Khóa LUYỆN THI THPT QUỐC GIA NĂM 2019 – GV: Vũ Thị Dung Facebook: DungVuThi.

HY

BÀI 11
ID: 64301, 66783
Chuyên đề: LUYỆN THI THPT QUỐC GIA MÔN NGỮ VĂN

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG?

(Hoàng Phủ Ngọc Tường)
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
- Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trí thức yêu nước, một chiến sĩ trong phong trào đấu tranh
chống Mĩ Ngụy ở Thừa Thiên - Huế. Ông quê gốc ở Quảng Trị nhưng sống và học tập, hoạt động
ở Huế, tâm hồn thấm đẫm văn hóa Huế.
- Nét đặc sắc trong phong cách nghệ thuật của Hoàng Phủ Ngọc Tường là sự kết hợp nhuần
nhuyễn giữa trữ tình và chính luận, sử thi hóa cảm hứng lịch sử và khám phá chiều sâu văn hóa
của đối tượng. Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn chuyên viết về bút kí. Bút kí
của ông hấp dẫn người đọc bởi khả năng liên tưởng chặt chẽ, tư duy khoáng đạt, ngôn ngữ trong
sáng, đẹp đẽ.
2. Văn bản
- "Ai đã đặt tên cho dòng sông?" là bài bút kí viết ở Huế ngày 4/1/1981, in trong tập sách cùng
tên (1986) và được tái bản trong tập "Hoàng Phủ Ngọc Tường tuyển tập", tập 2 (2002). Tác phẩm
là một tuỳ bút đặc sắc, thể hiện phong cách tài hoa, uyên bác, giàu chất thơ của Hoàng Phủ Ngọc
Tường. Bài kí đó ca ngợi dòng sông Hương như một biểu tượng của Huế.
Bài kí có ba phần, đoạn trích là phần thứ nhất.
- Bố cục của đoạn trích:
+ Phần đầu (từ đầu đến "quê hương xứ sở"): Thủy trình của Hương giang:
 Sông Hương ở thượng lưu (từ đầu đến "chân núi Kim Phụng");
 Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế ("Phải nhiều thế kỉ qua … tiếng gà");
 Sông Hương giữa lòng thành phố ("Từ đấy … hương xứ sở").
+ Phần cuối (còn lại): Sông Hương - dòng sông của lịch sử và thi ca:
 Sông Hương với lịch sử dân tộc ("Hiển nhiên … một lời thề");
 Sông Hương với cuộc đời và thi ca ("Sông Hương là vậy..." đến hết).
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
1. Thủy trình của sông Hương
- Sông Hương ở thượng nguồn:
+ Sông Hương nhìn từ cội nguồn là dòng chảy có mối quan hệ sâu sắc với dãy Trường Sơn.
Trong mối quan hệ này, sông Hương tựa như "một bản trường ca của rừng già" với nhiều tiết tấu
hùng tráng, dữ dội: khi "rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn", lúc "mãnh liệt vượt qua ghềnh thác", khi
"cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn", lúc lại "dịu dàng và say đắm giữa những dặm

Moon.vn - Học để khẳng định mình 1 Hotline: 0432 99 98 98

 Khóa LUYỆN THI THPT QUỐC GIA NĂM 2019 – GV: Vũ Thị Dung Facebook: DungVuThi.HY

dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng". Câu văn dài được chia làm nhiều vế liên tục như gợi
dậy cái dư vang của trường ca. Thủ pháp điệp cấu trúc, với những động từ mạnh đã tạo nên âm
hưởng hùng tráng, mạnh mẽ của con sông giữa rừng già.
+ Sông Hương được ví như "cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại". Đây là phép liên tưởng
thú vị, độc đáo. Hình ảnh những cô gái Di-gan thích sống lang thang, tự do và yêu ca hát, nhảy
múa có vẻ đẹp quyến rũ khiến người đọc hình dung về dòng sông với vẻ đẹp hoang dại, tình tứ,
đắm say.
+ Sông Hương được nhân hóa như "người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở". Với cảm
nhận này, Hoàng Phủ Ngọc Tường đem đến người đọc một cái nhìn sâu sắc hơn về sông Hương:
dòng sông góp phần tạo nên, gìn giữ và bảo tồn văn hóa của một vùng thiên nhiên xứ sở, dòng
sông là khởi nguồn, là sự "bắt đầu của một không gian văn hóa" (xứ Huế).
- Sông Hương đoạn chảy qua vùng đồng bằng và ngoại vi thành phố:
+ Khi sông Hương chảy về đồng bằng thì nó đã có sự thay đổi về tính cách, nó trở nên "mềm
mại và êm dịu", sông như "đã chế ngự sức mạnh bản năng ở người con gái của mình để khi ra
khỏi rừng, sông Hương nhanh chóng mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ
phù sa của một vùng văn hóa xứ sở". Thật ra, cái vẻ đẹp dịu dàng, trí tuệ này của dòng sông đã có
cội nguồn ở phần "tâm hồn sâu thẳm của nó" trong "cuộc hành trình gian truân mà nó đã vượt
qua". Trong cái nhìn tinh tế và lãng mạn của tác giả, toàn bộ hành trình của dòng sông tựa như một
cuộc tìm kiếm có ý thức người tình nhân đích thực của người con gái trong một câu chuyện tình
yêu nhuốm màu cổ tích.
+ Đoạn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố bộc lộ nét lịch lãm và tài
hoa trong lối hành văn của tác giả. Độc giả khó có thể cưỡng lại một sức hấp dẫn toát lên từ hàng
loạt động từ diễn tả cái dòng chảy sống động qua những địa danh khác nhau của xứ Huế. Giữa
cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại, sông Hương là "cô gái đẹp ngủ mơ màng"; nhưng sau khi ra
khỏi vùng núi, thì cũng như nàng tiên được đánh thức, sông Hương bỗng bừng lên sức trẻ và niềm
khao khát của tuổi thanh xuân trong sự "chuyển dòng liên tục", rồi "vòng những khúc quanh đột
ngột", "vẽ một hình cung thật tròn", "ôm lấy chân đồi Thiên Mụ", rồi "vượt qua", "đi giữa âm
vang", "trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách". Vừa mạnh mẽ vừa dịu dàng, sông
Hương có lúc "mềm như tấm lụa" khi qua Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo; có khi ánh lên "những
phản quang nhiều màu sắc sớm xanh, trưa vàng, chiều tím" lúc qua những dãy đồi núi phía tây
nam thành phố. Trong sự liên tưởng của tác giả, dòng sông như một đóa phù dung, với màu nước
rất nhạy cảm với ánh sáng. Chưa có một dòng sông nào mà màu nước lại thay đổi theo từng thời
điểm trong ngày.
+ Sông Hương mang vẻ đẹp kín đáo "trầm mặc" khi uốn lượn quanh những rừng thông đặt
lăng mộ vua chúa nhà Nguyễn, phảng phất vẻ đẹp cổ điển khi qua chùa Thiên Mụ. Phép so sánh
tiếp tục được vận dụng để gợi tả vẻ đẹp của dòng sông. Song, khác với cách so sánh bên trên, hình
ảnh so sánh không trực quan, hữu hình (hình ảnh tấm lụa) mà trừu tượng để khơi gợi trí tưởng
tượng của người đọc về sông Hương ("Đó là vẻ đẹp trầm mặc nhất của sông Hương, như triết lí,
như cổ thi"). Rồi khi lượn vòng quanh ngoại ô xứ Huế, sông Hương trở nên "vui tươi" để rồi "mơ
màng" trong sương khói bảng lảng qua những khu vườn xanh mướt những khóm tre và bụi trúc
của thôn Vĩ Dạ nên thơ. Dòng sông, bởi thế, vừa mang vẻ đẹp trí tuệ lại vừa hết sức thơ mộng,
lãng mạn.
- Sông Hương khi chảy qua thành phố Huế:

Moon.vn - Học để khẳng định mình 2 Hotline: 0432 99 98 98

 Khóa LUYỆN THI THPT QUỐC GIA NĂM 2019 – GV: Vũ Thị Dung Facebook: DungVuThi.HY

+ Sông Hương khi chảy vào thành phố Huế như đã tìm thấy chính mình. Nó trở nên "vui tươi
hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long", dòng sông "kéo một nét thẳng
thực yên tâm theo hướng tây nam - đông bắc", rồi "uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến
khiến dòng sông mềm hẳn đi", và "phía đó, nơi cuối đường, nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng của
thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những vành trăng non [...] sông Hương uốn một
cánh cung rất nhẹ". Ai đã từng đến Huế ít nhiều đến có ấn tượng về cây cầu Tràng Tiền có hình
dáng khá đặc biệt, như những chiếc lược xếp liền nhau. Và có lẽ vì vậy, ai đi thuyền trên sông
Hương từ xa nhìn về phía cầu Tràng Tiền đều thấy cây cầu "in ngần trên nền trời" - chân trời. Và
tác giả ví cây cầu "như những vành trăng non", vành trăng đầu tháng hình cánh cung. Có màu sắc
của chiếc cầu, có ánh sáng bầu trời, có nét dịu dàng duyên dáng của cô gái Huế. Có một cái gì
bừng sáng nhưng không chói gắt ở chân trời xa, thể hiện một niềm vui mà không ồn ào. Cách ví
cây cầu như vậy không những lột tả rất đúng hình dáng độc đáo của cầu Tràng Tiền mà có lẽ điều
quan trọng hơn là nó đã gợi được sự thanh mảnh, dịu dàng, thơ mộng của sông Hương, của xứ
Huế.

Sông Hương xứ Huế

+ Vẻ đẹp của sông Hương không chỉ được phát hiện và diễn tả trong cảnh sắc thiên nhiên mà
còn luôn được nhìn dưới góc độ văn hóa, lịch sử và những trải nghiệm của chính tác giả. Với
Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương đẹp như điệu "slow" chậm rãi, sâu lắng, trữ tình và với cái
nhìn say đắm của một trái tim đa tình, sông Hương là người tình dịu dàng và chung thủy. Tác giả
còn liên tưởng đến sông Xen của Pa-ri, sông Đa-nuýp của Bu-đa-pét và đặc biệt là sông Nê-va (với
những phiến băng trôi nhanh như chiếc thuyền của những chú chim hải âu)... bởi sông Hương và
những dòng sông ấy đều nằm trong lòng một thành phố, ngàn đời nay vẫn âu yếm, vuốt ve mảnh
đất xứ sở. Vì những yếu tố địa lí, "những chi lưu ấy, cùng với hai hòn đảo nhỏ trên sông" hay là vì
Huế "vẫn giữ nguyên dạng một đô thị cổ mà lưu tốc của dòng nước" giảm hẳn, nó "trôi đi chậm,
thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh". Có lẽ là cả hai lí do đó, làm sao giữa một thành
phố cổ kính, trầm mặc lại có dòng sông dữ dội, mãnh liệt được. Đây cũng là một nét đẹp riêng của
sông Hương. Nó khác với các dòng sông khác của nước ta và càng khác với các dòng sông Xen,
sông Đa-nuýp, sông Nê-va,... Như vậy, kí ức về những dòng sông khác mà tác giả từng gặp được

Moon.vn - Học để khẳng định mình 3 Hotline: 0432 99 98 98

 Khóa LUYỆN THI THPT QUỐC GIA NĂM 2019 – GV: Vũ Thị Dung Facebook: DungVuThi.HY

vận dụng để so sánh, để làm nổi bật nét đặc trưng của dòng chảy sông Hương với những sông Xen,
sông Đa-nuýp, và đặc biệt là sông Nê-va,... mà các con sông đó không có được, đó là "điệu chảy
lặng lờ của nó khi ngang qua thành phố... Đấy là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế". Đây là
một liên tưởng hết sức đặc biệt và kì thú nhằm nói lên sông Hương có vẻ đẹp riêng, vẻ đẹp thấm
đẫm hồn cốt của dân tộc và đặc biệt là của xứ Huế mộng mơ.
+ Nếu như các nghệ sĩ khác nhìn sự lặng tờ của sông Hương mà nghĩ tới tâm trạng "dùng
dằng", tâm trạng mong chờ của con người thì Hoàng Phủ Ngọc Tường lại có những liên tưởng
riêng, độc đáo. Tác giả thấy dòng nước chùng chình như "một người tài nữ đánh đàn lúc đêm
khuya". Theo tác giả, "toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã được sinh thành trên mặt nước của
dòng sông này". Nghe nhạc Huế mà nghe ban ngày thì thật là vô duyên bởi nhạc Huế có linh hồn
riêng, cốt cách riêng mà hay nhất là được nghe trên sông Hương. Giữa mênh mang sông nước,
giữa tĩnh lặng của màn đêm từng lời ca, tiếng nhạc thấm sâu vào hồn người để lại những dư vị
không nguôi. Tác giả đã nói đến nét sinh hoạt văn hóa riêng của Huế, đặc sản của Huế đó là âm
nhạc cổ điển Huế. Nhà văn ví sông Hương như một thiếu nữ với những tính cách tưởng chừng đối
lập với nhau, vừa có chất "phóng khoáng và man dại", vừa dịu dàng và trí tuệ, vừa rất mực đa tình
nhưng cũng tuyệt vời chung tình, trang điểm mà vẫn kín đáo.
+ Rời khỏi thành, sông Hương "lưu luyến ra đi giữa màu xanh biếc của tre trúc và của những
vườn cau vùng ngoại ô Vĩ Dạ. Và rồi, như sực nhớ lại một điều gì chưa kịp nói, nó đột ngột đổi
dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông tây để gặp lại thành phố lần cuối ở góc thị trấn Bao Vinh xưa
cổ". Cuộc chia tay của sông Hương với thành phố Huế như cuộc chia li lưu luyến của đôi tình
nhân, đi chưa nỡ phải vội vàng quay lại gặp nhau lần cuối. Tác giả gọi đó là "nỗi vấn vương, cả
một chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu". Sông Hương "đã chí tình trở lại tìm Kim Trọng của nó, để
nói một lời thề trước khi về biển cả". Nhà văn hình dung sông Hương như nàng Kiều trở lại tìm
Kim Trọng để nói một lời thề trước khi đi xa. Đây đúng là một phát hiện, một liên tưởng thú vị,
độc đáo và đậm màu sắc văn chương của tác giả về dòng sông thân thương của xứ Huế. Hương
giang vốn đã đẹp, nay lại càng đẹp hơn, trọn vẹn hơn trong cảm nhận của người đọc. Một vẻ đẹp
hài hoà giữa hình sáng bên ngoài với phần tâm hồn, tâm linh sâu thẳm bên trong. Như vậy, trong
cảm nhận của Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương và Huế chẳng khác nào một cặp tình nhân.
Sông Hương vốn đã đẹp, mộng mơ nhưng qua cái nhìn, cách khám phá của tác giả thì con sông đã
trở nên có hồn, sống động, tràn trề sức sống đầy lãng mạn tình tứ.
2. Dòng sông của lịch sử và thi ca
- Dòng Hương Giang còn là đề tài gợi cảm hứng cho các nghệ sĩ để tạo nên một dòng thi ca về
nó. Dòng thi ca về sông Hương không bao giờ lặp lại mình bởi mỗi nghệ sĩ đều có khám phá riêng
của mình: từ Hương Giang xanh biếc hàng ngày, nó thay màu thực bất ngờ trong thơ Tản Đà:
"dòng sông trắng - lá cây xanh"; từ dòng tha thiết, êm đềm, mơ màng, sông Hương bỗng nhiên
hùng tráng như "kiếm dựng trời xanh" khí phách hào hùng trong thơ Cao Bá Quát; để rồi chuyển
thành nỗi "quan hoài vạn cổ" trong thơ Bà Huyện Thanh Quan hay trở thành sức mạnh phục sinh
của tâm hồn trong thơ Tố Hữu.... Quả thật là sông Hương luôn đem đến nguồn cảm hứng mới mẻ,
bất tận cho các thi nhân.
- Trong lịch sử, sông Hương mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi dấu bao chiến công oanh
liệt của dân tộc. Đó là lần theo thời gian lịch sử, tác giả lùi về quá khứ xa xưa thời các vua Hùng,
sông Hương hiện lên là một dòng sông biên thùy xa xôi của đất nước. Rồi đến thế kỉ XV - XVI,
sông Hương đã "chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới phía Nam Đại Việt" hay "vẻ vang soi bóng
kinh thành Phú Xuân của anh hùng Nguyễn Huệ"; để rồi, trong kháng chiến chống Pháp, sông

Moon.vn - Học để khẳng định mình 4 Hotline: 0432 99 98 98

 Khóa LUYỆN THI THPT QUỐC GIA NĂM 2019 – GV: Vũ Thị Dung Facebook: DungVuThi.HY

Hương chứng kiến những bi thương của phong trào khởi nghĩa Cần Vương và lập nên chiến công
oanh liệt trong Cách mạng tháng Tám. Trong kháng chiến chống Mĩ, tết Mậu Thân, sông Hương
góp sức mình vào chiến dịch này, mong muốn giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Như
vậy, qua bài bút kí, Hoàng Phủ Ngọc Tường còn phát hiện ra vẻ đẹp hùng tráng của dòng sông thơ
mộng này giữa lòng Trường Sơn, gắn nó với lịch sử dựng nước và giữ nước oai hùng của dân tộc.
Sông Hương đã mang vẻ đẹp của thiên "sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc" - sử thi mà trữ tình,
hùng ca mà cũng là bản tình ca dịu dàng, tươi mát.
III. TỔNG KẾT
1. Nghệ thuật
- Văn phong tao nhã, hướng nội tinh tế, tài hoa. Từ ngữ được tác giả chọn lọc khéo léo, gợi
cảm và đã tạo nên những trang viết làm mê đắm lòng người. Những đoạn văn hướng nội tinh tế tài
hoa tạo nên những trang viết giàu chất thơ phát hiện được vẻ đẹp đặc trưng, có chiều sâu của sông
Hương.
- Tác giả đã kết hợp nhuần nhuyễn kể, tả với cái nhìn nhân hóa. Bút pháp kể, tả kết hợp nhuần
nhuyễn ở đoạn sông đi qua đồng bằng làm nổi bật một Hương Giang đẹp bởi sự chi phối của cảnh
kì thú giữa nó với thiên nhiên xứ Huế. Cái nhìn nhân hóa đã khiến sông Hương không còn là một
sự vật trong thiên nhiên mà đã là một sinh thể có linh hồn, gắn bó thiết tha với con người nơi đây.
2. Nội dung
Đoạn trích đã thể hiện những phát hiện, khám phá mới mẻ, sâu sắc và độc đáo về sông Hương
và qua đây ta thấy được tình yêu tha thiết, sâu lắng cùng niềm tự hào lớn lao của nhà văn đối với
dòng sông quê hương, xứ Huế thân thương.

Bài tập:
I. ĐỌC HIỂU
1. Đề 1. Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến, hình như chỉ sông Hương
là thuộc về một thành phố duy nhất. Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản
trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn
xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa
những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng. Giữa dòng Trường Sơn, sông Hương đã
sống một nửa cuộc đời của mình như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại. Rừng già
đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng. Nhưng chính rừng già
nơi đây, với cấu trúc đặc biệt có thể lí giải được về mặt khoa học, đã chế ngự sức mạnh bản năng
ở người con gái của mình để khi ra khỏi rừng, sông Hương nhanh chóng mang một sắc đẹp dịu
dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở. Nếu chỉ mải mê nhìn
ngắm khuôn mặt kinh thành của nó, tôi nghĩ rằng người ta sẽ không hiểu một cách đầy đủ bản
chất của sông Hương với cuộc hành trình đầy gian truân mà nó đã vượt qua, không hiểu thấu
phần tâm hồn sâu thẳm của nó mà dòng sông hình như không muốn bộc lộ, đã đóng kín lại ở cửa
rừng và ném chìa khóa trong những hang đá dưới chân núi Kim Phụng.
(Ngữ văn 12, Tập một, NXB Giáo dục, 2008, tr.198)
Câu 1. Giới thiệu vài nét về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường.

Moon.vn - Học để khẳng định mình 5 Hotline: 0432 99 98 98

 Khóa LUYỆN THI THPT QUỐC GIA NĂM 2019 – GV: Vũ Thị Dung Facebook: DungVuThi.HY

Câu 2. Nêu chủ đề của đoạn trích.

Câu 3. Anh/chị biết gì về dòng sông Hương? Giới thiệu vài nét về dòng sông này.
Câu 4. Chỉ ra phong cách ngôn ngữ của đoạn trích.
Câu 5. Vẻ đẹp của sông Hương đã được tác giả khắc họa như thế nào?
Câu 6. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong các câu văn in đậm.
Câu 7. Vì sao tác giả lại cho rằng Nếu chỉ mải mê nhìn ngắm khuôn mặt kinh thành của nó, tôi
nghĩ rằng người ta sẽ không hiểu một cách đầy đủ bản chất của sông Hương?
Câu 8. Đoạn trích cho thấy tình cảm, thái độ gì của tác giả đối với dòng sông Hương và xứ
Huế?
Câu 9. Nêu cảm nhận của anh/chị về vẻ đẹp của dòng sông Hương vùng thượng lưu.

2. Đề 2. Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
Phải nhiều thế kỉ qua đi, người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ
màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại. Nhưng ngay từ đầu vừa ra khỏi vùng núi, sông
Hương đã chuyển dòng một cách liên tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những
đường cong thật mềm, như một cuộc tìm kiếm có ý thức để đi tới nơi gặp thành phố tương lai của
nó. Từ ngã ba Tuần, sông Hương theo hướng nam bắc qua điện Hòn Chén; vấp Ngọc Trản, nó
chuyển hướng sang tây bắc, vòng qua thềm đất bãi Nguyệt Biều, Lương Quán rồi đột ngột vẽ một
hình cung thật tròn về phía đông bắc, ôm lấy chân đồi Thiên Mụ, xuôi dần về Huế. Từ Tuần về
đây, sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn, vượt qua một lòng vực sâu dưới chân núi
Ngọc Trản để sắc nước trở nên xanh thẳm, và từ đó nó trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như
thành quách, với những điểm cao đột ngột như Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo mà từ đó, người ta
luôn luôn nhìn thấy dòng sông mềm như tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa
bằng con thoi. Những ngọn đồi này tạo nên những mảng phản quang nhiều màu sắc trên nền trời
tây nam thành phố, "sớm xanh, trưa vàng, chiều tím" như người Huế thường miêu tả. Giữa đám
quần sơn lô xô ấy, là giấc ngủ nghìn năm của những vua chúa được phong kín trong lòng những
rừng thông u tịch và niềm kiêu hãnh âm u của những lăng tẩm đồ sộ tỏa lan khắp cả một vùng
thượng lưu "Bốn bề núi phủ mây phong – Mảnh trăng thiên cổ bóng tùng Vạn Niên". Đó là vẻ đẹp
trầm mặc nhất của sông Hương, như triết lí, như cổ thi, kéo dài mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng
của nó gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du
bát ngát tiếng gà…
(Ngữ văn 12, Tập một, NXB Giáo dục, 2008, tr.198-199)
Câu 1. Đoạn trích trên được trích từ bút kí "Ai đã đặt tên cho dòng sông?". Giới thiệu vài nét
về thể loại bút kí.
Câu 2. Sưu tầm một số đoạn trích văn học khác có sự xuất hiện của hình ảnh sông Hương xứ
Huế.
Câu 3. Nêu chủ đề của đoạn trích.
Câu 4. Xác định phương thức biểu đạt chủ yếu được sử dụng trong đoạn trích.

Moon.vn - Học để khẳng định mình 6 Hotline: 0432 99 98 98

 Khóa LUYỆN THI THPT QUỐC GIA NĂM 2019 – GV: Vũ Thị Dung Facebook: DungVuThi.HY

Câu 5. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu văn: Phải nhiều thế kỉ qua đi,
người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu
Hóa đầy hoa dại..
Câu 6. Tìm và nêu hiệu quả nghệ thuật của các động từ miêu tả dòng chảy của sông Hương.
Câu 7. Chỉ ra hiệu quả nghệ thuật của thủ pháp so sánh trong các hình ảnh sau: dòng sông
mềm như một tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi; Đó là vẻ đẹp
trầm mặc nhất của sông Hương, như triết lí, như cổ thi, kéo mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng của
nó gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát
ngát tiếng gà.
Câu 8. Nêu cảm nhận về vẻ đẹp của dòng sông Hương được thể hiện trong đoạn trích.
Câu 9. Đoạn trích cho thấy tình cảm, thái độ gì của tác giả đối với sông Hương và xứ Huế?

3. Đề 3. Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
Từ đây, như đã tìm đúng đường về, sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh
biếc của vùng ngoại ô Kim Long, kéo một nét thẳng thực yên tâm theo hướng tây nam – đông bắc,
phía đó, nơi cuối con đường, nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời,
nhỏ nhắn như những vành trăng non. Giáp mặt thành phố ở Cồn Giã Viên, sông Hương uốn một
cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến; đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một
tiếng "vâng" không nói ra của tình yêu. Và như vậy, giống như sông Xen của Pa-ri, sông Đa-nuýp
của Bu-đa-pét; sông Hương nằm ngay giữa lòng thành phố yêu quí của mình; Huế trong tổng thể
vẫn giữ nguyên dạng một đô thị cổ, trải dọc hai bờ sông. Đầu và cuối ngõ thành phố, những nhánh
"Sông Đà"o mang nước sông Hương tỏa đi khắp phố thị, với những cây đa, cây cừa cổ thụ tỏa
vầng lá u sầm xuống những xóm thuyền xúm xít; từ những nơi ấy, vẫn lập lòe trong đêm sương
những ánh lửa thuyền chài của một linh hồn mô tê xưa cũ mà không một thành phố hiện đại nào
còn nhìn thấy được. Những chi lưu ấy, cùng với hai hòn đảo nhỏ trên sông đã làm giảm hẳn lưu
tốc của dòng nước, khiến cho sông Hương khi qua thành phố đã trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ
chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh. Tôi đã đến Lê-nin-grát, có lúc đứng nhìn sông Nê-va cuốn trôi
những đám băng lô xô, nhấp nháy trăm màu dưới ánh sáng của mặt trời mùa xuân; mỗi phiến
băng chờ một con hải âu nghịch ngợm đứng co lên một chân, thích thú với những hành khách tí
hon của nó băng băng lướt qua trước cung điện Pê-téc-bua cũ để ra bể Ban-tích. Tôi vừa từ trong
khói lửa miền Nam đến đây, lâu năm xa Huế, và chính Lê-nin-grát đã đánh thức trong tâm hồn tôi
giấc mơ lộng lẫy của tuổi dại; ôi, tôi muốn hóa làm một con chim nhỏ đứng co một chân trên con
tàu thủy tinh để đi ra biển. Tôi cuống quýt vỗ tay, nhưng sông Nê-va đã chảy nhanh quá, không kịp
cho lũ hải âu nói một điều gì với người bạn của chúng ta đang ngẩn ngơ trông theo. Hai nghìn
năm trước, có một người Hi Lạp tên là Hê-ra-clít, đã khóc suốt đời vì những dòng sông trôi đi quá
nhanh, thế vậy! Lúc ấy, tôi nhớ lại con sông Hương của tôi, chợt thấy quí điệu chảy lặng lờ của nó
khi ngang qua thành phố. Đấy là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế, có thể cảm nhận được
bằng thị giác qua trăm nghìn ánh hoa đăng bồng bềnh vào những đêm hội rằm tháng Bảy từ điện
Hòn Chén trôi về, qua Huế bỗng ngập ngừng như muốn đi muốn ở, chao nhẹ trên mặt nước như
những vấn vương của một nỗi lòng.
Hình như trong khoảnh khắc chùng lại của sông nước ấy, sông Hương đã trở thành một người
tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya. Đã nhiều lần tôi thất vọng khi nghe nhạc Huế giữa ban ngày, hoặc
trên sân khấu nhà hát. Quả đúng như vậy, toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã được sinh thành

Moon.vn - Học để khẳng định mình 7 Hotline: 0432 99 98 98

 Khóa LUYỆN THI THPT QUỐC GIA NĂM 2019 – GV: Vũ Thị Dung Facebook: DungVuThi.HY

trên mặt nước của dòng sông này, trong một khoang thuyền nào đó, giữa tiếng nước rơi bán âm
của những mái chèo khuya. Nguyễn Du đã bao năm lênh đênh trên quãng sông này, với một phiến
trăng sầu. Và từ đó, những bản đàn đã đi suốt đời Kiều. Tôi đã chứng kiến một người nghệ nhân
già, chơi đàn hết nửa thế kỉ, một buổi tối ngồi nghe con gái đọc "Kiều": "Trong như tiếng hạc bay
qua – Đục như tiếng suối mới sa nửa vời"… Đến câu ấy, người nghệ nhân chợt nhổm dậy vỗ đùi,
chỉ vào trang sách Nguyễn Du mà thốt lên: "Đó chính là "Tứ đại cảnh!".
Rời khỏi kinh thành, sông Hương chếch về hướng chính bắc, ôm lấy đảo Cồn Hến quanh năm
mơ màng trong sương khói, đang xa dần thành phố để lưu luyến ra đi giữa màu xanh biếc của tre
trúc và của những vườn cau vùng ngoại ô Vĩ Dạ. Và rồi, như sực nhớ lại một điều gì chưa kịp nói,
nó đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông tây để gặp lại thành phố lần cuối ở góc thị trấn
Bao Vinh xưa cổ. Đối với Huế, nơi đây chính là chỗ chia tay dõi xa ngoài mười dặm trường đình.
Riêng với sông Hương, vốn đang xuôi chảy giữa cánh đồng phù sa êm ái của nó, khúc quanh này
thực bất ngờ biết bao. Có một cái gì rất lạ với tự nhiên và rất giống con người ở đây; và để nhân
cách hóa nó lên, tôi gọi đấy là nỗi vương vấn, cả một chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu. Và giống
như nàng Kiều trong đêm tình tự, ở ngã rẽ này, sông Hương đã chí tình trở lại tìm Kim Trọng của
nó, để nói một lời thề trước khi về biển cả: "Còn non, còn nước, còn dài, còn về, còn nhớ…". Lời
thề ấy vang vọng khắp lưu vực sông Hương thành giọng hò dân gian; ấy là tấm lòng người dân
nơi Châu Hóa xưa mãi mãi chung tình với quê hương xứ sở.
(Ngữ văn 12, Tập hai, NXB Giáo dục, 2008, tr.199-201)
Câu 1. Nêu chủ đề của đoạn trích.
Câu 2. Vẻ đẹp của dòng sông Hương đã được tác giả cảm nhận từ những phương diện, góc độ
nào?
Câu 3. Phân tích những liên tưởng thú vị, độc đáo của tác giả về sông Hương.
Câu 4. Nêu hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu văn: Giáp mặt
thành phố ở Cồn Giã Viên, sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến; đường
cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng "vâng" không nói ra của tình yêu..
Câu 5. Nêu cảm nhận về hình tượng nhân vật "tôi" trong đoạn trích.
Câu 6. Nêu ấn tượng sâu đậm nhất của anh/chị về hình ảnh dòng sông Hương trong đoạn trích
trên.

4. Đề 4. Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
Có một dòng thi ca về sông Hương, và tôi hi vọng đã nhận xét một cách công bằng về nó khi
nói rằng dòng sông ấy không bao giờ tự lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ. Mỗi nhà thơ
đều có một khám phá riêng về nó: từ xanh biếc thường ngày, nó bỗng thay màu thực bất ngờ,
"Dòng sông trắng – lá cây xanh" trong cái nhìn tinh tế của Tản Đà, từ tha thướt mơ màng nó chợt
nhiên hùng tráng lên "như kiếm dựng trời xanh" trong khí phách của Cao Bá Quát; từ nỗi quan
hoài vạn cổ với bóng chiều bảng lảng trong hồn thơ Bà Huyện Thanh Quan, nó đột khởi thành sức
mạnh phục sinh của tâm hồn trong thơ Tố Hữu. Và ở đây, một lần nữa, sông Hương quả thực là
"Kiều", rất "Kiều" trong cái nhìn thắm thiết tình người của tác giả ""Từ ấy"".
(Ngữ văn 12, Tập một, NXB Giáo dục, 2008, tr.200-201)
Câu 1. Đoạn trích trên được trích từ tác phẩm nào? Nêu chủ đề của đoạn trích.

Moon.vn - Học để khẳng định mình 8 Hotline: 0432 99 98 98

 Khóa LUYỆN THI THPT QUỐC GIA NĂM 2019 – GV: Vũ Thị Dung Facebook: DungVuThi.HY

Câu 2. Tác giả đã khám phá vẻ đẹp của sông Hương từ góc nhìn nào? Từ góc nhìn đó, sông
Hương hiện lên như thế nào?
Câu 3. Sưu tầm những tác phẩm thi ca viết về sông Hương mà tác giả đã gợi đến trong đoạn
trích.
Câu 4. Đoạn trích thể hiện tình cảm, thái độ gì của tác giả?
Câu 5. Nêu cảm nhận của anh/chị về sự tài hoa, uyên bác của tác giả trong đoạn trích.

II. LÀM VĂN

1. Đề 1. Nhận xét về bút kí "Ai đã đặt tên cho dòng sông?" của Hoàng Phủ Ngọc Tường, có ý
kiến cho rằng: Tác phẩm đã thể hiện vẻ đẹp độc đáo của dòng sông Hương. Ý kiến khác lại cho
rằng: Tác phẩm thể hiện tình yêu, niềm tự hào của tác giả đối với dòng sông Hương, xứ Huế thân
thương và đất nước.
Bằng cảm nhận về thiên bút kí, hãy trình bày suy nghĩ của anh/chị về các ý kiến trên.
2. Đề 2. Nêu cảm nhận của anh/chị về hình tượng nhân vật "tôi" trong thiên bút kí "Ai đã đặt
tên cho dòng sông?" của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
3. Đề 3. Anh/Chị hãy so sánh cách tiếp cận sông Đà của Nguyễn Tuân với cách tiếp cận sông
Hương của Hoàng Phủ Ngọc Tường qua hai tác phẩm "Người lái đò Sông Đà" và "Ai đã đặt tên
cho dòng sông?".
4. Đề 4. Nêu cảm nhận của anh/chị về vẻ đẹp của những dòng sông Việt Nam qua hai tác
phẩm "Người lái đò Sông Đà" (Nguyễn Tuân) và "Ai đã đặt tên cho dòng sông?" (Hoàng Phủ
Ngọc Tường).
5. Đề 5. Nêu cảm nhận của anh/chị về vẻ đẹp tâm hồn của các nhà văn Nguyễn Tuân, Hoàng
Phủ Ngọc Tường qua hai tác phẩm "Người lái đò Sông Đà" và "Ai đã đặt tên cho dòng sông?"

Giáo viên Vũ Dung

Nguồn: Moon.vn

Moon.vn - Học để khẳng định mình 9 Hotline: 0432 99 98 98