.

trd cho
trg cho
4c bing
cta m6i

a chring
i du, c6c
2
suY NGHI NHU MoT NHA KINH rf lQC

.n 6i linh vgc nghi€n criu ddu co ng6n ngrl vi crlch tu duy ri€ng cta n6. c6c nhi
/l-
lVltoan hqc n6ivd cdc dinh ly, dao h?rm v2r cdc kh6ng gian vector. Cdc nhi tAm
lv hoc n6i vd cai t6i, v6 n6 vir v€ c6c b{t tldng trong nhin thrlc. c6c lu{t srJ n6i vd
dio ale-, vd c6c sai ldm v2r srl ring buQc cta loi hrla.
Cic nhir kinh td cung viy. Nhrlng thu{t ngrt nhd cung, cdu, dQ co gian, ldi thd
so s6nh, th4ng dU ti€u dtng, tdn thSt v6 ich lir mot phen trong ng6n ngrl cria nhit
kinh td. Trong nhttng chrtong ti6p theo, b4n s€ bit gaP nhidu thu{t ngrl mdi v}r
nhiing ttr ngU quen thu6c md c6c nhi kinh td dung theo nhtrng cich r{t ri€ng. Ban
ddu tf,i ngOn ,g.r -Oi niry c6 vd nhu bi hidm. Nhung rdi b4n se thdy-ring gi6 tri
crla chtn! ld c6 thd cung cdp cho ban mot cech nhin m6i vi htiu ich hon khi suy
nghi vd th6 gi6i mir minh dang s6ng.
Mqc dich cta cu6n s6ch niy lir gifp b4n hgc duqc c6ch td duy cta nhir kinh t6.
Cfing gi6ng nhu kh6ng thd chi qua mQt ddm mir c6 thd trd thinh nhir todn hQc,
nna iair ly hqc hay luAi sti, cdn phai c6 thoi gian dd hgc crich trr duy nhu mot nha
kinh t6. f.il-,,rng v6i srr k6t hop vd ly thuy6t, nghien crlu tinh hu6ng vd cdc vi dg v€
kinh td hqc thio cric ddng sg kiQn, cu6n s6ch n2ry se tao cho ban nhi6u co hoi tld
phit tridn vi t{p luyQn ky ndng niry.
Trudc khi tli vAo c6c phdn nho vi chi tidt cfia kinh t6 hoc, chring ta n€n c6 mQt
cdch nhin tdng quan xem cdc nhi kinh td ti6p c{n thd gidi nhrt thd nio. Chltgng
niry s€ thio luin vd phttong phrip trong linh vdc niy. Cdch mi nhir kinh t6 hqc
giii quy6t mdt ciu h-Oi cO gi kh6c thtiong? Suy nghi nhu mot nhir kinh td hqc c6
nghia lir gi?

NHA KINH T[D NHA KHOA HOC

cric nhd kinh t6 c6 gilngdrla ra c6c chir dd theo cdch kh6ch quan cria nh?r khoa
hqc. Hq suy nghi vd ndn kinh td gi6ng nhu c6ch mi nhir vat li tidP can mQt vdn d€
nghi6n ctlu v6'vit chdt vir mQt nha sinh vit hqc ti6p cin nghiCn crlu vd cuQc s6ng.
Ho xAy dirng c6c hoc thuy6t, thu thap dtr liQu, vd sau d6 phAn tich nhung drt liQu
nly dd khing clinh hay bdc bd c6c hqc thuy6t d6.
28 PHAN I E

t)di voi ngi.loi tliu' co gl do kv la khi cho rdng krnh te hoc la mgl.mon
n-roi bat i)r ;,- r
khoa hoc. Su"y cho cirng thi ce. ni.,i, kinh t6 d6u co ldm vi6c
voi cac 6ng nghiem tir-u nhi;,1
phdp - d6 lA ra d Trtug
hay kinh vi€n vgng. Tuy nhi6n, b6Ln chdt crla khoa hqc ld d phtong
qua,rinh pnat trldi vir kidm dinh mQt cich vd tu c6c hQc thuydt vC c6ch v{n hirnh D6i vdi nh
ndn kinh mrlc s6ng i
cta sU vat vA hien trigng. Qud irinh niy dugc 6p dqng trong nghidn cuu
t6 cria mQt qu6c gia c,rng nh.r n6 di drigc ip dung cho viQc
nghi€n crlu vd lgc htt cho h9 phr
n6i kinh td, s,:
cta tr6i ddt hay Jrr tign irou cira c6c loii. Gi6ng nhr-r Albert Einstein da tiing
quan troBt
"Khoa hgc ching c6 gi khdc hon lir sU chit lqc i4i nhring suy nghi thdong ngdy'l
hqc xd hQ.i nhrr
tlm nreu n
Mac du ph6t bidu cta Einstein li dring cho nhr:ng nginh khoa
I

chung cunl
t<intr iO ma cung dring cho nhirng nganh khoa hqc t{ nhi€n
nhrr v{t Iy' hdu h6t
vir quan tr(
mfi ngrrdi khorig que; nhin vio *a t Oi "Oi con mit cta mQt nhir khoa hqc' Hly td hiQn ttri.l
v1o vi€c
ttrio lian m6t vi] c6ch mir nhir kinh t6 6p dUng tinh logic trong khoa hoc
tirn hidu m6t ndn kinh t6. Vaitri crl
I

siit,lf thuydt, Ye quan s6t nhiiu hon N6u nhu t

Phuong ph6p khoa hgc: Quan
ttt dinh cu
MQtngnynQ,IsaacNewton,nh2rkhoahgcv2rcfrnglirnhtrto6nhgcnditi6ngth6
-f.l-ir,i,i."A" tnl6c tidrr
htt khi nhin th{y mQt quA tao rdi -ttl c2rnh cAy' Sg quan sat nay da dinh n2ry rl
ilch thich Newton phdt tridn raiuAt v4n v{t hdp dln kh6ng chi rlng dgng cho hiQn sit ldn vier
v[r tru. c6c
trlgng trdi td,o roi xu6ng ddt mI cdn cho b{t cit hai v{t thd niro trong .1o l{cmrt
,,gf,iin .ti., sau d6 kidri dinh dinh luit niry cta Newton cho thdy n6 dfng trong gii dinh r i
.,tidu,rrrong hgp, (nhung kh6ng phii vdi mQi trtlong hgp' nhd Einstein da nhSn mir kh6ngl
manh sau d6"). OAi',,1 ty ttriryat cri-a Newton di qud' thdnh c6ng trongviQc
giiithich Cdc nh
hiQn tugng, tl6n nay n6 vin con drtgc d4y trong m6n vit lf cho
sinh vi€n bic dai
mQt thd g:i
hec khip thd gidi. rinh huorrS
Sg trrong t6c gitia lf thuydt vi quan sat cung xudt hiQn trong
linh vtic kinh t6 co hai qui
hqc. Vi au,"-Ot inn U"t t6 dang i6ng trong mQt qu6c gia co gid ci
ting nhanh co nhi€tr (
ve trl hien tuqng niy xAy dung n€1 If thuydt vd l4m phrlt' Lf thlldl
niy c6th€ cho Nhdng vo
rang l4m phrit Jao xay ia khiihinh phir in qu6 nhidu tidn. Dd kidm tra
lf thuy6t nghi vd b;i
niylnf,a 1.inh t6 c6 tird thu thip vi phAn tich sdlieu v€ gi6 ci vi lugng ti6n tr: tudng trtJ
nhidu qu6c gia khrlc nhau. N6u nhrr s1t gia tdng cira ltlgng tidn ho-?rn toin
kh6ng qu6c td tr<
li6n quan d6"n t6c tlQ gia ting cir a gi6 cit, nhir kinh t6 hgc s€ hoii nghi vd d0
tin c4y NghQ t,
cira l| thuydt lam ph6t nay. N6u nhrr dtl liQu cdc nddc cho thdy
k6t quA t6c dQ tnng tdhoc c -
cungti6n vir tam pnat co trtong quan chit che vdi nhau (thuc t6 lir nhrr v{y),
nhi thA vi6n cli
I

kinh t6 sC td tin hon vdi lf thuy6t cta minh' Ittong. Nhl

xac trong 'l
Mqcdtc6cnhikinht6sitdqnglfthuy6tvirquans6ttrongnghiencrlunhLi dri bdi vi c
nhrlng nhir khoa hQc khic, hq co mQt trd ngai lon: trong kinh t6 hac' thLtc hien vi6n dd lr
mot t"hi nghiQm thuong Id kh6 khdn va d6i khi le bdt kha thi. cec nhi v{t
1f

nghien c,1i treng luc baing c6ch th6 cdc v{t thd-trong phong thi f8h1€m d6.tao
ra I rrdngi
h6i khei r'
di lieu nham kid-m tra ly thuy6t cira hg. Ngrigc lai, c6c nhi kinh td nghidn c(Iu Iam kinh td kli
phat khong thd niro didu khidn chinh sict ti6n t€ cira mQt qu6c gia
don giin chi
nhi thi6n vin hc.rc daii nhd I
de too l.u a'u tie.,. chc, dir la dtt li6u co ich oirng gi6ng nhu c6c
thU,.inq \ !
-,r'r!-',.'11-,,-'irrrh,':r.-rL-nh:':iinhtdthtlonqphailamriicvtlihdtc(ttliilittir 'lt, r-.1t1
,q, , .', r ,, tr nh1it1s, iri.:ri rrlrl,ng ,-liirl rit tttrtu.ltt:rnh I
 CHUONG 2 SUY NGtsi NHU I.,4OT NHA KINH TE HOC 29

16t m6n Dd thay thd cho c6c thi nghiQm trong phong thi nghiQm, c6c nhir kinh td quan
nghiem tAm nhi€u hon cldn cric thi nghiQm tr,l nhi6n do lich srl tao ra. Khi chidn tranh xiy
'-dollr ra d Trung D6ng cit drlt ngudn cung ddu th6, giri ddu tang vot tren toin th6 gidi.
4n hinh D6i vdi nhtlng ngdoi ti€u thu ddu vi sin phdm tti ddu, sti kiQn niy l)m giim di
r€n kinh mfc s6ng crla hq. D6i vdi c6c nhir hoach dinh chinh s6ch kinh td, sU ki€n niry lim
i lgc hrit cho hq phli tlau ddu tim ra c6ch d6i ph6 t6t nhdt. Nhrlng vdi c6c nhir khoa hgc
itqg n6i kinh td, sqr kiQn niry tao ra cd hQi dd nghidn crlu tdc d$ng cta ngudn trii nguy6n
lngiy'l quan treng d6i vdi ndn kinh t6 th6 gidi. Do d6, trong cu6n sich niry, chring ta s€
hQi nhu
tim hidu nhi6u srt kiln lich srl. Nhtng sU kien niy rdt d6ng dd nghidn criu bdi vi
chung cung cip cho chring ta nhting c6ch nhin sAu vio ndn kinh t6 trong qu6 khrl,
hdu hdt
vir quan trong hon, n6 cho ph6p ch(ng ta minh hQa vir d6nh gi6 cric ly thuydt kinh
roc. Hiy
td hi€n tai'
viro vi€c

Vaitrd <0a cdc gii dinh

,n Ndu nhu ban h6i mQt nha vat li reng phii mdt bao liu dd vi€n dii cdm thach roi
trr dinh cira m6t toa nhA mridi tdng xu6ng d{t, c6 thd ld c6 5y se tri loi bing c6ch
i6ng th6
rrddc tien gii dinh ring vi€n dd roi trong m6i trdong chin kh6ng. Di nhi6n li gii
t nhy da
dinh niy kh6ng chinh xric. Th{t ra, xung quanh toa nhi lir kh6ng khi, n6 giry rama
:ho hign
sit lOn vi6n dri dang rdi vi lirm giAm t6c dQ roi. Nhung nhir v{t ly s€ chi ra ring,
tru. Cdc do luc ma sdt l€n vi6n dri li rdt nh6 ndn inh hu6ng niry ld kh6ng dring kd. Vi vAy
1g trong gii dinh vi6n d6 roi trong m6i tnrong chin khdng c6 thd lim don giin h6a vdn d€
dd nhdn mi kh6ng gdy Anh hudng d6ng kd d6n ciu trA loi.
iai thich
C6c nhi kinh t6 cung dua ra gii dinh vdi cung lf do: gii dinh dd don giin h6a
r bic dai
mQt thd gidi ddy phttc tap vi ldm cho n6 d6 hidu hon. Vi ds nhtt dd nghi€n cfu
inh hudng cira thrlong mai qu6c t6, ch6ng ta c6 thd gii dlnh ring ci thd gidi chi
: kinh td c6 hai qu6c gia vi m6i qu6c gia chi sin xudt hai loqi hing h6a. Tr€n thgc td thi
g nhanh c6 nhidu qu6c gia, m6i qu6c gia sin xudt ra h2rng ngin loai h?rng h6a kh6c nhau.
r thd cho Nhung vdi gii dinh hai qu6c gia vi hai hing hoa, chfing ta c6 thd tip trung dd suy
yi thuy6t ngl.ri vd bin chdt cia vdn d€. MQt khi chung ta da hidu duoc vdn dd trong th6 gidi
; tidn til tric,ng tudng don giin niry, chting ta se c6 thd hidu ro hon vd vdn d€ thrrong m4i
n kh6ng qudc t6 trong th6 gidi thLic dey phtlc t4p mi chirng ta tlang s6ng.
O tin cay NghQ thu{t trong td duy khoa hoc - cho dt li trong vat ly, sinh hqc hay kinh
:dQ ting t6 hsc - chinh l2r d ch6 quy6t dinh xem cdn phii gii dlnh cdi gi. Vi dg, thay vi
aY), nhA thi vi€n da tii tren n6c cta toa nhi, chting ta thd mQt qui b6ng to c6 ctng trgng
lrrong. Nhi vAt ly s€ nh{n ra ngay ring gin dinh kh6ng c6 ma s6t kh6ng con chinh
:rlu nhu xdc trong trudng hgp n2ry: luc ma s6t tdc dQng I€n quA b6ng se ldn hon so vdi vi€n
l"tc hiQn d{ bdi vi quri b6ng l6n hon nhi6u. Gii dinh vd lqc h{p ddn trong tnrong hgp thA
ra vat li vi€n dd li hgp lf nhring kh6ng thd dp dung trong nghi€n crlu vdi qui b6ng.
ld tao ra Tdong tU, nhir kinh t6 srl dr.rng cdc gii dinh khdc nhau dd tra ldi nhrlng ciu
citu lam h6i khric nhau. Gii sfi chring ta mu6n nghi6n ctiu xem di€u gi se xiy ra vdi ndn
giin chi kinh td khi chinh pht thay ddi hlgng ti€n trong luu th6ng. Cu thd In giri s€ thay
vin hgc d6i nhrt th6 niro. Giri cta nhidu hing h6a trong ndn kinh t6 thay ddi kh6ng
i dti liQu thuong xuy€n, vi du nhu gi6 cAc t4p chi thi viri nim m6i thay d6i m$t ldn. Nim
durrc didu ndy s€ gi(p chring ta dda ra cdc gii dinh khdc nhau khi nghi€n citu
30 PHAN I

nhu khi
vd tdc dQng cua chinh sach th'-t-' cic khoarrg thot gian khac nhau' \'r du
nghi€n cdu tac aqng ,r.rng ngat iu"' thtt''i ta toihe eia dinh ring gia cA khong
thi to the= dua ra ca]c gia dlnh mang
tinh gia
thay ddi nhidu. Chring ,J iria*
toirn c6 dlnh Khi nghi€n cttu t6c dQng
trldng vi crJc doan .atg gia ti-ia hoirn toin
cira chinh s6ch trong aai i,a., .i,i"g
ta co thd gii.dinh ring gi6 ci ld hoirn
gii dlnh khdc nhau'khi
linh ho4t. Cung gi6ng "ni 'f'i "aiff srl dun[nhttng "nta
tat tcintrl6 sit dung cdc gid dinh
nghien citu vi6n da ua qt'i-UO'"g au"g 1oi'
khi nghiEn cfu nhfl"ng t6c d6ng trong ngin han vA diri han cira vi€c or)l
kh6c nhau .SinruI

thay ddi lrtgng ti€n trong n€n kinh t6'

vidi(hr
.lhue rt
Gcye'J

MO hinh kinh ti hoc

phd th6ng dav cho hoc sinh bi6t cdu tao
co
C6c gi6o vi6n d4y sinh hoc d tnrdng
t i.,t bang nhga. Nhrlng m6 hinh niv
ili co
ban cta co thd con ,gdd;1;;;r.
q""";;;;;;l;d tim' san' c6c m6 hinh cho ph6p
ddy dt c6c cd quan ll?i "*
a"" gian dd hidu drrsc ring c6c bQ phin ph6i
;il;;:i;i. rrnl
'i"t"'oi'*r'
noi vi cdc hinh bing nhga niy duoc cdch dieu
hgp voi nhau nhd ti,c "i. 'i6 that' Mac dt
h6a v?r b6 di nhi€u .f.ri ftf'Otg ai c6 thd nhdm.n6 vdi con ngddi
tili
vi thi6u di tinh thuc t6 - nghi€n crlu
lir thi6u di tinh thrrc ta --i't at ,","..ng bdi
drldc xem co thd con ngridi ho4t dQng
nhiing m6 hinh niry l2r tOitittt iOt aJUigt Hinh
nhrr th6 niro. m6 hinh
dd tim hidu v€ thd gi6i' nhung kh6ng dinh li c
Cric nhir kinh t6 cung srl dgng m6 hinh
pha;;;;; ;; h-h b;"8 ;;"tt"'ro''g Ii nhting bidu d6 vir phrlong trinh' vu sit du-
'ni clc gido vien sinh hqc' cac m6 hinh kinh t6
cua Nhung d
Gi6ns nhti mo hinh Uanfnh"ra
.iring ta t(ritrung hietL dtrsc nhrtng vdn dd thit
str
il"##,il';,',,ui a. .t" stin xr.rdt
gieo vien iinh hqc kh6ng c6 toirn b0 c6c
co
quan treng. N6u nhrr *tilh ti" H0c
ddy dri t6t ci c6c d{c t^Ing cira
vi mao mach, m6 r,int .,i" nua hnlitd kh6ng c6 tntdng lr
ndn kinh t6. bin. Cu
nhung v5n d€ kinh td khdc nhau xudt. O ,
Khi chirng ta sit dung mO hinh dd tim hidu dgng di
cu6n sdch niry, taZ Ua' se thdy tdt cA c6c.mO hinh ddu dr:gc xAy ngdoi m
trong
nh2i v4t lf bit ddu phin tich vi6n
d6 dang xudt h2rn
kdm vdi cdc gil dinh' Ctt'g giO'g nhrr
t6n tai ma s6t' cdc nhd kinh td gii dinh thttc sipi
roi xu6ng bing cdch gia-ai'"fi t:i'-'i tnot'g
bo qua nhidu chi ti6t cfia-.ndn tittf, tA
mi"chung kh6ng liOn quan ddn ciu h6i cdn ndn kint
vi kinh t6 hqc - don giln
nghi€n citri. rdt ci cdr ;Jn'';Ji'^:tr,"alYlil*l.hfc
Hai r]
irr'ii' ,.,1
dd giup chting ta hiett ve Llruti6 nnrcLi
ltuLr. Y(
hou thttc t€
dinh bii
t6 sin 1l
M0 hinh ddu tiGn: 5o dd chu chuYin
dlch vr,r.
c6 hing triQu con ngrloi tham gia vio nhidu hoat dQng nhr: mua' bdn'
Ndn kinh t6 tfng. H6t
mQt n€n kinh t6 v{n hirnh nhu
th6
lhm viQc, thu6 mridn, .hC Uitn,"''' " Dd hidu nghidp :
giAn h6a nhttng suy nghi vd c6c ho4t
dQng
niro, chung ta phhi tim.6t;;;; d6 don
niry. Noi c6ch khic, .h'i"g'; t;;;.,Oi
tio tti"r' co ti'd"giaittrich xem ndn kinh td
th'rnl gre trt'ns ndn kinh td tddne tic 5od
du..r. l:., .irtL,- tihti thi r"" ' t t ;rt"'tng rrqtloi qrria
 CHUONG 2 SUY NGHi NHU I/O] NHA KII.]H IE HOC 31

nhu khi
:i kh6ng Hinh 1

tinh giA THIIRUOIIG HIflG HOA (hiriiu DOilGfiU$uY6N

Doanhthu
'vlDlorw
t6c dQng . Doanh 4htp Mn
Bidu d6 niy l) m6t so d6 tlai di6n vd

c2rn toin Hing hda . H0 qia dlnh mua Hing hda riich thrir td chrit crla ndn kinh t6. Ciic
vldidw $didw quy6t rlinh tluqr rltta ra bdi riic h6 gia
rhau khi b6o rd mua vio
tlinh v) doanh nghi0p. (iic h6 gia tfinh
gid dinh vi doanh nghitp tuong tii( vdi nhau
cira vi€c DoAilH ilG{t!P H0 GuollH trEn (;(thitnJdng h)ng hria vidich v9
. Muarlm vl deu fiu t0nq
.sinxu;tvibinhanghd.
v; dkh vu hda vi did w (trong tfti ciic h6 gia finh li ngudimua
. 5dhar d brn d( y6u t6
.ThuCmudo vl5Jdung rdn doanh nghi0p l) ngudibdn)vA tren
(d(ydutdsln xurt sln xuit
riicthitrrrdng ydu t6 sdn xuiit (trong dd
doanh nghi6p l) ngudimua cdn cdc hQ
iu tao cd Lio d.ing, gia tlinh li ngudib;in).Tep hdD (ii( mli
Ci( yau t6 d;t dai
IHIIIUfiG t€n d vdng ngoli (his( lW th6ng (ia
h nly c6 dn xuit
d( Yfu Td sfu xu,{r
vi v6o
ddng ti6n vi tep hop cd( mui t€n d
:ho phdp . fl6
9n diih hin
vdng trong chiddng luu thdng cia ciic
Luonq,li6n $ua, ' Do.nh nghiep mua Thunhap
hin ph6i v; loi nhu,in = Di,og dlu Yi,o d6u viro d6u ra.
va dJu G
6ch di€u = Dong ti{n

. Mac dt
hi6n cilu
o4t dQng
Hinh I bidu thi mQt m6 hinh trdc quan dr-loc goi li so tld chu chuydn'. Trong
m6 hinh niry, ndn kinh t6 drtqc don giin h6a khi chi dda vio hai nh6m ra quy6t
rg kh6ng
ilinh lA doanh nghiQp vi hQ gia dinh. Doanh nghiQp san xudt hing h6a vi dlch
ng trinh.
vu sil dung cdc ddu vAo nhri lao tlQng, ddt dai vl v6n (nhi xddng vir m6y m6c).
h kinh td
Nhttng ddu vAo niry dugc ggi li cAc ydu t6 sdn xudt. HQ gia dinh sd htlu c6c y6u t5
d thit srt
sin xudt vir ti6u thu c6c hing h6a vi dich vu do doanh nghiQp sin xudt ra.
16 cdc co
HQ gia dinh vi doanh nghiQp tdong t6c vdi nhau trdn hai thi tnrdng. d rhj
rr,lng cira
ffndng hdng h6a vd dich vu,hQ gia dinh li ngridi mua vd doanh nghiQp Ii ngtroi
bin. Cu thd le, h6 gia dinh mua c6c hirng h6a v2r dich vu do cdc doanh nghiQp sin
r6c nhau xudt. O thi trndng ydu td sdn xudt, hQ gia dinh lir ngrloi bdn vir doanh nghidp li
dtrng cli ngddi mua. HQ gia dinh cung cdp ddu v?ro cho cdc doanh nghiQp sit dgng tld sin
dd dang xudt hAng h6a vi dich vu. So dd chu chuydn dua ra m6t cii nhin don giin cdch
gii dinh thtc sip x6p cdc giao dich xAy ra gitra cdc hQ gia dinh vir cdc doanh nghiQp trong
r h6i cdn ndn kinh td.
don giin
Hai vong l4p cta so dd chu chuydn tuy khric nhau nhung l4i c6 li6n quan vdi
nhau. Vdng bdn trong bidu thl cho dong chu chuydn cfia ddu viro vir ddu ra. HQ gia
dinh bdn srtc lao ddng, ddt dai vi v6n cho doanh nghiQp tr€n thi trdong cdc y6u
td sin xudt. Doanh nghiQp srl dqng nhttng ydu t6 niy dd sin xudt ra hirng h6a vir
nua, b6n, dich vq. Vong b6n ngoiri cria bidu dd dai dien cho dong ti6n luin chuydn tdong
nhu th6 ttng. H6 gia dinh chi tidn dd mua hhng h6a vi dich vq tir c6c doanh nghiQp. Doanh
o4t dQng nghidp sir dr,rng khoin doanh thu c6 tlugc khi bdn hhng h6a vi dich vq,r dd chi tri
n kinh td
dong t6c 1 So db chu chuydn, bi6u db bidu thi dong ti6n luAn chuydn th6ng qua c5c thitrlrong,
gi0a cic hQ gia dinh vi doanh nghiQp.
32 PHAN r .', r-i

e on 14:
cho cac ydu ttr san xuat, nhu la tieir iuong cia ngu(il l:r,-, dong. Nl]tlng_ gi
vien
chinh ld lgi nhu{n cira nguoi cht doanh nghi6p, vd ho ctng chinh l2r thanh Hlnh 2

cria cdc hQ gia dinh. oudng giri

Chring ta hiy xem dong-kinh ti6n irru th6ng vdng quanh dong chu chuy€n niry di6n oudng girii

ra nhti th? .,2,o irong ndn t6. Tudng tugng ring dong ti6n b6t d.dY tti hQ gia thi nhr.1 rc

dinh, vi du nhr: t.or,-g ti,i cira ban. N6u ban *u6t' *t" mOt t6ch ci ph€' b4n dem
dau ra ml n

trong trtjcin
s6 tidn niy ddn thi tirrdng hing h6a vd dfch vu trong ndn kinh t6,
vi dq nhti ddn
rinh. NE ki
cila hirng Starbucks gan inat' d aO, Uan tri tidn ald mua dd u6ng mi minh
y€u
ki, td hop ni
ti6n nAy di vio qudy thu ti6n cira starbucks, n6 trd thanh
thich. Kf,i nhrrng d6ig"nghiQp. duong qidi

Joanh thu cta d"oanh iuy nhi6n, ddng tidn n2ry kh6ng d I4i Starbucks liu ngoiiduoni
cAc ydu
UOi ,i J"""fr nghiQp sir [\r"g nO dd chi tri choc6c ddu v2ro tr€n thi trdong
t5i voi nqJ
t(l
t6 sin xudt. Stirbucks cO ttid sir dr.rng s6 ti6n nAy dd chi trA cho tidn thu€ mrJ6n
drloccho

*6, Ul"g t uy,ri lrrong cho nhAn vi€n. Trong bdt ki, tnidng hgp n?ro thi ddng ti6n
cung trd"th1nh thu ni'ip cta m6t vii hQ gia dinh, vir m6t lin nfra, n6 14i di
vio
tti J1a ai do. Tai diy, cAu chuy4n v€ dong chu chuydn cria n€n kinh td lai bat ddu
mOt ldn nfla. Mat ct
cdng nghl
Bidu dd dong chu chuydn d Hinh I li mot m6 hinh rdt don giin cira n6n kinh
Iuc d6 ct,
t6. N6 b6 qrr, .r"hfi.,g chi ti6t quan trong cho mot s6 muc dich minh hqa
Vi du
g6m didrn A tr
nhrr mQt -^O t frf, doig chu chuydn phitC tap vn mang tinh thgc td hon se bao
nghi6p nrj
th€m vai tro cira chinh"phri vA thrtong m4i qu6c t6. (Ching han mQt phdn tidn ban
tr?i vr,\ 2.000 :i
trA cho Starbucks se dUgc srl dung dd d6ng thu6 v.r mua hat cir phd tU c6c trang
d Brazil). Nhr.Ing nhitng chi ti6t niy kh6ng quan trgng khi tim hidr'r mQt cech cd Boi vi
bin xem mQt nd"n kinhid dr:qc td chitc nhU th6 niro. Bdi vi tinh giin tlon cira r.ro' Vi dqr, khr
so d6 chu chuydn s€ rdt htru dung khi chung ta nhd lai xem c6c minh gh6p
trong nhr.i thd rr

ndn kinh t6 duoc gin voi nhau ra sao. nhri o did

ndn kinh i

MO hinh thrl2:Orrdng gidi han khi ning sin xuf,t cti ngrrdn
noaa llanl
Kh6nggidngnhusoddchtrchu-ydn,phdnloncdcmohinhkinhte,duqcxAydltng
arr" t#i .aJ.ong cu to6n hqc. O day ching ta stl dsng mQt trong +Y"g m6 hinh lvlQt k(
don giin nhdt ddm6 ta m6t vari f tddng kinh t6 cd bAn: m6 hinh drrong gidi hqn nhdt co tl
(ch(t khtri
khA nd,ng sAn xu{t.
siin xurit
Mac du tr€n thrlc tei ndn kinh t6 sin xudt hing ngirn lo4i hhng h6a vi dich vu
11

A chirng I
kh6c nhau, chirng ta hey giir dlnh mQt n€n kinh t6 chi sln xudt hai h2rng hoa -
6
khons sid
t6 v2r mriy tinh. C-"4 hai nglnh c6ng nghiQp niry cirng.d6ng thdi sfi dung tdt ca cic
li m6t ,lo thi qrr,i C,-i l(
y6Lr t6 san xuat cira n6n iiinh te. Orrt"g giAi h4n khi ning sin xudt
kinh td saj
i,ie"u thi nhrrng ph6i hgp khric nhau cla=sAn llong ddu ra m; n€n kinh td c6
thd
t6 vi hdi vir I .1)
l;an *uit - t.oi[ trddng hqP niry I] 6 t6 vi m6y tinh - khi sit dgng cdc ydu
Slar quyetr
c6ng nghQ sin xudt sin c6 dd t4o ra c6c sin phdm n2ry'
dichuydn]
Hinh 2 bidu di6n di-tong gioi han kha ndng sin xuSt cria ndn kinh td niy. Ndu sin [ionq
nhtr dirnh h6t tdt ci .,gr6n'i,r. cho ng2rnh ctng nghiQp 6 t6, ndn kinh td nAv co
Nlot tr
thd szin xuit ra drloc i.000 chi6c xe nhit,rg kh6ng co chi6c m6y tinh ndo. N6u
r.rhu
nguiti tltii
.lanh hdt t,it c,i ngLiiin lttc ch,, nganh c6ni nghi6p mar tinh. ndn kinh t6 nirv c' ' thi (L.tlll rl,
\.ur \riiL ,a.1u.,. ,l i,tl() lIl.l! tlnl', nirtiirg l'-h'rnE,. ' ' lltc'e i' tr) nai) [lai tltelt' ""
)

h,r n l<l rdt dai tlrdn ch,r h.ri khd n6ng ttldng (lng
 CHUONG 2 SUYNGHi NHU N4OT NHA KINH T6 HOC 33

on lai
r vi€n Hlnh 2
tuong m6ythh
oddmg gid hankhe ningrinxuit
r di6n o(dng gidi han kha n;ng sdn xuit cho
rQ gia th5y nhttng ph6i hOP (ia sen ludng 3 000 a(
diu ra mir ndn kinh t6 cri thd sln xuit,
r d,em
trong trudng hoD n:ry la xe hdivi m6y
200
rJddn -----------|- 8
tinh. Ndn kinh td (6 thd sen xu;t d bai
000 oudnggidihan
h y€u kltd hgp niro nlm tr€n hay nim trong
kh; nangrjnruit

thirnh dudng gidi han. Nhung tlidm nim 1.000 -_---aDI

ks liu ngoiiduong gidi han li kh6ng kh6 thi
ic y6u tldi vdi ngu6n lut tia ndn kinh td da
duo( (hotrud(.
0 t00 5OO 700 1,000 Lt qrgota
md6n
rg tidn
di viro
5t ddu
MQtchritthuct6hon,n6nkinht6phAnchiangudnltlcsaochocihaingdnh
c6ng nghi0p xe hoi vir m6y tinh d€u co thd tham gia sin xu{t'
Vi du nhu' ngudn
n kinh
Lirc iO iO tird aung dd lim ra 600 chi6c xe hoi v2r 2.200
chi6c m6y tinh, nhu tai
Vi du
ctidm A tr€n hinh v€. Hoac co thd di chuydn c6c yeu t6 sin xuSt
tit ngirnh c6ng
o g6m
nghiQp m6y tinh sang nginh c6ng nghiQp xe hoi nhu d tai didm B
vdi 700 xe hoi
in ban
ng trai va 2.000 chi6c mrlY tinh.
6ch co Bdivingu6nlr'rcl2rkhanhidm,kh6ngphiimrlcsinlugngndoclrnglakhathi.
:ira n6, Vi du, kh6ig cdn bi6t ngudn luc drrgc phin bd gitta hai ngirnh cdng nghiQp niry
, trong nt',,i it a nirol ndn kinh t6 kh6ng thd sln xudt dugc s6 hrong xe hoi
vi m6y tinh
nhu d didm C. Vdi c6ng nghQ liign c6 cria ngirnh c6ng nghiQp 6 t6 vi m6y tinh,
t5t
ndn kinh t6 kh6ng c6 dri cac y6u t6 sin xuat dd drip rlng mitc ddu ra d6..vdi
ci ngudn hJc sin J6, r,cn kinh t6 chi co thd sin xuSt tai bdt ki/ didm niro nim tr€n
y d\ing hoac"nim trong, chil kh6ng thd d ngoiri duong gi6i han khA ning sin xudt'
6 hinh MOt kdt qui rLtgc xemld hiau qud nd:u nhrt n6n kinh td c6 thd d4t tlugc nhidu
i6i han nh6it c6 thd itr .gu6n tii nguy6n khan hi6m cta minh. Nhtrng tlidm nim trdn
lchrt kh6ng phni b€n trong) dttong gioi h4n khi ning sAnxudt bidu
thi c6c mtc
lich vq ,a, *udt hilq" qua. Khi ndn-ktnh t6 dang sin xudt d nhrtng dldmlay, thrt tai didm
r6a-6 A ching nan, it Ong c6 cdch nio dd sin xudt th6m dugc mQt hing hoa niry ml
. ci cic khOng [tnm bOt di m6t hirng h6a kh6c. Didm D bidu thi mQt kdt QuA kh6ng hiAu
r dd thi q"a. Eitevi mQt vai ly do nio d6, vi dq nhrr tinh trqng thdt nghiQp lan rQng, 1dn
:co thd kinh t6,an xudt it hon kha ning mir n6 c6 thd dat duqc, vi du nhrl chi c6 300 xe
'u
t6 vir hoi vi 1.000 mdy tinh. N6u nhrr ngu6n g6c giy ra tinh tr4ng kh6ng hiQu quA drrgc
giii quy6t, ndn kinh t6 c6 thd gia ting sin xudt ci hai hing h6a nly, ching h4,n- nhrr
ai cnuydn tr.t didm D d6n didm A, khi do sin lttgng xe hoi ting ttt 300 l€n 600 con
iy. N6u
sin luong mdy tinh teng tti 1.000 l6n 2.200.
niry c6
du nhu M6t trong Mndi Nguy€n lj' Kinh td hoc dtac thio luin d Chriong I d6 lir con
y c6 thd ngddi d6i mit vdi sg dTnh ddi. Driong gidi han khi ning sAn xudt thd hiQn mQt sg
im cu6i denh ddi m?r n€n kinh t6 phii d6i alen. fr4ot khi chring ta di c14t ddn nhirng clidm
rg niri' hi6u qui tr6n drlong gi6i han, c6ch duy nhdt dd sAn xudt them mot h2rng h6a niy
34 PHAN I GiL''l iilEr'

la sAn xudt bot hang hoa khdc Vi du

nhu khi ndn kinh re t1i chr'rydn tti didm A
i00 xe nhtlng phai giAm bot di 200 chi6c
Hinh l
sang ttidm B, xi h6i ,an *'ai-iietn driOc
Stldich chuy
m6y tinh. tr.,\: ^r*.. ^ han khi naq
gi(p chring ta hidu th€m drr0c m6t trong Mndi Nguyan
Srt ddnh ddi niy cho M6t suti6n bi
gr chring ta phdi hy sinhtd c6
li Kinh ft hoc: chipni ct'a m.Ot tt"r ia tat ta nhtng nan kt'a nang sdn xu{t cho nginh <6rlE n

J#;;, #; J";;l it.;i;;l;; noi ?'i9'g gliJi

s6 lusng hing
phip nEn krrl

;;;;;;#i Ji -ehlng hoa. iiqc do hiong bing

pfii.o t oi"'r' lnot miiy tinh hori

hoa khdc. Khi di chuy€n it, aiet r"n! aia* B, n€n kinh t6 phii hy sinh 200 xe hoirho tr{
tdo chi6c xe hdi' Nhu vay' t4i didm A' chi
qidihan kh.i
chi6c mly tinh dd ran *,raitie* a'rqc
I

c6ch kh6c, chi phi co

chuydn ra nqi
phi co hoi cta 100 .nia. *.'i-,oiia 200 chi6c m6y tinh. N6i (nuyen tu dr!

"n.t .ir';at .i,a. *. noi i; *riv tinh' be 1r ^qt chrit chring ta thdv chi
i';i;il' khi dd siin lu(
khi ning
;ii;"t:H. ..Oi.i,te. ,."-ioi tt'it'tt tE aO aoc c'ia d'rong gidi han cta
miiytinh d€rl

sin xuit. (N6u nhrr kh,r"g d6c li gi, b4n c6 thd xem l4i phu luc d6 thi
;i;;; i

chuongniy.) r ?jr\
chidc xe hoi tinh theo don vi mdy tinh kh6ng phii ld co
Chi phi co hQi ctra m6t
tlinh trong ndn kinh te *a no phq thuQc viro vi€c ndn kinh t6 hiQn dang sin
tif m6y tinh q
I

xudt bao nhi€u chi6c nli * Didu niy dttgc phindnh qua hinh dqng
"l-*altinh' D9 dddng si6i han khi ning sdn xudt d
;;;;'xuit' nen n10t ,.Ll
cta tlttong gi6i h4n kha
pfti to hQi cira m,otitiiat xe hoi li cao nhdt khi
ndn ddong gi, ri
Hinh 2 cong." phi".,goeilii
tai didm E, noi.ml,dridng gi6i Hinh,ri
kinh t6 sin xudt nhic" *;i;i;i it m6y tinh, nhu I

xe hoi vir nhi€u mdy tinh' nhri t4i didm xudt tii nrj
h4n khri d6c. Khi n€n ft"'i te sin xudi it
F, ddong gioi hqn ttd
hon vi chi phi co hOi c[ra mQt chidc xe hoi Didm nirr
khi d6 thdp hon.
"e;iil;hing vi dr,1 ni\y :
khA ndng sAn x-udt thr:ong c6- hinh thay vi 1.t)t
Cdc nhir lunh td tir.r ring drrong gi6i han
toirn.bQ ngu6.n lgc de'sa1,xul111^tinn'
cong. Khi ndn kinh te tir;;";;'t"titr Euong,
dqn! t6t nhat d nganh c6ng nghiQp
nhu t?i didm F, nr,ung ng.,Jn ir'Z rj tu ddgc srt clda ra nht
xe hoi, vi du nhr: .ong n';i;'J; *uat *t
hoi lanh t13ng nu";tltl fi 'n* qua, su oilr
"sr'e
ngudi c6ng nhin n2ry kh6ng
viQc d ngdnh .Ong iiP rn'y tinh' Bdi vi nhttng vdkinh t.
"gt
gidi chd tao mey tinh, ,,d'n fti"n tc se khong phai
[v Jinh nhi€u mriy tinh tld sin han khti rt;
mQi chi6c xe hoi tinh theo'tlon vi
xudt th6m mQt chiCc *" ioi' Ct'i phi co hQi-cr1a
mdy tinh khi d6 Ia nho, vi duon; gidi h?n
tuong d6i bang phang' NgrIgc lai' khi Kinh td h,
*i''dt *t hoi' vi du nhrl tai didm E'
n6n kinh td sit d\rng nat'iei tg"li luc ed san :

c6ng nghiQp xe hdi thi da d Nhi€r-r cl.rrl

nhttng ngu6n l\ic dtlgc .t, Jo"g iAt "ndt trong,ng2rnh
hoi ta di chuydn m6t vai ky sri m6y hoc, nha i
sdn d6 r6i. Sin xudt tnern -It?hiAc xe "[tri" lirm thg c6ng nhin sin xrrit xe -^ .r.-.1 ^ ,..j
tinh t6t nhat ttl ,,g"nt' tong ;ghi .t1' " '11 tinh"sang
lem giim di mO't c.6ch {rins td
hdi. He qui IA sin *,,at ii8"t'*Ot'chi6c xe hu sE
rti nhidrr r
xe hoi tlng vii dddng gi6i han
sin lugng m6y tinh. chi;[it; h6l titu mQt chi6c kh6i co qr
vir thdc r 3
khi ningsin xudt rdt d6c.
ddnh d6i giria sln ltigng ddu
Dddng gi6i h4n khA ning sin xudt tl: hl:: sU
th6 ki'nl t

ra cria c6c sln phdm k}ra..h?t iai mQt thdi

didm Nhrtng theo thdi gian' tli€u d6 Kinh rr
nghQ trong nginh c6ng nghiQp m6y tinh
c6 thd thay d6i. Vi du nhr'rti6n bi c6ng md rQng
nqhien ,. ir
ltiong m6r ti.i lo thd lirm I" tiong m6t tudn Su ti6n b0 niry
;t.';;;; stin litcing xe hor nao' ndn kinh
,-l-rLIl)g t.l

t4p hsp caL ro hot.t,u uen tt*t' t6 1ai bit \y :lt rll I-r lr
Na'r nh'i khting sin xttdt m6t chie(
r.' , irnp.,, the s'rr, r\tiir clri{,r thinr rliar' tinh
 CHUONG 2 SUY NGHINHU MOT NHA KINH TE HOC 35

didm A
Hinh 3
)0 chi6c Ludng m6y rinh

5u dkh druyin oia dudng gidi

han thl ning sln xuit
NguyAn 4 000
M6t srlti6n b6 vd (6n9 nghEtrong
rh dd c6
ngirnh c6ng nghiEp miiY tinh cho
udt cho phdp ndn kinh t6sAn xudt ra nhi6u 3.000

nghing miiytinh hdn tai(d( mf( sln ludng

2.3m
inh 200 xe hoicho trudc Kdtqul h, iludng 2.2m
n A, chi gi6ihan khd ning sln xudt dich
<huyin ra ngoii. Ndu ndn kinh tE di
i phi co
rhuydn ti tlidm A sang tfidm 6 thi
thiy chi khid6 sen ludng (rla (e xe hdi l;n
ri ndng miiy tinh il6u ting l€n.
0 600 6s0 I,000 Ltry{6t6
i thi cira

hii li c6
.ang sin
mdy tinh nio, ndn kinh te van chi c6 thd san xu{t t6i da drrgc 1.000 chidc xe
hoi,
nh dqng
nOn mQt didm cu6i cta duong gioi h4n ddoc girl nguy0n. Nhting phdn con l4i
cia
r xudt d
khi n€n duong gioi han khi ning sin xudt dich chuydn ra phia ngoiri nhd Hinh 3'
)ng gidi Hinh niy minh hoa mQt sti tang tnldng kinh t6. xa hoi c6 thd chuydn ddi sin
r4i didm xudt trt mQt didm trdn dtlong gi6i h4n khd ning sin xudt cit sang mQt drrong mdi.
c xe hoi Didm niro drloc chon ph\r thuqc vio sd rla thich tty theo hai loai hing h6a. Trong
vi clq niry, xa hoi di chuydn tir didm A sang didm G v6i nhidu mriy tinh hon (2.300
c6 hinh thay d 2.000) vir nhi6u xe hoi hon (650 thay vi 600)'
r6y tinh,
Etidng gidi han khi ning sin xudt don gian h6a m6t ndn kinh t6 phrlc tap tld
; nghiQp dua ra nhrlng f tu6ng tuy co bdn nhrrng rdt quan trong: su khan hidm, tinh hieu
ti di lim
qui, su d6nh ddi, chi phi co hdi vi tdng trddng kinh td. Khi chring ta nghidn criu
y kh6ng
vd kinh t6 hgc, nhtlng y trrdng niry se l{p lai d nhi€u d4ng kh6c nhau' Dtiong gidi
r dd sin
han khA ning sin xudt cho ching ta m6t cach nhin don giAn vd chring'
o don vi
: lai, khi
didm E, Kinh ti hgc vi mO vi kinh ti hoc vi m0
thi da d Nhidu chrl thd dugc nghi€n ciru d nhrrng cdp dQ kh6c nhau. Vi dq nhu trong sinh
's-rl mdy hgc, nhi sinh vat hqc phan tir nghi€n crlu thinh phdn h6a hQc tao n6n nhilng
LxuSt xe co thd s6ng. Nhi sinh vit hqc t6 biro nghien crlu v€ t6 b?ro v6n ddqc hinh thanh
tl.ang kd tti nhidu thinh phdn h6a hqc vi bin thAn no cung dang g6p phdn xAy dgng n6n
gidi hqn kh6i co thd s6ng. c{c nhi sinh v6,t hqc ti6n h6a nghien cttu nhi6u loii dQng v{t
vi thuc vit cring nhd nghian cilu xem cdc gi6ng lodi thay d6i ddn ddn qua hirng
ong ddu th6 ki nhrt th6 nio.
didu d6
Kinh td hqc cung drroc nghi€n ctlu theo c6c cdp dQ khrlc nhau. chfng ta c6 thd
ndy tinh
nghidn ciru qud trinh ra quy6t dinh cfia c6c hQ gia dinh v2r doanh nghiQp' Ho{c
:rrd rQng
chirng ta cung co thd nghiOn ctlu vd sU tuong tec gitia hQ gia dinh vir doanh nghiQp
r€n kinh
trOn nl.rrlng thi trddng hing hoa vi dich vu cu thd Ho{c ch6ng ta c6 thd nghi€n
r6t chi6c
36 PHAN I L_-,, r li I Er

.iiu hoat clong cua tting thd [ren kinh te bring c/rch t6ng hop tit ca cac hoat dong
cira nhring ngdoi ra quydt dlnh o nliiing thi truong r.riry' @E
Theo truydn th5ng, linh vric kinh te hqc drrqc ra chia l2rm hai nh6nh ldn. Kinh
t6 hgc vi mdr nghi€n c0u c6c hQ gia dinh vir doanh nghiQp ra quydt dlnh nhrr th6 Li mot sinlt ,

nio v?r tuong trlc v6i nhau ra sao tr6n cdc thi truong cu thd. Kinh t6hgc virn62 niy sE co iih

nghi€n ctu iec hiQn tuQng trong tdng thd n€n kinh td. Nhi kinh td vi m6 nghi€n nghi€n c(ir I
crlu t6c dQng cria viQc kidm soit gi6 thu€ nhir d thdnh phd New York, t:ic dQng crla nh6 nhrlng n

c4nh tranh nddc ngoiri l6n ndn c6ng nghiQp xe hoi cria Hoa Ki/, t6c dQng ctra gi6o George

duc bit buQc l6n tidn lrrong cria c6ng nhdn. Nhi kinh t6 vi m6 c6 thd nghi6n crlu Donald j

t6c dQng cta viQc vay mrrdn cria chinh pht li€n bang, s{ thay ddi qua thoi gian cira MegWl
(
ti le thdt nghiQp trong ndn kinh t6, hay cdc chinh sdch nAng cao chdt lrtgng cuQc Danny
Barbaral
s6ng c[ra mQt qu6c gia.
John E;rl
Kinh t6 hoc vi m6 vir kinh td hqc vi m6 c6 m6i quan hQ dan xen mat thi6t vdi Kofi An I
nhau. Bdi vi nhrrng thay d6i trong ndn kinh t6t6ng thd ph6t sinh ttt cdc quydt dinh Ted Tr,,4
cta hang triQu cd nhan, chirng ta kh6ng thd nim bnt drrgc qud trinh ph6t tridn Lionel R|

kinh td vi m6 ml kh6ng quan tam gi d6n nhrlng quy6t dinh kinh t6 vi m6 c6 li6n Diane vc
quan. Vi du, nhi kinh td vi m6 c6 thd nghi€n cilu t6c dQng cia viQc cit giim thu6
I

Micha:li
thu nhap 1i6n bang d6n vi€c sAn xudt hing h6a v?r dich vu. Nhrrng dd phAn tich vdn Ben 5tel
l

dd niy, h9 phrii nghien cilu xem cit giim thu6 lnh hudng nhrt th6 niro ddn viQc chi (ate B1a,

ti€u cho c6c hing h6a vA dich vu cria c6c hQ gia dinh.. Anthc;ri

Mic cho kinh td hgc vi m6 vir kinh t6 hqc vi md v6n c6 li€n h€ v6i nhau, ci hai Steve rjA

Arnold 5
iinh vtlc niLy vin li ri6ng biet. Bdi vi ci hai d{t ra nhrlng cau h6i khdc nhau, m6i
Sandra
linh vrlc c6 cdc khung m6 hinh ri6ng vir thddng ddgc d4y trong nhtng m6n hoc Scott Ad
I

ri6ng biQt. Mick JaE

KIEM TRA NHANH; rheo n ghia nao thi kinh td hqc Aidng nhtt la m6t m6n khoa hoc? Hdy Vi6c tLrn

nhung (d th(
vE dtong gioi han khd ndng sdn xudt c1a m6t xa h6i san xudt luong thuc va quhn ao. Chi
kidm drtot rr
ra mAt didm hiQu qud, m1t didm kh6ng hiQu qud vd m6t didm bcit khd thi. Hdy chi ra tdc
d6ng c1a han hdn. Dinh nghia kinh ft' hoc vi m6 va kinh t€'hoc vr m6.

t6 c6 girn,-'1
NHA KINH rE ngc NHU tA NHA Tu v{il cHIilH sAcH tlidu d6, Iro

Th6ng thdong, c6c nhd kinh td hqc duOc ydu cdu giii thich nhtlng nguy6n Phin tiitr
r.rhAr.r cta c6c sd ki€n kinh td. Vi du, t4i sao ty lQ thdt nghiQp cta lao dQng 6 dQ tuoi
thanh thi6u nian thrrong cao hdn so vdi d clo tudi l6n hon? DOi khi cd,c nhir kinh Dd gi[rp l.rr
td duqc dd nghl dda ra c6c gqi y chinh sdch dd cAi thiln tinh hinh kinh t6. V( dq, ng0. Boi i
chinh pht n6n l2rm gi dd gia tang phtc lgi cira thanh thi6u ni€n? Khi cdc nhi kinh nhau, hc, ,:[
Vi dtr I
1 Kinh td hgc vi m6 m6n hqc nghi€n crru qu6 trinh ra quy6t dinh cta ciirc hQ gia dinh tdi rhidu l
vb doanh nghi€p, vi tuong t6c cia ho tr6n c6c thi truong.
Kinh td hoc vI m6 m6n hoc nghi6n cuu nhtrng hi6n tLJong t6ng qu5t t'ia nEn kinh
t6, bao o6m tam phdt, th5't nqhi6p vA tinq trrrdnq kin h t6
 CHUoNG 2 SUY NGHINHU MOT NFIA K]NH TE HQC 37

rat dQng
BAN ((i BI Er Ai Hoc Kinh Td Hoc
rn. Kinh
nhri th6 Li m6t sinh vi0n, rd th6 bin da ilng t( h6i minh ring: minh n6n hoc bao nhi6u ldp v6 kinh t6 hgc? Nhfng
thti
(0 bin thi nd riit thu( td, vir
c vr mo' niy s€ cri kh gi sau niy trong rldi hay kh6ng? Kinh t6 hoc cd v6 trilu tuong nhung
nghi€n cfu kinh t6 hoc khi{ li hrlu kh cho nhi€u con afi.Idng su nghi0p khdc nhau. Sau tl6y li m6t danh siich nho
i nghiOn
l6ng cira nh6 nhfng ngr.rdi n6'i ti6ng tUng hoc kinh t6 hoc thdi sinh vi€n

cira gi6o Bush

George H. W. Ctlu tdng thdng Hoa K)'

ri6n crlu Donald lrump Ong trirm trong kinh doanh v) nuydn thOng

gian cria Meg Whitman Cflr giiim d6c di€u hinh cta eBay

rng cuOc Danny Glover Di6n vi6n

Barbara Boxer Thugng nghi si M!

John Elway (rru ti6n vE giii brlng dii nhi nghd M! (NtU
thidt vdi Kofi Annan tqu Tdng thrt k! Li6n hi6p qu6c
ydt dinh Ted Turner Siing l6P (NN
.rdttridn Lionel Richie Ca si
i c6 li6n Diane von Fulstenberg Nhi thi6t k6 thdi trang
im thu6 MichaelKinsley Phdng vi€n
tich vdn Ben Stein Nguoi chudn bi ciic bli philt bidu (hinh tri, nhir biio, di6n vi€n

tvi6c chi Cate Blan(hett Di6n vi€n

Anthony Zinni lLtdng (nghihtlu), Hdi qu6n Hoa K!'

Steve Ballmer Gi;im d6c di6u hinh Mkrosoft
u, ci hai
Arnold Schwarzenegger lhdng ddr bang
(alifornia, Hoa K!'
rau, m6i
Sandra Day-0'Connor Cru ch;inh 6n tda iin tdi cao Hoa Ki'
n6n hoc
5cottAdams Ngttdi vE tranh bi6m hoa cho Dilbert

Mick Jagger (a si nhdm Rolling Stones

hqc? Hay vic( tung theo ho( taiTrr-rdng Kinh td London (d thd kh6ng giilp Mkk Jagger hiit drlor nhlng ndt nhac cao

in ao. Chi nhung (6 thd d; gidp trang bi cho 6ng nhrtng hiiu bi6t dd ddu trr dring c6ch nhrlng kho,in ti€n ldn m) 6ng ta
kidm duoc trong sudt su nghi6p rock'n'roll c0a mlnh.
chi ra tdc

td c6ging giAi thich thd gidi, hg lir nhrrng nhh khoa hqc. Khi h<2 c6 ging cii thi€n
didu cl6, hq l?r nhrlng nguoi ttl vdn chinh s6ch.

nguyen
i d0 tudi
Phin tich thqlc chrlng vir phdn tich chudn tic
rhi kinh Dd giirp lirm ro hai vai tro ctta nhir kinh t6, hly tim hidr'r c6ch hg sit dqng ng6n
6.Vi du, ngrt. Bdi vi nhir khoa hgc viL ngrloi trI vdn chinh siich c6 nhf,ng muc dich khic
rhA kinh nhau, ho sr1 dung ng6n ngrl theo nhrtng c6ch kh6c nhau.
Vi du, gil sit c6 hai ngrioi dang thio lu{n vd nhrrng quy dinh trong mitc ldong
) gia cl)nh tdi thidu. Chfng ta c6 thd dugc nghe hai dang phdt bidu nhrl sau:

n6n kinh Ponv: Quy dinh mtc lrrong tdi thidu giy ra th6t nghiQp'
Nonu: Chinh phfr n6n ting miic lrrong t6i thidu.
3g PHAN | ",, rF E .

ta TLrLr,r. t
T4m bo qua vi6c b4n co d6ng y vtri nhung phdt bidu tr6n hay khtrng' chung
phii litc iu
thdy'Polly ui No..n tlang c6 ging lim nhtlng didu kh6c nhau Poliy n6i chlyQn
m6t trons
nhi mOt nhi khoa hoc. -O ay"auig drra ra mQt nh{n dinh xem thd gidi v{n hanh
nhh kinh t
nhu th3 niro. Norm thi n6i chuyQn nhU Iir mQt ngddi ttl vdn chinh s6ch: Anh ta
chinh sziqrr
ctla ra tuy€n b6 v€ c6ch anh ta mu6n thay ddi thd gi6i'
MQt chinh
Mdt cech tdng quan, c6c ph6t bidu vd thd gidi c6 hai d4ng' MQt dang li.tht'lc
hO hi0n tai
chrtng, nhu .iru iotly. Phet bidu th{c chringt mang tinh m6 ta' Ha giii
thich thd
d6 dnng ih-
gidi. 6qng thil hai ll chudn t6c, nhrt cria Norm. Phdt bidu chudn tic2 thi mang
iitttr *C.,[ lQnh. Hq dua ra ph6t bidu vd nhrrng gi th6 gi6i n6n lim' Tr Limitt
ki
S\l kh6c biQt quan trgng gitla cdc phdt bidu th{c chrlng vir chudn. tic nim
d ch6 crlc nhiL

chring ta drinh giri a9 tin iai cira chung nhrr th6 niro' V€ nguyen tic' chring ta
c6 Uy ban c61
thd tliiia nhin ioac b6c b6'i6c phdt bid-u thgc chfng bing cich xem x6t cdc bing Uy ban na
chirng. IvI6t nhd kinh t6 c6 thd d6nh gi6 ph6t bidu cira Pollybing crich phin
tich vq gi khdC
drr li4"u vd srJ thay ddi m(rc luong tdi itridu va thay ddi ry Ie thdt nghiQp theo
thoi ctta long t1

gian. Ngrloc lai, danh gi6 cic pihtbidu chudn-tic li€n quan d6n gll lri 1!1g nhu biy phin 1

Eo.a fa'p tuan. pnat biEu cira Norm kh6ng thd chi d6nh gi6 qua s6 liQu. X6c dinh Tdng tl,
m6t chinh ,a.n tOt hay tdi kh6ng chi le ten d€ khoa hoc. N6 cdn li6n quan t16n hinh chrnl
nhrtng quan didm vd ddn tOc, t6n gilo va tri6t I1i chinh tr1' giup xdy d
C6c ph6t bidu thuc ch(tng vir chudn tic vd co bin li kh6c nhau nhung
thrrong Ngdn l:hci;
cl,rg. drr, xen trong hQ th6ng ni6m tin cira m6t con ngddi' Cu thd ld' c6c quan tich dti li0
didm rhgc chrrng ve: viQc th6"gl6i v{n h2rnh ra sao c6 6nh hrtdng tldn quan ilidm cho thi trtl
chudn tic v€ ciiJchinh sich i6ng mong mu6n. N6u nhrl phrlt bidu cira Polly v€ dQc qLrydn
vi6c tidn luong t6i thidu g6y ra thdt nghiep l) dring thi didu niry c6 thd phin
b6c
C6c nl1
ldi tuan cira N"orm vd vi€c-cirinh phir ndn ting milc lLldng t6i thidu. Nh6ng c6c kdt phir. Dd cr
luin chudn t6c kh6ng chi xu6t ph6t tir cd,c phan tich thgc chrlng mi cdn li6n quan dua viro y
ddn cdc ddnh giri v€ mit gi6 tri.
r

Dtl trtl Li(

Khi nghian ciru vd kinh td hqc, lfc n2ro ban cung n6n tech bict girra c6c ph6t hirng trirl
bidu thrtc"chrlng vir chudn tic dd t{p trung v2ro nhi6m vg mir minh dang lirm. Vi cfrng nhri
kinh t6 hqc .a !n"g giii thich xemndn kinh t6 v{n hirnh nhrt thd nio, n€n hdu
inh
hdt li thtlc .t,rig. ftf,u"g cirng c6 ,htng ngrtoi thttdng slt.dr1nq kinh t6 hoc cho
Sr.t
nhir tu viir
muc dich chudn iic, Hq ;1u6n tim hidu xemlirm thd niro dd cii thiQn n€n kinh
t6'
mot cich
Khi b4n nghe nhd kinh t6 dua ra ph6t bidu chudn tic, ban bi6t hq dang ph6t bidu l

nhrl th6 ni
kh6ng phi-i v6i td c6ch nhir khoa hoc mir lir ngrloi trr vdn chinh s6ch' i

"Ti ttl
Cir nhir kinh ti A Washington c6 ticl
"mot ngtdi
Tdng th6ng Harry Truman c6 ldn n6i ring 6ng mu6n tim mot nhl kinh t6
X

rnitYb6i vi'm6i khi 6ng h6i j' ki6n ttr cdc nhir kinh t6 thi hq 1u6n tri loi 6ng ring bi chi i
"MQt rrift thi..., m4t kh6c thi..."r td da t1
thdy til
cA1'b(r,

1 Phit biiu thryc chung: ph5t bidu m6 ti thd gioi lvlac d

ph6t bidu chudn tic: nhr-rng ph5t bi6u chi ra s,-r vi6c n€n di6n ra nhu th6 nAo ig.t\ lt
Nouv6n vin li "On the one hand, . On the other hand, ' Chii "hand" nghia den l)
a HArr\,' I l, - l.lqvor d
 CHUONG 2 SUY NGHi NHU [,4OT NHA K|NH TE HOC 39

hring ta Truman da dring khi nhin ra.rdng nhdng loi td vdn cta ciic nhi kinh t6 kh6ng
chuyQn phii hic n?ro cirng li m6t con drrong thing tip. Xu httdng n?ry c6 ngu6n g6c ttr
in hdnh ,6t t.ot g Mndi NguyAn lit Kinh td hoc: con ngrtoi d6i mdt vdi sg d6nh ddi. Cdc
Anh ta nhir kinh t6 bidt ring viqc d6nh ddi c6 li6n quan ddn hdu hdt cdc quy6t s6ch. MQt
chinh sdch mu6n ting tinh hiQu qui thi phii chlu d6nh ddi bing s1i bdt binh ding.
, li
thgc M6t chinh s6ch c6 thd girip cho cdc th6 h6 tuong lai nhung se lirm tdn thttong thd
hich th6 h0 hi€n tai. Neu c6 nhir kinh t6 hoc nio n6i ring quy6t dinh mQt chinh sdch li r{t
ri mang d6 dnng thi d6 kh6ng phli Ii ngddi d6ng tin c{y.
Truman kh6ng phii li tdng th6ng duy nhdt dga viro cdc f ki6n d6ng g6p cia
mdch6 c6c nhir kinh td. Tri nim 1946, tdng th6ng Hoa Kj, da nhin drrgc nhring gqi i tti
ng ta c6 0y ban c6 v{n kinh td vdi ba thirnh vi6n vir mQt nh6m gdm viri chuc nhA kinh t6.
:ric bing Uy ban niry co vin phong chi c6ch Nhir Tring v2ri brrdc chin vi khdng c6 nhiQm
hAn tich vu gi klrdc ngoii vi6c td vdn cho tdng th6ng vi vi6t Bdo cdo Kinh td Thtdng niAn
1eo thdi crto Tdng th6ng, trong d6 thio lu{n vd nhtng ph6t tridn kinh t6 gdn diy va trinh
ing nhri biv phAn tich cria tjy ban vd c6c vdn d6 chinh sd,ch hi€n tai.
i6c dinh Tdng thdng cung nh{n drtqc cdc th6ng tin trl c6c nhi kinh t6 trl nhidu b0 phin
uan d6n
hirnh chinh khdc nhau. C6c nhA kinh td cta Vin phong Quin trf vd NgAn s6ch
girip xiy dgng kd hoach chi ti6u vd chinh s6ch didu ti6t. Cric nhir kinh td d B0
thddng NgAn kh6 giup xdy dgng chinh sdch thu6. Cric nhir kinh td d B0 Lao dQng phAn
6c quan tich drJ liQu v€ nhdn luc vir nhtrng ai dang tim vi€c dd gifp x6y dung chinh sich
an drem
cho thi tntong lao dQng. Cdc nhir kinh t6 d B0 Tti ph:ip gi6p thUc thi lu{t ch6ng
Polly v€ d6c quydn cria qu6c gia.
,hin b6c
,, cdck6.t C6c nhi kinh td cung lim viQc d ngoii nhring bQ ph{n hinh chinh cria chinh
€n quan phfi. Dd c6 dttqc c6c dinh gi6 dQc l{p vd c6c chinh srich drtgc dd xudt, Qu6c hQi
drJa viro 1i ki6n cira Vdn phong NgAn s6ch Qu6c hOi gdm nhrlng nhi kinh td. Cgc
Dit tru Lien bang, td chrtc quy6t dinh cic chinh s6ch vd ti€n t€ cira qu6c gia c6
:6c ph6t
hirng trim nhri kinh td d6n l2rm vilc dd phin tich sg ph:it tridn kinh t6 d Hoa K1i
ldm. Vi
cflng nhd tr6n to?rn th6 gi6i.
n€n hdu
hoc cho St1 6nh hudng cta cdc nh?r kinh td d6n chinh sdch vUot qua kh6i vai trd cfra
kinh t6. nhi tri vdn: cdc nghi€n cfu vi biri vi6t cira hg thuong t6c dQng d6n chinh sdch
hrit bidu ni6t cech gi6n ti6p. Nhi kinh t6 hoc John Maynard Keynes dda ra mQt quan sdt
nhu th6 niy:
"Trt t*1ng cia cac nhd kinh td vd cic tri6t gia, cd khi ho dilngldn lic h9 sai, ddu
c6 tdc dbng manh hon ngndi tu ildng. ThQt t dy, thd gidi bi thdng tri bdi mQt sd it
t6 "mot ngtdi khac. Nhtng ngndi c6 ddu 6c thtc ti6n, nhrtng ngndi tr,t cho rdng hg khdng
)ng rang bi chi phdi gi bdi nhrtng dnh hnlng tri thtc, lai thndng ld nO k cita m\t nhd kinh
td da qud cd ndo d6. Nh*ng ki diAn 16 nam quydn lqc ftong tay til1ng nht nghe
thdy tidng ndi tit khbng trung, thdt ra lai dang chdt loc cudng m6ng cila hq til mQt
ciy bilt tdm thtdng ndo d6 mdy ndm vd tri6c"

Mic ddu nhrlng loi niry dugc vi6t vio nim 1935, n6 vin con dring cho d6n
,ao.
nghy nay. Ve that ra nhr:ng'tAy brlt trim thuong" ngiry nay dang c6 inh hrrdng ddn
ria den 15
cliinh s6ch c6ng thi thuong lai chinh l2r Keynes.
Ltoi dich.
40 PHAN I :IOI THIF

Iai sao l.l

THEo DoNG THol Su Kinh Td Hgc Crto Tdng Thdng Obamo
cta cdc n
cia tdng th6ng' ngtldi ddlng
Sau ddy lit mO td cita Larry Summers vd chirth sach Bdt crt nhi
tldrr nh6m c6 vdn kinh td cho Obama' bi6t reng :
(A0 tr4ng thdt
MoT TAM NHIN CHo su (Al Tlril, TAilG IRUoNG VA Vlt( LAM CHIT IUoNG
drrgc th6n
Llwnrla H. Sut',tt'.ltns ly tddn$ d

kinh t6 mir cdn lir ngu6n g6c cu thd v6 sric manh vir su
Trong
Hdm nay, Trjng thrdng 0bama da dua ra tdm nhin
crla
ning tl0ng cta Hoa K!'. thuong tn1
ono cho stttldimdi, phiit tridn vir cong vi€t chdt h-rong
trong nhlng ciich dd theo d6i qui dqo lith dudi? Ch(
cao tai Trr-tdng tao ding Cdng d6ng Hudson Valley' MOt

Cic kd hoach Tring th6ng drla trdn n6n ting

tia sri kinh td lir ihdng qua ciic c0ng nghO ch0 ch6t
di Mqt khi vt

khonq phii chi bdi do truy€n thong kinh doanh cta dem lgi nhtlng kdt qui vang d0i.Trong thd k! 19,
n6 khai hin\
bao g6m tuy6n drrdng sdt xuy€n l,rc dia, diQn tin, vit
ttoa iy mi cdn dua trdn truy6n th6ng tria nhrlng tu Trong i
tldno co hoi nrlrit, hav nhi€u cdi khdc nta Trong thd'
tudng kinh td manh m0. ldnh d4o,
k,j'26. nhrlno ddi mdi manh me nhdt co thd kd d6n lir
nim qua, cii( i tudng duoc dd xuet bdi
Trong hai ki6n tfi nh
xe troi, miy lay pniin lUc, vi d thd hi g6n diy nhdt,
rlo
lohn Maynard Keynes, triii vdi di6u mi hdu hit moi c6c quan c
l) cdng ngh€ th6ng tin.
nquoi 16m tudng, lai co tdm inh hudng quan trong
quan Tronq khi ch[ng ta chua bidt chfnh xdc tluoc linh
co lidn qtii
hon ri d nhfing th6 hE trLtoc. Gidng nhrt nh0ng
vur nio s6 dem lai suc6iti6n ldn tidp theo tho Hoa K!, thich m0t
siit di lirm n€n danh ti6ng cta Keynes trong nht'Ing
ldn hi6m hoi c0a cdc cudc khtng hoiing siu vd tli chring ta c0ng di nhin thdy mQt s6 linh v1l( ndi
bat, s6 c6 ging
ndi mi cdc doanh nghiEp Hoa K| tlang giii ph6nq-ra khin hon.,
chinh v) kinh td, khi "bin tay vd hinh" crla Adam
nhfing ngu6n ning luong ddy siing tao vi bUng n6: ttlong l:l
Smith drloc nhic tl6n trudc tld tli tam thdi ngung se
hoat ddng thi nhu cdu crp thidt li chinh phir phii . (6ng ngh0 th6ng tin, noi (bn nhi€u ti6m ning ning xuAt
dong m6i vai trd ti(h cuc trong viOc khoi phut thi ro lln d6 thal thiic v) fng dung trong nhidu cho 6ng t.r
truong hoat dong manh khde trd lai. nim tdi;
Qu6c h6r
th6ng thiii trong chinh sdch Keynes tl; tlttoc . d ngirnh khoa hot rdng ngh€ rlng dung trong
SrJ vii phi0n I
xiic nhan bdi tinh hinh hoat ddng cta ndn kinh t6 cu6i s6ng, ngirnh t6 nhrrng nghiEn cfu phiit
nhfng nhl
trong nim qua. Sau sLI sup dd tia lehman Erothers IIiin dugc thU( hien taiVi6n Y td qu6c gia vi tai
niy s€ inh
veo ih;ing chin nim ngodi, chinh ph0 tla c6 nhtlng cir co sd nghi0n critr tr0n khip d5t nudc, sG co
bdu cii, vi
chinh siich tlitheo hrrong hirnh dQng quy6t liQt' nhung 6nh hudng sdu sit kh6ng chi d6i vrii stic
kh6e con ngrrdi, mi (bn (ho m6i trudng, ndng cira tdng t
K6t qui cta cdt chinh sdth niy li, tri6n vong hi€n
nghiQp, vir mdt loat cdc khu vr,fc kh,ic ddi hdi th6ng se c1
nay cta cirrlng ta cla chuydn tr.rgiii ctlu sang phuc h6i,
phli c6 stt sdng tao cdng ngh0; vit DtIa rir
tit lo ling vd viEn cinh rit thLtc td cria su suy thodi
ddn suy nqhiv6 nhrtng gimi chringta mu6n md rOng . Trong linh vuc ning luqng, sq kdt hop cia Iqn x6n -
nh0ng y0u cdu v6 m6i trudng vir dia
(hinh tr!
ra th€m. chinh dtln,
do mOt giai tloan phdt tridn
Mot khia tanh quan trong khii( cia b6t ki stJ ta; ia
de b6i canh
qui.
nha kinh {
r:6ng ngh0 ning hlong v0 ctng hi€u
phiit tridn kinh td n)c chinh l) vai tri rta s'; cli tiin nhdng loi
nt',r h aqnq lLtc cria ting trudng kinh td. Vd v5n d6 Nhin trdn bd rOng cria n6n kinh t6 Hoa K!1 tridn

n)y, nhir kinh td hoc quan trong nhdt cta th6 k!'21 vonq xudt hiEn nh[ng c,ii tien mang tinh chuydn tldi
li joseph la r5t kjn. Nhung dd tlim bio rlng tinh th6n kinh
KIEM TRA
cd thd khdng tphii lir 5mith hay Keynes, m)
doanh mir Schumpeter ghi nhSn vlo ddu th6 k! 20
chudn tac i.
Srhumpeter.
s€ ti6p tuc thric ddy n6n kinh t6 Hoa Ki'trong th6
ki thtrong xuy
trong nhung dong gdp quan trong nh6't cta
N4ot
21 doi hdi phii co vai tro cria chinh pht trong vi6( tao
Schumpeter l) vi0c 6ng ta nhdn manh ddn srli manh
to lon c0a su ddi mdi v) sdng ki6n kinh doanh di thric ra m6t moitruong thuan loi (ho nhtJng phiit tridn d0'
Septenfu 2l , 2N9
diy t;nq trudng thonq qua mot qu6 trinh ong ta m6 Ngudn: The White House 8log,

r nr.iulrr q,r, l,i ,., hr.ry diet d;) tai! t Tr'

i.i '' ww dhitehouse.gov hlog"A VisionJarl nnov1tiat
6rodh - ond-Quol ittJobs
! , , r,''i-r lrfriril -hinim bltl drr0( moT tha: lr, 'r;
i,,
 CHUONG 2 SUY NGHINHU MOT NHA KINH TE BOC 41

ta Tai sao kh6ng phii hic nio nhrlng f kiin trt vdn
cria cdc nhir kinh ti c0pg tlrtoc l6ng nghe
i d*ng cf nhi kinh t6 niro g6p f cho tdng th6ng hay nhrlng lanh d4o dic crl kh6c d€u
Bdt
bidt ring f ki6n cta hq kh6ng phai l[c nio cirng drrgc Iing nghe. Lric niy tam
trang thlt vgng cr"rng lA didu d6 hi€'u. Qu6 trinh mi cdc chinh s6ch kinh td that s\i
i (40
dUoIth6ng qua khic r6t nhidu v6i quri trinh ciic chinh s6ch dUa ra trong tlidu kiQn
l1i trrdng drtgc giA dinh trong c6c girio trinh kinh t6.

lnh vi srl Trong cu6n sdch niy, m6i khi thio lu4n vd chinh s6ch kinh t6, chirng ta
thrtdng i6p trung vio ciu h6i: dAu I2r chinh s6ch t6t nhdt mir chinh pht ndn theo
' tl4o lich dudi? Lhring tu d6r,g giA nhri li chinh s6ch duOc t1:a ra bdi m6t vi vua t6t bgng.
frAOt Uri .rrr'.1.tu .r'.tti"t srich drlng din, se kh6ng c6 gi cin trd
r ch6t tl6
6ng ta tridn
k! 19, n6 khai hinh tl6ng.
ln tin, v)
trong thgc td, dda ra mQt chinh s6ch dfng din chi Ii mQt phdn c6ng viQc cria
iong the
kd ddn la
lanh d4o-, thinh thoing d6 la phdn d6 dnng nhdt. Sau khi t6ng th6ng nghe c6c y
, nhdt, dd kien tri nhtrng hh?r td;dn kinh t6 v€ viQc lga chgn dAu li chinh sdch t6t nhdt tti
cAc quan didri crla hq, 6ng ta chuydn sang h6i cdLc nhir trl vdn khdc
v6 cric y6u t6
tllor linh co lidn quan. cdc nhi tu vdn vd giao ti6p se n6i cho 6ng ta bi6t lim thd nao dd giii
o Hoa (i,, thich mit c6ch t6t nhdt chinh sdch dugc dd xuit cho c6ng chring hidu, vi ho cung
se c6 ging dg dodn bit ct nhrrng hidu ldm niro co thd lim cho vdn d€ trd
: ndi ber, n6n kh6
-hon-.
phong ra khdn Ngrioi trI vdn b6o chi se n6i cho 6ng ta bi6t c6c phtlong tidn thdng. tin
irng nd:
se tdong thuit lai dd xu{t cta 6ng nhrl thd nio vi nhdng f ki6n 1a9 c6 nhidu
khi
€m ning neng xuldt hi€n tr6n cdc trang xa Iuin qu6c gia. Nhttng nhir trt v6n l{p ph6p sc n6i
cho"6ng ta bidt Qu6c hoi s€ xim dd xudt cta 6ng ta ra sao, nhdng gi cdc thirnh vi6n
ng nhi6u

Qudc hQi se dd nghi bd sung, vh khi ning qu6c hQi se th6ng qua thinh
luit mQt
rng trong
c(u phiit
,,ii pnlen btn d6 iudt ci.ra cua tdng th6ng. C6 vdn chinh tri s€ n6i cho 6ng ta biSt
gia vi tai
nhiing nh6m n?ro s€ td chrlc ing h[ hay phnn d6i chinh sdch drrqc dd xudt, dd xudt
Jd(, sA c6
narv sJanh hUdng d6n vi th6 cta 6ng ta girla c6c nh6m kh6c nhau ra sao trong dgt
l6ivdisric bdr-r cir, vi n6 c6 6nh hudng gi tldn sd tng h6 cho c6c s6ng ki6n chinh s6ch khlc
ing, ndnq cira tdng th6ng hay kh6ng. Sau khi nghe v?r cdn nhic t6tcitcic loi khuy€n, tdng
rc ddi hdi th6ng se quy6t dinh xem n€n ti6n hinh nhrr thd nio.
Dr"Ia ra chinh s6ch kinh t6 trong m6t n6n dAn chi d4i diQn In mQt viQc khri Ii
hop cia
(h[nh tri
lgn xQn - vir tdng th6ng (vir nhttng chinh tr1 gia khec) thudng c6 nhting lf do
rhiit tridn
.hinh der',g dd klidng ttiric ady ciJchinh s6ch md cdc nhi kinh td irng h$' Cdc
nhi kinh tE drra ra nhtrng ddu vio quan trgng vdo trong qu6 trinh ra chinh s6ch,
lu&
nhttng loi td vdn cira h9 chi li mot phan trong m6t que trinh philc tqp.
r $1 tridn
ruydn ddi
hin kinh KIEM TRA NHANH: Cho vi du v'€ mQt phat bidu thvc ch1ng va m1t vi du v'A phdt bidu
rh6 ki 20 chudn tdc c6 li6n quan ddn ddi sdng hang ngay c1a bqn. N1'.u ftn ba co quan chinh pht
ng th6 ki thuong xuy€n dua tr€n nhong tu vcin tu cdc nha kinh tA'.
g vi0ctao
t triin d6.

et 2l, 2009.
lnnovotion-
tuolity-Jobs/
42 PHAN I ',- ,i1.

li!.LLr I
rurx rE sAroOilc i xlEtt
CO
rAr sAo cAc nttA 100.0i)r) J
"N6u gom t{t ca cic nhi kinh td ngdi lai voi.nhau, hq se khdng thd thdng nhdt v€
20.000 tl j
Bernard Shaw C:ic
mQt didm nio ci'l Ciu chim bi6ri nny xudt ph6t ttl George Chin 1

nhi kinh t6 khi dugc gom 14i vdi nhau inat'i' Inot nh6m thuong bi chi trich
li hay trd it hci r
dinh chinh
dua ra nhttng y kitn Iu vdn mAu thuAn lin nhau cho c6c nhA hoach dudi srJ'r'r
;i. i6"g dO'.tg no.,aa Reagan c6 mOJ ldn.n6i dta ring' n6uh6illdphii *i
:lgic6.d:3.000 do thtta h
ddgc thi6t"kd dEitr rieng cho c]c nhir kinh t6 thi cf m6i 100 ciu hoi nhiln
cAu tri loi. DAy lI
kh6c nhau cho cdc thi trdn
T4i sao c6c nhi kinh t6 thudng drta ra nhtng f ki6n trr vdn t,

nhi ho4ch dinh chinh s6ch? C6 hai Iy do co bin sau tliy: tidn sit d(
Cicnhi kinh td c6 thd bdt ddng vd dO tin c{y cira c6c lf thuydt thgc chfng
ki6n tr6i i
.
khdc nhau li€n quan ddn cAu h6i n€n kinh td vin hirnh nhrr th6
nio' Vi du'
d6 cl6ng qua
.Cicnhi kinh t6 co thd co nhttng quan didm vd gi6 tr! kh6c nhau v2r do
trao ddi'
.J"t u"g quan didm chudn tic vd vi€c thrtc thi chinh s6ch ctng khdc nhau' d6nh gia;
Hay ctng thio lu{n tung lf do mQt' nhttng gq
khozr hgc
5{ kh6c nhau vi iliinh giii khoa hoc
Peter ha'z
tr6i ddt
Nhi€u th6 ky trttoc, c6c nhi thi6n vin hoc tranh cai vdi nhau xem gida
nhir khi
vdi m{t troi, cdi nio I?r trung tdm cira h0 mit troi Thoi gi-an ga1 daL cdc Nhin th
hay kh6ng'
tdqng hgc tranh lu6,n *"rn .I phAi trli ddt dang bi 5m ddn l€n toirn cdu
,a'rriu .'O thi Ii do tu dAu. Khoa hqc ld qua tiinh tim hidu khim phi vd th5 gi6i Bdi vi co ,

quanh ta. Sr.t tim kidm crl tidp di6n, va 1tr,ang.19 gi li ng4c nhi6n khi
c6c nhA khoa mdt viti b
hqc c6 thd bdt d6ng trong vi6c xdc clinh dAu li hudng di dtng' kh6ng n€
vdi nhau
C6cnh2rkinht6cungthr]ongbdtddngfkidnvoinhauvilfdotr]ongtlt.Kinht6 l

h6i vi kh6m phA. Bing

hqc Ia m6t m6n khoa hic cdn n"on tr6 virion rdt nhidu thtl dd hqc
cdm nhin kh6c gia kinh
C6c nhn tnh td d6i khi bdt d6ng y ki6n v6i nhau bdi vi h9 c6 nhting
nhau vd dQ tln ciy cria cdc lf th-uydt thay th6, ho{c v€ dQ ldn cira c6c
tham s6 quan hdt cdc n
trgng dugc dtrng dd phin dnh su tdong quan giila c6c bi6n s6 kinh t6 chirng.

Vidg,cdcnhirkinht6bdtd6ngvdviQcchinhphrin6nd6nhthu6l€nthunh{p MQnh
hay chi ti€u cira hQ gia dinh. Nh6m irng hQ s1t chuydn tl6i tit thu6
thu. nh{p, sang ddn rnitc,
it,la,ie" dung tin .ing .,t chuydn ddl ney s€ khuydn khic-h 1ec.hO..g]a. dinh tidt hdt cric ri
ki€m nhidu hJn bdi vi"khoAn ti6t Uem drtoc s€ kh6ng bi d6nh thu6. Khi d6,
ti6t s6 lrtgng,
kiim nhidu hon s€ g6p phdn thirc ddy tich lLry v6n, k6o theo s( ting tnldng ning ngdoi thl
hQ th6ng thu€ thu Itr loi kht
sudt lao dQng vd .aitttien chit lugng cuQc s6ng' Nh6m Crng hQ
,rn", frie. iaj thi tin ring ti6t kiQm ii a c6,c h6 gia dtnh se kh6ng bidn dQng nhi6u Mdnlr
do iic dQng tir vi6c thay"ddi chinh s6ch thu6. Ci hai nh6m cdc nhir
kinh t6 ndy c6 seich h4h
rfro"g qr.L didm chudn tic khdc nhau vd hQ th6ng thu6 bdi vi hg c6 quan didm ta se thal
th\ic ;hung khdc nhau vd phAn itng cria thu nhi'p d6i v6i thu6' phin d6i
nrlrn, cac
Kh6c nhau vi gi6 tri hlng hor
Gie dinh rang Pcter va Paula cung s[i d\rng rnQt lugng ntt6c n!{ nhlu
l5y ttt
-d.uSc
tra tidn thu6 dd
sidng nlitli ti,,ng thi trdn. Cr-i 'li"n sinh ,6.,9 t''-'ng thi ttdl1 Phai
 CHUONG 2 SUY NGHINHU MOT NHA KINH TE HOC 43

Peter c6 thu nhip

c6 ngudn tii chinh nhdm thgc hiQn viQc bao tdn gi6ng nrldc.
Paula c6 thu nh{p
ioo.o'oo d6 la vir bi drinh thu6 20.000 d6 la, hay 10% thu nh{p.
q.000 d6 Ia, tttc 20o/o thu nh{p'
nhdt vd 20.000 d6 Ia v?r bi d6nh thu6
rw. Cec chinh s6ch niy c6 c6ng bing hay kh6ng? N6u kh6ng, ai tri nhi6u hon vir ai
1 li hay tri it hon? ViQc Paula c6 thu nhlp thdp do bi khuy6t tAt hay do quy6t dinh theo
r chinh Judi su nghiQp di6n xudt c6 inh hrtdng gi kh6ng? Ndu Peter c6 thu nh{p cao
li
gian dt c6ng viQc
d6 vui do thrla t,rOng gia tdi k6ch xu hay do sg sin ldng lim th€m thoi
6 3.000 hoi nhim ch6n thi sao?
DAy ld nhring ciu h6i kh6 tri loi vdi khi ning ddng thuin khong-cao.
Ndunhrr
cho cdc thi trdn thu€ hai chuyen gia nghien crtu d6nh thu6 crI dAn trong thi trdn dd tra
tidn sii dqng gi6ng nrloc, ic tt O"g c6 gi ng4c nhi6n n6u nhrt hq dria ra
nhtlng f
: chrlng kidn trdi ngrloc nhau.
Vi du don giln nly cho chring ta thdy t4i sao c6c nhd kinh t6 thinh thoing bdt
d6ng quan diEm trong c6c chinh s6ch c6ng. Nhtt nhttng gi chting ta da bidt
khi
idod6
.c nhau. ,.uo"a8i v€ phAn tich;hudn tic vi thgc chrlng, chinh sdch kh6ng thd chi drtgc
Janf, gia tr€n ndn ting khoa hgc kh6ng th6i. Thinh thoing, cdc nh?r kinh
t6.c6
nhrrn{ggi f trrong phin nhau bdi vi hq c6 nhttng gia tri khac nhau. Ngayci khi
tr1.,o" i6. kinh t61ro ndn hoiur hio, n6 c6ng kh6ng thd
cho chirng ta bidt rang
Peter hay Paula c6 dang phii tri qui nhidu hay kh6ng.
trrli ddt
nhd khi
'kh6ng, NhQn thfc vi th{c ti6n
vd gi6 trf,
th6 gi6i Boi vi c6 su kh6c nhau trong c6c drinh gi6 khoa hQc cung nhrt khdc nhau
mQt vii bdt ddng girta c6c nhi kinh td li kh6ng thd tranh kh6i. Nhrtng chtng
hi khoa ta
kh6ng n€n cudng dilu s6 higng c6c b5t d6ng. c6c nh2r kinh td th6ng nh6t ki6n i
Kinh t6 vdi nhau nhidu hon li ngridi ta trJdng.
6m ph6. Bang I c6 20 dd xudt chinh sdch kinh t6. Trong c6c cu6c khio s6t c6c chuy€n
,dn khdc gia kinf, t6, nhr.Ing m€nh tld niry drrgc tl6ng dAo ngddi tra loi xdc nh{n' Hdu
s6 quan f,6t cec menh dd nly se kh6ng thd c6 duoc sd ddng thuan tudng tu trong c6ng
ch(ng.
ru nh{p Menh cld ddu ti€n l2r vd viQc kidm sodt ti€n thu6 nhir, mot chinh s6ch li6n quan
rip sang d6n m(c giri t6i da theo lu{t dinh mi ngrldi cho thu€ nhir drtgc ph6p thu' Hdu
linh ti6t h6t c6c nhi kinh t6 tin riLng viQc kidm sodt tidn thu€ nhir s€ inh hridng xdu ddn
i d6, ti6t s6 lrrgng v2r chdt lrrgng nhir- cho thu6 vi cung li cdch t5n kem dd girip do nhtrng
ng neng ngddi th'at sU c6 nhu cdu vd nhir d' Tuy nhi€n, nhidu chinh quydn thirnh.ph6 phrtt
thu6 thu lJloi khuyen cta cdc nhi kinh t6 vi 6p d{t mfc gi6 trdn lOn tidn thu€ nhi'
rg.nhi€u MQnh d€ thit hai li6n quan d6n thud quan vir h4n ng4ch nhip khdu, hai chinh
6 nAy c6 sich han ch6 thuong mai giiJa c6c qu6c gia. Vi nhidu If do khdc nhaumi chring
an didm ta sE thao luin k!'t,rO"g tro" d phdn ,uu tto.rg cu6n sdch niy, c6c nhir kinh t6
phin d6i nhrlng r?ro can aai vdi tg do thuong m4i. Tuy nhi€n, trAi qua nhi€u
ndm, c6c tdng tlh6ng vd Qu6c hQi da ltra chon h4n ch6 nh{p khdu mQt sd loai
hing h6a.
gc l5y ttt Tai sao nhitng chinh saich nhri kidm so6t tidn thu€ nhir vh r2ro c6Ln thd<lng
thu6 dd mai vAn con duq-c rip dung ngay ci khi ciic chuydn gia dd th6ng nhdt c6c )' kidn
44 PHAN

BANG 1. (A( MENH 0t MA HiU H[TCA(tlHA KINHTt-DoNCv NAO C

Gt m6nh dd (vir tf lQ ciic nhir kinh ti ddng tinh) Hai chur

(93%)
1 . 6iii tr5n ti6n thu€ nh) s€ l)m gidm s6 luong vir chdt lrrong cia nhir cho thu6' phrtor
v?r
2. Thu6quanvihanngachnh6pkhduthuongsElirmgiimph[(ldikinht6(hung'(9i%) dung. O
:. tigiah6ioo;i tinhhoatvirthendisodi6uchinhthitrudngti€nt0qu6ct6m6tciichhituqu6'(90%). cta h2rnt
(hi tiCu chinh pht) cd tiic ddng kkh thkh diing kd lOn
+. Ctrintr *cn tai lnda (vi dU nhr.t cdt gi6m thu4 t;ng
m6t n€n kinh td drlrii mric toirn dUng.(90%) Qua I
5. Hoa K!, khdng n€n han ch6doanh nghi0p thu0 lao dQng nrldc ngoii
gia cdng (90%) td duy. (
O. Tang irrrdng iinh t6 d nhrrng qu6c gia phiit tridn nhu Hoa K, sE lirm gia ting phtic loi. (88%) Keynes s
7. Hoa Ki n0n bd tro cip ndng nghi€p. (85%)
N!
hOn. (85%)
t. Mqt cir(nh siich tiri khda duoc xiy dqng hgp l! cd thd t;ng m(c tkh lgy v6n trong dii
da
9. (hinh quy6n tlia phrtong vi bang n€n b6 tro cdp cho c6t hoat tl6ng nhrlgng quydn th6 thao chuyan
h;
nghi0p. (8s%)
Ni
to. tldu nhu nqen sdch li6n bang drloc c6n bing, nri n6n dtroc tinh to6n theo chu k! kinh t6 hon lir theo
t1.r
thudng ni€n. (8570)
tt. (h€nhiQchthuchicriaqu!ansinhx6hQisEngiryc)ngldnd6nl€ntrongvdng50namtrlindunhuchinh pi
s;(h hi0n taikh6ng thaY ddi. (85%) nt
12. Philcloilhiduqcnhinbingti6nmitcaohonlic6chinhthtictrqc5phiQnvitkh;cc6gidtriUdngtluong' ch
(8470) thl
(83%)
13. l\40tkhoingth6mhutldnng6nsdchli€nbang(dtdcdungxdud6nndnkinhtd cil
'I
4. Iili ph6n ph6i thu nh6p d Hoa Ki' Iir vai tro hop phdp cria chinh phrl. (8170) Vd
15. NguyOnnhingiyralamphiitchtydulidotingh.longcungtidnqudnhi6u'(83%) ng
16. Hoa K!,khOng ndn ngdn cdm thuc phdm bi6n ddi gen. (82%) iqri
(79%)
17. Mf( ludng toi thidu lim tdng thdt nghi6p tl6i vdi ngudi lao tlQng tr. trinh do thdp'
m6tmfcnio di
18. (hinhphtnentdicSutrrich6thdngphrirloidoctheohudngnhlngngudicrithunhipdrt6i
cdp (7970) Do lir
do th) khong ph6i d6ng thuithu nhap mi cdn tluoc nhdn mOt khoin tro
t 9. Thud xi thii vir gidy phdp philt thii c6 thd chuydn nhrlong lil mot cdd kidm
soiit 0 nhi€m t6t hdn tiou ddn ddn
chudn xi thii. (78Y0)

20. (hinh pht Hoa K), n0n giim hoi( b6 trd ci'p cho c6( thric u6ng co c6n. (7890)

[(onomi(
llgu6n: Ri(hard M. Al(on, J. R. Kea11, and Mi(hael B. Vaughn, "ls There (onsensus amonq [(onomists in the i990s?"Ameri(an
Revisited," Journal 0f E(onomic
tdm ri
Review {May 1992): 20i-209; oan Fuller and Doris 6eide-Stevenson, "Consensus among E(onomistJ

Edu(ation (tall 2001); 169-387; Roben Whaples, "Do [(onomilts Agree on Anything? Yes!"
tconomistlvoi(e (NoYember 2006): 1-6;
poli(y The Results of a New 5uIve, E(on Joumal Watd
CI
Robert Whaples, "The Views 0f Ameri(an Economi( Asso(iation l\4embers:
qrl
{5eptember 200q1 ll7-348.
8r.
vd,
.l
va

d6i lap vdi nhar.r? C6 thd l?r do nhring rio cin kh6ng thd go b6 drtgc trong ti6n Lrr

trinh chinh tri thLJc te. cirng co thd ld do cilc nhir kinh t6 chrra thd thuydt phuc It
clugc cl6ng dio c6ng chung tin ring nhrtng chinh s6ch niy li khdng ddng mong
d
mu6n. M6t tror.rg nhilng muc ti6u cria cu6n s6ch nay li dd girip ban hidu 16 quan
tIr.
cu
rlidm cira cdc nhi kinh t6 vd cdc cht dd, vi c6 thd ia dd thuy6t phqc b4n quan
N
didn-r r-rac, la dung.
na
rllEM TRA NHANH: lt't tt:1.)t-a-11111 7,-r viti, k.t!1rt te rito tortg thong bat dortg vdt rthau te
 CHUONG 2 SUY NGHI NHU I,4OT NHA KINI-I TE HOC 45

NAO CUl.IG DTTITP

Hai chdong ddu ti6n cia cu6n sich niy da gidi thi€u vdi cdc b4n nhrrng 1i tudng
vi phuong phdp trong kinh t6 hqc. Gio dAy ching ta di sdn sing dd budc vio nQi
dung. O chuong ti6p theo, chring ta bit ddu nghi€n ctu chi ti6t hon c6c nguy€n lf
))

kd l€n
cta hinh vi vd chinh s6ch kinh t6.
Qu6 trinh nghidn ngAm cu6n siich n2ry doi h6i ban phii sit dgng nhi6u ki ning
tri duy. Ghi nhd nhtlng loi khuydn sau tlAy tir nhi kinh td vi d4i John Maynard
Keynes s€ girip cho c6c ban rdt nhi6u.
Nghi€n cfu kinh td hgc drrong nhrr kh6ng ddi h6i phii c6 nhidu tii ning
ruyen
da; biet gi cho l6m. Nhung n6 kh6ng phii li mQt m6n qul d6 so vdi tri6t
hoc v?r khoa hgc t{ nhi6n. MQt m6n hqc d6 se co rdt it ngdoi wgt trQi.
theo Nguydn nhAn cira nghlch lf d dAy c6 Ie nim d ch6 mQt nhe kinh t6 hqc^bac
thdy phii c6 drrgc mQt stt kdt hqp hi6m c6 nhi6u tiri ning thi0n bdm. Ong
chinh phii ln nhi to6n hoc, nhi stl hqc, chinh tri gia, vi li nhir tri6t hoc trong
mQt chrlng mdc nio d6. Ong phii hidu duoc c6c kf higu vi c6 thd di6n d4t
udn9 chirng bang ldi. Ong phii co khi ning khdi qu6t h6a nhting hiQn trlgng cU
thd va di6n giai m6i c6ch cs thd nhtlng di6u trilu tdgng' Ong phii nghidn
crlu hidn t4i d{a vio nhtng nhtlng tia s6ng d5n drtong cria qud khrl dd phLrc
vu cho tddng lai. Ong kh6ng b6 s6t bdt kj, y6u t6 nAo trong bin chdt con
ngdoi vi quy tic xa h6i. Ong phAi lim vi€c c6 mqc dich vi ddng thoi v6 vg
lSi, dOc l4p vi kh6ng met m6i nhrt mQt nghQ si, nhtrng d6i khi lai gdn vdi
i( na0
doi thrrong nhrr mQt chinh tri gia.
Do li mQt ddi h6i cao. Nhung vdi qu6 trinh ren luydn thrtong xuy€n, b4n s€
l tieu ddn ddn quen voi c6ch suy nghi nhu mQt nha kinh td.

)n0ml(
iomi(s
r6m rAr
): 1-6;
wat(h
Clc nhd kinh td c6 gAng trinh biry cdc chir dd cta hq vdi tdt ca srr kh6ch
quan cta mQt nh2r khoa hqc. Gi6ng nhu ciic nhir khoa hqc, hq drta ra nhrrng
gii dinh hqp lf vn xny d{ng nhrlng m6 hinh drtgc don'giin h6a dd tim hidu
vd th6 gidi xung quanh. Hai m6 hinh kinh td ddn gian li so tld chu chuydn
vir duong gi6i h4n khi ning sin xuit.
rg ti6n Linh vrlc kinh t6 hqc duoc chia ra thirnh hai linh Wc nh6 hon lA kinh t6 hqc
t lhr.rc vi m6 vi kinh tdhoc vi m6. Kinh tdhoc vi m6 nghidn crlu qud trinh ra quy6t
mong dinh cira c6c hQ gia dinh vi doanh nghiQp, vir srl tudng t6c cta hq tr€n thi
i quan truong. Kinh t6 hqc vi m6 nghidn cilu cdc lgc lrrgng vi xu httdng tec dQng
r quan cira chfng d6n tdng thd ndn kinh t6.
MQt phrit bidu thr.lc chrrng lir mQt sr,I khing dlnh th6 gidi v{n hinh nhu thd
nio. MQt ph6t bidu chudn tic Ii mQt srl khing dlnh th6 gidi ndn vAn hirnh
'hau v'A ra sao. Khi cdc nhir kinh t6 dua ra nhrtng phdt bidu chudn tic, hQ dang d6ng
vai tro nht{ l?r nhd tu vdn chinh siich hon lA nhir khoa hoc.
46 PHAN I

Cdcnhirkinht6thamgiatuvAr-r;acnhahoachdtnhchinhsdchthuongdr.ta
gi6 khoa hoc kh6c
;fi;g , kidn tu vdi trdi ngtlgc nhau do nhttng d6nh
;;;;;; clo nhilng chudn riuc gid tri kh6c nhau' Cr'rng c6 nhrng ltc cdc .1

ta tn6ng nf,dt rdi nhau v-d c6c f

f""n kidn tu vdri, nhrlng c6c nhir hoach
,rfra 2. T-
dinh chinh s6ch c6 thd phdt 1o chtng di'
:i'
KHAI NIEM THEN CH6T
So dd chu chuydn circular-flow diagram b

Dudng gidi h4n khi ning sin xudt Production possibilitY frontier
Microeconomics c
Kinh tdhgc vi m6
Kinh t6 hgc vi m6 Macroeconomics
Phdt bidu thttc chtng positive statement
Ph6t bidu chudn tic normative statement
d

cAu tt0t0u r4r

1. T4i sao kinh m6t m6n khoa hQc?
td hoc I2r

2. T?i sao c6c nhir kinh t6 lai dtrng c6c gii dinh? 3. Nt
3. MOt m6 hinh kinh t6 c6 n6n m6 ti thrrc ti€n mot c6ch chinh x6c hay khdng? l(
4. K€ t€n mQt trtlong hop mir gia dinh b4n tttong t{c tr€n thi tnlong cdc y6u kh
t6 sAn xudt vi mQt tn:ong hgp tr€n thi trddng hirng h6a' trL
5. N6u t€n mQt tddng tec kinh td kh6ng c6 trong sd d6 chu chuydn don gii'n' hii
thi
6. Hiy v€ vi giii thich drrong gidi han khi ning sln xudt cta mQt ndn kinh t6 ri.
sln xudt sia vI b6nh t gqi.bla, gi xdy ra d6i vdi th:dng gidi !ra1 naf 16u
t

nhrl xudt hiQn bQnh aicf, tam ctrgitti tr6t m6t nita s6 bo cria ndn kinh t6? 4. Mr
7. Stt dqng dttong gidi han khri ning sin xudt dd m6 ti tinh hiQu qui' ml
xe.
8. Liet ke mot s6 chir dd cta kinh t6 hgc vi m6. ch
g.SUkhdcnhaugiilaPhetbiduthgcchfngv2rchudnticlegi?Chom5iloai Ct,
mOt vi du.
a
i0. Tai sau ui(- iihi kinh td thinh thoing dr-ta ra nhrtng f ki6n td vin trei ngr'icr'
.th"rr.ho c6c nh?r hoach dinh chinh s6ch?

sfu rApvA tlttc DUNG

I . ve so tld chu chuy€n. chi ra cilc thinh phdn cira rn6 hinh tddng ting vdi
dong chu chuydn .t u nang hoa vir dich vu, v:! dong tidn cta cdc ho4t d$ng b
:au dlr
len,i fra CnC) ngUOl Ottal ita hAne I do la dd mua 'i gallon sila
 CHUONG 2 SUY NGHi NHU I',4OT NHA K]NH TE NOC 47

rng drla b. Stuart kidm ddoc 4,50.d6 la m6i gio l2rm vi6c d cila htrng thrlc in nhanh
rc kh6c c. Shanna tr6 30 d6 la ti6n cit t6c.
hic cdc d. Sally kidm ddqc 10.000 d6 la ttl phdn cria Acme Industrial'
l0o/o c6
hoach
Tridng trrQng c6 m6t xe hQi srin xudt hai lo4i hing h6a cho quan dQi vi cho
L
2.
ti€u dtrng, gqi I?r "s[ng" vir "bo'l
a. Ve duong gi6i h4n khl ning sdn xudt d6i vdi sfng vit bo' Sil dqng kh{i
ni€m chi phi co hQi, giai thich tai sao chiong niry c6 hinh d4ng cong ra
phia ngoiri.
b. Chi mQt didm kh6ng kha thi cho ndn kinh t6. Chi ra mQt didm khl thi
nhrrng kh6ng hiQu qui.
c. Trldng tdgng lir xl hQi c6 hai ding phrii chinh tri, gdm c6 Ding Didu
hAu (mudn phrit tridn manh vd qunn dQi) vi Ding Bd c6u (mu6n phdt
tridn vd quan d6l it th6i). Hay chi ra m6t tlidm trdn dr:ong gidi h4n khA
ning sirxudt mir Ding Didu hAu c6 thd mu6n chon v2r mQt didm mir
DAng Bd ciu c6 thd chon.
d. Tudng tdgng ring qu6c gia hi6u chidn Ling gidng giim quin s6 quAn
dQi xu6ng *Ot ,tru, k6o theo ci hai dAng Didu hiu vi Bd cAu giim s6
h:gng stng md ho mu6n sin xudt xu6ng ctng mQt h:gng' DAng n2ro s€
c6 dtrqc "phdn thtidng hoa binh'(drigc do bing srJ gia ting trong sin
xudt bo) l6n hon? Giii thich.
3. Nguy€n ly thrt nhdt trong kinh td hqc nhrr dn duOc thio lu{n trong Chr'Iong
kh6ng?
t chi r" .itrg .ot, ngrroi d6i m4Lt vdi sU ddnh ddi. Sit dr,rng drrong gidi h4n
:6c ydu khl ning sin xudt dd bidu thi sg d6nh ddi giiia hai hirng h6a: mQt m6i
trudng tiong ldnh v2r sin lrrong c6ng nghiQp. Theo b?n c6i gi quydt dinh
n glan. hinh Jang vi vi tri cria ddong gi6i h4n khi ning siLn xudt? Hiy chi ra nhrlng
knh t6 thay ddi d6i,rdi d,io.rg gidi han khA ndng sin xudt n6u nhd c6c ky srr phrit
LAy n6u tridn drroc mQt c6ng ngh6 mdi sin xudt diQn xA it chdt thai hdn?
h td? 4. MOt ndn kinh t6 c6 ba c6ng nhAn: Larry, Moe vir Curly. M6i ngdoi lirm viQc
muoi gio m6i ngdy v2r c6 thd ldm duqc mQt trong hai vi6c: cit c6.hoic riia
xe. Trong mQt gio, Larry c6 thd cit dugc mQt bai c6 ho{c rita dugc m$t
chi6c xe; Moe c6 thd cit dr:gc mOt bli c6 ho{c rita'tlrtqc hai chi6c xe; vir
r6i loai
Curly c6 thd cit ctigc hai bii c6 hoic rrla dugc mQt chidc xe'

ngddc
a. Tinh to6n xem trong m6i trddng hop sau dAy (gqi le A, B, C, vi D) c6
bao nhi€u sAn phdm dich vq drloc sin xudt ra
. Ci ba c6ng nhAn cirng ddnh toirn bQ thdi gian dd cet c6 (A)
. Ci ba ctng dinh toin b0 thoi gian dd rita xe (B)
. Ci ba cung dirnh m6t nila tdng s6 thoi gian cho m6i c6ng viQc (C)

lng v6i
. Larry dirnh mQt nita s6 thoi gian cho m6i c6ng vi6c, trong khi Moe
dQng
chi rila xe vir Curly chi cit c6 (D)
1t
b. Hiy v€ duong gidi han khl ning sin xudt cho ndn kinh t6 n2ry' Sil dung
ila. k6t qu6 d cAu (a) chi ra nhilng didm A, B, C, D trdn dd thi'
48 PHAN r ,;ro - irEL

c. Hay giei thich tai sao duong gioi han khi ndng sin xu{t co hinh dang SaC. lt,i ,:
nhu tren dd thi d cAu (b) ctang niri

d. C6 didm phAn bd niro d cAu (a) Id kh6ng hiQu qul kh6ng? Hay gili thich' Trong
5. PhAn loqi nhring chfr dd sau dAy theo kinh t6 vi md vi kinh td vi m6' dd thl dd
lu{n m6r
a. Quydt dinh cta Susan tidt kiQm bao nhi6u trl ngudn thu nh{p'
b. Tdc dQng cira vi6c giAm ti6t kiQm qu6c gia I6n srl ting tnrdng cira ndn 0d thidr
kinh t6.
c. T6c dQng cta vi6c ting gi6 chip m6y tinh lOn thi trudng mdy tinh cd Hinh A-i
chring ta
nhin.
ngudn thl
d. Tric dQng cria viQc ting chi tiOu c6ng lCn ti lQ thdt nghiQp. v.v. . .. lvl,j
e. Quy6t dlnh giim thu6 mrl6n nhAn c6ng cira hlng McDonald do s[ gia Hinh A- L
ting milc lttong tdi thidu. thu nhip
6. Nhring phdt bidu sau ddy li thgc ch(tng hay chudn tic? Giii thich' dorsUg r

a. Sr.t gia ting I4m ph6t t4m thdi se lim giim thdt nghiQp. o Hoa F,.1..

b. Chinh quydn ndn teng ry l0 14m phrit dd ginm ti Ie thdt nghiQp' m6i gio l;

hay t4p ct
Chinh quydn ndn ting thu6 dd chi tri cho hQ th6ng chlm s6c srlc kh6e
c.
toan dien
Dd thi ha
d. Ting thud thu nh{p se lirm cho mqi ngdoi ldm vi€c it hon.
Ba dd thi
e. Gi6 xe m6i I2r qu6 cao.
do theo t
7. N6u b4n li tdng th6ng, b4n s6 quan tim nhidu hon d6n f ki6n tr: v{n theo han ch€.. I
quan tlidm thgc chilng hay chudn tic? Tqi sao?
thrlong r1r
Dd bi6t thCm th6ng tin vd chir d€ cta chuong ndy, hny gh6 tham website cira chung hai bi6n i
tdi tai www.cengage.com/international dd xem thdm bii taP, fug dgng, vi drl, cric Ula L1t
bii kidm tra trgc tuy6n vd c6c nQi dung kh6c. binh. Voi
gio hoc ti
ngoic <ior
PHll rrf c: PHU0NG PHAP VE O0 rrl thi. Vi du
c6 rdt nhi€u kh6i ni€m trong kinh t6 hgc c6 thd tlrtgc di6n d4t v6i nhrlng con s6,
vi dg nhr,t gi6 chu6i, sl'n lrrgng chu6i, chi phi trdng chu6i, v.v.... Th6ng thrrong,
Hlnh A-
nhrrng bi6n s6 kinh t6 niy c6 li6n hQ v6i nhau: khi gi6 chudi tiLng, ngtroi ta mua
I

it chu6i di. Mot c6ch dd di€n d4t m6i quan hQ gir.ra c6c bi6n s6 niry lir dtng d6 thi.
Dd thi co hai muc dich chinh. MOt le, khi xiy dgng c5c If thuydt kinh t6, dd
thi cho phdp ch(rng ta di6n d?t c6c / tttdng mot cech trllc quan hon so vdi di6n (.rg

dat bing phr,tong trinh hay bing loi. Hai ld, khi phAn tich drt liQu kinh td, d6 thi Io ;li,r

ld mQt c6ih t6t dd tim ki6m vd di6n giAi c6c m5i quan hQ. Cho du li lim viQc lf
doanhnqhiC

thuydt hay dLr 1iQu, dd thi cung cdp mQt thdu kinh qua d6 chirng ta xdLc tlinh tluoc
43
mQt khu riing vdi rdt nhi6u cdy c6i.
Tidn ludnq i7:
'ltrong tin dUoi dang s6 co thd clLlgc diCn clqt bdng dd thi theo nhidu c6ch kh6c
ntr.[r .r-r q <i5ng Lhii .-r, nhiiri.ri;1, liiri J]t ntol )r,r\ rlghi thinh loi \'l6t ngtlrr'
' iit t,'i' ..- ,lrIri .',alr l.i': [Lr.ir, ra] riltg -.,. h titi, r:r thr-, i t flr-r;1 111i|1 ianh tuclnq sa'r
 CHUONG 2 SUY NGHI NHU I",1OI NHA KINH TE HOC 49

rh d4ng sic. MQt nhi kinh td gi6i chon Joai dd thi pht hop nhdt cho muc dich mh anh ta
dang nhim tdi.
ii thich. Trong phdn phq luc niy, chring ta thlo luin crlch thiic cdc nhi kinh td sit dung
). dd thi dd tim hidu m6i quan h€ to6n hqc gitta cric bidn s6. Chtng ta cung s€ thio
luin mOt s6 cam bay c6 thd mic phii khi sil dung phttong phrip d6 thi.
:ua nen
0d thl ddn bi6n

tinh cd Hinh A- I trinh biry ba d4ng dd thi phd bidn. Bidu dd hinh b6nh d Hinh A- I a cho
chring ta bidt tdng thu nhdp d Hoa K| dugc phin bd nhrt th6 nio, phin lo4i theo
ngudn thu nhip bao g6m cA thi lao cho ngrJdi lao dQng, lgi nhuAn doanh nghiQp,
u.r.... UOt l6t brinh tlqi diQn cho ty trong trong tdng thu nhip. D6 thi hinh cbt 6
r srl gia Hinh A-lb so s6nh thu nh{p cia b6n qu6c gia. Chidu cao cta m6i cQt bidu thi cho
thu nh{p binh quAn cta m6i nrldc. Dd thi theo chu6i thdi gian d Hinh A-lc theo
doi s1i gia ting theo thoi gian ctra ning sudt lao dQng trong khu 4ic kinh doanh
o Hoa Kj,. D6 cao cta duong bidu di6n ndng sudt cho ta bi6t sin lugng binh quin
m6i gio lim viQc d m6i nim. Ban c6 le da th{y nhrrng dd thi tdong trJ tr6n b6o
lc kh6e hay t4p chi.

Dd thi hai biin: HQ tga il6

Ba d6 thi d Hinh A-l rdt hrru dsng khi thd hiQn stl thay ddi cria m6t bi6n nio
do theo thoi gian hay theo c6c cd nhAn, nhung nhrtng gi n6 cung cdp cung rdt
dn theo
han ch6. Nhring d6 th! niy chi hidn th1 th6ng tin cira mQt bi6n. C6c nhir kinh t6
thddng quan tam d6n m6i quan hQ giira nhidu bi6n. Do do, hq cdn phii bidu di6n
r chirng hai bi6n tr6n cirng mQt dd thi. HA ba d6 c6 thd giuP ldm viQc n}ry.
du, cdc
GiA tlinh ban mu6n kidm tra m6i quan he thdi gian hqc t{p vi didm trung
binh. Vdi m6i sinh vi6n trong ldp, b4n c6 thd ghi chep l4i c{p s6 liQu th6ng tin: s5
gio hoc t{p m6i tudn vir tlidm trung binh. Nhtlng con s6 niy c6 thd dr'tqc dft trong
ngodc don nhrt ld mQt cdp s6 c6 tht:t tl vd xudt hi€n dudi d4ng mQt didm tr€n d6
thi. Vi du, Albert E. ddqc bidu thi bing cap gid tri (25 gioltuan, 3,5 GPA) trong
con s6,
:hrtong,
Hlnh A- l (ii(dang d6thi
ta mua
Biiu d6 hinh biinh dHinh (a)(ho bi6tthu nhap qu6t gia cta Hoa Ki nam 2008 ddn tir nhtrhg ngu6n niro.06thi
1dd thi. hinh c6t d Hinh (b)so sdnh thu nh{p trung birih n;m 2008 (ia b6n qudcgia.06 thitheo chudithdigian d Hinh

h td, d6 k)(ho bi6t n;n9 suit lao it6ngtrong khu vrrc kinh doanh dHoa Kitirnim 1950ddn n;m 2000.
,oi di6n (r) Eiit dd hlnh hinh (b) 06 thi hinh 6t k) 06 thi clroii dril gian

i, d6 thi Ih., d{, 0'id

td nh'in tHiqdn nang$rl
do.ni idiag nr%) ftu nMD dd !d h,iu d&t4rd
r viQc ly do.nh nihih (961
550.0m
(!16 /rt
{1,(].0$)

rh duqc 40.0m r 15
Bi(eI) -{*'

I
o 95
43 10.0m
75
Iienl'/dng tlrg()
td rft (2%l 20.0{0
55
6r0lt0)
ch khric 10.m0 Irq 35
6r070)
rt ngridi 0
1950 r960 r970 1980 1990 2000

ong sAu
50 PHAN r (-, r-) TilrEL

Hinh A-2
U; ,
O&n
t.ung H quan ri (
Sirdung hitoa d6
1,0
oidm trung binhduo(d;ttl6n tru(
gid ca r'.r
t5 tung vi thdi gian hoc ntrm tr6n Tuy nhri
1,0 05, rJ) truc holnh. Albert E., Alfred E., vi
ldgng..a
cilc ban ho< cing ldp vdi ho dttot
u a AJt!C E. bidu diEn btrnq nhi6u tliim khdc cung nh
6,2,0)
nhau. (hring ta cd thdthdy dug( til vdi s6 lr
u
dd thi niy li nhtmg sinh vi€n hot
l,0
nhi6u hon cd xu hrrdng tlat tfiCm cd dy ih
0,5
trunq binh (aohon. M6t cdcl
0 l0 15 20 30 15 40 56
sEmua t
gidhg(
(gii/trin) th€m nai I

h?rng htii
Gid d
khi ngr-loi b4n ctrng ldp Alfred E. "v6 trr" thi dugc bidu thi bing c[p giri tri (5 gio/ thr.ry6t n
tudn,2,0 GPA) dua thdr
Chring ta c6 thdve nh0ng cap gi6 tri naylen mQt cei khung c6 trqc tqa d0. Con kh6ng cl
s6 ddu ti€n trong m6i clp thf t\i alugc ggilithodnh d6, cho chring ta bidt vi tri theo di6n mti;
chi€u ngang cta didm d6. Con s6 th(i hai trong c{p giri tri li tung dQ cho bi6t vi tri ddi vi ri
theo chi€u dec cta didm tl6. Hai toa d$ trong cip thit t{ cho chring ta bi6t didm gi6 cta r
niy nim d dAu trong m6i trldng quan vdi tqa dQ gdc: x don t lQch vd phia phii vi Gititll
y ddn vi l(ch l6n phia tr€n so vdi toa dQ g6c.
tidu thriy
Hinh A-2 bidu di6n d6 th! girta tlidm trung binh vi thoi gian dinh cho hqc tap chtng ta
cfia Albert E., Alfred E. vd nhilng ngudi ban cung ldp. D4ng d6 thi niy drrgc gqi Iir didm dirr
bidtt d6 phdn tdnbdi vi n6 d6nh ddu c6c didm rii rrlc. Nhin viro dd thi niy, chtug nhu (5 ti
ta ngay lip tttc nh{n ra nhring didm lQch xa vd phia phli (cho bi6t le thdi gian hoc thing. I)
nhi€u hon) cfing c6 xu hrtdng ndm 6 vi tri cao hon (cho bi6t ld didm trung binh tidu thuy
cao hon). Bdi vi thoi gian hgc vi didm trung binh thridng di chuydn theo ctng tidu thul
mQt httdng, chirng ta n6i ring hai bidn s6 niy c6 tidng quan duong. Ngldqc l4t, m6t mitc
ndu nhrl chring ta ve d6 thi cho hai bi6n s6 bao gdm tiQc tirng vir didm trung binh, thuydt vi
thdng thr:ong chring ta s€ thdy ring thdi gian tiQc tung cirng nhidu thi didm trung c6 tttong
binh cirng th{p; bdi vi hai bidn s6 niry di chuydn ngrrgc chi€u vdi nhau, chirng ta di6n m6l
gqi diy Ii tuong quan hm. Trong trddng hgp n?ro di ching ntta, h€ tga dQ c0ng dr-tong vr
giup cho chting ta d6 dnng nhin th{y m6i triong quan gif,a hai bi6n s6 vdi nhau.

(iic drtdng (ong tlong hg tga d9

Biing A-1

Sinh vi6n hoc nhidu hon thuong c6 xu hrtdng dat drigc didm trung binh cao hor-r, 56 ru6n ti
nhung rrhrlng ydu t6 kh6c cirng co thd inh hudng d6n didm s6. Nhdng didu kiQn Bing n;y,
drroc chudn bi trrrdc d6 cung ld m$t nhan t6 quan trong, vi dq nhu ld t2ri ning, rhuv6t Eml
thu nh6p i
sd quan tim cta giiio vi€n, hay th{m chi ld c6 mQt bria In siing ding hoirng. MQt bit cri m ril

bidu dd phAn tdn r.rhtt Hinh A-2 kh6ng thd c6 lap hiQu tlng tut nhtlng bi6n kh6c ra giii vA lUdn
ve d6 thi lj
khoi n6 h.tc hoc tip mir chung co tric dQng l6n didm s6. Tuy nhi6n, c6c nhir kinh td vfi treu th
rhriiirlg thr,' h ,-1Lr:rn tirt \em hi6n n:1..'tac c16ng len hidn [.:ia rrhLl tht{ nao trr]ng khi YaA J

qiLi ( a, r'eu to l.'h.l,: l hnng il6i

 CHUONG 2 SUY NGHINHU MOT NHA KINH TE HOC 5'I

D€'xem didu do di€n ra nh'; thd n?ro, hiy tim hidu m6t trong nhttng dd thi
nh A-2 cira
quan trong nhdt cia kinh t6 h)c: dtdngcdu.Drtitngcdu theo doi trlc dQng
gia .a *6ihang h6a l€n sd lrrgng hirng h6a d6 mA ngrioi ti6u dtrng mu6n
mua.
r€ntru(
?uy nhi€n, truJc khi drta ra drtong cdu, hay xem Bing A- I trong d6 cho thdy
s6
im tr€n
rd E., vi Lugng c6c tidu thuydt mI Emma mu6n mua phu thuQc vio thu
nh{p cta c6 dy
cung nhu gi6 cta m6i cu6n tidu thuy6t. Khi giri b6n tidu thuydt 16, Emma mua
ro duoc
m kh;ic
drJd( tir uOt 16 ldqng ldn. Khi giir cic cu6n tidu thuydt niy ngiry cing trd
ndn-dit hon,
IA dqc tidu thuy6t.
c6 dy chgn &ch mrrgnidch trJ thd viQn'hay di xem phim hon
'i€n hot
rt didm
M0icrich tddng tU, d bdt k| m6c gi6 n2ro, n6u nhu thu nh4p c6 5y cao hon, c6 dy
s6 mua nhidu tidu thuydt hon. D6 li vi khi thu nh{p cta
c6 ting l€n, phdn ting
th€m niry se dugc dtrng mQt phdn dd mua tidu thuy6t vir mQt phdn dd mua
cdc

hdng h6a khric.

Gio day chtng ta c6 ba bi6n - gi6 b6n cira tidu thuydt, thu nh{p vir s6 cu5n tidu
i (s gio/ Dd
thuydt mu6n mua - nhidu hon s6 bi6n c6 thd bi€'u di€n tr€n dd thi hai chi€u.
ba bi6n- niry
dua th6ng tin tu Bdng A- I v€ d4ng d6 th!, chfng ta cdn girl mQt trong
lQ. Con kh6ng dd"i va theo aoi moi quan hQ girla hai bi6n con lai. Bdi vi driong cdu bidu
tri theo di6n m6i quan hQ girta gi6vd hlgng cdu, chfng ta girl thu nh{p cria Emma kh6ng
i6t vi tri ddi vA chi ra xem s6 cu6n tidu thuy6t c6 5y mua thay ddi nhri th6 nio theo mfic
6t didm gi6 cira n6.
ph6i vi
Gii dinh Emma c6 thu nh{,p le 30.000 d6 la mQt ndm. Ndu nhd chtng ta dat s6
tidu thuy6t mi Emma s€ mua l€n truc hoirnh vir gid cfla tidu thuy6t I€n trgc tung,
hqc t?p chirng ta c6 thd bidu di6n bing dd thi cot chinh giila cia B6ng A-1. Khi nhrrng
Jc gqi li didrn"ttai dien cho nhtlng th6ng tin til trong bing drrgc n6i lai vdi nhau, vi du
., chtn8 nhri (5 tidu thuydt, I0 d6 la), (9 tidu thuy6t,9 d6 la) vi v.v..', t4o thinh mQt duong
;ian hoc thing. Duong thing nny, nhtl trong Hinh A-3, ddqc bi6t d6n nhri li drrong cdu v€
ng binh tidu ihuy6t ci]a E-ma; n6 cho chtng ta bi6t drroc Emma s6 mua bao nhi6u cu6n
:o ctng tidu thuy6t tai c6c mrlc gi6 cho tnldc. Drlong cdu d6c xu6ng chi ra ring fng vdi
,rloc l4i, mot mfc gid cao hon thilugng cdu tidu thuy6t giam xu6ng. Bdi vi lrtgng cdu tidu
rg binh, thuydt vi liri di chuydn ngttgc chi€u vdi nhau, chting ta n6i ring hai bi6n s6-niry
n trung .o i ro.,g {uan Am (ngrrqc l4i, khi hai bidn s6 di chuydn ctng hrtdng, drrong bidu
hing ta cii6n m6i quan hQ girra chring ld d6c l6n, chfng ta n6i ring c6c bi6n c6 tudng quan
IQ cung duong voi nhau).
nhau.

Eing A-1
ao hon, sd(u6nti6u thuyCt Emma mua
cii Thunhap Thu nhep Thunhep
J40.000
($iquy6n) s20.000 s30.000
i6u kiQn Bing niry cho bidt s6 hlong tiiu $10
2 quydn 5 quydn 8 qurdn
thuydt[mma mu6n mua taicdcm((
ii nlng, thu nh6p v) m c qi5 khdc nhau. Tai
9 6 9 12

t6
8 t0 13
ng. MQt bat (fmf( thu nh6p nio, duli€u vd 7 t4 t1 20

kh6c ra g iii vi hlon g ci u c6 th6 rluoc dt ng tl6

6 18 21 24
vE dd thi dulnq (eu (ria Emma d6i 22 15 28
kinh td vdi ti6u thuydt nhrl trong Hinh A-3
5

Dwng (6u 0um9 du D, Dr&rg ciu 0,

ong khi Y)A-4. D,
52 PHaN I r'-trt Tlle r

Htnh A-+
Hinh A-3 Dich <huyen
or
n&dxt {t
0damg du
Vitriduon! i
J11
(9.1r0) phu thuo( vri
10 a oudng Dl (ho bi6t Emma sE
thu nhap (,l
t9. t9) mua tiiu thuyit nhu th6
nio
9 tidu thuy6t rx
(11.18)
I dub trer qiii bdn khithu nheP (ho trud(, v.l
giri
u 1. 17I duol gi[ kh6ng ddi. Bdi vi v6 phia bir g
1
biin v) ludng (eu lil tdong
(21, 16)
5 tludng cdu bi
Qs, t5) quan 5m, tlttong tiu si ddc
5 nhop D 30.0(
xu6ng.
4
D(dng (6u D, thu nhap (o i
nim, drlbng I
l
sang D,. Niul
2
gi6m xu6ng i
l
dr-tdng c6u ci
l0 15 20 75 ro lJdnq du
0 5
tiitrthuye--t

cl6 thi, v,
Bdy gio clung la gii dinh-thu nhaf c-t1t:.:ilLT,[l ilt;]::*X'1J:l chuydn. i
cfrng se mua
nam. Ta] bdt kj' mirc gid nio' Emma lnua Sill'l
moi thu nh{p cu. CiOt'g nhtl c6ch
mi chring ta da ve tlrtong cdu tidu thuydt vlen con g
au rie"^a tOi tnit't' giou Bing A- I ' gid day chung ta v€
it' co ay se a,
cua Emma sfi dgng Dudng
tOt ptti".uen phdicira bing s6 IiQu'
duong cdu mdi sit a,l"g;t rie' o cira c6 ri r
cdu moi ndy (drrong D,);;;; ai"g gto"g ni'"i ariong ciu cn (drlong Dr)
hdn vi Emnt I
nhrl trong Hinh A-41 auo"g J' *oi le";ot ditong thing iuong ttt nim xa dicft iiy sd cc, r
d6l:f,;; i'"tnav cai' tieuit'uv€t cira Emma
l;"tg
v€ phia b.n phii. Dt nhu thu nhip
dich chtil
co ly tangiet' Tuong tU' ndu
chivdnsang phii khi thu "'nap?t" thay ddi. i

thuydt
do i" mOt nim' c6 d-v sc mua it tidu
cira Emma giim xu6ng totlbooo hi€n boi ,

d[ch chuydn
hon tai bdt cit mitc gie ttto tttrOt vi driong tdtt ti'" cd 5y se
;;;
sang tr{i (sang drrdng D;)' 09 ddc
di€u quan trgng Iir chring ta phii phan biet dugc s'l di
Trone kinh t6 hqc, M(lt;
,rri'a"r"3i',i'r"-*'i'-aii'i'"'l' aai'ii 'la"'t i't'
cria tlrtong d6' Nhu
j'tt;;il i**" r"!* 'huvdi
a'iot io'ooo d6 Ia m6i nim va
ddi ther, r

chuns ta thdy o Hinh nim N6u nhtt N6u nhLt

^ cd 5y s€ mua 13 quy6n m6i
gi6 tic:u thuydt Ii e dO l' mOi quydn' muon lll
ei6 cta t idu thuy€t si'* ;;G:1" q: i"' !T,:i
::. iilc-
oLlurttl Ld' r..rr eurrb / v'^ -
I' ::,::i:l'f llll:: Etnma rt
I

.6 dy *u" l6n l7 cu6n moi ndm luy nnlen' thay cliir

nhu v4yiai m6i mitc gid' N6u gi6 giAm'
Emma vln nrua vdi 'O ftrittg tiet'-ti'"yct
tt'l;?tiong cdu.cua minh ttr b0n trdi sang b6n phii Tuy
c6 iy se di chuydn aqt
e do la nhung thu nhip ting
16n
aOi.tui yrlc
nhien, r.r6u gia tidu,h'yc;;;i;;"Irg m6i nim'
'1,t''
tr,rryet hon. til 13 l6n 16 quvdn 'l't
40.000 d6 Ia, Emma ,. -r;;il.;iidu co ir, .1,,'-
t4i m6i mirc gi6, drrdng cdu cira
'
ih;y6t hon
Bdi vi Emma mua nhi€u ;il;it, A-4'
l-irl .

erlant chr-rvdn ra ngoli nhrt trong Hinh tr€n dd th!

,,lLi

cich drr'.i qiilr' ch"-chune ta bi6t khi nao thi mot dLtong
l)'.1\ !.i irlo*
tt' iti' /"11 i-'1 rttt- ]rtl(''rrri 'ltr iIr tlr"r 'l'j
,-[1i.tveti l: l;t tii'''r i
.-f1;l-1 ':;:'i";';'t "t'' ll-r r''r i"' Ii"''r 'rLl! i'll-lg -r
lr"
'. 1.t;,'i i ': ll' "1 -'il''
 CHUONG 2 SUY NGHI NHU MOT NHA KINH T6 HOC 53

Hinh A-4 6iii

A-3
Dkh chuyCn drldng ciu tiiu thuYit
rrr
vitridudng (5u ti6u thuydt <ia Emma
a5e
piu thuQ< vio thu nhip cta c6 iy. Khi <ri r0
{ll. l8)
thu nhipcaohon, cd6ysEmua nhidu
e
(]6,.t8)
tidu thuydt hdn taibdt ki mrk giii nlo
nAo 8
00. t8) l(hilhu nhip tinq du&lg

(hotrud(, vir ilddng (;u nlm xa hon

rhap
sE l (l u dad druy{n !.ng phii
gra
phia b€n phii. Drtong D,bidu thi
r
6 _l
v6
fong
drlong ciu ban diu ria [mma khithu
(hithu nhip qiam,
s
d6c duirng (iu di(h (dunhip = DI o, toir otqp =
nh6p li 30.000 il6la m6inim.l'ldu nhrl 4
duydn eng trli i I 5m.000) (6tr ralp =
5{.m)
thu nhip <6Syting l€n 40.000 tld la mdi 3
!30.m)

nim, dudng (5u cia (6 dy dkh chuydn ) ! I

sang 0,. Ndu nhr/thu nhip cta t6 5y

r

giem xudng (dn 20.000 dd la m6inim,

dudng (;u (ta (6,iy dith rhuydn sang D,. 0 5 10 1l 15 15 20 ), :o Lrrong
tiCu
ri!
fiurCt

la mQt cld thi, viviy, khi thu nh{p cfia Emma thay ddi, tluong cdu cia c6 {y se phAi dich
r so vdi chuydn. Di€u niy cirng dring cho bdt crr s{ thay ddi naro c6 tec tlQng l€n th6i quen
thuydt mua sim cta Emma ngoii s{ thay ddi vd gi6 ciia tidu thuy6t. Vi dU, n6u nhu thu
."'idn c6ng cQng d6ng crla vi Emma phii mua tdt ci cdc cu6n sdch c6 dy mu6n dqc,
rg ta vE
Drtong c6 dy se c6 nhu cdu vd tidu thuydt cao hdn tai m6i mitc gi6, vi nhrt viy, drtong cdu
ing Di) cira c6 5y se dfch chuydn sang phAi. HoIc ndu nhii gi6 ve xem phim giAm xu6ng
xa hdn vi Emma dinh nhi€u thoi gian hon dd xem phim vir bdt thoi gian dqc s6ch lai, c6
na diclt iy se co nhu cdu vd tidu thuy6t it hon tai m6i mtrc gi6, vir driong cdu cta c6 dy s€
u nh{p dich chuydn sang tr6i. Ngrigc l4i, khi c6 m6t bi6n tr€n mdt truc nio d6 cira d6 thi
thuy€-t thay d6i, drrong d6 thi se khdng dich chuydn. Chtng ta s€ thdy srJ thay ddi niy thd
chuydn hi€n bdi s{ di chuydn doc theo dr:ong dd th! d6.

DQ ddc
rc si di
6. Nhr.i \4Ot cau h6i ching ta mu6n h6i vd Emma li thoi quen mua sim cira c6 5y thay
nim vi ddi theo gi6 nhi6u nhrr th6 nio? Hiy nhin vho tlttong cdu dugc ve trong Hinh A-5.
6u nhtl Ndu nhrt dtiong cdu rdt d6c, b{t kd li gi6 cao hay thdp, s6 higng tidu thuy6t Emma
thuydt rnu6n rnua hdu nhrt kh6ng ddi. Ndu nhrr ttttong niry phing hon, s6 tidu thuy6t m?r
i tri d6. Emma mua rdt nhqy so vdi stl bi6n ddi vd girl. Dd tri loi cho cdu h6i li bidn niy
ri giim, thay d6i it hay nhidu khi bi6n khdc thay ddi, chring ta s[t dr,,rng kh6i niQm d0 ddc.
ii. Tuy D0d6c=LylLx
ing 16n
3l nam. liong d6 ky tU A (delta) dai diQn cho sd thay ddi cta mdt bidn. N6i c6ch khlc,
r cfia cd dtr d6c cta mQt duong nio d6 drrgc tinh bing "s{ thay ddi dQ cao" (thay ddi cria
7) dem chia cho "srI thay ddi chi€u ngang" (thay ddi cta x). DQ d6c nhy se 1A mQt
s6 duong nho nh6 d6i v6i drtong d6c I€n nhung tuong d6i bing phing, vi li mQt
r tl6 thi
s6 dLtong ldn d6i vdi mOt duong rdt d6c hrldng l€n, vir k6t qui s€ li mQt s6 im d6i
lAy AOt,
voi dr:ong d6c xu6ng. MQt duong nim ngang c6 dQ d6c bing zero vi trong trudng
.rng cfia
54 PHAN I -rL ) Fr E

Hinh A-5
l,lguy6r
Gtt
dan drtt lt Tinh dQ d5< oia m.6t drtlmg thlng Cdc n
lll t6 hoat ct
0dtinh do d6( (ta m6t dudng du,
10
(hling ta (6 thC nhin vio suthaY tldi lim cicl-'
9
tta x vi Y khichring ta di
(ri. t8) toa tl6 c6c sU ki,
8 (21 tidu thuy6t,6 do
rhuydn titttidm
68? tiiu thuydt,8 do
vi nguy3
1
la) sang tlidm (13
6 D8
2l ,6)
la).06 d6< cria dtrong thing li tilQ bidn s6-Ir
I
5 I
orJhB diu D,
ria srrthay ttditrong toa tl6 y (-2) so nguy6n n
4 I vdi srt thay d6i trong toa d6 x (+8), ring, dut
tinh ra blng -1lr .
3 dung s6 I
I
2 I
I
niro s€ k 1l
1
I
Vin cI
0 5 r0 B15 20 21 25 30 t (drg du
vd nrdi
tidu 6uydt c1i

kh6ng dt
dd thi co
stJ thay d
d0 chi ndu ri
hgp niy bidn y kh6ng bao gio thay ddi; mOt drrdng.thing drlng drrgc goi ld^c6
c6 th6'b:
Jol tr,6"g *al dinh b'ai ui 6i6r, y iO thd nhan b5t cLr gi6 tri nio m2r kh6ng cdn bdt
chrlng ti
crr su thay ddi niro cria bi6n x.
,

bdi baydoti
D0 d6c cira dr:ong cdu v€ tidu thuy6t cta Emma Id bao nhi€u? Tntdc ti6n, khi dLra r
thd cho
vi drring cdu d6c xu6ng, chirng ta bi6i rang dQ d6c.nm' Dd tinh con s6 cu
a.o iO.,?hi,"S ta phAi Jhqn n"I didm tr€n duong niy' Khi thu
nfriq ctra Emma lit
:6.ooo aO f",io ay sd mua 21 quydn tidu thuydivoi mfc gi6 6 d6 la vi 13
quydn 86 s6t b
tAm
v6i mtlc gi6 8 d6 ta. fhi ch,rng ta 6p dung c6ng thirc v€ dQ d6c' chung ta quan- D€'th
ue .! th":y d6i girla hai didm;-hay .ain kh6c, chfng ta quan tim tl6n sg khdc c ng xerr
"Oi giri tri niy
nhau giiia hai iie'm d6, n6 cho bidt rang chring ta se ph1i ldy mQt tip cluydt viir
trtt di mOt tip gi6 trl khdc nhrt sau: cho Dich
6-8 Big Brotl
, Ar, toa dQ y cldu ti6n - toa d6 Y thf'hai
ddoc ch,r
D6 d6c
A, toa d6 x tldu ti6n - toa cl6 x thf hai 2l -13 84
srj tuong
vir xdc su
D6 thi Hinh A-5 cho chung ta hidu c6ch 6p drlng cdng thfc thd niro'
iel'lI mol qLrar
Thit tinh d0 d6c dridng cdu ci" Emma bing cdch sti dung trai didm. kh6c nhau' I

Chic ch6n ie Uan sO co fdt qua nh,.t nhau, birig - % 1,'l6t tinh chdt cta dtidng
thing
ln dO d6c kh6ng ddi tai mqidldm' Didu niy kh6ng dirng d6i vdi c6c
ioai drtong d6
th1 khdc voi mQt s6 didm s€ d6c hon nhring didm kh:ic' l{guy (d
ungthr'
E0 d6c cira tlrtong cdu cta Emma cho chring ta bi6t mitc dQ phdn ilng cria ti€tt
a"ng a8l v6i sq thay?di vd gi6 ci. MQt tIO d6c;h6 (con s6 gdn bing zero). nghia
af^.didu
in diong cdu cta Emma tuo-ng ddi bing phing; trong trdong hOp :ey'c.i
.t.,irrn ,3 lttgng tidr-r thuy6t m;a mQt c6ih cl6ng kd khi co mOt sd thay ddi
vd giai'
Emn-ra kha
N{ot he s6 lon hon (khic nhi€u so voi zero) nghia lir dtlong cdr.r ccra
Jn. t,',,,,y ttti'rtt. lt,ri' tiar. r-t:' tti . .1ii 'hirrl' 'r' lti'-'itg tiSir th''lidt 'ir 5t'tnrtr rAt 't
i. I tl, ,,1r',' ..si ,
 cHUoNG 2 SUY NGHINHU MOT NHA KINH TE HOC 55

linh A-5
Nguy6n nhdn vi kit qui
rgthlng C6c nhi kinh td thrrong s[t dung d6 thi dd dda ra c6c ldp luan xem ndn kinh
ng c6u, t6 ho4t dQng nhti th6 nio. N6i cich kh6c, hq s(i dung d6 thi dd tranh luin xem
thay ddi l2rm c6ch nio m6t nh6m ciic sqi ki4n niry trd thinh nguydn nhAn giy ra mQt nh6m
:a di
cric srJ ki€n khric. V6i mQt dd thi nhu cldong cdu thi kh6ng c6 chrit nghi ngo gi
vd nguy€n nhin vA k6t quA. Bdi vi ching ta thay ddi mrlc gi6 vi girl nguy6n cdc
ydt,6 d6
it,8 d6
rladlc bidn s6 khic kh6ng ddi, chtng ta bi6t ring s\i thay ddi vd gi6 cira ti6'u thuydt se lir
y (-2)so nguydn nhin gAy ra su thay ddi vd higng cdu cria Emma. Tuy nhi€n, hay ghi nhd
x (+8),
ring, drrong cdu ctra chring ta xu{t phdt til mQt vi du mang tinh gii thuy6t. Khi sil
dung s6 li€u thrtc t6 dd ve dd thi dd chi ra bidn niry tdc dQng l€n bidn kia nhri thd
n2to se kh6 hon rdt nhi6u.
Vdn dd ddu ti6n rdt kh6 dd gitt cho cAc y6:u t6 khdc kh6ng ddi khi nghidn cfu
li
vd m6i quan hQ giila hai bi6n s6. N6u nhu chfng ta kh6ng thd girr cdc bi6n kh6c
kh6ng ddi, chting ta c6 thd phii quy6t dinh xem bi6n mi chring ra dang ve tren
dd thi c6 d,ang giry ra s1i thay ddi cria bi6n kia kh6ng, khi thgc t6 c6 thd li nhrlng
s{ thay ddi d6 le do mQt bidn tht ba bi loqi bri khdng drrgc drra vio dd thi. Th{m
ln c6 d0 chi ndu nhri chring ta nhAn d4ng dugc dfng hai bi6n s6 dd quan s6t, chtng ta van
, cdn bdt c6 thd bi rdi vdo vdn dd ric r6i thrl hai - quan hA nhdn qud ngnqc. Noi c6ch khdc,
chrJrng ta c6 thd k6t lu{n ring A giry ra B trong khi thgc td B gny ra A. Nhrrng c{i

:i6n, bdi bay do b6 s6t bi6n hay quan h0 nhAn qua ngdgc doi h6i chring ta phAi cdn th4n
thd cho khi drla ra kdt luin vd nguydn nhAn v?r k6t qui.
lmma lir
3 quydn 86 s6t bidn
:an tAm Dd thdy dugc viQc b6 s6t bi6n lAm cho mQt dd thi bf sai lQch nhu thd nio, hiy
sd khdc
ctng xem xdt mQt vi du sau ddy. Tddng trlgng rlng, khi bi c6ng chring thric 6p giAi
i tri ney
quy6t vdn dd vd mQt s6 lrrgng I6n ca t[t vong do ung thu, chinh pht dn rly thdc
cho Dich vu Th6ng k€ Big Brother th\Jc hien mQt nghidn cfu d6nh gid toin diQn.
Big Brother tim hidu nhidu v{t dung ddgc tim thdy d gia tlinh cira nhttng ngddi
4 dttoc cho Ii c6 li6n quan d6n nguy co bi ung thu. Big Brother b6o c6o ring c6 m$t
srj tuong quan chdt che gitla hai bi6n s6: s6 hQp qugt mir m6i h0 gia dinh sd htru
,h6 ndo. vi xdc sudt mQt ai d6 trong gia dinh se bi ung thu. Hinh 4,:6 bidu thi cho ta thdy
.c nhau. m6i quan hQ niry.
,g'thing
iong dd Hinh A-6
Nguy (o Oi thi trong tudng hfi b6 i6t bi6n
ungthr,
:ria ti6u 0ddn9 dd thi dd< l€n rho thSy nhilng
r) nghia tP thinh vi€n trong ciir h6 gia tlinh cri
nhi6u h6o quet htt thu6( hon ('i kha
ay dreu ning bi Hnh ung thd Go hm. l,lhmg
i v€ gid. duinq o kh6nq n€n k6t lu5n r) ng viE< d
qu$ htit thud< g6y E ung thu
ma khi 0
htnr hop
t6h6p qugttrong i bdi vi s6tfr6r thu6< drrmhtitkh6ng tftlgt
ua rdt it dua vio d6 th i.
56 PHAN I r;lr_) THTEL

chung ta sd su dur-rg ket qua nat nhr.r thd nao? Big l3rother nhanh chong tlua lrrin. L.r

ra kidn ue chinh s.ich. Hq dd nghl chinh phu n6n han chd viQc sd htru hQp C Ua ngr.r
"gt,i
qugt binicrich ddnh thu6. Ho c,ng dd xudt chinh pht y6u cdu phAi ghi.nhin cinh Cri u
bao, "nig"nrother da phet hi€n ring hQp quet rdt nguy hidm d6n sitc kh6e cria b?n' k6t qu;i I
Khi d6nh gid vd dQ tin cly trong phin tich cria Big Brother, c6 mQt c6u.h6i rdt ting vi r

quan trQng: ngoai trtr bi6n dang tim hidu, Big Brother c6 gil] drigc c6c bi6n l<h6c ta thdy'lr
co li6n quin sao cho kh6ng ddi hay kh6ng? N6u ciu tri loi l2r kh6ng, kdt quA n?ry ta sd co
rdt d6ng ngo. MQt giAi thich don giln cho Hinh A-6 I2r nhrJng ngudi sd hilu_nhieu Th6ng-t
hQp qult hor-, thridrrg lir se c6 nhidu kh1 ning hrit thu6c hon, vi thu6c 16 chrl trong di,
khbng phai hQp qugt la nguy€n nhin gAy ra ung thrr. Ndu nhrr Hinh ,{-6 kh6ng thinh pl
gitr cho s6 ltrong thu6c dudc hirt kh6ng ddi, n6 khdng cho chring ta bi6t dring t6c h9 c6 thr
dQng c(ra viQc sd h0u mQt chi6c hQp quqt thu5c ld. trddng t
minivan
cau chuyQn n2ry bidu th! mQt nguy€n tic quan trgng: khi chring ta sit dr;ng dd
kh6ng k
thi dd tng hO mQt'lap ludn niro d6 vd nguy6n nhAn vir k6t qui, didu quan trgng li
phii h6i iem s1r bi6ndQng cta m6t bi6n niro do bi bd s6t c6 giai thich k6t qui mi Khi,:
b4n nhin thdy hay kh6ng? ra mdt k
qugt kh.i
Quan hQ nhin qui ngdgc: Cic nhi kinh t6 c6 thd nhdm ldn vd nguy€n nhAn ngddi ht
bdi vi nhin sai hrrong. Dd thdy di6u n?ry c6 thd xiy ra nhd th6 niro, gii sii HiQp hQi kinh td s
nhfrng ngtroi theo chtr tntdng v6 chinh phri cta Hoa Ki,da iry thdc ti6n hinh mQt
nghi€n c-,t,, vd tOi ph4m d Hoa Kj'vd kdt qui tim thdy nhti d Hinh A-7 bidu di6n
sd vu ph4m t6i bao 1,lc trdn mdt nghin din d nhrrng thdnh ph6 l6n theo s6 cinh
set tren mQt nghin dan. Nhrlng ngrldi theo ch0 trrlong v6 chinh phir chi ra ring
dttong quan hQ ndy ld d6c l€n vd l{p lu{n ring, bdi vi ldc lugng cinh s6t lim ting
hon Ii le,n gidm s6 vu bao luc d khu v{c ct6 thi, b6 phAn thttc thi ph6p luit nen
dugc gidi t6n.
N6u nhrt chring ta thqlc hien m6t thi nghiQm c6 kidm soet, chtng ta s6 trdnh
di nhrtng nguy co quan h€ nhin qua nguOc. Dd thgc hi€n mQt thi nghiQm, chirng
ta phai pf,an Ua .6 l,:gng cinh sdt d c6c thinh ph6 khrlc nhau mdt cdch ngdr'r
nhi€n vtr sau d6 kidm tra tdong quan gitta s6 cinh sdt vi s6 vu ph4m tQi Tuy
nhi6n, Hinh A-7 lai kh6ng drta trdn mQt thi nghiQm nhrr viy. Chtng ta chi don
giin quan s6t drrgc ring nhung thinh ph6 nguy hidm hon thi c6 nhidu cinh s6t
r,on. ttlot c6ch giii thich cho vdn dd niy li nhrrng thinh ph6 nguy hidm hon s€ sii
dqng nhi6u cinh s6t hon. N6i c6ch khrlc, thay vi cinh s6t lir nguy€n nh6n giy ra
tQi pham thi chinh tQi pham lir nguyen nhin tuydn dgng nhi€u nhdn vi€n cinh s6t

Hinh A-7
56- vu
06thidrothdy blo lg(
16r
quan hl nhln qul ngug
1.000

Ouong d6( l€n cho thdy nhu[g thinh dan t

ph6 tep fiung d6ng clnh siit hdn thuong
lir nguy hidm hon. Nhtttrg d6 thi kh6ng
(ho dr[nq ra bi6t li canh sit $y ra t6i -ltl ,I-.L
pham hay nhLmg thinh ph6 bit6ipham
96 dnh rit tdr 1 .0,00 Gn
nrriv nhi6rrsi tuvdn dun0 th6m dnh qr
 CHUONG 2 SUY NGHi NHU MOT NHA KINH IE HOC 57

ing drra hon. Trong d6 thi ndy, bin thin no kh6ng cho chring ta thdy dugc chi6u hudng
,riu hQp cria nguydn nhAn vA k6t qui.
in cAnh C6 mQt crich drrong nhtt d6 hon dd x6c dinh chidu htidng ctia nguydn nhd,n -
ira b4n" k6t qui Ii kidm tra xem bidn nio thay ddi trddc. N6u nhu chring ta thdy tQi pham
L h6i r{t ting v?r sau d6 lttc lugng cAnh srit tdng. Chtng ta di ddn mQt kdt luin. Ndu chring
dn khric ta thdy lfc lttgng cinh sdt md rQng vA sau d6 s6 truong hqP pham tQi ting, chring
qui niry ta sE c6 k6t luiLn khric. Nhung c0ng s€ c6 mQt 16 hdng trong c6ch tidp c{n niry'
u nhidu Th6ng thrldng, ngdoi ta thay ddi hinh vi cta minh khdng phAi do s{ thay ddi
: 16 ch( trong alidu kiQn hien t4i mi do s{ thay ddi trong kj'vqng d tuong lai. Vi du, mQt
i kh6ng thinh ph5 nghi ring se c6 mQt l?rn s6ng tQi pham ldn trong trrong lai thi biy gid
hing tic hg c6 thd se tuydn dqng th€m cinh s6t. Vdn dd niy th4m chi con dc thiy hdn trong
trttdng hdp trd so sinh vi xe minivan. CAc cip vg chdng thrrong mua mot chi6c
lung dd minivan khi dtr tinh s€ sinh em bd. Xe xudt hi€n trtldc em b6, nhrtng chdng ta s€
trqng li kh6ng k6t lu{n ring kinh doanh xe minivan din ddn ting dAn s6!
quA mA Kh6ng co mQt b0 nguydn tic hoirn chinh dd n6i ring c6ch nio li dring khi drra
ra mQt k6t luAn nhdn qudL tit dd th1. Nhring hay ghi nh6 nh0ng vi dq nhu li hQp
)n nhAn quqt kh6ng gAy ra ung thrJ (b6 s6t bidn) vir minivan kh6ng lim cho gia dinh d6ng
Ii€p h0i ngdoi hon (quan hd nhAn quA ngugc) dd giup ban trrinh rdi vito nhrtng l{p luin
rnh m6t kinh td sai ldm
du di€n
s6 cinh
ra rdng
im ting
uAt n€n

;e tr6nl.r
i, ch[ng
:h ngiu
tQi. Tuy
chi don
;inh sdt
:n s€ sit
n gAy ra
:dnh sdt

1.000 den