Sveučilište Josipa Jurja Strossmayera u Osijeku

Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek

DIMENZIONIRANJE DVOSTRUKO
ARMIRANOG PRAVOKUTNOG POPREČNOG
PRESJEKA GREDE

Obrada: dr. sc. Mario Jeleč, mag. ing. aedif.

Osijek, 2020.
 Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek
Zavod za materijale i konstrukcije
Armiranobetonske i zidane konstrukcije

Napomena:
Sve tablične vrijednosti koje su korištene u nastavku ovih vježbi preuzete su iz nastavnih materijala
objavljenih na stranicama predmeta pod nazivima „Tablice za nastavu“ .

Dimenzioniranje dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka grede Stranica 2

 Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek
Zavod za materijale i konstrukcije
Armiranobetonske i zidane konstrukcije

Proračunski postupak kod dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka:

Proračun potrebne količine glavne (uzdužne) armature provodi se prema sljedećih nekoliko koraka:
1) Određivanje proračunskog momenta savijanja Msd,
2) Određivanje bezdimenzijske vrijednosti momenta savijanja μSd („mi“),
3) Provjera radi li se o jednostruko ili dvostruko armiranom presjeku,
4) Usvajanje limitiranih vrijednosti μRd,lim i ζ lim („zeta“) za jednostruko armirani presjek,
5) Proračun limitirane vrijednosti momenta savijanja MRd,lim za jednostruko armirani presjek grede
6) Proračun potrebne količine glavne uzdužne (vlačne) armature As1,
7) Proračun potrebne količine glavne uzdužne (tlačne) armature As2,
8) Provjera minimalne i maksimalne količine glavne (vlačne i tlačne) armature,
9) Usvajanje potrebne količine glavne (uzdužne) armature As1 i As2 koja je veća od proračunate (točka
6 i 7) i minimalne (točka 8), a manja od maksimalne (točka 8),
10) Skica usvojene količine glavne (uzdužne) armature.

Opis pojedinih koraka proračuna:

1) Određivanje proračunskog momenta savijanja MSd

Opisano je u prethodnim vježbama sukladno tabličnim izrazima prema odgovarajućim shemama

opterećenja.

2) Bezdimenzijska vrijednost momenta savijanja μSd

MSd
μSd =
b ∙ dgr2 ∙ fcd

gdje je:
MSd proračunski moment savijanja za određenu poziciju grede,
fcd proračunska tlačna čvrstoća betona,
b širina grede,
dgr statička visina grede (udaljenost tlačnog ruba grede od težišta glavne vlačne armature).

3) Provjera jednostrukog ili dvostrukog armiranja

μSd < μRd,lim → jednostruko armirani presjek (armatura samo u gornjoj ili donjoj zoni)

μSd ≥ μRd,lim → dvostruko armirani presjek (armatura u obje zone elementa, gornjoj i donjoj)

gdje je:

μRd,lim limitirana bezdimenzijska vrijednost momenta savijanja za jednostruko armirani presjek.

4) Usvajanje vrijednosti μRd,lim i ζlim

Vrijednost μRd,lim ovisi o kvaliteti materijala čelika (armature) i dana je u dodatku tablice 10 (str. 11), tj.
za RA400/500 je μRd,lim = 0,332 i ζlim = 0,722, a za B500B je μRd,lim = 0,316 i ζlim = 0,744.

Dimenzioniranje dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka grede Stranica 3

 Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek
Zavod za materijale i konstrukcije
Armiranobetonske i zidane konstrukcije

5) Proračun limitirane vrijednosti MRd,lim koju jednostruko armirani presjek može preuzeti

MRd,lim = μRd,lim ∙ b ∙ d2gr ∙ fcd

gdje je:
μRd,lim limitirana bezdimenzijska vrijednost momenta savijanja za jednostruko armirani presjek,
fcd proračunska tlačna čvrstoća betona,
b širina grede,
dgr statička visina grede (udaljenost od tlačnog ruba grede do težišta glavne vlačne armature).

6) Proračun potrebne količine glavne uzdužne (vlačne) armature As1

MRd,lim MSd - MRd,lim
As1 = +
ζlim ∙ dgr ∙ fyd (dgr - d2 ) ∙ fyd

gdje je:
MSd proračunski moment savijanja za poziciju elementa na kojoj računamo armaturu,
fyd proračunska granica tečenja čelika,
ζlim limitirana vrijednost faktora „zeta“ usvojenog u koraku 4),
dgr statička visina grede (udaljenost od tlačnog ruba grede do težišta glavne vlačne armature),
d2 udaljenost od tlačnog ruba grede do težišta glavne tlačne armature.

Napomena:
Dobivena količina armature iskazuje se najčešće u cm2. Potrebno je stoga moment savijanja MSd
pretvoriti u kNcm, granicu tečenja fyd u kN/cm2 i statičku visinu dgr u cm.

7) Proračun potrebne količine glavne uzdužne (tlačne) armature As2

MSd - MRd,lim
As2 =
(dgr - d2 ) ∙ fyd

8) Provjera minimalne i maksimalne količine glavne uzdužne (vlačne i tlačne) armature

As1,min = As2,min = 0,0015 ∙ b ∙ dgr

As1,max + As2,max ≤ 0,04 ∙ b ∙ hgr

Napomena:
Nakon što se u koracima 6) i 7) proračuna potrebna količina armature As1 i As2, nakon toga se radi
provjera minimalne i maksimalne količine armature. Minimalna i maksimalna armatura moraju se
provjeriti za svaku poziciju elementa.

9) Usvojena količine glavne (uzdužne) armature

Potrebne količine armature As1 i As2 usvajaju se da budu veće od proračunatih (koraci 6 i 7) i minimalnih
količina (korak 8).

Napomena:
Usvojene količine armature As1 i As2 odabiru se prema tablici 14 (str.12) po istom principu kao
kod jednostruko armiranog presjeka grede.

Dimenzioniranje dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka grede Stranica 4

 Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek
Zavod za materijale i konstrukcije
Armiranobetonske i zidane konstrukcije

U tablici 14 prikazane su ukupne površine armature u cm2 u ovisnosti o promjeru šipke armature Ø (prvi
stupac tablice) i broja šipki n (drugi redak tablice).

Primjeri očitanih vrijednosti:

5Ø12 As1 = 5,65 cm2 („5 komada šipki promjera 12 mm“)

10Ø19 As1 = 28,34 cm2 („10 komada šipki promjera 19 mm“)

Prilikom odabira broja šipki armature, treba voditi računa i o maksimalnom broju šipki koje
stanu u jedan (isti) red grede širine b.

U tablici 15 dan je dopušteni broj šipki u jednom redu u ovisnosti o širini grede b i taj se broj
mora uzeti u obzir.

Ako imamo veći broj šipki armature koji ne stane u jedan red, dopušteno je slagati šipke u dva
reda. Više od dva reda šipki nije dopušteno.

10) Skica usvojene količine glavne (uzdužne) armature

Na kraju proračuna potrebne količine armature slijedi skica na kojoj treba biti jasno nacrtan položaj
glavne armature (donja i gornja zona kod dvostruko armiranog presjeka), razmak među šipkama,
statička visina presjeka…
konstruktivna armatura glavna (tlačna) armatura
d2

poprečna poprečna
dgr

dgr
hgr

hgr
armatura armatura

glavna armatura
b b glavna (vlačna) armatura
a) b)
Slika 1 – Osnovne oznake za a) jednostruko armirani presjek grede i b) dvostruko armirani presjek grede
u polju (vlak – dolje i tlak – gore).

Napomene:

Prethodno opisanim postupkom proračunava se količina glavne vlačne i tlačne armature.

Poprečna armatura ili tzv. spone ili vilice proračunavaju se prema poprečnoj sili VSd i obrađivat će se u
drugim vježbama.

Konstruktivna armatura kod jednostruko armiranog presjeka se na proračunava. Ona se ugrađuje kako
bi armaturni koš (uzdužna, poprečna i konstruktivna armatura skupa) bio cjelovit i lakše se ugradio u
oplatu za betonski element.

Poprečna armatura uvijek ide oko glavne i konstruktivne armature i bliža je rubu elementa.

Položaj glavne vlačne armature uvijek slijedi vlačnu stranu dijagrama momenta savijanja.

Kod proračuna pozicija u polju vlak je s donje strane pa i armatura ide u donju zonu (slika 1), a nad
osloncima je vlak s gornje strane pa i armatura ide u gornju zonu.

Dimenzioniranje dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka grede Stranica 5

 Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek
Zavod za materijale i konstrukcije
Armiranobetonske i zidane konstrukcije

Zadatak 1. Potrebno je odrediti potrebnu količinu glavne (uzdužne) armature za sve pozicije grede sa
prikazane skice.

Napomena:

Zadatak u nastavku prikazuje proračun glavne (uzdužne) armature grede pravokutnog poprečnog
presjeka kao samostalnog elementa koji nije u sklopu ploče.

Proračun poprečne količine armature biti će objašnjen i proračunat u budućim vježbama.

101 101
900 900

Slika 2 – Statički sustav grede s oznakom pozicija, dimenzije u cm.

50

30
Slika 3 – Poprečni presjek grede, dimenzije u cm.

Ulazni podaci u zadatku:

Materijal:
- Beton C20/25
- Armatura B500B
Armatura grede:
- uzdužna Ø12
- poprečna („spone“ ili „vilice“) Ø6
Razred okoliša 3
Dodatni uvjet: površine betona teško su dostupne kontroli.
Geometrija:
- Visina grede hgr = 50 cm
- Debljina grede b = 30 cm
Opterećenja:
- Vlastita težina grede gvt
- Dodatno stalno opterećenje Δg = 10 kN/m1
- Uporabno opterećenje q = 12 kN/m1

Dimenzioniranje dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka grede Stranica 6

 Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek
Zavod za materijale i konstrukcije
Armiranobetonske i zidane konstrukcije

1. Proračunske čvrstoće materijala

Beton C20/25
fck 20
fcd = = = 13,33 N/mm2 = 1,33 kN/cm2
γc 1,5

Armatura B500B
fyk 500
fyd = = = 434,78 N/mm2 = 43,48 kN/cm2
γs 1,15

2. Analiza opterećenja
Vlastita težina grede:
Napomena:
Vlastitu težinu dobijemo kao produkt površine poprečnog presjeka i specifične težine materijala.

gvt = A ∙ γc = (0,3 ∙ 0,5) ∙ 25 = 3,75 kN/m1

Napomena:
Na vlastitu težinu grede dodat ćemo dodatno stalno opterećenje Δg = 10 kN/m1 koje može biti od npr.
pregradnih zidova koje greda nosi iznad sebe.
Ukoliko u zadatku nije zadano dodatno stalno opterećenje, onda ga ne uzimamo u proračun.
Ukupno stalno opterećenje:

guk = gvt + Δg = 3,75 + 10 = 13,75 kN/m1

Uporabno ili promjenjivo opterećenje:

q = 12,0 kN/m1

3. Statička visina grede

Øu 1,2
dgr = hgr - c - Øp - = 50 - 5,0 - 0,6 - = 43,8 cm
2 2
p
dgr
hgr

u
c

b
c

b
Slika 4 – Statička visina grede (lijevo) i detalj zaštitnog sloja betona (desno).

Dimenzioniranje dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka grede Stranica 7

 Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek
Zavod za materijale i konstrukcije
Armiranobetonske i zidane konstrukcije

Napomena:
Statičku visinu grede (dgr) dobijemo tako da od ukupne visine grede (hgr) oduzmemo debljinu zaštitnog
sloja betona (c), promjer (visinu) poprečne armature Øp i pola promjera (visine) glavne (uzdužne)
armature Øu (slika 4).

Debljinu zaštitnog sloja betona (c) odredimo prema definiranom razredu okoliša (tablica 6 i tablica 7).

Za razred betona manji od C25/30 potrebno je zaštitni sloj povećati za 0,5 cm (tablica 7).

Ukupni zaštitni sloj za definirani razred okoliša 3 i zadani dodatni uvjet iznosi:
c = 4 + 0,5 + 0,5 = 5,0 cm.

4. Izračun proračunskog momenta savijanja MSd

POZ 101 (polje)

q
g
101 101
900 900
Slika 5 – Shema opterećenja za proračun momenta savijanja na poziciji 101, dimenzije u cm.

Mg,101 = 0,078 ∙ g ∙ L2 = 0,070 ∙ 13,75 ∙ 92 = 77,96 kNm

Mq,101 = 0,100 ∙ q ∙ L2 = 0,095 ∙ 12,0 ∙ 92 = 92,34 kNm

MSd,101 = 1,35 ∙ Mg,101 + 1,50 ∙ Mq,101 = 1,35 ∙ 77,96 + 1,50 ∙ 92,34 = 243,76 kNm

POZ 101-101 (oslonac)

q
g
101 101
900 900
Slika 6 – Shema opterećenja za proračun momenta savijanja na poziciji 101-101, dimenzije u cm.

Mg,101-101 = - 0,125 ∙ g ∙ L2 = - 0,125 ∙ 13,75 ∙ 92 = - 139,22 kNm

Mq,101-101 = - 0,125 ∙ q ∙ L2 = - 0,125 ∙ 12,0 ∙ 92 = - 121,50 kNm

MSd,101-101 = 1,35 ∙ Mg,101-101 + 1,50 ∙ Mq,101-101 = 1,35 ∙ (- 139,22) + 1,50 ∙(- 121,50) = - 370,19 kNm

Dimenzioniranje dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka grede Stranica 8

 Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek
Zavod za materijale i konstrukcije
Armiranobetonske i zidane konstrukcije

5. Izračun potrebne količine glavne uzdužne armature As1

POZ 101 (polje)

MSd,101 = 243,76 kNm
Bezdimenzijska vrijednost momenta savijanja:
MSd,101 243,76 ∙ 100
μSd,101 = = = 0,318
b ∙ dgr2 ∙ fcd 30 ∙ 43,82 ∙ 1,33

μSd,101 > μRd,lim = 0,316 → dvostruko armirani presjek

Limitirana vrijednost momenta savijanja koju jednostruko armirani presjek može preuzeti:

MRd,lim = μRd,lim ∙ b ∙ d2pl ∙ fcd = 0,316 ∙ 30 ∙ 43,82 ∙ 1,33 = 24 188 kNcm = 241,88 kNm

Proračun potrebne količine glavne uzdužne (vlačne) armature As1:

MRd,lim MSd - MRd,lim 241,88 ∙ 100 (243,76 - 241,88) ∙ 100
As1 = + = + = 17,18 cm2
ζlim ∙ dgr ∙ fyd (dgr - d2 ) ∙ fyd 0,744 ∙ 43,8 ∙ 43,48 (43,8 - 6,1) ∙ 43,48

Napomena:
Dobivena količina armature iskazuje se u cm2. Potrebno je stoga moment savijanja MSd pretvoriti u
kNcm, granicu tečenja fyd u kN/cm2 i statičku visinu dgr u cm.

Udaljenost od tlačnog ruba grede do težišta glavne tlačne armature je

d2 = c + Øp + Øu/2 = 5,0 + 0,6 + 1,2/2 = 6,2 cm.

Obzirom da se radi o poziciji u polju, tlačni rub ploče je gornji rub.

Proračun potrebne količine glavne uzdužne (tlačne) armature As2:

MSd - MRd,lim (243,76 - 241,88) ∙ 100
As2 = = = 0,11 cm2
(dgr - d2 ) ∙ fyd (43,8 - 6,2) ∙ 43,48

Provjera minimalne i maksimalne količine glavne uzdužne (vlačne i tlačne) armature:

As1,min = As2,min = 0,0015 ∙ b ∙ dgr = 0,0015 ∙ 30 ∙ 43,8 = 1,95 cm2

As1,max + As2,max ≤ 0,04 ∙ b ∙ hgr = 0,04 ∙ 30 ∙ 50 = 60 cm2

Usvojena količina glavne uzdužne (vlačne) armature:

16Ø12 (As1,101 = 18,09 cm2)

Usvojena količina glavne uzdužne (tlačne) armature:

2Ø12 (As2,101 = 2,26 cm2)

Dimenzioniranje dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka grede Stranica 9

 Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek
Zavod za materijale i konstrukcije
Armiranobetonske i zidane konstrukcije

Napomena:
U tablici 14 dana je ukupna površina presjeka armature za maksimalno 15 šipki. Obzirom da 15Ø12
(16,96 cm2) nije dostatno za potrebnu proračunatu količinu armature As1, potrebno je usvojiti veći broj
šipki i proračunati njihovu površinu.

Usvojeno je 16Ø12 čija površina iznosi:

∅2 ∙ π 1,22 ∙ π
16 ∙ = 16 ∙ = 18,09 cm2
4 4

Iz tablice 15 je vidljivo da za gredu širine 30 cm dopušteni broj uzdužnih šipki armature promjera Ø12
u jednom redu je 8 komada. Usvojenih 16 komada je u redu jer će se postavit u 2 reda. Više od 2 reda
armature nije dopušteno.

Vlačna armatura postavlja se u donju zonu jer je vlačno naprezanje od momenta u polju s donje
strane.

Tlačnu armaturu usvajamo da zadovoljimo minimalnu količinu.

Poprečna armatura nije crtana.

2 12 (As2 = 2,26 cm2 )

dgr = 43,8
hgr = 50

16 12 (As1 = 18,09 cm2 )

6,2

6,2 7x2,51 6,2

b = 30

Slika 7 – Skica armature za poziciju grede 101, dimenzije u cm.

Dimenzioniranje dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka grede Stranica 10

 Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek
Zavod za materijale i konstrukcije
Armiranobetonske i zidane konstrukcije

POZ 101-101 (oslonac)

MSd,101-101 = 370,19 kNm
Bezdimenzijska vrijednost momenta savijanja:
MSd,101-101 370,19 ∙ 100
μSd,101-101 = = = 0,483
b∙ dgr2 ∙ fcd 30 ∙ 43,82 ∙ 1,33

μSd,101-101 > μRd,lim = 0,316 → dvostruko armirani presjek

Limitirana vrijednost momenta savijanja koju jednostruko armirani presjek može preuzeti:

MRd,lim = μRd,lim ∙ b ∙ d2pl ∙ fcd = 0,316 ∙ 30 ∙ 43,82 ∙ 1,33 = 24 188 kNcm = 241,88 kNm

Proračun potrebne količine glavne uzdužne (vlačne) armature As1:

MRd,lim MSd - MRd,lim 241,88 ∙ 100 (370,19 - 241,88) ∙ 100
As1 = + = + = 24,91 cm2
ζlim ∙ dgr ∙ fyd (dgr - d2 ) ∙ fyd 0,744 ∙ 43,8 ∙ 43,48 (43,8 - 6,2) ∙ 43,48

Napomena:
Dobivena količina armature iskazuje se u cm2. Potrebno je stoga moment savijanja MSd pretvoriti u
kNcm, granicu tečenja fyd u kN/cm2 i statičku visinu dgr u cm.

Udaljenost od tlačnog ruba grede do težišta glavne tlačne armature je

d2 = c + Øp + Øu/2 = 5,0 + 0,6 + 1,2/2 = 6,2 cm.

Obzirom da se radi o poziciji u polju, tlačni rub ploče je gornji rub.

Proračun potrebne količine glavne uzdužne (tlačne) armature As2:

MSd - MRd,lim (370,19 - 241,88) ∙ 100
As2 = = = 7,84 cm2
(dgr - d2 ) ∙ fyd (43,8 - 6,2) ∙ 43,48

Provjera minimalne i maksimalne količine glavne uzdužne (vlačne i tlačne) armature:

As1,min = As2,min = 0,0015 ∙ b ∙ dgr = 0,0015 ∙ 30 ∙ 43,8 = 1,95 cm2

As1,max + As2,max ≤ 0,04 ∙ b ∙ hgr = 0,04 ∙ 30 ∙ 50 = 60 cm2

Usvojena količina glavne uzdužne (vlačne) armature:

22Ø12 (As1,101-101 = 24,88 cm2)

Usvojena količina glavne uzdužne (tlačne) armature:

7Ø12 (As2,101-101 = 7,91 cm2)

Dimenzioniranje dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka grede Stranica 11

 Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek
Zavod za materijale i konstrukcije
Armiranobetonske i zidane konstrukcije

Napomena:
U tablici 14 dana je ukupna površina presjeka armature za maksimalno 15 šipki. Obzirom da 15Ø12
(16,96 cm2) nije dostatno za potrebnu proračunatu količinu armature As1, potrebno je usvojiti veći broj
šipki i proračunati njihovu površinu.

Proračunata površina za 22 komada Ø12 iznosi:

∅2 ∙ π 1,22 ∙ π
22 ∙ = 22 ∙ = 24,88 cm2
4 4

Iz tablice 15 je vidljivo da za gredu širine 30 cm dopušteni broj uzdužnih šipki armature promjera Ø12
u jednom redu je 8 komada. Ukoliko bi postavili u dva reda armaturu to je 16 šipki što je premalo u
odnosu na potrebne 22.

U ovakvoj situaciji potrebno je na ovoj poziciji usvojiti veći promjer šipki uzdužne armature.

Nije nužno da na svim pozicijama unutar jedne grede uvijek imamo iste promjere šipki armature,
iako tome težimo i najčešće je tako.

Ako usvojimo novi promjer Ø16 za šipke glavne vlačne armature, onda nam se mijenja statička visina
što minimalno mijenja cijeli proračun, kako slijedi:

Nova statička visina presjeka za poziciju 101-101:

Øu 1,6
dgr = hgr - c - Øp - = 50 - 5,0 - 0,6 - = 43,6 cm
2 2
Proračun potrebne količine glavne uzdužne (vlačne) armature As1:
MRd,lim MSd - MRd,lim 241,88 ∙ 100 (370,19 - 241,88) ∙ 100
As1 = + = + = 24,91 cm2
ζlim ∙ dgr ∙ fyd (dgr - d2 ) ∙ fyd 0,744 ∙ 43,6 ∙ 43,48 (43,6 - 6,2) ∙ 43,48

Napomena:
Udaljenost od tlačnog ruba grede do težišta glavne tlačne armature ostaje ista jer promjer glavne tlačne
armature Ø12 nećemo, odnosno ne moramo mijenjati:

d2 = c + Øp + Øu/2 = 5,0 + 0,6 + 1,2/2 = 6,2 cm.

Vidljivo je da promjena statičke visine nije uzrokovala promjenu potrebne količine armature (24,91
cm2).

Usvojena količina glavne uzdužne (vlačne) armature:

13Ø16 (As1,101-101 = 28,13 cm2)

Usvojena količina glavne uzdužne (tlačne) armature:

7Ø12 (As2,101-101 = 7,91 cm2)

Vlačna armatura postavlja se u gornju zonu jer je vlačno naprezanje od momenta nad osloncem
s gornje strane.

Tlačnu armaturu usvajamo da zadovoljimo proračunatu količinu.

Poprečna armatura nije crtana.

Dimenzioniranje dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka grede Stranica 12

 Građevinski i arhitektonski fakultet Osijek
Zavod za materijale i konstrukcije
Armiranobetonske i zidane konstrukcije

6,4 6x2,87 6,4

6,4
13 16 (As1 = 26,12 cm2 )

hgr = 50

dgr = 43,6
7 12 (As2 = 7,91 cm2 )

6,2 6x2,93 6,2

b = 30

Slika 8 – Skica armature za poziciju grede 101-101, dimenzije u cm.

Dimenzioniranje dvostruko armiranog pravokutnog poprečnog presjeka grede Stranica 13