MUTO METODU:

YATAY YÜKLER ALTINDA ÇÖZÜMLEME

Yatay yükler altında taşıyıcı sistemin çözümü değişik yöntemlerle yapılabilir. Bu bölümde kiriş
ve kolonlardan ibaret olan bir taşıyıcı sistemin çözümlenmesinde uygulanabilecek olan Muto
Yöntemi adı ile bilinen bir hesap algoritması açıklanmaktadır. Yöntem, düzlem bir çerçeve için
verilip, uygulanacaktır.

DÜZLEM ÇERÇEVE
Şekil 18.21.de verilen bir düzlem çerçevede katlarda bulunan Vi kesme kuvvetleri kolayca
belirlenebilir. Bu kat kesme kuvvetleri, her katta bulunan kolonlar tarafından yatay öteleme
rijitlikleri oranında bölüşülerek taşınır. Örneğin, bir i. kattaki kesme kuvveti Vi ve bu katta j.
kolonunda bulunan bir yatay yerdeğiştirme rijitliği Dij ise, bu kolon tarafından taşınan kesme
kuvveti

Dij
Vij  Vi
 Dik
k

olarak hesaplanabilir. Kolonun çerçeve içindeki Dij rijitliğine, önce kolonun kendi rijitliği,
sonra sistemdeki diğer, özellikle yakın olan, elemanların rijitlikleri etkili olur. Bu ise,
Dij  akc
şeklinde yazılabilir. Burada; kc uç düğüm noktaları dönmeye karşı tutulmuş kolonun iki uç
düğüm noktasının birbirine göre olan yatay yer değiştirmesine karşı gelen 12 Ec I c / 3c
rijitliğidir. Çerçevedeki diğer taşıyıcı elemanların söz konusu kolonun rijitliğine olan etkisi ise,
a düzeltme katsayısı ile hesaba katılmaktadır. Kat içindeki kolonların mutlak olmayan
rijitlikleri kat kesme kuvvetinin paylaşımında önemli olduğu için kolon rölatif rijitliği
kc  I c /  c
olarak kabul edilebilir. Burada; I c ilgili doğrultudaki kolon atalet momentini ve  c kolon
yüksekliğini göstermektedir. Kolonun çerçeve içindeki rijitliğine, kolona doğrudan bağlanan
elemanların etkisi büyük olduğu halde, bunların dışındaki elemanların etkisi oldukça azdır.
Kolonun rijitliğine sadece alt ve üst düğüm noktasına birleşen iki kirişin kolona göre olan
dönme rijitliklerinin doğrudan etkili olduğunun kabul edilmesi yeterli bir yaklaşım sayılabilir.
Bir ucu tutulmuş kiriş veya kolonun diğer ucunun dönme rijitliği 4 EI /  dir. Burada önemli
olanın yine rölatif rijitlik olduğu hatırlanırsa, kolon için kabul edilen rölatif rijitlikle de uyuşma
bakımından ilgili olan kirişin rölatif rijitliği ki  I i /  i olarak kabul edilebilir. Bu kabuller
altında kolonun çerçevedeki değişik konumları için a düzeltme katsayısının ifadesi Şekil
18.22.de verilmiştir.

Yatay yüklerden kolonlarda meydana gelen moment Şekil 18.23.te verildiği gibi doğrusal
değişir. Moment sıfır noktasının kolonun alt ucuna olan uzaklığının kat yüksekliğine oranı y
yaklaşık olarak (Tablo 12-13).
y  yo  y1  y2  y3 yazılabilir. Projenizde sadece y  yo değerini kullanmanız
yo , tablosunu kullanınız. Kolon uç momentleri:
yeterlidir. Yani Tablo 12,
M c alt  Vij hy M c üst  Vij h(1  y )
k k
M b1   M c1  M c 2  1 M b 2   M c1  M c 2  2
k1  k2 k1  k2
 k ve D değerlerinin Hesabı
Kat Kolon x - x Doğrultusunda y – y Doğrultusunda
No No k1 k2 k3 k4 kc k a D k1 k2 k3 k4 kc k a D
A1 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.54 0.54 0.16 3.40 0.630 0.099
A2 0.63 0.61 0.63 0.61 0.16 7.87 0.797 0.126 0.63 0.63 0.16 4.02 0.668 0.105
A3 0.61 0.69 0.61 0.59 0.16 7.92 0.798 0.126 0.63 0.54 0.16 3.71 0.650 0.102
A4 0.69 0.61 0.59 0.61 0.16 7.92 0.798 0.126 0.63 0.54 0.16 3.71 0.650 0.102
A5 0.61 0.63 0.61 0.63 0.16 7.87 0.797 0.126 0.63 0.63 0.16 4.02 0.668 0.105
A6 0.63 0.00 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.54 0.54 0.16 3.40 0.630 0.099
B1 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.47 0.54 0.47 0.54 0.16 6.38 0.761 0.120
B2 0.63 0.61 0.63 0.61 0.16 7.87 0.797 0.126 0.55 0.63 0.55 0.63 0.16 7.49 0.789 0.124
B3 0.61 0.59 0.61 0.46 0.16 7.21 0.783 0.123 0.47 0.63 0.47 0.54 0.16 6.69 0.770 0.121
B4 0.59 0.61 0.46 0.61 0.16 7.21 0.783 0.123 0.47 0.63 0.47 0.54 0.16 6.69 0.770 0.121
B5 0.61 0.63 0.61 0.63 0.16 7.87 0.797 0.126 0.55 0.63 0.55 0.63 0.16 7.49 0.789 0.124
B6 0.63 0.00 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.47 0.54 0.47 0.54 0.16 6.38 0.761 0.120
2.
C1 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.54 0.47 0.54 0.47 0.16 6.38 0.761 0.120
KAT
C2 0.63 0.61 0.63 0.61 0.16 7.87 0.797 0.126 0.63 0.55 0.63 0.55 0.16 7.49 0.789 0.124
C3 0.61 0.59 0.61 0.69 0.16 7.92 0.798 0.126 0.63 0.47 0.63 0.47 0.16 7.00 0.778 0.123
C4 0.59 0.61 0.69 0.61 0.16 7.92 0.798 0.126 0.63 0.47 0.63 0.47 0.16 7.00 0.778 0.123
C5 0.61 0.63 0.61 0.63 0.16 7.87 0.797 0.126 0.63 0.55 0.63 0.55 0.16 7.49 0.789 0.124
C6 0.63 0.63 0.00 0.16 4.00 0.667 0.105 0.54 0.47 0.54 0.47 0.16 6.38 0.761 0.120
D1 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.54 0.54 0.16 3.40 0.630 0.099
D2 0.63 0.61 0.63 0.61 0.16 7.87 0.797 0.126 0.63 0.63 0.16 4.02 0.668 0.105
D3 0.61 0.69 0.61 0.69 0.16 8.22 0.804 0.127 0.63 0.63 0.16 4.02 0.668 0.105
D4 0.69 0.61 0.69 0.61 0.16 8.22 0.804 0.127 0.63 0.63 0.16 4.02 0.668 0.105
D5 0.61 0.63 0.61 0.63 0.16 7.87 0.797 0.126 0.63 0.63 0.16 4.02 0.668 0.105
D6 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.54 0.54 0.16 3.40 0.630 0.099
 3.78 2.848 3.78 2.697
k  I/ , k  (k1  k 2  k 3  k 4 ) / (2k c ) , a  k /(2  k) , D  ak c , Elemanların etkin kesit rijitliği çarpanları (Çerçeve kirişleri için 0.35 ve Çerçeve
kolonları için 0.70) kullanılarak bulunan değerlerdir.
 k ve D değerlerinin Hesabı
Kat Kolon x - x Doğrultusunda y – y Doğrultusunda
No No k1 k2 k3 k4 kc k a D k1 k2 k3 k4 kc k a D
A1 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.54 0.54 0.16 3.40 0.630 0.099
A2 0.63 0.61 0.63 0.61 0.25 4.95 0.712 0.178 0.63 0.63 0.18 3.45 0.633 0.116
A3 0.61 0.59 0.61 0.59 0.16 7.62 0.792 0.125 0.54 0.54 0.16 3.40 0.630 0.099
A4 0.59 0.61 0.59 0.61 0.16 7.62 0.792 0.125 0.54 0.54 0.16 3.40 0.630 0.099
A5 0.61 0.63 0.61 0.63 0.25 4.95 0.712 0.178 0.63 0.63 0.18 3.45 0.633 0.116
A6 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.54 0.54 0.16 3.40 0.630 0.099
B1 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.47 0.54 0.47 0.54 0.16 6.38 0.761 0.120
B2 0.63 0.61 0.63 0.61 0.18 6.74 0.771 0.142 0.55 0.63 0.55 0.63 0.25 4.72 0.702 0.176
B3 0.61 0.46 0.61 0.46 0.25 4.28 0.682 0.170 0.47 0.54 0.47 0.54 0.18 5.47 0.732 0.135
B4 0.46 0.61 0.46 0.61 0.25 4.28 0.682 0.170 0.47 0.54 0.47 0.54 0.18 5.47 0.732 0.135
B5 0.61 0.63 0.61 0.63 0.18 6.74 0.771 0.142 0.55 0.63 0.55 0.63 0.25 4.72 0.702 0.176
B6 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.47 0.54 0.47 0.54 0.16 6.38 0.761 0.120
1.
C1 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.54 0.47 0.54 0.47 0.16 6.38 0.761 0.120
KAT
C2 0.63 0.61 0.63 0.61 0.18 6.74 0.771 0.142 0.63 0.55 0.63 0.55 0.25 4.72 0.702 0.176
C3 0.61 0.69 0.61 0.69 0.25 5.18 0.721 0.180 0.63 0.47 0.63 0.47 0.18 6.00 0.750 0.138
C4 0.69 0.61 0.69 0.61 0.25 5.18 0.721 0.180 0.63 0.47 0.63 0.47 0.18 6.00 0.750 0.138
C5 0.61 0.63 0.61 0.63 0.18 6.74 0.771 0.142 0.63 0.55 0.63 0.55 0.25 4.72 0.702 0.176
C6 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.54 0.47 0.54 0.47 0.16 6.38 0.761 0.120
D1 0.00 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.54 0.54 0.16 3.40 0.630 0.099
D2 0.63 0.61 0.63 0.61 0.25 4.95 0.712 0.178 0.63 0.63 0.18 3.45 0.633 0.116
D3 0.61 0.69 0.61 0.69 0.16 8.22 0.804 0.127 0.63 0.63 0.16 4.02 0.668 0.105
D4 0.69 0.61 0.69 0.61 0.16 8.22 0.804 0.127 0.63 0.63 0.16 4.02 0.668 0.105
D5 0.61 0.63 0.61 0.63 0.25 4.95 0.712 0.178 0.63 0.63 0.18 3.45 0.633 0.116
D6 0.63 0.63 0.16 4.00 0.667 0.105 0.54 0.54 0.16 3.40 0.630 0.099
 4.63 3.324 4.36 2.997
k  I/ , k  (k1  k 2  k 3  k 4 ) / (2k c ) , a  k /(2  k) , D  ak c
Bu çizelgedeki değerler betonarme taşıyıcı sistem elemanlarının etkin kesit rijitlikleri kullanılarak bulunan değerlerdir.
 k ve D değerlerinin Hesabı
Kat Kolon x - x Doğrultusunda y – y Doğrultusunda
No No k1 k2 k3 k4 kc k a D k1 k2 k3 k4 kc k a D
A1 0.63 0.25 2.52 0.668 0.167 0.54 0.18 2.91 0.695 0.128
A2 0.63 0.61 0.50 2.49 0.666 0.331 0.63 0.50 1.27 0.542 0.270
A3 0.61 0.59 0.33 3.60 0.732 0.244 0.54 0.44 1.23 0.536 0.233
A4 0.59 0.61 0.33 3.60 0.732 0.244 0.54 0.44 1.23 0.536 0.233
A5 0.61 0.63 0.50 2.49 0.666 0.331 0.63 0.50 1.27 0.542 0.270
A6 0.63 0.25 2.52 0.668 0.167 0.54 0.18 2.91 0.695 0.128
B1 0.63 0.29 2.16 0.639 0.187 0.47 0.54 0.29 3.44 0.724 0.211
B2 0.63 0.61 0.50 2.49 0.666 0.331 0.55 0.63 0.50 2.37 0.657 0.327
B3 0.61 0.46 0.50 2.15 0.639 0.318 0.47 0.54 0.50 2.02 0.627 0.312
B4 0.46 0.61 0.50 2.15 0.639 0.318 0.47 0.54 0.50 2.02 0.627 0.312
B5 0.61 0.63 0.50 2.49 0.666 0.331 0.55 0.63 0.50 2.37 0.657 0.327
B6 0.63 0.00 0.29 2.16 0.639 0.187 0.47 0.54 0.29 3.44 0.724 0.211
Z
C1 0.63 0.29 2.16 0.639 0.187 0.54 0.47 0.29 3.44 0.724 0.211
KAT
C2 0.63 0.61 0.50 2.49 0.666 0.331 0.63 0.55 0.50 2.37 0.657 0.327
C3 0.61 0.69 0.50 2.60 0.674 0.336 0.63 0.47 0.50 2.21 0.644 0.321
C4 0.69 0.61 0.50 2.60 0.674 0.336 0.63 0.47 0.50 2.21 0.644 0.321
C5 0.61 0.63 0.50 2.49 0.666 0.331 0.63 0.55 0.50 2.37 0.657 0.327
C6 0.63 0.00 0.29 2.16 0.639 0.187 0.54 0.47 0.29 3.44 0.724 0.211
D1 0.00 0.63 0.25 2.52 0.668 0.167 0.54 0.18 2.91 0.695 0.128
D2 0.63 0.61 0.50 2.49 0.666 0.331 0.63 0.50 1.27 0.542 0.270
D3 0.61 0.69 0.33 3.88 0.745 0.248 0.63 0.44 1.45 0.566 0.246
D4 0.69 0.61 0.33 3.88 0.745 0.248 0.63 0.44 1.45 0.566 0.246
D5 0.61 0.63 0.50 2.49 0.666 0.331 0.63 0.50 1.27 0.542 0.270
D6 0.63 0.25 2.52 0.668 0.167 0.54 0.18 2.91 0.695 0.128
 9.47 6.358 9.62 5.967
k  I/ , k  (k1  k 2 ) / k c , a  (0,5  k) /(2  k) , D  ak c
Bu çizelgedeki değerler betonarme taşıyıcı sistem elemanlarının etkin kesit rijitlikleri kullanılarak bulunan değerlerdir