Chương 2:

Các khái niệm cơ bản về

mạng máy tính

Đọc trước: 1.4 Computer Networks,

Tanenbaum

1
Tuần trước
l  Giới thiệu môn học
l  Lược sử Internet

l  Khái niệm mạng máy tính

l  Một số vấn đề cơ bản: chuyển mạch kênh vs.

chuyển mạch gói, hướng liên kết vs. không
liên kết…

2
Nội dung
l  Phân loại mạng máy tính
l  Kiến trúc phân tầng

l  Mô hình tham chiếu OSI & TCP/IP

l  Địa chỉ hóa

l  Tên miền và chuyển đổi tên miền

3
Phân loại mạng máy tính
l  Có nhiều cách phân loại mạng máy tính: theo
công nghệ, theo thiết bị đầu cuối, theo kích
thước v.v…
l  Một cách phân loại: Mạng LAN, MAN, WAN,
GAN

4
Mạng LAN
l  Mạng LAN (Local Area Networks):
l  Phạm vi: thông thường 1 tòa nhà, một chi nhánh,
tổ chức
l  Wireless LAN
l  VD: WIFI
l  Wired LAN
l  VD: Ethernet

5
Mạng MAN
l  Metropolitan Area
Networks
l  Bao phủ một đô thị
l  Ví dụ:
l  Mạng truyền hình cáp
l  Mạng trục của các
nhà cung cấp dịch vụ
Internet.

6
Mạng WAN
l  Wide Area Networks
l  Bao phủ một phạm vi rộng
như quốc gia, vùng lãnh
thổ v.v…
l  Ví dụ: mạng dùng để kết nối
giữa các chi nhánh của
doanh nghiệp
l  Đặc trưng công nghệ:
l  Gồm phần chuyển mạch
l  Có sử dụng đường truyền dai
để kết nối giữa các phần của
mạng
l  VD: Dùng mạng điện thoại, 7
đường cáp quang.
Mạng GAN
l  Global Area Networks
l  Mạng toàn cầu
l  Kết nối của các mạng khác nhau
l  Có phạm vi bao phủ rộng nhiều lục địa.

8
Kiến trúc phân tầng
Ví dụ
Tại sao phải phân tầng?

9
Phân chia các chức năng trong việc
trao đổi thông tin
Bên gửi Bên nhận
Thông tin muốn
Thông tin nhận được
trao đổi

Chuyển từ suy nghĩ

sang lời nói

Japanese?
Ngôn ngữ Ngôn ngữ
English?

Các phương tiện truyền thông

Thư? Việc trao đổi thông tin sẽ diễn ra

Điện thoại? suôn sẻ nếu tại mỗi tầng, cùng một
E-mail?
phương tiện được sử dụng 10
Ví dụ phân tầng (1)
Phân tầng Không phân tầng

Cassette

Bộ dàn âm thanh
Tất cả chức năng đều đặt cả
Player trong một khối
Speaker
Khi muốn thay đổi:
Amplifier
Nâng cấp toàn bộ 11
Phân tầng các chức năng hàng không

ticket (purchase) ticket (complain) ticket

baggage (check) baggage (claim) baggage

gates (load) gates (unload) gate

runway (takeoff) runway (land) takeoff/landing

airplane routing airplane routing airplane routing airplane routing airplane routing

Sân bay đi Sân bay trung chuyển Sân bay đến

Tầng: Mỗi tầng có nhiệm vụ cung cấp 1 dịch vụ

l  Dựa trên các chức năng của chính tầng đó

l  Dựa trên các dịch vụ cung cấp bởi tầng dưới

12
Vì sao phải phân tầng?

l  Đối với các hệ thống phức tạp: nguyên lý ”chia

để trị”
l  Cho phép xác định rõ nhiệm vụ của mỗi bộ phận
và quan hệ giữa chúng
l  Cho phép dễ dàng bảo trì và nâng cấp hệ thống
l  Thay đổi bên trong một bộ phận không ảnh
hưởng đến các bộ phận khác
l  e.g., Nâng cấp từ CD lên DVD player mà
không phải thay loa.

13
Các mô hình tham chiếu
Mô hình OSI
Mô hình TCP/IP

14
OSI - Open System Interconnection: Bao
gồm 7 tầng

Application layer Tầng ứng dụng

Presentation layer Tầng trình diễn

Session layer Tầng phiên

Transport layer Tầng giao vận

Network layer Tầng mạng Tầng mạng

Data link layer Tầng liên kết dữ liệu

Physical layer Tầng vật lý

Nút mạng Hệ thống cuối

Hệ thống cuối
trung gian 15
Chức năng chung của các tầng
l  Vật lý: Truyền bits “trên đường truyền”
l  Liên kết dữ liệu: Truyền dữ liệu giữa các thành
phần nối kết trực tiếp trong một mạng application
l  Mạng: Truyền dữ liệu giữa các nút mạng xa presentation
nhau: Chọn đường, chuyển tiếp gói tin từ nguồn
đến đích session
l  Giao vận: Xử lý việc truyền-nhận dữ liệu giữa transport
các ứng dụng network
l  Phiên: đồng bộ hóa, check-point, khôi phục quá data link
trình trao đổi
physical
l  Trình diễn: cho phép các ứng dụng biểu diễn dữ
liệu, e.g., mã hóa, nén, chuyển đổi…
l  Ứng dụng: Hỗ trợ các ứng dụng trên mạng.
16
Mô hình OSI và TCP/IP
Trong mô hình TCP/IP (Internet), chức năng3
tầng trên được phân định vào một tầng duy nhất

Application layer
Application
Presentation layer HTTP, FTP, SMTP…

Session layer
Transport layer TCP UDP
Network layer IP
Datalink layer Network Interface
Physical layer Physical
17
Mô hình phân tầng của Internet
Ví dụ về quá trình gửi dữ liệu từ nguồn, qua nút
trung gian (bộ định tuyến) rồi đến đích

　 　

HTTP HTTP
　 　

TCP TCP

IP IP IP

Ethernet/10M 10M 100M 100M/Ethernet

CAT5 CAT5 CAT5 CAT5

Nguồn Nút trung gian Đích

18
Đóng gói dữ liệu (Encapsulation)

Gói quà

Trang trí

Dán địa chỉ

địa chỉ địa chỉ

19
PDU: Protocol Data Unit – Đơn vị dữ
liệu giao thức

Protocol N+1
Layer (N+1) (N+1) PDU
Service interface

Protocol N
Layer (N) (N) PDU HN

Service interface
Protocol N-1
addr.
Layer (N-1) (N-1) PDU HN HN-1

20
 Họ giao thức TCP/IP và quá trình đóng
gói
l  Bên gửi
l  Mỗi tầng thêm vào các thông tin điều khiển vào phần
đầu gói tin (header) và truyền xuống tầng dưới
l  Bên nhận
l  Mỗi tầng xử lý gói tin dựa trên thông tin trong phần đầu,
sau đó bỏ phần đầu, lấy phần dữ liệu chuyển lên tầng
trên.
Ex：HTTP header
Application Application
Data Data
TCP header TCP TCP

IP header IP IP

Ethernet Frame Network Interface Network Interface

Physical Physical
Signal 21

Sender Receiver
 SAP: Service Access Point –
Điểm truy nhập dịch vụ
Protocol 1
Client 1 Server 1
Client 2 Protocol 1 Server 2
Server 3 Protocol 1 Client 3
Application

SAP SAP

transport TCP/UDP
TCP/UDP TCP/UDP
protocol

Internet

22
 Protocol stack và quá trình
đóng gói
　

HTTP HTTP
　
TCP TCP

IP IP IP IP

Ethernet/10M 10M 10G 10G Ethernet/100M

CAT5 CAT5 WDM WDM CAT5 CAT5

End node Intermediate node End node

Dữ liệu - payload
23
 Protocol stack và quá trình
đóng gói
　

FTP
　 FTP
TCP TCP

IP IP IP IP

Ethernet/10M 10M 10G 10G Ethernet/100M

CAT5 CAT5 WDM WDM CAT5 CAT5

End node Intermediate node End node

TCP header Dữ liệu - payload

24
 Protocol stack và quá trình
đóng gói
　

FTP
　 FTP
TCP TCP

IP IP IP IP

Ethernet/10M 10M 10G 10G Ethernet/100M

CAT5 CAT5 WDM WDM CAT5 CAT5

End node Intermediate node End node

IP header TCP header Dữ liệu - payload

25
 Protocol stack và quá trình
đóng gói
　

FTP
　 FTP
TCP TCP

IP IP IP IP

Ethernet/10M 10M 10G 10G Ethernet/100M

CAT5 CAT5 WDM WDM CAT5 CAT5

End node Intermediate node End node

Ethernet header IP header TCP header Dữ liệu - payload

26
 Protocol stack và quá trình
đóng gói
　

FTP
　 FTP
TCP TCP

IP IP IP IP

Ethernet/10M 10M 10G 10G Ethernet/100M

CAT5 CAT5 WDM WDM CAT5 CAT5

End node Intermediate node End node

IP header TCP header Dữ liệu - payload

27
 Protocol stack và quá trình
đóng gói
　

FTP
　 FTP
TCP TCP

IP IP IP IP

Ethernet/10M 10M 10G 10G Ethernet/100M

CAT5 CAT5 WDM WDM CAT5 CAT5

End node Intermediate node End node

WDM header IP header TCP header Dữ liệu - payload

28
 Protocol stack và quá trình
đóng gói
　

FTP
　 FTP
TCP TCP

IP IP IP IP

Ethernet/10M 10M 10G 10G Ethernet/100M

CAT5 CAT5 WDM WDM CAT5 CAT5

End node Intermediate node End node

IP header TCP header Dữ liệu - payload

29
 Protocol stack và quá trình
đóng gói
　

FTP
　 FTP
TCP TCP

IP IP IP IP

Ethernet/10M 10M 10G 10G Ethernet/100M

CAT5 CAT5 WDM WDM CAT5 CAT5

End node Intermediate node End node

Ethernet header IP header TCP header Dữ liệu - payload

30
 Protocol stack và quá trình
đóng gói
　

FTP
　 FTP
TCP TCP

IP IP IP IP

Ethernet/10M 10M 10G 10G Ethernet/100M

CAT5 CAT5 WDM WDM CAT5 CAT5

End node Intermediate node End node

IP header TCP header Dữ liệu - payload

31
 Protocol stack và quá trình
đóng gói
　

FTP
　 FTP
TCP TCP

IP IP IP IP

Ethernet/10M 10M 10G 10G Ethernet/100M

CAT5 CAT5 WDM WDM CAT5 CAT5

End node Intermediate node End node

TCP header Dữ liệu - payload

32
 Protocol stack và quá trình
đóng gói
　

FTP
　 FTP
TCP TCP

IP IP IP IP

Ethernet/10M 10M 10G 10G Ethernet/100M

CAT5 CAT5 WDM WDM CAT5 CAT5

End node Intermediate node End node

Dữ liệu - payload
33
Tóm tắt: ưu điểm của kiến trúc
phân tầng
l  Chia nhỏ cho phép xác định dễ dàng chức năng
mỗi tầng
l  Các tầng hoạt động độc lập
l  Tầng trên chỉ quan tâm đến việc sử dụng tầng dưới mà
không quan tâm đến các tầng xa hơn
l  Cho phép định nghĩa giao diện chung giữa các tầng
l  Khả năng mở rộng
l  Mềm dẻo, linh hoạt với các công nghệ mới
l  Trao đổi giữa các tầng đồng mức
l  Có thể cải tiến hệ thống bằng cách thay thế một công nghệ
mới của tầng tương ứng : ISDN→ADSL→FTTH、IPv4→IPv6
l  Nếu không phân tầng
l  Khi muốn thay đổi, phải làm toàn bộ…
34
Các định danh trên
Internet
Địa chỉ MAC
Địa chỉ IP
Số hiệu cổng

35
Định danh
l  Các định danh cho phép xác định một
người hay một đối tượng
l  Tên
l  Nguyen Thuc Hai
l  Địa chỉ
l  1 Dai Co Viet, Hai Ba Trung, Ha Noi
l  Số điện thoại
l  8680896
l  Email
l  hai--xxx@it.hut.edu.vn

36
Định danh và cây phân cấp
l  Các định danh xác định địa chỉ có tính phân cấp
l  Cho phép quản lý một các logic và hiệu quả một không
gian địa chỉ khổng lồ
l  Tính mở rộng

l  Ví dụ về tính phân cấp

l  Địa chỉ Hanoi
l  1 Dai Co Viet, Hai Ba Trung, Ha Noi
Hai Ba Trung
l  Số điện thoại
l  +84-(4) 868-08-96
Dai Co Viet

So 1
37
Định danh trên Internet và quan
hệ với các tầng

application

TCP/UDP Port Number, e.g. Port 80

IP IP address, e.g. 203.12.15.165

data link Physical address / MAC address

e.g. 00:11:24:79:8e:82
physical

38
Địa chỉ dùng trong tầng liên kết
dữ liệu
l  Địa chỉ vật lý / địa chỉ MAC
l  Sử dụng trong tầng liên kết dữ liệu
l  Cố định trên card mạng NIC ( Network Interface Card)
l  Sử dụng để địa chỉ hóa máy tính trong các mạng quảng
bá

HEX

BIN
00:11:24:79:8e:82
00000000 00010001 00100100 01111001 10001110 10000010

OUI Gán bới nhà sản xuất

OUI (Organizationally Unique Identifier): Mã nhà sản xuất

Mỗi nhà sản xuất có các giá trị OUI riêng
Mỗi nhà sản xuất có thể có nhiều OUI 39
Địa chỉ dùng trên Internet
l  Địa chỉ IP
l  Dùng trong giao thức IP - Internet Protocol (tầng
mạng)
l  Giá trị phụ thuộc từng mạng, mỗi card mạng được
gán một địa chỉ IP
l  Sử dụng để đinh danh một máy tính trong một
mạng IP, ví dụ:
l  133.113.215.10 (ipv4)

l  2001:200:0:8803::53 (ipv6)

40
Địa chỉ sử dụng trong tầng giao vận
l  Số hiệu cổng
l  Một chỉ số phụ, dùng kèm theo địa chỉ IP
l  Các ứng dụng được dịnh danh bởi một địa chỉ
IP và một số hiệu cổng
l  Tương tự như số phòng trong một tòa nhà
l  Địa chỉ nhà : Nhà C1, 1 Dai Co Viet, Ha Noi => Địa
chỉ IP
l  Phòng số 325 => Số hiệu cổng
l  E.g. HTTP cổng 80, FTP cổng 20, 21 …

41
Ánh xạ địa chỉ
Tên miền
Chuyển đổi tên miền
nslookup
arp

42
Tên miền

l  Domain Name
(FQDN: Fully Qualified Domain Name)
l  Tên miền là tên của một máy tính hay của một
mạng máy tính, sử dụng tên (chữ cái, chữ số)
l  www.keio.ac.jp
l  www.soict.hust.edu.vn
l  ctt-daotao.hust.edu.vn

43
Không gian tên miền

.keio.ac.jp
pc24.cs.keio.ac.jp 44
Tên và địa chỉ
l  Trước khi truyền tin, máy trạm phải được xác định
l  Bởi một địa chỉ IP, hoặc
l  Bởi một tên miền (thuận tiện cho NSD)
l  Tên
l  Độ dài thay đổi
l  Dễ nhớ cho con người
l  Không liên quan tới vị trí vật lý của máy
l  Địa chỉ
l  Độ dài cố định
l  Dễ cho máy tính để xử lý
l  Liên quan tới vấn đề chọn đường

203.162.7.194 www.hedspi.hut.edu.vn

45
www.soict.hust.edu.vn 202.47.142.40
 Chuyển đổi địa chỉ và ví dụ
•  Máy tính thích dùng số
•  Người thích dùng tên Tôi muốn vào địa chỉ
www.soict.hust.edu.vn

User

Cần có chuyển Mời truy cập vào

đổi địa chỉ 202.47.142.40

Máy chủ tên

miền

Bạn cũng có thể nhập

Máy chủ web
202.47.142.40 địa chỉ trực tiếp 46
Chuyển đổi địa chỉ
l  Khái niệm
l  Cơ chế cho phép tìm một địa chỉ IP từ một tên miền và
ngược lại
l  Máy chủ tên miền
l  Một phương thức được sử dụng để chuyển đổi địa chỉ
l  Được sử dụng rộng rãi trên Internet

47
Ví dụ
NSD
(1)
www.soict.hust.edu.vn
(2)
Máy chủ www.soict.hust.edu.vn Trình duyệt
tên miền web
(3)
202.47.142.40 (4) 202.47.142.40

Máy chủ web

Cung cấp ánh xạ tên-địa chỉ

48
 Công cụ nslookup
l  Nhập tham số www.soict.hust.edu.vn
l  Chuyển đôi “Tên ⇔ Địa chỉ” được thực hiện
l  lệnh nslookup

l  nslookup　 www.soict.hust.edu.vn

C:\Documents and Settings\hongson>nslookup www.hedspi.hut.edu.vn

Server:
Address: 192.168.1.1

Non-authoritative answer:
Name: www.hedspi.hut.edu.vn
Address: 202.47.142.140

C:\Documents and Settings\hongson>

49
ARP chuyển đổi địa chỉ vật lý –
địa chỉ IP
l  Address Resolution Protocol
l  Một giao thức để tìm địa chỉ vật lý từ địa chỉ IP

32bit IP address

ARP RARP

48bit MAC address

50
Ví dụ: ARP table
(Trên Windows)

C:\Documents and Settings\hongson>arp -a

IP address
Interface: 192.168.1.34 --- 0x2
Internet Address Physical Address Type
192.168.1.1 00-02-cf-75-a1-68 dynamic
192.168.1.33 08-00-1F-B2-A1-A3 dynamic

C:\Documents and Settings\hongson>

MAC address

51
Tóm tắt
l  Kiến trúc phân tầng
l  Tại sao phải phân tầng
l  Mô hình TCP/IP vs. mô hình OSI
l  Encapsulation, PDU. SAP
l  Địa chỉ trên Internet
l  Địa chỉ IP, địa chỉ MAC, tên miền, số hiệu cổng
l  Chuyển đổi địa chỉ

52
Tuần tới…
l  Nguyên lý chung của tầng mạng
l  Giao thức IP
l  Chi tiết hơn về địa chỉ IP
l  Xử lý gói tin IP tại tầng mạng
l  Giao thức ICMP

53