ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΦΕΥΓΕΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ

ΤΟΥ ΣΗΦΗ ΜΙΧΕΛΟΓΙΑΝΝΗ

Ο Χρό νος ού τε έρχεται ού τε φεύ γει. Μένει ακίνητος και

ακλό νητος, αγκαλιά με το Χώ ρο, ως Χωροχρό νος, ό πως τον
χαρακτηρίζει η Φυσική και η Θεωρία της Σχετικό τητας, ως
μία διά σταση του σύ μπαντος. Ο Χρό νος είναι αό ρατος και
ά πειρος. Υπά ρχει ό μως μία δύ ναμή του, που φαίνεται να
επηρεά ζει ό χι μό νο τα έμβια ό ντα αλλά και ολό κληρο το
σύ μπαν.
Ο Χρό νος επηρεά ζεται και χρωματίζεται ο ίδιος κυρίως από
την ανθρώ πινη παρουσία. Έτσι δημιουργείται μαζί με τον
αστρικό χρό νο, που στηρίζεται στην περιστροφή της Γης σε
σχέση με τους αστέρες και τον γεωλογικό χρό νο, στο εύ ρος
του οποίου εμφανίζονται τα γεωλογικά φαινό μενα. Η ιδέα
της κίνησης του χρό νου. Η μέτρηση του χρό νου, ό πως ό λοι
καταλαβαίνουμε είναι συμβατική .
Το περιβά λλον βέβαια επηρεά ζεται, μεταβά λλεται,
διευρύ νεται και μεταπλά θεται συνέχεια, συν τω χρό νω. Το
περιβά λλον επίσης κινδυνεύ ει κυρίως από την ανθρώ πινη
δραστηριό τητα, ιδιαίτερα από τό τε που ο ά νθρωπος έγινε
κυρίαρχος του πλανή τη.
Είναι σαν να επιθυμού ν οι ά νθρωποι να καταστρέψουν τα
παιδιά και τα εγγό νια τους. Δεν έχουμε βλά ψει μό νο τον
αέρα και το νερό , από τα οποία εξαρτά ται η ύ παρξή μας
αλλά και την ίδια την παραγωγικό τητα της οικονομίας,
ό πως λέει ο οικονομολό γος Τζέφρι Χιλ. Τα προβλή ματα της
κλιματική ς αλλαγή ς αντιμετωπίζονται μό νο με διεθνή

1
συνεργασία και ισχυρή διακυβέρνηση. Πρέπει να
ακολουθή σουμε τις αποφά σεις της κλιματική ς συμφωνίας
των Παρισίων και να μείνουμε πιστοί στους στό χους της
βιώ σιμης ανά πτυξης του ΟΗΕ. Ένα σημαντικό επίτευγμα
είναι ό τι βαδίζουμε προς το κλείσιμο της Τρύ πας του
Όζοντος έστω και μετά από πολλά χρό νια. Έτσι θα
αντιμετωπιστεί στο μέλλον το θέμα της υπερθέρμανσης του
πλανή τη. Ο πρό εδρος των ΗΠΑ Τραμπ, ενδιαφέρεται μό νο
για τα συμφέροντα των επιχειρή σεώ ν του και των
συναδέλφων του.
Στα πλαίσια ενό ς μικρού και εύ ληπτου ά ρθρου μπορεί
κά ποιος, κά νοντας αυθαίρετα ά λματα στη μέτρηση του
χρό νου, να προβά λλει σύ ντομα και αδρά τους έντονους
χρωματισμού ς του χρό νου από την ανθρώ πινη παρουσία.
Ως πρώ τος έντονος χρωματισμό ς του χρό νου μπορεί να
θεωρηθού ν, αυθαίρετα ασφαλώ ς, τα Ομηρικά Έπη και η ίδια
η αξεπέραστη Ελληνική Μυθολογία. Χωρίς τα Ομηρικά Έπη,
χωρίς την Ιλιά δα και την Οδύ σσεια δεν μπορού ν να
υπά ρξουν γερά θεμέλια σε οποιοδή ποτε κλασσικό ή
μοντέρνο εκπαιδευτικό σύ στημα.
Τα Ομηρικά Έπη συμβολίζουν τη σημαντικό τερη
προσπά θεια αυτοσυνειδησίας του ανθρώ που μέσα στον
ιστορικό πλέον χρό νο. Ο ά νθρωπος ζει και δρα μέσα στο
χρό νο αλλά έχει ανά γκη να βρει τον ιδιαίτερο σχολά ζοντα
εκείνο χρό νο για να σκέπτεται, να περιγρά φει, να σχολιά ζει,
να καταγρά φει και να συγκρατεί γενικό τερα τα γεγονό τα.
Έχει ανά γκη δηλαδή από τη Φιλοσοφία, τη Λογοτεχνία και
από την ίδια την Ιστορία.
 Σημαντικό ς χρωματισμό ς του χρό νου γίνεται από τις
θρησκείες, ιδιαίτερα τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες
(Χριστιανισμό ς, Ισλά μ, Ιουδαϊσμό ς). Πολλοί βέβαια
ά νθρωποι είναι ά θεοι.
Άλλος σημαντικό ς χρωματισμό ς του χρό νου είναι η
Φιλοσοφία γενικό τερα και ιδιαίτερα η αρχαία φιλοσοφία, οι
αρχαίοι φιλό σοφοι, Έλληνες αλλά και ξένοι από χώ ρες στις
οποίες ανέτειλε πρώ τα ο ή λιος του πολιτισμού .
Οι σπουδαίοι φιλό σοφοι και ά νθρωποι των γραμμά των και
της επιστή μης, ή ταν οι πρό δρομοι των σημαντικώ ν
επαναστά σεων που εμφανίστηκαν με την πά ροδο του
χρό νου. Πχ. Στη νεό τερη εποχή , ο Ρουσώ , ο Μοντεσκιέ και ο
Βολταίρος, ηγετικές μορφές του διαφωτισμού , είναι οι
πρό δρομοι της Γαλλική ς Επανά στασης του 1789, ο Ρή γας ο
Βελεστινλή ς και ο Αδαμά ντιος Κοραή ς της Ελληνική ς
Επανά στασης του 1821, ενώ ο Μαρξ και ο Ένγκελς αλλά και
ο Τολστό ϊ της Οκτωβριανή ς Επανά στασης του 1917 στη
Ρωσία. Ο Μαρξ βέβαια μας λέει και είναι χαραγμένο αυτό
στο μνή μα του στο Λονδίνο ό τι: «οι φιλόσοφοι έχουν μόνο
ερμηνεύσει τον κόσμο με διάφορους τρόπους. Αυτό που
μετράει είναι ο κόσμος ν’ αλλάξει».
Ο Χρό νος λοιπό ν χρωματίζεται από την Ιστορία γενικό τερα
και ιδιαίτερα από τα σημαντικά αλλά και αμφίδρομα και
αμφισβητή σιμα πλέον αποτελέσματα των Επαναστά σεων,
οι οποίες προσπαθού ν να αλλά ξουν τον κό σμο.
Έτσι στη σημερινή εποχή του 21ου αιώ να, ο μεταχρό νος, η
εποχή μας και οι μέρες μας στα μετεπανστατικά και
μοντέρνα χρό νια, χρωματίζονται ιδιαίτερα από έναν

3
ιστορικό και πολύ μεγά λο διχασμό . Από τη μια μεριά έχουμε
παγκό σμια ειρή νη χωρίς παγκό σμιο πό λεμο επί εβδομή ντα
τρία (73) χρό νια, ενώ τυπικά τουλά χιστον το πολίτευμα της
Δημοκρατίας εξαπλώ νεται στον πλανή τη μας. Η οικονομική
ανά πτυξη μεγεθύ νεται αλλά υπά ρχει μεγά λη η επίδραση στο
περιβά λλον και τα οφέλη δεν απλώ νονται στις μεσαίες και
λαϊκές τά ξεις.
Υπά ρχει επίσης η μεγά λη ελπίδα της Ευρωπαϊκή ς Ένωσης
που κατοχύ ρωσε μεν την πανευρωπαϊκή ειρή νη αλλά
δυσκολεύ εται να προχωρή σει στην ευρωπαϊκή ολοκλή ρωση
και στην εμπέδωση της κοινωνική ς και οικονομική ς
αλληλεγγύ ης μεταξύ των κρατώ ν-μελώ ν.
Από την ά λλη μεριά γίνονται συνέχεια τοπικοί πό λεμοι,
ακό μη και γενοκτονίες, λό γω εμφυλίων πολέμων. Υπά ρχουν
τερά στιες κοινωνικές και οικονομικές ανισό τητες πολύ πέρα
από τις διαφορές που οφείλονται στην αξιοκρατία, της
προσφορά ς. Η απληστία των ανθρώ πων, η δύ ναμη του
χρή ματος και των μονοπωλίων, η οικονομία γενικό τερα
φαίνεται να επικρατεί της πολιτική ς.
Υπά ρχουν ιδιώ τες και επιχειρή σεις που διατηρού ν
λογαριασμού ς σε χώ ρες που χαρακτηρίζονται από τον ΟΟΣΑ
ως φορολογικοί παρά δεισοι. Η φοροδιαφυγή και η
φοροκλοπή ανέρχονται σε τρισεκατομμύ ρια ευρώ . Οι μισθοί
και οι συντά ξεις καθηλώ νονται σε παγκό σμια κλίμακα και
μειώ νονται. Η φορολογία των πολύ πλουσίων μειώ νεται
στις ΗΠΑ του προέδρου Τραμπ.
Η παγκοσμιοποίηση και η τεχνολογική καινοτομία
εμποδίζονται να ωφελή σουν ό λο τον κό σμο. Οι πολύ
πλού σιοι κρατού ν τα οφέλη για τον εαυτό τους μας λέει ο
νομπελίστας οικονομολό γος Angus Deaton. Το Ανώ τατο
Δικαστή ριο στις ΗΠΑ απελευθερώ νει πλέον τα τελευταία
χρό νια τα ποσά ενίσχυσης των υποψηφίων, ενδυναμώ νει
δηλαδή τη διαπλοκή των πλουσίων με την πολιτική και έτσι
θα εξυπηρετηθού ν περισσό τερο τα συμφέροντα των
ανθρώ πων του χρή ματος. Η οικονομική ανά πτυξη και η
αγορά δεν λύ νουν αυτό ματα τα μεγά λα προβλή ματα.
Μεγιστοποιού νται οι οικονομικές ανισό τητες στην εποχή
μας. Ελά χιστες δεκά δες ανθρώ πων έχουν το εισό δημα του
μισού πληθυσμού της Γης. Ο νομπελίστας οικονομολό γος
Angus Deaton που προαναφέραμε υποστηρίζει ό τι πρέπει η
δύ ναμη του ανταγωνισμού να τεθεί στην υπηρεσία των
μεσαίων και των εργατικώ ν τά ξεων. Αυτό βέβαια
προϋ ποθέτει τη διεθνή συνεργασία και ισχυρή
διακυβέρνηση.
Τα ανθρώ πινα δικαιώ ματα δεν γίνονται πά ντοτε σεβαστά
παρά τις διεθνείς συνθή κες, τους διεθνείς οργανισμού ς,
ό πως το Συμβού λιο της Ευρώ πης και τα Διεθνή Δικαστή ρια
που τα υπερασπίζονται σθεναρά .
Η εποχή μας χρωματίζεται από μια χαλά ρωση απέναντι
στον κίνδυνο επανεμφά νισης των τερά των του Β΄
Παγκοσμίου Πολέμου με τα φοβερά εγκλή ματα. Υπά ρχουν
επίσης ανά ξιοι πολιτικοί ηγέτες στις ΗΠΑ, στην Ασία, αλλά
και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ό πως είναι οι ηγέτες της
Ουγγαρίας, της Πολωνίας και της Αυστρίας, οι οποίοι με την
πολιτική τους και τη ρητορική του μίσους δυναμιτίζουν τις
ιδέες και τις αξίες της ειρή νης, της ενό τητας, της

5
δημοκρατίας, της αλληλεγγύ ης και της κοινωνική ς
δικαιοσύ νης.
Στην Αυστρία, κά ποιοι υποδέχθηκαν το πρώ το μωρό του
2018, που γεννή θηκε στη χώ ρα, αντί με τις καθιερωμένες
ευχές, με κατά ρες γιατί λέει η μητέρα του φωτογραφή θηκε
με το μωρό φορώ ντας μαντή λα!! Ασφαλώ ς η Ευρώ πη δεν
έχει τη δυνατό τητα να δεχθεί τους πά ντες, κά θε πρό σφυγα
και κά θε μετανά στη. Έφταιγε ό μως το μωρό και το
καταραστή κανε; Προκατά ληψη και ρατσισμό ς είναι
φαινό μενα και της δική ς μας εποχή ς. Η ουσιαστική λύ ση
των προβλημά των πέρα από την ανθρώ πινη αλληλεγγύ η
που είναι απαραίτητη, προϋ ποθέτει οικονομική βοή θεια της
Ευρώ πης και ό λων των ανεπτυγμένων χωρώ ν στις χώ ρες
προέλευσης των μεταναστώ ν για να μένουν οι ά νθρωποι
στις πατρίδες τους, καθώ ς και σοβαρή προσπά θεια
ειρή νευσης στις εμπό λεμες χώ ρες από τις οποίες έρχονται οι
πρό σφυγες.
Η Δημοκρατία, η Ελευθερία, η Αλληλεγγύ η και η
Δικαιοσύ νη δεν είναι αξίες και αγαθά για πά ντα δεδομένα
μέσα στο χρό νο. Πά ντοτε και πέρα από τις ανισό τητες και
τις μεγά λες οικονομικές κρίσεις, ό πως καταδεικνύ ουν τα
φαινό μενα εθνικολαϊκισμού στις ευημερού σες χώ ρες, Δανία,
Σουηδία, Νορβηγία και Αυστρία υπά ρχουν οι οπαδοί της
τερατογένεσης, που παρά το ό τι δεν έχουν οικονομικά
προβλή ματα, αρνού νται ό λες αυτές τις αξίες της
ανθρώ πινης ζωή ς. Χρειά ζονται λοιπό ν συνεχή υπερά σπιση
αυτές οι αξίες της ανθρώ πινης ζωή ς. Χρειά ζεται η συνεχή ς
επαγρύ πνηση της ανθρώ πινης συνείδησης.
 Ας ελπίσουμε και ας ευχηθού με το 2018 και η δύ ναμη του
χρό νου γενικό τερα να συντρίψουν την καινού ργια
προσπά θεια τερατογένεσης στην εποχή μας.
Κανείς λογικό ς ά νθρωπος δεν επιθυμεί να χρωματιστεί η
σημερινή εποχή αλλά και τα μελλοντικά χρό νια, ό που θα
ζή σουν τα παιδιά και τα εγγό νια μας, με τό σο μαύ ρα
χρώ ματα. Στην ουσία ό μως εμείς οι ίδιοι έχουμε την ευθύ νη
να κατοχυρώ νουμε και να υπερασπίζουμε συνέχεια μέσα
στο χρό νο τις αξίες του πολιτισμού μας.