Dydaktyka przedmiotowa

Prowadzący: ad dr Mirosław Pachowicz

Wykład 2, 17:15 – 18:45, dn. 20.10.2020
Temat: Programy nauczania na instrumentach dętych drewnianych

I. Akty prawne i regulacje dotyczące programów nauczania

II. Podstawa programowa a program nauczania.
III. Autorskie programy nauczania.

Literatura:
1. Ustawa o systemie oświaty z 7.09.1991 z późniejszymi zmianami:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19910950425/U/D19910425Lj.pdf lub
https://www.kuratorium.bialystok.pl/wazne/ustawa-o-systemie-oswiaty-tekst-jednolity.html (do
pobrania)
2. Ustawa Prawo Oświatowe z 14.10.2016:
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20170000059/U/D20170059Lj.pdf
3. Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 16.05.2018
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180001023
5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 marca 2017 r. w sprawie ramowych planów
nauczania dla publicznych szkół (Dz.U. z dnia 31 marca 2017, poz.703).
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20170000703
6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 6 stycznia 2009 r. w sprawie
dopuszczenia do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i
podręczników oraz cofania dopuszczenia (DzU nr 4, poz. 18).
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20090040018
7. Kompetencje kluczowe; http://ec.europa.eu/education/policy/school/competences_pl;
8. E. Frołowicz Aktywny uczeń w świecie muzyki. Propozycje dla nauczycieli. Harmonia, Gdańsk 2008
(s. 65-72).
10. Wytyczne do tworzenia programów nauczania i scenariuszy lekcji/zajęć. Praca zbiorowa.
https://www.ore.edu.pl/wp-content/uploads/2018/03/wytyczne-do-tworzenia-programow-
nauczania.pdf?fbclid=IwAR2wOtY3b6U1aJi2Uab_s5TLBm1uPRd1waiNalnJZuDjD5_qYhOT38-pdYA
11. Podstawa programowa w zakresie kształcenia w zawodzie muzyk.
https://prawo.cea-art.pl/wp-content/uploads/2014/08/Za%C5%82%C4%85cznik-Nr-6-Muzyk.pdf?
fbclid=IwAR3KOnXxxS82iRQgfwcN1YupbmZavPO8xUpSc4nrwX_fNdcGcw7l03Fel8o
12. L. Gromiec: Oświadczenie o zgodności programu nauczania z podstawą programową.
http://oswiataiprawo.pl/porady/program-nauczania-zgodny-z-podstawa-programowa/?
fbclid=IwAR1YTsjv3JM5sI6lxcWzBRw3K5a8OnnB5tpHON8qlXWaZQv8-Pq_NlNalLc

I – Akty prawne i regulacje dotyczące programów nauczania

Reforma edukacji z 1999 r. zmieniła rolę programów nauczania w szkolnictwie ogólnym i muzycznym.
Podstawowym dokumentem, stanowiącym bazę dla całego kształcenia jest tzw. Podstawa
programowa. W przypadku zawodów artystycznych sformułowana została dla kilku zawodów, które
kształci się w odrębnych szkołach. Także dla zawodu muzyk została sformułowana odrębna podstawa
programowa.
Co określa podstawa programowa dla zawodu muzyk:
1. system kształcenia z doprecyzowaniem podziału na specjalności;
2. wspólne efekty kształcenia dotyczący wszystkich uczniów szkół muzycznych;
3. obowiązkowe zajęcia edukacyjne na każdym etapie wraz z celami ogólnymi i szczegółowymi dla
każdego przedmiotu.

Po co jest podstawa programowa:

1. zapewnienie jednolitego doświadczenia edukacyjnego uczniów w Polsce;
2. na jej podstawie tworzone są programy nauczania, podręczniki i egzaminy zewnętrzne o
charakterze ogólnopolskim.

Podczas pracy dydaktycznej nauczyciel ma dwie możliwości:

1. Wybrania dowolnego programu nauczania z opublikowanych i dostępnych na rynku;
2. Stworzenia własnego, autorskiego programu nauczania.

Warto jednak pamiętać, że dyrekcja może żądać od nauczyciela oświadczenia o zgodności programu z
podstawą programową. Dotyczy to zarówno programów „gotowych” jak i programów autorskich.
Wynika to także z faktu, że realizacja podstawy programowej podlega kontroli wizytatora CEA w
ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego.

II – Podstawa programowa a program nauczania

„Podstawa programowa to obowiązkowy zestaw celów kształcenia i treści nauczania, w tym

umiejętności opisanych w formie ogólnych i szczegółowych wymagań dotyczących wiedzy i
umiejętności, które powinien posiadać uczeń po zakończeniu określonego etapu edukacyjnego.”
(praca zbiorowa, s. 5)

„Program nauczania natomiast jest opisem sposobu realizacji celów wychowania i kształcenia oraz
treści nauczania ustalonych w podstawie programowej dla danego etapu edukacyjnego” (tamże).

Podstawa programowa wskazuje zatem czego nauczać, a program nauczania opisuje jak to zrobić.

Sposoby realizacji celów kształcenia to:

1) kolejność realizacji treści;
2) dobór metod i technik adekwatnych do celów kształcenia;
3) propozycje sposobów oceny stopnia osiągnięcia wymagań przez ucznia.

III – Autorskie programy nauczania

W dydaktyce instrumentów dętych drewnianych nie ma aktualnie „gotowych”, wydanych i

zatwierdzonych przez MKiDN programów nauczania. Dawniej funkcjonowały programy nauczania
wydane jeszcze w latach ’50 i ’60. Obecnie stanowią one jednak całkiem ciekawe źródło inspiracji,
chociaż są zupełnie niedostosowane do aktualnych potrzeb edukacyjnych.
W związku z powyższym najlepiej tworzyć własne programy nauczania, które służą przede wszystkim
na użytek wewnątrzszkolny.

Aby program był poprawny merytorycznie musi on zawierać kilka niezbędnych elementów
(Frołowicz, 2008, s. 66-72):
1) charakterystyka (informacje zwarte w metryczce i dotyczące
2) szczegółowe cele kształcenia
3) materiał nauczania (związany z celami, uwzględniający wszystkie treści nauczania, najlepiej z
rozbiciem na kolejne etapy edukacyjne; w przypadku nauczania gry to wszystkie utwory muzyczne,
które dostosowane są poziomem trudności do określonego etapu);
4) procedury osiągnięcia celów edukacyjnych (wskazane jest dołączenie scenariuszy lub konspektów
przykładowych lekcji);
5) opis założony osiągnięć ucznia i propozycje ich oceny z uwzględnieniem ewentualnego
zróżnicowania wymagań.

Na co w szczególności zwrócić trzeba uwagę konstruując program:

1) uśrednienie wymagań (należy wziąć pod uwagę, że kształcone są dzieci/młodzież na różnym
poziomie; co do zasady w programie można poczynić także pewne zastrzeżenia, jak np. uzależnić
wybór materiału od umiejętności, czy poprzez klauzulę „kompozycje podane lub równoważne”);
2) zapewnienie rozwoju kompetencji kluczowych (szczegóły - poniżej);
3) zgodność z ogólną koncepcją pedagogiczną szkoły, w której się pracuje (chodzi tutaj m.in. o WSO –
Wewnątrzszkolny System Oceniania);
4) indywidualizacja pracy ucznia (szczególnie ważne w dobie pandemii, ale także w przyszłym
zawodzie muzyka);
5) wykształcenie praktycznych umiejętności (np. a vista);
6) treści nauczania zawarte w programie mogą wykraczać poza treści ustalone w podstawie
programowej (ale nie może nie wypełniać jej podstaw);
7) ze względu na charakter nauczania gry (zajęcia indywidualne), program powinien być tak
skonstruowany aby łatwo można było go dostosować do indywidualnych potrzeb edukacyjnych
(wiąże się z pkt. 1).

Kompetencje kluczowe, zostały wyodrębnione przez PE i RE w zaleceniach z dn. 18 grudnia 2006 r.

Obejmują zestaw umiejętności, które odgrywają kluczową rolę w przygotowaniu młodych
Europejczyków do funkcjonowania w społeczeństwie opartym na globalizującym się rynku pracy.
Obok oczywistych wytycznych (jak porozumiewanie się w języku ojczystym czy kompetencje
informatyczne, pr. Zbiorowa s. 9-10), jakich nie da się kształcić lub ich kształcenie jest w zawodzie
muzyka bardzo ograniczone, warto wskazać na cztery, które można rozwijać:
1) umiejętność świadomego i konsekwentnego uczenia się, opartego na własnym organizowaniu
pracy. Istotnym czynnikiem jest też motywacja i wiara we własne możliwości;
2) kompetencje społeczne i obywatelskie – to predyspozycje interpersonalne, osobnicze i
międzykulturowe, przygotowujące do życia społeczno-zawodowego;
3) inicjatywność i przedsiębiorczość, rozumiane jako zdolność do generowania twórczych pomysłów;
4) świadomość i ekspresja kulturalna.