‫‪

" ##$‬ر ‪ ()*

 +‬ا  ا'ادي‬
‫!    ا دس‬
‫*‪,
$‬اد * 
 ن ا‪+-‬ي‬ ‫" ‬

‫ا
 اول‪:‬‬
‫  اول ا ات ا ا ا
م واد ‪:‬‬
‫آ س ز

 ‪ /& – 
) *+, – ( – #$% & -‬ا‪.‬ص ‪.‬‬
‫ا م‬
‫ا اد‬

‫ا
 ا ‪:‬‬
‫;‪ 9‬ا‪.‬وا‪ 91‬ا ‪ :‬ا
‪9‬اء & ) ‪ 3+, 45 6 7#$%‬دة آ‪. 1‬‬
‫ا<‪ : +‬اء ا<‪ :+‬اء ا= ا@و‪%‬ن  ا?‪#‬ن ن ا‪AB‬‬ ‫ا‪.‬وا‪91‬‬
‫‪.EFG‬‬ ‫ــــ‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫ا ادة‬
‫ا‪.(I‬‬ ‫ــــ‬ ‫ــــ‬ ‫ـــــ‬ ‫
‪ /‬ا‪ H‬‬
‫ا‪; K#‬ع ا‪ 7#$‬ا@ي ‪6‬ن ‪ M‬ا ادة و
‪ /‬ا‪ H‬؟‬
‫ا
 ا  ‪:‬‬
‫‪.56‬ف ‪ I‬آ‪ 4‬دة ‪ /R‬ا‪ Q‬اول ا ‪ OP%‬ا‪ × $5‬ام ا‪ ;U‬ا‪. #‬‬
‫‪HF‬وم ا‪X‬دم‬ ‫‪ : .RVFG‬ااد ا‪@E‬ا‪  @+ .W 1‬ا‪41‬‬
‫ا‪
9‬ج‬
‫ا‪7#$‬‬
‫ا‪9+‬‬
‫ا
 اا‪:‬‬
‫ا
‪ =,X% A‬أو ‪ =, /R ، <I‬ا‪. <U‬‬
‫‪ =,X6‬ا‪<U‬‬ ‫ا‪ %
G‬‬ ‫ا‪5‬رة‬
‫اء ‪ 
4‬ر ا‪1%.B‬‬
‫‪@F‬ب ا‪ ]^E‬ا‪,‬س‬
‫‪ =<# : +<F PS‬اء ا‪@5‬ب‬
‫‪@F PE‬وب  ا?‪#‬ن‬
‫ا
 ا  ‪:‬‬
‫ا‪ Q‬ا‪.+‬اغ ‪A#F %‬‬
‫
‪6‬ن ا@رة ) ‪......................‬و ‪...........................‬‬
‫
‪...........................‬ه ‪:‬د ا‪.‬و;ت ا@رة ‪ ،‬و‪.,% M 9.F‬ف ‪...........‬‬
‫
ا?‪F‬ن ‪:‬رة ‪............... ):‬أو ‪H................... ) :‬ت أو اآ ‪........... b‬او‬
‫‪...................‬‬
‫
ا‪.G‬و;ت ‪ %................ ,c 4,6‬ااة ‪................. ,c 4,6‬اا@رة‪B‬‬
‫‪...................................‬‬
‫ا
 ا دس‪:‬‬
‫ا&‪.‬ن ‪ /B %‬آ‪ 4‬ا‪F‬ن ‪ ,d%‬ا‪ 1%.B‬ا‪.‬ا‪:M H‬‬
 ‫‪+1e‬‬ ‫‪Cu2+‬‬
‫‪+2e‬‬ ‫‪Na+‬‬
‫‪+3e‬‬ ‫‪NO3-‬‬
‫‪-1e‬‬ ‫‪SO42-‬‬
‫‪-2e‬‬ ‫‪Al3+‬‬
‫ا
 ا  ‪:‬‬
‫ا‪ Q‬اول ا ‪:‬‬
‫‪; ,c‬اةا?‪F‬ن‬ ‫‪ ,c‬‬ ‫ر‪ 9‬ا?‪F‬ن‬ ‫‪ ,c‬ا‪FG‬ن‬ ‫‪ ,c‬‬ ‫ر‪ 9‬ا@رة ا‪5‬د ا@ري‬
‫ا‪.‬و;ت‬ ‫ا‪.‬و;ت‬
‫ا?‪F‬ن‬ ‫ا@رة‬
‫‪K+‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪-35e‬‬ ‫‪Br‬‬
‫‪2+‬‬
‫‪Cu‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪Cu‬‬
‫‪+8e‬‬ ‫‪-10e‬‬ ‫‪O‬‬

‫ا
 ا  ‪:‬‬
‫‪,F‬ي ء ‪ : 5^ ;5‬ا?‪;F‬ت ا ‪:‬‬
‫‪Mg ;SO4 ; CO32- ; Cu2+ ; Cl- ; HCO3- ; Na+ ; NH4+‬‬
‫‪2+‬‬ ‫‪2-‬‬

‫‪ -(1‬ا‪ F.56 O
.#‬ا?‪F‬ن؟‬
‫‪2+‬‬
‫‪i – (2‬د ا‪5‬د ‪@ Z‬رة ا‪F9E‬م ‪ Mg‬اذا ‪ b:‬أن ‪:‬د ا‪.‬و;ت ا‪F‬ن ا‪F9E‬م ‪ Mg‬ه ‪10‬‬
‫‪ - (3‬أ‪ /6‬اول ا وذ‪ OP% 7‬آ‪ 4‬أ‪F‬ن ) ا?‪;F‬ت ا ‪  H%‬ا‪ ;U‬ا‪: #‬‬

‫ا‪F‬ن ‪5‬د ا@رات‬ ‫ا‪F‬ن ا‪i‬دي ا@رة‬

‫ا;ن‬ ‫آ‪6‬ن‬ ‫ا;ن‬ ‫آ‪6‬ن‬

‫‪: – (4‬د ا‪.‬و;ت ا‪F‬ن ا م ‪ Ca2+‬ه ‪18.‬‬

‫‪ – (4-1‬ا‪ ,d% A i‬ا?‪%‬ا‪ ,c 1‬ا‪.‬و;ت ذرة ا م ‪Ca‬؟‬
‫‪ – (4-2‬ا‪% A i‬م ‪; ,c‬اة ا?‪F‬ن ‪ Ca2+‬؟‬
‫‪i – (4-3‬د ) ‪ )%‬ا?‪;F‬ت ا ‪ H%‬ا ‪,F‬ي ‪ B:‬اء ا‪ ;5‬ا?‪F‬ن ) ا?‪;F‬ت ( ا@ي ‪M,c‬‬
‫‪-3.2×10-19C‬‬
‫ا
 ا
‪: $‬‬
‫‪2-‬‬
‫‪SO4‬‬ ‫‪ E‬ا‪F‬ن ا‪F.‬ت ه‬
‫‪i (1‬د ;ع ه@ا ا?‪F‬ن ؟‬
‫‪ (2‬ا‪ ,c A i‬ه@ا ا?‪F‬ن ‪%‬م ؟‬
‫‪ (3‬ا‪ ,c A i‬ا‪.‬و;ت ه@ا ا?‪F‬ن ‪ ،‬اذا ‪ b:‬أن ‪:‬د ا‪.‬و;ت ذرة ا?وآ ) ه ‪ 8‬و‪:‬د‬
‫ذرات ا‪ bF.‬ه ‪. 16‬‬
‫ا
 ا‪: / ,‬‬
‫‪-19‬‬
‫‪-25.6×10‬‬ ‫;‪ .5‬ذرة ‪ ,c‬ا‪.‬و;‪ 6 B6‬وي ‪C‬‬
‫‪ ,c  (1‬ه@‪ q‬ا@رة ‪
4:‬ا‪ 7%‬؟‬
 ‫‪ (2‬ا‪ A i‬ا‪5‬د ا@ري ‪ q@B‬ا@رة ؟‬
‫‪.56 (3‬ف ‪ :‬ه@‪ q‬ا@رة ‪$E#%‬ل ‪<5‬ت اول ا‪.M+#‬‬
‫‪ q@B )F (4‬ا@رة أن ‪ A 6‬ا‪.‬و;) ‪,‬ل ا أ‪F‬ن ‪.‬‬
‫‪;  (4-1‬ع ا?‪F‬ن ا‪ K6‬؟‬
‫‪ (4-2‬ا‪ ME r:‬؟‬
‫‪ (4-3‬ا‪ ,c A i‬ا‪.‬و;ت ه@ا ا?‪F‬ن ‪ ,d%‬ا‪%G‬ا‪ 1‬؟‬
‫‪ (4-4‬ا‪; ,c A i‬اة ه@ا ا?‪F‬ن ‪i%‬ة آم ؟‬
‫‪ (4-5‬ا‪ ,c A i‬ا‪FG‬ن ‪i%‬ة آم ؟‬
‫‪C‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪O‬‬ ‫ر‪ 9‬ا@رة‬
‫‪6‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪8‬‬ ‫ا‪5‬د ا@ري‬

‫ا
 ا دي '‪: 0‬‬
‫‪-29‬‬ ‫‪-26‬‬
‫ذرة ا?م آ‪ 4.5×10 Kg B‬وآ ‪ B%,#‬ا‪.G‬و; ‪1.183×10 Kg‬‬
‫‪i (1‬د ا‪5‬د ا@ري @رة ا‪G‬م ‪ : ،‬أن آ ا‪.‬ون وا‪ i‬ه ‪ 9.1×10-31Kg‬؟‬
‫‪i (2‬د آ ;اة ذرة ا?م ؟ ذا ‪ K 6‬؟‬
‫‪-30‬‬
‫‪ (3‬آ ا ‪ %,‬ا‪.G‬و; ?‪F‬ن ا?م ه ‪9.1×10 Kg‬‬
‫‪i (3-1‬د ‪:‬د ا‪.‬و;ت ا‪F‬ن ا?م ؟‬
‫‪ (3-2‬ا‪ K#‬ر‪ 9‬ا‪F‬ن ا?م ؟‬

‫ا
‪1+‬‬
 ‫!    ا دس‬
‫ا‬ ‫" ‬

‫ا
 اول‪:‬‬
‫  اول ا ات ا ا ا
م واد ‪:‬‬
‫آ س ز

 ‪ /& – 
) *+, – ( – #$% & -‬ا‪.‬ص ‪.‬‬
‫آ س ـــــ ‪ 5)56‬ـــــ ‪ 23‬ــــــ ‪8#6‬‬ ‫ا م‬
‫ز ) ـــــ *‪ )=)
$‬ــــــ <; ـــــــ ‪ #‬ـــــ ا‪ :‬ص‬ ‫ا اد‬

‫ا
 ا ‪:‬‬
‫;ع ا‪ 7#$‬ا@ي ‪6‬ن ‪ M‬ا ادة ه ‪5‬د ا‪PE )RG‬‬
‫;ع ا‪ 7#$‬ا@ي ‪6‬ن ‪ /
M‬ا‪ H‬ه ‪5‬د آرور ا‪PVC 4+‬‬
‫ا
 ا  ‪:‬‬
‫‪.56‬ف ‪ I‬آ‪ 4‬دة ‪ /R‬ا‪ Q‬اول ا ‪ OP%‬ا‪ × $5‬ام ا‪ ;U‬ا‪. #‬‬
‫‪HF‬وم ا‪X‬دم‬ ‫‪ : .RVFG‬ااد ا‪@E‬ا‪  @+ .W 1‬ا‪41‬‬
‫×‬ ‫×‬ ‫ا‪
9‬ج‬
‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫ا‪7#$‬‬
‫×‬ ‫×‬ ‫ا‪9+‬‬
‫ا
 اا‪:‬‬
‫ا
‪ =,X% A‬أو ‪ =, /R ، <I‬ا‪. <U‬‬
‫‪ =,X6‬ا‪<U‬‬ ‫ا‪ %
G‬‬ ‫ا‪5‬رة‬
‫ا ء ‪ D:‬رد‪ E‬ا
‪ D):‬ا=‪C +‬‬ ‫اء ‪ 
4‬ر ا‪@AB 1%.B‬‬
‫‪(-‬ب ا ‪ )G 5H‬ا‬ ‫‪@AB‬‬ ‫‪@F‬ب ا‪ ]^E‬ا‪,‬س‬
‫‪ JA$ 1#' 3A PS‬ا ء ا‪(,‬ب‬ ‫‪ =<# : +<F PS‬اء ا‪@5‬ب ‪@AB‬‬
‫‪(  PE‬وب < ا‪
)$‬ن‬ ‫‪@AB‬‬ ‫‪@F PE‬وب  ا?‪#‬ن‬
‫ا
 ا  ‪:‬‬
‫ا‪ Q‬ا‪.+‬اغ ‪A#F %‬‬
‫
‪6‬ن ا@رة ) اة و‪  $‬ا=
و) ‪.‬‬
‫
ا‪,‬د ا(ري ه ‪:‬د ا‪.‬و;ت ا@رة ‪ ،‬و‪.,% M 9.F‬ف ‪.Z‬‬
‫
ا?‪F‬ن ‪:‬رة ‪ ):‬ذرةأو ‪ ) :‬ا(رات ‪H‬ت أو اآ ‪ b‬ا=
و او اآ‪.‬‬
‫
ا‪.G‬و;ت ‪ ,c 4,6‬آ‪ % O $ )C +‬ااة ‪ ,c 4,6‬آ‪ O )C +‬اا@رة‪B‬‬
‫
‪ ,‬د آ‪. )C +‬‬
‫ا
 ا دس‪:‬‬
‫ا&‪.‬ن ‪ /B %‬آ‪ 4‬ا‪F‬ن ‪ ,d%‬ا‪ 1%.B‬ا‪.‬ا‪:M H‬‬
 ‫‪+1e‬‬ ‫‪Cu2+‬‬
‫‪+2e‬‬ ‫‪Na+‬‬
‫‪+3e‬‬ ‫‪NO3-‬‬
‫‪-1e‬‬ ‫‪SO42-‬‬
‫‪-2e‬‬ ‫‪Al3+‬‬
‫ا
 ا  ‪:‬‬
‫ا‪ Q‬اول ا ‪:‬‬
‫‪; ,c‬اةا?‪F‬ن‬ ‫‪ ,c‬‬ ‫ر‪ 9‬ا?‪F‬ن‬ ‫‪ ,c‬ا‪FG‬ن‬ ‫‪ ,c‬‬ ‫ر‪ 9‬ا@رة ا‪5‬د ا@ري‬
‫ا‪.‬و;ت‬ ‫ا‪.‬و;ت‬
‫ا?‪F‬ن‬ ‫ا@رة‬
‫‪+19e‬‬ ‫‪-18e‬‬ ‫‪K+‬‬ ‫‪+e‬‬ ‫‪-19e‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪+35e‬‬ ‫‪-36e‬‬ ‫‪Br-‬‬ ‫‪-e‬‬ ‫‪-35e‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪Br‬‬
‫‪+29e‬‬ ‫‪-27e‬‬ ‫‪Cu2+‬‬ ‫‪+2e‬‬ ‫‪-29e‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪Cu‬‬
‫‪+8e‬‬ ‫‪-10e‬‬ ‫‪O2-‬‬ ‫‪-2e‬‬ ‫‪-8e‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪O‬‬

‫ا
 ا  ‪:‬‬
‫‪,F‬ي ء ‪ : 5^ ;5‬ا?‪;F‬ت ا ‪:‬‬
‫‪2+‬‬
‫‪Mg‬‬ ‫‪;SO4 ; CO32- ; Cu2+ ; Cl- ; HCO3- ; Na+ ; NH4+‬‬
‫‪2-‬‬

‫أو اآ
‪ RO‬ا=
و وا‪ Q‬أو أآ‪.‬‬ ‫‪ -(1‬ان ه ذرة أو ‪  ' -‬ا(رات <‪S‬ت‬
‫‪ – (2‬ا‪,‬د ا(ري (رة ا ‪U5H‬م ه ‪Z=12‬‬
‫‪- (3‬‬

‫ا‪F‬ن ‪5‬د ا@رات‬ ‫ا‪F‬ن ا‪i‬دي ا@رة‬

‫ا;ن‬ ‫آ‪6‬ن‬ ‫ا;ن‬ ‫آ‪6‬ن‬
‫‪HCO3-‬ــ ‪ CO32-‬ــ ‪SO4‬‬
‫‪2-‬‬
‫‪NH4‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪Cl‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪Na+‬ــ ‪ Cu2+‬ــ ‪Mg‬‬
‫‪2+‬‬

‫‪: – (4‬د ا‪.‬و;ت ا‪F‬ن ا م ‪ Ca2+‬ه ‪18.‬‬

‫‪ 5/– (4-1‬ا=
و ت ذرة ا= )م ‪Ca‬ه ‪-20e :‬‬
‫‪ 5/– (4-2‬اة ان ‪ Ca2+‬ه ‪+20e = +20×1.6×10-19c :‬‬
‫‪ – (4-3‬ان ا(ي ‪ -3.2×10-19C V
5/‬ه ‪CO32‬و ‪SO42-‬‬
‫ا
 ا
‪: $‬‬
‫‪2-‬‬
‫‪ E‬ا‪F‬ن ا‪F.‬ت ه ‪SO4‬‬
‫‪ (4‬ع ه(ا ان ه أن ‪,
 Z $‬د ا(رات ‪.‬‬
‫‪ 5/ (5‬ه(ا ان  =م ه ‪-2e = -2×1.6×10 c= -3.2×10-19c:‬‬
‫‪-19‬‬

‫‪ ,c (6‬ا‪.‬و;ت ه@ا ا?‪F‬ن ‪:‬‬

‫‪ Z5‬أو 'د ا=
و ت ان‪16+4×8+2=50 :‬‬
‫اذن ‪ 5/‬ا=
و ت ان ه ‪-50e :‬‬
‫ا
 ا‪: / ,‬‬
‫‪-19‬‬
‫;‪ .5‬ذرة ‪ ,c‬ا‪.‬و;‪ 6 B6‬وي ‪-25.6×10 C‬‬
‫‪ 5/ (5‬ه(\ ا(رة ه ‪ 0‬ن ا(رة 
‪ ,‬د آ‪. )C +‬‬
 ‫‪ (6‬ا‪,‬د ا(ري ‪ \(+‬ا(رة ه ‪: 5 :‬‬
‫‪ -Ze= -25.6×10-19c (7‬اذن ‪Z=16‬‬
‫‪ ZQ (8‬ه(ا ا‪-‬ول <‪ \(+‬ا(رة ه ذرة ا=‪.S RO‬‬
‫‪ q@B )F (9‬ا@رة أن ‪ A 6‬ا‪.‬و;) ‪,‬ل ا أ‪F‬ن ‪.‬‬
‫‪ (4-1‬ع ان ا‪ a" 5‬ه ان ‪ Z $‬ا‪ Q‬دي ا(رة ‪.‬‬
‫‪ V
H): (4-2‬ه ‪S2- :‬‬
‫‪ 5/ (4-3‬ا=
و ت ه(ا ان  ‪ 50‬ا
ا‪ )C‬ه ‪-18e :‬‬
‫‪ 5/ (4-4‬اة ه(ا ان  ‪Q‬ة آم ه ‪+16e = +16×1.6×10-19c :‬‬
‫‪ 5/ (4-5‬ان  ‪Q‬ة آم ه ‪-2e = -2×1.6×10 -19c = -3.2×10-19c :‬‬
‫ا
 ا دي '‪: 0‬‬
‫‪-29‬‬ ‫‪-26‬‬
‫ذرة ا?م آ‪ 4.5×10 Kg B‬وآ ‪ B%,#‬ا‪.G‬و; ‪1.183×10 Kg‬‬
‫‪ (4‬ا‪,‬د ا(ري (رة ا‪)5‬م ‪ #' ،‬أن آ
‪ #‬ا=
ون وا‪ Q‬ه ‪ 9.1×10-31Kg‬ه ‪Z=13‬‬
‫) ا(رة ( ‪) = m‬ا‪5‬اة( ‪.m‬آ
‪ #‬ا(رة "
‪ <  -‬ا‪5‬اة‪.‬‬ ‫‪ (5‬آ
‪ #‬اة ذرة ا‪)5‬م ‪:‬‬
‫‪-30‬‬
‫‪ (6‬آ ا ‪ %,‬ا‪.G‬و; ?‪F‬ن ا?م ه ‪9.1×10 Kg‬‬
‫‪' 3-1‬د ا=
و ت ان ا‪)5‬م ه ‪10 :‬‬
‫‪ (3-2‬ر‪ U‬ان ا‪)5‬م ه ‪Al3+ :‬‬

‫ إ'اد ا‪

$‬ذ '‪ O‬ا‪ f‬ر‪1e‬‬
‫ ي ‪2010‬‬