GUARANI ÑE’Ẽ

LENGUA, LITERATURA Y SUS TECNOLOGÍ AS – NIVEL MEDIO

Mbo’esyry Peteĩha - Mboʾehára Pytyvõrã

Hi’are: mokõi aravo

Arange: arapokõindy 25 guive 29 jasypa peve.

Katupyryrã aty:
Ko mbo’esyrýpe oñeha’ãrõ temimbo’ekuéragui tomoñe’ẽ ha toikũmbykuaa opáichagua
momarandukuéra, omoñe’ẽ térã ohenduva’ekue opárupi, oguerekóva ñe’ẽ.

Mbo’epyrã aty:
Ohaikuaa

Katupyryrã
Omoñepyrũ, ombohete ha omohu’ã hemimo’ã, hemiandu, ñe’ẽpoty, pukarã, ñe’ẽnga,
mombe’urã, kuatiañe’ẽ, ava remimo’ã rehegua, mandu’ahai, jehupyrehai, ñomongetahai,
ñomongeta jere, ñeha’ãhai, cartel ha afichepe, ohechaukakuévo hembiapópe:

• Hemimo’ã, hemiandu ha ikuaapy oikuaavavoi ha oikuaaramóva.

• Ñe’ẽ ombojoajuha ambue ñe’ẽme oje’emava’ekue ha oje’étava tenondeve.

• Mandu’ahai, ñe’ẽñembojoajuha.

• Mba’éichapa umi ñe’ẽ omyesakã añete pe oikuaaukaséva ijehaipýpe.

• Ñe’ẽ ikatúha he’i mokõi térã hetave mba’e.

• Ñe’ẽ peteĩ mba’énte he’iséva ha umi ñe’ẽ ikatúva heta mba’e he’ise.

• Ñe’ẽ ohechaukaha moõpa oñeĩ.

• Ñe’ẽ ohechaukáva mba’e oje’emava’ekue térã ne’ĩrava gueteri oje’e (palabras

generalizadoras, sinónimos, adverbios).

1
Mbo’epyrã:
• Mandu’ahai. Ñe’ẽ ñembojoajuha.

Jehechakuaarã:
Omomba’e marandu ñemog̃uahẽ mandu’ahai rupi.

Oipyaha mandu’ahai oipuruhápe hekopete ñe’ẽ ñembojoajuha.

Omboheko porã mandu’ahai oipyaháva.

Mba’éicha jajapóta
Omoñe’ẽ. Ohesa’ỹijo. Ohai. Omomba’eguasu.

1. Ñepyrũ mboyve
1.1. Temimbo’ekuéra omoñe’ẽ tembiasa’i ha oñomogeta mbykymi atýpe hemiandu ha
hemimo’ãre.

2. Ñepyrũ

2.1. Ojesareko ñe’ẽ ojehaiguývare moñe’ẽrãme, ohechakuaa mba’eichaguápa umíva ha

mbo’ehára ñepytyvõme he’i mba’éichapa ojeipuru umi ñe’ẽ ha oñemomandu’a mba’épa
ñe’ẽ ñembojoajuha ha mava mávapa umíva.

2.2. Omoñe’ẽ marandu mbo’epy rehegua ha ojeporekave ambue kuatiápe omohypy’ũ

haĝua ikuaapy.

3. Tembiaporã
3.1. Ojesareko peteĩ jehaipyre mbo’ehára oguerúvare, omoñe’ẽ, ohesa’ỹijo, ohecha
mba’épa omoĝuahẽse, ñepytyvõme ohechakuaa ha’eha mandu’ahai ha he’i maerãpa
ojeipurúne péichagua jehaipyre.

3.2. Ohechakuaa mandu’ahai vore.

3.3. Ohechajey mba’e mba’épa oguerekova’erã mandu’ahai ha mba’éichapa ojeipuru

ñe’ẽ ñembojoajuha.

2
4. Mohu’ã

4.1. Oiporavo peteĩ mba’e oñe’ẽsevévare ha oipyaha mandu’ahai oipuruhápe hekoitépe

ñe’ẽ ñembojoajuha.

4.2. Ohechauka ha omoñe’ẽ atýpe hembiapo. Ohechakuaa ha omyatyrõ oikotevẽramo,

upéi ohepyme’ẽka.

4.3. Ohechajey mba’érepa oñeñamindu’u, mba’épa oikuaa pyahu, mba’épa nahesakã

porãi térã omohypy’ũseve.

Tembiporu ikatúva reipuru: RSA

Emoĩ takambyrundýpe peteĩ kyta jehechakuaarã ojehupytývare.

Tembiapo ojehepyme’ẽta koã jehechakuaarã rupi: Ohupyty Ne’írã

ohupyty
Omomba’e marandu ñemog̃uahẽ mandu’ahai rupi.

Oipyaha mandu’ahai oipuruhápe hekopete ñe’ẽ ñembojoajuha.

Omboheko porã mandu’ahai oipyaháva.

3
Jeporekaha:
✓ MEC. (2014). Programa de Estudios 1° año, NM. Asunción.
✓ ALG, A. d. (2018). Guarani Ñe'ẽtekuaa. Asunción: Servilibro.
✓ MEC. (2021). ORIENTACIONES PARA LA PRODUCCIÓN DE RECURSOS
EDUCATIVOS. Asunción
✓ Acosta, F., Doncel, A., & Lugo, M. (2007). Guarani Ñe'ẽ. MEC, Equipo Técnico,
Guarani Ñe'ẽ (pág. 45). Asunción: Servilibro.
✓ Ediciones con Canva.com

4
 Kuatia Aporeko
Aty Myakãhára: Lic. Mariano Lezcano García. Asunción. Capital

Aponde’a Apoha: Lic. Rosalina González. Pte. Franco. Alto Paraná

Tembiapo Myatyrõhára: Lic. Elva Ramona Guerrero de Ramirez. UPI- Central.

Tembiapo Ohechajeýva: Mg. Gladys Benita Alderete. Ñemby. Central

Tembiapo Omoneĩva: Lic. Mariano Lezcano García. Asunción. Capital

Mbo’ehára Tetãygua: Lic. Noemi Aidee Aguilar. Curuguaty. Candindeyu