‫‪Archive of SID‬‬

‫‪185‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪1393‬‬

‫ناپایداری مدوالسیونی مد غبار یون صوتی در هندسه های غیر تخت با توزیع کاپا برای الکترونها‬
‫و بدست آوردن معادله شرودینگر غیر خطی(‪)NLSE‬‬
‫مریم‪3‬‬ ‫اقبالی ‪ ،‬محمد‪ 1‬؛ فرخی‪ ،‬بیژن‪ 2‬؛ شمس آبادی‪،‬‬
‫‪1‬دانشکده علوم‪ ،‬دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول‪ ،‬روبروی پایگاه چهارم شکاری‪ ،‬دزفول‬
‫‪2‬‬
‫گروه فیزیک‪ ،‬دانشکده علوم‪ ،‬دانشگاه اراک‬
‫‪3‬‬
‫گروه فیزیک‪ ،‬دانشگاه پیام نور‪ ،‬اهواز‬

‫چکیده‬
‫در این مقاله مد غبار یون صوتی در یک پالسمای غبارآلود غیر مغناطیسی در هندسه های غیر تخت (استوانه ای و کروی) با تابع توزیع کاپا برای الکترونها و یونها‬
‫مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از روش اختالل کاهنده معادله غیر خطی(‪)NLSE‬حاکم بر انتشار این مد بدست آمده است‪ .‬با استفاده از ضرایب غیر خطی و‬
‫پاشندگی نواحی پایداری و ناپایداری این مد مورد بررسی قرار گرفته است‪.‬‬

‫‪Modulation instability of Dust Ion solitary Waves In nonpolar dusty plasma with ion‬‬
‫‪and electron Kappa Distribution‬‬

‫‪Eghbali, Mohammad1; Farokhi; Bizhan2 ; Shamasabadi, Maryam3‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Department of science, University of Dezful, Dezful,‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Department of Physics, Arak University, Arak‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Department of Physics, Payam nour University, Ahwaz‬‬

‫‪Abstract‬‬

‫‪In this paper, the nonlinear Schrodinger equation govern on dust ion acoustic solitary wave in non-planar‬‬
‫‪Geometry ( spherical and cylindrical) by using the standard reductive perturbation technique. it is shown that‬‬
‫‪the dust ion acoustic solitary wave can exist in NLSE equation. Finally we study the stability and instability‬‬
‫‪region for this mode.‬‬

‫‪Keywords: nonplanar dusty plasma, four component plasma, nonlinear Schrodinger plasma,‬‬
‫‪Modulation instability‬‬

‫‪PACS No.‬‬

‫اینکه هندسه تخت بدون مرز یا مرزهای های تخت نمی تواند یک‬
‫وضعیت واقعی در وسایل آزمایشگاهی و یا پالسماهای فضایی‬
‫باشد‪ .‬مطالعه تئوری نشان می دهد که خصوصیات امواج سالیتونی‬
‫منتشر شده در هندسه های غیر تخت با هندسه های تخت کامال‬
‫متفاوت است‪ .‬مدوالسیون کند یک موج تخت تکفام می تواتند به‬
‫مقدمه‬
‫در دهه های گذشته‪ ،‬انتشار امواج غبار یون صوتی‪ ،‬بخصوص‬
‫امواج غبار یون صوتی سالیتونی (‪ )DIASw‬در یک هندسه تخت‬
‫مرزدار از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است‪ [1-6].‬ولی به دلیل‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫‪186‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪1393‬‬

‫باشد‪ .‬شوند‪ .‬زمان و کمیت های مکانی نسبت به دوره تناوب یونی‬ ‫شکل گیری سالیتون منجر شود که توسط معادله شرودینگر غیر‬
‫‪1/2‬‬ ‫‪1/2‬‬
‫‪1 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ Te ‬‬ ‫‪mi‬‬
‫خطی توصیف می شود‪ .‬بنابراین به نظر می رسد اثر که تابع توزیع‬
‫‪ pi  ‬‬
‫‪2 ‬‬
‫‪Di  ‬‬
‫‪ 4 n e 2 ‬‬
‫و شعاع دبای‬ ‫‪‬‬
‫پالسما‬
‫‪‬‬ ‫‪i0 ‬‬ ‫‪ 4 ni 0 e ‬‬ ‫بر ویژگیهای مدوالسیونی اهمیت داشته باشد‪ [7-13].‬در این مقاله‬
‫داریم‬ ‫تعادل‬ ‫حالت‬ ‫در‬ ‫اند‪.‬‬ ‫شده‬ ‫بهنجار‬ ‫پایداری مدوالسیون مد غبار یون صوتی با در نظر گرفتن تابع‬
‫‪ ni 0  z p n p  ne 0  zi nn‬از معادالت (‪ )1‬تا (‪ )3‬دیده می شود‬ ‫توزیع کاپا برای یونها و الکترونها‪ .‬با اسفاده از روش استاندرد‬
‫باشد مجموعه معادالت (‪ )1‬تا (‪ )3‬یک‬ ‫‪z 0‬‬ ‫و‬ ‫‪ 1‬‬ ‫که اگر‬ ‫اختالل کاهنده و معادله ‪ NLSE‬بدست آمده‪ ،‬در هندسه غیر تخت‬
‫‪n‬‬
‫‪zpnp‬‬
‫و‬ ‫‪  1‬‬ ‫‪ ،  ‬اگر‬ ‫پالسمای غبارآلود با ذرات غبار مثبت با‬ ‫بررسی شده است‪.‬‬
‫‪ni 0‬‬

‫باشد مجموعه معادالت (‪ )1‬تا (‪ )3‬یک پالسمای غبارآلود‬ ‫‪z‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪p‬‬

‫‪zn nn‬‬
‫‪ ،  ‬و در حالتی که ‪z p  0, zn  0,‬‬ ‫با ذرات غبار منفی با‬
‫‪ni 0‬‬ ‫مدل نظری‬
‫مجوعه معادالت (‪ )1‬تا (‪ )3‬یک پالسمای غبارآلود با هردو ذرات‬ ‫یک پالسمای غبارآلود غیر مغناطیسی کامال یونیزه غیر برخوردی‬
‫غبار مثبت و منفی را نشان می دهد‪ .‬توزیع الکترونها را بصورت‬ ‫شامل یون‪ ،‬الکترون‪ ،‬و دو نوع ذرات بار با بارهای مثبت و منفی در‬
‫توزیع غیر تعادلی کاپا در نظر می گیریم‪.‬‬ ‫نظر می گیریم‪ .‬تابع توزیع الکترونها و یونها را بصورت توزیع کاپا‬
‫‪q 1‬‬
‫‪‬‬
‫)‪ne  e 1   ( q  1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2( q 1) ‬‬ ‫‪e 1C1 C2 2 C3 3 ......‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫در نظر می گیریم‪ .‬ذرات غبار با بار مثبت و منفی یک زمینه‬
‫که چگالی الکترونها به چگالی تعادلی یونها بهنجار شده اند‪ .‬در این‬ ‫یکنواخت تشکیل می دهند‪ .‬معادالت دینامیکی بهنجار شده حاکم‬
‫معادله ‪ q‬نشان دهنده میزان خروج توزیع الکترونها از ماکسولین‬ ‫بریونها عبارتند از]‪[11‬‬
‫است‪ .‬بطوری که به ازای ‪ q  1‬توزیع فوق به توزیع ماکسولی‬ ‫‪ni‬‬ ‫‪1  m‬‬
‫‪ m‬‬ ‫‪( r ni ui )  0‬‬ ‫(‪)1‬‬
‫تبدیل می شود‪ .‬فرض می کنیم که مسئله دارای تقارن استوانه و یا‬ ‫‪t‬‬ ‫‪r r‬‬
‫‪ui‬‬ ‫‪u‬‬ ‫‪‬‬
‫کروی است و انتشار و مدوالسیون مد یون صوتی غیر خطی را‬ ‫‪ ui i  ‬‬ ‫(‪)2‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪r‬‬
‫بررسی می کنم‬ ‫‪1‬‬ ‫‪  m  ‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪  (1   ) ne  ni  s‬‬ ‫(‪)3‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪r ‬‬ ‫‪r ‬‬
‫استوانه‬ ‫متناظر با هندسه تخت ‪m  1‬‬ ‫در این معادالت ‪m  0‬‬
‫بدست آوردن معادله ‪NLSE‬‬
‫چگالی بهنجار شده یونها‬ ‫‪ni‬‬ ‫کروی است‪.‬‬ ‫ای و ‪m  2‬‬
‫برای بررسی رفتار سالیتونی مد غبار یون صوتی در هندسه غیر‬
‫نسبت به ‪ ui ، ni 0‬سرعت سیالی یونها نسبت به سرعت یون‬
‫تخت ( استوانه ای و کروی) با دامنه کوچک در پالسمای غبارآلود‬
‫‪1/2‬‬
‫‪T ‬‬
‫چهار مولفه ای از روش اختالل کاهنده استفاده می کنیم و کمیت‬ ‫‪  ، Ci   e ‬پتانسیل الکترواستاتیک بهنجار شده موج‬ ‫صوتی‬
‫‪m‬‬ ‫‪ i‬‬
‫های چگالی‪ ،‬سرعت‪ ،‬پتانسیل را برحسب پارامتر کوچک ‪ ‬و‬
‫‪Te‬‬
‫متغیر های مستقل ‪    1/2  r  V p t ‬و ‪    3/ 2t‬به صورت زیر‬ ‫است‪ ne .‬چگالی بهنجار شده الکترونها نسبت به‬
‫‪e‬‬
‫نسبت به‬

‫بسط می دهیم‪.‬‬ ‫‪z p n p  zn nn‬‬

‫‪  ،  ‬نشان دهنده قطبش‬ ‫مقدار تعادلی ‪، n0‬‬
‫)‪ n  ( n‬‬ ‫‪ni 0‬‬
‫‪‬‬
‫‪n j  n j 0     n jl exp il ( kx  t )  C.C‬‬ ‫‪‬‬ ‫(‪)5‬‬
‫‪n 0 l 0‬‬ ‫بار خالص چگالی ذرات غبار است‪ .‬بطوریکه ( ‪   1‬برای‬
‫)‪ n  ( n‬‬
‫‪‬‬
‫‪u j     u jl exp il ( kx  t )  C.C‬‬ ‫‪‬‬ ‫(‪)6‬‬ ‫‪ n p .) zn nn  z p n p‬چگالی تعادلی‬ ‫و ‪   1‬و‬ ‫‪z p n p  z p nn‬‬
‫‪n 0 l 0‬‬
‫)‪ n  ( n‬‬
‫‪‬‬
‫‪      jl exp il ( kx  t )  C.C‬‬ ‫‪‬‬ ‫(‪)7‬‬ ‫ذرات غبار مثبت و ‪ z p‬تعداد پروتونهای اضافه شده به سطح ذرات‬
‫‪n 0 l 0‬‬
‫غبار ‪ Te‬دمای الکترون برحسب ثابت بولتزمان و ‪ mi‬جرم یون می‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫‪187‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪1393‬‬

‫با جایگذاری معادالت (‪)5‬تا (‪ )8‬در معادالت (‪ )1‬تا (‪ )1‬و در نظر‬

‫گرفتن ضرایب توانهای مساوی ‪ ، ‬می توان معادله ‪ NLSE‬حاکم‬
‫بر انتشار مد غبار یون صوتی پالسمای چهار مولفه ای را بدست‬
‫آورد‪ .‬با در نظر گرفتن توانهای مرتبه اول داریم‬
‫‪k‬‬ ‫(‪)8‬‬
‫‪n11 ‬‬ ‫‪u11‬‬
‫‪‬‬
‫‪k‬‬ ‫(‪)9‬‬
‫‪u11  11‬‬
‫‪‬‬

‫‪11 ‬‬
‫‪n11‬‬ ‫(‪)11‬‬
‫‪ 2  (1   ) e C1 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫رابطه پاشندگی از معادالت (‪ )8‬تا (‪ )11‬به راحتی حاصل می‬
‫شود‪.‬‬
‫شکل‪ : 1‬سرعت گروه به ازای مقادیر مختلف ‪ qe‬و ضریب قطبش ‪  1‬‬
‫‪k‬‬
‫‪‬‬ ‫(‪)11‬‬
‫‪  (1   ) e C1 ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫رابطه پاشندگی به ازای ‪   1 ،   1‬و )‪  ( 1, 1‬در شکل‬
‫های (‪ )1‬تا (‪ )3‬ترسیم شده است‪.‬‬
‫با در نظر گرفتن توانهای مرتبه باالتر معادله شرودینگر غیر خطی‬
‫در هندسه تخت برای پالسمای چهار مولفه ای با دونوع ذرات‬
‫غبار مثبت و منفی بصورت زیر بدست می آید‪.‬‬
‫شکل‪ : 2‬سرعت گروه به ازای مقادیر مختلف ‪ qe‬و ضریب قطبش ‪  0‬‬
‫‪11 im‬‬ ‫‪ 211‬‬
‫‪ 11  P‬‬ ‫‪ Q 11 11  0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪i‬‬ ‫(‪)12‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬

‫ضرایب پاشندگی و غیر خطی بصورت زیر تعریف شده اند‪.‬‬

‫‪VP‬‬ ‫‪   2 2 3  ‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪ 1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  1‬‬ ‫(‪)13‬‬
‫‪2k‬‬ ‫‪ k ‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪k  ‬‬
‫‪k2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  B2 n  kB2u  kB 0u   B0 n  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪k‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫) ‪Q   2   ( B2 n  B0u‬‬ ‫‪‬‬
‫شکل‪ : 3‬سرعت گروه به ازای مقادیر مختلف ‪ qe‬و ضریب قطبش‪  1‬‬ ‫‪2k  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 3 2 (1   )  C  3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪e 3‬‬
‫‪‬‬
‫) ‪  2 C2 (1   ) 2 ( B0  B2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫که ضرایب معرفی نشده در رابطه باال در پیوست معرفی شده اند‪.‬‬
‫معادله (‪ )12‬موسوم به معادله شرودینگر غیر خطی است که جمله‬
‫دوم اثرات هندسه را نشان می دهد اگر هندسه تخت باشد‬
‫( ‪ ) m  0‬باشد جمله دوم حذف می شود‪ .‬همانطوری که می دانیم‬
‫شکل ‪ : 1‬بررسی وابستگی ‪ P / Q‬به عدد موج به ازای مقادیر مختلف ‪ qe‬و‬ ‫ناپایداری زمانی که ‪ PQ  0‬باشد رخ می دهد‪.‬‬
‫ضریب قطبش ‪  1‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫‪188‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪1393‬‬

‫‪ -2‬ناپایداری موج به شدت به عدد موج و قطبش ذرات‬

‫غبار بستگی دارد‪ .‬شکل های (‪ )1‬تا (‪ )3‬تاثیر توزیع‬
‫الکترونها بر پاشندگی و سرعت فاز را نشان می دهد‪.‬‬
‫‪ -3‬سرعت گروه به ازای مقادیر کوچک ‪ qe‬به سمت مقادیر‬
‫ماکسولی میل می کند‪( .‬این شکل ها آورده نشده اند)‪.‬‬
‫تاثیر تابع توزیع و قطبش ذرات غبار بر عالمت ‪ P / Q‬در‬ ‫‪-4‬‬
‫شکل های (‪ )1‬تا (‪ )6‬امده است‪ .‬بنابراین می توان نتیجه‬
‫گرفت که ناپایداری این سیستم شدیدا به قطبش ذرات‬
‫غبار بستگی دارد‪.‬‬
‫مرجعها‬ ‫شکل ‪ : 5‬بررسی وابستگی ‪ P / Q‬به عدد موج به ازای مقادیر مختلف ‪ qe‬و‬
‫ضریب قطبش ‪  0‬‬
‫‪[1]. N. N. Rao, P. K. Shukla, M. Y. Yu, Planet. Space Sci. 83. 345 (1991).‬‬
‫‪[2]. P.K. Shukla, Phys. Plasmas 3. 1991 (2111).‬‬
‫‪[5]. C.K. Goertz, Rev. Geophys. 72. 291 (1999).‬‬
‫‪[4]. A.A. Mamun, R.A. Cairns, P.K. Shukla, Phys. Plasmas 8. 912 (1991).‬‬
‫‪[3]. J.X. Ma, J. Liu, Phys. Plasmas 4. 235 (1999).‬‬
‫‪[1]. A.A. Mamun, Astrophys. Space Sci. 763. 445 (1999).‬‬
‫‪[9]. M. R. Amin, G. E. Morfill, P. K. Shukla, Phys. Rev. E. 83. 1319‬‬
‫‪(1999).‬‬
‫)‪[9]. R. Bostrom, IEEE Trans. Plasma Sci 72, 931(1992‬‬
‫)‪[9]. P. O. Dovner et al, Geophys, Res. Lett. 71, 1929(1994‬‬
‫)‪[11]. R. A. Cairns et al Geophys, Res. Lett. 77, 2919(1993‬‬
‫)‪[11]. A. A. Mamun, phys. Rev. E 88, 1932(1999‬‬
‫)‪[12]. M. tribeche, A. Berbri, J plasma phys, 24, 243(2119‬‬
‫)‪[15]. J. K. Xue, Europphys. Lett. 63, 143 (2114‬‬
‫)‪[14]. T. K. Baluku, et al, phys. Plasma. 12. 135912 (2111‬‬

‫پیوست‪:‬‬

‫شکل ‪ : 6‬بررسی وابستگی ‪ P / Q‬به عدد موج به ازای مقادیر مختلف ‪ qe‬و‬
‫ضریب قطبش ‪  1‬‬

‫نتیجه گیری‬
‫در این مقاله با در نظر گرفتن توزیع کاپا برای الکترونها و قطبش‬
‫ذرات غبار ناپایداری مدوالسیونی امواج غبار یون صوتی بررسی و‬
‫مطالعه شده اند‪ .‬نتایج این تحقیق را می توان بصورت زیر بیان‬
‫کرد‪.‬‬
‫‪ -1‬با استفاده از روش اختالل کاهنده معادله غبار خطی‬
‫حاکم بر انتشار امواج غبار یون صوتی بدست آمده است‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬