LIMIT FUNGSI

By : Dwi Hartini
PENGERTIAN LIMIT SIFAT-SIFAT LIMIT
Limit : terbatas / pendekatan
1. lim 𝑓 𝑥 ± 𝑔 𝑥 = lim 𝑓 𝑥 ± lim 𝑔 𝑥
Didefinisikan : lim 𝐹 𝑥 = 𝐹 𝑎 𝑥→𝑎 𝑥→𝑎 𝑥→𝑎
𝑥→𝑎
2. lim 𝑘. 𝑓 𝑥 = 𝑘. lim 𝑓 𝑥
𝑥→𝑎 𝑥→𝑎
TERDEFINISI / PUNYA HASIL 3. lim 𝑓 𝑥 × 𝑔 𝑥 = lim 𝑓 𝑥 × lim 𝑔 𝑥
𝑥→𝑎 𝑥→𝑎 𝑥→𝑎
0 𝑘 𝑘
= 0 ; = ∞ tak hingga ; =0 𝑓 𝑥 lim 𝑓 𝑥
𝑘 0 ∞ 4. lim = 𝑥→𝑎
𝑎 𝑥→𝑎 𝑔 𝑥 lim 𝑔 𝑥
∞ + ∞ = ∞; = 𝑘; 𝑎 ± 𝑏 = 𝑘 𝑥→𝑎
𝐹 𝑎 = 𝑏
𝑔 𝑥
lim 𝑔 𝑥
𝑥→𝑎
5. lim 𝑓 𝑥 = lim 𝑓 𝑥
𝑥→𝑎 𝑥→𝑎

TAK TERDEFINISI / TAK TENTU

0 ∞
; ; ∞−∞
0 ∞
 LATIHAN SOAL :
𝑥3 − 𝑥2 − 𝑥 + 1
lim =
LIMIT ALJABAR 𝑥→1 𝑥 − 2 𝑥 + 1
A. 20
BENTUK I B. 16
C. 8
𝑓 𝑥 𝑓 𝑎 0 D. 4
lim = = E. 2
𝑥→𝑎 𝑔 𝑥 𝑔 𝑎 0
Cara Penyelesaian : Penyelesaian :
1. Difaktorkan 𝑥3 − 𝑥2 − 𝑥 + 1
𝑥 − 𝑎 .𝐹 𝑥 𝐹 𝑎 lim
𝑥→1 𝑥 − 2 𝑥 + 1
lim =
𝑥→𝑎 𝑥 − 𝑎 . 𝐺 𝑥 𝐺 𝑎 𝑥+1 𝑥−1 𝑥−1
2. Diuraikan = lim
𝑥→1 𝑥−1 𝑥−1
3. Dikalikan dengan sekawan akar 𝑥+1 𝑥−1 𝑥+1 𝑥−1 𝑥+1
4. Teorema L’Hospital = lim
𝑥→1 𝑥−1 𝑥−1
𝑓 𝑥 𝑓′ 𝑥
lim = lim = lim 𝑥 + 1 𝑥 + 1 𝑥 + 1
𝑥→𝑎 𝑔 𝑥 𝑥→𝑎 𝑔′ 𝑥 𝑥→1
⋮ =2⋅2⋅2
⋮ =8
0
Sampai tidak 0
 Penyelesaian :
LATIHAN SOAL : 5−𝑥−2 2−𝑥+1
5−𝑥−2 2−𝑥+1 lim
lim =
𝑋→1 1−𝑥
𝑋→1 1−𝑥 5−𝑥−2 5−𝑥+2 2−𝑥+1
1 = lim
A. −
4
𝑋→1 1−𝑥 5−𝑥+2
1 5−𝑥−4 2−𝑥+1
B. −
2
= lim
𝑋→1 1−𝑥 5−𝑥+2
1
C. 1−𝑥 2−𝑥+1
8 = lim
𝑋→11−𝑥 5−𝑥+2
1
D. 4
1+1 2 1
= = =
1 2+2 4 2
E. 2
 Penyelesaian :

LATIHAN SOAL : 3 𝑎3 𝑏
8 8𝑥 3 − 𝑥 + 1
+
3 𝑏 lim
𝑎3 + −2 𝑥→2 𝑥 2 + 2𝑥 − 8
𝑥3 3 1
Jika lim = 𝐴, maka nilai dari 𝑎 3+ 𝑏 −𝑥+1 13
𝑎 3+ 𝑏 −𝑥+1
𝑥→2 𝑥−2 8 𝑥 2 2 𝑥2
= lim = lim
𝑥→2 𝑥 2 + 2𝑥 − 8 𝑥→2 𝑥+4 𝑥−2
3 𝑎3 𝑏 1 3 3+ 𝑏 −2 −𝑥+2
8 8𝑥 3 − 𝑥 + 1
+ 𝑎
lim =⋯ 2 𝑥2
𝑥→2 𝑥 2 + 2𝑥 − 8 = lim
𝐴−1 𝑥→2 𝑥+4 𝑥−2
A. 6
𝐴−2 1 3 𝑏
B. 𝑎3 + −2
12 2 𝑥2 −𝑥 + 2
𝐴−2 = lim + lim
C. 𝑥→2 𝑥+4 𝑥−2 𝑥→2 𝑥 + 4 𝑥 − 2
6 𝐴
𝐴+2 −1 𝐴−2
D. 12 = 2 + =
2+4 2+4 12
𝐴+2
E. 6
BENTUK II
LATIHAN SOAL :
𝑎0 𝑥 𝑛 + 𝑎1 𝑥 𝑛−1 + ⋯ + 𝑎𝑛 lim
5 + 6𝑥 3 + 𝑥
=⋯
lim 𝑥→∞ 2𝑥 + 3 𝑥 2 − 1
𝑥→∞ 𝑏0 𝑥 𝑚 + 𝑏1 𝑥 𝑚−1 + ⋯ + 𝑏𝑚
A. −3
𝑎0 B. 0
𝐿= , untuk 𝑛 = 𝑚 C. 2
𝑏0
D. 3
E. ∞

Solusi 𝐿 = 0, untuk 𝑛 < 𝑚 Penyelesaian :

5 + 6𝑥 3 + 𝑥
𝐿 = + ∞, untuk 𝑛 > 𝑚 lim
𝑥→∞ 2𝑥 + 3 𝑥 2 − 1
a0 dan b0 tanda sama 6𝑥 2 + ⋯
= lim
𝑥→∞ 2𝑥 3 + ⋯
𝐿 = − ∞, untuk 𝑛 > 𝑚 =0
a0 dan b0 bertanda sama
 CONTOH SOAL :
BENTUK III Selesaikan soal berikut :
lim 𝑥 + 2 − 𝑥 + 6
𝑥→∞
lim 𝑎𝑥 + 𝑏 − 𝑝𝑥 + 𝑞
𝑥→∞ lim 2𝑥 + 1 − 𝑥 + 2
𝑥→∞
lim 𝑥+2− 𝑥+6
𝐿 = 0, untuk 𝑎 = 𝑝 𝑥→∞

Solusi 𝐿 = + ∞ , untuk 𝑎 > 𝑝 Penyelesaian :

𝐿 = − ∞ , untuk 𝑎 < 𝑝 lim 𝑥+2− 𝑥+6=0
𝑥→∞
lim 2𝑥 + 1 − 𝑥 + 2 = +∞
𝑥→∞
lim 𝑥 + 2 − 4𝑥 − 5 = −∞
𝑥→∞
 Penyelesaian :
BENTUK IV 1 − −3
1. lim 𝑥 2 + 𝑥 + 5 − 𝑥 2 − 3𝑥 + 4 = =2
𝑥→∞ 2 1
lim 𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 − 𝑝𝑥 2 + 𝑞𝑥 + 𝑟
𝑥→∞ 2. lim 2𝑥 − 1 − 4𝑥 2 − 6𝑥 − 5
𝑥→∞
𝑏−𝑞 = lim 2𝑥 − 1 2 − 4𝑥 2 − 6𝑥 − 5
𝐿= , untuk 𝑎 = 𝑝 𝑥→∞
2 𝑎 = lim 4𝑥 2 − 4𝑥 + 1 − 4𝑥 2 − 6𝑥 − 5
𝑥→∞
Solusi −4 − −6 2 1
𝐿 = + ∞ , untuk 𝑎 > 𝑝 = = =
2 4 4 2
𝐿 = − ∞ , untuk 𝑎 < 𝑝 3. lim 4𝑥 2 + 8𝑥 − 𝑥 2 + 1 − 𝑥 2 + 𝑥
𝑥→∞

CONTOH SOAL : = lim

𝑥→∞
4 𝑥 2 + 2𝑥 − 𝑥 2 + 1 − 𝑥 2 + 𝑥

Selesaikan soal berikut : = lim 2 𝑥 2 + 2𝑥 − 𝑥 2 + 1 − 𝑥 2 + 𝑥

𝑥→∞
1. lim 𝑥 2 + 𝑥 + 5 − 𝑥 2 − 3𝑥 + 4 = lim
𝑥→∞
𝑥 2 + 2𝑥 − 𝑥 2 + 1 + lim
𝑥→∞
𝑥 2 + 2𝑥 − 𝑥 2 + 𝑥
𝑥→∞
2−0 2−1
2. lim 2𝑥 − 1 − 4𝑥 2 − 6𝑥 − 5 = +
𝑥→∞ 2 1 2 1
3. lim 4𝑥 2 + 8𝑥 − 𝑥 2 + 1 − 𝑥 2 + 𝑥 1 3
𝑥→∞ =1+ =
2 2
LIMIT TRIGONOMETRI
RUMUS DASAR RUMUS PENGEMBANGAN
sin 𝑥 𝑥 𝑥−𝑎 sin 𝑥 − 𝑎
lim = lim =1 lim = lim =1
𝑋→0 𝑥 𝑥→0 sin 𝑥
𝑋→𝑎 sin 𝑥 − 𝑎 𝑥→𝑎 𝑥−𝑎
tan 𝑥 𝑥 𝑥−𝑎 tan 𝑥 − 𝑎
lim = lim =1 lim = lim =1
𝑋→0 𝑥 𝑥→0 tan 𝑥 𝑋→𝑎 t𝑎𝑛 𝑥 − 𝑎 𝑥→𝑎 𝑥−𝑎
sin 𝑎𝑥 𝑎𝑥 𝑎 sin 𝑚 𝑥 − 𝑎 tan 𝑚 𝑥 − 𝑎 𝑚
lim = lim = lim = lim =
𝑋→0 𝑏𝑥 𝑥→0 sin 𝑏𝑥 𝑏 𝑋→𝑎 𝑛 𝑥 − 𝑎 𝑥→𝑎 𝑛 𝑥−𝑎 𝑛
tan 𝑎𝑥 𝑎𝑥 𝑎 sin 𝑚 𝑥 − 𝑎 tan 𝑚 𝑥 − 𝑎 𝑚
lim = lim = lim = lim =
𝑋→0 𝑏𝑥 𝑥→0 tan 𝑏𝑥 𝑏 𝑋→𝑎 t𝑎𝑛 𝑛 𝑥 − 𝑎 𝑥→𝑎 sin 𝑛 𝑥 − 𝑎 𝑛

tan 𝑎𝑥 sin 𝑎𝑥 𝑎
lim = lim =
𝑋→0 sin 𝑏𝑥 𝑥→0 tan 𝑏𝑥 𝑏
latihan SOAL : latihan SOAL :
tan 𝑥 2𝑥 2 − 5𝑥 + 2
lim lim
𝑥→0 𝑥 2 + 2𝑥
𝑥→ sin 4𝑥 − 2
1
2
Penyelesaian : Penyelesaian :
tan 𝑥 2𝑥 − 1 𝑥 − 2
lim lim
𝑥→0 𝑥 2 + 2𝑥
1 sin 2 2𝑥 − 1
tan 𝑥 𝑥→2
= lim 2𝑥 − 1
𝑥→0 𝑥 𝑥 + 2
tan 𝑥 1 = lim × 𝑥−2
1 sin 2 2𝑥 − 1
= lim × 𝑥→ 2
𝑥→0 𝑥 0+2 1 1
1 1 = × −2
=1× = 2 2
2 2
1 3 3
= × − =−
2 2 4
 II. RUMUS JUMLAH DAN SELISIH SUDUT
INGAT!! • sin 𝑥 ± 𝑦 = sin 𝑥. cos 𝑦 ± cos 𝑥. sin 𝑦
RUMUS TRIGONOMETRI • cos 𝑥 ± 𝑦 = cos 𝑥. cos 𝑦 ∓ sin 𝑦. sin 𝑦
tan 𝑥 ± tan 𝑦
• tan 𝑥 ± 𝑦 =
1∓tan 𝑥 .tan 𝑦
I. RUMUS IDENTITAS
sin 𝑥 III. RUMUS SUDUT RANGKAP
• tan 𝑥 =
cos 𝑥 • sin 2𝑥 = 2 sin 𝑥 cos 𝑥
cos 𝑥 𝟏 𝟏
• cot 𝑥 = • 𝒔𝒊𝒏 𝒙 = 𝟐 𝒔𝒊𝒏 𝒙. 𝒄𝒐𝒔 𝒙
sin 𝑥 𝟐 𝟐
𝒂 𝒂
• sec 𝑥 =
1 • 𝒔𝒊𝒏 𝒂𝒙 = 𝟐 𝒔𝒊𝒏 𝒙 . 𝒄𝒐𝒔 𝒙
cos 𝑥 𝟐 𝟐
• 2
cos 2𝑥 = 𝑐𝑜𝑠 𝑥 − 𝑠𝑖𝑛 𝑥 2
1
• csc 𝑥 = •
𝒂
𝒄𝒐𝒔 𝒂𝒙 = 𝒄𝒐𝒔𝟐 𝒙 − 𝒔𝒊𝒏𝟐 𝒙
𝒂
sin 𝑥
𝟐 𝟐
2 2 𝒂
• 𝑠𝑖𝑛 𝑥 + 𝑐𝑜𝑠 𝑥 = 1 • 𝟏 − 𝒄𝒐𝒔 𝒂𝒙 = 𝟐 𝒔𝒊𝒏𝟐 𝒙
𝟐
• 𝒔𝒊𝒏𝟐 𝒂𝒙 + 𝒄𝒐𝒔𝟐 𝒂𝒙 = 𝟏 𝒂
• 1 + 𝑐𝑜𝑡 2 𝑥 = 𝑐𝑠𝑐 2 𝑥 • 𝒄𝒐𝒔 𝒂𝒙 − 𝟏 = −𝟐 𝒔𝒊𝒏𝟐 𝒙
𝟐
2 tan 𝑥
• 𝟏 + 𝒄𝒐𝒕𝟐 𝒂𝒙 = 𝒄𝒔𝒄𝟐 𝒂𝒙 • tan 2𝑥 =
1 − 𝑡𝑎𝑛2 𝑥
• 𝑡𝑎𝑛2 𝑥 + 1 = 𝑠𝑒𝑐 2 𝑥 𝑎
2 tan 2 𝑥
• 𝒕𝒂𝒏𝟐 𝒂𝒙 + 𝟏 = 𝒔𝒆𝒄𝟐 𝒂𝒙 • tan 𝑎𝑥 = 𝑎
1 − 𝑡𝑎𝑛2 2 𝑥
 V. RUMUS PERKALIAN TRIGONOMETRI

IV. RUMUS PENJULAHAN DAN • 2 sin 𝑥. cos 𝑦 = sin 𝑥 + 𝑦 + sin 𝑥 − 𝑦

PENGURANGAN TRIGONOMETRI • 2 cos 𝑥. sin 𝑦 = sin 𝑥 + 𝑦 − sin 𝑥 − 𝑦
𝑥+𝑦 𝑥−𝑦
• 2 cos 𝑥. cos 𝑦 = cos 𝑥 + 𝑦 + cos 𝑥 − 𝑦
• sin 𝑥 + sin 𝑦 = 2 sin . cos • −2 si𝑛 𝑥. sin 𝑦 = cos 𝑥 + 𝑦 − cos 𝑥 − 𝑦
2 2
𝑥+𝑦 𝑥−𝑦
• sin 𝑥 − sin 𝑦 = 2 cos . sin
2
𝑥+𝑦
2
𝑥−𝑦 VI. RUMUS SUDUT BERELASI
• cos 𝑥 + cos 𝑦 = 2 cos . cos 𝜋
• sin ± 𝑥 = ± cos 𝑥
2 2
𝑥+𝑦 𝑥−𝑦 2
• cos 𝑥 − cos 𝑦 = −2 sin . sin • cos
𝜋
± 𝑥 = ± sin 𝑥
2 2
2
• sin 𝜋 ± 𝑥 = ± sin 𝑥
• cos 𝜋 ± 𝑥 = ± cos 𝑥
• sin −𝑥 = − sin 𝑥
• cos −𝑥 = cos 𝑥
• tan −𝑥 = − tan 𝑥
latihan SOAL : CONTOH SOAL :
sin 3𝑥 − sin 3𝑥. cos 2𝑥 lim𝜋 𝜋 − 2𝑥 ∙ tan 𝑥
lim 𝑥→ 2
𝑥→0 2𝑥 3
Penyelesaian : Penyelesaian :
sin 3𝑥 1 − cos 2𝑥 lim𝜋 𝜋 − 2𝑥 ∙ tan 𝑥
lim 𝑥→ 2
𝑥→0 2𝑥 3
sin 3𝑥 ∙ 2 𝑠𝑖𝑛2 𝑥 𝜋 sin 𝑥
= lim = lim𝜋 2 − 𝑥 ∙
𝑥→0 2𝑥 3 𝑥→ 2 cos 𝑥
2
sin 3𝑥 2 sin 𝑥 sin 𝑥 𝜋 sin 𝑥
= lim × × = lim𝜋 2 − 𝑥 ∙
𝑥→0 2𝑥 𝑥 𝑥 2 𝜋
3 𝑥→ 2 sin − 𝑥
2
= ×2×1= 3 𝜋
2 2 −𝑥 𝜋
= lim𝜋 2 ∙ sin
𝑥→ 2 sin
𝜋 2
−𝑥
2
=2×1=2
 Penyelesaian :
LIMIT TRIGONOMETRI BENTUK 𝒙 → ∞
1
𝑓 𝑥 𝑓 𝑎 lim ∙ tan 𝑎 . sin 2𝑎
𝑎→0 𝑎 2
lim diubah menjadi bentuk lim sin 2𝑎 tan 𝑎
𝑥→∞ 𝑔 𝑥 𝑎→0 𝑔 𝑎
= lim ∙
1 1 1 𝑎→0 𝑎 𝑎
= 0 sehingga ubah = 𝑎 atau =𝑎
∞ 𝑥 𝑥 =2×1=2

contoh SOAL :
1 2
lim 𝑥2 ∙ tan ∙ sin
𝑥→∞ 𝑥 𝑥
1 1
= 0 sehingga ubah = 𝑎
∞ 𝑥