Zamanla Değişen/Değişmeyen Sistemler

 v(t) girişine sistemin cevabı y(t) iken, v(t-t0) girişine

sistemin cevabı y(t-t0) ise sisteme zamanla değişmeyen
sistem denir.

v(t) y(t)
v(t-t0)
T[.]
y(t-t0)
y(t)  Tv(t)   y(t  t0)  Tv(t  t0) 

 Herhangi bir t0 için eşitliği sağlayan sisteme zamanla

değişmeyen sistem, sağlamayan sisteme de zamanla
değişen sistem denir.
İşaret ve Sistemler 13
Zamanla Değişen/Değişmeyen Sistemler

İşaret ve Sistemler 14
Zamanla Değişen/Değişmeyen Sistemler

İşaret ve Sistemler 15
Zamanla Değişen/Değişmeyen Sistemler
 Zamanla değişmeyen bir sistemin giriş işaretine karşı
yanıtı grafikteki gibidir:

v(t) y(t)

SİSTEM

t t

v(t  t 0 ) y (t  t 0 )

SİSTEM

to t to t

İşaret ve Sistemler 16
Lineer ve Zamanla
Değişen/Değişmeyen Sistemler

İşaret ve Sistemler 17
Lineer ve Zamanla
Değişen/Değişmeyen Sistemler

İşaret ve Sistemler 18
Lineer ve Zamanla
Değişen/Değişmeyen Sistemler

İşaret ve Sistemler 19
Nedensel/Nedensel Olmayan Sistemler
 Eğer herhangi bir andaki sistemin çıkışı sadece o andaki
ve geçmişteki girişlerine bağlıysa bu sisteme nedensel
sistemler denir.
 Daha açık bir ifadeyle, nedensel sistemlerde sistemin
çıkışı gelecekteki giriş değerlerine bağlı değildir.
Örneğin, otomobil nedensel bir sistemdir. Sürücünün
gelecekte yapacağını otomobil beklemez. Belleği
olmayan tüm sistemler nedenseldir.

İşaret ve Sistemler 20
Nedensel/Nedensel Olmayan Sistemler
 Nedensel sistemin impuls cevabı aşağıdaki gibidir:
v(t)  (t) y(t)  h(t)

1 NEDENSEL
SİSTEM
t t
 Lineer zamanla değişmeyen bir sistemin nedensel olabilmesi
için gerek ve yeter şart: Sistemin impulse cevabı h(t) = 0,
t < 0 olmalıdır.
 Nedensel olan sistemler fiziksel olarak gerçekleştirilebilir.
Herhangi bir sistem nedensel olma şartını sağlamıyorsa bu
sistemlere nedensel olmayan sistem denir.

İşaret ve Sistemler 21
Örnek 9.3
 Sistemin girişi x(t), çıkışı y(t) , a ve b birer sabit olmak
üzere sistemin giriş-çıkış ilişkisi y(t) = a.x(t)+b şeklinde
verilmiştir. Bu sistem lineer midir?

İşaret ve Sistemler 22
 Örnek 9.3
y(t)  T x(t)   a.x(t)  b

y1(t)  Tx1(t)   a.x1(t)  b y2(t)  Tx2(t)   a.x2(t)  b

y(t )  T x(t )  T x1 (t )  x2 (t )  T x1 (t )  T x2 (t )  a.x1 (t )  b  a.x2 (t )  b

y(t )  a.x1 (t )  x2 (t )  2.b  y1 (t )  y2 (t )

İşaret ve Sistemler 23
Örnek 9.4
y(t)= a.x(t) + b olan sistemin girişine x(t) yerine 2x(t)
işareti uygulanıyor. Buna göre sistem lineer midir?

İşaret ve Sistemler 24
Örnek 9.4
 ÇÖZÜM:

y(t)  T x(t)   a.x(t)  b

y(t)  T2.x(t)   2.a.x(t)  b  2.y(t)
Olduğundan dolayı sistem lineer DEĞİLDİR!!

İşaret ve Sistemler 25
Örnek 9.5
 Sistemin girişi x(t), çıkışı y(t) , a ve b birer sabit olmak
üzere sistemin giriş-çıkış ilişkisi y(t )  x(t ).Coswct
şeklinde verilmiştir. Bu sistem lineer midir?

İşaret ve Sistemler 26
Örnek 9.5
 ÇÖZÜM:

y (t )  T x1 (t )  x2 (t )  x1 (t )  x2 (t ).Coswc t

y (t )  x1 (t ).Coswc t  x2 (t ).Coswc t
y(t)  Tx1(t)   Tx2(t)   y1(t)  y2(t)
Ta.x(t)   a.x(t) .Coswct  a.T x(t) 
olduğundan sistem lineerdir.

İşaret ve Sistemler 27
Örnek 9.6

İşaret ve Sistemler 28
 Örnek 9.6
 ÇÖZÜM:
y (t )  T x1 (t )  x2 (t )  a  x1 (t )  x2 (t ).Coswc t
 x1 (t ).Coswc t  x2 (t ).Coswc t  a.Coswc t
y1(t)  Tx1(t)   a.Coswct  x1(t).Coswct
y2(t)  Tx2(t)   a.Coswct  x2(t).Coswct

Tx1(t)  x2(t)   Tx1(t)   Tx2(t) 

olduğundan dolayı sistem lineer DEĞİL!!

İşaret ve Sistemler 29
Örnek 9.7
Sistemin girişi x(t), çıkışı y(t) olmak üzere sistemin giriş-

çıkış ilişkisi
y (t )  x(t ). T (t )  x(t ).   (t  nT )
n  

şeklinde verilmiştir. Bu sistem lineer midir? Zamanla

değişen midir?

İşaret ve Sistemler 30
 Örnek 9.7

y(t)  Tx1(t)  x2(t)   x1(t)  x2(t) .T (t)  x1(t).T (t)  x2(t).T (t)

y(t)  y1(t)  y2(t)

y(t)  T x(t)   a.x1(t) .T (t)  ax1(t).T (t)   a.y1(t)

   y (t )  T x (t )  x (nT ). (t  nT )

x1 (t )  Cos 2 t
T 1 1


n  
1

y (t )   Cos2 nT . (t  nT )   (t  nT )
 
1 T
n   n  

İşaret ve Sistemler 31
 Örnek 9.7
 ÇÖZÜM:
Sistemin girişine

    
x2(t)  x1 t  T  Cos 2 t  2 T  Cos 2 t    Sin 2 t
4 T T 4 T 2 T
  
İşareti uygulanırsa;

  
  
y 2 (t )   Sin 2 t . (t  nT )   Sin 2 nT . (t  nT )   Sin2n . (t  nT ) 0
n   T n   T n  

y1 (t  T )    (t  nT  T )  y 2 (t )
4 n 4

olduğunda sistem zamanla değişendir. Bu sistem ideal

örnekleyici olarak isimlendirilir.
İşaret ve Sistemler 32
Çalışma Sorusu

İşaret ve Sistemler 33