b˛sTTHê&ÉT,
#·#êÃ&ÉT. dü+ø£\Œ+ eT+∫~ ñ+&Ü˝≤ï? #Ó&~¶É ñ+&Ü˝≤ï?
($<ë´]∆: eT+∫<˚ ñ+&Ü*)
qTe⁄« n&ç–q Á|üXï¯ eT+∫<˚.
‘·|⁄ü Œ, uÛ>Ñ y∑ êqT&ÉT Hê˝À ñ+&ç Áù|πs|üD #˚dTü HÔ êï&ÉT n+fÒ,
|ü]|üPs¡í ne‘ês¡T&Óq’ |üsÁ¡ ãVü≤à+ Hê˝À ñHêï&ÉT yêdüT<˚e⁄&ÉT>±. H˚qT
Je⁄&ÉT ø±qT— Äj·Tq jÓTTø£ÿ \ø£D å + ñ+~— qqTï Je⁄&ÉT nì
m+<äT≈£î n+≥THêïs¡T? uÛj Ñ T· + ñ+~— Hê Ç\T¢, Hê uÛ÷Ñ $T, Hê$
Hê$ nì n+≥THêïs¡T, H˚qT nqï~ @<√ ‘Ó*j·Tø£. Hê X¯Øs¡eTT
150
n+≥THêïH˚>±ì á X¯Øsêìï q&çù| dü‘´· dü«s¡÷|üeTT H˚qT nì
‘Ó\TdüTø√e&É+ ˝Ò<Tä . düuŸ ø± dü‘êÔ, n˝≤¢ e÷*ø˘µµ nH˚~ ‘Ó*j·÷*,
n+<ä]˝À ñqï dü‘´· y˚T H˚qT nì Á>∑V≤æ +∫q|ü⁄Œ&ÉT, Væ≤+dü sê<äT
Hêj·THê!
dü<Tä sZ T¡ e⁄ Hê˝À ñ+&ç q&ç|dæ Tü HÔ êï&ÉT ø£<ë, Äj·Tq Áù|πs|üD‘√
Hê˝À qT+∫ á |üqT\T ne⁄‘·THêïsTT nì n+{≤y˚, n~ eT+∫<ë
#Ó&<¶É ë nH˚ $#·øD å£ ≤ C≤„q+ ˙≈£î Ç#êÃ&Ü ˝Ò<ë? ‘·|⁄ü Œ, ˇ|ü⁄Œ, &Ódwæ Hü é
˝Ò<÷ä ?
($<ë´]∆: Ç#êÃs¡T kÕ«$T)
ñ+&çq|ü⁄Œ&ÉT qTe⁄« m{≤¢ b˛‘êej·÷´? ñ<ëVü≤s¡D ≈£L&Ü
#ÓbÕŒqT ø£<ë, ÄyÓT #˚‹˝À ˇø£ ñ+>∑s¡+ ñ+~. ñ+>∑s¡+
rdüTø√eT+{À+~ #·÷|ü⁄. eTqdüT‡, ãT~∆, ∫‘·eÔ TT, nVü≤+ø±s¡eTT
n+{À+~, ªªÄyÓT nã\, ô|’q |ü&ÉTµµ n+{À+~. qTe⁄« ˝ÒùdÔ
ne⁄‘·T+<ë? }]πø ñ+fÒ ne⁄‘·T+<ë?
H˚qT m+<äT≈£î #ÓãT‘·THêïq+fÒ, eTq+ m|ü⁄Œ&É÷ C≤Á>∑‘>Ô· ±
yÓT\>±*. Ç‘·sT¡ \ #˚‹˝À eTqeTT m|ü⁄Œ&É÷ Çs¡Tø√ÿ≈£L&É<Tä . m+<äTe\¢
#ÓãT‘·THêïq+fÒ, <Óe’ Áù|s¡D nsTT´+~ ø£<ë nì, ˇø£ ˝Ò&Hû ˚ ø±<äT,
ˇø£ Áô|ò+&é wæù|Œ ø±<äT, me¬sH’ ê ø±<äT, uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT Hê≈£î Áù|πs|üD
#˚kÕ&ÉT ˝À>∑÷&ÉeTì @yÓ÷ nì ≈£L&çb˛‘êeTT. First remove
that from your brain and heart Hê≈£L s¡e+‘·· Ç+^¢wt
ekÕÔ~.
u≤ã÷, |üse¡ ÷‘·Tà&ÉT á X¯Øsêìï m+<äT≈£î |ü+|æ+#ê&ÉT? B+{À¢
Äj·Tq #=s¡ã&çHê&ÉT. Äj·Tq #=s¡ã&çq|ü⁄Œ&ÉT ‘·|⁄ü Œ, ˇ|ü⁄Œ nH˚
ìs¡j í T· + (&Ódwæ Hü )é ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ e÷s¡+Z ÇkÕÔ&TÉ . ã+&ç b˛‘·÷
ñ+~, n~ Ç≥TyÓ|’ ⁄ü ≈£L\ã&ÉT‘·T+<ë? n≥TyÓ|’ ⁄ü ≈£L\ã&ÉT‘·T+<ë?
ø±<äT. ôd+≥sY Ä|òt Á>±${°‘√ C≤Á>∑‘>Ô· ± q&ç|ùæ dÔ b˛‘·T+~. nfÒ¢ eTq˝Àì
Áù|πs|üD X¯øÔÏ ` ªªn+‘·sê«DÏµµ jÓTTø£ÿ \ø£D å ≤ìï $ì, düÁø£eT+>± q&ÉTdü÷Ô
151
eùdÔ ø±˙ @MT sê<äT. n<˚ >∑Ts¡THêqø˘ uÛ≈Ñ î£ \ Ô ≈£î #Ó|Œæ q~.
ìqTï H˚qT ø=≥º˝<Ò Tä , ‹≥º˝<Ò Tä . dü] nsTTq Á|ües¡qÔ ˝À q&Éyê\ì
ø√s¡T≈£î+≥THêïqT.
Ä...... e÷ uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝ · À #ÓbÕŒs¡T ø£<ë, p<ä+ Ä&˚yê&ç˝À H˚H˚
e⁄HêïqT, e´_Û#ê]˝À H˚H˚ e⁄HêïqT, n˙ï Hê Áù|πs|üD‘√
»s¡T>∑T‘·THêïsTT nì n+{≤&˚: n{≤¢>±ø£ ªªuÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT Hê˝À e⁄+&ç
|üqT\T #˚sTTdüTHÔ êï&ÉTµµ n+fÒ ªª@ ø±sê´\T #Ój÷· ´*? @ ø±sê´\T
#ÓjT· ´≈£L&É<Tä ? ñqï‘·+ @MT ˝Ò<÷ä ?µµ
(uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝
· À) ÁX¯<ë∆u≈ÑÛ î£ ˝
Ô À¢ dü‘«· s¡CÀ ‘·y÷Ó >∑TD≤\ jÓTTø£ÿ
\ø£Då ≤\T >∑T]+∫ #Ó|Œü ˝Ò<÷ä ? eTìwæ n$ ñ|üj÷Ó –+#·&TÉ ! <ëì
jÓTTø£ÿ dü«s¡÷bÕìï ‘Ó\TdüTø=ì <ëìï yÓTT<ä≥ ‘=\–+#ê* (|òdü ºt ]eT÷yé
<ä{Ÿ). u≤>± düyÓTà≥ <Óã“\‘√ ø={≤º\. ø=]$ rdüT≈£îì ø±*Ã
bÕs¡yj Ó ÷· ´\, ø£+&É˝ ¢ À¢ ø±eT+ ˝Ò≈î£ +&Ü, eTqdüT‡˝À ∫+‘· ˝Ò≈î£ +&Ü.
ªª∫+‘· Bs¡TÃ≥¬ø+‘· yÓ÷&ç sê n+‘·sê‘·à #Ó+‘· sêø£ H˚ HÓ+‘·
y˚&ÉTø=+<äTsê sê|òüTyêµµ nì ø=≥Tºø=ì #·kÕÔ ñ+&ÜeTT y˚TeTT
∫qï|ü⁄Œ&ÉT... ªª|ü+‘·yT˚ \sê z sê|òTü yêµµ nì.... Ä |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ÉT eTq≈£î
n˙ï ÇkÕÔ&TÉ . eT+#˚<√, #Ó&<˚ √ ≈£L&Ü ‘Ó*j·T CÒkÕÔ&TÉ . q&É#ê*‡q
>∑TD+ ø±yê* ø£<ë? <ëìπø ø£<ë >∑Ts¡Te⁄ <ä>sZ∑ ¡ |ü+&ÉT≈£îH˚~? eTq+
eT] Ä >∑Ts¡Te⁄ #Ó|Œæ +~ Á>∑V≤æ +#·≈î£ +&Ü......, ‘·ôd’à, ‘·ôd’à, ‘·ôd’à
Áo >∑Ts¡Ty˚qeT: nq&É+ m+<äT≈£î?
Äj·Tq eTq˝À ñ+&ç #˚dTü HÔ êï&ÉT n+fÒ, Ä kÕ«$T á |üì
#˚ùdyê&Ü? e÷ >∑Ts¡Te⁄ á |üì #˚kÕÔ&Ü? n+fÒ, (Hê˝≤π>) ÁãVü≤à+>±s¡T,
˙˝≤+{Ï •wüß´\T n+<ä]˙ rdüTø=ì, yÓ&TÉ ‘√e⁄+fÒ, H˚qT (ÁãVü≤à+
>±s¡T) @$T #˚kÕq+fÒ, yÓ[¢ kÕsêsTT n+>∑&˝ç À z eTT+‘· ø£\T¢ ‘ê>±qT.
MTs¡+<äs÷¡ ≈£L&Ü yÓ[¢ #ÛêHé‡ sê nì ‘·˝À ˇø£ eTT+‘ê ‘êπ>XÊs¡T.
n|ü⁄Œ&ÉT yêfi¯flì #·÷dæ H˚qT (ÁãVü≤à+ >±s¡T), ªªˇπsjYT, á Hê ø=&ÉT≈£î*øÏ
ãT~∆ sêyêÁ˝≤µµ nqT≈£îHêïqT. >∑\`>∑\`>∑˝≤ ø±*b˛j˚T eT÷dü (d”d+ü )
152
#˚‹˝À rdüTø=ì ˝§≥`˝§≥`˝§{≤ ‘ê–‘˚ á •wüß´\+<äs÷¡ u…+uÒ\T
|ü&bç ˛‘·THêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT ÁãVü≤à+>±s¡T, ªªj˚T$Tsê MTs¡÷ ‘ê>∑f<¢Ò ?˚ µµ
nì n&ç>±s¡T. ªªn~ ‘ê–‘˚ #·∫Ãb˛eT÷!µµ nHêïs¡T (•wüß´\T). ªª#·kÕÔqì
ÁuÛeÑ T ñqï Hêø=&Éø,£ H˚ #˚dqæ |üì m+<äT≈£îsê qTe⁄« #˚dHæ êe⁄?µµ
nHêïs¡T. n{≤¢ nqïe÷≥.
Ç+ø±, ˙˝≤+{Ï |æ\\ ¢ T @eTHêïs¡+fÒ, dæ<j ∆ä T· ´ nH˚ •wüß´&ÉT
Hê≈£î (ÁãVü≤à+ >±]øÏ) u≤>± Çwüyº TÓ qÆ yê&ÉT nì, dæ<j ∆ä T· ´ì u≤>±
Áù|eT‘√ #·÷düTHÔ êï&ÉT, eTeTà*ï #·÷&É≥+ ˝Ò<Tä , nì ÁãVü≤à+>±]ì
ì+~düTHÔ êïs¡T. #·÷kÕs¡T. ˇø£kÕ], ÁãVü≤à+>±s¡T ã+&ç˝À b˛j˚T≥|ü⁄Œ&ÉT,
Äj·Tq ã+&ç˝À ñHêïs¡T— dæ<j ∆ä T· ´, ‘·øÿÏ q •wüß´\T n+<äs÷¡ yÓqø±\
ÁøÏ+<äq ñHêïs¡T. ø=+‘· <ä÷s¡+ n{≤¢ b˛j·÷ø± nø£ÿ&É ÁøÏ+<ä ˇø£
#·∫Ãb˛sTTq ≈£îø£ÿ ˇø£{Ï ñ+~. >∑ãT“ ø={Ïº #·k˛Ô+~. n+<äs÷¡
eTT≈£îÿ\T eT÷düTø=ì #·dTü HÔ êïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT ÁãVü≤à+>±s¡T, ªªˇπsjYT
Hêj·Tq˝≤sê, Ç˝≤ s¡+&çµµ nHêïs¡T. n+<äs÷¡ Äj·Tq <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e#êÃs¡T.
n|ü⁄Œ&ÉT Äj·Tq Ä ≈£îø£ÿqT #·÷|æd÷ü ,Ô ªªHêj·Tq˝≤sê, uÛøÑ +åÏ #·+&ç,
uÛøÑ +åÏ #·+&ç!µµ, nHêïs¡T. ªyêdüq e∫Ã #·∫Ã b˛‘√+fÒ, <ëìï uÛøÑ +åÏ #·&+É
@$T{Ï?µ nì n˝≤ ì\ã&ç ñ+&çb˛j·÷s¡T. Ç˝≤+{Ï <äT+&É>T∑ \T
mø£ÿ&ÓH’ ê ñ+{≤s¡T. n|ü⁄Œ&ÉT, ªªdæ<ë∆!µµ nHêïs¡T— ª>∑Ts¡T<˚yêµ nHêï&ÉT—
ªªHêj·THê, n~ uÛÑøÏå+#·Tµµ nHêïs¡T. ª∫‘·Ô+ >∑Ts¡T<˚yêµ nì yê&ÉT
nø£ÿ&É≈£î b˛sTT, <ëìï ‹+<ëeTì <√dæ{À¢øÏ rdüTø√>±H˚, n~
|ü|ü⁄Œ`|üs¡e÷Hêï\sTTb˛sTT+~. n|ü⁄Œ&ÉT n~ #·÷dæ, $T>∑‘ê
yêfi¯fl+<äs÷¡ , ‹q&ÜìøÏ |ü]>¬ ‘·T≈Ô î£ e#˚ÃXÊs¡T.
n{≤¢>,∑ C≤Á>∑‘>Ô· ± q&É#ê* kÕ«eTT\ yês¡÷, dü] nsTTq uÛ≤eq
(dü<ë“¤eq), düÁ‘·Œes¡qÔ ‘Ó#T· Ãø√yê* ‘·+Á&û— eTTfi¯ófl Çù|Œ~ ø±<äT. n+‘˚!
uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT Áù|πs|üD #˚dTü HÔ êï&Éì, <˚+{À¢ n+fÒ <ë+{À¢ |ü&≈É L£ &É<Tä .
C≤Á>∑‘>Ô· ± q&ÉT#·Tø√yê*. ‘·ôd’à C≤Á>∑‘Ô· C≤Á>∑‘.Ô·
n+fÒ, Hê ˝À|ü\ ‘·|⁄ü Œ nH˚~ ÇeT&É<Tä . n+<äs÷¡ |ü]X¯ó<äT\ ú T
153
ø±yê\ì ø√s¡T≈£î+{≤qT.
á eT+~s¡+˝À |æ\\ ¢ +<äs÷¡ , e÷e+{Ï >∑Ts¡Te⁄\T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ãq
yêfi¯+¢ <äs÷¡ , ˇø£ ‘·÷] ø±ø£b˛‘˚ s¬ +&ÉT ‘·÷s¡˝¢ À >±ì, eT÷&ÉT Hê\T>∑T
‘·÷s¡T,¢ |ü~ ‘·÷s¡˝ ¢ ÀHÓH’ ê, >√˝Ÿ ø={Ïº rsê*. “Arise! Awake!
and stop not till the goal is reached” - nì kÕ«$T
$y˚ø±q+<ä nHêïs¡T.
MTs¡T nqT≈£îqï Aim fulfillment nj˚T´ es¡≈£L
eT]Ãb˛e<äT› ```` ‘·ôd’à C≤Á>∑‘·Ô C≤Á>∑‘·Ô.
154
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D kÕ«$T dü÷≈£îÔ\T

kÕ«$T dü÷≈£îÔ\T
1. >∑T+&ÉT dü÷<äT\ô|’ qè‘·´+ #˚j·T&É+ ø£+fÒ >∑Ts¡Te⁄ùde #˚j·T&É+
ø£wüºyÓTÆq |üì.
2. bÕ\˝À¢ HÓsTT´ rj·T´&É+˝À m≥Te+{Ï Á|üÁøÏjT· <ë–e⁄qï<√ |üse¡ ÷‘·à
‘·‘·«eTT ‘Ó\TdüTø=q&É+˝À n≥Te+{Ï Á|üÁøÏj·T eTqdüT‡≈£î nedüs¡+.
3. uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì e<ä› 10 ìeTTcÕ\T dæsú e¡ TT>± ≈£Ls√Ã˝Òì yê&çøÏ ÁãVü≤àC≤„q+
mes¡T ÇkÕÔs¡T.
4. X¯Øs¡eTT eT{Ï˝ º À ø£*dæq|ü⁄Œ&ÉT >∑+<Û+ä yêdüq sêyê*. yê&˚ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT.
5. Á|ü|ü+#·+˝À mø£ÿ&É #Ó&çb˛sTTHê, >∑Ts¡Te⁄ <ä>∑Zs¡ u≤>∑T|ü&É>∑\&ÉT.
ø±˙ >∑Ts¡Te⁄ e<ä› e⁄+&ç #Ó&çb˛sTTqyê&ÉT mø£ÿ&çøÏ b˛sTTHê
u≤>∑T|ü&É˝Ò&ÉT.
6. |ü⁄düÔø£ |üsƒ¡q+ $C≤„Hêìï e÷Á‘·y˚T ÇdüTÔ+~. Ä#·s¡D nH˚ ÁøÏj·T
C≤„Hêìï ø£*ZdüTÔ+~.
7. ø£~˝Ò dü÷~˝À <ës¡+ møÏÿ+#·˝eÒ TT. dæsú ¡ ∫‘·eÔ TT ˝Òìyê&çøÏ >∑Ts¡Te⁄
ø£&ÉT <äTs¡¢uÛÑ+.
8. ø±*+>¥ u…\T¢ <ë«sê Ç+{Ï˝Àì yê]ì m˝≤ |æ\TkÕÔyÓ÷, ˙˝Àì
uÛÑ>∑e+‘·T&çì n˝≤ u…˝Ÿ‘√ |æ*ùdÔ, ùde≈£î&Ó’ ùde #˚kÕÔ&ÉT.
9. J$‘·+ düeTdü´\ ì\j·T+ yê{Ï˝À ø=ìï |ü]wüÿ]+#·ã&É‘êsTT.
ø=ìï |ü]wüÿ]+#·ã&Ée⁄. n|ü⁄Œ&ÉT kÕsTT HêeTdüàs¡D #˚dü÷Ô ñ+fÒ
yê{Ïø£y˚ <ä÷s¡eTe⁄‘êsTT.
10. X¯eTeTT <äeTeTT\‘√ \j·TeTT nsTTqyê&˚ <Ó’M dü+|ü<ä≈£î
yês¡düT&ÉT.
11. m+‘·{Ï u≤<Ûä˝À ñHêï <äsêZe÷‘· s¡÷|ü+˝À düe÷~Û #Ó+~ ñqï
»>∑Hêà‘· <äs¡Ùq+‘√ düTKdü+|ü<ä\T bı+<ä>∑\e⁄.
155

uÀ<ÛäHê <äø£å‘·
Áo m. s¡+>±sêe⁄>±s¡T, ]f…Æs¡T¶ ôV≤&Üàdüºs¡T, ø±e*
ˇø£s√E H˚qT #˚dæq ∫qï ‘·|ü⁄Œ≈£î >∑{Ïº>± ãT~∆ #ÓbÕŒs¡T. Áo
kÕ«$Tyês¡T ø±e* e∫Ãj·TTHêïs¡T. H˚qT kÕ«$T düìï~Û˝À e⁄+&É>±
Hê ùdïVæ≤‘·T˝§#êÃs¡ì eTìwæ e#êÃ&ÉT. Ä e∫Ã+~ me¬s’+B Hê≈£î
‘Ó\TdüT. m+‘·ùd|ü⁄ H˚qT Ç+{À¢ e⁄+&Ü˝À ‘Ó\TdüT, yêfi¯flqT ¬s’\T
møÏÿ+∫>±˙ H˚qT Áo kÕ«$T düìï~ÛøÏ sê˝Òqì ≈£L&Ü ‘Ó\TdüT. Çìï
‘Ó*dæ ≈£L&Ü Áo kÕ«$Tyê]øÏ ì»+ #Ó|üŒ≈£î+&Ü ªÇ+{Ï<ëø± yÓ[fl
ekÕÔqTµ nì #Ó|æŒ yÓfi≤flqT. Ä $TÁ‘·T\qT ¬s’\T møÏÿ+∫ e#˚Ãdü]øÏ
Áo kÕ«$Tyês¡T ø±s¡T˝À ˙\ø£+sƒ¡sêe⁄ù|≥ yÓ[flb˛‘·THêïs¡T. Áo
kÕ«$Tyê]øÏ qeTkÕÿsê\T #ÓbÕŒ\ì eTs=ø£] ø±s¡T˝À yÓ+ã&ç+#êqT.
◊<äT, |ü~ ì$TcÕ\˝À Áo kÕ«$Tyê] ø±s¡Tì Áø±dt #˚j·T>∑\qì
‘·\#êqT. n˝≤+{Ï~ ˇø£ >∑+≥ ‘·sê«‘· ø£\TdüT≈£îHêïqT. qeTdüÿ]+∫
e#˚Ãj·÷\qT≈£îHêïqT. ø±˙ qqTï ‘·q ø±s¡T mø£ÿeTì H˚qT e∫Ãq
ø±s¡TqT yÓqTø£≈î£ |ü+bÕs¡T. ø±s¡T˝À ‘·q Á|üøÿ£ q ≈£Ls√Ãu…≥Tºø=ì ˇø£
>∑+≥ùd|ü⁄ dü<äTZs¡Te⁄qT m˝≤ ùd$+#ê˝À uÀ~Û+#ês¡T. Ç+‘ê Ä
e÷≥\ kÕsê+X¯ + ˇø£ ÿ fÒ . >∑ T s¡ T e⁄>±]‘√ ˝À|ü ˝ §ø£ { Ï
ãj·T{§ø£{Ï>± e÷{≤¢&Ésê<äT. n~ #ê˝≤ <√wü+ nì uÀ~Û+#ês¡T.
Ç~ H˚qT #˚dæq ‘·|ü⁄Œ≈£î ÁbÕj·T•Ã‘·ÔeTì Á>∑Væ≤+#êqT.
mHé. C≤qøÏ, eTÁ<ëdt
2010˝À E˝…’ HÓ\˝À H˚qT, e÷ u≤ãT, e÷ Äj·Tq ø£*dæ
<äsêZkÕ«$T yê] <äs¡ÙqeTT≈£î X¯ìyês¡eTT 4`5 >∑+≥\ eT<Ûä´˝À
#˚sT¡ ≈£îHêïeTT. <äsêZkÕ«$Tyê] <äsÙ¡ qeTT #˚dTü ≈£îHêïeTT. <äsêZkÕ«$T
156
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D uÀ<ÛäHê <äø£å‘·
ªªñ+{≤sê Hêj·THê?µµ nì n&ç>±s¡T. ¬s+&ÉTs√E\T e⁄+{≤eTì
nqT≈£î+≥THêïeTT kÕ«$T nì nHêïeTT. ªªdüsπ Hêj·THê MT Çwü+º .
ñqïìï s√E\T ñ+&Ée#·TÃµµ nì kÕ«$Tyês¡T nHêïs¡T. yÓqTø£qTqï
Vü‰dü˝º À¢ ˇø£ s¡÷eTT˝À Ä s√E sêÁ‹ e⁄HêïeTT. ‘·sê«‘· s√E Ä~yês¡+
10 >∑+≥\≈£î kÕ«$Tyê] <äsÙ¡ qeTTq≈£î yÓfi≤fleTT. kÕ«$Tyê] <ä>sZ∑ ≈¡ î£
e÷yês¡T yÓfió¯ ‘·T+&É>± kÕ«$Tyês¡T eTTKeTT #ê˝≤ Çã“+~ø£s+¡ >±
ô|{≤º s ¡ T . ªªÄ! @+{Ï #Ó | ü ⁄ Œµµ nì nHêïs¡ T . eT<Û ë ´Vü ≤ ï+
ãj·T\T<˚sê\qT≈£î+≥THêïeTT kÕ«$T nì nHêïs¡T. kÕ«$Tyês¡T
yÓ+≥H˚ #ê˝≤ ø√|ü+>± ªªìqï @eTì nHêïe⁄sê? Ç|ü⁄Œ&ÉT @eTì
n+≥THêïe⁄sê? #Ó|ü⁄Œµµ nì n&ç>±s¡T. n˝≤ ø√|ü+>± n&çπ>dü]øÏ
e÷yê]øÏ ndü\T H√≥ e÷≥ sê˝Ò<äT. eTT+<äTs√E nqï e÷≥\T
#ÓbÕŒs¡T. ªª#Ó|üŒsê #Ó|ü⁄Œ sêe≥+ ˙ Çwüºy˚THê, yÓfi¯fl≥+ ˙
Çwüºy˚THê ˙≈£î <Óã“\T |ü&É‘êsTTsêµµ nì <ä+&É+ kÕ«$Tyês¡T
ô|’ø¬ ‘êÔsT¡ . ªø=≥º+&ç kÕ«MTµ nì e÷yês¡T ‘·\e+∫ <ä>sZ∑ >¡ ± yÓfi≤fls¡T.
kÕ«$Tyês¡T ªªÄ Ä ìqTï ø=≥ºqT ø±˙ bÕ*wt #˚kÕÔqT. bÕ*wt
#˚ < ë› e TTµµì nqT≈£î+≥THêïqT nì eT∞fl nHêïs¡T.
nø£ÿqT+&ç ãj·T≥≈£î e#˚ÃXÊeTT. Ç+ø£ kÕ«$Tyê] <ä>s∑Z ¡ qT+&ç
e∫Ãq ‘·sê«‘· kÕ«$Tyê] <ä>∑Zs¡ e⁄+&Ü˝À, yÓfi≤fl˝À ‘Ó*j·T≥+
˝Ò<äT. e÷ Á|üø£ÿq e⁄qï ˇø£ nu≤“sTT ªá s√E sêÁ‹ MTs¡T <äsêZ\
<ä>∑Zs¡ |ü&ÉTø√+&çµ nì nHêï&ÉT. ø±˙ kÕ«$Tyê] nqTeT‹ ˝Ò≈£î+&Ü
n˝≤ #˚jT· ≈£L&É<ìä e÷yês¡T n+{≤s¡T. @$T #Ój÷· ´˝À ‘Ó*j·T≥+
˝Ò<Tä . 12 >∑+≥\ Äs¡‹øÏ yÓfi≤fleTT. nø£ÿ&É kÕ«$Tyês¡T X¯+ø£sj ¡ T· ´‘√
ªªÇ+»˙]+>¥ #·~$ ñ<√´>∑+ #˚dTü qÔ ï e÷ y˚DT >=bÕŒ?, Ç+»˙]+>¥
#˚dæ ñ<√´>∑+ #˚j·Tì MT y˚Tq\T¢&ÉT >=bÕŒ? mes¡T >=|üŒ? #Ó|ü⁄Œ
X¯+ø£s¡j·T´µµ nì n&ç>±s¡T. X¯+ø£s¡j·T´ @MT e÷{≤¢&É˝Ò<äT. #Ó|ü⁄Œ
X¯+ø£s¡j·T´ nì eT∞fl ¬s+&ÉT kÕs¡T¢ n&ç>±s¡T. X¯+ø£s¡j·T´ ndü\T
e÷{≤¢&˝ É <Ò Tä . } } nì n+≥THêï&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$Tyês¡T m≈£îÿe
dü«s¡+ #˚dæ ªªMT y˚Tq\T¢&ÉT >=bÕŒ?, #ÓHÓ’ï˝À e⁄+≥Tqï e÷ y˚DT
157
uÀ<ÛäHê <äø£å‘· <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
>=bÕŒ?µµ nì n&ç>±s¡T. n|ü⁄Œ&ÉT X¯+ø£s¡j·T´ e÷ y˚Tq\T¢&˚ >=|üŒ
nì nHêï&ÉT. kÕ«$Tyês¡T ˇø£ ì$Twü+ Ä– ªªe÷ #ÓHÓ’ï y˚DÒ >=|üŒ.
m˝≤>√ ‘Ó\TkÕ eT÷&ÉT s√E\T e⁄+{≤qT nì ˙‘√ #Ó|æŒ
¬ s +&É T sêÁ‘· T \T e⁄+&ç eTs¡ T dü { Ï s√E yÓ fi ¯ ‘ êqqï MT
y˚ T q\T¢ & É T ˙≈£ î bÕsƒ ¡ + H˚ s êŒ&É T , M&˚ y Ó ÷ (y˚ D T) ¬ s +&É T
s√E\T e⁄+{≤qì ìqï sêÁ‹ e⁄+&ç Ç|ü ⁄ Œ&É T yÓ fi ¯ ‘ êqì
Hê≈£î #Ó|æŒ M&ÉT Hêπø bÕsƒ¡+ H˚s¡TŒ‘·THêï&ÉT. n+<äTπø e÷
#ÓHÓ’ï y˚DÒ >=|üŒµµ nì nHêïs¡T. n+<äs+¡ eTÚq+>± e⁄+&çb˛j·÷eTT.
kÕ«$Tyêπs Äs¡‹ nsTTq ‘·sê«‘· X¯+ø£s¡j·T´‘√ yêfi¯flì uÛÀ»q+
#˚dæ ãj·T\T<˚s¡eTqT nì X¯+ø£s¡j·T´‘√ #Ó|üŒ>±, X¯+ø£s¡j·T´ e∫Ã
e÷≈£î #Ó|Œæ eTeTà*ï #ÓHï’Ó yÓfifl¯ eTì #ÓbÕŒ&ÉT. kÕ«$Tyê]øÏ X¯ìyês¡+
eT]j·TT Ä~yês¡+ ñ<äj·T+ es¡≈£î e⁄+&ç yÓfi¯‘êeTì y˚TeTT
#Ó|üŒ˝Ò<äT. á s√E, πs|ü⁄ e⁄+{≤eTì #Ó|üŒ≥+ e÷ ‘·|üŒì
‘Ó\TdüT≈£îHêïeTT. eTVü‰‘·Tà\ <ä>∑Zs¡ #ê˝≤ C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&Ü\ì,
yê]‘√ C≤Á>∑‘·Ô>± e÷{≤¢&Ü\ì ‘Ó\TdüT≈£îHêïeTT.
mHé. y˚DT>√bÕ˝Ÿ, eTÁ<ëdt
H˚qT #ÓHÓ’ï˝À kÕ«$T #˚‘·T\ MT<äT>± Á|ü‹wæ˜+|üã&çq
kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡eTTq≈£î n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&É÷ yÓfi¯ófl‘·T+&˚yê&çì.
yÓfi≤fl\ì ñHêï yÓfi¯fl˝Òø£ b˛e≥+ e\q ˇø£ ìs¡íj·÷ìøÏ e#êÃqT.
ˇø£ 6 HÓ\\T ø£wüº|ü&ç yê´bÕs¡+ n_Ûeè~∆ #˚dæ Ä ‘·sê«‘· qT+&ç
Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü eT+~sêìøÏ yÓfi¯<ëeTì ìs¡ísTT+#êqT. n|ü⁄Œ&ÉT
Á|ü‹ X¯ì, Ä~ yêsê\T @<√ |ü⁄D´ πøåÁ‘êì¬ø’q yÓfi≤fl\ì eT+∫ ø±s¡T
ø=qTø√ÿyê\ì ìs¡ísTT+#êqT. H˚qT áìs¡íj·T+ »qe] 2010˝À
rdüT≈£îHêïqT. kÕ«$T »qe] 16,17,18 #ÓHï’Ó kÕsTTu≤u≤ eT+~sêìøÏ
e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT dü‘‡· +>∑+ ÁbÕs¡+_Û+∫ ªª¬sø£ÿ\T sTTùdÔ Á|ü|+ü #·+ n+‘ê
#·T≥Tºø=ì ekÕÔqHêï&ÉT ˇø£&ÉTµµ nì Ä– Hê yÓ’|ü⁄ #·÷kÕs¡T. H˚qT
ø±s¡T ø=qTø√ÿe≥+ >∑T]+#˚ n˝≤ nHêïs¡T nqT≈£îHêïqT. n+fÒ
158
n˝≤ nì ˇø£ <ä>∑Zs¡ ñ+&ç @$T #˚dæHê |üì #˚düTÔ+~ ‘·|üŒ ‹]–
‹]–q+‘· e÷Á‘êq @$T |ü⁄D≤´\T e#˚ÃkÕÔsTT eTqøÏ nì, Hê
Ä˝À#·q kÕ«$TøÏ düeTà‘·+ø±<äì eTqdüT‡øÏ ‘√∫+~. ∫Á‘·+>± Ä
e÷≥‘√ Hê eTqdüT‡ düe÷<Ûëq|ü&ç nedüs¡yÓTÆ‘˚ kÕ«y˚T #ÓbÕŒ\ì
Hê Ä˝À#·qqT e÷qT≈£îHêïqT. ‘·sê«‘· 6 HÓ\\T sêÁ‹+ãefi¯ófl
Ä|òd” Tü ˝À #ê˝≤ ø£w|ºü &ü Ü¶qT. Ç+{À¢ bÕsêj·TD\T ≈£L&Ü #˚ùdyê&çì.
eT+~sêìøÏ yÓfi‚flyê&çì ø±qT. 6 HÓ\˝…’Hê yê´bÕs¡+ @ e÷Á‘·+
n_Ûeè~∆ bı+<ä˝Ò<äT nqT≈£îqï |òü*‘ê\T sêefÒ¢<äT. pHé˝À kÕ«$T
eTs¡˝≤ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT <ä]Ù+#·T≈£î+fÒ kÕ«$T Hê‘√ ø√|ü+>± ªª@sê
m+<äT≈£îsê edüTÔHêïe⁄? nedüs¡+ ñ+fÒ edüTÔHêïe⁄. ø√]ø£\T
rs¡{≤ìøÏ edüTÔHêïe⁄, @sê y˚DTµµ nHêïs¡T. H˚qT Hê ø√]ø£ eT+∫<˚
ø£<ë nì nqTø√e≥+ e\q kÕ«$T nqï e÷≥\øÏ >∑eTTàq
ñ+&çb˛j·÷qT.
‘·sê«‘· kÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ ˙\ø£+sƒ¡sêe⁄ù|≥ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT qqTï
≈£Ls√Ãô|≥Tºø=ì ªª<˚e⁄&ÉT n+‘·{≤ ñHêï&ÉT. qTe⁄« MT sTT+{À¢
#˚düT≈£îHêï ≈£L&Ü ñ+~. ø±˙ ø=ìï πøåÁ‘ê˝À¢ ø=+‘· X¯øÏÔ ñ+≥T+~
nø£ÿ&çøÏ e∫Ã #˚ùdÔ |ò*ü ‘ê\T y˚sπ . n˝≤+{Ï øπ Áå ‘ê˝À¢ @$T #˚jT· ≈£î+&Ü
ñHêï eT+∫<˚. qTe⁄« bÕsêj·TD\T, |üP»\T Ç+{À¢ ñ+&ç
#˚düT≈£î+fÒ |ü⁄DýÓTT#˚ÃdüTÔ+<äqT≈£î+fÒ #˚düTø√sê, b˛sêµµ nHêïs¡T.
düπs kÕ«$T nì ‘·sê«‘· ˇø£ yês¡+ s√E\T eT+~sêìøÏ e#˚Ãdü]øÏ
kÕ«$T >√es¡H∆ >é ±]‘√ ªªyêDÏí ñ<äjT· +, |üe[+|ü⁄ Äs¡‘T· \TøÏ s¡eTàqT,
u≤>∑T|ü&ÉT‘ê&ÉTµµ nì #Ó|æŒ |ü+bÕs¡T. n|üŒ{ÏqT+&ç Áø£eT+>±
eT+~sêìøÏ yÓfi¯ó‘·THêïqT. yÓ+≥H˚ Ä|ò”düT˝À Á|ò” nsTTb˛j·÷qT,
yê´bÕs¡+ n_Ûeè~∆ #Ó+~+~
ô|’ ©\ <ë«sê Hê≈£î |ü⁄D´πøÁå ‘ê\T ‹s¡T>∑T‘·÷ e⁄+<ëeTqT≈£î+fÒ
n~ ø±<äì dü÷∫+#ês¡T. Ä ‘·sê«‘· uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT n+‘·{≤ ñHêï&ÉT
ø£<ë nì Ç+{À¢ bÕsêj·TD\T, |üP»\T #˚düT≈£î+fÒ n˝≤ e÷Á‘·y˚T
#˚jT· ≈£L&É<ìä , dü<Tä sZ T¡ e⁄ ìπs•› +∫q øπ Áå ‘ê˝À¢ eTq kÕ<Ûqä #˚j÷· \ì
159
uÀ<ÛäHê <äø£å‘· <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
dü÷∫+#ês¡T. H˚qT yê´bÕs¡+ #·øÿ£ ô|≥Tº≈î£ ì Ä ‘·sê«‘· s¬ >∑T´\sY>±
eT+~sêìøÏ yÓfi¯<ëeTqT≈£îì 6 HÓ\\T ø£wüº|ü&ç‘˚ Ä•+∫q |òü*‘·+
kÕ~Û+#·˝øÒ b£ ˛j·÷qT. kÕ«$T #Ó|Œæ q≥T¢ eT+~sêìøÏ yÓ[fl Äs¡‘T· \øÏ
Vü‰»s¡e⁄‘·T+fÒ yê´bÕs¡+ n_Ûeè~∆ kÕ~Û+#·≥+, Hê≈£î e÷qdæø£
Á|üXÊ+‘·‘·, Ä]úø£+>± n_Ûeè~∆ sêe≥+ »]–+~. n+<äTe\q Hê
sTTcÕºsTTcÕº\øÏ ‘êe⁄ sTTe«≈£î+&Ü nqq´ ∫+‘·q‘√ dü<äTZs¡T ùde
#˚dTü ≈£î+fÒ Hêπø~ ÁX‚jT· düÿs¡y÷Ó Ä dü<Tä sZ T¡ y˚ #˚kÕÔ&ìÉ qeTTà‘·THêïqT.
Çø£ÿ&É Áo Ä#ês¡´ uÛÑs¡<ë«» e÷cÕºs¡T >±s¡T |ü]Á|üX¯ï nH˚
Á>∑+<∏ä+˝À (~«rj·T eTTÁ<äD: ù|J HÓ+: 24) ˇø£ uÛÑ≈£îÔìøÏ Ç∫Ãq
düe÷<Ûëq+˝À Á|ükÕÔ$+∫q $wüj·÷ìï ª»|ü|üPC≤<äT˝Ò$T #˚dæHê
sTT+{Ïe<ä› ø£+fÒ qB rs¡+˝ÀqT, n+‘·ø£+fÒ |ü⁄D´πøåÁ‘·+˝Àq÷,
nìï{Ïø£+fÒ eTVü‰‘·Tàì düìï~Ûj·T+<ä÷ mH√ï¬s≥T¢ n~Ûø£ |òü*‘·+
ø£*–j·TT+{≤j·Tì ãTTwüß\+<äs¡÷ #ÓbÕŒs¡Tµ >∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*.
n+<äTe\q M\T #˚düTø=ì uÛÖ‹ø£+>± e⁄qï <äsêZkÕ«$T˝≤+{Ï
eTVü≤˙j·TT\qT <ä]Ù+#·Tø=ì yê] ÄodüT‡\T bı+<ë*.
X‚KsYsêE >±s¡T, _.{Ï.myéT. f…+|ü⁄˝Ÿ, u…+>∑Tfi¯Ss¡T
kÕ«$Tyês¡T #Ó≥Tº <ä>∑Zs¡ B|ü+ ô|{Ïº Á|ü<äøÏåD+ #˚düTÔqï|ü⁄Œ&ÉT
nø£ÿ&É ˇø£ uÛÑ≈£îÔsê\T ‘·q ø√]ø£ rs¡&ÜìøÏ kÕ«$Tyê] (<äsêZ\≈£î)
ùde #˚düTÔ+&˚~. ne÷à! |òü*‘·+ bı+<ë\+fÒ nì kÕ«$T ˇø£ ø£<∏ä
#ÓbÕŒs¡T. n~ @$T≥+fÒ ` ªª‹s¡TeD≤íeT˝…’˝À ˇø£ eTTdü˝≤$&É ˇø£
ø√]ø£‘√ yÓ[fl nø£ÿ&É uÛÀ»Hê\T ‹+≥÷ ùde #˚düT≈£î+≥T+&˚~.
n˝≤ 3 dü+e‘·‡sê\T nsTTHê Ä$&É ø√]ø£ rs¡˝Ò<äT. ˇø£s√E
u≤<Û ä | ü & É T ‘· ÷ |ü & É T ≈£ î ì m+<ä T ≈£ î n+<ä ] ø√]ø£ \ T 10,15,
HÓ\s√E\˝À r]b˛‘·T+fÒ Hê~ e÷Á‘·+ 3 dü+e‘·‡sê\sTTHê rs¡&+É
˝Ò<äì nqT≈£î+≥T+fÒ ÄyÓT≈£î ˇø£ uÛ≤eq e∫Ã+~. ªªy˚TeTT ô|fÒº
uÛ À »q+ qTe⁄« ‹+≥÷ qTe⁄« ùde #˚ d ü T ≈£ î +fÒ ˙ ø√]ø£
m˝≤ rs¡ T ‘· T +~ +~µµ nì uÛÑ>∑e+‘·Tì qT+&ç dü+<˚X¯+ e∫Ã+~.
160
eTs¡Ts√E qT+&ç ø=+&Éô|’ qT+&ç yÓ÷<äT>∑ Ä≈£î\T ‘Ó∫Ã n$ ≈£î{Ïº
n$Tà Ä &ÉãT“‘√ ùde #˚ùd~. á $<Û+ä >± 3 HÓ\\T #˚dHæ ê ÄyÓT≈£î
ø√]ø£ rs¡˝Ò<äT. ‘·s¡Tyê‘· ÄyÓT≈£î ø=+&Éô|’q Ä≈£î\T MT nã“yê
nì nì|æ+∫+~. ÄyÓT ‘·sT¡ yê‘· kı+‘· Ç+{ÏøÏ yÓ[fl &ÉãT“ ‘Ó#T· Ã≈£îì
ùde #˚düT≈£îH˚~. ‘·s¡Tyê‘· 15 s√E\˝À ÄyÓT ø√]ø£ r]+~µµ. á
ø£<∏ä kÕ«$T nø£ÿ&É ùde #˚ùd ÄyÓT≈£î #Ó|æŒq|ü⁄Œ&ÉT nø£ÿ&˚ e⁄qï
Hê≈£î yÓ+≥H˚ eTqdüT‡˝À ªH˚qT u…+>∑Tfi¯Ss¡T˝À _.{Ï.myéT ˝ÒW{Ÿ˝À
e⁄qï u≤u≤ >∑T&ç˝À u≤u≤ Á|ükÕ<ë\T ‹+≥÷ ùde #˚düTÔHêïqT
nqT≈£î+≥THêïqT, ø±˙ u≤u≤H˚ <äsêZkÕ«$T s¡÷|ü+˝À e∫Ã Hê≈£î
C≤„H√<äj·T+ ø£*–+#ês¡T. Çø£MT<ä≥ ùde #Ó j · ÷ ´* n+fÒ
ìkÕ«s¡ú+>± ùde #Ój·÷´* nì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêïqTµ. Ä $<Ûä+>±
#˚j·T{≤ìøÏ Á|üj·T‹ïdüTÔHêïqT. ˇø£ÿ düìïy˚X¯+‘√ Ç<ä›s¡T uÛÑ≈£îÔ\øÏ
(ùde #˚ùd uÛÑ≈£îÔsê*øÏ, X‚KsYsêE>±]øÏ) C≤„H√<äj·T+ nsTT+~. nB
dü<äTZs¡Tì uÀ<ÛäHê<äø£å‘·.
kÕ«$T eTqøÏ #Ó|æŒq |üì eTqy˚T #Ój·÷´*
s¡y˚Twt, (e÷s¡T“˝Ÿ‡ yê´bÕ]), HÓ\÷¢s¡T
ˇø£kÕ] <äsêZ\ <ä>∑Zs¡øÏ e÷s¡T“˝Ÿ sêfi¯ófl |ü+|æ#·eT+fÒ H˚qT ˇø£
˝≤Ø ˝À&é eT<Ûë´Vü≤ï+ 2>∑+ˆˆ\øÏ kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï |ü+|æ+#êqT. kÕ«$TøÏ
bò˛qT #˚dæ Ç˝≤ |ü+|æ+#êqT n+fÒ ªª˙≈£î #Ó|æŒq |üì qTy=«∫Ã
#· ÷ dü T ≈£ î ì #˚ d ü T ≈£ î b˛yê* ø±˙ MT kÕº | ò t ø Ï #Ó ù |Ô yêfi¯ ó fl
yêfi¯fl kÕº|òtøÏ #ÓbÕÔs¡T. qTy=«∫Ã #˚ùdÔ ˙πø eT+∫~. Çø£ÿ&É≈£î
|ü + |æ + #˚ yês¡ T #ê˝≤eT+~ e⁄Hêïs¡ T µµ nì #ÓbÕŒs¡T. H˚qT
yÓ+≥H˚ kÕ«$TøÏ ≈£L&Ü #Ó|Œü ≈£î+&Ü <äsêZ\ <ä>sZ∑ ø¡ Ï ãj·T\T<˚] sêÁ‹
2>∑+≥\|ü⁄Œ&ÉT #˚sêqT. n|üŒ{ÏøÏ Hêø√dü+ e+≥ ‘·j·÷s¡T>± e⁄+~.
H˚ H =dü T Ô H êïì kÕ«$T nø£ ÿ &É e⁄+&˚ y ê]øÏ #Ó | æ Œ e+≥
‘·j·÷s¡T#˚j·TeTì, H˚H=#êÃø£ Hê≈£î ô|≥ºeTì #ÓbÕŒs¡ì #ÓbÕŒs¡T.
161
uÀ<ÛäHê<äø£å‘· <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
#·+Á<äX‚KsY (HÓ\÷¢s¡T) kÕ«$T #Ó|æŒq e÷≥˝À¢ì dü÷≈£îÔ\T
Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T.
H˚qT Ä]úø£ Çã“+<äT\ e\q kÕ«$Tì <äsÙ¡ q+ #˚dTü ≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT
ªªn¬sjYT! ˙≈£î e÷qdæø£ XÊ+‹ì ÇkÕÔqT ø±˙ dü÷{Ÿøπ dt˝À &ÉãT“\T
ÇeTà+fÒ Çe«qTsê! eT+∫ e÷s¡+Z ˝À e⁄+&ÉT Hêj·THê!µµ nì #ÓbÕŒs¡T.
ªªqeTà+&ç kıeTàe⁄‘·T+~. <äsêZ\˝À e⁄qï|ü⁄Œ&ÉT e⁄+&˚ ìj·TeT
ìwü\˜ ˝À nD≤e+‘·T MT Ç+&É¢ <ä>sZ∑ ¡ e⁄+fÒ MT≈£î n˙ï »s¡T>∑T‘êsTT.
Ø»qãT˝Ÿ ø√]ø£ ø√s¡+&ç. ne÷àsTTøÏ \ø£å s¡÷bÕj·T\T ô|{Ïº ô|+&ç¢
#˚j÷· \+fÒ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&çì n&ç–‘˚ nb˛Œkıb˛Œ |ü⁄{Ï+º ∫ ÇkÕÔ&TÉ . ôd’ø˝
Ï Ÿ
e⁄+&ç dü÷ÿ≥sY ø±yê\ì n&ç–‘˚ ÇkÕÔ&TÉ . n˝≤ ø±ø£ u…+õ ø±s¡T
ø±yê\+fÒ e⁄qï ôd’ø˝ Ï Ÿ b˛‘·T+~. n‘ê´X¯ ø±≈£î+&Ü e⁄+fÒ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&çï
˝Ò<ë kÕsTTu≤u≤qT n&ç>¬ jYT. H˚qT ≈£L&Ü Äj·Tìï ÁbÕ]úkÕÔqTµµ
|ü⁄qs¡|æ »qq+ |ü⁄qs¡|æ eTs¡D+ >∑T]+∫ Á|ükÕÔeq eùdÔ kÕ«$T
ªª˙˝À ø√]ø£ #·ùdÔ ˙e⁄ |ü⁄&ç‘˚ @+{Ï, #·ùdÔ @+{Ïµµ nì nHêïs¡T.
ÄX¯uÀ‘˚ n+‘êuÀ‘·T+&Ü¢j÷· ´! nqï >=\>∑eT÷&ç Áo yÓ+ø£jT· ´kÕ«$T
e÷fÒ <äsêZkÕ«$T ≈£L&Ü H=øÏÿ #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. Ä#·]+∫ ‘·]+#Ó<eä TT>±ø£!
162

neTàj·T´>±s¡T
dü+‘êq+ ø±yê\ì ÁbÕs¡úq #˚j·÷*. XÊ|üÁ>∑düTú˝…’ »ìà+∫q,
ø£åDÏø√Á<˚ø£ |òü*‘·+>± |ü⁄{Ïºq, ìs√~Û+#·˝Òq+<äTq »ìà+∫q
|æ\¢\ qT+&ç, n˝≤+{Ï yês¡dü‘·«+ dü+‘·]+#·Tø=qïyê] qT+&ç
eTq+ @+ Ä•+#·>∑\+?
kÕ«$T $y˚ø±q+<ä
(kÕ«$T $y˚ø±q+<ä düeTÁ>,∑ düÁbÕe÷DÏø£ J$‘· >±<Ûä , ù| 15)
˙\ø£+sƒ¡sêe⁄ù|≥ Áo ø=DÏCÒ{Ï nq+‘·j·T´, düTã“eTà>±s¡T¢
e÷‘êJ>±]øÏ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T. Ms¡T #ê˝≤ø±\+ dü+‘êq+ ˝Òø£ jÓTH√ï
|ü⁄D´πøåÁ‘ê\qT <ä]Ù+∫ ùd$+∫, ‘·T<ä≈£î |ü+&É] πøåÁ‘·+ yÓ[fl Áo
bÕ+&ÉTs¡+>∑kÕ«$Tì ø=+‘·ø±\+ ùd$+#ês¡T. ‘·‘Œ· *¤ ‘·+>± »ìà+∫q
_&É¶j·Tì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ªs¡+>∑Hêj·Tø£eTàµ nì ù|s¡T ô|{Ïº ô|+∫
ô|<ä› #˚XÊs¡T. ÁbÕ<∏ä$Tø£ $<ä´qT #Ó|æŒ+#ês¡T.
s¡+>∑Hêj·Tø£eTà u≤\´+ #ê˝≤ es¡≈£î ˙\ø£+sƒ¡sêe⁄ù|≥˝À
>∑&ç∫+~. Ä ‘·*¢ }]˝Àì ÁbÕ<∏ä$Tø£ bÕsƒ¡XÊ\˝ÀH˚ ◊<äe ‘·s¡>∑‹
es¡≈£î #·~$+~. ‘·s¡Tyê‘· neTàeTà>±]+{À¢ ñ+&ç ø=+‘·ø±\+
dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îqï~. Ä≥ bÕ≥\˝À ≈£L&Ü #·Ts¡T≈£î>±H˚ bÕ˝§ZH~˚ .
‘·*ø¢ Ï Ç+{Ï|qü T\˝À düV‰ü j·T+ #˚ùd~. n\¢] #˚jT· &É+ nH˚~ eTq
s¡+>∑Hêj·Tø£eTà mqï&É÷ jÓTs¡T>∑<äT. Vü‰kÕ´ì¬ø’q nã<ä∆e÷&É<äT.
‘·>e∑ ⁄˝≤&É≥+, |üsT¡ wüeTT>± e÷{≤¢&≥ É + Ä eTVü‰‘·*¢ ‘·‘«Ô· + ø±<äT.
|ü⁄e⁄« |ü⁄≥º>±H˚ |ü]eT[düTÔ+<äqï≥T¢ düT>∑TD≤\T u≤\´+˝ÀH˚
<√´‘·ø£eTsTTHêsTT.
neTàj·T´≈£î 17 e @≥ ãTTD≤qTã+<Ûä+ e\q $yêVü≤+
»]–+~ ø±˙ kÕe÷q´ e÷qe⁄\e˝… XÊØs¡ø£ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò<äT.
163
neTàj·T´>±s¡T <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
e<Ûä÷es¡T\ J$‘·+˝À eTs¡T|ü⁄sêì yÓTT<ä{ÏsêÁ‹ ø=~› >∑+≥\˝À
sêuÀ‘·T+~. Ä düeTj·T+˝À <˚e<ä÷‘· Ä<˚•+∫q Á|üø±s¡+ <äsêZkÕ«$T
e∫Ã neTàj·T´>±]‘√ XÊØs¡ø£ dü+ã+<Û+ä e⁄+&É≈î£ +&Ü J$+#·eTì
<˚e<ä÷‘· Ä<˚•düTÔHêïs¡ì, ˙ ìs¡íj·T+ ‘Ó\T|üeTì n&ÉT>∑>±
ªªn+‘·ø£+fÒ eTVü‰uÛ≤>∑é÷µµ nì nqï ‘·*¢ eTq neTàj·T´>±s¡T.
kÕ«$T yÓTT<ä≥ á <äsêZ yÓqTø£H˚ ñqï sê‹ dü+ú uÛ≤\ eT+≥|ü+˝À
ñ+&˚yês¡T. sêÁ‹ |üP≥ ˇø£ ∫qï q÷HÓ B|ü+ e÷Á‘·y˚T ñ+&˚~.
e÷‘êJ e∫Ãq ‘·sê«‘· eT+&ÉbÕìøÏ Hê\TZ yÓ|’ ⁄ü ˝≤ ‘ê{≤≈£î\T ø£{ºÏ
<ëìì ˇø£ ∫qï >∑~>± #˚düT≈£îHêïs¡T. yÓTT<ä≥ eT÷&ÉT HÓ\\
ø±\+ nø£ ÿ &É e÷‘êJ @ø£ eÁdü Ô + ‘√H˚ >∑ & ç | æ + ~. kÕ«MTJ
øö|”q+ <Ûä]+∫ »&É\T ø£{Ïºq E‘·TÔ‘√ ‘·q kÕ<Ûäq ø=qkÕ–dü÷Ô
ñ+&˚yês¡T.
dü+|üqï ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+∫ j·TTqï ‘·*¢ uÛÖ‹ø£yÓTÆq
uÛÀ>∑uÛ≤>±´\ Hê•+|üø£ kÕ«$T ‘√&ç<˚ ˝Àø£eTì uÛ≤$+#ÓqT.
Ä ‘· s ¡ T D+˝À <ä s êZ ˝ À ∫qï ≈£ î +&É ˝ À nqï+ e+&É T ≈£ î H˚
yês¡ T . n|ü ⁄ Œ&É | ü ⁄ Œ&É T _j· T ´+ ˝Ò ≈ £ î +&˚ $ . n˝≤+{Ï
dü+<äsê“¤\˝À yê]øÏ ìsêVü‰s¡y˚T. Á|üø£ÿ Á>±eT+ qT+∫ ˇø±yÓT
bÕ\T ‘Ó∫ÃsTTùdÔ n$ Á‘ê– ø±\+ >∑&çù| yês¡T. ˇø£Hê&ÉT |ü~yÓTÆfi¯fl
<ä÷s¡+˝À >∑\ Á>±eT+ qT+∫ ˇø±yÓT dü»® s=f…º\T, ø±s¡+ ‘Ó∫Ã ÇùdÔ
n$ ‹ì ø=Hêïfi¯ófl >∑&bç Õs¡T. nsTT‘˚ Ç~˝Ò<Tä nqï uÛ≤eq yê]<ä]› ˝À
me]ø° mqï&É÷ sê˝Ò<äT. Äø£* <ä|ü⁄Œ\≈£î o‘√wüí |ü]dæú‘·T\≈£î
Ä<Ûë´‹àø£ dü+|üqTï˝…’q Ä ~e´ <ä+|ü‘·T\T |üP]Ô>± nr‘·T\T.
kÕ«$Tyês¡T ø£&É|ü≈£î yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT >±˙, c˛*+>∑sY˝À ‘·|üdüT‡
#˚j·T{≤ìøÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT ø±˙ e÷‘êJ, e÷‘êJ ‘·*¢>±s¡T e÷Á‘·y˚T
Ä ns¡D´ Á|ü<˚X¯+˝À ñ+&˚yês¡T. ‘êH˚ <äsêZ\ e<ä› BbÕ\T
yÓ*–+#˚~. <äsêZ˝Àì >∑Ts¡Te⁄\≈£î uÛÑ≈£îÔ\T ‘Ó∫Ãq$ #·~$+|ü⁄\T
#˚ùd~. <äsêZ≈£î e∫Ãq uÛÑ≈£îÔ\T VüQ+&û˝À &ÉãT“\T y˚ùdÔ Ä &ÉãT“
BbÕ\≈£î q÷HÓ ø=s¡≈£î Ks¡TÃ #˚ùd~. uÛÑj·T+ nH˚~ e÷‘êJ
164
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D neTàj·T´>±s¡T
jÓTs¡T>∑s¡T. e÷‘êJ ã+<ÛäTe⁄\T ø=+<äs¡T ne÷à á n&É$˝À ìs¡®q
Á|ü<˚X¯+˝À ñ+&É&ÜìøÏ ˙≈£î uÛÑj·T+ ˝Ò<ë? nì n&ç>±s¡T. <ëìøÏ
e÷‘êJ »yêãT: uÛÑj·Te÷? n~ m˝≤ ñ+≥T+~. #·÷|æ+#·T
#· ÷ kÕÔ q T nì nHêïs¡T. e÷‘êJ πøe\+ >∑èVæ≤DÏ e÷Á‘·y˚T ø±<äT.
kÕ«MTJ ˝≤π> Ä<Ûë´‹àø£ e÷s¡+Z ˝À |ü]D‹ kÕ~Û+∫q eTVü‰jÓ÷–ì.
nsTT‘˚ ‘·q X¯øÏÔì, ì»‘·‘ê«ìï Á|üj·T‘·ï |üPs¡«ø£+>± eTs¡T>∑T
|üs¡T#·Tø=ì kÕ<Ûës¡D >∑èVæ≤DÏ˝≤π> Á|üe]Ô+#˚~. $yêVü≤+ »]–q
ø=‘·Ô˝À kÕ«MTJ neTà>±]ì ˇø£ Á|üX¯ï n&ç>±s¡T: ªªmes¡T me]ì
ø±bÕ&ÉT‘ês¡T?µµ nì. Ä Á|üX¯ï≈£î neTà>±s¡T Ç∫Ãq düe÷<Ûëq+
ªªn+<ä ] ˙ ø±bÕ&˚ yê&É T Ä |ü s ¡ e ÷‘· à , n+<ä ] ø° n‘· & ˚
s¡ ø £ å ≈ £ î &É T µµ nì. n≥Te+{Ï »yêãT Çe«>∑\>∑&É+ πøe\+
eTVü‰jÓ÷–qT\πø kÕ<Ûä´+.
ˇø£s√E e÷‘êJ |üP\T ø£≥Tº≈î£ +≥÷ ≈£Ls¡TÃì ñqï~. neTà>±]
y˚Tqe÷eT #·÷&É&ÜìøÏ e#êÃ&ÉT. Äj·Tq ˇø£ |òüsê¢+>∑T <ä÷s¡+˝À
ñ+&É>±H˚ e÷‘êJ #·T≥÷º ˇø£ ~e´ CÀ´‹ yê´|æ+∫ ñ+&É≥+
#·÷XÊ&ÉT. <ä>∑Zs¡≈£î e#˚Ã ø=B› Ä yÓ\T>∑T eT]+‘· Á|üø±X¯+ ø±e&É+‘√
Äj·Tq≈£î #ê˝≤ uÛÑj·T+ y˚dæ+~. #ê˝≤ùd|ü⁄ Äj·Tq e÷eT÷\T
dæú‹øÏ sê˝Òø£ b˛j·÷&ÉT.
eTs=ø£kÕ] e÷‘êJ ÄÁX¯eT+˝À ˇø£ >√HÓ|≥ ü ôº |’ ≈£Ls¡TÃì ñ+~.
Ä |ü≥º ÁøÏ+<ä ¬s+&ÉT ô|<ä› bÕeTT\T ñHêïsTT. e÷‘êJ ˝Òe>±H˚ Ä
s¬ +&ÉT bÕeTT\T Á|üXÊ+‘·+>± ãj·T≥≈£î e∫Ã »s¡»sê yÓ[flb˛j·÷sTT.
e÷‘êJ @ e÷Á‘·+ ø£+>±s¡T |ü&˝ É <Ò Tä , #·*+#·˝<Ò Tä . e÷eT÷\T>±H˚
ñHêïs¡T.
|æ\¢*ï m˝≤ ô|+#ê˝À neTàj·T´>±] Ä#·s¡D:
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT <äsêZ\ e<ä› ˇø£ >∑s¡“¤e‹ nsTTq ÄyÓT e∫Ã
ñ+≥T+&˚~. ÄyÓT≈£î ø£\>∑uÀj˚T _&É¶≈£î C≤„Hêìï Á|ükÕ~+∫ ‘·eT
‘· < ä q +‘· s ¡ + ÄÁX¯ e T $wü j · ÷ \T Ä _&É ¶ ≈ £ î n|ü Œ –+#ê\ì
165
neTàj·T´>±s¡T ‘·\#ês¡T. á dü+ø£\Œ+‘√ neTàj·T´>±s¡T ˇø£
s=f…ºqT ‘·j·÷s¡T#˚XÊs¡T. Á|ü V ü ‰ ¢ < ä T &ç ø Ï >∑ s ¡ “ ¤ + ˝À e⁄+&É > ±H˚
Hêsêj·TD »|ü+ e\q C≤„q+ ø£*Zq≥T¢, Ä >∑s¡“¤e‹#˚ á
s=f… º ‹ì|æ + #· & É + <ë«sê ÄyÓ T ø£ & É T |ü ⁄ ˝À ñqï u≤ãT≈£ î
C≤„ q + Á|ü k Õ~+#ê\ì neTàj· T ´>±s¡ T dü + ø£ * Œ+#ês¡ T. Ä
s=f…º ÄyÓT≈£î Çyê«\ì <ëìì ˇø£ ø£es¡T˝À #·T{Ïº <ëìô|’ Ç+ø=ø£
ø£es¡T ‘=&ç– <ëìô|’ eTs¡˝≤ ˇø£ ø±–‘·+ #·T{Ïº, u§&ÉT¶˝À <√|ü⁄ø=H˚
&ÉãT“ dü+∫˝À ô|≥Tº≈£îHêïs¡T. Ç<ä+‘ê #·÷dü÷Ô ñqï kÕ«$Tyês¡T,
qe⁄«‘·÷ @$T{Ï nì n&ÉT>∑>± neTà>±s¡T $e]+#ês¡T. n|ü⁄Œ&ÉT
kÕ«$T qe⁄«‘·÷ n˝≤ ˙e⁄ nqT≈£îqï≥Tº @MT »s¡T>∑<äT. <ëìì ˙
qT+&ç ø£&|É ü kÕ«$T rdüT≈£îì ‹+{≤s¡T #·÷&ÉT nHêïs¡T. ø=~›ùd|ü{øÏ Ï
ø£&|É ˝
ü À ~>±s¡T. mø£ÿ&ÉqT+&ç e#êÃs√ ‘Ó*j·T<äT>±˙ ~–q yÓ+≥H˚
ø£&É|ükÕ«$T e∫Ã <√|ü⁄≈£îqï dü+∫ |ü≥Tº≈£îì $&ÉTe˝Ò<äT. n|ü⁄Œ&ÉT
neTàj·T´>±s¡T <äsêZkÕ«$Tyê]yÓ’|ü⁄ #·÷&É>± Äj·Tq |üø£|üø±
qe⁄«‘·÷ ˙e⁄ Ä s=f…qº T Äj·Tq≈£î Çe«ø£ ‘·|Œü <äT ˝Ò≈î£ +fÒ Äj·Tq
Çø£ ÿ &É qT+&ç ø£ < ä \ s¡ T nì #Ó | ü Œ >±, ÄeTà>±s¡ T Ä s=f… º
ø£&É|ükÕ«$Tyê]øÏ Ç#˚ÃXÊs¡T. Äj·Tq Ä s=f…º ‹ì yÓ[flb˛j·÷s¡T.
Bì >∑T]+∫ <äsêZkÕ«$T #Ó|⁄ü ‘·÷ ªªø£&|É kü Õ«$T n˝≤ s=f…qº T d”«ø£]+∫
e÷≈£î C≤„Hêìï Á|ükÕ~+#ês¡Tµµ nì nHêïs¡T.
eTq+ ‹H˚ ÄVü ‰ s¡ + Vü ≤ è<ä j · T |ü P s¡ « ø£ y Ó T Æ q
HêeTdüàs¡D‘√ ‘·j·÷s¡T #˚ùdÔ Ä ÄVü‰s¡+ ‹qïyê]øÏ
uÛ Ñ ø Ï Ô Á X¯ < ä ∆ \ T nãT“‘êj· T ì, dü ‘ · « >∑ T D+
eè~∆j·T>∑T‘·T+<äqï~ ˇø£≥e dü+<˚X¯+. HêeTdüàs¡D‘√
#˚dæq ÄVü‰s¡eT+fÒ uÛÑ>∑e+‘·Tì¬ø+‘√ ÇwüºeTT. <ëìì
Á|”‹‘√ d”«ø£]kÕÔs¡ì á ©\ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. n˝≤ #˚dæ
n+<äs¡eT÷ ‘·]<ë›eTT.
Ä ‘·s¡Tyê‘· ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ Ä >∑s¡“¤e‹øÏ u≤ãT |ü⁄{≤º&ÉT. Ä
u≤ãTqT neTàj·T´>±πs ô|+#ês¡T. kÕïq+ #˚sTT+#·≥+ yÓTT<ä\T
166
n˙ï neTàj·T´>±πs dü«j·T+>± #˚ùdyês¡T. 10e ‘·s>¡ ‹∑ es¡≈L£ #·<Tä e⁄
#Ó|æŒ+#ês¡T. _.ø±yéT. ≈£L&Ü #·~$+∫ kÕ«$Tyêπs N{Ï Áyêdæ Ç∫Ã
u≤´+≈£î˝À ñ<√´>∑+ y˚sTT+#ês¡T. ø=Hêïfi¯fl≈£î n‘·qT ‘·q
‘· * ¢ < ä + Á&É T \ e<ä › ≈ £ î yÓ [ flb˛‘êqì #Ó | æ Œ ÄÁX¯ e T+ qT+&ç
yÓ[flb˛j·÷&ÉT. n‘·qT ˝ÖøÏø£yÓTÆq $wüj·÷\˝À |ü&çb˛j·÷&ÉT >±˙
m+‘· #Ó|æŒHê düπs n<äèwüº+ ˝Òø£ C≤„q+ nã“˝Ò<äT. n+fÒ
>∑ s ¡ “ ¤ e ‘· T \T>± e⁄qï|ü ⁄ Œ&É T #˚ ù d uÛ Ñ > ∑ e +‘· T ì ùde e\q
|ü⁄≥ºuÀj˚T _&É¶ dü+kÕÿs¡eTT ‘˚*ø£>± e÷s¡>∑\<äì, |ü⁄{Ïºq
‘·sê«‘· #˚ùd <ëì |òü*‘·eTT ø£wüº‘·s¡eTì eTq+ >∑T]Ô+#ê*.
1964˝À @\÷s¡T qT+∫ uÛ≤sêúÛsÑ \ Ô¡ T Çs¡Te⁄s¡T <äsê“s¡T q>∑s+¡
e#êÃs¡T. yê] e<ä› ñ+&˚ ã+>±s¡T e&Ü¶D≤ìï e÷‘êJøÏ Çyê«\ì
uÛÑs¡Ô ñ<˚›X¯´+. eTT$Tà&çes¡+ u≤\jÓ÷–øÏ Çyê«\ì uÛ≤s¡´
ñ<˚›X¯´+. Hê\T>∑T dü+e‘·‡sê\T>± yê] eT<Ûä´ Ä $yê<ä+
»s¡T>∑T#·T+&˚~. ∫es¡>± e÷‘êJπø Çyê«\ì ìs¡ísTT+#·Tø=ì
e÷‘êJì n&ç>±s¡T. ÄyÓT yÓ+≥H˚ ªªã+>±s¡+, ã+>±s¡T ÄuÛsÑ D ¡ ≤\T
e÷¬ø+<äT≈£î?µµ nì ‹s¡düÿ]+∫+~. uÛ≤s¡´ uÛÑs¡Ô\T ø£&É|ü˝À ñqï
kÕ«MTJ e<ä›≈£î yÓ[fl yê]q&ç>±s¡T yês¡T. ªªe÷‘êJ Á|ü ø £ è ‹
dü « s¡ ÷ |æ D Ï , ÄyÓ T ìsêø£ ] +∫q ‘· s ê«‘· Hê¬ ø +<ä T ≈£ î µµ nì
kÕ«$T nHêïs¡T. yê]πø kÕ«MTJ Ç˝≤ #ÓbÕŒs¡T: ªªe÷‘êJ eTTøÏÔ
ø±+‘·, Ä~X¯øÏÔ Á|ü‹s¡÷|ü+µµ nì. eTqkÕ, yê#ê, ø£s¡àD≤ e÷‘êJ,
kÕ«MTJ\T nuÛÒ<äs¡÷bÕ\T.
Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ bòÕ\TZD |üP]íeTHê&ÉT <äsêZe<ä› eT÷&ÉT s√E\T
ñs¡TdüT »s¡T>∑T‘·T+~. <ëìøÏ uÛ≈Ñ î£ \ Ô T ndü+U≤´ø£+>± ekÕÔsT¡ . e∫Ãq
yês¡+<ä]ø° kÕ«MTJ, e÷‘êJ\T uÛÀ»q+ ô|&É‘ês¡T. ˇø£ dü+e‘·‡s¡+
ô|<ä› ø£s¡Te⁄ e∫Ã+~. _j·T´+ <Ûäs¡ #ê˝≤ ô|]– b˛sTT+~. n|ü⁄Œ&ÉT
e÷‘êJ ã+<ÛTä e⁄ ˇø±j·Tq ªá dü+e‘·‡s¡+ ≈£L&Ü uÛ≈Ñ î£ \ Ô ≈£î uÛÀ»Hê\T
ô|&É‘êsê?µ nì n&ç>±&ÉT. <ëìøÏ e÷‘êJ Ç∫Ãq »yêãT: ªªˇø=ÿø£ÿ
_j·T´|ü⁄–+» ˇø=ÿø£ÿ s¡÷bÕjÓÆTHê uÛÀ»Hê\T ô|≥º&É+ e÷qeTTµµ
167
nì. e÷‘êJ <Ûäè&É dü+ø£˝≤ŒìøÏ ø±s¡´Bø£å≈£î á »yêãT #·ø£ÿì
ñ<ëVü≤s¡D. eTs=ø£ dü+e‘·‡s¡+ ˙\ø£+sƒs¡ êe⁄ù|≥˝À n–ïÁ|üe÷<ä+
dü + uÛ Ñ $ +∫+~. #ê˝≤ eT+~ Á|ü » \T dü s ¡ « + ø√˝ÀŒsTT
ìsêÁX¯j·TT˝…’Hês¡T. yês¡T e÷‘êJ e<ä›≈£î e∫Ã ‘·eT >√&ÉT
$qï$+#· T ≈£ î Hêïs¡ T . e÷‘êJ yês¡ + <ä ] ˙ z<ë]Ã ˇø=ÿø£ ÿ
≈£î≥T+u≤ìøÏ |ü~X‚s¡¢ _j·T´+, j·÷uÛ…’ s¡÷bÕj·T\T s=ø£ÿ+ Ç∫Ã
|ü+bÕs¡T. eTs¡Tdü{Ïs√E ñ>±~ |üs¡«~q+. uÛÀ»Hê\≈£î _j·T´+
ø±yê*. e÷‘êJ ny˚M Ä˝À∫+#·˝Ò<äT. ø£cÕº˝À¢ ñqïyê]ì m˝≤
Ä<äTø√yê\H˚ ÄyÓT ‘·|qü , ÄyÓT <Ûë´dü. ñ<ës¡‘ê«ìø°, ‘ê´>∑o\‘·≈î£ ,
kÕqTuÛÑ÷‹øÏ e÷‘êJ eTs√ù|s¡T.
<Óe’ ø±sê´\≈£î, uÛ≈Ñ î£ \
Ô kÂø£sê´\≈£î e÷‘êJ, kÕ«$Tyês¡T #˚dqæ
ø£èwæ, <Ûäq düVü‰j·T+ nbÕs¡+. wæØ¶kÕsTT $Á>∑Vü≤Á|ü‹wü˜ nH˚ø£
Á>±e÷\˝À, |ü≥D º ≤\˝À yês¡T #˚XÊs¡T. ñ<ëVü≤s¡D≈£î HÓ\÷¢sT¡ ˝ÀH˚
nsTT<äT Á|ü<˚XÊ\≈£î ô|’>± eT]j·TT $+»eT÷s¡T, ø±e*, ø£ì–],
Ä‘·à≈£Ls¡T, ø=+&É_Á≥>∑T+≥, ø£&É|ü, sêj·T#√{Ï, bı<ä\≈£Ls¡T,
nbÕŒsêe⁄bÕfiË+, yÓTT–*#·s¡¢, &˚>∑|üP&ç, ø£+&É˝Òs¡T, #ÓHÓ’ï\˝À Áo
dü<äTZs¡T wæØ¶ kÕsTTHê<ÛäTì $Á>∑Vü‰ìï kÕ«MTJ ‘·eT dü«s¡í Vü≤kÕÔ\‘√
Á|ü‹wæ+˜ #·>±, e÷‘êJ ‘·eT dü«s¡í Vü≤kÕÔ\‘√ eT+~sêìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ
<ÛäqdüVü‰j·T+, edüTÔdüVü‰j·T+ ≈£L&Ü #˚XÊs¡T. n+‘˚>±ø£, >∑Te«\
#Ós¡Te⁄˝À eTd”<äT\≈£î, <äsêZ\≈£î ≈£L&Ü <Ûäq düVü‰j·T+ #˚XÊs¡T.
n˝≤+{Ï düV‰ü j·T+ yê] düs«¡ eT‘· düeTuÛ≤yêìø°, |üse¡ T‘· düV≤ü HêìøÏ
n‘·T´‘·ÔeT ì<äs¡Ùq+. πøe\+ wæØ¶kÕsTT $Á>∑Vü‰\H˚ø±ø£ yês¡T
d”‘êsêeT \ø£åàD Ä+»H˚j·T $Á>∑Vü‰\qT, qeÁ>∑Vü‰\qT, >∑D|ü‹,
<ä‘êÔÁ‘˚j·T kÕ«$T, •ebÕs¡«‘·T\T e¬>’sê <˚e‘ê $Á>∑Vü‰\qT ≈£L&Ü
Á|ü‹wæ˜+#ês¡T. eTs=ø£ $X‚wü+, Áo møÏÿsê\ uÛÑs¡<ë«» e÷cÕºs¡T>±]
$Á>∑Vü‰ìï Á|ü‹wæ˜+#·&É+.
uÛÑ≈£îÔ\ kÂø£sê´s¡ú+ |ü⁄D´πøåÁ‘ê\˝À, Ç‘·s¡ Á|ü<˚XÊ\˝À≈£L&Ü
yês¡T uÛÑ÷] $sêfi≤\T Ç∫ÃñHêïs¡T. yê{Ï˝À eT#·TÃ≈£î ø=ìï :
168
•]&û˝À nœ\ uÛ≤s¡‘· •]&û πøåÁ‘· kÕsTTuÛÑø£Ô ìyêdt Á≥düTºyê]øÏ
uÛÑ≈£îÔ\edü‹¬ø’ ˇø£ >∑~ ìsêàD≤ìøÏ ˇø£\ø£å y˚sTTq÷≥|ü<äVü‰s¡T
s¡÷bÕj·T\T— n<˚ düÁ‘·+˝À ì‘ê´qï<ëHêìøÏ Çs¡yÓ’ nsTT<äTy˚\
q÷≥|ü<äVü‰s¡T s¡÷bÕj·T\T— wæØ¶ dü+kÕúHé yê] ì‘·´ nqï<ëq
|ü<∏äø±ìøÏ j·÷uÛ…’y˚\ s¡÷bÕj·T\T— ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì c˛*+>∑sY˝À
Áo \ø°àå qèdæ+Vü≤ kÕ«$Tyê] düìï~Û˝À >∑~ ìsêàD≤ìøÏ <Ûqä düV‰ü j·T+—
HÓ\÷¢s¡T˝À Áo wæØ¶kÕsTT s¡÷s¡˝Ÿ yÓ˝ÒŒ¤sY eT]j·TT yÓT&çø£˝Ÿ
bòÂ+&˚wüHéyês¡T ì]à+∫q eT©º ôdŒcÕ*{° ÄdüT|üÁ‹ eT]j·TT Áo
kÕsTT eT+~s¡+ Äes¡D˝À <Ûë´q eT+~s¡ ìsêàD≤ìøÏ ˇø£ \ø£å
s¡÷bÕj·T\T— uÛÑ>∑yêHé Áo yÓ+ø£j·T´ kÕ«$T |ü⁄D´πøåÁ‘·yÓTÆq
>=\>∑eT÷&ç˝À nqï<ëHêìø°, ù|<ä $<ë´s¡Tú\ ìyêkÕìøÏ <Ûäs¡àdüÁ‘·
ìsêàDeTT— ñ∫‘· $yêVü‰\¬ø’ ø£fi≤´D eT+&É|ü ìsêàD≤s¡∆+
X¯+≈£îkÕú|qü . Ç˝≤+{Ï $‘·sD ¡ ø±sê´\˝À dü+ø£\ŒeT÷, Áb˛‘ê‡Vü≤eTT
e÷‘êJ<˚. s¡÷|üø£\Œq, ìs¡«Vü≤D kÕ«MTJ~. kÕ«MTJ‘√ e÷‘êJ,
ªªkÕ«MT, MT #˚‘·T\ MT<äT>± \ø£å\T Ks¡Ãe⁄‘êsTT. \ø£å\T ≈£L&Ü
n<˚Ø‹˝À #˚‹øÏ ekÕÔsTTµµ nH˚yês¡T. Ç+‘·>± <ëq <Ûsä êà\T #˚dHæ ê
yê]˝À ì>∑s«¡ ‘·, ìsê&É+ãs¡‘· $TqVü‰ eTπsMT ø£qT|æ+#·<Tä . M{Ïì
>∑T]+∫ Á|ükÕÔ$ùdÔ, e÷‘êJ ªªe÷<˚eTT+~, yê]kıeTTà yê]øÏ#êÃ+µµ
nH˚yês¡T.
<äsê“s¡T q>∑s¡+˝À (<äsêZe<ä›) ñs¡TdüT, C…+&Ü ñ‘·‡ey˚T>±ø£,
ÁosêeTqe$T, >∑Ts¡T|üP]íeT, $»j·T<äX¯$T, <ä‘·Ô »j·T+‹, Ä+>∑¢
q÷‘·q dü+e‘·‡sê~, Áo düeTs¡ú dü<äTZs¡T kÕsTTHê<∏ä eT+~s¡
yê]¸ø√‘·‡e+ e¬>’sê »s¡T|ü⁄‘ês¡T. yê{ÏøÏ ≈£î\, eT‘·, ÁbÕ+‘·, <Ûäìø£,
;<ä ˝≤+{Ï ‘ês¡‘·e÷´\T @MT ø£qT|æ+#·e⁄. n+<ä]ø° ˇπø |ü+øÏÔ.
n+<ä]ø° n<˚ eTècÕºqï uÛÀ»q+. n+<äØï e÷‘êJ dü«j·T+>±
ªªuÛÀ»q+ #˚XÊsê ˝Ò<ë?µµ nì n&ÉT>∑T‘ês¡T. n+‘˚>±ø£ <ä÷s¡
ÁbÕ+‘ê\ uÛ≈Ñ î£ \
Ô T Çfi¯fl≈£î yÓfifl‚ ≥|ü⁄Œ&ÉT yê]øÏ d”«≥T¢ e¬>s’ ê bÕ´¬ø≥T¢
Ç∫Ã |ü+|ü⁄‘ês¡T. Çe˙ï e÷‘êJ d”«j·T |üs´¡ y˚øD å£ ˝À »s¡T>∑T‘êsTT.
169
1992˝À ˇø£s√E ˇø£ <äTdü‡+|òTü ≥q »]–+~. Äs√E e÷‘êJ
kÕ«$Tyê]‘√ ªªkÕ«MT, ás√E Hêπø<√ »s¡>u∑ À‘√+~µµ nì nHêïs¡T.
kÕ«$T ªª˝Ò<Tä ˝Ò<Tä , n~ Hê yÓ+≥ã&ç+~, Hêπø edüT+Ô ~µµ nHêïs¡T.
nsTTHê Äs√E kÕ«$Tyês¡ T e÷‘êJ yÓ + ≥H˚ ñHêïs¡ T .
kÕj·T+ø±\+ e÷‘êJ Äe⁄ <ä>∑Zs¡ bÕ\T rdüTÔHêïs¡T. ñqï≥Tº+&ç
Äe⁄ ÄyÓTqT ø±*‘√ ‘·ìï+~. e÷‘êJ øÏ+<ä|ü&Ü¶s¡T. n|ü⁄Œ&ÉT
kÕ«MTJøÏ ˇø£ q\¢ì Äø±s¡+ ø£qT|æ+∫+~. yÓ+≥H˚ kÕ«MTJ
e÷‘êJ M|ü⁄ô|’ ˇø£ <Óã“ y˚dæ, H˚qT+&É>± ˙yÓ{≤¢ ekÕÔe⁄µµ nì
nHêïs¡T. e÷‘êJ ªªkÕ«MT, n~ e∫Ã+~, b˛sTT+~, Hê ø±\T
ø°\T ‘=\–+~. ˝Ò|ü+&çµµ nì nHêïs¡T. #·÷&É>± e÷‘êJøÏ ‘·T+{Ï
meTTø£ $]–b˛sTT+~. ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ ø±*øÏ Ä|üπswüHé #˚j·Te\dæ
e∫Ã+~. Ä ‘·sê«‘· dæºø˘ kÕº+&é düVü‰j·T+‘√ q&ÉTdü÷Ô ñ+&˚yês¡T.
n|üŒ{ÏqT+&ç e÷‘êJ |üøÿ£ ≈£î ˇ‹Ô–* |ü&TÉ ø√&É+ M\T|ü&øÉ £ yÓ\ø¢ ˝
Ï ≤
|ü&ÉT≈£îH˚yês¡T. 1998˝À eTÁ<ëdüT˝À eT÷&ÉekÕ] Ä|üπswüHé
»]–+~. Ä ‘·sê«‘· @ düVü‰j·T+ ˝Ò≈£î+&Ü q&Ée>∑*–Hê
eTTqT|ü{Ï˝≤>± q&Ée˝Òø£b˛j·÷s¡T. ô|’>± yÓ÷ø±fi¯fl H=|ü⁄Œ\T ≈£L&Ü
m≈£îÿe>± ñ+&˚$.
¬ø.j·T+.j·Tdt. #·+Á<äX‚Ks¡sêe⁄, ôV’≤<äsêu≤<äT:
H˚qT yÓTT<ä{kÏ Õ] <äsêZ≈î£ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT Hê ù|s¡T ø±˙, H˚HeÓ s¡H√
ø±˙ yê]¬øe]ø° ‘Ó*j·T<äT. H˚qT #Ó|üŒ˝Ò<äT. neTàj·T´ e<ä›≈£î
yÓ[fl bÕ<äqeTkÕÿs¡eTT #˚düT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT neTàj·T´ ªª˙e⁄ düTø£q´
uÛÑs¡Ôe⁄ ø£<ë!µµ nì n&ç>±s¡T. Hê≈£î #ê˝≤ ÄX¯Ãs¡´+ y˚dæ+~. Hê
uÛ≤s¡´ n|ü⁄Œ&ÉT Hê Á|üøÿ£ q ˝Ò<Tä . eTs=ø£kÕ] yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$Tyês¡T
ÄÁX¯eT+˝À ˝ÒsT¡ . neTàj·T´≈£î qeTkÕÿs¡+ #˚dTü ø=ì Hê ≈£îe÷s¡Tì
#·<äTe⁄ dü+>∑‹ Á|ükÕÔ$+#êqT. n|ü⁄Œ&ÉT <ëìøÏ |ü]cÕÿs¡ e÷s¡Z+
#·÷|æ+#ês¡T. Ä ‘·sê«‘· kÕ«$Tyê] <äsÙ¡ q+ #˚dTü ø=ì n<˚ $wüjT· +
#·]Ã+#·>± kÕ«$Tyês¡T neTàj·T´>±s¡T #Ó|æŒq<˚ #ÓbÕŒs¡T. n~
Hê≈£î #ê˝≤ $+‘·>± nì|æ+∫+~. yê]<ä›] n+‘·s¡+>∑+ ˇø£fÒqì
170
ns¡úyÓTÆ+~.
õ.$.j·Tdt. ø£fi≤´DY, Ábı<äT›≥÷s¡T
ˇø£kÕ] neTàj·T´>±] ÄodüT‡\‘√ $Vü‰s¡j·÷Á‘·≈£î yÓfi≤flqT.
|òü÷{Ÿ s√&ÉT¶ Á|üj·÷D+˝À ˇø£ eT\T|ü⁄˝À ãdüT‡ yÓqTø£ uÛ≤>∑+
yÓqTø£≈£î yê*+~. yÓqTø£ n>±<ÛäyÓTÆq ˝Àj·T. n˝≤+{Ï<˚ eTs=ø£
#√≥ »]–+~. ãdüT‡˝À n+<äs¡+ uÛÑj·T|ü&Ü¶+. ‹]– Ç\T¢
#˚s¡Tø√>±H˚ kÕ«$Tyê]øÏ bò˛qT #˚XÊqT. kÕ«$T yÓ+≥H˚ ªªHêj·THê
≥÷sY u≤>± »]–+<ë? ˙e⁄ Á|üj÷· D+˝À s¬ +&ÉT #√≥¢ uÛj Ñ T· |ü&Ü¶e⁄
ø£<äsê? Hê≈£î neTàj·T´ #Ó|æŒ+~˝Òµµ nHêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT Hê≈£î
ns¡yú TÓ +Æ ~ Hê≈£î Á|üj÷· D+˝À nqTø£D
å + neTàj·T´ s¡øD
å£ e⁄qï<äì.
¬ø. ñeT, HÓ\÷¢s¡T
Hê ‘·eTTà&ÉT #Ó&ÉT düVü≤yêdü+ e\q ˇø£kÕ] eT<ë´ìï s¡T∫
#·÷kÕ&ÉT. á $wüjT· + e÷≈£î ‘Ó*j·T<äT. <äsêZ\ <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT
neTàj· T ´ yê&ç ï <ä > ∑ Z s ¡ ≈ £ î |æ * ∫ m˝≤+{Ï yê&ç $ m˝≤
nsTTb˛j·÷e⁄ #·÷&ÉT nì ns¡∫ »]–q $wüj·T+ kÕ«$T‘√ #Ó|æŒ
yê&çì e÷s¡ÃeTì #Ó|æŒ+~. n|üŒ{ÏqT+&ç yê&ÉT <äsêZ\ <ä>∑Zs¡øÏ
yÓfi¯ó‘·THêï&ÉT. #Ó&ÉT düVü≤yêkÕ\˙ï <ä÷s¡yÓTÆHêsTT.
j· T XÀ<ä e Tà>±s¡ T (HÓ \ ÷¢ s ¡ T )Ç˝≤ #Ó | ü ⁄ ‘· T Hêïs¡ T
e÷ ô|<ä›e÷àsTT ô|[fl eTT+<äs¡ s√E kÕ«$T, neTàj·T´\T
e∫Ã ô|[fl≈£L‘·Ts¡Tì #˚kÕs¡T. neTàj·T´ dü«j·T+>± e&çj·÷\T
ô|{≤ºs¡T. ô|[fls√E y˚TeTT 800 eT+~øÏ e+≥ #˚ùdÔ ˇø£ yÓsTT´øÏ
ô|’>± ã+<ÛäTe⁄\T, $TÁ‘·T\T e#êÃs¡T ø±˙ @ e÷Á‘·+ X¯ã›+ ˝Ò<äT,
e+≥ø±\T dü+‘·è|æ>Ô ± dü]b˛j·÷sTT eT]j·TT ˇø£ÿs¡T ≈£L&Ü <˚ìø°
e+ø£\T ô|≥º˝Ò<äT.
¬ø. »j·TÁo, s¡M+Á<ä q>∑sY, HÓ\÷¢s¡T
kÕ<Ûës¡D+>± neTàj·T´ mø£ÿ&ç¬ø’Hê yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT neTàj·T´
yÓ+≥ eTT>∑TsZ T¡ ˝Òø£ q\T>∑Ts¡T eTVæ≤fi≤ uÛ≈Ñ î£ \
Ô T ñ+{≤s¡T. nsTT‘˚
171
e÷ sTT+{ÏøÏ 2004 y˚T ˝À kÕ«$T, neTàj·T´ e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT
neTàj·T´‘√ bÕ≥T me«s¡÷ sê˝Ò<äT. á $wüj·T+ neTàj·T´qT
n&ç–‘˚ neTàj·T´ ªª»j· »j·TÁo! Çø£ MT<ä Hê≈£î me«]‘√ nedüs¡+
˝Ò<äT. H˚qT HÓ\÷¢s¡T sêe&É+ Ç<˚ ∫e]kÕ]. Çø£MT<ä kÕ«$T
ˇø£πs ekÕÔs¡Tµµµ nì nHêïs¡T. ‘·sê«‘· $ÁXÊ+‹ rdüT≈£îì kÕj·T+Á‘·+
ø£&|É ≈ü î£ yÓ[flb˛j·÷s¡T. Ä ‘·sê«‘· ø=~›s√E\πø neTàj·T´ ìsê´D
yês¡Ô n+~+~. m+‘√ <äT:œ+#êqT. neTàj·T´ ÄHê&ÉT nqïe÷≥
n+‘·sês¡ú+ n|ü⁄Œ&ÉT ne>∑‘·yÓTÆ+~.
eTÁ<ëdüT yêdüeÔ ⁄´\T >√es¡H∆ >é ±s¡T kÕ«$TuÛ≈Ñ î£ \
Ô T. yês¡T #ÓHï’Ó ˝À
$*¢yêø£+˝À kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡+ ø£{Ïº+#ês¡T. $Á>∑Vü≤ Á|ü‹wü˜≈£î
eTTVüAs¡Ô+ <ä>∑Zs¡˝À ˝Òq+<äTq wæØ¶kÕsTT |ü≥+ ô|{Ïº dü‘·‡+>∑+
»s¡bÕ\ì dü+ø£*Œ+∫ <ëìøÏ kÕ«$Tyê]ì s¡eTàì ÄVü‰«ì+#ês¡T.
<ëìøÏ ôdô|º+ãs¡T 5e ‘˚Bq kÕ«MTJ, neTàj·T´ eTÁ<ëdüT e#êÃs¡T.
ø±s¡´Áø£e÷ìøÏ e∫Ãq uÛÑ≈£îÔ\˝À ˇø£ &Üø£ºs¡T <ä+|ü‘·T\T e÷‘êJøÏ
bÕ<ä qeTkÕÿs¡+ #˚dü÷Ô ÄyÓT bÕ<ë\T yê∫ ñ+&É≥+ #·÷XÊs¡T.
e÷‘êJì ‘·eT q]‡+>¥ôVAyéT≈£î rdüTø=ìb˛sTT |üØø£å#˚dæ
|ü+|ü⁄‘êeTì kÕ«MTJ nqTeT‹‘√ rdæø=ì yÓfi≤fls¡T. s¬ +&ÉTs√E\T
‘·eT‘√ ñ+#·Tø=ì |üØø£\ å T #˚dæ bÕ<ëìøÏ yÓ÷ø±fi¯fl≈£î eT<Û´ä meTTø£
eTs¡˝≤ $]– dü<äTZs¡Tø£è|üe\q n‘·Tø=ìq<äì yês¡T kÕ«$Tyê]øÏ
#ÓbÕŒs¡T. Ä ‘·sê«‘· kÕ«MTJ, e÷‘êJ\T <äsê“s¡Tq>∑s+¡ e#˚ÃXÊs¡T.
eTÁ<ëdüT˝À q]‡+>¥ôVAyéT yÓTT‘·Ô+ m.dæ. #˚dæq~. <ëìe\q
e÷‘êJøÏ }|æ]‹‘·T\ Ô ˝À HÓeTTà#˚] Äj·÷dü+ e∫Ã+~. <ëìe\q
e÷‘êJ nø£ÿ&É ñqï|ü⁄Œ&ÉT #ê˝≤ u≤<Ûä|ü&Ü¶s¡T. ôdô|º+ãs¡T 9e
‘˚B >∑Ts¡Tyês¡+ nsTTq+<äTq e÷‘êJ Áo düeTs¡ú dü<äTZs¡T
kÕsTTHê<ÛTä ìøÏ HÓy’ <˚ ´ä + j·T<∏ë$~Û>± #˚dæ ô|{≤ºsT¡ . e÷‘êJ Äs√E
ÄVü‰s¡+ @MT rdüTø√˝Ò<Tä . Äj·÷dü+ e\q >∑T+&Ó˝À H=|æŒ e∫Ã+~.
‘·s¡Tyê‘· sêÁ‹ 10 >∑+≥\≈£î e÷‘êJøÏ eT÷Á‘·$düs¡®q ø±q+<äTq
172
H=|æŒ, Äj·÷dü+ m≈£îÿyÓ’HêsTT. kÕ«MTJ dü+ø£\Œ ã\+ e\q 11
>∑+≥\≈£î n˙ï düs¡T›≈£îHêïsTT. nsTT‘˚ ñ<äj·T+ 5 >∑+≥\≈£î
eTs¡˝≤ Äj·÷dü+ m≈£îÿyÓ’+~. sêj·T#√{Ï˝Àì &Üø£ºs¡T ãj·÷¬s&ç¶
>±]øÏ bò˛Hé #˚jT· >± yês¡T 6 >∑+≥\≈£î e∫Ã kÕ«MTJyê] nqTeT‹‘√
e÷‘êJì sêj·T#√{ÏøÏ rdüTø=ìyÓfi≤¢s¡T. e÷‘êJ mø£ÿ&ç¬ø’Hê
ˇ+≥]>± yÓfi¯¢&É+ n<˚ Á|ü<∏äeT+.
sêj·T#√{Ï˝À ∫øÏ‘·‡ #˚dæq ‘·sê«‘· Äj·÷dü+ ø=~›>± ‘·–Z+~.
n|ü⁄Œ&ÉT e÷‘êJ ø=~›>± Ç&û¢ ‹Hêïs¡T. eT<Ûë´Vü≤ï+ 3 >∑+≥\≈£î
eTs¡˝≤ >∑T+&Ó˝À H=|æŒsê>± &Üø£sº T¡ ¢ ÄyÓTqT ø£&|É ≈ü î£ (ø±]¶j÷· \õdüTº
e<ä›≈£î) rdüT¬øfi≤¢\ì ìX¯ÃsTT+#ês¡T. nsTT‘˚ kÕ«$T nqT»„ ˝Òì<˚
‘êHÓø£ÿ&çø° sêqì bò˛Hé #˚dæ yê] nqT»„ rdüTø=Hêïs¡T. ø£&É|ü≈£î
yÓfi¯SÔ ø±s¡T <ë]˝À <äsê“s¡Tq>∑s¡+ e∫Ã+~. e÷‘êJì ˝À|ü*øÏ
rdæø=ì e#êÃs¡T. eTs¡˝≤ ø±s¡T ãj·T\T<˚]q|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$Tyês¡T
e÷‘êJ #Ó$˝À @<√ #ÓbÕŒs¡T. yÓ+≥H˚ e÷‘êJ ∫qTàÁ<ä˝À <Ûë´q+
#˚j·T≥+ Äs¡+_Û+#ês¡T. ‘·sê«‘· ø±s¡T ø£&É|ü≈£î yÓ[¢b˛sTT+~.
ø£&É|ü˝À e÷‘êJ sêÁ‹ 12 >∑+≥\≈£î sêj·T#√{Ï dü‘·´+‘√ ªªb˛sTT
<äsêZ˝À bÕ\T, ˙fi¯ófl ô|{Ïºsêµµ nHêïs¡T. Ä e÷≥\ n+‘·sês¡ú+
n|ü⁄Œ&ÉT me«]ø° ne>∑‘·+ø±˝Ò<äT. <äsêZ˝À bÕ\T, ˙fi¯ófl ô|≥º&É+
n+fÒ kÕ«$Tyê]øÏ Á|ü‹~qeT÷ eTs¡∫b˛≈£î+&Ü ˇø£ >±¢düT bÕ\T,
ˇø£ >±¢düT ˙fi¯ófl Çe«&É+. n+<äTe\q kÕ«MTJ n|üŒ{Ï qT+&ç
yês¡+˝À ¬s+&ÉT s√E\T nX¯«‘·úeèø£å+ e<ä› ˇø£ >±¢düT bÕ\T, ˇø£
>±¢düT ˙fi¯ófl b˛kÕÔs¡T. e÷‘êJ e÷≥\ n+‘·sês¡ú+ Ä $<Ûä+>±
Á|üø{
£ ‘Ï y· TÓ +Æ ~.
‘Ó\¢yês¡Ts¡a≤eTTq 3 >∑+≥\≈£î e÷‘êJøÏ Äj·÷dü+
m≈£îÿyÓ’+~. _.|æ. ‘·–Zb˛sTT+~. ‘êqT dü<äTZs¡Te⁄ düìï~ÛøÏ b˛j˚T
düeTj·T+ ÄdüqïyÓTÆ+<äì ne>∑‘·yÓTÆ+~. yÓ+≥H˚ ∫qTàÁ<ä‘√ <Ûë´q
düe÷~Û˝ÀøÏ yÓ[flb˛j·÷s¡T. ñ<äj·T+ 7>∑+. 45ìˆˆ\≈£î e÷‘êJ Áo
173
düeTs¡ú dü<Tä sZ T¡ kÕsTTHê<∏Tä ì ìs¡+‘·s¡ düìï~ÛøÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. Á|üøè£ ‹
|ü⁄s¡Twüß\T eTs¡˝≤ @ø£yÓTÆHês¡T. ÄHê&ÉT X¯ìyês¡+, ôdô|º+ãs¡T 11,
2004 ÁXÊeD ãVüQfi¯ <ë«<ä•. Äs√E ÁXÊeD e÷dü+˝À ÄKs¡T
X¯ìyês¡+. e÷‘êJ Ä$sê“¤e+ (»qq+) ≈£L&Ü ÁXÊeD e÷dü+ ÄKs¡T
X¯ìyês¡+ Hê&˚, eTVü‰‘·Tà\≈£î »qq eTs¡D≤\T nuÛÒ<ä+.
X¯ìyês¡+ ñ<äjT· + 6 >∑+≥\≈£î &Üˆˆ ãj·÷s¬ &ç>¶ ±s¡T, Äj·Tq
uÛ≤s¡´ &Üˆˆ dü+>∑eTà>±s¡T <äsê“s¡T q>∑s+¡ e∫Ã kÕ«$Tyê]ì yÓ+≥H˚
ø£&|É ≈ü î£ sêe\dæ+~>± nuÛ´Ñ ]ú+#ês¡T. Á‹ø±\C≤„ìjÓTÆ q kÕ«$Tyês¡T
yê] nuÛÑ´s¡úqqT eTìï+#·˝Ò<äT. ªªÁ|ürB düπs«X¯«s¡Tì Ä»„ Á|üø±s¡+
»s¡T>∑T‘·T+~. <Óe’ ìs¡j í ÷· ìï mes¡÷ ‘·|Œæ +#·˝sÒ T¡ . MTs¡T yÓ[s¢ +¡ &çµµ
nì yê]‘√ kÕ«$T nHêïs¡T. e÷‘êJ ìsê´D düeTj·T+ n|üŒ{ÏøÏ
Ç+ø± >∑+≥≈£î ô|’>± ñqï~. &Üø£ºs¡T¢ ø£&É|ü≈£î yÓ[¢b˛sTTHês¡T.
ñ<äj·T+ 10 >∑+≥\≈£î e÷‘êJì <äsêZ≈£î rdæø=ì e#êÃs¡T.
neTà eTTK+˝À Ä ~e´ø±+‹ @e÷Á‘·+ ‘·>∑Z˝Ò<äTø£<ë eT]+‘·
<˚B|üé÷q+>± ~e´‘˚»düT‡‘√ Á|üø±•düTqÔ ï~. eT<Ûë´Vü≤ï+ 1 >∑+≥
es¡≈£î Hê&ç Ä&ÉT‘·÷H˚ ñqï~. nq+‘· XÊ+‹ HÓ’s¡à˝≤´\T ÄyÓT
eTTK+˝À uÛ≤dædüTÔ+&É≥+ uÛÑ≈£îÔ\T n+‘·{Ï $cÕ<ä+˝À ≈£L&Ü
n‘·´+‘· ÄX¯Ãs¡´+>± >∑eTì+#ês¡T. Äs√E es¡≈£î e÷‘êJ,
kÕ«MTJ\T uÛÖ‹ø£+>± Ç<äs› T¡ . Ä‘·à|üs+¡ >± ˇø£ÿs¡T. Ä s√E qT+&ç
uÛÖ‹ø£+>±, Ä‘·à|üs+¡ >± ≈£L&Ü ˇø£ÿsπ . n+‘·≈î£ eTT+<äT e÷‘êJì
ªªneTàj·T´µµ nH˚yês¡T (neTàGnj·T´). Ç|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$Tyêπs
nj·T´GneTà nsTTHês¡T. <Ó«’ ‘·+ eTs¡˝≤ n<Ó«’ ‘·yTÓ +Æ ~. z+ ‘·‘‡· ‘Y.
e÷‘êJ ìsê´D yês¡Ô ‘Ó*j·T>±H˚ uÛÑ≈£îÔ\T e+<ä\T, y˚\T
<äsê“s¡Tq>∑s¡+ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. n+<ä]˝ÀqT $cÕ<ä+, n+<ä]
Vü≤è<äj·T+˝ÀqT mes¡÷ m|üŒ{Ïø° rs¡Ã˝Òì yÓ*‹. n‘·´+‘·
$\TyÓ’q~ @<√ ø√˝ÀŒj·÷eTqï y˚<äq. uÛÑ≈£îÔ\≈£î ∫e] <äs¡ÙHês¡ú+
neTà uÛÖ‹ø£ X¯Øsêìï düe÷~Û eT+~sêìøÏ eTT+<äTqï Vü‰\T
eT<Ûä´˝Àñ+#ês¡T. Ä düe÷~Û eT+~s¡+ #ê˝≤ dü+e‘·‡sê\
174
ÁøÏ‘·y˚T,1960˝À, e÷‘êJ ø√] ì]à+|ü#˚dæø=qï~. düs¡«dü+>∑
|ü ] ‘ê´–, sê>∑ < ˚ « cÕr‘· T &É T nsTTq kÕ«MTJ XÀø£ ‘ · | ü Ô
Vü≤è<äj·TT˝…’Hês¡T. eTVü‰‘·Tà\T uÛ≤y√<˚«>±\≈£î nr‘·T˝Ò, nsTT‘˚
X¯ówüÿVü≤è<äj·TT\Tø±<äT,ÄÁs¡›Vü≤è<äj·TT˝Ò. s¡eTDeTVü≤]¸>±˙,
sêeTø£ è wü í |ü s ¡ e TVü ≤ +dü > ±˙, wæ Ø ¶ k ÕsTT>±˙ dü ì ïVæ ≤ ‘· T \T
eTs¡DÏ+∫q|ü⁄&ÉT $\|æ+∫qyêπs. n~ yê] Áù|e÷qTsê>±\≈£î
ì<äs¡Ùqy˚T>±ì eTs=ø£{Ï ø±<äT.
e÷‘êJ X¯Øsêìï Ä~yês¡+, ôdô|º+ãs¡T 12, 2004 Hê&ÉT
düe÷~Û #˚j·÷\ì kÕ«$Tyê] nqT»„‘√ uÛÑ≈£îÔ\T ìs¡ísTT+#ês¡T.
‘·<qä T>∑TD+>± Ä~yês¡+ ñ<äjT· + 11 >∑+≥\≈£î e÷‘êJ X¯Øsêìï
ÄÁX¯eT Äes¡D˝À>∑\ u≤$˝Àì |ü$Á‘· »\+‘√ kÕïq+ #˚sTT+#ês¡T.
neTà X¯Øs¡+ e÷eT÷\T>±H˚ ñqï~. kÕ<Ûës¡D+>± eTè‘· X¯Øsê\T
‘·«s¡>± _>∑TdüT≈£îb˛‘êsTT. e÷‘êJ X¯Øs¡+˝À n˝≤+{Ï<˚MT
ø£qT|æ+#·˝Ò<äT. ‘·sê«‘· X¯Øsêìï |üP\e÷\\‘√ n\+ø£]+#ês¡T.
uÛÑ≈£îÔ\T es¡Tdü>± e∫Ã neTà≈£î ‘·T~ qeTkÕÿs¡+ #˚düT≈£îHêïs¡T.
‘·sê«‘· düe÷~Û˝À ≈£îØÃ˝À ≈£Ls√Ãu…{Ïº ø£s¡÷Œs¡+, $uÛÑ÷~, ñ|ü⁄Œ,
düT>∑+<ÛÁä <äyê´\T ø£*|æq ÇdüTø£‘√ düe÷~Ûì ì+|æ ã+&É‘√ düe÷~Ûì
eT÷dæy˚XÊs¡T. Çø£ e÷‘êJ uÛÖ‹ø£ X¯Øs¡+ eTq≈£î ø£qT|æ+#·<äT.
nsTT‘˚ ÄyÓT mø£ÿ&çøÏ b˛˝Ò<äT. kÕ«MTJ e÷≥\˝À ªªneTà Çø£ÿ&˚
ñqï~. mø£ÿ&çø° b˛˝Ò<Tä . Hê˝ÀH˚ ñqï~. #·÷&É>*∑ –q yê]øÏ ÄyÓT
ø£qT|ædü÷ÔH˚ ñ+≥T+~. nsTT‘˚ C≤„qH˚Á‘·+‘√ e÷Á‘·y˚Tµµ.
e÷‘êJ |üs¡eTjÓ÷>∑•U≤eTDÏ. eTs¡D≤q+s¡‘·+ ÄyÓT X¯Øs¡+
#Ó≈£îÿ#Ó<äs¡˝Ò<äT. ≈£î&ç #˚‹ u§≥qy˚\T #·÷|ü⁄&ÉTy˚\T ø£*ùd
ñHêïsTT. (u§≥qy˚\T |üs¡e÷‘·à≈£î, #·÷|ü⁄&ÉTy˚\T Jyê‘·à≈£î
$T–*q eT÷&ÉTy˚fió¯ ¢ Á‹>∑TD≤\≈£î dü+øπ ‘ê\T. u§≥qy˚\T #·÷|ü⁄&ÉT
y˚\T ø£*dæ ñ+&É≥+ Á‹>∑TDs¡V≤æ ‘·yTÓ qÆ Jyê‘·à |üse¡ ÷‘·à‘√ ø£*dæ
ñ+&É{≤ìï dü÷∫düTÔ+~). ìsê´D+ Hê{ÏqT+&ç neTà düe÷~Û
e<ä› |üP», ≈£î+≈£îe÷s¡Ãq, \*‘ê düV≤ü ÁdüHêe÷s¡Ãq, uÛ»Ñ q\T e¬>s’ ê
175
ø±s¡´Áø£e÷\T ñ<äjT· + kÕj·T+Á‘·+ j·T<∏ë$~Û>± »s¡T>∑T‘·THêïsTT.
nK+&É CÀ´‹ ìs¡+‘·s¡+ yÓ\T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. qesêÁ‹
ñ‘·‡e+˝À Á|ü‘˚´ø£ |üP»\T »s¡T>∑T‘êsTT. nìï+{Ï˙ kÕ«MTJ
dü«j·T+>± |üs¡ý˚øÏåkÕÔs¡T. düe÷~Û qT+&˚ e÷‘êJ nH˚ø£ ©\\T
#·÷bÕs¡T, #·÷|ækÕÔs¡T. n+‘ê eTq uÛÑøÏÔ $XÊ«kÕ\MT<˚ Ä<Ûës¡|ü&ç
ñ+≥T+~. qeTàø£+ ñqïyê]øÏ ìsê´D≤q+‘·s¡+ ≈£L&Ü neTà
<äs¡Ùq+ nH˚ø£ $<Ûë\T>± \_Û+∫+~.
e÷‘êJ~ n<äT“¤‘·yÓTÆq n‘·´+‘· eTVü≤‘·Ôs¡yÓTÆq |ü]|üPs¡í
e´øÏÔ‘·«+. nsTT‘˚ ‘·q Ä<Ûë´‹àø£ Wqï‘ê´ìï, X¯øÏÔì @e÷Á‘·+ ô|’øÏ
ø£q|ü&É˙j·T≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô|ü&˚~. uÛÑ≈£îÔ\T ndü+U≤´ø£+ ÄyÓT
<äs¡ÙHêìøÏ e#˚Ãyês¡T. ‘·eT ø£wüºdüTU≤\T, düeTdü´\T ÄyÓT≈£î
$qï$+#·T≈£îH˚yês¡T. yê]ì z<ë]Ã, düeTdü´\≈£î |ü]cÕÿs¡+
dü÷∫+∫ yê]øÏ eTqXÊÙ+‹ì Á|ükÕ~+#˚~. ø=+‘·eT+~ì kÕ«$Tyê]
e<äøπ› |ü+ù|~. neTà $T‘·u≤Û wæD.Ï Hê J$‘·yT˚ Hê dü+<˚X+¯ nqï≥T¢>±
ñ+&˚~. ÄyÓT @ dü+<äs¡“¤+˝ÀqT me]ô|’q ø√|ü–+#·Tø√e&É+
mes¡÷ #·÷&É˝<Ò Tä , $q˝Ò<Tä . kÕ«$T e÷fÒ ‘·qe÷≥ nì uÛ≤$+∫
‘·<äqT>∑TD+>± J$‘êìï >∑&ç|æq |ü‹Áe‘ê •s√eTDÏ e÷‘êJ.
kÕ«MTJ e÷‘êJ\T Á|ü|+ü #êìøÏ uÛ≤s¡úÛsÑ \ Ô¡ T. nsTT‘˚ ø±eTyêdüq
˝ÒX¯yÓTÆHê ˝Òì |ü$Á‘· ~e´ <ë+|ü‘·´+ yê]~. Ä<Ûë´‹àø£ ∫+‘·q,
|üs√|üø±s¡+, Bq»H√<ä∆s¡D yê] kÕ+kÕ]ø£ J$‘·+ jÓTTø£ÿ \ø£å´+.
Áoo dü<äTZs¡T <äsêZ e÷‘êJ ~e´dü÷≈£îÔ\T
1. @|üìHÓ’Hê nVü≤+ø±s¡+‘√ ªªH˚qT #˚düTÔHêïqTµµ nH˚ uÛ≤eq ˝Ò≈£î+&Ü
ùdyê uÛ≤e+‘√ #˚ùdyê&˚ ì»yÓTÆq uÛÑ≈£îÔ&ÉT.
2. dü+bÕ~+#·&É+ >=|üŒ ø±<äT. dü+bÕ~+∫q <ëìì dü~«ìjÓ÷>∑
|üs¡#·&Éy˚T >=|üŒ.
3. q÷s¡T s¡÷bÕj·T\T e#êÃj·Tì s¡÷bÕj·TqT eTs¡∫b˛e<äT›.
4. Áã‹øÏ |üì#˚sTT, |üì#˚dæ Áã‘·T≈£î.
176
5. bÂs¡TcÕìøÏ b˛ø£, |ü+‘ê\TM&ç, $#·ø£åD≤C≤„q+‘√ yÓT\–qyê&˚
ì»yÓTÆq C≤„ì.
6. MT |üìì MTs¡T #·÷düTø=+&ç. Ç‘·s¡T\‘√ e÷≥\T e<äT›.
7. ˙ kıeTTà nsTT‘˚ q&çs√&ÉT¶˝À y˚dæHê mø£ÿ&çø°b˛<äT.
8. #Ó+u…&ÉT ˙fi¯¢πø u…+uÒ\T|ü&ç‘˚ u≤HÓ&ÉT ˙fi¯ó¢ m|ü⁄Œ&ÉT ‘ê>∑>∑\e⁄?
9. #Ó|æŒ+~ #˚sTT. ô|{Ïº+~ ‹qT.
10. Äe–+»+‘· Äj·TTwüß¸ ñ+fÒ |ü⁄*H√{Ï˝À |ü&çHê ‹]–ekÕÔ&ÉT.
n~ ˝Òø£b˛‘˚ q{Ïº+{Ï˝ÀH˚ b˛‘ê&ÉT.
neTàj·T´ eTVü‰ düe÷~Û nq+‘·s+¡ ©\\T
>∑+–XË{Ïº yÓ+ø£≥ •eÁ|ükÕ<é, Ábı<äT›≥÷s¡T
2004 qe+ãs¡T˝À e÷ ‘·+Á&ç>±] Äs√>∑´+ u≤>√˝Òq+<äTq
eTÁ<ëdüT≈£î ∫øÏ‘‡· ≈£î yÓfi≤fleTT. e÷ Hêqï>±s¡T ∫øÏ‘‡· ≈£î düTeTTK+>±
˝ÒsT¡ . y˚TeTT e÷‘êJì ÁbÕ]ú+#·>± e÷ ‘·+Á&ç>±]øÏ dü«|üï<äsÙ¡ q$T∫Ã
Äj·TqqT ∫øÏ‘·‡≈£î ˇ|æŒ+∫+~. eTs¡Tdü{Ïs√E qT+&ç e÷
‘·+Á&ç>±s¡T ø√\Tø=ì yÓT\¢ yÓT\¢>± q&ÉTe>∑*–Hês¡T.
dæ<˚∆X¯«s¡sêe⁄ >±s¡T, \øÏÿ¬s&ç¶|ü*¢
2007˝À e÷ neTàøÏ &ÉjT˚ ]j·÷ e∫Ã }fiÀflì &Üø£sº T¡ ¢ #ê˝≤
Á|üe÷<äøs£ e¡ Tì #Óù|Œdü]øÏ ‹s¡T|ü‹ dæ«yéT‡˝À #·÷|æùdÔ nø£ÿ&ç &Üø£sº T¡ ¢
Ç|üŒ{Ï<ëø± #ê˝≤ |üesY|òü⁄˝Ÿ eT+<äT\T yê&Üs¡T, øÏ&ûï\T u≤>±
<Óã“‹HêïsTT. n+<äTe\q &Éj·÷\dædt #˚j·÷*. #˚dæHê y˚TeTT
ÁbÕD≤ìøÏ Vü‰MT sTTe«˝ÒeTT. &Éj·÷\dædt #˚j·÷˝≤ e<ë› nì
n&ç–‘˚ H˚qT e÷ ≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\‘√ dü+Á|ü~+∫ #Ó|ü⁄‘êqHêïqT.
e÷ u≤e ns¡>∑+≥˝À Vü‰dæŒ≥˝ŸøÏ ekÕÔqì #ÓbÕŒ&ÉT. Äj·Tq
e#˚Ã˝À|ü\ Hê≈£î ¬s+&ÉT s√E\ qT+&ç dü]>± ìÁ<ä˝Òø£b˛e≥+
e\q ‘·÷>∑T˝≤>± e∫Ã >√&É≈î£ ÄqTø=ì ìÁ<äb˛‘·THêïqT. dü«|üï+˝À
ªH˚qT <äsêZ\ <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓ[flq≥T¢, <äsêZe÷‘· qqTï ªªÇø£ÿ&˚$T |üìsê
177
˙≈£î, ˝ÒjTY ˝Ò∫b˛µµ nì nqï~. Hê eTqdüT‡˝À ne÷à! m+<äT≈£î
˝Ò∫b˛eT+≥THêïe⁄. H˚qT #˚dqæ ‘·ù|ŒMT nqT≈£î+≥THêïqTµ yÓT\≈£îe
e∫Ã+~. dü«|üï+˝À neTà #Ó|Œæ +~ á Vü‰dæŒ≥˝Ÿ qT+&ç yÓfifl¯ eTqï≥T¢>±
‘√∫ kÕ«$T MT<ä uÛ≤s¡+ y˚dæ Ç+{ÏøÏ rdüT≈£îe#êÃeTT.
e÷ sTT+{ÏyÓ’|ü⁄ ≈£Ls¡>±j·T\eTTà≈£îH˚ Ä$&=∫Ã &Üˆˆ
ãj·÷´¬s&ç>¶ ±s¡T sTT˝≤+{Ï øπ düT\T u≤>± #·÷dæ ∫øÏ‘‡· #˚dæ e⁄Hêïs¡T.
eTeTà*ï ≈£L&Ü yÓfifl¯ eTì ã\e+‘·+ #˚d+æ ~. &Üø£sº T¡ ãj·÷´¬s&ç>¶ ±]
<ä>sZ∑ ø¡ Ï ∫øÏ‘‡· ≈£î yÓ[flq yêsêìø£˝≤¢ e÷ neTàøÏ u≤>∑sTT+~. Ç|üŒ{Ïø°
Äs√>∑´+>± e⁄qï~. Ç<ä+‘ê »]–q ‘·sê«‘· kÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ Ï yÓfi≤flqT.
H˚HM˚ T #Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ ªª@$Tsê! MT neTàøÏ u≤>∑T+<ëµµ nì kÕ«$T
n&ç>±s¡T. H˚qT eTqdüT‡˝À kÕ«$TπøMT #Ó|üŒ˝Ò<äT ø£<ë nì
nqT≈£î+≥T+fÒ kÕ«$T ªªqTe⁄« #Ó|Œü e⁄˝Òsê! qTe⁄« #Óù|ÔH˚ Hê≈£î
‘Ó\TdüT+Ô <ëµµ nì kÕ«$T nHêïs¡T. y˚TeTT <äsêZ\ <ä>sZ∑ ø¡ Ï M˝…q’ |ü⁄Œ&É˝≤¢
e∫Ã <ä]ÙdüTÔqï+<äT≈£î e÷ ÁbÕs¡ ú q ‘√ ì$T‘· Ô + ˝Ò ≈ £ î +&Ü
neTàj·T´>±s¡T dü«|üï <äs¡Ùq$T∫Ã, ‘·sê«‘· H˚H˚$T #˚j·÷˝À
Áù|s¡D Ç∫Ã q&ÉT#·Tø=H˚≥≥T¢ #˚XÊs¡T. e÷ neTà e÷≈£î <äøÿÏ +~
n+fÒ n~ neTàj·T´>±] ø£è|üe\qH˚. ô|’>± e÷ neTà Äs√>∑´+
>∑T]+∫ y˚Ty˚TMT #Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ kÕ«$T n&ç– ‘·eTøÏ, neTàj·T´≈£î
uÛÒ<ä+ ˝Ò<äì, yê]<ä›s¡÷ ˇø£fÒqì, e÷≈£î ÁX‚j·Tdüÿs¡yÓTÆq~
n&É>≈∑ î£ +&ÜH˚ #˚dTü HÔ êïs¡ì ‘Ó*j·T#˚XÊs¡T. z+ <äsêZ e÷Á‘˚ qeT:
X¯+ø£s¡ Hêsêj·TD (X¯+ø£s¡j·T´), ÄÁX¯eTyêdæ
1. neTàj·T´ düe÷~Û nsTTq ‘·sê«‘· ˇø£s√E sêÁ‹ düTe÷s¡T
12>∑+ˆˆ qT+&ç 1>∑+ˆˆ eT<Û´ä ˇø£ ø£\ e∫Ã+~. Ä ø£\˝À e÷‘êJ ªªˇπs
X¯+ø£sê! es¡+¸ edüTqÔ ï~. ø£f\º… T ø=~›>±HÓH’ ê ˝À|ü\ yÓsTT´µµ nì
#Ó|Œæ +~. yÓ+≥H˚ Hê≈£î yÓT\T≈£îe e∫Ã+~. yÓ\T|ü\≈£î e∫Ã #·÷ùdÔ
n|ü⁄Œ&˚ es¡+¸ yÓTT<ä˝+’… ~. e+≥XÊ\≈£î yÓ[fl ø£f\ º… T ˝À|ü*øÏ y˚XÊqT.
Ä s√E sêÁ‹ es¡+¸ m≈£îÿe>±H˚ |ü&+ç ~.
178
2. 10`8`2005 q »]–q dü+|òTü ≥q. düTe÷s¡T 10 s√E\ qT+&ç
Hê≈£î q&ÉTeTT ÁøÏ+<ä qT+&û bÕ<ë\ es¡≈L£ #ê˝≤ H=|æŒ>± ñ+&çq~.
H˚qT kÕ«MTJì, <˚e‘·\qT düà]+#·T≈£î+≥÷ n˝≤π> H=|æŒ uÛ]Ñ düTHÔ êïqT.
ˇø£kÕ] neTàj·T´‘√ #Ó|⁄ü Œø=ì @&ÜÃqT. ‘·sê«‘· kÕsTT eT+~s¡+˝À
uÛ»Ñ q #˚dTü +Ô fÒ q&ÉTeTT ÁøÏ+<ä uÛ≤>∑+˝À q\¢ì NeT ≈£î{Ï+º ~. uÛ»Ñ q
nsTTb˛>±H˚ H=|ü⁄Œ\T ≈£L&Ü b˛j·÷sTT.
3. ˇø£kÕ] |üfifl¯ H=|æŒ m≈£îÿe>± e∫Ã+~. |ü~ s√E\T u≤<Ûä
ô|{Ï+º ~. ÁXÊeD X¯ó<ä∆ bÂs¡$í T X¯óÁø£yês¡+ Hê&ÉT e÷‘êJ |ü+#·˝ÀVü≤
$Á>∑V‰ü ìøÏ yÓTT<ä{kÏ Õ]>± |ü+#êeTè‘ê_Ûùwø£+ »]–+~. kÕ«$Tyês¡T
ªªÄ |ü+#êeTè‘·+ |ü⁄øÏÿ≥ ñ+#·Tø√, |ü+{Ï H=|æŒ b˛‘·T+~µµ nHêïs¡T.
n˝≤π> #˚XÊqT. |ü+{Ï H=|æŒ e÷j·TyÓT+Æ ~. Ä $<Û+ä >± Áo dü<Tä sZ T¡
<äsêZ e÷‘êJ düe÷~Û qT+&˚ ‘·eT uÛ≈Ñ î£ \ Ô qT ø±bÕ&ÉT#·THêïs¡T.
sêJyé>±s¡T Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T
neTàj·T´ eTVü‰ düe÷~Û ‘·sê«‘· ˇø£kÕ] kÕ«$T neTàj·T´
≈£îØÃMT<ä #˚‘T· \T ô|≥Tº≈î£ H˚ #Óøÿ£ MT<ä e⁄qï |ü⁄düøÔ ±\T (Ç$ neTàj·T´
ì‘·´+ #·~y˚$) <äT\T|ü⁄‘·÷+&É>±, ˇø£ |ü⁄düøÔ +£ qT+&ç ∫qï q÷´dt
ù||üsT¡ ø£{+Ï >¥ rdæ Hê≈£î #·÷|æ+#ês¡T. <ë+{À¢ kÕ«$T bò˛{À, kÕ«$TøÏ
#˚dqæ düHêàq+ $wüj÷· \T e⁄HêïsTT. m|ü⁄Œ&√ »]–q <ëìï m+‘√
uÛÁÑ <ä+>± neTàj·T´ <ë#·Tø√e≥+ #·÷dæ kÕ«$T ø£fió¯ fl #ÓeTà–˝≤¢sTT.
nH√´q´ <ë+|ü‘´· + n+fÒ Ç<˚ ø£<ë!
neTàj·T´ eTVü‰ düe÷~Û #Ó+~q ‘·sê«‘· kÕ«$T sêJyé>±]‘√
ªªneTàj·T´ bò˛{À\T @yÓTHÆ ê ˙ <ä>sZ∑ ¡ e⁄Hêïj·÷?µµ nì n&ç>±s¡T.
‘·sê«‘·kÕ] <äsêZ\ <ä>sZ∑ ø¡ Ï e#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT neTàj·T´ ≈£îØÃ˝À ≈£Ls¡TÃqï
bò˛{Àì ˝≤$TH˚wHü é #˚sTT+∫ rdüT≈£îe∫Ã kÕ«$TøÏ Ç#êÃqT. Ä bò˛{À
#·÷dæq kÕ«$T #ê˝≤ myÓ÷wüq˝Ÿ>± |ò˝ ” Ÿ nj·÷´s¡T. <ëìï neTàj·T´
≈£Ls¡TÃ+&˚ ≈£îØÃ˝À ô|&É<ëeTì #·÷ùdÔ bò˛{À ≈£îØÃ˝À dü]>±Z
dü]b˛sTT+~. kÕ«$T <ëìï #·÷dæ #ê˝≤ Äq+<ä|&ü Ü¶sT¡ . H˚qT ‹]–
Ç+{ÏøÏ e#˚Ãdü]øÏ qqTï 3 HÓ\\øÏ Ä|òd” Tü |üì MT<ä eT˝Òwj æ ÷· yÓ[fl
179
neTàj·T´>±s¡T <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D·
s¡eTàì |üì n|üŒ–+#ês¡T. kÕ«$TøÏ Çwüyº TÓ qÆ bò˛{À #˚sTT+#·{≤ìøÏ
Ks¡TÃ ô|{Ïqº Á|ü‹ s¡÷bÕsTTøÏ 300 s¬ ≥T¢ Ç#êÃs¡T. Ç~ kÕ«$T Ç∫Ãq
Äosê«<ä+.
á $wüjT· + >∑Ts¡TÔ ô|≥Tºø=ì kÕ«$Tì dü+‘√wüô|fÒº |üqT\T #˚ùdÔ
eTq+ H√s¡T $|æŒ n&ÉT>∑≈î£ +&ÜH˚ kÕ«$T m+‘· Äos¡«~kÕÔs√ ø£<ë!
180
dü<ä∆s¡à dü+s¡ø£å≈£î&ÉT
Ç|üŒ{Ï<ëø± #·÷dæq kÕ«$TjÓTTø£ÿ ~e´©\\qT ã{Ïº kÕ«$T
düs«¡ yê´|ü≈î£ &É˙, düs«¡ düeTs¡T&ú ˙É eTqdüT‡˝À dæsú |¡ sü #
¡ T· ø=ì eTq+
@ |üì #˚dHæ ê n~ kÕ«$Tùde>± ‘·\∫ eTq J$‘ê\qT j·T»„eTj·T+
#˚dTü ø√e≥+ eTq $~Û. n+<äT≈£î kÕ«$T J$‘êìï >∑T]+∫, ‘·‘ê«ìï
>∑T]+∫ ∫+‘·q #˚ùdÔ ny˚ \ø£åD≤\T eTq˝Àq÷ dü+kÕÿsê\T>±
@s¡ Œ &ç , ã\|ü & ç eTq≈£ î ‘Ó * j· T ø£ H ˚ eTq≈£ î dü V ü ≤ »yÓ T Æ q
|üs¡eTÁX‚j·TdüT‡qT #˚≈£Ls¡TkÕÔsTT.
kÕ«$T $$<Ûä uÛ≈Ñ î£ \
Ô ≈£î #˚dqæ ôV≤#·Ã]ø£\T, dü÷#·q\T, uÛ≈Ñ î£ \
Ô #˚
Ä#·]+|ü#˚dæq$ eTqq+ #˚düT≈£îì eTq J$‘ê\qT kÕ«$TøÏ
‘·è|æøÔ s£ +¡ >± q&É|{
ü ≤ìøÏ Vü≤è<äjT· |üPs¡«ø£yTÓ qÆ Á|üjT· ‘·ï+ #˚<ë›eTH˚
ñ<˚›X¯´+‘√ #˚dæq<˚ á ∫qï Á|üj·T‘·ï+.
kÕsTT•e, <äeTàù|≥
Hê≈£ î ‹+&ç M T<ä yêýÓ ÷ Vü ≤ + b˛efÒ ¢ < ä ì eTqdü T ‡˝À
nqT≈£î+≥Tqï|ü⁄Œ&ÉT H˚H˚MT #Ó|üŒ≈£î+&ÜH˚ kÕ«$T Ç∫Ãq uÀ<Ûä:
ªªm<äTs¡T>± >∑÷{À¢ \&É÷¶ ø£ì|æ+∫ ‹Hê\ì|æ+∫+~. nsTTHê
düπs ≈£Ls¡TÃqï #√≥TqT+&˚ ˝Òe≈£î+&Ü |ü≥Tº<ä\>± nø£ÿ&˚
≈£Ls√ÃqT+fÒ ‹q≈£î+&Ü ìÁ>∑Væ≤+#·Tø√>∑\T>∑T‘êe÷? ˝Òø£ ø£+Á{À˝Ÿ
˝Ò≈£î+&Ü ˝Ò∫ \&É÷¶ <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[flb˛‘˚ ‹q≈£î+&Ü ñ+&É&É+
ne⁄‘·T+<ë? n˝≤ ø£<ä\≈£î+&Ü nø£ÿ&˚ ≈£Ls√ÃqT+&É>∑\>±\+fÒ
@+ ø±yê*? nì kÕ«$T ‘·q ‘=&É ø=&ÉT‘·÷ ªªu≤&û (X¯Øs¡+)
ø£+Á{À˝Ÿ ø±yê*, u≤&û ø£+Á{À˝Ÿ m˝≤ edüTÔ+~? ÄdüHê\T,
ÁbÕD≤j·÷eT+, dü÷s¡´qeTkÕÿsê\T #˚ùdÔ edüTÔ+~ nHêïs¡T.
181
dü<ä∆s¡à dü+s¡ø£å≈£î&ÉT <Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D
Á|ükÕ<é (u…+>∑Tfi¯Ss¡T):
1. H˚qT Ä|ò”düT |üì MT<ä nyÓT]ø±˝À e⁄qï|ü⁄Œ&ÉT ˇø£e÷àsTT
>∑T]+∫ |æ∫Ã Ä˝À#·q\T #˚dTü +Ô &˚yê&çì. kÕ«$TøÏ bò˛qT #˚dqæ |ü⁄Œ&ÉT
ù|s¡T #Ó|üŒø£eTTqTù| #ê˝≤ ø√|ü+>±, ∫ø±≈£î>± ªª˙ f…ÆyéT y˚düTº
#˚düTÔHêïe⁄, Hê f…ÆyéT y˚düTº #˚düTÔHêïe⁄, bò˛qT ô|f…ºj·T´Hêµµ nì
eT÷&ÉTkÕs¡T¢ n]∫ ªªeTqdüT‡ >±*|ü≥+˝≤>± ‹s¡T>∑T‘√+~.
40s√E\T HêeTdü à s¡ D #Ó s TT´, HêeT+ #Ó | ü ⁄ ‘· ÷ Ä
ne÷àsTTì #·÷&ÉT, HêeTdüàs¡D #˚kÕÔyê?µµ nì ÄHêïs¡T.
yÓTT<ä≥ #˚kÕÔqì, eTs¡˝≤ #ÓjT· ´ø£b˛‘˚ ‘·|⁄ü Œ ne⁄‘·T+<äì Á|üjT· ‘·ï+
#˚kÕÔqT kÕ«MTµ nì nHêïqT. kÕ«$T ªªeTs¡˝≤ 40 s√E\T nsTTq
‘·sê«‘· bò˛qT #Ój·TéTìµµ bò˛qT ô|fÒºXÊs¡T. kÕ«$T <äj·T e\q
HêeTdüàs¡D u≤>± rÁe+>± »]– Ä ne÷àsTT Ä˝À#·q\T Hê
eTqdüT‡ qT+&ç e÷j·TyÓTÆb˛sTTHêsTT. 40 s√E\ ‘·sê«‘· bò˛qT
#˚ùdÔ kÕ«$T m+‘√ Áù|eT>± e÷{≤¢&Üs¡T.
mø£ÿ&√ nyÓT]ø±˝À e⁄Hêï Hê eTqdüT‡˝Àì Ä˝À#·q\T
#Ó|üŒ≈£î+&ÜH˚ kÕ«$TøÏ ‘Ó\TdüT n˙, n+‘˚ø±ø£ Ä Ä˝À#·q\ e\¢
kÕ«$TøÏ m+‘· sTTã“+~>± e⁄qï<√ kÕ«$T e÷≥\ <Û√s¡DÏ˝À
‘Ó\Tk˛Ô+~. e∫Ãq düeTdü´øÏ |ü]cÕÿs¡ e÷s¡Z+ #·÷|ædü÷Ô <ëìì
Äj·TH˚ Ä#·]+|ü #˚sTT+∫ 40 s√E\ ‘·sê«‘· eTqdüT‡˝À
n≥Te+{Ï Ä˝À#·q\T b˛j·÷ø£ m+‘√ Áù|eT>± e÷{≤¢&Üs¡T. kÕ«$T
Áù|eTeTj·TT&˚, ø£èbÕø£sT¡ &˚ nsTTHê Hê˝Àì <äTwüyº êdüq\T Äj·TqøÏ
sTTã“+~ ø£*–kÕÔjT· ì ‘·\∫ n≥Te+{Ï <äTwüº ‘·\+|ü⁄\qT ≈£Lø£{Ï
Áy˚ fi ¯ fl ‘√ rdæ y ˚ j · T eTì, <ëìøÏ ‘· – q $y˚ ø £ , yÓ ’ s ê>±´\qT
Á|ükÕ~+#·eTì kÕ«$Tì nqq´+>± ÁbÕ]údüTÔHêïqT.
2. H˚qT Ç+&çj·÷≈£î ‹]– edüTÔqï $wüj·T+ kÕ«$TøÏ #Óù|Ô
ªª<äsêZ\ <ä>∑Zs¡ ¬s+&ÉT s√E\T e⁄+&˚≥≥T¢ s¡eTàµµHêïs¡T. n˝≤H˚
Ç+&çj÷· ≈£î e∫Ãq yÓ+≥H˚ kÕ«$T <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl‘˚ ªªm+<äTø=#êÃe⁄?µµ
nì n&ç>±s¡T. ªMTs¡T s¡eTàHêïs¡T ø£<ë!µ nHêïqT. n+‘˚ kÕ«$T
182
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D dü<ä∆s¡à dü+s¡ø£å≈£î&ÉT
ø√|ü+>± ‹{Ïº ˝À|ü*¬øfi≤fls¡T. m+<äT≈£î ‹{≤ºs√ ns¡ú+ ø±˝Ò<äT.
s¡eTàqeTqï~ kÕ«y˚T, Ä e÷fÒ #Ó|æ‘˚ m+<äT≈£î ‹{≤ºs√ ns¡ú+
ø±˝Ò<Tä . eT<Ûë´Vü≤ï+ kÕ«$T ≈£Ls=Ãì uÛ≈Ñ î£ \ Ô ‘√ e÷{≤¢&TÉ ‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT
kÕ«$T eTs¡˝≤ m+<äTø=#êÃe⁄ nì n&ç>±s¡T. ªMT ÄodüT‡\ ø√dü+µ
ÄHêïqT. kÕ«$T m+‘√ Äq+<ä+>± ªªn~. Ä e÷fÒ Ç+<ëø£
#Ó|üŒe#·TÃ ø£<ë!µµ nHêïs¡T. n|üŒ{ÏøÏ ø±˙ H˚qT #˚dæq ‘·|ü⁄Œ ns¡ú+
ø±˝Ò<äT. qqTï s¡eTàqï~ n+‘·{Ï Ä|ü<ä qT+&ç ø±bÕ&És¡H˚ ø£è‘·»„‘·
ø£*– e⁄+&ç kÕ«$Tì <ä]Ù+#ê\ì, kÕ«$T s¡eTàqï|ü⁄Œ&ÉT H˚qT
yÓfi¯fl≥+ e\q Hê≈£î e÷Á‘·y˚T ÁX‚j·Tdüÿs¡eTT, ñ|üjÓ÷>∑eTT >±˙
H˚qT yÓfi¯fl≥+, yÓfi¯flø£b˛e≥+ e\q kÕ«$TøÏ @ e÷Á‘·+ ‘˚&Ü
e⁄+&É<äì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT.
Çø£ÿ&É Ä#ês¡´ uÛsÑ <¡ ë«» e÷cÕºsT¡ s¡∫+∫q ªÁo Äq+<äe÷sTT
neTàµ nH˚ Á>∑+<Û+ä ˝À 77e ù|J˝À Áo nK+&Üq+<äkÕ«$T #Ó|Œæ q~
u≤>± Vü ≤ è<ä j · T >∑ ‘ · + #˚ d ü T ø√yê*. n<˚ e T+fÒ ªª•wü ß ´&ç > ±
eTqe÷#·]+#·e\dæq <Ûäs¡à+ ‘Ó\TdüTø=ì, <ëìì s¡÷bı+~+∫q
eTVü≤s¡T¸\ô|’ nbÕs¡yÓTÆq $XÊ«dü+‘√ <ëìì ‘·s¡#·÷ ‘·|üŒ≈£î+&Ü
bÕ{ÏdüTÔ+&Ü*. eTq‘√ >∑ T s¡ T yÓ + ‘· Áù|eT>± eTdü T \T≈£ î Hêï
eTq+ e÷Á‘· + eTq <Û ä s ¡ à + eTs¡ ∫ b˛≈£ L &É < ä T . n~ yê]
<Ûäs¡à+, Ç~ eTq <Ûäs¡à+. <ëìì $&çùdÔ yês¡T eTVü‰‘·Tà\÷
ø±s¡T. Bìì $&çùdÔ eTqeTT kÕ<Ûä≈£î\eT÷ >±eTT. >±eTT.µµ kÕ«$T
#·÷|æq ©\\qT ã{Ïº Äj·Tq uÛ>Ñ e∑ +‘·T&˚qì eTqdüT‡˝À ìX¯Ãj·T+
#˚düTø=ì kÕ«$T eTq‘√ m+‘· Áù|eT>± eéVü≤]+∫Hê eTq+
e÷Á‘·+ kÕ«$T‘√ $qj·T|üPs¡«ø£+>± Á|üe]Ô+#ê\ì ‘Ó\Tk˛Ô+~.
‘· s ê«‘· s√E ñ<ä j · T Äs¡ ‹ nsTTq ‘· s ê«‘· uÛ Ñ » q
#˚j·TeTHêïs¡T. kÕ«$T qqTï Ád”Ô yêýÓ÷Vü≤+ qT+&ç s¡øÏå+∫q
dü+|òüT≥qqT eTqdüT‡˝À ‘·\#·T≈£î+≥÷ uÛÑ»q #˚kÕqT. uÛÑ»q
‘·sê«‘· kÕ«$T m+‘√ Çwüº+>± Çyêfi¯ uÛÑ»q u≤>∑T+~ nì
yÓ T #· T Ã≈£ î Hêïs¡ T . ø£ è ‘· » „ ‘ · ‘ √ ≈£ L &ç q ÁbÕs¡ ú q uÛ Ñ > ∑ e +‘· T ìøÏ
183
ÇwüºeTÚ‘·T+<äì nqTuÛÑeyÓTÆ+~. uÛÑ>∑e+‘·Tì Á|ü‹s¡÷|üyÓTÆq
kÕ«$Tyês¡T ‘·è|æÔ #Ó+~‘˚ düs¡« düèw”º ‘·è|æÔ #Ó+<äT‘·T+<äì
Vü≤è<äj·T>∑‘·+ #˚düTø=ì kÕ«$T ‘·è|æÔ #Ó+<äTq≥T¢>± Hê J$‘êìï
q&ç|æ+#·eTì kÕ«$Tì y˚&ÉT≈£î+≥THêïqT.
ÁoeT‹ &ç.XÊs¡<ä>±s¡T, <äeTàù|≥, KeTà+ õ˝≤¢
áyÓT≈£î ì‘·´+ sêÁ‹ 9 >∑+ˆˆ 30 ìˆˆ\≈£î {Ï.$. #·÷#˚ n\yê≥T.
Ä <äTs¡\yê≥T b˛>=≥ºeTì Áo kÕsTTHê<ÛTä ìøÏ nH˚øk£ Õs¡T¢ #Ó|⁄ü Œø=qï~.
ø±˙ Ä n\yê≥T b˛˝Ò<äT.
áyÓT <äsêZkÕ«$Tì <ä]Ù+∫q|ü⁄Œ&ÉT ≈£L&Ü ‘·q <äTs¡\yê≥TqT
>∑T]+∫ #Ó|üŒ&É+ >±˙, eTqdüT‡˝À ÁbÕ]ú+#·&É+ >±˙ #˚j·T˝Ò<äT.
<äeTàù|≥˝À qTqï áyÓT≈£î ˇø£ dü«|üï+ e∫Ã+~. Ä dü«|üï+˝À
<äeTàù|≥ uÛÑ≈£îÔ\T Áo <äsêZkÕ«$T <ä>∑Zs¡≈£î b˛‘·T+fÒ áyÓT ‘·q
qeTkÕÿsê\T Áo kÕ«$Tyê]øÏ ‘Ó\ŒeTì #Ó|æŒ+~. yêfi¯ófl Áo
kÕ«$Tyê]øÏ n˝≤H˚ #ÓbÕŒs¡T. yÓ+≥H˚ Áo kÕ«$Tyês¡T ªªÄyÓT≈£î
9`30>∑+≥\øÏ e⁄+&˚ <äTkÕ‡+>∑‘·´+ ‘=\–+#·Tø√eTì #Ó|ü⁄Œµµ nì
nHêïs¡≥. Ä e÷≥ Áo kÕ«$Tyêπs Hê≈£î #Ó|æŒq≥T¢>± ñ+~
n+≥T+~ áyÓT. ø±˙ ‘·q <äTs¡\yê≥T e÷q˝Òø£b˛sTT+~.
eTs¡˝≤ ø=Hêïfi¯fl≈£î Áo <äsêZkÕ«$Tyês¡T áyÓT dü«|üï+˝À ø£ì|æ+∫
ªª˙e⁄ yêýÓ÷Vü≤+ ‘=\–+#·Tø√˝Ò≈î£ Hêïe⁄. Á{≤ø˘ ~–b˛‘êe⁄ C≤Á>∑‘µÔ· µ
nì ø£+&Ó¢Ás¡CÒdæ u…~]düTÔHêïs¡≥. áyÓT uÛÑj·T|ü&ç >∑»>∑»
eDÏøÏb˛sTT+~. dü«|üï+ n+‘·yÓTÆ+~. ‘Ó\¢yê] qT+&ç {Ï.$.
#·÷&É≥+ ‘·q≈£î ‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ b˛sTT bÕsêj·TD #·ø£ÿ>±
»s¡T>∑T‘·T+<ä≥.
á ø£sT¡ D≤eTj·TTq≈£î eTq n+‘·s+¡ >±\T ‘Ós∫ ¡ q |ü⁄≥\e˝…
ñ+{≤sTT ø±uÀ\T. eTq ÁbÕs¡úq ˝Ò≈£î+&ÜH˚ eTq <äTs¡uÛ≤´kÕ\T
‘=\–+#·&É+ m+‘· ∫Á‘·yÓ÷ #·÷&É+&ç. Ç{Ïº eTVü≤˙j·TTì eTq
eT<Ûä´ ì*|æq Ä <Ó’yêìøÏ Á|üD≤eTeTT\T.
184
dü‘·´ø£fi¯>±s¡T Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T.
e÷≈£î >∑‘· 20 dü+e‘·‡sê\T>± kÕ«$T ‘Ó\TdüT. e÷‘√ #ê˝≤
kÕs¡T¢ kÕ«$T ªªne÷à dü‘ê´! MTs¡T 15s√E\ø=ø£kÕ] Çø£ÿ&ÉøÏ
e∫Ã ìÁ<ä #Ój·T´+&ç. MTπø$T ø±yê˝À n~kÕÔqT H˚qTµµ nì
nHêïs¡T. e÷ J$‘ê\T, e÷ |æ\¢\ J$‘ê\T kÕ«$T <äj·Te\q
kÕ|ò”>± »s¡T>∑T‘·THêïsTT.
kÕ«$T <äj·Te\q e÷ ne÷àsTT ô|[fl »]–+~. ‘·s¡Tyê‘·
ø±|ü⁄s¡+ ì\ã&ç+~.
e÷ ne÷àsTT ‘·qT #˚ùd ø£+ô|˙˝À ˇø£‘·ìï Áù|$T+∫+~.
n‘·qT >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢yê&ÉT. e÷ yês¡T ø£wüº|ü&ç ôV’≤<äsêu≤<äT˝À
ø=qT≈£îÿqï bòÕ¢≥T e÷ ‘·<äq+‘·s¡+ e÷ ne÷àsTTøÏ Çe«>∑\eTT.
m≈£îÿe ø£{≤ï\T Çe«˝ÒeTT, ô|’>± Áù|$T+#·T≈£îHêïs¡T ø±ã{Ïº ø£≥ï+
Á|üdüπøÔ nedüs¡+ ˝Ò<äì nu≤“sTT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î #ÓbÕŒs¡T. yês¡T
<ëìøÏ ø£w+ºü >±H˚ düeTà‹+#ês¡T. eTTVüAsêÔ\T e÷{≤¢&TÉ ≈£îH˚≥|ü⁄Œ&ÉT
Ä&É|ü&ÉT#·Tø£≥ï+ <ä>∑Zs¡ ù|∫ e∫Ã+~. e÷πøMT Ä&É|ü&ÉT#·T ø£≥ï+
ÄqyêsTTr ø±<äT. yêπsyÓ÷ ø±yê\ì |ü≥Tºã{≤ºs¡T.
á $wüj·T+˝À nu≤“sTTøÏ @$T #ÓbÕŒs√ø±˙ n‘·qT ô|[fl
e<ä›Hêï&ÉT. y˚TeTT kÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ yÓ[fl $wüj·T+ #Ó|æ‘˚ kÕ«$T e÷
#˚‘· nu≤“sTTì s¡|æŒ+∫ n‘·ì‘√ ªª}]πø e÷{≤¢&Ée<äT›. á
ne÷àsTT n+fÒ ˙≈£ î Çwü º e ÷ ø±<ë? ˇø£ e÷≥ #Ó | ü ⁄ Œ.
#˚düT≈£î+{≤yê? #˚düTø√yê?µµ nì n&çπ>dü]øÏ nu≤“sTT ªÇwüºy˚T,
ô|[fl #˚düT≈£î+{≤qTµ nHêï&ÉT. ªªn{≤¢>∑sTT‘˚ m+<äTø£+‘· >∑˝≤≥
#˚düT≈£î+{≤e⁄µµ nH˚dü]øÏ n+‘ê dü<äT›eTDÏ– ‹s¡T|ü‹˝À ô|[fl
»]–+~.
e÷ ne÷àsTT >∑s¡“¤e‹>± ñqï|ü⁄Œ&ÉT ªø£+ô|˙ yêfi¯ófl ÄdüŒÁ‹
Ks¡TÃ\T sTTkÕÔs¡T, MTπs u…+>∑Tfi¯Ss¡TøÏ s¡+&çª nì eTeTà*ï
|æ*∫+~. n{≤¢H˚qì y˚TeTT u…+>∑Tfi¯Ss¡T yÓ[fl e÷ ne÷àsTTøÏ
185
|ü⁄s¡T&ÉT b˛kÕeTT. ÄdüŒÁ‹ Ks¡TÃ\T 80,000/` nsTT‘˚ ø£+ô|˙
yêfi¯ófl 60,000 Ç#êÃs¡T. e÷ ne÷àsTT ‘·q &ÉãT“‘√ $T–*q
20,000 ø£{,ºÏ ø£+ô|˙yêfi¯ófl yÓTT‘·+Ô &ÉãT“ Ç#êÃs¡ì #Ó|Œæ +~. y˚TeTT
<ëì >∑T]+∫ |ü{Ïº+#·Tø√˝Ò<äT. ø±˙ á $wüj·T+ e÷ n\T¢&ç
‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î ‘Ó*dæ Ä &ÉãT“ y˚TeTT yêfi¯¢øÏ Çyê«\ì n&ç–‘˚
e÷ ne÷àsTT m+<äT≈£î sTTyê«\ì yê~+∫+~. <ëì‘√ n<ä+‘ê
∫*øÏ ∫*øÏ >±*yêq nsTT´+~. y˚TeTT á $wüj·T+ kÕ«$TøÏ
#Ó|ü⁄Œ≈£î+fÒ kÕ«$T ªªªªne÷à! yêfi¯ófl &ÉãT“ eTqTwüß\T. yêfi¯ófl
>∑èVü≤Á|üy˚XÊìøÏ e∫ÃHês¡+fÒ @+ e÷{≤¢&É≈£L&É<äT. Ä&É | æ \ ¢ q T
Ç∫Ãq yêfi¯ fl + eTqy˚ T MT e÷{≤¢ & É ≈ £ L &É < ä T . eTqy˚ T
‘·–Zb˛yê*. yêfi¯flqT≈£î+fÒ nqT≈£î+{≤s¡T. 20,000 s¡TbÕj·T\T
Ç#˚Ãdæ @MT e÷{≤¢&Ée<äT›µµ nHêïs¡T. n+‘ê kÕ«$T #Ó|æŒq≥T¢ #˚dæ
Ä $wüeT |ü]dæú‹ qT+&ç ãj·T≥|ü&Ü¶eTT.
ø=ìï HÓ\\ ‘·sê«‘· e÷ n\T¢&ÉT nyÓT]ø±≈£î yÓfi≤¢&ÉT. nø£ÿ&É
ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ ñqï ‘·sê«‘· e÷ ne÷àsTTì ñ<√´>∑+ e÷H˚dæ
nyÓT]ø± s¡eTàHêï&ÉT. e÷ ne÷àsTTøÏ ñ<√´>∑+ e÷q≥+ Çwü+º ˝Òø£
sêq+fÒ eTqdüŒs¡\ ∆ T @s¡Œ&ç $&Ü≈£î\T Ç#·TÃ≈£îH˚+‘· es¡≈î£ yÓ[fl+~.
e÷ ne÷àsTTì kÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ rdüTø=ì yÓ[fl $wüj·T+ #ÓbÕŒqT.
H˚qT Hê eTqdüT‡˝À m+<äT≈£î nqedüs¡+>± HÓ\≈£î 60,000
s¡÷bÕj·T\T e#˚Ã ñ<√´>∑+ e÷H˚dæ nyÓT]ø±øÏ yÓfi¯fl≥+ nì
nqT≈£îHêïqT. yÓ+≥H˚ kÕ«$T Hê e+ø£ rø£åD+>± #·÷dü÷Ô ªªqTe⁄«
kÕø±\qT≈£î+fÒ Çø£ÿ&É ô|≥Tºø√ ˙ _&É¶ìµµ nHêïs¡T. yÓ+≥H˚
H˚qT ªMT Çwüº+ kÕ«MTµ! nHêïqT. e÷ ne÷àsTT‘√ ªªne÷à
Çø£ÿ&É ñ+&=<äT›. yêfi¯fle÷à,Hêqï Á|üuÛ≤e+ n‘·ì MT<ä ñ+~.
@~ eT+∫, @~ #Ó&TÉ ‘Ó\TdüT≈£îH˚ X¯ø˝ ÔÏ <Ò Tä . nu≤“sTT eT+∫yê&ÉT.
m+<äT≈£î ∫qï<ëìøÏ >=&Ée\T |ü&É‘ês¡T. qTyÓ«[flb˛e÷à! Ä
nu≤“sTT e÷s¡T‘ê&ÉT b˛, ˙πø+ uÛÑj·T+ ˝Ò<äT H˚qTHêïqT bò˛µµ nì
Äos¡«~+#ês¡T.
186
e÷ ne÷àsTT yÓ[fl Ç|üŒ{ÏøÏ 3dü+ˆˆ nsTT´+~. yêfi¯ófl Vü‰sTT>±
ñHêïs¡T. kÕ«$T dü\Vü‰qT bÕ{Ï+#·≥+ e\¢ e÷ ne÷àsTT ø±|ü⁄s¡+
mìï ˇ&ç<äT&ÉT≈£î\T e∫ÃHê ì*∫ Vü‰sTT>± ñHêïs¡T.
qqTï $»j·T<äX¯$TøÏ ¬s+&ÉT s√E\T eTT+<äT>± s¡eTàì
#Ó|æŒHês¡T. ns¡{Ï ‘√≥ ‘·&ÉbÕ* Hê≈£î M\T|ü&É<äT nì bò˛{À
s¡÷|ü+˝À e⁄qï kÕ«$T‘√ >∑Ts¡Tyês¡+ s√E #Ó|æŒHêqT. Ä s√E
sêÁ‹ 7 <äT≈£îÿ\ es¡+¸ |ü&+ç ~. Çø£ ‘√≥ |üì @MT ˝Ò<ìä X¯óÁø£yês¡+
ãj·T\T<˚] kÕ«$T e<ä›≈£î yÓ[flHêqT. qqTï #·÷∫ kÕ«$T ªªˇπs
yÓ÷Vü≤Hê! ˙e⁄ es¡¸+ |ü&Éø£b˛‘˚ sêqHêïe⁄≥, es¡¸+ |ü&ç+<ä≥>±,
es¡¸+ dü]b˛‘·T+<ë? Ç+ø± ø±yê˝≤? nì n&ç–Hês¡T. ‘·s¡Tyê‘·
Ç+{ÏøÏ yÓfi‚fl≥|ü⁄Œ&ÉT qqTï >=\>∑eT÷&ç yÓ+ø£j·T´kÕ«$T <äs¡Ùq+
#˚düTø=ì yÓfi¯fleTì #ÓbÕŒs¡T. n˝≤H˚ >=\>∑eT÷&çøÏ e∫Ã kÕsTT
e÷cÕºsY ì\j·T+˝À ãdü≈£î ~>±qT. Äj·÷dü+ e\¢ >∑‘· ø=ìï
s√E\T>± ñ<äjT· Äs¡‹øÏ sêì düTã“sêeTj·T´>±s¡T Äs√CÒ Äs¡‹øÏ
e∫Ã qqTï <äsêZkÕ«$T $wüj·÷\T n&ç– ‘Ó\TdüT≈£îì á $<Ûä+>±
#ÓbÕŒs¡T.
>∑Ts¡Te⁄ #Ó|æŒq ‘·sê«‘· eTq+ ÁbÕD+ b˛sTTHê >∑Ts¡Te⁄
#Ó | æ Œ q |ü ì #˚ d æ rsê\ì >∑Ts¡T#·]Á‘·˝Àì ñ<ëVü≤s¡D\T
dü«j·T+>± ‘·q≈£î »]–q düìïy˚XÊ\T #Ó|æŒ dü‘·‡+>∑+ #˚XÊs¡T. Ç~
$qï Hê≈£î kÕ«$T s¡eTàqï ‘·s¡Tyê‘· m+‘·{Ï Çã“+<Ó’Hê kÕ«$T
#Ó|æŒq |üì #Ój·÷´\qï dü+ø£\Œ+ Hê˝À <äè&ÛÉ|ü&ç+~.
á $wüj·÷\T |ü]o*ùdÔ <äsêZkÕ«$T m+‘· ì•‘·+>±
uÀ~ÛdTü HÔ êïs√ ns¡eú Te⁄‘·T+~. kÕ«$T¬ø’ kÕ«y˚T >∑Ts¡TeTVæ≤eT >∑T]+∫
#Ó | ü Œ ≥+ ø±≈£ î +&Ü yÓ + ø£ j · T ´kÕ«$T <ä > ∑ Z s ¡ ø Ï |ü + |æ + ∫,
Áo yÓ+ø£j·T´kÕ«$Tì, Áo uÛÑs¡<ë«» e÷cÕºsYì ùd$+∫, yê]
n;ÛcÕºqTkÕs¡+ J$düTqÔ ï Áo düTã“sêeTj·T´>±] #˚‘· #Ó|Œæ +#·≥+˝À
kÕ«$T jÓTTø£ÿ uÀ<ÛäHê<äø£å‘· ‘Ó\Tk˛Ô+~. kÕ«$T @B düs¡<ëøÏ
187
e÷{≤¢ & É s ¡ ì ‘Ó \ Tdü T ≈£ î ì kÕ«$T #Ó | æ Œ q~ j· T <∏ ë ‘· < ∏ ä + >±
Ä#·]+#Ó<äeTT >±ø£!
>√es¡∆Hé>±] (#ÓHÓ’ï) ≈£î≥T+u≤ìøÏ ø±s¡T Á|üe÷<äyÓTÆ ø±s¡T
‘·T≈£îÿ‘·T≈£îÿ nsTTb˛sTTHê >√es¡∆Hé>±] ‘·*¢>±] ø±\T≈£î ∫qï
<Óã“ ‘·>\ ∑ ≥+ ‘·|Œæ +∫ kÕ«$T<äjT· e\q me]ø° m≥Te+{Ï <Óã“
‘·>˝ ∑ <¢Ò Tä . kÕ«$TøÏ $qï$ùdÔ ø±s¡TqT u≤>∑T #˚sTT+#·eTHêïs¡T. kÕ«$T
>=|üŒ‘·q+ ‘Ó*dæq >√es¡H∆ >é ±s¡T e÷Á‘·+ ˇø£ÿe÷≥ e÷{≤¢&≈É î£ +&Ü
kÕ«$T #Ó|Œæ q≥T¢ ø±s¡TqT 5 \ø£\ å T ô|{Ïº u≤>∑T#˚sTT+#·T≈£îì <ëìH˚
eTs¡˝≤ yê&Üs¡T. 6 \ø£å\T ô|{Ïº ø=qï ø±s¡TøÏ 5 \ø£å\T ô|{Ïº ]ù|s¡T
#˚sTT+#ê*‡ eùdÔ kÕe÷q´+>± ˝≤uÛqÑ cÕº\T uÒØE y˚dTü ø=ì ]ù|s¡T
#˚ s TT+#· ≥ + ø£ H êï Áø=‘· Ô ø ±s¡ T ø=qT≈£ î ÿ+fÒ
u≤>∑T+≥T+<äqT≈£î+{≤eTT. kÕ«$T #Ó|æŒq e÷≥ ‘·T+>∑˝À ‘=øÏÿ
eTq ÇcÕºìøÏ Á|üe]ÔdüTÔHêïeTì >∑Ts¡TÔ e⁄+&É<äT. ø±˙ me]ï m˝≤
s¡øÏådüTÔHêïs√ kÕ«$Tyê]πø ms¡Tø£, n+<äTe\q kÕ«$T #Ó|æŒq≥T¢
#˚j·T≥y˚T ÁX‚j·Tdüÿs¡eTT.
Áo kÕ«$Tyê] e÷≥≈£î ns¡+ú m+‘·˝À‘·T ñ+≥T+<√ Ä e÷≥
m+‘· dü÷ø£àå +>± ñ+≥T+<√ ‘Ó\TdüTø√e&É+ kÕe÷q´ e÷qe⁄\≈£î
kÕ<Û´ä +ø±<äT. yês¡T eTqø=ø£ e÷≥ #Ó|Œæ q|ü⁄Œ&ÉT n~ ns¡+ú ø±≈£î+fÒ
Ä e÷≥ jÓTTø£ÿ ns¡+ú eTq≈£î ‘Ó*ùd≥≥T¢ #Ó|Œü eTì uÛ>Ñ y∑ êHé Áo Áo
Áo yÓ+ø£j·T´kÕ«$T ùde≈£î&Ó’q s√•¬s&ç¶e˝… ªªz Á|üuÛÑ÷ ˙ e÷≥
jÓTTø£ÿ ì»yÓTÆq ns¡ú+ ‘Ó\TdüTø=ì ˙≈£î Á|”‹ø£s¡+>± H˚qT
Ä#·]+#·˝ÒqT. ‘·eTπs Hê˝À Áù|s¡Dô|{Ïº MT≈£î Á|”‹ø£*π>≥≥T¢
H˚ q T MT e÷≥qT Ä#· ] +#˚ ≥ ≥T¢ #˚ j · T +&ç kÕ«MTµµ nì
kÕ«$Tyê]ì Vü ≤ è<ä j · T |ü P s¡ « ø£ + >± ø£ ˙ ï{Ï ‘ √ ÁbÕ]ú + #ê*.
lkÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T, n~ ns¡+ú ø±˝Ò<Tä nì e~˝ÒùdÔ qwübº ˛j˚T~
eTqy˚T.
188
eTTq>± u≤\düTÁãVü≤àD´+, \øÏÿ¬s&ç¶|ü˝…¢, ø£&É|ü õ˝≤¢
1999˝À •]&û yÓ[fl e∫Ãq 3 HÓ\\øÏ <äsêZkÕ«$T <äs¡Ùq+
ø£*–+~. Ä dü+e‘·‡s¡y˚T ã+<ÛäTe⁄\+<ä]‘√ •]&û yÓfi¯<ëeTqTø=ì
{Ïø¬ ÿ≥T¢ ]»s¡T« #˚dTü ≈£îHêïeTT. ø±˙ Á|üj÷· D|ü⁄s√E e÷ nu≤“sTTøÏ
ø=+#Ó+ »«s¡+, (neTàyês¡T e∫Ãq≥T¢>± ñ+fÒ) sêe≥+ e\q
H˚qT, Hê uÛ≤s¡´, |æ\¢yê&ÉT ‘·|üŒ $T–*q yêfi¯flì |ü+|æ+#êqT.
‘·sê«‘· 6 HÓ\\øÏ <äsêZkÕ«$T‘√ •]&û yÓfi¯<ëeTqT≈£î+≥THêïqì
#Ó|æ‘˚ eT+∫~ Hêj·THê! yÓ[flsê nì, e#˚Ã≥|ü⁄Œ&ÉT eTHêà&é˝À
nXÀø˘u≤u≤ nì ñ+{≤s¡T Äj·Tq <äs¡Ùq+ #˚düTø√. Äj·Tq
#·÷&É&ÜìøÏ |æ∫Ãyê&ç˝≤ ñ+{≤&ÉT. Äj·Tq #·T≥÷º 4 ≈£îø£ÿ\T
ñ+{≤sTT, eTT]øÏ ø±\Te\ <ä>∑Zs¡ ñ+{≤&ÉT. Äj·Tq ‹{ÏºHê,
ø={ÏºHê, ns¡∫Hê MTs¡T m<äTs¡T ns¡ee<äT› nì #ÓbÕŒs¡T. •]&û
kÕsTT <äs¡Ùq+ #˚düTø=ì eTHêà&é ùdºwüHé <ä>∑Zs¡øÏ e∫Ãq ‘·sê«‘·
H˚qT u≤u≤qT yÓ‘·ø£{≤ìøÏ yÓ[fl u≤u≤ <äs¡Ùq+ neø£ e#˚Ãdü]øÏ
n+‘·≈£î eTT+<˚ nXÀø˘u≤u≤ <äsêZkÕ«$T #Ó|æŒq≥T¢ Hê\T>∑T
≈£îø£ÿ\‘√ e÷ ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\≈£î ùdºwüHé <ä>∑Zs¡ <äs¡Ùq+ Ç∫Ã @
Áf…ÆqTøÏ yÓfi¯ó‘·THêïs¡ì n&ç–, Á|üø£ÿqTqï cÕ|ü⁄˝À ns¡{Ï|ü+&ÉT ø=ì
ÇùdÔ <ëìï ‹ì, ÄodüT‡\T sTT∫Ã yÓfi≤fls¡ì #ÓbÕŒs¡T. n+‘·{Ï‘√
Hê≈£î #ê˝≤ u≤<Û˚dæ+~. Ç+{ÏøÏ e∫Ãq ‘·sê«‘· <äsêZkÕ«$T <äs¡Ùq+
#˚düT≈£î+fÒ <äs¡Ùq+ nsTT´+<ë nì n&ç>±s¡T. H˚qT kÕ«$T‘√
ªkÕ«MT! e÷ yêfi¯fl+‘ê ¬s’\T f…ÆeTT nsTTb˛‘·T+<äHêï n+<ä]˙
‘√&=ÿì b˛j·÷qT. n+<äs¡÷ ùdºwüHé˝À ≈£Ls¡TÃ+fÒ H˚qT e÷Á‘·+
kÕ«$Tø√dü+ yÓ‹ø±qT eT] Hê≈£î <äs¡Ùq$Te«≈£î+&Ü Mfi¯fløÏ
<äs¡Ùq$T#êÃs¡T nXÀø˘u≤u≤µ nì #·qTe⁄ MT<ä n&ç>±qT. yÓ+≥H˚
kÕ«$T ªªHêj·THê! ˙≈£î j·÷HéC…’{° (Ä<äTsê›) m≈£îÿe, Äj·Tìï
yÓ ‘ · T ≈£ î ÿì b˛sTTHêe⁄. Äj· T ìï yÓ ‹ øÏ ø£ q Tø√ÿ˝Ò e TT.
dü<äTZs¡T<˚yê nì ñqï #√≥ >∑eTTàq ≈£Ls¡TÃ+fÒ Äj·TH˚
189
˙<ä>∑Zs¡øÏ ekÕÔs¡T ø£<ë! Äj·Tìï #·÷&Ü\ì }s¡+‘ê yÓ‹øÏ
e#êÃe⁄. Äj·TH˚ kÕøå±‘·TÔ <ä‘·TÔ&ÉT Hêj·THê!µµ nì #ÓbÕŒs¡T.
n|üŒ{Ï<ëø± nXÀø˘u≤u≤ n+fÒ mes√ ‘Ó*j·Tì y˚TeTT Äj·Tq
kÕøå±‘·TÔ <ä‘·TÔ&Éì $H˚dü]øÏ m+‘√ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷eTT. eTs¡˝≤
yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT Hê≈£î <äsÙ¡ q+ ne˝Ò<Tä nì #Ó|Œæ q|ü⁄Œ&ÉT ªªHêj·THê!
qTe⁄« Äj·Tìï yÓ‘·T≈£îÿì b˛sTTHêe⁄. <˚e⁄ì yÓ‘·T≈£îÿì
#· ÷ &Ü\ì #· ÷ &É ˝ Ò e ⁄. ñqï#√≥H˚ dü < ä T Z s ¡ T e⁄ Äosê«<ä +
ñ + f Ò Äj·Tq<äs¡Ùq $TkÕÔs¡T. qTe⁄« Ç|ü⁄Œ&ÉT
u≤<Ûä|ü&ÉT‘·THêïe⁄ <äs¡Ùqy˚T ø£<ë! ÇkÕÔ+˝Ò b˛ Hêj·THêµµ
nì nHêïs¡T. Äs√E Hê≈£î dü«|üï+˝À ª•]&ûkÕsTT kÕøå±‘·TÔ uÛÖ‹ø£+>±
dæ+Vü‰düq+˝À ˇø£ jÓ÷>∑ ìÁ<ä˝À ñHêïs¡T. e÷ |æ\¢yê&ÉT Ç˝≤
Á|ü‘·´ø£å+>± e#êÃsê nì eTT≥Tºø=ì #·÷düTÔHêï&ÉT. u≤u≤ ˇø£ $T<Ó›
n+‘· m‘·TÔ ñHêïs¡T. n|ü⁄Œ&˚ nXÀø˘u≤u≤, <äsêZkÕ«$T #ê˝≤eT+~
eTVü≤˙j·TT\T <äs¡Ùq$T#êÃs¡T. ‘·sê«‘·s√E kÕ«$T <ä>∑Zs¡øÏ yÓ[fl‘˚
H˚H˚$T #Ó|üŒ≈£î+&ÜH˚ ªªnj·T´&Ü! <äs¡Ùq$T#êÃsê?µµ nì n&ç>±s¡T.
H˚qT <äs¡Ùq$T#êÃs¡T nq>±H˚ kÕ«$T Hê‘√ ªªeT+∫~ Hêj·THê!
˙yÓ|ü⁄Œ&Ó’‘˚ qeTTà‘êy√ yêfi¯ófl K∫Ã‘·+>± <äs¡Ùq$TkÕÔs¡T,
‘√&ÉTe⁄+{≤s¡Tµµ nì #ÓbÕŒs¡T.
á dü+|òTü ≥q‘√ eTVü≤˙j·TT\+<ä] s¡÷bÕ\T y˚s¬ H’ ê yês¡+<ä]˝À
ñqï dü<Tä sZ T¡ e⁄ ˇø£ÿ&˚ nì eTqdüT‡≈£î <äè&Û+É >± Hê≥T≈£î+~.
Hê≈£î kÕ«$T <ä>∑Zs¡ ø=ìï nqTuÛÑyê\T »]–q ‘·sê«‘· ‘·s¡∫
#· ÷ ùdÔ kÕ«$T uÀ~Û + #˚ $<Û ë q+ m+‘· n<ä T “¤ ‘ · + >±
e⁄+≥T+<√qì|æ+∫+~. H˚qT Á|üj·T‹ïùdÔ nXÀø˘u≤u≤>±s¡T
<ä s ¡ Ù q$Te«≈£ î +&Ü Çwü º + ˝Ò ø £ b ˛sTTHê Hê‘√ e∫Ãq yê]øÏ
<ä s ¡ Ù q$T#êÃs¡ T . Hê≈£ î ø=+#Ó + –*>± ñ+&ç kÕ«$T‘√
$qï$+#·T≈£î+fÒ Hê Á|üj·T‘êï\ø£Hêï dü<äTZs¡Te⁄ ÄodüT‡\T m+‘·
eTTKýÓ÷ #ÓbÕŒs¡T. n+‘˚ø±ø£ ‘·sê«‘· #ê˝≤eT+~ eTVü≤˙j·TT\
dü«|üï<äs¡Ùq$T∫Ã s¡÷bÕ\T y˚¬s’Hê dü<äTZs¡Te⁄ ˇø£ÿ&˚qH˚~ Hê
190
eTqdüT‡˝À <äè&ÛÉ|ü]#ês¡T. n+‘˚>±ø£ Hê≈£î dü«|üï <äs¡ÙqyÓTÆ+<äì
H˚H$˚ T #Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚ kÕ«$T #Ó|Œæ düs«¡ E„\ì ‘Ó*j·T|ü]#ês¡T. H˚qT
kÕ«$T #Ó|Œæ q~ #˚dqæ +<äT≈£î n<äT“¤‘y· TÓ qÆ uÀ<Û,ä ne>±Vü≤q Ç#êÃs¡ì
qeTTà‘·THêïqT.
dü + |ò ü T ùde
kÕ«$T Ä#·s¡D<ë«sê #·÷|æq~, ‘·qqT ÄÁX¯sTT+∫qyê]øÏ
#Ó|æŒ, Áb˛‘·‡Væ≤+∫ #˚sTT+∫+~ dü+|òüTùde. dü+|òüTùde n+fÒ
dü+|òü÷ìï >∑Ts¡Tdü«s¡÷|ü+>± uÛ≤$+∫ ìcÕÿeT+>± ùde #˚j·T≥+.
|üs¡T\≈£î düVü‰j·T+ #˚j·T≥+‘√ bÕ≥T #˚dæq düVü‰j·T+ e\q |üì
dü|òü\yÓTÆHê, $|òü\yÓTÆHê dü+‘√wü+>±˙, $#ês¡+>±˙ ˝Ò≈£î+&Ü
düeTuÛ≤e+ eVæ≤+#·&yÉ T˚ ìcÕÿeTø£sà¡ ≈£î ^≥TsêsTT. á ìcÕÿeTø£sà¡
n+‘ê eTq˝Àì ˝ÀbÕ\qT, ã\V” ≤ q‘· \ qT >∑ T ]Ô + ∫
$y˚ø£yÓ’sê>±´\‘√ ‘=\–+#·T≈£îH˚+<äTπøqì >∑T]Ô+#ê*. á
ã\V”≤q‘·\qT eT\<√wü+ nHêïs¡T. á eT\<√wü+ ìcÕÿeTø£s¡à
<ë«sê e÷Á‘·y˚T b˛‘·T+~.
dü « s¡ ÷ |ü > ∑ T bÕÔ > ±s¡ T , sêj· T #√{Ï
1. n~ 2006e dü+ˆˆ kÕ«$Tyê] ÄodüT‡\‘√ sêj·T#√{Ï˝À
ñ∫‘· kÕeT÷Væ≤ø£ $yêVü‰\T »]|æ+#êeTT. $yêVü≤ eTTVüAs¡Ô+
‘·sê«‘· kÕ«$Tì y˚TeTT ì]àdüTqÔ ï \j·THé‡ ø£u¢ Ÿ ø£+{Ï ndüŒÁ‹ ìsêàD
ø±s¡´Áø£e÷\qT |ü]o*+∫, ì*∫b˛sTTq ìsêàD≤ìï ÁbÕs¡+uÛÑ+
nj˚T´˝≤ #˚j·TeTì ÁbÕ]ú+#êqT. kÕ«$Tyês¡T ÄdüŒÁ‹øÏ $#˚Ãdæ
‘·«s¡˝ÀH˚ |üPs¡eÔ ⁄‘·T+<äì #ÓbÕŒs¡T. ø±˙ 2007e dü+e‘·‡sêìøÏ ≈£L&Ü
jÓT≥Te+{Ï n_Ûeè~∆ »s¡T>∑˝Ò<äT. ˇø£ dü+<äs¡“¤+˝À Hê düreTDÏ
ÁbÕs¡qú y˚Ts¡≈î£ kÕ«$Tyês¡T e÷ sTT+{ÏøÏ $#˚ÃXÊs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$Tì
ÄdüŒÁ‹ <ä]Ù+#·eTì ø√s¡>± $#˚ÃXÊs¡T. kÕ«$Tyê]øÏ ÄdüŒÁ‹ì
#·÷|ædü÷Ô Hê eTqdüT‡˝Àì ø£˙ï{Ï‘√ Hê nX¯ø£Ô‘·qT $e]+#êqT.
ø±ùd|ü⁄ eTÚq+>± e⁄qï kÕ«$T nø£kÕà‘·TÔ>± ªª@sê á ìsêàD+
191
|ü ì n+‘ê ˙y˚ #˚ d ü T Ô H êïeì nqT≈£ î +≥THêïyê?µµ nì
n&ç π > dü ] øÏ H˚ q T ìs¡ T ‘· Ô s ¡ T &É j · ÷ ´qT. yÓ + ≥H˚ kÕ«MTJ
ªªô|’qTqïyê&ÉT ÇdüTÔHêï&ÉT. uÒ\T<ë] |üì, y˚TÁd”Ô #˚düTÔHêï&ÉT.
dæ y Ó T +≥T ø£ * ù|yê&É T ø£ \ T|ü ⁄ ‘· T Hêï&É T . ø£ f Ò º y ê&É T
ø£&ÉT‘·THêï&ÉT. ô|’yê&ÉT Ç#êÃ&ÉT. ˙e⁄ #˚sTTdüTÔHêïe⁄. yê&ÉT
Çe«˝Ò<äT. qTe⁄« #˚sTT+#·˝Ò<äT. m+<äT≈£îsê $#ê]kÕÔe⁄?
Äj·Tq Ç∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT |üP]Ô #ÓsTT´. ˙e⁄ ì$T‘·Ôe÷Á‘·T&Éeì
>∑ T s¡ T Ô + #· T ø√. n+‘ê eT+∫ »s¡ T >∑ T ‘· T +<ä µ µì #Ó|æŒ ªªHê≈£î
<ëVü≤+ y˚k˛Ô+~. ˇø£ >±¢dTü ˙fi¯ófl Ç|æŒ+#·Tµµ nì nHêïs¡T. $wüjT· +
ns¡+∆ #˚dTü ø√˝Òì H˚qT düãÔ ‘∆ ˝ · À e⁄HêïqT. yÓ+≥H˚ ‘˚sT¡ ø=ì ˙{Ïø√dü+
#·÷kÕqT. e÷‘√ e∫Ãq s¬ +&ÉT ø±s¡T\˝À ø±˙, ÄdüT|üÁ‹ Äes¡D˝À
ø±˙ ˙fi¯ófl <=s¡ø˝ £ <Ò Tä . n|ü⁄Œ&˚ b˛sTTq ø£s¬ +≥T e∫Ã+~. yê#YyTÓ Hé
|ü]¬>‘·TÔ≈£î+≥÷ ˇø£ d”º\T #Ó+ãT yÓ‹øÏ, yÓ÷{≤s¡T y˚dæ Ä #Ó+ãTì
˙fi¯fl‘√ ø£&–ç q ‘·sê«‘· #Ó+ãT&ÉT ˙fi¯flqT kÕ«$TøÏ Ç#êÃeTT. kÕ«$T
˙s¡T Á‘ê– ªªHê <ëVü≤+ ˙e⁄ rsêÃe⁄ ` ˙ <ëVü≤+ H˚qT rs¡TkÕÔqTµµ
nì #Ó|æŒ Hê uÛÑT»+ô|’ #ÓsTT´ y˚dæ ªªÁ|ü»\ nedüs¡+ ø√dü+ ˙e⁄
#˚ ù d á Ädü T |ü Á ‹ ìsêàD≤ìï |ü P ]Ô #˚ k ÕÔ q Tµµ nì #Ó | æ Œ
Äos¡«~+#ês¡T.
Hê\T>∑T s√E\ ‘·sê«‘· u…+>∑Tfi¯Ss¡T˝À e⁄qï qqTï |æ*|æ+∫
kÕ«$T ªª˙e⁄ &Üø£ º s ¡ T ãj· ÷ ¬ s &ç ¶ , &Üˆˆ Hêsêj· T D ¬ s &ç ¶ ,
&Üˆˆ ã\sêeTsêE, &Üˆˆ#·+Á<äXK‚ s¡s¬ &ç¶ e<äø¬› [fl ÄdüT|üÁ‹ ìsêàD≤ìøÏ
‘·˝≤ ˇø£ \ø£ås¡÷bÕj·T\qT n&ÉT>∑T, e÷‘·èÁo <äsêZe÷‘· ˇø£ \ø£å
s¡÷bÕj·T\qT ÇdüTÔ+~µµ nì #ÓbÕŒs¡T.
Hê¬ø’‘˚ ~≈£îÿ ‘√#·˝Ò<äT. &Üˆˆ ãj·÷¬s&ç¶>±s¡T ‘·|üŒ $T–*q
yê]ì jÓT˝≤ n&É>±\ì #ê˝≤ dü+X¯sTT+#êqT. $TÁ‘·T&ÉT
≥+>∑T≥÷] dü‘´· Hêsêj·TD>±s¡T e∫Ã kÕ«$Tyês¡T #ÓbÕŒs¡T ø±ã{Ïº
dü+X¯j·T+ e<äT› yÓ[fl n&ÉT>∑T nì Hê‘√ e#êÃs¡T. n&ç–q yÓ+≥H˚
n+<äs¡T &Üø£ºs¡T¢ Äq+<ä+>± ªkÕ«MTJ #ÓbÕŒsê! Ç~ ì»+>± e÷
192
n<äèwüº+, y˚TeTT ‘·|üŒø£ ÇkÕÔeTµì #Ó|æŒ <äøÏåD Ç#êÃs¡T.
ªªneTà <äsêZe÷‘êJ>±s¡T Çø£ÿ&ç ø£+{Ï ndüT|üÁ‹ |üP]ÔøÏ
düVü≤ø±s¡+ n+~+∫ Á|ü»\≈£î ùde\+~+#ê\ì neTà>±] Ä»„
nsTT+<ä ì , á ô|’ ø £ + qT Ä|ü π s wü H é |ü ] ø£ s ê\ ø=s¡ π ø
$ìjÓ÷–+#ê\ìµµ kÕ«$Tyês¡T qqTï ÄC≤„|æ+#ês¡T. |ü]ø£sê\≈£î
‘·≈£îÿe edüTÔ+<äì #Ó|æ‘˚ eTs√ ¬s+&ÉT \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T Hê≈£î
Á|ükÕ~+∫ ÄdüT|üÁ‹ ìsêàD+ |üP]Ô #˚ùd+<äT≈£î qqTï Äos¡«~+∫
|ü+bÕs¡T.
ÄX¯Ãs¡´ø£s¡+>± ø√]q yÓ+≥H˚ $TÁ‘·T\T, ã+<ÛäTe⁄\T,
<ä÷s¡ÁbÕ+‘ê\yês¡T ≈£L&Ü düŒ+~+∫ n+~+∫q <Ûäq düVü‰j·T+‘√
ÄdüT|üÁ‹ ìsêàD≤ìï |üP]Ô #˚jT· >∑*>±eTT. Á|ü‹ $wüjT· +˝À ≈£L&Ü
dü÷#·q\+~+∫ á ùdeqT #˚jT· >∑*>π uÛ≤>±´ìï kÕ«MTJ, e÷‘êJ
Hê≈£î Á|ükÕ~+#ês¡T. á ãTTD≤ìï rs¡TÃø√e&É+ ù|<ä Á|ü»\≈£î
ñ∫‘· ø£+{Ï Ä|üπswüqT\ <ë«sêH˚ nì qeTTà‘·THêïqT. n+<äT≈£î
Áo e÷‘êJ >±]øÏ, dü<äTZs¡T kÕ«$Tyê]øÏ H˚qT dü<ë ø£è‘·E„&ÉH˚.
2. n~ 2009 dü + ˆˆ˝À Ädü T |ü Á ‹ <ë«sê Á|ü » \≈£ î
ùde\+~+#·&É+ ÁbÕs¡+_Û+#êeTT. Hê≈£î edüTÔqï düeTdü´\qT,
nø£ÿ&É »]π> $wüj·÷\qT kÕ«$Tyê]øÏ $e]+#˚yê&çì. <ëìøÏ
kÕ«$Tyê] dü÷#·q\T, dü\Vü‰\qT bÕ{Ïd÷ü Ô yê{Ïq~Û>$∑ T+#˚yê&çì.
n|üŒ{ÏøÏ e⁄qï Ä]úø£ düeTdü´\qT, ÄdüT|üÁ‹ n_Ûeè~∆øÏ ø±e\dæq
yê{Ï >∑T]+∫ <Ûë´q+˝À e÷‘êJøÏ #Ó|ü⁄Œ≈£îH˚yê&çì. ˇø£s√E
kÕ«$Tyês¡T qqTï |æ*#ês¡T. yÓfifl¯ >± kÕ«$T ªªˇπs! neTà ÄdüT|üÁ‹˝À
Ç+ø=ø£ yÓTÆÁø√k˛ÿ|ü⁄ ô|{Ïº+∫ Ç+ø± m≈£îÿeeT+~ Á|ü»\≈£î
ùde\+~+#ê\ì Hê≈£î #Ó|æŒ+~. ø±ã{Ïº Ç+ø=ø£ yÓTÆÁø√k˛ÿ|ü⁄
eT]j·TT Ç‘·s¡ $TwüqT¢ rdüTø√ nì ¬s+&ÉT \ø£å\ s¡÷bÕj·T\T
ÇeTàì+~µµ nì #ÓbÕŒs¡T.
n+‘˚ø±<äT kÕ«$Tyês¡T ‘·q •wüß´\‘√ Hê >∑T]+∫ #ÓãT‘·÷
yê&ç ø Ï Ädü T |ü Á ‹˝À nH˚ ø £ dü e Tdü ´ \T edü T Ô H êïsTT. n$
193
n~Û>$∑ T+#·&ÜìøÏ yêìøÏ eTH√<Ûs’Ó ´¡ + ø±yê*. n+<äT≈£î neTàj·T´
yê&ç Vü≤è<äjT· +ô|’ dü<ë ‘√&ÉT>± e⁄+&Ü\ì Äos¡«~+∫ neTàj·T´
&Ü\sYqT e÷‘êJ es¡∆+‹ Hê&ÉT Hê >∑T+&Ó\ô|’ ñ+#ês¡T. ÄHê{Ï
qT+&ç Hê≈£î m≥Te+{Ï düeTdü´ e∫ÃHê neTàj·T´ <äj·T‘√
<ä÷~|æ+»˝≤>± m–]b˛sTT Hê≈£î m+‘√ X¯øÏÔì Á|ükÕ~+∫+~.
m≈£îÿe Ä|üsπ wüHé ø±s¡´Áø£e÷\T ìs¡«Væ≤+#·&+É <ë«sê m≈£îÿeeT+~øÏ
ùde\+~+#˚ neø±XÊìï ø£\T>∑CÒdæ+~. Äs√>∑´Ø‘ê´, Ä]úø£Ø‘ê´,
yê´bÕs¡|üs¡+>±, XÊØs¡ø£+>±, kÕe÷õø£+>± m+‘√ Áb˛‘ê‡Vü‰ìï,
X¯øÏÔì, Væ≤‘·T\, ùdïVæ≤‘·T\, ùdyê‘·‘·Œs¡T\, düVü≤ø±sêìï n+~dü÷Ô
qqTï dü<ë eTT+<äT≈£î q&ç|dæ Tü qÔ ï~. n+<äT\≈£î m+‘√ ø£è‘·E&„ qÉ T.
dü T π s +Á<ä > ±s¡ T , HÓ \ ÷¢ s ¡ T
y˚TeTT ø=+‘· eT+~ &Üø£sº e¢¡ TT ø£\dæ 1994˝À s¡÷s¡˝Ÿ yÓ˝ùŸ |òsY
|ü<∏äø£+ ÁøÏ+<ä ù|<äyê]øÏ ùde#˚j·T≥+ ÁbÕs¡+_Û+#êeTT. 2002˝À
ˇø£ Vü‰dæŒ≥˝Ÿ ø£{Ïº ñ∫‘·+>± ùde\T n+~<ë›eTqT≈£îHêïeTT ø±˙
e÷ <ä>∑Zs¡ &ÉãT“\T ˝Òe⁄. e÷≈£î ˝ÀqT Çe«{≤ìøÏ ≈£L&Ü mes¡÷
eTT+<äT≈£î sê˝Ò<äT. ø±˙ y˚TeTT ñ‘ê‡Vü≤+>± ÄdüŒÁ‹, kÕsTTu≤u≤
>∑T&ç ø£&É<ëeTì &Üˆˆ Áo<ÛäsY¬s&ç¶>±] <ë«sê <äsêZkÕ«$T >∑T]+∫
‘Ó\TdüTø=ì X¯+≈£îkÕú|üq≈£î kÕ«$Tì ÄVü‰«ì+#êeTT. kÕ«$T e∫Ã
\ø£å s¡÷bÕj·T\T yÓTT<ä{Ï &=H˚wüHé Ç∫Ã e÷≈£î <ÛÓ’s¡´+ #Ó|æŒ µ@+
ø±<äTsê qTe⁄« #ÓsTT´ nsTTb˛~›µµ nì #ÓbÕŒs¡T. n˝≤H˚
yÓTT<ä\Tô|{Ïºq ‘·sê«‘· ø=ìï HÓ\\≈£î ˇø£ u≤´+≈£îyêfi¯ófl ‘·eT+‘·
‘êy˚T e÷ ÁbÕC…≈£îº >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îì 22 \ø£å\ ˝ÀqT Ç#êÃs¡T.
ìsêàD düeTj·T+˝À m+‘Ó+‘· nedüs¡yÓ÷ n+‘· #ê˝≤ ∫Á‘·+>±
düeT≈£Lπs$. ø=ìï #Ó≈£îÿ\T #Ó\¢ø£ yÓq≈£îÿ yÓ[flb˛‘˚ kÕ«$TøÏ
#Ó | ü ⁄ Œ≈£ î +fÒ ªªnyÓ ø £ ÿ &ç ø ° yÓ fi ¯ fl e⁄, eTs¡ ˝ ≤ ekÕÔ s TTµµ nì
nuÛÑj·T$T#êÃs¡T. n˝≤H˚ #ê˝≤ $∫Á‘·+>± #Ó\¢eì |ü+|æ+∫q
#Ó≈£îÿ˝Ò #Ó˝≤¢sTT.
194
e÷ ÄdüŒÁ‹øÏ ÄqT≈£îì kÕsTTu≤u≤ >∑T&ç e⁄+~. ˇø£kÕ]
e÷≥\ dü+<äs¡“¤+˝À ªªá eT+~s¡+˝À n˙ï e⁄+#êeTT, me]øÏ
@$T ø±yê˝À yê]øÏ n$ \_ÛkÕÔsTTµµ nì kÕ«$T ÄodüT‡\T Ç#êÃs¡T.
ˇø£kÕ] 25dü+ˆˆ\ j·TTe≈£îìøÏ >∑T+&Ó Ä|üπswüHé »]–+~.
ˇø£ dü+ˆˆ ‘·sê«‘· n‘·ìøÏ ôV≤|üf…Æ{Ïdt ` _ e∫Ã Ç+»ø£åHé #˚ùdÔ s¡ø£Ô+
ø±s¡T‘·÷ e⁄+&˚~. Áu…sTTHé ôV≤eTπsCŸ yÓTT<ä˝…’+~. H˚qT #ê˝≤
ø£ + >±s¡ T |ü & Ü¶ q T. ø±˙ ùdïVæ ≤ ‘· T \T &Üˆˆ Áo<Û ä s Y ¬ s &ç ¶ Hê‘√
ªeTqyÓT+<äTø£Hêï uÛÑj·T|ü&˚~. eTqeT+‘ê b˛düTºe÷Hé˝≤>±
#˚ùd~. n+‘ê #˚ùd~ kÕ«y˚Tµ nì #Óù|Œdü]øÏ #ê˝≤ <ÛÓ’s¡´+
e∫Ã+~. ‘·sê«‘· y˚TeTT #˚dæq yÓ’<ä´+ πøe\+ HêeTe÷Á‘·+. ø±˙
kÕ«$T <äj·T e\q n+‘·{Ï Á|üe÷<äø£s¡ |ü]dæú‹ b˛sTT n‘·qT
Ç|üŒ{Ïø° Vü‰sTT>± e⁄Hêï&ÉT. á dü+|òTü ≥q‘√ #˚ùd<ä+‘ê kÕ«y˚Tqì,
e÷≈£î Ç˝≤ á $X¯« j·T»„+˝À bÕ\T |ü+#·T≈£îH˚ neø±X¯+
Ç∫ÃHês¡ì ns¡úyÓTÆ kÕ«$T MT<ä uÛÑøÏÔ, $XÊ«kÕ\T ô|]>±sTT.
eT+~s¡ ìsêàD≤\øÏ kÕ«$T ÄodüT‡\T
HÓ\÷¢s¡T ∫Á\¶Hé‡ bÕs¡Tÿ <ä>∑Zs¡ kÕsTT eT+~s¡ ìsêàD+
¬ø. Áoìyêdü¬s&ç¶, HÓ\÷¢s¡T Ç˝≤ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T
2002dü+ˆˆ˝À kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡ ìsêàD≤ìøÏ kÕ«$T
<ä>sZ∑ ø¬¡ [fl ÄodüT‡\T rdüTø=ì yÓfi≤fleTT. eT+~s¡ ìsêàD≤ìøÏ <äøD åÏ
sTTkÕÔeTqï yês¡T Çe«ø£b˛j˚Tdü]øÏ eT+~s¡ ìsêàD+ Ä–b˛sTT+~.
kÕ«$T <ä>∑Zs¡ ¬ø[fl #Ó|æ‘˚ kÕ«$T, ªªdü # · Ã ]Á‘· ˝ À u≤u≤ @$T
#Ó b ÕŒ&É T . Äj· T ìï qeTTàø√eTì #Ó b ÕŒs¡ T . MTs¡ T me]˙
n&É > ∑ q ø£ ÿ s¡ ˝ Ò < ä T . kÕsTT dü # · Ã ]Á‘· ì‘· ´ bÕsêj· T D
#˚düTÔ+&É+&ç, n˙ï Ä uÛÑ>∑e+‘·T&˚ #˚kÕÔ&ÉTµµ nHêïs¡T. n˝≤π>
ì‘·´ bÕsêj·TD #˚j·T≥+ yÓTT<ä\T ô|≥º>±H˚ @ s√EøÏ m+‘·
ø±yê˝À uÛ≈Ñ î£ \ Ô T rdüT≈£î e∫Ã y˚TeTT Ç+‘·≈î£ eTT+<äT n&É>ì∑ yês¡T
≈£L&Ü yê]¬ø’ yês¡T e∫Ã eT+~s¡ ìsêàD≤ìøÏ <äøD åÏ >± düeT]Œ+#ês¡T.
195
#ÓHÓ’ï $*¢yêø£+˝À kÕsTTeT+~s¡ ìsêàD+
j·THé. j·Tdt. >√es¡H∆ ,é $*¢yêø£ÿ+, eT<äsêdüT (#ÓHï’Ó ) Ç˝≤ #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T
Hê ‘·*¢<ä+Á&ÉT˝…’q ÁoeT‹ Á|üuÛ≤e‘·eTà, Áo ÁoìyêdüT\T>±s¡T
ø=~›ø±\+ <äsêZ˝À >∑&ÉbÕ\ì n+‘ê dæ<ä∆yÓTÆ yÓ[flHês¡T. n+<äT≈£î
kÕ«$Tyês¡T ªªÄ kÕsTTj˚T MT e<ä›≈£î ekÕÔs¡T, MTs¡T b˛sTT nø£ÿ&˚
ùde #˚düTø√+&çµµ nì #ÓbÕŒs¡T. <ëì |òü*‘·y˚T $*¢yêø£ÿ+, \ø°åà
Ád”º{Ÿ˝À Áo düeTs¡ú dü<äTZs¡T <äsê“s¡TkÕsTT C≤„q eT+~s¡ ìsêàD+.
kÕ«$Tyês¡T neTàj·T´ yÓTT<ä{kÏ Õ]>± |òÁæ ãe] 2002˝À \ø°àå
Ád”º{Ÿ (‹s¡TeT+>∑fi¯+s√&ÉT¶, $*¢yêø£ÿ+, #ÓHÓ’ï) ˝Àì e÷ Ç+{ÏøÏ
e#êÃs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT nø£ÿ&É kÕsTTeT+~s¡+ ì]Ù+#ê\ì kÕ«$Tyês¡T
e÷≈£î dü÷∫+#ês¡T.
yês¡T #Ó|æŒq~ dü]>± ns¡ú+ #˚düTø√˝Òø£ y˚TeTT eT+~sêìøÏ
dü\
ú + ø=s¡≈î£ yÓ<øä &£ +É ÁbÕs¡+_Û+#êeTT. kÕ«$Tyês¡T Ä>∑dTü º 2002˝À
e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT eTs¡˝≤ Ä $wüjT· + Á|ükÕÔ$+#ês¡T. ø=ìï HÓ\\ ‘·sê«‘·
e÷ m<äT]+{Ï˝À e⁄qï e÷ ã+<ÛTä e⁄\T Áo ø£èwüeí T÷]Ô, XÊ+‘·eTà>±s¡T¢
e∫Ã ‘·eT Ç+{ÏøÏ |ü&ÉeTs¡˝À e⁄qï 15 n&ÉT>∑T\ yÓ&É\TŒqï U≤∞
düú˝≤ìï ÇkÕÔeTì Á|ükÕÔ$+#ês¡T. á $wüj·÷ìï kÕ«$Tyê]øÏ
#Ó|üŒ&ÉyÓTÆq~. n|ü⁄Œ&ÉT kÕ«$Tyês¡T ªªÄ düú˝≤ìï n$TàHê
neTàø£b˛sTTHê |òüs¡yê˝Ò<äT ø±˙ yê]+{ÏøÏ yêj·TTe´+˝À ô|]–
e⁄+~ ø£qTø£ nø£ÿ&É e⁄qï yÓT≥¢qT rdæy˚ùdÔ yê] ≈£î≥T+u≤ìøÏ
eT+∫~µµ nì dü\Vü‰ Ç#êÃs¡T. XÊ+‘·eTà, ø£èwüeí T÷]Ô>±s¡T¢ n+<äT≈£î
Ä+^ø£]+∫ yÓT≥¢qT rdæyd˚ æ $T–*q U≤∞ dü˝ ú ≤ìï #˚]Ã 17 nˆˆ 35
nˆˆ>± #˚dæ Áo düeTs¡∆ dü<äTZs¡T <äsê“s¡T kÕsTT Á≥düTº≈£î neTà&É+
»]–+~. uÛ÷Ñ $T|üP» kÕ«$T neTàj·T´\ düeTø£+å ˝À 23`2`2004q
»]–+~. kÕ«$Tyês¡T ‘·eT Äos¡«#·q+‘√ bÕ≥T s¡T. 516/` $sêfi¯+
196
≈£L&Ü n+<äCXÒ Ês¡T. Ä ‘·sT¡ yê‘· kÕ«$Tyês¡T eTs=ø£ \ø£så ÷¡ bÕj·T\T
eT+~s¡ ìsêàD≤ìøÏ >±qT e÷≈£î n+<ä#˚XÊs¡T. M{Ï‘√ bÕ≥T Áo
kÕ«$Tyês¡T eT+~sêìøÏ ø±e\dæq |üPC≤ kÕe÷Á– yÓTT‘·+Ô Ç#êÃs¡T.
eT+~s¡ ìsêàD düeTj·T+˝À ≈£L&Ü kÕ«$Tyê] nqTÁ>∑Vü≤+
e÷≈£î düŒwü+º >± >√#·]+∫+~. yÓTT<ä{Ï n+‘·dTü ≈Ô î£ kÕ¢uŸ y˚ùd≥|ü⁄Œ&ÉT
<ä≥º+>± eTãT“\T ñHêïsTT. nsTTHê kÕ¢uŸ |üì |üPs¡Ôj˚Tes¡≈£î
ˇø£ #·Tø£ÿ es¡¸+ ≈£L&Ü sê˝Ò<äT. á $wüj·÷ìï e÷ Hêj·Tq>±s¡T Áo
neTàj·T´>±] e<ä› <äsêZ≈î£ b˛sTT Á|ükÕÔ$+#·>± ªªeT+∫ ø±sê´\≈£î
m˝≤+{Ï Ä≥+ø±\÷ sêe⁄µµ nì #ÓbÕŒs¡T. ‘·sê«‘·, 6 ôdô|º+ãs¡T
2004 ø£ècÕíw$ºü T Hê&ÉT <ë«s¡ø±e÷sTT kÕsTTu≤u≤ bò˛{Àì Á|ü‹wæ+º ∫,
eT+~sêìøÏ ø±e\dæq düeTdüÔ edüTÔe⁄\qT Áo neTàj·T´>±s¡T
düeT≈£LsêÃs¡T. Ä ‘·sê«‘· ‘˚B 20 pHé 2005 CÒ´wüºe÷dü+
Á‘·jÓ÷<ä•Hê&ÉT kÕ«$Tyês¡T ‘·eT ~e´ Vü≤kÕÔ\‘√ düeTs¡ú dü<äTZs¡T
Áo <äsê“s¡TkÕsTT, Áo eTVü‰ >∑D|ü‹, Áo düTÁãVü≤àD´kÕ«$T $Á>∑V‰ü \T
eT+~s¡ + ˝À Á|ü ‹ wæ ˜ + #ês¡ T . Ä dü + <ä s ¡ “ ¤ + >± »]–q
eTVü‰≈£î+uÛ≤_Ûùwø£+ n‘·´+‘· yÓ’uÛÑe+>± »]–+~.
ø£˝≤Œø£+˝À kÕsTTu≤u≤ eT+~s¡ ìsêàD+
ø£˝≤Œø£+ #ÓHÓ’ï qT+&ç 80 øÏ.MT. <ä÷s¡+˝À eT]j·TT
eTVü‰ã*|ü⁄sêìøÏ #ê˝≤ <ä>sZ∑ ˝ ¡ À e⁄qï nDT $<äT´‘Y XÊK ñ<√´>∑T\T
ìedæ+#˚ {ÖHéw|æ .t e÷ ø£˝≤Œø£+ {ÖHéw|æ ˝ t À Á|ü‹ >∑Ts¡Tyês¡+ dü‘‡· +>∑+
nø£ÿ&ÉTqï uÛ≈Ñ î£ \
Ô Çfi¯fl˝À¢ #˚dTü HÔ êïeTT. dü‘‡· +>∑+ düuTÑÛ ´\T kÕsTTu≤u≤
eT+~s¡+ ø£&<É ëeTì dü+ø£\Œ+‘√ nj·T´|üŒ >∑T&ç ø£$T{° yê]ì n&ç–‘˚
yês¡T ø±<äHêïs¡T. n<˚$<Û+ä >± Ç+ø=ø£ >∑T&ç j·÷»e÷q´+ ≈£L&Ü
ˇ|ü⁄Œø√˝Ò<Tä . Á|ü‘´˚ ø£+>± eT+~s¡+ ø£&<É ëeTì Á|üjT· ‹ï+∫ Çø£ÿ&ç
n~Ûø±s¡T\≈£î dü\ ú + Ç#˚Ã n~Ûø±s¡+ ˝Òøb£ ˛e&É+ e\¢ $|ò\ ü yÓTHÆ êeTT.
<äsêZkÕ«$T <ä>sZ∑ ø¡ =∫Ã $qï$ùdÔ ªªH˚qT dü˝ ú ≤ìøÏ e∫Ã <Ûë´q+ #˚ùdÔ
Ä≥+ø±\T ‘=\T>∑T‘êsTT. MT≈£î ì<ëq+>± dü\ ú + edüT+Ô ~µµ nì
197
nHêïs¡T. ‘·sê«‘· ≈£L&Ü Á|üjT· ‹ï+∫ $|ò\ ü yÓTHÆ êeTT. Ä düeTj·T+˝À
<äsêZkÕ«$T #ÓHï’Ó ˝À e∫Ã ñ+fÒ kÕ«$Tì ø£˝≤Œø£+ ÄVü‰«ì+#ê\ì
yÓfi≤fleTT. e÷≈£î eT+~sêìøÏ dü\ ú eTT <=s¡ø˝ £ <Ò Tä . eT] kÕ«$Tì
rdüT≈£îeùdÔ kÕ«$T mø£ÿ&É <Ûë´q+ #˚kÕÔsT¡ ? nH˚ X¯+ø£ ñ+&É&+É ‘√
kÕ«$T‘√ y˚TeTT Vü≤è<äjT· |üPs¡«ø£+>± #Ó|Œü ˝Òøb£ ˛j·÷eTT. e÷ u≤<Ûä
kÕ«$TøÏ ‘Ó*j·Tø£b˛‘˚ ø£<ë! y˚TeTT e÷ Á|üjT· ‘êï\ >∑T]+∫ #Ó|‘æ ˚
kÕ«$T ªªH˚qT n+‘· <ä÷s¡+ Á|üj÷· D+ #˚dæ sê˝ÒqT. Çø£ÿ&ÉqT+&˚
#˚kÕÔqT, ì<ëq+>± |üqT\T ne⁄‘êsTTµµ nHêïs¡T.
#ê˝≤ ∫Á‘·+>± kÕ«$T @$T Áù|s¡DqT Ç#êÃs√ #ê˝≤ <Ûs’Ó ´¡ +>±
(y˚TeTT #˚dæq Á|üj·T‘êï\≈£î mH√ï sTTã“+<äT\T e#êÃsTT. mH√ï
ø£$T{°\yê] nqTeT‘·T\T, ô|’>± nqTeT‹ sTT∫Ãq≥T¢ ÁyêkÕÔs¡T
ndü\T eT+~s¡+ ø£≥º{≤ìøÏ nqTeT‹ ñ+&É<äT) eT+EHê<∏ä nH˚
Äj·Tq #=s¡e‘√ eT+~sêìøÏ dü\ ú +, ø£≥&º ÜìøÏ nqTeT‹ e∫Ã+~.
X¯+≈£îkÕú|qü ø£ì kÕ«$T <ä>sZ∑ ¡ ø¬ [‘˚ kÕ«$T y˚TeTT rdüTø¬ [flq eT+~s¡
dü\ú +˝À •\qT #·÷∫ neTàyês¡T ø£ì|ædTü HÔ êïs¡ì #ÓbÕŒs¡T. y˚Ty˚T$T
n&É>∑≈£î+&ÜH˚ ªªeT+EHê<∏ä <ÛÓ’s¡é+‘·T&ÉT, •e⁄&çì Äsê~ÛkÕÔ&ÉTµµ
nì 2`3 ìˆˆ Äj·Tq >=|üŒ \ø£åD≤\T #Ó|æŒ eT+EHê<∏ä #˚‘·
X¯+≈£îkÕú|üq #˚sTT+#·eTì eT]j·TT X¯+≈£îkÕú|üq≈£î ¬s+&ÉT ø=ã“]
ø±j·T\T ø=≥ºeTì #ÓbÕŒs¡T. e÷ dü‘·‡+>∑düuÛÑT´\˝À ø=+<äs¡T
X¯+≈£îkÕú|üq düeTj·T+˝À ˇø£ ø=ã“]ø±j·T dü]b˛‘·T+<äì,
$T–*qyês¡T kÕ«$T #Ó|æŒq≥T¢ ¬s+&ÉT ø={≤º\ì nHêïs¡T. e÷
Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò≈£î+&Ü yÓTT<ä{Ï ø=ã“]ø±j·T ≈£î[flb˛>± ¬s+&Éeø±j·T
ø=≥º e \dæ e∫Ã+~. ô|’ ©\qT ‘· s ¡ ∫ #· ÷ ùdÔ kÕ«$T
düs¡«Áù|s¡D≤~Ûø±]jÓÆT eT+EHê<∏ä>±]ì Áù|πs|æ+∫ nqTeT‹
\_Û+#˚≥≥T¢ #˚kÕs¡ì, eT+~s¡ dü\ ú +˝À |ü⁄≥º\T ñHêïj·Tì y˚TeTT
rdüT≈£î yÓ[flq sêfi¯fl˝À neTàyês¡T ñHêïs¡ì, y˚Ty˚T$T #Ó|Œü ≈£î+&ÜH˚
eT+EHê<∏ä>±] >∑T]+∫ #Ó|æŒ, ¬s+&ÉT ø=ã“] ø±j·T\T ø=≥º+&Éì
#Ó|æŒ n˝≤H˚ »]|æ+∫q kÕ«$Tyês¡T düs¡«E„\ì, düs¡«düeTs¡Tú\ì,
198
düs¡«Áù|s¡D≤~Ûø±] nì ‘Ó\Tk˛Ô+~. mH√ï n~Ûø±]ø£ n&É¶+≈£î\T
e⁄Hêï Ç˝≤+{Ï ˇø£ {ÖHéw|æ ˝
t À eT+~s¡ ìsêàD≤ìøÏ dü\
∆ + sêe≥+,
nqTeT‹ sTTe«ã&É≥+ ˇø£ ô|<ä› n<äT“¤‘·+. n<˚ kÕ«$T eTVæ≤eT.
199
<äsê“sY q>∑s¡+˝À ñ‘·‡yê\T
1. ‘Ó\T>∑T q÷‘·q dü+e‘·‡s¡eTT : #Ó’Á‘· X¯ó<ä∆ bÕ&É´$T
2. Áo sêeT qe$T : #Ó’Á‘· X¯ó<ä∆ qe$T
3. ñs¡TdüT ñ‘·‡e+ : bòÕ\TZD bÂs¡í$T
4. <äsê“sY kÕsTT eT+~s¡
Á|ü‹cÕ˜|üq yê]¸ø√‘·‡e+ : CÒ´wüº ãVüQfi¯ bÕ&É´$T
5. >∑Ts¡T bÂs¡í$T : ÄcÕ&ÛÉ bÂs¡í$T
6. neTàj·T´ Äsê<Ûäq : ÁXÊeD e÷dü+ ÄK] X¯ìyês¡+
7. X¯s¡qïe sêÁ‘·T\T (<ädüsê\T) : ÄX¯«j·TT» e÷dü+
8. Áo kÕsTTu≤u≤ eTVü‰ düe÷~Û : $»j·T<äX¯$T
9. <ä‘·Ô »j·T+‹ : e÷s¡Z•s¡ bÂs¡í$T
10. Ç+^¢wüß q÷‘·q dü+e‘·‡s¡eTT : »qe] 1 e ‘˚B
ì‘· ´ ø±s¡ ´ Áø£ e TeTT\T
1. ñ<äj·T Äs¡‹ : ñˆˆ 5 >∑+ˆˆ 15 ìˆˆ
2. eT<Ûë´Vü≤ï Äs¡‹ : eTˆˆ 12 >∑+ˆˆ
3. kÕj·T+ Äs¡‹ : kÕˆˆ 6 >∑+ˆˆ 30 ìˆˆ
3. |üe[+|ü⁄ Äs¡‹ : sêÕˆˆ 10 >∑+ˆˆ
Á|ü‹ HÓ\ bÂs¡$í T Áo düeTs¡ú dü<Tä sZ T¡ <äsê“sY kÕsTT dü‘´· Áe‘·eTT,
Á|ü‹ >∑Ts¡Tyês¡+ <äsêZ\≈£î, <äsê“sY kÕsTTu≤u≤øÏ n_Ûùwø£+
»s¡T|üã&ÉTqT. nìï |ü+&ÉT>∑\˝À ≈£î\, eT‘·, uÛ≤wü, <Ûäìø£, ;<ä
‘˚&Ü\T ˝Ò≈£î+&Ü uÛÑ≈£îÔ\T n~Ûø£ dü+K´\˝§ edüTÔ+{≤s¡T.
200
<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D <äsê“sY q>∑s¡+˝À ñ‘·‡yê\T
nX¯«‘·ú eèøå±ìøÏ kÕ«$T B|ü+ ô|≥º≥+:
1964 ÁbÕ+‘·+˝À kÕ«$T ø£&É|üøÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT e÷‘êJ ˇø£
nX¯«‘·ú eèøå±ìï (sê$ #Ó≥Tº) Hê{≤s¡T. Ä ‘·sê«‘· kÕ«$T Ä nX¯«‘·ú
eèø£å+ Á|üø£ÿH˚ ˇø£ y˚|ü#Ó≥TºqT Hê{≤s¡T. 1974 ÁbÕ+‘·+˝À Ä
sê$#Ó≥Tº≈î£ , y˚|#ü ≥
Ó Tº≈î£ kÕ«$T, neTàj·T´\T $yêVü≤+ »]|æ+#ês¡T.
Ä #Ó≥¢e<ä› kÕ«$T Á|ü‹s√E ñ<äj·TeTT, kÕj·T+Á‘·eTT B|ü+
ô|&É‘ês¡T. uÛÑ≈£îÔ\T |üP»úÛ≤eeTT‘√ yê{ÏøÏ Á|ü<äøÏåD\T #˚kÕÔs¡T.
ñs¡TdüT ñ‘·‡e+:
<äsêZ˝À Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ bòÕ\TZD bÂs¡$í THê&ÉT Ç<äs› T¡ u≤u≤\≈£î
eT÷&ÉTs√E\ bÕ≥T ñs¡TdüT ñ‘·‡e+ »s¡T>∑T‘·T+~.
yÓTT<ä{Ï s√E : >∑+<ÛäeTT ñ‘·‡eeTT
¬s+&Ée s√E — »+&Ü yÓTs¡eDÏ (ñs¡TdüT)
eT÷&Ée s√E : Á|ükÕ<ä $‘·s¡D
á ñ‘·‡e+˝À Kyê«© bÕ≥ ø£#˚ÃØ »s¡T>∑T‘·T+~.
<äsê“sY kÕsTT eT+~s¡eTT
|ü]|üPsêíe‘ês¡T&ÉT, |üs¡ÁãVü≤àdü«s¡÷|ü⁄&ÉT, |üs¡e÷‘·Tà&ÉT,
sêC≤~Ûsê», jÓ÷–sê», wæØ¶ kÕsTTHê<∏äT&ÉT 16`6`1998 q Vü≤»s¡‘Y
<äsê“s¡T ø√]ø£ô|’ <äsê“s¡T q>∑s¡eTT˝À uÛÑ≈£îÔ\#˚‘· ì]à+∫q düeTs¡ú
dü<äTZs¡T <äsê“s¡T kÕsTT eT+~s¡eTT˝À Á|ü‹wæ˜+|üã&çHês¡T.
n|üŒ{ÏqT+&ç ‘·qe<ä›≈£î e#·TÃ uÛÑ≈£îÔ\≈£î, X¯sêD≤s¡T∆\≈£î yê] yê]
eTH√;ÛwüºeTT\T HÓs¡y˚]Ã, dü«|üï<äs¡Ùq$T∫Ã ‘·]+|üCÒj·TT#·Tqï Áo
düeTs¡ú dü<äTZs¡T <äsê“s¡T kÕsTTì <ä]Ù+∫ |üPõ+∫ yê] rs¡ú
Á|ükÕ<äeTT\T rdüTø=ì yê] ø£è|ü≈î£ bÕÁ‘·T\T ø±e˝…qì e÷ eTq$.
á eT+~s¡ Á|ü‹wü˜ yê]¸ø√‘·‡eeTTHê&ÉT c˛&ÉX¯ |üP»\T,
ôVAeTeTT, |ü\¢øÏ ñ‘·‡eeTT »s¡T|üã&ÉTqT.
201

Darga Swami

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Darga Swami

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

á Á>∑+<∏ä s¡#q· ≈£î düV≤ü ø£]+∫q yês¡+<ä]ø° Vü≤è<äjT· |üPs¡«ø£

ùdø£s¡D : Á|ükÕ<é |üs¡´y˚ø£åD: ô|dü\ düTã“sêeTj·T´

yÓ\ : s¡÷. 30`00

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

eTVü≤˙j·TT\qT m˝≤ ùd$+#·Tø√yê*

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

dü<äTZs¡T Vü≤»s¡‘Y <äsê“sY Ä©cÕe©,

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

<Ó’e+ e÷qTwü s¡÷ù|D

You might also like