1

Muor NGUYEN tY cOn KINH rf Hoc

rphu{t ngit ndn kinh td (economy) bit ngu6n tit ti6ng Hy Lap oikonomos co nghia
L h "ngrtdi quan !ia". Tho4t ti€n, ngrl nghia cin nguydn niy c6 vd ki' Ia. Nhrlng
rhuc ra, cdc hQ gia dinh vi ndn kinh td c6 rdt nhidu didm trrong ddng'
MOt h6 gia dinh phni d6i mit vdi nhidu quydt dinh. N6 phii quydt dinh cic
th2rnh vi€n trong hQ gia dinh l2rm nhrrng nhiQm vu gi vi m6i thirnh vi6n nhin lAi
dugc gi: Ai ndu btta t6i? Ai giAt qudn rlo? Ai nhin ddoc m6n trdng miQng thdm
trong btta tdi? Ai duqc chon xem cdc chuong trinh truydn hinh? T6m lqi, c6c hQ
gia dlnh phii phdn b6 ngudn hlc khan hi6m cira minh girra c6c thinh vi6n khdc
nhau tty theo khi niLng, n6 lgc, vir mong mu6n cta tting thinh vi€n.
Ctng gi6ng nhr-t mQt gia dinh, xa hQi phii d6i mat v6i nhi€u quy6t dinh' MQt
xa hQi phii quydt dinh cdn phii lirm gi vA ai s€ lirm c6ng vi0c d6. Xa hQi cdn phii
co n.rOt s6 nguoi san xudt thdc phdm, mQt s6 nguoi kh6c sin xu{t qudn 6o vi mQt
sd khric thi6t k6 ciic phdn m€m m6y tinh. Mot khi xa hQi dd phAn bd duqc mgi
ngrioi (vir ddt dai, nhi xddng, m6y m6c) v2ro nhirng nginh nghd kh6c nhau, xa hQi
ctir.rg phii phAn bd sin h.iong hAng h6a vi dfch vu m2r n6 sin xudt ra. Xa hQi phii
quy6t-dintL ai se dn tritng c6 vA ai s€ in khoai tAy. Xa hQi phii quy6t dinh ai se di
xe Ferrari vir ai se di xe bu1t.
\ri6c quin lf ngu6n lrtc cira xa hQi c6 f nghia quan trong vi ngudn lgc khan
hidm. Khan hi6mi co nghia li c6c ngu6n lgc cria xa hQi han ch6 vi kh6ng thd sin
xudt moi hing h6a vi dlch vu md moi ngdoi mong mu6n. Gi5ng nhu mQt hQ gia
dinh kh6ng thd d6p itng mgi mong mu6n cta tet ca moi nguoi, xa hQi crlng kh6ng
thd lim cho m6i c6 nhin c6 dugc mrlc s6ng cao nhdt nhrt ho khao kh6t.
Kinh td hgc'? l2r m6n hgc nghi€n cf u c6ch xa hQi quin ly c6c ngudn luc khan
hidm. d hdu h6t c6c xi hQi, ngudn lgc dugc phAn bd kh6ng phni bdi mQt nha dQc
tii c6 toarn quydn, m2r th6ng qua sd tudng t6c qua l4i girra h2rng triQu hQ gia dinh
vi doanh nghiQp. Do d6, c6c nh2r kinh td nghi0n ctiu con ngudi ra quy6t dinh nhrr
th6 n?ro: hqlirnviQc bao l6u, mua cdi gi, ti6t ki€m bao nhi€u vir ddu tu khoin tidt

r. Khan hidm: bin chSt ngubn lurc xd hQi c6 gioi han.

2 Kinh td hoc: nghi6n ctru cich thtrc xi hQi quin lf ngu6n luc khan hi6m
4 PHAN I ,1,

ki(nr iv ra sa().4.a. nha kinh tci ctirg nghidn ctiu -\enl c()n I18uoi tuong ta. \'ol trong ]
nhau nhu th6 nAo. Vi du, ho mudn phin tich xem lirm thd niro ma nhi€u ngrroi cdu do;r.L
mua vi b6n mQt mAt hing lai co thd cung nhau xdc dinh gi6 cA vi lugng hlng b6n xudt l6n :
ra. Cu6i cirng, nhir kinh td phAn tich cdc l\ic ldqng vd xu thd tac dQng ddn ndn kinh it loi nhLir
t6 vdi tu c6ch mQt tdng thd, bao gdm ting tnldng thu nhXp binh quin, { lQ dAn cu t6 nAy. iil
khang thd tim duqc viQc lirm vd t6c d0 tnng gi6. ta d ch6 li
Kinh td hqc nghi€n crlu ndn kinh td dtt6l nhi6u g6c d0 khric nhau, nhring m6n hon, nhr-t
hgc niy th6ng nhdt v6i nhau d mQt s6 f tudng co bin. Trong chuong niry, chtng nghi6p,'ct
ta se xem xet Mdoi Nguy€n lf cira Kinh t6 hqc. Dung lo ling ndu nhu ban chua MQt st
hidu ngay tdt ce cac nguydn lf do, hoac n6u nhu ban thdy c6c nguyOn $ d6 chria qui'lA kh
hoin to?rn thuy6t phqc. Trong c6c chttong ti6p theo, chring ta se khio s6t ddy dri I{c khan ;

hon c6c / tudng niry. Mrtoi nguydn ly drrgc gidi thiQu d dAy chi nhim gi6p cdc b4n ngudn 1ti5
c6 mQt cdi nhin tdng quan vd kinh td hgc. B4n c6 thd xem chuong niry I2r "sr-i b6o cua xa nol
tnldc nhilng didu h{p din sip tdi'i binh clin!
Khi th
vdi nhar.r
CON NGUOI RA QUYTTDIT{H iIHUIXf ITAOI ph6i phtl<
phric lgi r
N€n kinh t6 khdng c6 gi li huydn bi. Cho dt chung ta dang n6i vd ndn kinh t6 cria vlen cua )
Los Angeles, Hoa Kjt hay cta toin thd gidi, thi ndn kinh td ctng chi lir mQt nh6m thu nhig ,

ngudi trldng t6c vdi nhau trong cu6c ddu tranh sinh tdn cia ho. Bdi vi hoat dQng g6p nhidq
cira ndn kinh td ching qua phAn dnh t6c d6ng gQp hdnh vi cta cdc c6 nhAn, n€n khi c6,c ch
chting ta khoi ddu nghiOn ctlu kinh t6 hqc bing b6n nguy€n lf v€ crich thrlc ra chinh phi
quy6t dinh cii nh6n. phdn thrif
vi sin xtii
Nguy6n tf 1: (on ngudi ddi mit vdi stl diinh ddi cat chidc t
Crin pl
B4n ditrtng nghe ciu ng?n ngtl sau: "Ching co gi li cho kh6ng cdl Dd c6 duqc mQt
cho chtn!
thrl ua thich, chung ta thdong phAi trt b6 m6t thil khdc mi minh cring rla thich.
tii b6 me'r
Ra quy6t dinh doi h6i phdi dlnh cldi muc tidu niy dd dat dugc n.rQt muc ti€u kh6c.
xa h6i kh
Ching ta hdy xem xet tinh hu6ng mQt c6 sinh vi6n phii quy6t dlnh phAn bd ngudn
lim giim,
Igc quy briu nhdt ctra minh: d6 ld thoi gian cta c6. C6 c6 thd dung toin bQ thoi gian
vi€c tro gi
d€'nghi€n citu kinh td hqc, dung tohn b0 thoi gian dd nghi€n cilu tAm \i hqc, hoac
dLtgc nhii,
phAn chia thoi gian girta hai m6n hoc d6. Dd teng thdm mQt gio hqc m6n niry, c6
c6 thd ra c
phAi tt bo mQt gio hgc m6n kia. Dd ting thdm m6i gio hqc, c6 phii ttt b6 mQt gio I
Do viy, r,'il
ma l€ ra ci' co thd co drlcrc giic ngir trrla ngin. dap xe. xem TV hoic di lim th6m.
dnnh dtii t
Hodc hay xem x6t cech thrlc c6c bic cha me ra quy6t dfnh chi ti€u thu nhip cua
gia dinh cta ho. Hq co thd mua thgc phdm, qudn 6o hay quy6t dinh drra ci nhir di NguyGrl
du lich. Hg cung c6 thd ti6t kiem mQt phdn thu nh{p cho hic vd gi2r hay cho con
Vi con ng1
cdi viro hoc dai hoc. Khi quydt dlnh chi ti6u thdm mQt d6 la cho m6t trong nhrrng
chi phi va
hirng hoa trdn, ho phAi giAm mQt d6 la chi cho c6c h?rng h6a khdc.
Khi con ngdoi tap hOp lai thinh xa hQi, ho d6i m4t vdi nhidu loai drlnh ddi. Vi
tlq kinh didn li sr.l dinh ddi giua "sting vi bo'. Khi ra hQi chi ti6u cho qu6c phong 1 Hi6u q
c.rng nhritL de ba\, .'-e ho cor khor gt"i. ttgoat xilrll LsLtllg i rlo si phai chr ti€tr rt di Binh d
lt, hrrrt 1r;r ,l1ip1 l,hri t,.,-],,r '.",1q1 ,r r |I { tl r i ,J a t , ' I ' , ','l,l,lrlLr dt'ii quarr ttrrir:
r ,
 CHUONG
,I I"4UO1 NGUYEN LY CUA K]NH IE HOC 5

tdc vdi trong xd hQi hidn dai ld gitra m6i. trdong trong sach vi thu nh{p. C6c dao lu{t ydu
cdu ioanh nghiQp phAi cit giAm lugng chdt thii gAy 6 nhi€m s€ ddy chi
r ngddi phi sin
.ng b6n xudt I€n .uo. bo chi phi cao hon, ndn cu6i cirng c6c doanh nghiQp niry ki6m drigc
)n kinh it lgi nhuan hon, trA lrtong thdp hon, brin vdi gid cao hon, ho4c kdt hgp ci ba ydu
ddn cu t6 niy. Nhu v{y, mic dt cdc quy dinh vd ch6ng 6 nhi6m dem lai ich lgi cho chtng
tu a cir6 lirm cho m6i tnrong trong sach hOn vir nhO d6 srJc kh6e cta chring ta
t6t
rg in6n hon, nhring chung ta phii chdp nhin tdn thdt li giim thu nh{p cria cht doanh
, chring nghi0p, c6ng nhAn ho{c ngrloi ti6u dung.
.n chua Mgt sli ddnh ddi nrla mA xa hOi tl6i m4t Ii girla binh ding vi hi€u qu6' HiQu
.6 chua quir lir kh6i niQm ding dd chi viec xa hQi nh{n tlugc lqi ich cao nhat trl c6c ngudn
ddy dt ltic khan hidm cira minh. Binh tling'li kh6i niQm chi loi ich thu drldc trl cec
:6c ban ngudn hlc khan hi6m d6 dugc phAn chia mot c6ch ddng ddu gitla c6c.thinh.vian
'sti b6o cia xa h6i. N6i c6ch khdc, hiQu qui dd c{p ddn quy m6 cira chidc bdnh kinh td, con
binh cllng n6i l€n chidc b6nh d6 dugc phin chia nhu th6 nio.
Khi thi6t k6 cr{c chinh s6ch cira chinh pht, hai muc ti6u niy thuong xung dQt
vdi nhau. ching han, chring ta hiy xem x6t c6c chinh sdch nhim dat duqc slr ph6Ln
ph6i phric loi kintr td mQt c6ch binh ding hon. MQt s6 chinh sd,ch, vi du hQ th6ng
ptu.-tol xa hQi hoic bio hidm thdt nghiQp, tim c6ch trg giirp cho nhring thdnh
r td cira vien cia xa hoi cdn d6n sr"l gitp do nhidu nhdt. Cric chinh s6ch kh6c, vi du thu6
r nh6m thu nh{p cd nhAn, y€u cdu nhtlng ngrloi th2rnh c6ng vd m4t tii chinh ph6i d6ng
rt d6ng g6p nhidu hon ngrtoi khdc trong vi6c h6 trg cho hoat dQng cira chinh pht' Trong
in, n6n lhl c6c chinh s6ch n2ry d4t dtlQc sti binh ding hon, chring lAm giiLm hiQu qui' Khi
thilc ra chinh phir t6i phdn ph6i thu nh{p ttt ngdoi giau sang ngudi nghdo, n6 ldm giim
phdn tlrrdng tra cho srI lirm vilc chiLm chi vd k6t qui ld mqi ngdoi l2rm viQc it hon
,a sa, xu{t ia it hing h6a vi dich vr-r hon' N6i crich kh6c, khi chinh phri c6 ging
cit chi6c b6nh kinh td thirnh nhtrng phdn d6u nhau hon, thi chi6c b6nh nh6 l4i.
'qc mOt Cdn phii nhAn ra riLng vi6c con ngddi phni ddi mAt vdi stt d6nh d6i kh6ng tg
i thich. cho chring ta bidt hc.r se hoic n6n ra nhrtng quy6t dinh gi. Mot sinh vi6n kh6ng n6n
u khi{c.
tti bo m6n tAm lf hqc chi dd tnng thoi gian cho vi6c nghidn criu m6n kinh t6 hqc.
ngu6n Xa h$i kh6ng n6n ngitng bAo v0 m6i tnlong chi vi c6c quy dinh vd m6i trddng
Loi gian
lirrn giAm mrL s6ng rat .nat cira chfng ta. Kh6ng nen b6 roi nguoi nghdo chi vi
vi6c iro giirp h9 ldm b6p m6o c6c dQng co liLm viQc. Mac dt v{y, viQc nh{n thfc
c, hodc
drlo. c nhring sg d6nh d6i trong cu6c s6ng c6 f nghia quan trqng, bdivi con ngdoi
n?ry, cd
co thd ra quy6t dinh t6t khi hq hidu ro nhring phuong 6n lga chon mir hq tlang c6'
n6t gio
Do v{y, vi.6c nghidn cilu kinh td hoc cira chring ta bit ddu bing viQc cdng nh{n s1t
th€m.
danh d6i trong cu6c s6ng.
r{p cria
nha di Nguy€n lf 2: (hi phi c0a m6t thf lir c6i mi ban til b6 di cri dttoc nri
ho con
nhrlng Vi con ngrloi d6i mit vdi sr,l d6nh ddi, n€n viQc ra quy6t dinh doi h6i phii so s6nh
chi phi vn lgi ich ctra c6c phuong 6n hinh d6ng kh6c nhau. Song trong nhidu
ddi. vi
phong r Hi6u qui: li tinh trqng mi d d6 xi h6i tlat dugc nhiEu nhdttLr ngubn luc khan hi6m'
6u it di z Binh tl8ng: tinh trqng ph6n ph6i sqthlnh vuong kinh t6 m6t c6ch bing nhau gi0a
n trong c5c thinh vi6n trong xE h6i.
6 PHAN i i. al Ti EL

trddng ho. p, chi phr cia mot hanh dtirg nat' d6 k1.r6ng phdi lirc nao
tfng ro rang pht,
b3r.r
nen alt tlt
nhu bidu hien ban ddu cta chfng.
khdng' kh6ng pr
Ching h4n, chung ta xem xdt quy6t dlnh liQu co n6n tli hqc dai hgc hay gio nila t
viQc t6t
Lgi ich ii.,t ta ldm gidu thdm ki6n thttc vi co drigc nhfrng co hQi Inm bi6n' ,Jd t
t o., ,.o.,g ci cu6c dol Nh,:ng chi phi cira n6 II gi? Dd tra loi ciu h6i
niy' b4n c6
nhau' Nhring tdng lu6n lubit
ie -oO" iqng s6'tid., chi ti€u ."ho hq. phi, s6ch vd, nhir d lai vdi
hgc mQt nim d nhrrng di,
s6 ti6n niry ki'tOrrg thg. sr,l bidu hiQn nhrrng gi ban tti b6 dd theo
thuong d1
tnldng dai hqc.
thf kh6ng Vi dr-r,
C6 hai vdn dd vdi sil tinh toen ndy. Thii nhdt, n6 bao gdm ci mQt s6
c6c hdnh
th{c sU Id chi phi cira vi€c hqc dai hsc' Ngay cl khi khdng hqc dai-hqc' P3l. "4" Kj, ton nrl
chi
.dn rr,6t ch6 d'd ngt vir th$c phdm dd an' lidn an d t4i tnlong,d4i hqc chi Id
phi .rru viQc hqc iai hqc khi;6 dit hon nhrrng noi kh6c. Di nhi6n, tien en d tai
ngdi IC li
rang hani
inrdng d4i hqc cung c6 thd r€ hon tidn thu€ nhi vi tidn in mir b4n trJ lo IiQu. Trong
la. Song d
,.uor,! hgp niy, .6Jkhoa., ti6t kiQm vd nn d ld lql ich cta viQc di hqc dai hqc' Thrl
nai, ca'cu t'inti io6n chi phi nhu tr€n c6 m6t v{n dd kh6c nfia Ii n6 b6
qua khoin bidn. Chri
con 10 gii
.fri pfri I6n nh{t cira viic hgc d4i hqc - d6 lir thoi gian cira b4n' Khi b4n mdt mQt
300 d6 la
nam ae l6ng nghe bii giing, tlgc s6ch gi6o khoa vir vidt tidu luin' ban
kh6ng thd
Di nhidn
Ja,rn ,noi gl;da ctroiong'vilc thac. b6t vdi hdu h6t sinh vi6n, thu nh{p
md hq
khoin chi phi l6n nh{t cho vidc hoc n.rQt h)nl
fr,ai ,u b6"dd theo dudi vi[c hqc dai hqc lir tr6n chr-r rt
dai hgc cira he. I

ntl6c s6 C
chi phi co h6il cta mot thrl lir crii mir ban trt b6 dd c6 drrqc no. Khi drta ra bdt kh6ch dLi
ra quydt
f.y quyat ai"i, nio, ching h4n nhtt viQc liQu c6 ndn tli hoc dai hoc' ngrloi con co loi
ai"i pnai nhdn thilc cluic nhttng chi phi co hQi gin vdi m6i hinh dQng c6 thd'
f.Cn ttr,:c t6, hq thriong f thirc dU:oc didu d6. Nhrlng vAn dQng vien o ILta tucii hqc Ra qr-r
thd thao
dai hgc - nhirng ngddico thd ki6m bac tri6u n6u b6 hoc vir choi c6c mtin kh6 hidu
nhir nghd - hid,I ri ring ddi vdi hq, chi phi co h6i cira viQc ngdi trdn_ giing dudng kim ctlon
lir rdt Zao. Kh6ng c6 gi d,ing ng4c nhi€n khi hq thdong cho ri'ng ich lqi cta
vi€c li kh6ng r

hqc dai hqc li kh6ng xfng vdi chi phi b6 ra' vi6n kim '
cira m6t 1
Nguy€n lf 3: Con ngudi duy lf suy nghi tai ilidm cin bi6n th€m m6l
don vi m(
Nhrrng nhir kinh td thuong gii thi6t ring con ngudi duy ly' Con ngrrdi duy li''z
c6
vdi
li nh6 bot
lnm t6i nhdt dd dat drrgc ,ri.,i tieu cira hg m6t c6ch c6 hQ th6ng vir c6 mgc dich vi kim cr{r
cric co hQi san c6. Khi b4n nghidn citu kinh t6, ban se nh{n thdy ring c6c
cgng ty
kim cLlo'nl
phii quy-dt dinh thuc bao nhi6u lao dQng, sin xudt vir b6n bao nhi6u sln phdm dd
M('r-lr
iai au nO" loi nhudn. Ban cirng s€ gap phai nhrl'rg cir nhan quydt dinh bao nhl6u
ich bibn c,
thoi gitrn dlLnh cho lirm vi6c vI nhttng hing h6a v2r dich vu niro cdn mua itng vrli
If do ta;.
milc;hli nhAp cho trtl6c dd d4t drroc mitc th6a mdn cao nhdt'
s1

binh vA ll
Nhting nguoi duy lf bi6t ring quydt dinh trong cudc s6ng hi6m khi ll miru den hon so r'(
vi miu trinfme thtrdng lien qLran ddn sd,c x6m. Trong mQt btia dn t6i, quy6t dlnh duy bi6n,
dd thLtc h
1 Chi phi co h6i: tdt c6 nhOng cdi phSi mdt di dd c6 dugc mQt thut gi do
Nguoi duy ly, ng,-ro, hanh d6ng m6t c6ch t6t nhdt nhUng gl ho c6 th6 dd dat du':c Su th;
n-ruc t E i.r
 cHUoNG 1 MUot NGUYEN Ly cUA KINH rEtoc 7

ro ranS b4n phii d6i m4t kh6ng phii lii girla nhin in hodc in nhd m6t con lgn mi Ii c6
n€n in th€m mu6ng khoai tAy nghidn ntra hay kh6ng. Khi ki thi sip d6n, vdn dd
'kh6ng. kh6ng phii li b6 m{c bii vd hoic h1c 24 gid mQt ngiy, m2r l2r n€n hqc thdm mQt
vi0c t6t gio nrla hay dttng l4i xem TV. C6c nhir kinh td sil dltng thuit ngil thay tl6i c{n
ban c6 bi6n' dd chi nhring didu chinh nh6 so v6i kd ho4ch hinh dQng hiQn tai. B4n hdy
,
lng tdng lu6n lu6n nh6 ring't4n bi6n'c6 nghia li "lAn cin'vi bdi viy thay ddi c{n bi6n l}r
tnimd nhiing didu chinh d virng lin cdn cta c6i mir ban dang lim. Nhrlng ngtioi duy ly
thtiong dtta ra quydt dinh bing cdch so sdnh lgi ich biOn vi chi phi bi€n.
fi kh6ng Vi dq, mOt hing hing kh6ng dang cAn nhic n€n tinh gi6 vi bao nhi6u cho
ban vAn cic h?rnh khrich bay dg phong. GiA srt mQt chuydn bay vdi 200 ch6 bay khip Hoa
hi Ii
chi Kj,t6n mit 100.000 d6 la. Trong tinh hu6ng n?ry, chi phi binh quAn cho m6i ch6
iLn d t4i ng6i lA 100.000 tl6 lal200, tfc 500 d6 la. Ngrroi ta c6 thd d6 dnng di d6n kdt luan
u. Trong rdng hing hing kh6ng n2ry se khdng bao gio ndn biin v6 vdi gi6 th{p hon 500 d6
rgc. Thrl la. Song tr€n thric t6, hang niry c6 thd teng lgi nhuin nho suy nghi d didm c4n
a khoAn bi6n. Chring ta hdy tudng tuong ra ri'ng m6y bay sip srla cdt cilnh trong khi vin
mdt mOt con l0 gh6 b6 tr6ng vir co mQt hinh khrlch dg phong dang dgi d cila sin sirng tri
r6ng thd 300 d6 la cho m6t gh6. Hang hAng kh6ng niry c6 n6n b6n ve cho anh ta kh6ng?
pmiho Di nhi6n lir ndn. N6u mAy bay vin con gh6 tr6ng, chi phi cria viQc bd sung thOm
vi6c hoc mOt hirnh khdch Id kh6ng ddng kd. Mac dt chi phi binh quAn cho m6i hdnh khdch
tr€n chuydn bay ld 500 d6 la, chi phi bi6n chi bang gid cta g6i dau ph6ng vi hQp
Lrhra bdt
nddc s6 da mi hinh khdch tdng th€m niry s€ dirng. Chrrng nio mir ngrloi hirnh
ra quy6t
khriih drt phong niy cdn tri cao hdn chi phi bi6n, thi viQc bdn v6 cho anh ta vin
g c6 thd. con c6 lOi.
tudi hac Ra quy6t dinh c{n bi€n c6 thd giup gidi thich mQt s6 hiQn tuQng kinh td
thd thao kho hidu khic. DAy ld mQt cdu h6i cd didn: Tai sao nd6c c6 gi6 r€, trong khi
Lg tlrrong kim crJdng rdt dit ti€n? Con nguoi cdn nddc dd tdn tai, trong khi kim ctldng
cira vi€c li kh6ng cdn thi6t, nhung vi mQt s6 lf do, moi ngdoi sen sing tri ti6n cho mQt
viOn kim cdong nhi6u hon so voi mQt c6c nrtdc. Lf do ln mfc sin Iong tri tidn
cira rn6t ngddi cho mQt hirng hoa dga tr€n lgi ich bi6n c6 drrgc til viQc ti6u dirng
thOrn m6t don vi hirng hoa. Lgi ich bi€n, d6n lttgt n6, phq thuQc vio bao nhi6u
don vi m6t ngrloi di c6. Nu6c li cdn thi6t, nhrtng lgi ich bi6n cta m6t c5c nfra
uy lf'zc6
Ii nho bdi vi nrl6c ddi dAo. Ngugc I4i, kh6ng ai cdn kim cdong dd t6n t4i, nhrlng
: dich vdi
vi kim ctlong rdt hi6m, ngrldi ta xem x6t lgi ich bi€n cria vi€c c6 th6m mQt vien
c cong ty
kim cdong ntta lir rdt ldn.
phdm dd
ao nhi€u M6t ngddi quy6t dlnh hqp l)t thgc hien mQt hlnh dQng khi vi chi khi lqi
r rlng vdi ich bidn cira hdnh dQng vdgt qud chi phi bi€n. Nguy€n tic niy c6 thd giii thich
ly do tai sao c6c hing hing kh6ng sin s2rng b6n mQt vd thdp hon chi phi trung
binh vi ly do tai sao moi ngdoi sin sing trA tidn cho vi€n kim crlong nhi6u
miu den
hon so vdi ndoc. C6 thd se mdt mQt it thoi gian dd lhm quen vdi logic cira td
.rydt dinh
duy bi6n, nhrrng nghidn ctru vd kinh td hgc se cung c{p cho ban nhidu co hQi
cid thuc h2rnh.

;dat dugc
1 Su thay d6i cin bi6n: su di6u chinh nh6 d6i vdi k6' hoach hinh d6ng
8 PHAN I E

Nguy6n lf 4: Con ngudi phin fng vdi c6c ilong co khuydn khich a;l( ). ,

bang ir
M6t dQng co khuydn khich' li mQt ydu t6 nio tlo thdi thuc cd nhAn hinh dQng,
ching h4n nhu khi ning b! tnrng ph4t ho4c drrqc khen thudng. Vi ngrioi duy Iy Ilii.-
ra quy6t dlnh dga trCn su so s6nh chi phi vi loi ich, hq rdt nh4y d6i vdi c6c dQng loi iclr
co khuy6n khich. B4n se th{y rang cdc dQng co khuydn khich dong vai tro trung it t6n k
vong. i\
tim trong nghi€n crlu kinh td hqc. MQt nhir kinh td da cho ring toAn bQ linh vgc
kinh t6 hoc c6 thd drtgc t6m tit mot c6ch tlon giin: "Con ngrloi phAn rlng vdi cic nguoi 6
drrong
khuy6n khich. Mqi tht kh6c chi li giii thich thdml'
luat ni)
C6c dQng co khuydn khich rdt quan trgng cho vi€c phAn tich cdch thrlc thi dQng b,
trddng hoqt dQng nhrr th6 nio. M dU, khi gii t6o ting, mgi nguoi quy6t dfih nn
Tho
it t6o hon. Ddng thoi, ngridi trdng t6o quydt dinh thu€ th€m c6ng nhAn vir thu
an toAr
hoach t6o nhidu hon. N6i cdch kh6c, mQt mrlc gi6 cao hdn trdn tht tnldng khuy6n
1975, nl
khich nguoi mua ti€u dtng it hon vi khuydn khich nguoi bdn sin xuSt nhidu hon.
tO Oa.a
NhrI chring ta se thdy, d'nh hrtdng cria girl cA l6n hirnh vi cta ngddi ti€u dtng vi
ra, d4o
nhir sln.xudt c6 f nghia quan treng trong vi6c tim hidu c6ch thrlc mi ndn kinh td ,
lim tarl
thi tnrong phin bd c6c ngudn lgc khan hi6m.
nhidu, r
C6c nh2r ho4ch dinh chinh srich c6ng kh6ng bao gio dugc qu6n c6c dQng co
Phir
khuy6n khich, vi nhidu chinh sdch lirm thay ddi lgi ich ho4c chi phi mir mqi ngudi
nguv€n,
phAi d6i mit vi bdi vAy lim thay d6i hinh rri cria hg. Vi dlr viec d6nh thu6 xd'ng
khuydr., j

khuy6n khich mqi ngLldi sil dung 6 t6 nh6 hon, ti6t ki€m nhiOn li€u hon. N6 cung
hqp daC
khuydn khich mqi ngudi sil dqng phdong tiQn giao th6ng c6ng cQng chrl kh6ng
ch(ng t:
di xe ridng v2r s6ng gdn noi ldm vi6c hon. N6u thu6xing cao d6n mQt mfc dQ nhdt
do cic r
dinh, mqi nguoi co thd se bat ddu chuydn sang stt dqng 6 t6 ch4y diQn. khich, n
Khi crlc nhd hoach dlnh chinh silch kh6ng tinh d6n inh hrtirng cria cdc chinh
sdch mir hg thgc hi€n d6i vdi c6c dQng co khuydn khich, hq co thd nhin drrgc
nhttng kdt qui kh6ng dinh trttdc. Ching h4n, chirng ta hay xem xet chinh sdch vd NGH!
an toln ddi vdi 6 t6. Ngdy nay, tet ca 6 t6 ddu dttgc trang bi dAy an toirn, nhung 50 TiNH
nim trrldc diy kh6ng phii nhu v{y. Cu6n sich Nguy hidm d moi tdc dQ (Unsafe at
Any Speed) cta Ralph Nader da l?rm c6ng chring phii quan tAm vd v{n dd an toin Ttt nlm
khi cli 6 t6. Qu6c hQi tla phAn itng beng cdch ban hinh cic dao luit quy tlfnh dAy do ngud
an toirn li mQt thi6t bi an to2rn bit buQc tr6n tdt ci nhrlng 6 t6 mdi sin xu{t. Trung Q
Luit vd ddy an toin tdc d6ng tdi srJ an to2rn khi lei 6 t6 nhr.t th6 niro? Anh la mQt g
hLlong trdc tidp Ii ro rirng. Khi ngudi ta thit dAy an toAn, khi ning s6ng s6t trong moi ngri
cac vu tai nan 6 td nghi€m trong tang l6n. Nhrtng vdn d€ kh6ng dLtng d tI6. Dd Day ia n1

hidu dd1'dir tric dQng cta dao lu{t niry, chirng ta phii nh{n th(lc dddc ring mgi . "Kt
ngdoi thay d6i hdnh vi khi c6 khuydn khich m6i. Hinh vi ddng cht y 6 d?ryldt6c i.
dd v2r stl cdn trong cria ngtloi l6i xe. Vi€c ld,i xe chdm vi cdn th{n li t6n kdm vi m{t
nhidr.r thoi gian vd t6n nhi€r,r nhi6n lidu hon. Khi ra quydt dinh vd vi€c cdn ldi xe
an toin ddn mitc nio, ngr-loi ldi xe duy lv so sdnh ich lqi bi€n ttt vi6c l6i xe an toirn
voi chi phi hi6n. Hq lli xe chdm hrrn vi cdn th4n hon n6u ich loi cira sd cdn tror.rg

D6ng co khuy6n khich: m6t ,76 t.r il :on ngudi hinh d6ng
 CHUONG ,I N,4UOI NGUYEN LY CUA KINH TE HOC 9

cao. Didu niy lf gidi vi

sao moi nguoi kii xe chAm vir cdn thdn khi drrong dong
bing hon ndu so vdi truong hgp duong thdng tho6ng.
rh d6ng,
BAy gio, chring ta hiy x6t xem dao luat vd day an toan lim thay ddi tinh to6n
ri duy lf
:6c dQng
lgi ich - chi phi cta nguoi ldi xe nhu th6 niro. Diy an toin lirm cho c{c vu tai nan
it t6n kdm hon d6i v6i ngtloi l6i xe vi n6 lim giAm khi ning bi thuong ho{c tit
ro trung
vong. Nhtt v{y, diy an toe; lem giim lgi ich cria viQc ldi xe ch{m vi cdn thin. MQi
linh vtlc
ngttdi phin itng d6i vdi vigc thit diy an toirn cung tudng t\i nhrr vdi viQc nAng cdp
; vdi c6c tluong sri - ho s€ l6i xe nhanh v2r it thin trong hon. Do d6, kdt quA cu6i ctng cira
lu{t niry li s6 vu tai nan xdy ra nhi€u hon. Sg giim srit d0 an to}rn khi liii xe c6 tric
thrlc thi dQng bit lgi ro ring d6i vdi khrich b0 hinh. Hg cim thdy d6 bi tai nan hon.
dinh in
Thoat ddu, cu6c bAn lu{n niry vd m6i quan h( girla c6c khuydn khich vi diy
n v2r thr,r
an toirn tddng nhlt chi lir sE suy doin vu vd. Song trong m6t nghidn crlu vio nirn
gkhuydn
jdu hon. 1975, nhi kinh t6 Sam Pelzrnan dd chi ra ring trdn thLtc td dao luit v€ an toAn 6
t6 di c6 nhi€u tiic dQng thuQc lo4i niry. Theo nhrtng bang chrlng mi Pelzman dda
dung vi
ra, dao luit niy vtta lim giim s6 truong hgp tit vong trong m6i ur tai nan, l4i vtla
r kinh t6
l2rm tdng s6 vu tai nan. K6t quA cu6i ctng l?r sd ldi xe thiQt m4ng thay ddi khdng
nhi6u, nhung s6 khdch b0 hinh thigt m4ng tang l€n.
dQng co
Ph6Ln tich cia Pelzman vd d4o lu{t an toin 6 td li vi dq minh hqa cho mQt
ngrldi
nguydn lf chung lir con ngdoi phin ttng l4i c6c dQng co khuydn khich. Nhidu
Loi
.ru6 xing khuydn khich mi cdc nh2r kinh t6 hqc nghi6n crlu de hidu hon so vdi trong trdong
N6 cung
hgp d4o lu{t v6 an toirn 6 t6. Khi phin tich bdt kj'chinh sdch nio, kh6ng nhrrng
,ti kh6ng chfng ta xem xdt Anh hrrdng tr{q tidp, mi cdn phii chri y tdi cric t6c dQng gi6n ti6p
: dQ nh5t
do cdc dQng co khuydn khich tao ra. Ndu chinh s6ch lirm thay ddi c6ch khuy6n
khich, n6 s€ ldm cho con ngddi thay ddi hirnh vi cira hq.
:6c chinh
rin tluOc
h s6ch v€ NGHIEN (UU Nhung Tdc DOng Khuydn Khich
rhrtng 50 riun xudrc crta Gid Xang
Unsafe at
€ an toirn Trt nim 2005 ddn ndm 2008, gi6 xang ddu tr€n thi trdong th6 gi6i tang vQt
dlnh dAy do ngudn cung han ch6 trong khi cdu tr€n th6 gidi ting manh, dic biet le d
.udt. Trung Qu6c. Girl xang tai Hoa Ki da teng tit khoing 2 dd la tl6n khoing 4 dd
riro? Anh la m6t gallon. Vio thoi didm d6, b6o chi trin ngdp nhf,ng ciu chuyQn vd cdch
s6t trong moi ngrloi phin rlng vdi gid xing ting, d6i hic ro ring, d6i hic it rd ring hon.
a d6. Dd DAy li m6t s6 ti6u dd:
ring mgi . "Khi giri xing ting vot, ngtioi mua ald x6 viro cdc loai xe nhd'
dAy li t6c
. "Khi giri xdng l€n cao, doanh s6 b6n xe d4p c[ng tdng"
im vi mdt
cdn l{i xe . "Gid xdng kich thich doanh s6 biin xe dap vA dich vu sita chfra"
:e an toin . "Giri xlng tao lin s6ng srl dgng phr:ong tiQn giao th6ng c6ng cQng"
cdn trong . "Nhu cdu llc dir ting theo giri ddu": N6ng dAn d bang Rajasthan cira An DQ
dang quay l4i vdi lac dA. Khi chi phi chay mriy k6o sil dung xing ddu tdng vgt,
lodi d6ng vAt m6ng gu6c niy di tim l4i dugc vi tri cta minh.
10 PHANT _.,,r nE.

. "Nganh hang khdng khtin khti, nhr.tng cac don ddt h2rng cua Boeing va Airbus
ta.,i ter',, Nfi., .i,t6i voi rndy bay ni6i ti6t kiem nhi.n li€u chrra bao gio lrln
.,ni UiCn nay. C6c phi6n ban mdi nhdt cta mdy bay Airbus A320 vi Boeing
@
dungc6 nhu cdu m4nh nhdt c6 chi phi vin,hanh thSp hon t6i 40%.so
vdi
itl Nllri t., )
nhung Jhldc mly bay cu mir mQt s6 hlng hing kh6ng Hoa K) dang st dgng' cd |r't :l
hridng mua nhir thay ddi khi gid nhi€n li6u cao': Trong lirc sin lung cho
..Xu
. Clllllll tl
minh cho-mQt ng6i nhi mdi, DeLetrius Stroud di can nhic tinh to6n ald
.u6i .r:rrg ."" ring khi gi6 xing ting vgt, d gdn m6t trAm xe diQn li li
hgp tti tidn"h'an
nhdt .

. "Gie xeng ddy sinh vi6n d6n voi nhring kh6a hqc tr{c tuy6n': Christy
Labadie, sinh vi€n nim th(t hai Trddng Cao ding CQng ddng Northampton'
Viro nhtln{

phai mdt 30 phtt ldi xe ttr nhd d6n trtldng t4i Bethlehem, Pennsylvania. vi€c
^thenh
fticago hri

ai tal aa trd mQt genh ning tii chinh d5i vdi c6 hiQn nay do gi6 xing nhrlng tuyl

l6n d6n hon 4 d6 la mQi gallon. Vi uay, hqt kj, niy c6 quy6t tlinh chgn m6t
trdi xa 16 L]

m6t s6 t;a
kh6a hgc trlic tuy6n dd giam bdt viec di lai vi ti6t kiQm ti€n bac'
thiip 5ears;
...Diddytamdilngc6cchuy6nbayri6ngvigidnhi€nliQu,,:Gidnhi6nliQucin hd Mi(hiql
"Oi.$d.1" Combs"'
trd -qt ng,Jdi sir"dring mriy bay ri€ng thdong xuy€n - Sean- ve oep, !1,4
Ong trrni ttip-hop n6i ring 6ng hi€n dang bay tr€n c6c chuydn bay cta cic neu Dan rtl
,]

harig hang kh6.rg ih,iot g mai tt ay st dgng mdy bay ri€ng'Comtrs.cho bi6t
"i ban nen rii
ffd;c d6 6r,9 *It 200.000 d6 la cho mQt chuy6n bay girla..New York vir.Los Buckinqh:rrl
Angeles . "fri d^.tg sit dung c6c chuy6n bay thrtong mail' Diddy ph6t bidu ldch vao c;{
t.l6c khi budc len m6y bay, ngdi trong mQt ghd hang nhdt vir vay thd ldn m6y tdc Lake Sh
bay cira rninh trddc 6ng kinh iamera. "D6 lir c6ch xoay xd khi gi6 xdng cao." luy nh
Nhi6u car"r chuydn tr€n diy chi la nh{t thoi. Suy tho6i kinh t6 b6t ddu viro nim un tic gia o

2008 vir tidp rLlc vio nem 2009 lim giim cdu thd gidi d6i vdi xing ddu vir
gi6 xdng sao (d( tail

giim d6ngid. Kh6ng ro Combs da ird lai dtrng mrly bay ri6ng cria minh chrra. I chdn hq hi(
tr6n rtng r

KtEM TRA NHANH; Hay m6 td m1t sv danh ddi quon trong md bqn dang ddi mdt.
Cho xe khi ho ll

mlt vai vi du v'A nhhng hanh dQng md c6 cd chi phi co hQi biing tibn va kh6ng phdi bting dr.tong cao i

il'An. M6 fi mot d\ng co khuy€'n khich. ngai cho b{

quanh khu
do ket xe, t1

i0 phft xe
(ON NGUdITUO}IGIA(Vfi NHAU NHUTHf NAO? I

nua qrd. vr(

B6n nguyen li ddu ti6n da birn v€ cdch thdc ra quy6t dlnh c6 nhan. Nhung trong
hinh mot {

cuQc s-6ng hirng ngiry, nhi€u quy6t dinh crla chung ta kh6ng chi inh hudng d6n
qui nh6t{

bin thinihuni tulrna con taii dQng ddn nhilng ngLic,i xung quanh Ba nguy€n lf v)o r6c oo
ddng lich rr
tiSp theo li6n quan ddn cdch thttc n.rir con ngr.Idi ttidng t6c v6i nhau'
Thoat i
NguyGn lf 5: Thuong mai (6 thi lem cho moi ngudi iliu dugc lgi kh6ng duod
hoat tronq i
c6 le ban da nghe tr6n bin tin thdi srJ ring ngddi Nhat li nhttng d6i thri canh buVt d (hl:
tranh clra chun-g ta trong n€n kinh t6 th6 gioi. Xdt tren mot viri khia cqnh, didu nuoc. The, i
na1 la ciung ,i;-j. cirng ir Nh+t ra Hc,a Ki s;in xrrit nhidu mdt hing gi6ng nhaLt
Hine t,,-,r,,1-, ;\ hdnq Tovotir ,--anh tranh t1t{ thu hirt ctng m6t nhom khdch hing tran
 CHUONG 1 N,1UOI NGUYEN tY CI]A K]NH TE HOC 11

Airbus
THEO DoNG IHOI SU Trd lttong khuydn khich
gio ldn
Boeing
6 so vdi Nhn bdi vi6t ndy chi ra, cach con ngidi dtqc trd l*ong sd dnh htdng ddn d|ng
dBng.
co vd nhrtng quydt dinh cia ho. (Tic gid cia bdi vidt ndy hiAn ld c6 vdn kinh td
ing cho chinh crta Tdng thdng Obama.)
toin dd
rQn li li NOI NAO XE BUYT CHAY OI'NG GId
Austan Goolsbee
Christy
rmpton, Vio nhrlng budi chidu mta hd, tloan tfi.rdng tUDai hoc Vin di khong phii li ho tlrroctri bao nhi6u ti6n mi lir

ria. Vi€c (hicago hudng v6 phia bdc thirnh ph6 li mot trong hq duqc tri luong nhu th6 niro. [t nhft, d6 lir I nghia

nh[ng tuyin drtdng dep nhdt th6 gidi. Vd phia b0n cta m6t nghi€n cfu mrii vd t}i xd xe bult d (hile ctla
;i6 xd'ng
ron mdt trdi xa 16 Lake Shore, ban vuot qua c6ng vi€n 6Iant, Ryan Johnson v) David Reiley d Dai hoc Arizona v)

mdt s6 toa nhi choc trdi d6u tien tr6n th6 9i6i, vi Juan Carlos Munoz c0a Oai hoc Pontifical (atholir d

thip 5ears . Vd phia bdn phdi li

thim crla miru xanh (hile.
lrett can
hd Michigan. Nhrlng cho di moi thf d6u toiit len tiic rong ty d (hile tr6 lrtong tii x6 xe bullt theo
lombs...
vd dep, giao thdng d diy rt1 thd lir dia nguc. Vi viy, mdt trong hai rdch: hoic theo gid hoic theo sd
cta c6c
ndu ban lii xe trdn cdc tuydn tluong n}y hirng ngiy, vio s6 luong hinh
luong hinh khiich. Trii ti6n dr.la
cho bi6t
ban n€n t)m hidu ciic ldi di tit. N6u ban phii tli tit khich l)m gidm diing kd su ch,im tr6. (ung tdp cho
< v2r Los
Buckinqham Fountain vd Mc(ormick Place, ban ndn ho mOt dong co khuy6n khkh, c,ir tii xd xe bult bit
h6t bidu
ldch vio cdc dudng dudi phd vi quay trd lai tltlong cao d,iu hinh tlong nhrt m6t ngudi bi tli6u ti6t. Ho chon
l6n m6y vii dam v6 phia bdr. ldi di tdt khi giao th6ng bi iich tdc. Ho dirnh it thdi
tor lake Shore mOt
ng cao." in v) tim rrJa. Ho murdn hi
Tuy nhi0n, rdt nhi6u xe buit phii rhd doitrong gian hon cho nhrlng brla
rlo nim tn tic giao th6ng. Tdi da lu6n tqt hdi vd di6u tl6:Tai xe tr6n tludng vi nh6n th€m hirnh khiich mQt ciich
gi6 xlng sao cic tii xd xe buft khdng tit? Chd(
srl dung ldi di nhanh chdng nhdt cr1 thd. Irong ngin han, ning
chrta. I chin ho bidt nh0ng l6i di niry vi hing ngiy ho liiixe sudt gia ting.
tron (inq mdt tuy6n tlLrdng, vi ho rd thd trinh ket Di nhi€n, kh6ng phii t,it (e moi thfvd ti6n ludng
mqt. Cho xe khi ho 16i xe ri6ng. Xe buft khong dftng lai tr€n khuydn khich lir hoirn hio. Khi tiri xd xe buft bdt d5u
thdi bdng duong cao t6c Lake 5hore, vi v6y ho sE khdng giy trd di rhuyin ttt noi niy ddn noi khdr m6t ciich nhanh
ngai cho bdt ci hinh khiich n)o bing cdch tli vdng ch6ng hon, ho cti thd gip tai nan nhi6u hon k0ng
quanh khu vrtc tdc ngh6n. Vi khi xe buft bi chim lai gi6ng nhrt chdng ta). M6t s6 hinh khiich ttng phin
do ket xe, nri lim l€ch ciic lich ninh. Thay v) cf m6i nin ring chuy6n di lim cho ho bu6n ndn vi cdc tii
10 phrlt xe tldn, b6y gid ba xe bufi tl6n cing hlt sau x6 nhdn ga ngay sau khihirnh khdch cu6i cing brldt

nria gid Vi6c itd xe d6n lai nhrtth6 n)y lir ciich didu l0n xe buft. Tuy nhi€n, khi dr.ta ra su lua (hon, da sd

ngttrong h)nh m6t hd th6ng giao thdng cOng cOng kdm hi0u hirnh khiich lua chon tdc cdng ty xe buft mi n6 dua
:dng ddn qui nhdt. Vi v6y, tai sao cdc t)i x6 xe buft khOng liich ho tl6n nol r5n ddn tling gid Hon 95% riic tuy6n xe d

guydn l1i vio cdc con duong durii phd dd ddn dilng gid v) giri Santiag0 st dung hlong khuy6n khkh.
tlJng lich trinh? ring trii lrlong khuydn
L€ ra chring ta n€n bi6t

Ihoat tiOn, ban cr1 thd nghi vin tl6 li ciic tii xd khkh c6 thd gia t;ng ning sudt tii xd xe bu!t. (udi
khOng tlttor trd luong tli d6 ho c6 chidn thuat linh ctnqthi cdcxetaxid(hicagodEchon l6i ditetdd?i 16
hoat trong nhfrng tinh hu6ng ket xe. Nhung tiri x6 xe take Shore dd triinh ket xe. Vi tii xd taxi dtld( trd ti6n
thri canh bulit d (hicago drtoc tri cao iiling thri biy trong c6 tr6n m6i chuydn tli, ho mu6n tfi.ra ban vd nhir cing
Lnh, didu nud(. Theo m6t cu6( kh6o siit thiing 11 nim 2004, tiri nhanh c)ng tdt dd ho rd thd chay chuydn tiip theo.
ng nhau. xd lim toin thoigian ki6m tluoc hon 23 dd la mdt gid Ngudn : Slote.com, 1 6/3/2006
rirng tr€n
12 PHAN i :, ., i; E

'Ibshiba tren thi trLldng n)dy tinh ca

thi truong (r t6. C orlpaq c[trtg canh Irarlh \ oi thal tr'. - ,i
nhAn dd thu hut cung m6t nhom khrlch hirng. nghigp.1,r,
Vi vqy, ngddi ta r{t dd mic sai iAm khi nghi vd sd canh tranh giria cdc nr'Jdc. cho doanh
Thuong mli gitla Nhat vd Hoa K| kh6ng gi6ng nhtt mQt cuQc thi ddu thd thao, vA hQ gia 1

trong d6 lu6n c6 k6 thing, ngddi thua. S\l that thi didu ngddc lai mdi dtng: dinh hrtt;r
Thrrong m4i girla hai nrJ6c c6 thd lirm ci hai bdn ctng dugc lgi' Moi ng
Dd lf giAi tai sao, hiy xem x6t thttong mai t6c dQng nhri thd niro tdi gia dinh cho ctrr.rg i
b4n. Khi mQt thirnh vi€n trong gia dinh ban di tim vi€c, anh ta phii canh tranh todn xi hd
vdi nhrrng thirnh vi6n cfra cdc gia dinh khric cung dang tim viQc' C6c gia dinh c4nh h6a vi dic
tranh nhiu khi tli mua hing vi gia tlinh nio ctng mudn mua hirng chdt lrrgng t6t rieng cta ,

nhdt vdi gi6 th{p nhdt. Vi viy, theo mQt nghia n}o tlo, m6l gia dinh tldu dang cph quy6t dinl
tranh voi tdt ca cac gia dinh kh6c. chring to t
Cho dr) c6 s{ canh tranh niry, gia dinh b4n cung kh6ng thd c6 lgi hon n6u tU thuc ddy n
c6 l{p vdi tdt ca cec gia dinh kh6c. N6u lirm nhri viy, gia dinh ban se phii t1t trdng Trong i
trot, chin nu6i, may qudn 6o vi xAy dgng nhi d cho minh. Ro rirng gia dinh b3n into the Nr
thu lgi nhi6u trr khi ning tham gia trao ddi vdi c6c gia <Iinh kh6c. Thuong m4i hoc
'i Adani
cho ph6p m6i ngttoi chuydn m6n h6a v2ro mQt linh vUc m?r minh lam t6t nhdt, khdc tron{
cho dir d6 I2r trdng trot, may mic hay xdy nhi. Th6ng qua ho4t dQng thddng mai dinh vn d(
vdi nhttng ngrloi kh6c, con ngdoi c6 thd mua dttoc nhrtng hirng h6a v?r dlch vu da
hinhl du.rl
dang hon vdi chi phi thdp hon.
ti€u cirtr cl
Cung nhu cdc gia dinh, cdc nddc ddgc lgi tii khi ning trao ddi v6i c6c nrJ6c ph6p miui
kh6c. Thuong mai cho phdp crlc nr.Idc chuydn m6n h6a vio linh vgc m2r hq lim tdt
Khi ng'
nh{t vi hltdng thu nhidu hing h6a vi dich vu phong phri hon. Ngrroi Nhit, ctng
v6 hinh rll
nhu nguoi Phrip, ngtioi Ai Cip va ngdoi Brazil li nhrrng b4n hirng cta chfng ta .l
vao 814 ca
trong ndn kinh td th6 gidi, nhdng cung le d6i tht canh tranh cta chring ta.
Ioi vA chi X
tdt ngdoi mui
Nguy6n lf 6: Thitrrldng thudng lir mOt phudng thtlc
hOi vi chi t

di td chf( ho4t d9n9 kinh td cira Smitl.r

SU sqp d6 cta chri nghia cQng sin 6 Li€n X6 va D6ng Au co le li thay ddi quan trong nhid
trong nh{t trdn th6 gidi trong niia thd kf qua. C6c ntldc cQng sin hoat dQng dga Trl trlo.
tr€n tidn d€ l2r c6c nhir lim kd hoach trong chinh pht c6 th€ dinh hr-tdng ho4t dQng chinh mQ!
kinh t6 mQt cech t6t nhet. Cric nhi lim kd hoach do quy6t dinh xa hQi sin xudt ndng ctra I
hirng h6a v2r dich vu nio, sin xudt bao nhi6u, ai li ngddi sln xudt vd ai dtrgc ph6p nghiQp - r1

ti6u dtng chtng. Lf thuydt h{u thuAn cho quA trinh k6 hoqch h6a t{p trung li chi d6ng hdt ll
c6 chinh phir mdi td chtlc ddoc cdc ho4t dQng kinh td dd n6Lng cao phric lgi kinh lim b6p ri
td cta ci d{t nrrdc. tic hai ngl
NgAy nay, hdu hdt cdc nrldc tting co n€n kinh t6 kd ho4ch h6a tip trung ddu chinh saiJt
ala tu b6 hQ th6ng nAy v?r dang n6 h.tc ph6t tridn ndn kinh t6 th! trttong. Trong cong sAn. 'l

nin kinh t6 th! trudng', quydt dinh cira cdc nhi ldm k6 hoach trung dcrng aluqc nhi lim k1
ve so thicf
trt,npl giri c
1 NEn kinh t6 th! truong: nEn kinh t6 phSn b6 c5c ngubn h-rc th6ng qua c6c quy6t
th rt l,:ri ,.
tlinh phr tAp trung crla doanh nghi6p vd h6 gra d)nh trong qu6 trinh tuonq t6c tr6n
.

i, ir.\n t rr
.6. thttru/dnq han.t hDa ,ia dich vu
 CHUONG 1 N,1UO NGTJYEN LY CUA KINH TE HOC 13

gia dinh' C6.c doanh

tinh crl thay th6 bing quydt dinh cta hirng tri€u doanh nghiQp vA h$
ngftiep quyaialt n tnt,e ai vir sin xudt cii gi. Cric h6 gia dinh quydt
dinh.lim.viQc
: nd6c. .fi" aou"t nghiQp niro vi mua c6i gi bing thu nh4p cta minh. C6c doanh nghiQp
f,O gi" tlin"h trrong t6c vdi nhau trdn th! trddng, ndi ma 916
cAvit lgi ich ri€ng
rd thao, ,i
i dring: dinh hddng cho cdc quy6t dlnh cta hg.
M6i nSjhe qua thi thinh c6ng cria cic n6n kinh t6'thi truong that kh6 hidu. X6t
phric lqi cta
ia dinh cho cirng"thi tiong ndn kinh t6 thi trdong, kh6ng ai phqng sU cho
h tranh gdm nhidu ngdoi mua vi ngudi b6n v6 s6 hing
toin xa [oi. rt i trtrong tri do bao -i
rh canh hJa va dlih vg kh6c n-hau, v?r tdt mqi ngudi quan tim t^ldc hdt ddn phric lgi
gng t6t riOng cria hg. Song cho di ra quy6t dinh c6 tinh.chdt
phAn t6n vir nhfng ngddi
rg c4nh qryi, ai"t .ni q""u" tim tdi lJi'ich rieng cta minh, ndn kinh t6 thi tnrdng da
.iitng tO thnnh i6ng l4 thriong trong vi6c td chrlc hoqt dQng kinh t6 theo hudng
n6u ttl th(rc ddy phric lgl kinh td chung.
\r trdng Trongcu6nBdnv€bdnchdtvangu6ng6ccilacdiciacdcdhnt6c(Anlnquiry
irtto thefuature and Causes of the Wialth of Nations) vi6t nim 177 6, nhd kinh
inh b?n t6
hoc Adam Smith dd ndu ra nhin dinh ndi ti6ng hon bdt c(t mot nhin
ing mai dinh n2ro
5t nhet, khd.c trong kinh td hQc: khi t6c dQng qua l4i vdi nhau tr6n th!
trudng' cd'c hQ gia
"birn tay v6
<linh vA dianh nghiQp hinh dQng nhu thd hq dugc dAn dit bdi mQt
lng mai
:h vu da
hinhl drra hq t6i nhrhg kdt cuc thi trudng ddng mong mu6n. MQt trong_c6c mgc
ti6u cta chfng ta trong cu6n srich nAy li tim hidu xem birn tay v6 hinh thuc
hien
ic nr.idc phdp miu cia no ra sao.
lirmtdt
Khi nghien citu kinh t6 hqc, ban se th5y gi6 ci li c6ng cq mi qua d6 birn tay
it, cflng v6 hinh d'ieu khidn cdc hoat dQng kinh t6. Vi hO gia dinh vi doanh nghiQp nhin
htng ta
l.
vio gi{ ci khi dua ra quy6t dinh mua vi b6n c:li gi, n6n v6 tinh h9 tinh d6n c6c ich
lgi vi chi phi xa hQi cia cdc hinh dQng cira ho' Li k6t qui cira cic quy6t.dfnh. crla
ngdoi mua vir ngdoi b6n, gi6 ci phin 6nh ci gi6 tri cria m6t hirng h6a d6i voi xd
nl,i ua .ni phi m1 xa h6i b6 ra dd sin xudt ra hing h6a d6. Trr trrdng xu6t chirng
cua Smith ia gia.a hu6ng din ngddi mua vir ngtidi bdn dua ra c6c quy6t dinh
mi
.di quan trong nhidu trdong hqP cho phdp t6i da h6a lgi ich xa hQi'
Qng dua Tu trtdng cira Smith co mQt hQ qui quan trong: Khi ngin kh6ng cho gi6 ci-didu
r4t dQng chinh mQt c,i.t tq nhi6n theo cung vi cdu, chinh phri cung tldng thdi cin tro khi
;in xudt ning cira bin tay v6 hinh trong viQc ph6i hqp hing triQu hQ gia dinh vi.doanh
gc ph6p nghiip - nhring don vi cdu thinh n€n kinh t6. HQ qui nny lf giii t4i sao thud t6c
nglir chi a6ngtat lqi toiqua trinh phin bd ngu6n lgc: thu6 lirm b6p mdo gi6 cA va do vfy
loi kinh lami6p meo q,ry6t dinh cria doanh nghiQp vl hQ gia dinh. N6 cung lf giii nhting
tric hai nghi€m tiqng do chinh s6ch kidm sodt gid tr{c ti6p gAy ra, ching.h-4n nhrt
ung tl6u chinh s6ih kidm so6t ti6n thu€ nhir. vi n6 cirng lf giii srJ thdt bai c[ra chir nghia
3. Trong c6ng sin. Trong m6 hinh niry, gid cA kh6ng do th! truong quy6t dinh, m-i do c6c
ng drrgc nhe lim k6 hoaih d trung dong dAt ra. C6c nhir lirm k6 hoach niy thi6u thdng tin
vd s6 thich cta ngrloi tie; dun, vri chi phi cira ngdoi sAn xudt v5n ttrrgc phin {nh
5c quy6t trong gi6 ci trong mQt ndn kinh td thi trUong. C6c nh?r lirm kdhoach d trung Udng
tnat 6ii vi hq tir; c6ch v{n h?rnh n€n kinh t6 vdi mQt birn tay bi tr6i sau lrrng - d6
I t5c tr6n
ia ban tay v6 hinh cria th! truong.
14 PHAN I GIO IHIE.]

lv oa,-, t
BAN C(i HIT Adam Smith vd Bdn TaYVO Hinh luc kha r
mlng s.
ft sutrung hop ngiu nhi€n khi td( phdm vi
lE chi lir tlm ddn lqikh ilng do h0.... Ching to khidn hg quon khdch hi
d1i Bdn vi bdn thdt vit ngu6n gfu do cdi cto rtu don tom itdn ching to khAng phdibdng tith khoi gqi litng c6c D\.':-
td( cria Adam Smith ra ddi vio nim 1776, d[ng vio nhdn tl mi khoi 1gi d hq ltng thudng yeu chinh
it h9, T{t ci ch
nim cdr nhir cdch mang Hoa $ kl bdn Tuydn ng6n bdn thin ho. Vd ditng boo gid ndivdih|v€ nhu cdu brlc d6'bio r'(
tl0r lip. Song ci hai vin bin niry tl€u chia s0 ctng m6t thi6t cia ching to md hoy ndi vd lqi kh tio chinh h9 dga viir .
quan tlidm r6t thinh hAnh thoi bdy gid - dd li th6ng lrl nhng nguiti dn xin, khing oi chon cdch sdng duo
Mot I
thudng sOt6t hon ndu tld mic cho cdc cd nh6n tuxoay dim vdo lbng nhdn tl cio nguit khdc.
m4nh n!
sd mir khOng c6n ddn birn tay cdng r6n tta chinh phir Mii ai nhdn thttdng khing cd !' finh phttc W lqi chinh pti
chi tlqo hirnh ddng cta ho.Iridt li (hinhtli niry li| (d kh cQng ddng,vlcAngkhdngbidtminh donq 6ng hi€n
vi rOng hon li cho mdt
ddy srl hi
sd cho ndn kinh td thi trudng nhiiu. Anh ta chi mudn hogt dQng
rho cQng ddng bao
xa h6i I( do.
phii llta
nhdn mang lgiloi ich cho bdn thin minh, vd trong khi
Tai sao ndn kinh t6 thi trUdng lai vin hirnh tdt
llm thav
ldn nhu vqy, cAng nhu trong nhi€u truing ha khtic,
nhu v6y? Phdi ching li vi con ngudi chic chdn sE ddi onh to du$ ddn ddt bdimit bdn toy vdhinh hudngtdi Trdcir
xrl vrii nhau bing tinh ydu vi sr.r r6ng hlong? Hoin mit kdtcutndm ngodidrtdinh cioanhto. Song thodi trdong p
toirn kh0ng phii nhu v6y. Nhrrng dong duoi d6y li loi
nhung d
diiu do nim ngoiti du dinh cio onh to, khing phdi hic
cta Adam Smith bin v6 cdch thric con ngrloi tdc tl6ng ngu thd!
ndo didu dd clnq mong lqi mdt mdt ddi vti xd hli. Khi
qua lai trong n6n kinh td thi truong:
theo dudi kh lqi riang cia minh, onh to thulng mang phan b,i
"bn ngudihdu nhuthudng xuyin dn tdisu giip
tailoikhxoh\imit crirh hiiu qud hon sovoikhionh to thi truo f
do cia onh em vd bon bi, vi si phi rdng ndu onh to
thuc s( nudn lom nhtt v|y.' hdnh dr.l
chi trcng (hd vlo st ring luong rio ho. Co lE onh ta si
Khi vidt nhfing ciu tr0n diy, Smith mudn nhdn klnh dle
gidnh dtot nhi€u lqiith cho minh hon khionh ta quon
manh ring nhfng ngudi tham gia v)o ndn kinh t6 thi trr-long Iq
tdm diln su uu di da ndi d nhin ddi vdi rhinh bdn
trudng bithric d,i'y bdi loi kh ri€ng vir rlng "bin tay v0 thd kinh
thdn hovit lttn rhohotin rdng viAcho lon theo yiu cdu
ci| lnh tu sa c0ldi do rhinh bdn thin h0... Hay cho toi hinh" (ta thi truong hrtong loi ich niry vio vi€c phung cdthi trr
nhlng tht nd tht mo
tAi cdn, onh clng sE cd nhung
srl cho phric loi kinh td chung. cdn ntlrr
anh cdn li nqhio cio moi ldi
,i thdo ntri vl thel cdch Nhi€u nhin thric c0a Smith vin d6ng vai tro canh trtr
ndy rhing to si nhdn d1d( ttt ndt ngttdi khdc ltdng trung tem cta kinh td hoc hi€n dai. Ph6n tkh nong nhAn. Tr
hong hoo nhi€u hon dd dap ung nhu cdu cta ching to. cdc chuong tdisE tho ph6p chdng ta di6n giii nhilng co th€' ci
Khinq phdi nhd ldng nhdn tit d0 nhttng ngudi kdt lu6n cia 5mith mOt cdch chinh xdc hon vir phin
Bdy g
bdnthlt, chi dtl hlng rtou hay ngtdibdn bdnh mi md tich ddy d0 nhilng tlidm manh vi didm y6u coa birn
cAc mnc,
.' i
chilngto cd duoc brto tdi, ni chinh ld duo vio su quan tay vd hinh c0a thitrudng. , ^..cac
pnol
vao nanj
tIa. varl

Nguy6n lf 7: DOi khi chfnh phi c6 thi ciithiQn iluqc kdt cu< th! trrtdng
1 ou'r
N6u nhu birn tay v6 hinh ctra thi trddng ki diQu ddn v{y, thi tai sao chtng ta I4i k idrr
rhdl
cdn chinh phir? Mqc dich crla nghien crlu kinh t6hgc Ii gi(rp b4n x6c dinh lqi quan ,]
n9u(
didm vd vai trd vd phqm vi dung tl6n cria chinh s6ch chinh phri' Ngo
Mot I]i do ia b?rn tay vt, hinh chi co thd phrlt huy vai tro cita minh khi chinh ngu'
Ouv
phir bao ve cac qLr\ tar i'a clul tn nhting thd ch€ quan tr'ong cua mot ndn kinh te
thi l u,ritri f)ia1r !trt"r1 rr-r,iLx irir.li li ii jrr f.i1l, ti ltrt tr iiLr69'-in c.rc qtir drnh phi,
 CHUONG 1 N,1UOI NGUYEN LY CUA KINH T6 HOC 15

trt bio v6 quyin sd hf,u' dd c6c c6 nhAn c6 thd sd htlu v2r kidm so6t c6c ngudn
il,;kh"" nidrr,. tulor nong din sE kh6ng tr6ng lta n6u nhu anh ta nghi rang mtra
meng.e bi d6nh cip; moi nhn hdng s€ kh6ng phqc vu trt khi dugc dAm
bio ring
ho quon iJa.i na"g se tri tidn trtidc khi rdi qu6n; mQt c6ng ty giai tri se kh6ng sinph6p. xudt

qqilitng .1. OVO i6,, ndu c6 qud nhidu kh6ch hing st dung c6c bin sao bdt hgp
;.u thinh idt cn chtng ta ddu dgi viro luc lugng cdng an vA toa 6n do chinh pht cung c{p
cdubut ag Uao ue q,iydn sd hrru d6i vdi nhrlngthrl do chring ta tao ra -
vi b?rn tay v6 hinh
hinh hO. clda viro khi nlng cria chring ta trong vi€c bio vQ quy6n sd httu'
N,{Ot li do khdc cdn d6n chinh phri li m4c du bin tay
dng dqa v6 hinh c6 quydn lgc
-art'-e, nhring n6vio kh6ng phii la toen ning' C6 hai nguydn nhAn chir.ydu tld
'!r vu lqi .frinh pt t can thlep ndn kinh td thay ddi sr,,i phdn bd c6c ngudn lgc lir: thfc
"e
inghidn
div su'hi€u qud hay la thric ddy sg binh ding. Nghia li hdu h6t c6c chinh s6ch tldu
tot ddng
pnai Irr, chqn: hoac nhdm vio muc ti€u lim cho chi6c bdnh kinh te ldn l6n, ho6c
rong khi
op khoc,
ir- th"y d6i crich thtlc phin ehia chiec bdnh do'
t0n9 tdi Truoc hdt, h6y xem x6t muc ti€u hi€u qua. B2rn tay v6 hinh thUdng din dit thi
g cho di trtiong phdn bd ngudn trlc mot c6ch c6 hiQu qui vir t6i da h6a chi6c bdnh kinh t6
phdilit nhlln;aidu ney kh6ng phii lu6n lu6n dirng. C6c nhi kinh td hqc st dgng thu{t
ngii tidt bai thi t.rongt dd.hi tinh hu6ng m?r th[ t.rong tU n6 th{t b4i trong
viQc
i h\i. Khi
t9 nqng pf,an Ua ngudn h,rc *[t .e.h hiQu qui. M6t nguy6n nhAn c6 khi ning lirm cho
it.,i ,.rionginat bqi la ngo4i tic3. Nhrl chung ta se thdy, ngo4i tic li inh hrtdng
hionh to
do
hanh don"g cria m6t ngttoi t4o ra d6i vdi phuc lgi cria ngdoi ngo.iri cuQc.I40t vi du
dn nhdn kinh clldn"v€ ngoai t6c Ii 6 nhi6m. MQt nguyen nh6n niia c6 thd gdy ra thdt bai thi
nh tdthi rruong lar quy6rn llrc thi trUdng4. Srlc manh thi trudng chi khi ning cria m.6t chri
)n tay vd thd ktih t6 (hay mOt nh6m nhd c6c cht thd kinh t6) c6 Anh hrrdng d6ng kd
l6n gi6
ic phung cdL th! truong. Vi du, chtng ta hiy gii dinh t{t ci mqi
ngrioi trongmQt thi tren ddu
can nd6c, n-hung chi c6 mQt c6i gi6ng, ngddi chi gidng kh6ng phii tu6n th99 stl
canh tranh t<trOc tiet cdn thi6t dd birn tay v6 hinh kidm sodt sd theo dudi lqi ich
c6
I vai trd
ch trong nhir.r. Trong trudng hqp c6 ngoai t6c vi quydn lUc thi trudng, cic chinh s6ch c6ng
li nh[ng cc, thd cii thi€n hi€u quA kinh td n6u drroc thi6t k6 t6t.
vi phan
Bny gio, hay xem xet muc tidu binh ding. Ngay ci khi bAn tay v6 hinh dat dugc
tria bin phdn
cAc muc"ti€u hiQu quA, no c6 thd gdy ra m6t srl ch€nh l4ch dring kd trong viQc
ph6i c.{c khoin phfc lgi. N€n kinh td thi truong thrrdng c6ng cho mgi-ngxdi d{a
vio ning lUc cira hg trong vi€c sin xudt ra nhrtng thrl md nguoi khdc sin long chi
tri. ViniQngvi6n b6ng rd gi6i nhdt th6gidi ki6m drtgc nhi6u tidn hon kiQn tudng
co vua thd gfui chi vi nguoita sin s2rng tri nhi€u ti6n dd xem b6ng rd hon li xem

Udng
1 ouy'6n sd h0u tii sin: khA nSng cOa m6t cA nhan sd h0u vA thq/c hi€n c6c quyEn
ng ta lai ki6m so;it ngubn lrtc khan hi6m.
lai quan 2 ThA-t bai thitruong: tinh hu6ng mi thi truong tr,,, n6 th5t bai trong viQc phAn b6
ngu6n luc m6t cdch hiQu qui.
) Nloqi tdc' inh hu&ng do hinh dQng c0a m6t nguoi tao ra d6i vdi ph0c lgi cOa
hi chinh ngLroi ngoii cuQc.
r kinh t6 4 Ouy'an ir,rc thi truong: kh6 ning cia m6t chtl thd kinh t6 thay m6t nh6m nh6 c5c
nh ph6p chi thd) c6 inh hLrdng dting kd l6n gi5 ci thitrudng.
16 PHAN I.

ci, vua. Ban ta) vo hinh khong.lim biLci ring tat.ti moi ngtliri ddu co cdm in, at-r blr't \": r
rnic vi sQ chdm soc y t6 thich hgp. Tuy viro tridt Ii chinh trl cta rn6i ngr.toi, sg b5t qttti. rt;
binh ding nay cdn phii c6 si,i can thiQp cira chinh phir. Trdn thuc t6, nhidi.r chinh cdng nh
srich c6ng, ching h4n nhd chinh sdch thu6 thu nhfp vi h€ th6ng.phric lgi xa hQi, vi dicl,
li nhim lat arrq. sd phin ph6i phuc lgi kinh td mQt cAch binh ding hon' s6ng c.r,

viQc n6i ring trong mQt s6 tnrong hgp, chinh phri c6 thd cii thiQn kdt qui thi
cr.16c id
dfnh t(ir
t.rong kh6ng c3 nghia li n6 se lu6n lu6n 12rm drrgc nhu v{y. C6c chinh s6chcdng
kh6ng phai do then th6nh tao ra, ma lir k6t qui cira mQt qu6 trinh chinh trf kh6ng tul6t
hoirn-hio. Ddi khi c6c chinh s6ch drrgc ho4ch tlinh chi don giin vi lgi ich cta nhrrng l
nhirng ngrrdi nim girr quydn lgc chinh tri. Ddi khi chtng drtgc ho4ch dlnh bdi nhiing 1
nhtng nhn linh alao c6 tim nhttng kh6ng c6 ddy dri th6ng tin' Vi€c nghi0n- crlu nshi6p,i
kinh t6 hqc se giirp ban d6nh gi6 t5t hon trong vi6c xem xdt khi nio thi mot chinh c6ng nh
s6ch cira chinh phri thich hgp vi n6 thric ddy hiQu qui ho{c binh ding' Hoa Ki.
s6 nhir t
Kl€M TRA NHANH: Tai sao mdt qu6ic Aia c6 lqi hon khi no kh6ng ttt c6 lQp minh vdi cac nhip cri
nufuc khac?Tai sao ch(tng ta c&n thi truong, vdtheo cac nhd kinh t6 hqc, chinh phl n€n cd vir c{c i'l
vai trd gi trong th!trudng? nsoii. n
Mrii
sich ciir
nEn runu rfv4n HANH NHUTHfNAo? s6ng, r'{
tlich vtrl
Chung ta da bit ttdu bing viQc thAo ludn cdth thfc ra quy6t dlnh cd nhin, sau d6 It\nr ttrn
*"- *6t c6ch thrlc con ngudi tuong tdc vdi nhau. Tdt cA c6c quy6t d[nh vi sU tudng tiit, cti i,
tic niry tao thirnh "n6n kinh tdl Ba nguyen ly cu6i cirng li6n quan d6n su vin hirnh nhitng r
cta ndn kinh td noi chung.
Nguy6r
NguyGn !f 8: Mtlc sdng cia m6t nu6c phg thuQ( vio ning luc sin xu{t Vio
hirng htia vi dlch vu (ia nudc dti nant srr.
ci\ ctlc tr
SU chdnh lQch mtrc s6ng tr€n th6 gidi rdt ding kinh ng4c. Vio ndm 2008, binh
trong nl
quAn mQt ngdoi dAn Hoa K| c6 thu nhip la 47'000 tl6 la. Cung trong nim d6, mot
giri chul
ngrroi Mexico c6 thu nhip binh quin Ia 10.000 d6 Ia vir mot nSdoi Nigieria binh
quan c6 thu nhip la 1.400 d6 Ia. Kh6ng c6 gi d6ng ng4c nhi6n khi srt kh6c biQt Mic
thu nhip binh quAn dugc phin 6nh o cic chi tiCu khdc nhau vd chSt lttgng cuQc Ditc vij
s6ng. C6ng din crla c6c nu6c i.hu rrhap cau c6 rrhidu ti vi lrOii, iihidu 6 tf, hon, chd kirrh ri. j

cla dinh driong t6t hon, dich vq y t6 t6t hdn vA tu6i tho cao hon ngdoi din d cic th6ng C
nrldc thu nhip thdp. lam phi
phii m.l
Nhrlng thay ddi mrlc s6ng theo thoi gian cflng rdt l6n. Trong lich sit, thu nh{p
chc, xa ll
o Hoa K'itlng khoing 2o/o mdt nim (sau khi da loai trt nhting thay ddi cira gid
dinh chi
sinh hoqt). \''6i t6c dQ ting trddng n2ry', cit -r5 nim thu nhip binh quAn 14i tnng gdp
d6i Trong th6 ki'qua, thu nh{p binh qudn di ting gdp t{m lAn
Itai, Lr irgLl ,i,, rhan -ir.,.Li l.lL,t. hier'!lil.l lolr ,i nlii. sr)riugitla -:i. quil- gi.l'.'t Nir
Lan
tli., thLit gi irr' i .r r,.r l,"i .!,i1. q!'rrr ,1.:r rrtLi i1i1nq r1g.1,. nhiitr Hitr hit 'ti li[r tc
 CHUONG 1 MUOI NGUYEN LY CUA KINH TE HOC
'7

I an, ao bi€t vd n-[Jc s6ng co nguydn nhdn d sd kh6c nhau vd ning sudt lao
tldngt cta c6c
ouoc sia - tdc scj luong hing h6a dr-tgc lim ra trong mQt gio lao dQng c[ra
m6t
, s\I bet
qu6c gia m2r ngddi lao dQng sin xu{t dtigc lrrgng hing h6a
r chinh -ng ilran. d nhrrng drrgc httdng mrlc
xa h6i, vn d]ch vu Idn hon tr6n mQt ddn vi thdi gian, hdu h6t nguoi dAn
s6ng cao; con d cic qu6c gia c6 ning sudt kdm hdn, hau hdt
ngrroi din phii chlu
cuQZ s6ng nghdo ndn. Tddng tU, t6c dQ ting ndng sudt cta
m6t qu6c gia quy6t
qui thi
:ht6ng dinh t6c dQ ting thu nh{p binh quAn cta qu6c gia d6'
i kh6ng M6i quan h€ co bin gitia nlng sudt vir m(c s6ng khd don girin, nhrrng c6
s6ng, thi
ich cfia nhrrng him f siu rQng. Ndu ndng sudt li nhan t6 cht ydu quy6t tlfnh mrrc
inh bdi nhrin! ydu tt Urac phli aOng vaitro thrl ydu. Ching han, ngddi ta c6 thd cho ring
i6n ctu nghiQi doan hoac lunt vd tidn luong t6i thidu c6 d6ng g6p lim ting m6c s6ngcria
,t chinh .[ng nna., Hoa Kj,trong th6 lcf qua. Song ngtidi anh hirng th{t sg cria c6ng nh1n
uoa*ry li ning sudt lao dQng ngay cing tdng l€n cta hq. Mot vi d\r kh6c: mir mQt
s6 nhir binh luin cho rdng nguy€n nhAn din tdi m(c ting t.Idng chAm trong
thu
t vdi cdc nhip cira Hoa Kj,trong th{p ni6n 1970 vir 1980 lir sti canh tranh ting l6n trt Nhat
u nen co vir cdc nUdc kh6c. Nhrrng tht ph4m thtrc sU kh6ng phii l?r s\i canh tranh ttl nrl6c
ngotri, mi chinh li slt teng trddng ch{m cira ning sudt d Hoa K}''
M6i li€n hQ girra ning sudt vd mfc s6ng con c6 hirm y sdu sic d6i vdi chinh
sich c6ng. Khi zuy nghi xem mot chinh s6ch s€ trlc dQng nhrr the nio c16n mrlc
s6ng, van dd then ch6t Ii d ch6 no s€ t6c d6ng tdi n6ng h,ic sin xuSt hirng hoa
vi
diclivq nhrr th6 ndo. Dd nAng cao mirc s6ng, cdc nhi hoach dinh chinh s6ch cAn
, sau d6 IiLrn ting ning sidt Iao dQng bing cdch dd,m bio cho c6ng nhAn dttoc dAo tAo
U tudng t6t, c6 d-t caci6ng cq cdn thidt dd sin xudt h2rng hoa vi dich vu v?r ddqc ti6p can
in hirnh nhtrng c6ng nghQ t6t nh{t hi€n c6.

Nguy6n lf 9:Giitci ting khi chinh phri in quii nhiiu tiin

(udt
Viro thdng I nim 1921, giri mQt to nhat b6o d Dric li 0,3 mark. Chda dey hai
nam sau, vio thdng I1 nim 1922 cingto brio dy gi6 70.000.000 mark. Gi{ cria tdt
)8, binh ci chc m4t hirng kh6c trong ndn kinh td cung ting voi t6c dQ triong ttl. DAy li mQt
d6, m6t t'ong nhrrng ridg ngoun muc nhdt lich sr1 vd lam phrit'?- ttc srl gia ting c0a mrlc
ria binh gii chung trong ndn kinh td.
hric biQt Mac dt Hoa Kj'chrta tttng trii qua hiQn trlgng l4m ph6t nio ttldng tU nhd d
ngcuQc Ditc vdo nhr:ng ndm 1920, nhdng ddi khi l4m ph6t cung dd titng lir mQt vdn dd
ron, chd kinh td. vi dLr trong nhrlng nim 1970,mncgi6 chung ting g5p hon hai ldn vir t6ng
lq d cdc th6ng Gerald ford da gsi lam ph6t 1A "kE tht s6 mQt cira c6ng chring': Ngtigc l4i,
tam pnat trong nhfrng nim 1990 chi vio khoing 370 mQt ndm; vdi tf lQ niy, gi6 cl
ru nh{p phii m6t hdn hai muoi nam dd ting g6p d6i. vi l4m phrit cao gay nhi6u tdn th{t
cta gid cho xi h6i, ndn gio cho lam ph6t d m(ic thdp li mQt mgc ti€u cita cdc nhi ho4ch
lnggI,p dinh chinh sdch kinh td trCn toan thd gidi.

)c gra va r. Ning sudt, s6 lr-rong hing h6a vi dich vu dr-roc s6n xudt ra tu mQt don vi lao tlQng
srI khdc >.. Lqm ph6t: sL.r gia t5ng cta muc Ai6 chung trong nEn kinh td.
18 PHANi -,-rr -rE,

Nguyen nhin gay ra lam phat la gr-i lrong hdu het cac trllong hgp i4m phat
trdm irgng hodc keo ddi, duong nhu ddu c6 chung mQt thu Pham - sU gia teng cua
IHtrI
h:gng tidn. Khi chinh phir t4o ra mQt hlgng ldn ti€n, gil tri cta ti€n giAm. Vdo ddu
nhrlng ndm 1920, khi gi6 cA it Drlc tdng gdp 3 ldn m6i thlng, lugng tidn cirng tdng Tro T,

gdp 3 ldn m6i th6ng. Dtr it nghidm trong hon, nhung lich sit kinh t6 Hoa Kj'cirng ha )
dl dda chring ta d6n mQt kdt lu4n tddng t\l: lam ph6t cao trong nhtlng nim 1970
di lidn v6i s{ gia ting nhanh ch6ng cria lttgng ti6n v?r lam ph6t thdp trong nhring
nim 1990 di lidn vdi s{ gia ting ch{m ctra lugng tidn.
1

Vi6c hoc ki
Nguy6n lf 10: Xi hQi ddi mit v6i s{ llSnh ddi ngin han leo ldn caf

giila lpm phiit vi thdt nghigp chuydn n{

(ua (ar (q
Mac dt trong dii han, mtc gi{ cao hon chri y6u li do sri gia ting h'tong cung ti€n, M!. Nhurl

m6i quan hQ niy trong ngin h4n phrlc t4p v2r nhidu tranh cii hon. Hdu hdt cdc nhi he thons
I

Bing khil
kinh td m6 ti nhttng tdc dQng ngin hqn cta vi6c bom ti€n nhu sau:
phii rdi tu;
. Tdng s6 lugng tidn trong ndn kinh t6 s€ kich thich m(lc t6ng chi ti6u vir do donq tot l{
d6 kich thich cdu hing h6a vir dlch vu. nntem d,e

. Cdu cao hon theo thoi gian bu6c c6c c6ng ty tdnggiA cria hq, nhung ctng
dinh? Ar qi
Birn ti
hic d6, criu cao cirng khuy6n khich hq thue th€m lao dQng nhidu hon vir sin trong ni,i,
xudt nhi6u h?rng hoa vi dich vu hon. hidu cacir I

. Thu0 lao dQng nhidu hon c6 nghia la ti th{t nghiQp thdp hon.
Ie loi kh rial
mong mui
Dong suy lu{n niy din d6n mOt sr.t drinh ddi trong ph4m vi ndn kinh td: sg drinh mi nhung'
ddi gitia l4m phrit vi thdt nghiQp trong ngin han. vi lirm g;a'
a,uo( su ky
Mac du mQt s6 nhi kinh t6 vdn nghi ngo nhttng y tttdng ndy, hdu hdt hq thrla
can thiip q
nhin rlng xa hQi phii d6i mat v6i s( d6nh ddi giua I4m ph6t vd th{t nghiQp trong nhrlng gr ti
ngin han. Didu d6 hirm f ring trong khoAng thdi gian mQt hay hai nim, nhi€u gi6t thit (
chinh s6ch kinh t6 tldy lam phdt vir thdt nghi€p di theo nh0ng hrtdng trAi nguoc D)o tl
nhau. Bdt kd thdt nghiQp vA I4m phrit ban ddu d milc cao (nhrt ddu nhrlng nim ldm vir kdt
1980) hay thdp (nhu cu6i th{p ki 1990) hay nlm d dAu d6 gita hai th6i crJc d6, vd dinh n(

thi cdc nhi chinh sdch vin phii d6i m4t vdi srl d6nh ddi niy. SU d6nh ddi trong l(dng truq

ng?in han n?ry d6ng m6t vai tro quan trong trong viQc phdn tich chu lci' kinh tdr itc6(
c6i trong I
- srJ bidn dQng bdt thddng vi kh6ng thd do6n tnldc cira ho4t dQng kinh t6' thigc nquy bien,
do bing lugng hing h6a, dich vu sin xudt ra ho{c s6 lugng lao dQng c6 viQc lirm. trinh rrla I
Nhitng nhi hoach dinh chinh sich c6 thd khai th6c srl dinh ddi trong ngin phai rl-la
!
h4r.r girla l4m phrit vh thit nghiQp bing cilch sit dgng nhidu c6ng cu chinh s6ch do n6 tdo

khdc nhau. Bing cdch thay ddi s6 ti6n mir chinh phri chi ti6u, s6 tidn mi chinh pht
Mot so thil
vi6n garh
thu thu6, vi lugng ti6n in ra, c6c nhir hoach dinh chinh s6ch co thd t6c dQng d6n xrim lai vil
tdng cdu hirng h6a v2r dich vg. Sg thay ddi t6ng cdu ldn luOt inh hr'tdng d6n m6i khi ban biJ
quan hO giila l4m phdt vi thdt nghiQp mir n€n kinh t6 trai qua trong ngin han. Bdi hinh nay: i

r,'i ci{; c6ng cu cira chinh siich kinh td n2ry co s(lc rnanh tidm t}rng nhd viy', ctLch de sua rh(1
rua ngrroii
n!-rr Ii r)g
Chu k!, kinh td. srv br6n ddng cua hoat dong krnh t€, chdng han nhr-r vi€c lam a r:j lirr,
 cHUoNG 1 MUOI NGUYEN LY CUA KINH TE HOC 19

1 phet
IHEO D0NG THOISU Toi Sao NOn Hoc Kinh Td Hoc
rg cta
ro dau
g teng Trongphdn trich sau ddy cia mQt bdi di6n vdn khai mac, nguy/n chi tich Ngdn
, cfing hitng Dn turt LiAn bang tai DaIIas bdn v€ li, do hoc kinh td hoc
| 1970
l(HoA H9( BUoN THAM(*)? KHoilG PHAIViY!
rhljng
Rosffi D. McTEm, Jn.

Vi0r hoc kinh td hoc ngay cing cri giii tr! khi ban cing chi ti€u cri nh6n l€n vir tao ra thu nhip v) viic lim
leo l6n cao tren bic thang sr,t nghi6p.I6i khdng bi6t nhi6u hon. N6u ciii crla srd drl ldn, nd sE tao ra m6t thdi

chuy€n nginh n)o t6t hon kinh td hoc (ho vitri CEo ki btng nd kinh t6!...
cria cdc cdng ty, din bidu qudc hOi, hoft tdng thdng H6u hdt ciic citri xiou ldng d6i vdi ngqy biQn ctla
g ti6n, M! . Nhung vi(c hgc cdch tu duy c6 nguy€n tit v) cd sd vo, nhrng ho kh6ng phii li din chuy0n vd kinh t6
'rc nhi h9 thdng sE girlp r5t nhi6u cho cudc s6ng cta ban. hoc. Nh[ng ng[di chuy€n vd kinh t6 hot sE ndi :"Nity,
Bing kh6ng, (ii( thii(h thf( v6 kinh td lirm cho ban cho m6t (hrlt!" Ndu (h0 hiQu bdnh d6 kh6ng ti€u ti6n
phiii r6i tung vd riirh lim th6 nio mi ndn kinh t6 hoat cia minh v)o sta chfia crla sd, 6ng ili c6 thi dirng ti6n
v?r do tlong t6t hon tldi vrii mdt s6 it nguoi tlang chiu tr6ch ti6t kiem c0a 6ng tld mua bo d6 mdi. Sau dq ngudi
nhi0m di6u hirnh n6. Ai lim quy hoach? Ai ra quy6t tho may sE cd thu nhip mdi tld chi ti6u, vir cf thd. (ria
dinh? Ai quy6t dinh sin xudt cdi g)? sd bi hdng da kh6ng tao ra (hi ti6u mdi rdng, nri chi
i cunS
B)n tay v0 hlnh rrla Adam Smith l) tlidu quan chuydn hr.rdng chi tiOu til noi niy sang noi khdc. Cfa
vir sin trong nhdt mi ban rl5 hoc trong kinh t6 hoc. Ban sO' b1 hdng kh6ng tao ra hoat dong mdi, thi li hoat
hidu riirh m6i ngudi trong chrlng ta hoat d0ng vi tlong khiic. Moi nguoi nh)n thdy c;it hoat ddng s€ diEn
loi kh ri6ng ria minh vi tao ra mdt kdt qui d;ing ra. Ho kh6ng nhin thiy oic ho4t dgng 16 ra sE di6n ra
mong mudn cho xa hdi. Ban t0ng bidt lim th6 nio ndu cta sd khdng bi vo.
d6nh mi nhrtng hoat d6ng rdi Iac duo( thitlrldng di€u phdi Nguy bian v6 crla s6 vd 6 thdthd hicn dudi nhi6u
vi llm gia ting stt giiu cd cta cdc qudc Aia. 8an hidu
hinh thric. Bdt cri khi nio tao vi6c lim hoit duy tri viOc
dudr sU ki, dieu (0a thi trrlong vi srl nguy hidm cta srl
I thtla qui mrit vi0 thitrr/dng. Ban hidu nhi€u hon
l)m li muc ti€u chinh, t6i gqi nd lir l6i nguy bi0n tl6m
can thiEp
trong vi6c lirm. Nhirng ngrldi t6t nghiep ng)nh kinh t6 hot
nh[ng ban hoc dtrrrdng miu giio: ban khOng n€n
gi
nhidu hidu mQt thqc t6 khdng tnJc quan rlng tidn b0 thrlc
gidt thit con ng6ng tl6 trring v)n9...
su xudt phdt til str phii hrly vifc lim. Cd m6t thdi, 90
lgrldc Oio tao kinh td hoc se gidp b4n hidu cdc loai sai phdn trim d6n s6 rta ching ta phai sdn xu6t luong
; nim l,im v) kdt qui khdng mong mu6n. ThLlc ra, toi thi6n
thuc nhung biy gid chi c6n 3 ph6n tram. Thf l6i cho
Jc d6, v6 tlinh nghia kinh td hoc nhu lir m6t mdn hoc gitip
tOi, Willie, nhung cd phii chdng ta tl6 nghto di vi mdt
trong lr.tong trttdc nh0ng h6u qud ngoii ! mudn....
vio( l)m trong ndng nghiQp kh6ng? NgudilE ra li ndng
nh t6r h cd li thuydt n)o giii thkh duo( nhrrng tranh
li giiio stt dai hor vi chuy6n gia miiy tinh...
d6n bly gid
dr-tgc cai trong kinh td hoc hiQn dai hon so vdi ciii goi lit
Vi v6y, thay vi ddm"s6 luqng vifc lim, ch(ng ta
nguy bi6n v€ cia sd vd Bdt cti khi nio mdt chuong
: Iirm. ndn ddm bio ring m6i vi€c lirm tl6u til.rgc tinh tl6n.
trinh rrla rhinh phi drrqc dE nghi thdng qua kh6ng
D6i khi chtlng ta crj thd gqp b6t dn khi cung vi cdu
r€5n phiii dra vio giii tri (rla nd mi d{a vio s6 vi€r lim
trong thi truong lao dQng kh6n9 bing nhau. Nhung
r sdch do nrl tao ra, thi hiy nhd d6n c6u chuydn cia sd v0:
dd chi lir tam thdi.Ottng qui bio thi vi phii h0y miiy
hpht Mot s6 thidu ni6n, cii( ciu bd tinh nghi(h, quing mot
mdc, hodc trd thinh mgt nhi bio tht vir c6 glng
g d6n vi6n gach vio biinh. Mot diim d6ng
mQt crla sd hi€u
n6ng chu6i d NewYotk.
xrjm lai vi than thd, "Thdt diing xiiu hd" Nhung trudc
n mot Nqudn:The WlllStrcet lourn1l,thdng 5, 2003
khi ban bidt di6u dri, mdt ngudi nio dr5 md xi vd tinh
n. Bdi lim bdnh se phii chi tidn
hinh niry: Bdy gid ciic tho (*) Dkh tl "the dismol scienc{ ld t€n goi khdc ciT kinh td hoc
, c6ch dd sta chrla (ia sd.0i6u nly sE lim ting thu nhdp bdt ngudn tit nhung du bdo bi quon tio T.R. Molthus v€ viic
cria ngrlditho srla ch[a, nh0ng ngrldi n)y sE ding thu ddn sd se tdng theo dp vl ngu6n ung ltdng thlr sA
sd nhdn
nhdp ting thOm cta m)nh dd chi ti€u, vi sE lim teng tlng theo dp sd Ong, kdt qud ld lodi nguti s€ th(t d6i. - (ht
am va thdm thu nh6p cta nqtldi bdn khiic. Vir cf th4 ddng thkh cio ngidi d1rh.
20 PHAN I Gl(r TBIEr-

nay dd di6tr
thuc ma nhr.tng nha hoach dinh chrnh sach ndn sii clr,rrrg cac cong cu BAN
hinh ndn kinh td lu6n ld n.rOt d€ tiri tranh cii kh6ng ngtlng'
CuQc tranh cai n2ry n6ng ldn v?ro nhfing nlm ddu nhiQm k]
cira Tdng th6ng Kinh l: h,:r
ndn
Barack Obama. Trong ndm"2008 vd 2009, i''dt' ttit't' td M'i' cirng nhu^nhidu d6. lVluc dic
cho vi6r fro
klnht6kh6ctr€nthd"gidi,triiquam6tcu6csuytho6ikinhtdsd.u.C6cvdndd
i-"g f,e th6ng tdi chiIh, ao c6c tro c6 ctlgc tdi tC tren thi trtidng nhi dit'.trin nhtrng si'nli

qua I6c phdn Jo., lai.i u ndn kinh t6, Iim gilm thu nh4p vh gia ting
thdt nghiQp' Kinh nghret

&fru"g,iha hou.t ti'h .t int sdch phin rlng theo nhring cdch khdc nhau dd ting
tkh (u( Rli

iO"g .?* ha"g ir6a vn dich vq. Sdng lo6n l9; ddu ti€n cta Tdng thSng obama
li nhSn duorl
trong nhuil
_oigii u.t it i.t ktnh t6,rd cit giim thu6vrting chi ti6u chinh phir. Ddng thdi, vii loi khul
nsan"hine truns ddnq, trlc Cuc bu tni Li6n bang, ting cung ti€n' Mgc ti6u
c[ra

.?. lrrirt".a.r, iay ra?e giim t!'lQ thdt nghiQp' Tuy nhi€n, nhidu ngrroi 1o ngai
l. Dotrl
doc ciii
;til;h1* chinh srich niy theo thoi gian16 tt e aa., d6n m6t miic tIQ lam ph6t khith{
qud mrlc. tcr h,i
ban i6
td phuong thhc
KleM TRA NHANH: Hay liQt k€ vd gidi thich ngdn gon ba nguyAn li' m6 2. lom tl
v\n hdnh c1a nbn kinh td. trdn
_.
ci
I
d0n0l
crlra iq

rfi tu4tt moi r!

ba,. i{
it
Gio ddy b4n de bi6t d6i chirt ve kinh t6 hgc. Trong nhrrng chr:ong.ti6p theq
chung torr,

Dd nim
ta s€ tim hidu th6m nhidu didu vd con ngr.Ioi, thi trrrong vti ndn kinh td'
chLr,, n'

titct
auq."hU"g"{nd€niry,chirngtacdnphiin6lrrcmOtchrit'nhungchungtaselim (d( a,l(
cho
dugc. Kinh"td hoc dria tr6n -lt t6 it ! t,ra"g cin bin dd tu d6 c6 thd rlp dgng l. lU kt )t
nhi€u tinh hu6ng khdc nhau. tia n,ri
Xuy6n su6t cu6n sdch niy, chung ta sC con quay lni vdi Mndi t-'lSu1A1li' llta xen, bl

Kinh t'd hgcdi ddgc trinh biy trong Jhtiong niry vir t6m tit trong Bing 1' B4n hly hay r.h
tr6n
nhd ring ngay cA nhfrng phin tich kinh t6 phrlc t4p nh{t ctng tlrtgc xAy d$ng 00 l,t;
cung i
ndn tAng cta mrldi nguYdn lY nirY.
kho, q
mu, d
.)
ban iil
phir i
a. hLi.
I
chu rl
hia. (
bat', il
giir-1
tror I
rar ,l
ciic l.N
5e cin
)L
 CHUONG 1 IVUOI NGUYEN LY CUA KINH T6 HOC 21

de clleu
BAN CO BIET Ctich Doc Quydn Sdch Ndy

1th6ng Kinh td ho( khii thri vi, nhrtng hor nd c0ng kh6ng girip ban trong vi€c hoc kinh td hoc. N6 bao g6m
eu nen dE. Muc di,rh cta t6i khi vi6t cudn siich niry lir dd lim cdc vidu, ti'ng dung, bii tip, c0ng nhuciic ciu h6i
vih d€ cho vi6c hoc thrj vi vi d€ d)ng nhdt. Nhung cdc ban, brd sung dd ban co thd tq kidm tra. Xem thrl tai
dt, tr2rn nhfng sinh vi6n, c0ng c6 mdt vai tro trong viEc hoc.
dia rhi www.cengage.com/international
nghiQp. Kinh nghi0m cho thdy ring ndu ban dang tham gia
dd tnng tkh c{c khi ban nghidn cfu cu6n sdch niy, ban sE
6. Hoc nhdn. Sau khi ban tli tloc cu6n sd(h v) tU

nhan dugc mOt kdt qud t6t hon ci trong ciic k!,thi vir
l)m ciic bii tdp, hiy t,ip trung ciit ban cilng ldp
,ama lir
trong nhilng nim ti6p theo cia ban. Drtdi cliy l) m6t dd thdo lu6n vd tii li6u. Ban sE hoc hdi lin nhau
rg thoi,
viri loi khuy€n v6 ciich tdt nhiit tl6 doc cu6n sdch niy. - tliy li mdt vidu vE ldi i(h tUthudng m?i.
i€u cia
lo ng4i 1. 09( trtdc khi ddnl@. sinh vi6n hor t6t hon khi ho 7 . Doy cho m1t nguiti ndo dd. Nhu tdt cii cdc giiio
doc cdr thrlong sdch giiio khoa rri li€n quan trr-tdc
m ph6t vi€n ddu bi6r, khOng rri rdch nio t6t hon dd hgc
khi tham dq mdt biri giiing. 84n sE hidu biri giing
mdt ciii g) dri bing ciich day cho ngtrdi khiic. H6y
t6t hon, vi ciu h6i cta ban sE tAp trung vio noi
chdp la'y co h6i dd day rdc kh;ii ni6m kinh td mrii
ban c6n girip tlo th€m.
ng thhc cho mot d6i tdc nghi€n ciu, ban bi, cha me,
2. Tdn tdt, khing ddnh ddu. D6nh diu miu ving
hoic thim chim6t con v6t cung.
tr€n cdc doan vin biin trong siich l) mot hoat
tl6ng rdt thq dQng v) lim giim khi ning ghi nhd 8. Dung bd quo dr vi du thur td.I6t ci tl,c con s6, dd

rrla ban. Thay vio aftj, khi ban doc ddn cudi cta thi, vi cdc tri mrii la rdt dd lirm rhtlng ta qu6n tli
mdt phiin, h6y dirnh vii phrlt vi tdm tit nhfing g) n6i dung chinh rrla kinh td hoc Ciic nghi€n ctj'u
ban tld hoc theo cdch di6n dat rieng (ia ban, vi6t
tinh huring trong h6p riii riic khdp tu6n siich niry
, ching tom trt (ia ban b€n 16 siirh. Khi ho)n tdt m6i
sd girlp nhdc nhd ban. (dc tinh hu6ng trong cdc
)d nim rhrlong, ban hiy so sinh tdm tdt c0a ban vdi tdm
thuy6t gin li6n vdi cdc srr
hop n)y cho thdy l1i
se l2rm tdt d (udi (h(dng. Ki6m tra xem ban co nhdn ra
ki6n xdy ra trong cu6c s6ng c0a chring ta nhrrth6
cdc alidm chinh cia chrrong khdng?
ng cho
3, l1t kidm tro. Xuy0n sudt rudn siich, rdu hdi kidm nio.

tra nhanh thuong girlp ban kidm tra ngay liip ttic 9. Ap dung tu duy kinh t6 vdi cuAc sdng hdng ngdy
li, cia xem ban di hoc drloc nhfing gi ban c5n phdi hoc nla Dqn. Mgt khi b?n tl6 tloc vd ciich nhilng ngudi
;an hiy hay khdng. Hiy vi6t ra ciu tri ldi cta ban, vi sau khilc ;ip dung kinh td vio thi gidi thu(, hey tu
ng t16n dri kidm tra xem nd khdc vrii cic c6u trii loi rluoc
minh thfil Ban co thd s0 dUng ph6n tkh kinh t6
cung cdp tai trang web rta cudn sdrh niy hay
dd hidu rO hon vd quy6t tlinh rria ri€ng ban, vd
khdng. Cdc ciu hdi kidm tra nhanh li tld kidm tra
n€n kinh t6 xung quanh ban v) cdc su ki6n ban
mLic tl6 hidu ro bin c0a ban. N6u c6u tri ldi cta
ban kh0ng chinh x6c, ban cri thd r6n phii xem lai aloc tr€n biio chi. Th6 gidi kh6ng bao gid cr5 thd
ph6n niry. rhfng mOt stt ki0n hai 16n.

4. lhur hdnh, thttc hdnh, thuc hinh. d cu6i m6i

chttong, nhrlng C6u hdi 0n tip kiim tra mric tl6
hi6u ctla ban, cic Bii tap vir Ung dung ddi hdi
ban 6p dung vi md r6ng n6i dung biri doc. (6 le
giing vi€n cria ban sE giao m6t s6 biritdp vd nhir
trong sd c,c bii tAp n;y. N6u v!y, ban hiy lim
ciic biri t6p niry. Ndu kh6ng, ban rung ndn lim
ciicbii tip niy. (ing srldung ki6n thfc mrlti, ban
se cing nim vfng n6 hon.

5. 5lr dunq tdi li€u trk tuydn. (dc nhi xudt bin rta
cudn sdch niy c6 m6t trang web r5t d,iy d0 dd
22 PHAN I L11i:,, TFIIE!

do I I:(
8ing 1.
(on ngrttli quy6tifnh nhdthinio
ndn k
Mudi l,lguydn lf
ra

<ta l(inh tdho<

1 :
(on ngudi luOn il6i diCn vdi sudiinh ddi
quydl
2:Chiphic0a mOt thdqid6lb nhrrng 9i ban mdtdiddc6duocnri
3: Moi ngudi duy lisuy nghidm(c<6n biin th5t b
4:Con ngudiphin ring d6i vdi crit ilong co kh uy6n khkh
ngofi
Con nq(di tddng td( Ydi nhau nhuthCnao
5:Thudng mai c6thdlemting phtlcldi cho moi nguoi
qLlye lt
6:Thi truing thudng li ph rtong th r1c t6t di t6 thrictdthoatdong kinh
t6
nan o
7:06i thirhinh phi c6thdceithiCn kdtquethitrudng
l4m pr
il6n tinht{Yan hinh nhufi6nio
nud( il6
8:M(cs6nicta m6tnrrdcphuthu6cviokha n;ng slnxuithing hda vi did vu(ta chu }(
q6i6 (i tingkhi(hinh phr) inquil nhi{uti6n
10:(hinh pht phiiddimitvdistld,inh d6itrong nqln hangi[a lim
phiitvi th5lnghiep

cAu n(
i Ch
r6m rfir s6r
2. CH
Nhtlng biri hqc cin bin v€ c6ch thrlc ra quy6t tlinh c6 nhin Ii: con ngrloi d6i 3Nl
,i
m4t v6i aar,n'aei gifia c6c msc ti6u khic nhau, chi phi cira bat k| hlnh dQng naj
;do.;;;;;. tinh bing nhting co h0i bi b:.cY1,.:on ngudi duv lf dua ra quvdt l

a-n JUI tr6n sr,,t so s6nf, giria Jhi phi vi ich lgi bi€n, vir cu6i ctng 1i con ngttoi 4. T:ri

thay ddi hirnh vi dd ddp laic6c dQng co khuy6n khich mi hq d6i

mit' khr
5.
Nhtlng bdi hctc cdn bin v€ srl tdc dQng qua I4i giria con ngddi vdi nhau
lir: Ta

tn.ro"j m"ai (ttrc trao ddi) c6 thd clem lai ich IOi cho cA hai b6n, thi trddng thuong 6 "B:
v?r chinh phrl c6
ia .a.ftt U. iO, aC plOi hop cdc hoat dQng kinh td cira msi ngrioi, 7.Hq
,it .ai ,nig" c6c k6t cuc thi t.tong bing cdch khic phuc thdt b4i th! t.rong holc m(
bing c6ch thric ddy mgc ti6u binh ding kinh t6 nhidu hon' 8' rul
sudt
Nhrrng bii hqc cin bin vd ndn kinh td vdi ttl cdch mot tdng thd lir: n-ing 9. La
ia ,g"i" Ea. .rdi .,rng"xacta miic s6ng, srJ gia ting lugng tidn ll nguy€1
nhdn cu6i
10. La
.G .t ph6t vi h6i d6i mat vdi s\i ddnh ddi ngin h4n gifla I4m ph6t v2r
"i+*
thdt nghiQp.

BAIIA
KHAI NIEM THEN (H6T I M]
a
sqikhan hi6m scarcity
economrcs
t"
kinh t6 hqc
c
hiQu qui efficiency
binh dirng equality d
chi phi co h6i opportunity cost
-L ,l nqti,Ji dtt)' l\ rational people
.r,r thai lor t,iEtl marqir-ra1 ,..hange
 CHUONG 1 N4UOI NGUYEN LY CUA KINH T6 HOC 23

d6ng co khuydn khich incentive

ndn kinh t6*Li tnldng marketeconomY
quydn sd hilu tai sdn property rights
thdt bai thi trudng market failure
ngoai t6c externality
quydn lgc thi truong market power
ning sudt productivity
lam ph6t inflation
tc il6 chu k| kinh t6 business cycle

cnu HOt0n rflr

1. Cho ba vi dg quan trQng vd sU d6nh ddi mi ban phii ddi m{t trong cuQc
s6ng cira ban.
2. Chi phi co hQi cta vi€c hqc d4i hqc li gi?
5tloi d6i
rh dQng 3. Ntrdc li cdn thi6t cho cuQc s6ng. Loi ich bi6n cria mOt ly nddc ld l6n
hay nh6?
ra quy6t
n nguoi 4. Tai sao c6c nhir hoach dinh chinh s6ch ndn suy nghi vd cic dQng co
khuy6n khich?
nhau l2r: 5. Tai sao thrtong m4i kh6ng phii li mQt tro choi c6 k6 thing ngrloi thua?
thddng 6. "Bln tay v6 hinh' crla thi tniong c6 vai tro gi?
r phir co 7. H6y giii thich hai nguy€n nhan chinh din ddn thSt bai th! tnrong vir cho
ng hoic mQt vi du fng v6i m6i nguY€n nhAn.
8. T4i sao ning sudt lai quan trong?
ing sudt
li
9. L4m phrit gi vh c:ii gi gdY ra n6?
r6n cu6i
ph6t vir 10. Lam ph6t vir thdt nghiQp li€n quan vdi nhau trong ngin h4n nhrt thd nio?

BATTfPVA 0NC DUilG

I. M6 ta mot s6 tl6nh d6i trong c6c tinh hu6ng sau ddy:
a. MQt gia dinh quydt dfnh c6 n€n mua mQt chi6c xe mdi kh6ng'
b. MQt dAn bidu Qu6c hQi quy6t dinh chi bao nhi€u cho c6c uJdn qu6c gia'
c. MQt cht tich c6ng ty quy6t tlinh c6 n6n ddu tu md mot nhi m6y mdi
kh6ng.
d. MOt gi6o sr.I quy6t dinh d?rnh bao nhi€u thoi gian dd chudn bi cho ldp
hec.
e. MQt sinh vi€n vtia t6t nghiQp dai hgc quydt dlnh c6 n€n theo du6i
chuong trinh sau d4i hqc kh6ng.
24 PHAN I r:t.r rHtEr-

2. Ban dang can nhdc dd qu1'dt Cinh n6n co mot ky rrghi hay'khor.rg Hriu het
cdc chi phi .uu cdc kj' nghi (v6 mAy bay, khdch san, va ti6n luong mdt di) t
dugc dobing ti€n, nhring nhttng lgi ich cria kj'nghi chi li tim l1i thoAi m6i'
t
Lim thd nAo ban c6 thd so sdnh nhttng lgi ich vir chi phi? I
LI
3. Ban dn dg tinh dd dinh ngay thrl biy lim vi6c bdn thoi gian, nhung mQt
ngddi b4n rir ban di trugt tuydt. Chi phi thUc sli cira vi€c di trdOt tuydt li
gi? BAy gid gii sit b4n da d$ tinh dinh ngiy thrl bAy dd hectip t4i thrr viQn. c

Chi phi di trugt tuy6t trong tnJdng hgp niy Ii gi? Giii thich'
t
4. Ban thing 100 tl6 la trong mQt tran b6ng 16. B4n c6 mQt sU lua chqn girla
chi ti6u khoan tidn nAy ngay bAy gio ho{c giti v2ro tii khoan ti6t kiQm ngdn 10 l1
l
hang thoi han mot nim vdi lai su{t 5%o. Chi phi co hQi cria viQc chi tiCu 100 a.'
d6 Ia biy gid la gi?
5. C6ng ty mi b4n quin If dd ddu trl 5 triQu USD viro viQc phdt tridn mQt sin h
phdm moi, nhrrng dU 6n niry chua hoin tdt. Tai mQt cuQc hqpgdn diy, nhAn
uien b6, hing cria ban bdo c6o lir sg xudt hi€n mQt s6 san phdm canh tranh
i1. M
di lirm giim doanh thu dtr ki6n cira sin phdm m6i cta ban xu6ng cdn 4 hl
triQu USb. Ndu chi phi dd hoin tdt viQc ph6t tridn vir sin xudt sin phdm Ii 3
\a
triQu d6 la, ban c6 n€n ti6p tgc phdLt tridn sin phdm kh6ng? Mrlc chi phi cao
nhdt ban n€n tri dd hoin tAt dg 6n phdt tridn sin phdm niry ld bao nhi€u? t2. G
hn
6. HQ th6ng bio hidm xa hOi trA tidn hriu tri cho nhfng ngddi trdn 65 tu6i. ni
l

N6u mQingrroi drlgc nhdn phirc lgi xi hQi quy6t dinh di lirm viQc vi kidm m
ddgc m6t sd thu nh{p, s6 ti6n mir hq nhin dttqc bio hidm xi hQi thuong se A
giim. ic
a. Ch6 d0 bdo hidm xa hdi trCn rinh httdng nhu th6 n?ro den dQng lqlc tidt 13. Tr
ki€m cira ngdoi dAn trong qu6 trinh lim vi6c? dl
b. ViQc cit gidm ti€n huu tri do thu nhAp cao hon inh hudng d6n dQng co hi l

lirm viQc cta ngdoi din tr6n 65 tudi nhrr th6 nio? cl
7. MQt dao luit nim 1996 vd cii c6ch chrrong trinh giim ngheo cta chinh pht ci
qr
li€n bang dr,r kidn giAm thoi gian trq cdp xa hQi cta nhidu d6i trigng xu6ng
kl
cdn hai nim.
ddn dQng co lirm vi€c nhrt th6 nio?
t1
a. SU thay d6i niy inh httdng
b
b. Sg thay al6i ney thd hiCn sr.I drinh ddi girra binh ding vir higu qui nhrt th6
niro? c

8. Ban cung phong cira ban n6u d,n gi6i hon ban, nhtrng b4n iau nhir sach hon
so vdi b4n cring phong clra ban. Ndu ban cung phong cira ban tlAm nhin T4 K
toin b6 vi6c ndu dn vi ban chi lau nhir, cdch phAn c6ng niy s€ cdn it hay ir
nhi€u thoi gian hon n6u ban chia m6i c6ng vi6c ddr"r nhau cho m6i ngrloi? lr
Cho rn6t vi du ttlong tU vd vi€c chuy6n m6n h6a v?r trao d6i co thd lim cho T
hai ntldc tldu ting ph[c loi. 15. H
I Giai thich rl6i ho4t dQng sau ddy-' cua chinh phu nhdm thuc dd,v sr.i binh
l-rirr iitetl tllta Irt'ng tl Li(itlu hr.tp' lttetr '-1u:i' hirt' that' iuatr t'c tlf io.tl
'-l''Lng
1l1,ir ir qi rl.rt liLr,'rrg liit, ,-tt' it,
 CHUONG'I MUOI NGUYEN LY CUA KINH IE HOC 25

{du h6t a. Kidm soet gia truYdn hinh c6P

mdt di) b. Cdp phi6u mua thrtc phdm cho m6t s6 ngdoi nghdo
rii mdi.
c. Cdm h[t thu6c d noi c6ng cQng
d. Trich c6ng ty Standard Oil (chi6m 907o sin lr:gng ddu m6) thinh c6c
ng m6t c6ng ty nh6 hon
tuydt l)
e. Ap dat thud sudt thu nhip c6 nhAn cao hdn d6i vdi nhirng ngdoi c6 thu
rd'viCn.
nh{p cao hon

on girla f. hinh luit cdm I6i xe khi u6ng nrou.

Ban
m ng6n 10. Thlo Iuin m6i phdt bidu sau dALy til quan didm binh ding vi hiQu qui
i€u 100 a...MgingdditrongxahQicdnphii.drlgcdimbloch6ms6csfckh6et6t
nhdt'1
nOt sin b. "Khi ngrJdi Iao dQng bi sa thii, hg ndn drrgc nhin tidn trg cdp thdt
Ly, nhAn nghiQpiho d6n khi he tim thdy mQt c6ng vi€c m6i'"
h tranh
11. Mfc s6ng cria b4n bAy gio kh6c nhri th6 niro so vdi mtc s6ng cria cha m9
gcon4
ho{c 6ngia c1a ban kh] ho bang tudi cria ban? T4i sao nhirng thay ddi d6
rdm li 3
xiy ra?
phi cao
nhi€u? 12. Gia st nguoi dan Hoa K| quy6t ttinh tidt kiQm nhidu hon tii thu nh{p cira
ho. N6u i6c ngAn h2rng cho cric doanh nghiQp vay s6 ti6t kiQm tdng them
b5 tuor.
n2ry, trong aO Jac doaritr nghiQp sir dsng cdc quy vay 1ny.d€'xny dgng.nhir
rir ki6m
may mOildi€u niy c6 thd d1n d6n ting trddng ning su{t nhanhtron kh6ng?
ddng sC
ei ie tlrrgc lgi ttt viQc teng neng sudt niy? LiQu xd hQi c6 nh4n ddqc mot lgi
ich mi6n phi kh6ng?
lrrc ti6t
13. Trong nim 2010, Tdng th6ng Barack Obama v2r Qu6c hQi ban hinh mQt
dli lult cai c6ch y t6 d Uoa Kj,. Hai msc ti6u cira dU luit ld dd cung cdp blo
lQng co t id* y t6 cho nhidu nguoi dAn Hoa Ki' hon (th6ng qua c6c khoal ttg tuP
cho cdc hQ gia dinh c61hu nh{p thdp l5y ngudn kinh Phi tt thu6 do cec h0
inh pht gia dinh c6-thu nh{p cao nQp) v2r giim chi phi chnm s6c s(Ic kh6e (th6ng
vu chim s6c silc
3 xu6ng
[ua nhfng cAi crlch khdc nhau trong c6ch cung cdp d;ch
kh6e).
a. C6c muc ti€u niry li6n quan ddn binh ding vi hiQu qul nhU th6 nio?
nhrr th6 b. Cii crich chlm s6c srlc kh6e c6 nAng cao ning sudt d Hoa Kj'?
c. Cii c6ch chim s6c sitc kh6e c6 thd lirm giim ning sudt d Hoa K| nhri
th6 nio?
ach hon
m nh{n 14. Khi cdc qu6c gia llm vio chi6n tranh, ho se rdt kh6 thu dir thu6 dd tiri trg
n it hay cho chi6n ttut-h. Dd bt viro thim hut, cic qu6c gia tham chi6n quy6t dinh
ingudi? in th€m tidn. In ti€n dd trang trAi chi phi tl6ikhi drigc goi Ii "thu6lam phdt."
I2rm cho Theo ban, ai li ngtioi bi'?6nh thud'khi chinh pht in thdm tidn? Tai sao?
15. Hay tddng tugng ring ban lir mQt nhir hoach dinh chinh s6ch dang c6 ging
sg binh ra quy6t Ei"tt viQc- c6 n€n giim t! IQ lam ph6t hay kh6ng D{:6. i9'
cic loai
"E
quydt'dinh dring, b4n cdn bi6t-gi vd iam ph6t, thdt nghiQp vi sr.l tlinh d6i
girta chring?
26 PHAN I r,lol rr-iiEtr

16. Mgt nha hoach dinh chinh sdch dang quy6t dinh lim th6 nAo dd tii tro cho
viQc xiy dgng mQt sAn bay mdi. Ong c6 thd lita chqn phuong iln tii trO cho
viQc xdy dUng san bay niy bing c6ch ting thud cia ngtloi din ho{c bin-g
c6ch in th€mlidn. Hny chi ra m6t s6 tric dQng ngin h4n vi d?ri han cta m6i
Itta chgn niry.

Dd bi6t them th6ng tin vd chir tld cira chtiong niy, hay ghd thdm website cira chring
tdi tei www.cengage.com/international dd xem th€m bii tap, rlng dung, vi du, c6c
bii kidm tra tr\ic tuy6n vir c6c nQi dung kh6c.

SU

or lln
M to6n
ly hqc noi
dia didm.,
Cic nl
so srinh, tl
kinh td.'l
nhrlng tir
ddu thi np
cira chirn!
ngnr ve tIt
Mqc rl
Crlng gi6r
nhir tim l,
kinh t6. N
kinh t6 hr
ph6t tridn
TrUdc
cAch nhirr
n.ty se thi
gini quy61
nghia li !

NHA Ki
( r. rr lrii I

hoc, Ho s
nghi€n c(
H,., xAv tlr
ru.ri rle klr