COĞRAFYA KADER DEĞİLDİR.

Dünyada eşitsizliğin nedeni üzerine genel olarak kabul gören bir temayüldür bu. Zengin ve fakir ülkeler
arasındaki ayrımın coğrafya temelli olduğunu düşünürler. Tropikal iklime sahip bölgelerde yaşayan
insanların iklim dolayısıyla rahat olduklarını hatta tembel olduklarını söyler Montesquieu. Veya diğer bir
argüman sıcak bölgelerde hastalıkların daha fazla olduğu ve daha hızlı yayıldığı ile ilglidir. Sıcaklık insanların
çalışma eforunu düşürür ve hastalıklı hale getirir. Tropikal topraklar tarıma pek elverişli değildir.

Sıcak ülkelerin doğası gereği fakir olduğunu süren kuramı şu örneklerle çürütebiliriz:

Singapur, Malezya. Botsvana

Coğrafya, iklim, hastalık temelli argümanı da Arizona ve Nogales (ABD VE MEKSİKADA SINIR OLAN İKİ
YERLEŞİM YERİ) örnkeleriyle çürütebiliriz. İklimleri, hastalık oranları, toprağın tarıma elverişliş olma durumu
ve daha birçok özellik aynıdır. Ama bütün bunlara rağmen ortalama bir arizona vatandaşı nogales
vatandaşının üç katı daha fazla gelire sahiptir. İnsanların ekonomik yaşamlarını hangi vasıtalarla geçireceğini
belirleyen etken siyasal süreçtir. Nogales’teki bir yatırımcı dükkan açmak için zabıta memurlarından yerel
idareciye kadar rüşvet vermek durumundadır. Kurumlar özerk değildir. Hatta şeffaf değildir. Siyasal
politikalar istikrarlı değildir.yatırımcılar iktidarın değişeceğinden varlıklarına el konulacağından korkarlar ve
yatırım konusunda çekingen davranırlar. Bu durum bırakın dıştan yatırımcı çekmeyi eldeki yatırımcılardan
da olursunuz.

Diğer bir antitez. Amerika kolomb tarafından ilk kez keşfedildiğinde bugün faal olarak kullanılan kuzey
Amerika’nın aksine güney Amerika da gelişmiş topluluklar yer alıyordu. Aztek, inka, Peru, Bolivya gibi. Bu
ülkeler gelişmişti. Yerleşimler buralardaydı. Fakat günümüzde bu saydığımız ülkeler gelişmişlik düzeyi
bakımından kuzey Amerika’nın çok altında seyir etmektedirler. Aztekler hem para hem yazı kullanıyordu o
dönemler. Ama şu anki birleşmiş devletlerin olduğu yerde halen taş devri yaşanıyordu. Ne değişti??

Coğrafya hipotezinin diğer bir argümanı olan tarım ve bitki türlerini hipotezini de çürütelim (jaret diamond)

Ortadoğu ya bereketli hilal deniyordu. Bitki örtüsü bakımından gelişmişti. Hayvanları evcildi. Bu durumda
dünyanın sayılı devletleri arasında olması gerekir fakat değil. Amerika 15.yy da Ortadoğu ise insanlığın ilk
yy’den beri kullanılmakta. Ne oldu da ABD orta doğunun bereketli hilalini solladı.

KÜLTÜR KADER DEĞİLDİR.

Doğaları gereği sefih ve meteliksiz yılışık olarak tabi edilen iber ve manana kültürüne sahip Latin
Amerikalıların asla zengin olamayacağı ve çalışmayacağı söylenir. Ancak günümüzde kültürleri gereği birçok
mani olan Çin, Hong Kong ve Singapur da geçmişte gayri ahlaki bir iş kültürüne sahipti.

Daha önceki Nogales örneğindeki gibi nogales ve Arizona’nın kültürü birbirine çok yakın özellikler
göstermektedir. Ancak gelişmişlik düzeyi üç kat farklıdır.

Kongo, Portekizliler tarafından keşfedildiğinde Kongo Portekiz başkenti Lizbon’la aynı büyüklükte,
Londra’dan ise daha büyük durumdaydı. Ne değişti de onların yanından geçemez hale geldi?

Peki ya Protestan ahlakı? Tamam doğru. Protestan İngiltere ve Hollanda ekonomik olarak büyük gelişimlere
imza attı. Fakat Katolik Fransa’da bunlardan geri kalmadı hatta Hollanda’yı geçti bile.

Peki, ekonomik gelişmeye etki eden şey İngiliz ya da Avrupalı olmak mıdır?

O da hayır. Kanada ve ABD’ye kıyasla Arjantin ve Peru’nun nüfus oranı olarak daha çok Avrupalı insana
sahiptir. Lakin refah düzeyi olarak yanından dahi geçemez. Neredeyse hiç Avrupalı insan barındırmayan
Singapur ve diğer gelişmiş Asya ülkeleri de bu tezi yalanlar.