Διημερίδα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (Εργαστήριο

Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης) και της

Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης
Θεσσαλονίκη, 07 – 08 / 06 / 2012
«Αντισυστημικότητα και Εξτρεμιστικά Φαινόμενα στην
Ελλάδα της κρίσης:
κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική δυναμική»

Εισήγηση Θανάση Θεοφιλόπουλου

Υποψήφιου Διδάκτορα – Τμήμα Κοινωνιολογίας –
Πάντειο Πανεπιστήμιο
«Επενδύοντας πολιτικά σε ¨εχθρούς¨ εντός και εκτός
των τειχών: η σύγχρονη ελληνική άκρα δεξιά».

1
 Στόχος αυτής της εισήγησης, είναι να καταδείξει τον τρόπο με τον οποίο η
σύγχρονη ελληνική άκρα δεξιά επιδιώκει ν’ αντλήσει εκλογική υποστήριξη από τους
πολίτες, επενδύοντας στους φόβους, στις ανασφάλειες τους και στην άγνοια τους
(συνήθως τα δύο πρώτα είναι προϊόντα της τελευταίας), (ανά)παράγοντας
στερεότυπα, προκαταλήψεις και θεωρίες συνωμοσίας, είτε για πληθυσμιακές ομάδες
που διαβιούν εντός του έθνους – κράτους είτε για άλλα κράτη, γειτονικά και μη
ή/και συμμαχίες κρατών. Πέρα από τις υπαρκτές προκλήσεις και τα υπαρκτά
προβλήματα που μπορεί ν’ αντιμετωπίζει ένα κράτος, η οικογένεια της άκρας δεξιάς
επιδιώκει να γίνει το καταφύγιο όχι μόνο των «θυμάτων» των υπαρκτών κοινωνικών
προβλημάτων, μετασχηματισμών και κινδύνων, αλλά και των φοβισμένων και των
ανασφαλών, τοποθετώντας τα ζητήματα αυτά κάτω από ένα μεγεθυντικό,
παραμορφωτικό φακό. Επιπλέον, το υποψήφιο ή μη «θύμα», απαλλάσσεται από κάθε
πιθανή ευθύνη και αναζητούνται εκείνοι οι οποίοι σκοπεύουν ή το έχουν ήδη
«αδικήσει», «εκμεταλλευτεί», «επιτεθεί αδίκως» ή/και αφαιρέσει τα όσα
«δικαιωματικά» του ανήκουν.
Θα εστιάσω σε μια από τις «εκπλήξεις» (ή μήπως δεν ήταν έκπληξη;) των εθνικών
εκλογών του Μαΐου του 2012 που έκανε το γύρο των ΜΜΕ διεθνώς: την εκλογή 21
υποψηφίων του δεξιού εξτρεμιστικού1 κόμματος Χρυσή Αυγή, ενώ το πιο

1
Πρόκειται για κόμματα που κατά την Γεωργιάδου ¨στρέφονται εναντίον των ατομοκεντρικών, των
ελευθεριακών και των πλουραλιστικών γνωρισμάτων της φιλελεύθερης δημοκρατίας συνολικά¨.
(Γεωργιάδου Βασιλική, Πρόλογος στην Ελληνική Έκδοση, στο Η ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ – Ιδεολογία – Πολιτική
– Κόμματα, επιμ. Hainsworth Paul, πρόλ. – επιμ. ελληνικής έκδοσης Γεωργιάδου Βασιλική, μετάφρ.
Αθανασίου Θανάσης, Παπαζήσης, Αθήνα, 2004, σ. 14). Επίσης, είναι κόμματα τα οποία
χαρακτηρίζονται από την άρνηση των κανόνων της δημοκρατίας, των αρχών της καθολικής ισότητας
και της ατομικής ελευθερίας, την υποστήριξη ενός αυταρχικού πολιτικού συστήματος εντός του
οποίου τα δικαιώματα χορηγούνται βάσει της φυλής, της εθνικότητας ή του θρησκεύματος και η βία
γίνεται αποδεκτή ως αναγκαίο μέσο επίτευξης πολιτικών στόχων. (Γεωργιάδου Βασιλική, Η άκρα
δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης –Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία,
Καστανιώτης, Αθήνα, 2008, Υποσημείωση 73, σ. 95). Σύμφωνα με την Neu, ο αυταρχισμός, η
ξενοφοβία και ο εθνικισμός είναι γνωρίσματα του δεξιού εξτρεμισμού, αλλά, η απόρριψη των
πολιτικών ελίτ, η θετική αξιολόγηση της βίας, η πολιτική αποξένωση, ο αξιακός πεσιμισμός και η
ρομαντική ουτοπία μπορούν να εντοπιστούν τόσο στον δεξιό εξτρεμισμό όσο και στον αριστερό
εξτρεμισμό. (στο ίδιο, σ. 440). Κατά τον Milza, οι ¨αξίες (ή αντι-αξίες) της εξτρεμιστικής δεξιάς¨,
όπως την ονομάζει, περιλαμβάνουν ένα ¨μακροπρόθεσμο πρόγραμμα για το μετασχηματισμό του
κοινωνικού συστήματος¨, ¨προσδοκία εγκαθίδρυσης της ισχυρής εξουσίας¨, ¨θεμελιακή αντίθεση (…)
στις αρχές που θεμελιώνουν τη φιλελεύθερη δημοκρατία¨, μια συμπεριφορά αποκλεισμού των ξένων
και των «εσωτερικών» εχθρών»¨. Τέλος, ο ¨μαχητικός αντικοινοβουλευτισμός και η άμεση δράση
αποτελούν συστατικά στοιχεία των περισσότερων οργανώσεων που ανήκουν σε αυτό το χώρο¨. (Milza
Pierre, Οι μελανοχιτώνες της Ευρώπης – η ευρωπαϊκή ακροδεξιά από το 1945 μέχρι σήμερα, μετάφρ.
Καυκιας Γιάννης, επιμ. Βουλελης Νικόλας, Scripta, Αθήνα, 2004, σ. 32-33). Ο Taguieff αναφέρει
σχετικά με τον εξτρεμισμό: ¨Για την πολιτική κοινωνιολογία, ο εξτρεμισμός μπορεί να οριστεί, όταν
μιλάμε για μια φιλελεύθερη/πλουραλιστική δημοκρατική κοινωνία, ως η τάση ορισμένων πολιτών να
τοποθετούνται στα άκρα ή στο περιθώριο του ιδεολογικοπολιτικού πεδίου, υπερβαίνοντας
ενδεχομένως τα όριά του, πράγμα που ισοδυναμεί με παραβίαση των κανονιστικών όρων του
πολιτικού παιχνιδιού. Με λίγα λόγια, ο εξτρεμισμός διαθέτει παράδοξη φύση, τοποθετείται
ταυτόχρονα εντός των ορίων και πέρα από αυτά. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να προσεγγίσουμε το
ερώτημα κατά τον τρόπο του Adorno στηριζόμενοι ότι τα «αυταρχικά» ή «εξτρεμιστικά» άτομα
αποτελούν, όπως πιστεύει, παθολογικές περιπτώσεις λόγω της οικογενειακής τους ιστορίας. Μπορούμε
να περιγράψουμε φαινομενολογικά το εξτρεμιστικό πνεύμα, παίρνοντας ως βάση μια τάση που
χαρακτηρίζει ευρέως και την υπεραπλούστευση και εκδηλώνεται κυρίως με την καταφυγή στα
στερεότυπα, χωρίζοντας τα πράγματα σε άσπορο και μαύρο. Αυτό συνεπάγεται «δυσανεξία» απέναντι
στην αμφισημία και δυσφορία απέναντι στον χειρισμό των αφηρημένων ιδεών. Όταν προσδιορίζεται

2
επιτυχημένο πολιτικά – εκλογικά κόμμα της ελληνικής μεταπολιτευτικής οικογένειας
της άκρας δεξιάς, ο λαϊκιστικός ριζοσπαστικός δεξιός2 Λαϊκός Ορθόδοξος

έτσι, ο εξτρεμισμός είναι λίγο ως πολύ ορατός και μπορούμε να τον αποτιμήσουμε αν στηριχτούμε σε
αποτελέσματα ερευνών που επικεντρώνονται σε κάποιο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, την
υπεραπλούστευση, ας πούμε, (…) την οποία μετράμε με το κατά πόσο υιοθετούν τα υποκείμενα
διατυπώσεις όπως: «Υπάρχουν δύο κατηγορίες ατόμων, οι δυνατοί και οι αδύναμοι», «Οι λύσεις στα
προβλήματα της χώρας είναι πιο απλές από όσο θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε οι
εμπειρογνώμονες» ή ακόμη «Διαβάζοντας τα άστρα μαθαίνουμε πολλά για το μέλλον». Η υπόθεση
που προσπάθησαν να επαληθεύσουν οι Αμερικανοί κοινωνιολόγοι Gertrude Selznick και Stephen
Steinberg, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, είναι ότι απλές ιδέες γοητεύουν ιδιαίτερα τα εξτρεμιστικά
πνεύματα –που τοποθετούνται στα δύο αντίθετα άκρα του πολιτικού πεδίου-, για τα οποία λέμε ότι
σκέφτονται απλοϊκά. Την πολυπλοκότητα και τις αποχρώσεις του πραγματικού απορρίπτουν
συστηματικά τα πνεύματα αυτά (αλλά όχι απαραιτήτως εκούσια και συνειδητά), συντηρώντας μια
μανιχαϊκή αντίληψη για τη σύγκρουση ανάμεσα στο Καλό και στο Κακό, όπως και την ιδέα ότι
κάποιες ταραχοποιές και απόκρυφες δυνάμεις απεργάζονται συνωμοσίες χωρίς σταματημό. Η
συνωμοσιολογία συνδυάζει την υπεραπλούστευση, τον ακραίο ηθικό μανιχαϊσμό, τη μνησικακία
απέναντι στις ελίτ και την αναζήτηση ενός κλειδιού για την ιστορία (ένα κλειδί που να ανοίγει όλες τις
πόρτες). Η υπερβολική απλοποίηση των πραγμάτων αποτελεί τη βάση κάθε συνωμοσιολογικής
θεώρησης, εφόσον προβαίνει σε ένα υπέρμετρο εξορθολογισμό της πορείας της Ιστορίας,
περιορίζοντας το νόημά της στην εκτύλιξη ενός προαποφασισμένου «σχεδίου» ή «προγράμματος». Ο
περιορισμός σε έναν και μοναδικό ή βασικό παράγοντα υποτίθεται ότι φωτίζει τον κοινωνικοϊστορικό
κόσμο, αλλά η ψευδαίσθηση ότι μπορεί ταυτόχρονα να κατανοηθεί έχει εξήγηση, πηγάζει από την
ανάγκη για γνώση, τη φλογερή επιθυμία;, την περιέργεια. Για τον λόγο αυτό οι «δεινοί απλουστευτές»
εισακούονται πάντα και συχνά αποκτούν οπαδούς¨. (Taguieff Pierre – Andre, Θεωρίες Συνωμοσίας –
Εσωτερισμός, Εξτρεμισμός, μετάφρ. Καραστάθη Αναστασία, Πόλις, Αθήνα, 2010, σ. 457-459). Ο
Taguieff επισημαίνει ότι η τρέχουσα έννοια της άκρας δεξιάς δεν διακρίνεται για την καθαρότητα της
και έτσι μπορεί να οδηγηθούμε σε παρανοήσεις. Επιπλέον, όροι όπως «ριζοσπαστική δεξιά», «δεξιός
εξτρεμισμός» και «ριζοσπαστικός εξτρεμισμός» συσκοτίζουν την έννοια της άκρας δεξιάς. Για τον
Taguieff, η άκριτη υιοθέτηση του όρου «άκρα δεξιά» είναι λανθασμένη καθώς δεν πρόκειται για ένα
σταθερό και ομοιογενές φαινόμενο, ενώ πολλές φορές ο όρος αυτός χρησιμοποιείται ως ταυτόσημος
με τον φασισμό και το νεοφασισμό, συγχέοντας έτσι πολλές διαφορετικές πολιτικές οικογένειες και
παραδόσεις. Κάθε μία από αυτές τις παραδόσεις και πολιτικές οικογένειες, όπως πολύ σωστά τονίζει ο
Taguieff, τοποθετείται σε διαφορετικό πλαίσιο, ενώ οι ιστορικοί που ασχολούνται με τις πολιτικές
ιδέες της Δύσης, μιλούν για ιστορία διαφόρων μορφών της Δεξιάς, όπως για ιστορία του εθνικισμού,
του ή των φασισμών, για ιστορία των «πολιτικών ριζοσπαστισμών» ή των «εξτρεμισμών». Οι διάφοροι
«δεξιοί εξτρεμισμοί» δεν απορρίπτουν τελείως τη φιλελεύθερη δημοκρατία, έτσι ώστε να
εγκατασταθεί η «Νέα Τάξη», ούτε είναι όλοι τελείως αντίθετα στο πλουραλιστικό και φιλελεύθερο
σύστημα. Έτσι, ο Taguieff, αναγγέλλει την πρόθεση του να προχωρήσει σε διακρίσεις εντός του
πεδίου της λεγόμενης «άκρας δεξιάς» και της «ριζοσπαστικής δεξιάς», χρησιμοποιώντας τους όρους
αυτούς στον πληθυντικό αριθμό. Συγκεκριμένα προτίθεται να περιγράψει τα διάφορα ακροδεξιά
μορφώματα όπως παρουσιάζονται από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 και μετά και ταυτόχρονα να
προσδιορίσει τις διάφορες πολιτικές παραδόσεις οι οποίες είτε αναπροσδιορίζονται είτε
αναπαράγονται. Οι «εξτρεμισμοί» και «ριζοσπαστισμοί» αυτοί της Δεξιάς χωρίζονται, σύμφωνα πάντα
με τον Taguieff, σε επτά κατηγορίες, ορισμένες από τις οποίες ενδεχομένως επικαλύπτονται και
σταματούν να είναι αμιγείς εξαιτίας διαφόρων ιδεολογικών μεταμορφώσεων ή προσαρμογών: η
«παραδοσιοκρατία», ο «βοναπαρτισμός», ο «εθνοφυλετικός εθνικισμός», ο φασισμός ο νεοναζισμός, η
κίνηση της «Συντηρητικής Επανάστασης» και τελευταία τα ρεύματα της νεοσυντηρητικής Δεξιάς. (στο
ίδιο, σ. 298-310).
2
Η «λαϊκιστική ριζοσπαστική δεξιά», σύμφωνα με τον Mudde, είναι μια ¨ειδική μορφή εθνικισμού¨.
Άρα, ¨ενώ όλοι οι λαϊκιστές ριζοσπάστες δεξιοί είναι εθνικιστές, δεν είναι όλοι οι εθνικιστές λαϊκιστές
ριζοσπάστες δεξιοί¨. Ακόμα, ¨αποκλείονται οι μη ξενοφοβικοί εθνικιστές, που περιλαμβάνουν πολλά
από τα ιστορικά φιλελεύθερα εθνικιστικά κινήματα της Δυτικής Ευρώπης του 19ου αιώνα¨, ενώ,
επίσης, αποκλείονται και ¨οι ελιτιστές εθνικιστές, που περιλαμβάνουν πολλά από τα αυταρχικά
εθνικιστικά κινήματα του 20ου αιώνα, μεταξύ των οποίων τους προ-φασίστες στη Γαλλία (…) και τους
διανοούμενους της γερμανικής Συντηρητικής Επανάστασης¨. Επίσης, ¨η λαϊκιστική ριζοσπαστική δεξιά
δεν είναι απλώς μια μετριοπαθής μορφή της ακροδεξιάς, περιλαμβανομένων του φασισμού και του
εθνικοσοσιαλισμού με τους ποικίλους «νέο» - τύπους της¨, καθώς υπάρχουν ¨θεμελιώδεις διαφορές
μεταξύ των δύο¨. Η σημαντικότερη διαφορά είναι ότι ¨η ριζοσπαστική δεξιά είναι (κατ’ όνομα)

3
Συναγερμός (ΛΑ.Ο.Σ.),3 οδηγούταν εκτός κοινοβουλίου και στη συνέχεια στη μαζική
απώλεια στελεχών. Η Χρυσή Αυγή κατάφερε για πρώτη φόρα να εκπροσωπηθεί στο
ελληνικό κοινοβούλιο και μάλιστα καταλαμβάνοντας 21 έδρες. Το κόμμα αυτό, από
τη δεκαετία του 1990 και μέχρι τις εθνικές εκλογές του Μαΐου του 2012, είχε
συμμετάσχει σε διάφορες εθνικές εκλογικές αναμετρήσεις, άλλες φορές συνάπτοντας
συμμαχίες και άλλες φορές μόνη της, όμως, δεν κατόρθωσε ποτέ, ούτε καν να
προσεγγίσει το απαραίτητο ποσοστό για την είσοδο στο κοινοβούλιο, ενώ, ακόμα και
στις ενδιάμεσες εκλογικές αναμετρήσεις, όπως αυτές για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο
και για τα περιφερειακά και δημοτικά συμβούλια, όπου η «χαλαρή» ψήφος και η
ψήφος «διαμαρτυρίας» διευκολύνεται καθώς δεν διακυβεύεται η πορεία και η
διακυβέρνηση της χώρας, ούτε ένας υποψήφιος της Χρυσής Αυγής δεν εκλέχθηκε.4

δημοκρατική, έστω και αν αντιτίθεται σε κάποιες θεμελιώδεις αξίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας
(…), ενώ η ακροδεξιά είναι κατ’ ουσία αντιδημοκρατική, αντιτιθέμενη σε θεμελιώδεις αρχές λαϊκής
κυριαρχίας¨. Τρίτον και τελευταίο, ¨η λαϊκιστική ριζοσπαστική δεξιά είναι ειδική κορφή της ευρύτερης
έννοιας της δεξιάς, που συμπεριλαμβάνει επίσης μη λαϊκιστικές ιδέες και κινήματα¨. Η λαϊκή
ριζοσπαστική δεξιά μπορεί να ιδωθεί ως μια ¨πρόσκαιρη δεσπόζουσα μορφή της ριζοσπαστικής δεξιάς,
ως ριζοσπαστική δεξιά απεικόνιση της πρόσκαιρης λαϊκίστικης νοοτροπίας¨. Βέβαια, ¨ενώ ο λαϊκισμός
θα μπορούσε να είναι ένα προσδιοριστικό χαρακτηριστικό της ριζοσπαστικής δεξιάς της σημερινής
εποχής, αυτό δεν σημαίνει ότι η ριζοσπαστική δεξιά πρέπει πάντα να είναι λαϊκιστική¨, καθώς,
¨υπάρχουν μη λαϊκιστικά ή έστω ελιτίστικα ριζοσπαστικά δεξιά κινήματα, μολονότι είναι πολύ
λιγότερα κυρίαρχα και συναφή από ό,τι τα λαϊκιστικά αδέρφια τους¨. (Mudde Cas, Λαϊκιστικά
Ριζοσπαστικά Δεξιά Κόμματα στην Ευρώπη, προλ. Επιμ. Παπασαραντόπουλος Πέτρος, μετάφρ.
Αθανασίου Θανάσης, Επίκεντρο, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2011, σ. 74-75). Ο Mudde ορίζει το
νατιβισμό ως ¨ιδεολογία, που υποστηρίζει ότι τα κράτη θα έπρεπε να κατοικούνται αποκλειστικά από
μέλη της αυτόχθονης ομάδας («το έθνος») και ότι τα μη αυτόχθονα στοιχεία (άτομα και ιδέες) συνιστούν
θεμελιώδη απειλή προς το ομοιογενές έθνος – κράτος¨. Για τον προσδιορισμό της «αυτοχθονικότητας»
ή μη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση το θρήσκευμα, η εθνικότητα ή η φυλή, όμως η βάση για τον
προσδιορισμό αυτό ¨θα έχει πάντα ένα πολιτισμικό χαρακτηριστικό¨. Βέβαια, ¨ο προσδιορισμός της
αυτοχθονικότητας είναι υποκειμενικός. Δηλαδή, «φαντασιακός», όπως και εκείνους του έθνους¨ και γι’
αυτό ¨πάντα θα αμφισβητείται¨. Κατά τον Mudde, ¨ο όρος νατιβισμός συνθέτει τον πυρήνα της
ιδεολογίας της ευρύτερης κομματικής οικογένειας¨ και ¨ως ελάχιστος ορισμός είναι πολύ πιο
κατάλληλος από εναλλακτικούς ορισμούς όπως εθνικιστής, εχθρός των μεταναστών, ή ρατσιστής¨.
Επίσης, ο όρος νατιβισμός ¨έχει το πλεονέκτημα του αποκλεισμού των φιλελεύθερων μορφών
εθνικισμού¨. Ακόμα, ¨ενώ ο νατιβισμός μπορεί να συμπεριλαμβάνει ρατσιστικά επιχειρήματα, μπορεί
επίσης να είναι μη ρατσιστικός (να συμπεριλαμβάνει και να αποκλείει στη βάση της κουλτούρας ή
ακόμη της θρησκείας)¨. Επιπλέον, ο νατιβισμός, ¨ενώ αναγνωρίζει την τρομερή σημασία της
ξενοφοβίας και της αντίθεσης στη μετανάστευση για τα συγκεκριμένα κόμματα (…) δεν ανάγει τα
κόμματα σε απλά μονοθεματικά κόμματα, όπως κάνει ο όρος «κατά των μεταναστών»¨. Τελικά, ο
νατιβισμός, ¨είναι σε θέση να χωρέσει τις ξενοφοβικές εθνικιστικές αντιδράσεις προς (αποκαλούμενες)
ιθαγενείς μειονότητες από τμήματα των πληθυσμών πλειοψηφίας (…) καθώς, επίσης, από μέλη
μειονοτήτων προς είτε τον πληθυσμό της πλειοψηφίας ή προς άλλες μειονότητες¨. (στο ίδιο, σ. 60-61)
Όσον αφορά τώρα τον μέγιστο ορισμό, αυτός είναι ο συνδυασμός ¨τριών βασικών ιδεολογικών
χαρακτηριστικών: του νατιβισμού, του αυταρχισμού και του λαϊκισμού¨. Ο νατιβισμός είναι το
¨βασικό ιδεολογικό χαρακτηριστικό των εν λόγω κομμάτων¨, ο οποίος ορίστηκε προηγουμένως ¨¨ως
ιδεολογία που υποστηρίζει ότι τα κράτη θα έπρεπε να κατοικούνται αποκλειστικά από μέλη της
αυτόχθονης ομάδας («του έθνους») και ότι τα μη γηγενή στοιχεία (πρόσωπα και ιδέες) απειλούν
καθοριστικά το ομοιογενές έθνος-κράτος¨. Τέλος, η ¨νατιβιστική διάσταση συμπεριλαμβάνει ένα
συνδυασμό εθνικισμού και ξενοφοβίας¨, που υπήρξαν ως δύο από τα βασικά ιδεολογικά
χαρακτηριστικά σε παλαιότερη μελέτη του Mudde. (στο ίδιο, σ. 63-64). Συνοπτικά, τα τρία βασικά
ιδεολογικά χαρακτηριστικά της λαϊκιστικής ριζοσπαστικής δεξιάς είναι ο νατιβισμός, ο λαϊκισμός και,
σε πιο μικρό βαθμό, ο αυταρχισμός. (στο ίδιο, σ. 143).
3
Ο Mudde κατατάσσει τον ΛΑ.Ο.Σ. στη λαϊκιστική ριζοσπαστική δεξιά. (βλ. στο ίδιο, σ. 81, 133, 160,
191, 214, 217, 239, 252, 263, 310).
4
Μέχρι σήμερα, η Χρυσή Αυγή, δεν έχει κατορθώσει να εκλέξει κάποιος υποψήφιο της, σε όσες
εκλογικές αναμετρήσεις συμμετείχε, για το εθνικό ή το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, ως αυτόνομο κόμμα:

4
 Η Χρυσή Αυγή, όπως και όλα τα υπόλοιπα κόμματα της ελληνικής ακροδεξιάς
οικογένειας που εμφανίστηκαν από τη δεκαετία του 1990 και μετά, επένδυσε
πολιτικά (και) σε δύο τομείς: στο μεταναστευτικό ζήτημα και στα ανοιχτά ζητήματα
της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής που αφορούν τις σχέσεις και τις διαφορές μεταξύ
της Ελλάδας και γειτονικών κρατών, γνωστά και ως «εθνικά θέματα». Έτσι, το
ελληνικό έθνος-κράτος, σύμφωνα με τον ακροδεξιό χώρο, βρέθηκε ν’ αντιμετωπίζει
σοβαρούς κινδύνους επιβίωσης από δύο βασικές ομάδες «εχθρών»: τους μετανάστες
– πρόσφυγες (οι εχθροί «εντός των τειχών») και τα γειτονικά κράτη (οι εχθροί «εκτός
των τειχών»).
Πράγματι, από τις αρχές αυτής της δεκαετίας, διαμορφώθηκαν ορισμένες
«ευνοϊκές» συνθήκες για την δημιουργία και (ανά)παραγωγή ενός κλίματος φόβου
και απειλής για την εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια της χώρας όπως και για τη
διαφύλαξη της εθνικής – πολιτισμικής ταυτότητας. Συγκεκριμένα, όσον αφορά την
εξωτερική πολιτική και την εθνική ασφάλεια, μια σειρά από αρνητικές και ατυχείς
εξελίξεις και ενέργειες διαιωνίζουν τις κακές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ:
αφού στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ήρθε στο προσκήνιο το θέμα της ονομασίας
της ΠΓΔΜ, ακολούθησε εθνικιστική υστερία στα ΜΜΕ και στο δημόσιο λόγο,
επιβολή εμπάργκο από την κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου, διακοπή των
συνομιλιών της κυβέρνησης Σημίτη με την πλευρά της ΠΓΔΜ λόγω ξεσπάσματος
του πολέμου του Τετόβου, αλυτρωτική προπαγάνδα, αδιάλλακτη και προκλητική
στάση των μετέπειτα κυβερνήσεων της ΠΓΔΜ. Τέλος, η σύσφιξη των σχέσεων και η
στενή συνεργασία σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο μεταξύ Τουρκίας και ΠΓΔΜ,
μπορεί εύκολα να εντείνει το αίσθημα «περικύκλωσης» της χώρας.
Παράλληλα, οι ήδη κακές σχέσεις με τον «ιστορικό εχθρό» και «πρώην
κατακτητή», την γειτονική Τουρκία, λόγω της κατοχής τμήματος της Κύπρου και των
διεκδικήσεων της στο Αιγαίο, οξύνθηκαν ακόμα περισσότερο, φτάνοντας στα
πρόθυρα του πολέμου τον Ιανουάριο του 1996 με την κρίση Ίμια. Ακολούθησαν
κούρσες στρατιωτικών εξοπλισμών μεταξύ των δύο χωρών, αποκαλύφθηκαν σχέδια
επίθεσης κατά της Ελλάδας που καταστρώθηκαν από ομάδα Τούρκων στρατιωτικών
για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους (ανατροπή κυβέρνησης), ενώ, σήμερα,
συνεχίζεται η ένταση στο Αιγαίο με παράνομη είσοδο στον ελληνικό εναέριο χώρο
τουρκικών πολεμικών αεροσκαφών και προκλητικών ενεργειών με πλοία του
τουρκικού πολεμικού ναυτικού και του λιμενικού σώματος, οι μουσουλμανικές
μειονότητες της Θράκης, παραμένουν πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ των δύο χωρών, η
Ελλάδα και η Κύπρος γίνονται συχνά αποδέκτες τουρκικών απειλών όσον αφορά τη
διερεύνηση και άντληση κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου και, τέλος, η
συνεργασία με την Τουρκία στο ζήτημα της αντιμετώπισης της παράνομης εισόδου
μεταναστών στην Ελλάδα, είναι τουλάχιστον προβληματική.

στις ευρωεκλογές του 1994, έλαβε μόλις 7.264 ψήφους (στο Μπίτσικα Παναγιώτα, Τα ξυρισμένα
«μυαλά» του νεοφασισμού, Το Βήμα, 26 Ιουλίου 1998, στο
http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=101562, τελευταία είσοδος 09 Μαΐου 2012), στις εθνικές
εκλογές του 2009 έλαβε ποσοστό 0,29% και 19.636 ψήφους (στο http://ekloges-
prev.singularlogic.eu/v2009/pages/index.html, τελευταία είσοδος 09 Μαΐου 2012), στις ευρωεκλογές
του ίδιου έτους έλαβε ποσοστό μόλις 0,46% λαμβάνοντας 23.609 ψήφους (στο http://ekloges-
prev.singularlogic.eu/e2009/pages/index.html, τελευταία είσοδος 09 Μαΐου 2012).

5
 Όσον αφορά το μεταναστευτικό ζήτημα, από τις αρχές δεκαετίας του 1990, μετά
την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης η Ελλάδα, η πιο αναπτυγμένη χώρα των
Βαλκανίων και πύλη εισόδου στην Ενωμένη Ευρώπη, μετατράπηκε σε χώρα
υποδοχής μεταναστών. Διεθνείς εξελίξεις όπως πόλεμοι και ανθρωπιστικές κρίσεις
(πρώην Γιουγκοσλαβία, Μέση Ανατολή, Αφγανιστάν, Ιράκ κ.λπ.), σε συνδυασμό με
τη γεωγραφική θέση της χώρας, ως ανατολικό σύνορο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και
σταθμό στον δρόμο προς τη Δύση για ένα καλύτερο μέλλον, συνέτειναν στη
διατήρηση και διόγκωση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ρευμάτων προς τη
χώρα.
Επίσης, η αρχικά απούσα και στη συνέχεια προβληματική πολιτική πρώτης
υποδοχής, κοινωνικής ένταξης και ταχείας εξέτασης και χορήγησης πολιτικού
ασύλου σε όσους-ες τηρούσαν τις απαραίτητες προϋποθέσεις, η μη δίκαιη κατανομή
των βαρών βάσει της ευρωπαϊκής νομοθεσίας (Κανονισμός Δουβλίνο ΙΙ), η μη
υπογραφή συμφωνιών επαναπροώθησης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όλων
των κύριων χωρών προέλευσης των μεταναστών, η τουλάχιστον προβληματική
συνεργασία της Τουρκίας στην αντιμετώπιση της παράνομης εισόδους μεταναστών,
σε μια χώρα η οποία μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 είχε μόλις μερικές
χιλιάδες μετανάστες,5 οδήγησε στην υπερσυγκέντρωση ανθρώπων που ζούν κάτω από
κακές έως άθλιες συνθήκες, μονίμως υποαπασχολούνται και παρέχουν ανασφάλιστη
εργασία ή στρέφονται σε παράνομες δραστηριότητες (π.χ. παραεμπόριο) και άλλες
αξιόποινες πράξεις (π.χ. κλοπές) στον αγώνα για επιβίωση. Οι συνθήκες δεν θα
μπορούσαν να είναι περισσότερο ιδανικές για πολιτικές δυνάμεις που επενδύουν
πολιτικά (και) στο ρατσισμό και στην ξενοφοβία. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι
ήδη από τη δεκαετία του 1980 σημειώνονταν ρατσιστικές επιθέσεις στην Ελλάδα με
θύματα κυρίως Ρομά, υπήρχε ένταση μεταξύ Ελλάδα και Τουρκίας όσον αφορά την
αντιμετώπιση του μουσουλμανικού πληθυσμού της Θράκης και ερχόταν τώρα να
προστεθούν επιθέσεις κατά μεταναστών, προσφύγων και αιτούντων άσυλο.6
Υπήρχαν και υπάρχουν, επομένως, ορισμένες υπαρκτές προκλήσεις για το ελληνικό
κράτος που άπτονται ευαίσθητων ζητημάτων, όπως η εσωτερική και εθνική
ασφάλεια, η κοινωνική συνοχή και ειρήνη, ζητήματα που απαιτούν ρεαλισμό,

5
Όσον αφορά τον πληθυσμό των μεταναστών στη χώρα μας την περίοδο εκείνη, στα τέλη της
δεκαετίας του 1980, στην Ελλάδα κατοικούσαν πάνω από 16.000 άνθρωποι, προερχόμενοι από την
Ευρωπαϊκή Κοινότητα και περίπου διπλάσιος αριθμός ατόμων από άλλες χώρες – κυρίως Φιλιππίνες,
Πολωνία, Αίγυπτο και Ιράν (στο ΕΚΘΕΣΗ εξ ονόματος της Εξεταστικής Επιτροπής για το Ρατσισμό και
την Ξενοφοβία, εισηγητής Ford M. Glyn, Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών
Κοινοτήτων, Βρυξέλλες, 1991, σ. 68). Σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού του Μαρτίου του 2001,
που διεξήχθη από την τότε Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, ο πληθυσμός των αλλοδαπών ανερχόταν
στους 761.813, από τους οποίους οι 9.920 αναζητούσαν άσυλο και οι 2.359 ήταν πρόσφυγες (στο
http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A1602/Other/A1602_SAM07_TB_DC_00
_2001_03_F_GR.pdf, τελευταία είσοδος 09 Μαΐου 2012).
6
Για το θέμα βλ. Παπαδημητρίου Δ. Ζήσης, Ο Ευρωπαϊκός Ρατσισμός – Εισαγωγή στο φυλετικό μίσος,
Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2000, σ. 299 – 300, 307 / ΕΚΘΕΣΗ εξ ονόματος της Εξεταστικής
Επιτροπής για το Ρατσισμό και την Ξενοφοβία, όπ. π., σ. 68-69 / Milza Pierre, Οι μελανοχιτώνες της
Ευρώπης – η ευρωπαϊκή ακροδεξιά από το 1945 μέχρι σήμερα, μετάφρ. Καυκιας Γιάννης, επιμ.
Βουλελης Νικόλας, Scripta, Αθήνα, 2004, σ. 518-519 και στο ίδιο, υποσημείωση 21, σ. 519 /
Νικολακόπουλος Δ., Η ελληνική Ακροδεξιά στον δρόμο του Λεπέν, Το Βήμα, 17 Μαΐου 1998,
http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=99315, τελευταία είσοδος 09 Μαΐου 2012.

6
υπευθυνότητα και όχι πανικό, σπασμωδικές κινήσεις, ιδεοληψίες και εμμονές που
οδηγούν είτε σε διαιώνιση των προβλημάτων είτε σε τραγωδίες. Τα κόμματα της
άκρας δεξιάς θα σπεύσουν να εκμεταλλευτούν την ανικανότητα ή/και την αδιαφορία
των κυβερνήσεων ν’ αντιμετωπίσουν τέτοιες προκλήσεις καθώς και την απουσία
συγκεκριμένων και καλά μελετημένων εναλλακτικών προτάσεων αντιμετώπισης από
τις άλλες πολιτικές δυνάμεις. Θα υπερτονίσουν και θα διογκώσουν σε εξαιρετικό
βαθμό τους υπαρκτούς κινδύνους, θα φτάσουν στο σημείο να εφεύρουν και νέους
εχθρούς για να εντείνουν το αίσθημα της απειλής ή/και θα «ανακαλύψουν»
συνωμοσίες που εξυφαίνονται μεταξύ νέων και παλιών, εσωτερικών και εξωτερικών
«εχθρών».
Όμως, παρά τη διαιώνιση και διόγκωση των προβλημάτων πάνω σε ζητήματα που
αποτελούν προνομιακό χώρο για την άκρα δεξιά, όπως η μετανάστευση και η
εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια, σχετικά πρόσφατα άρχισε η Χρυσή Αυγή άρχισε
να βγαίνει από το πολιτικό περιθώριο. Συγκεκριμένα, η σταδιακή απομάκρυνση από
το εκλογικό περιθώριο ξεκίνησε πριν τις εκλογές για τα περιφερειακά και δημοτικά
συμβούλια του 2010, όταν και ο γενικός γραμματέας και ιδρυτής της Χρυσής Αυγής,
Νίκος Μιχαλολιάκος, εξελέγη δημοτικός σύμβουλος στο Δήμο Αθηναίων.7 Η Χρυσή
Αυγή άντλησε ψήφους κυρίως από ψηφοφόρους που διέμεναν σε υποβαθμισμένες
περιοχές του δήμου (π..χ Άγιος Παντελεήμονας), όπου χιλιάδες εξαθλιωμένοι
μετανάστες στοιβάζονται σε μικρά διαμερίσματα με ανύπαρκτες συνθήκες υγιεινής,
ενώ η φτώχεια και η πρωτοφανής ανεργία καθιστά τη στροφή στην παραβατικότητα
σαφώς ευκολότερη.8 Μέλη της Χρυσής Αυγής έγιναν αυτόκλητοι υπερασπιστές της
έννομης τάξης και της ασφάλειας των πολιτών, τρομοκρατώντας τον μεταναστευτικό
πληθυσμό, απολαμβάνοντας παράλληλα την αποδοχή και τις ευχαριστίες μέρους των
κατοίκων.
Όπως αναφέρθηκε σε έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη (2010), μετά από ένα
ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό αναφορών και παραπόνων που δέχθηκε από κατοίκους,
επιχειρηματίες και εργαζόμενους σε περιοχές του κέντρου των Αθηνών αλλά και από
ανθρώπους ξένης καταγωγής, για την ανασφάλεια, το παραεμπόριο, την διαβίωση
ξένων χωρίς άδεια παραμονής υπό ανύπαρκτους κανόνες υγιεινής, την συνεχή
παρουσία εξαρτημένων ατόμων από ναρκωτικές ουσίες καθώς και τη διακίνηση και
εμπορία αυτών των ουσιών, την παράνομη πορνεία κυρίως ατόμων ξένης καταγωγής
και την ελλιπή αστυνόμευση, πραγματοποίησε αυτοψίες στην περιοχή το Μάιο του
2009 και τον Μάρτιο του 2010, συναντήθηκε με κατοίκους και επαγγελματίες, τις
αστυνομικές αρχές και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, όπου και επιβεβαιώθηκε η

7
Στις εκλογές για τα περιφερειακά και δημοτικά συμβούλια του 2010, ο συνδυασμός Ελληνική Αυγή
για την Αθήνα με επικεφαλής το Νίκο Μιχαλολιάκο, συγκέντρωσε ποσοστό 5,29% και 10.222 ψήφους
στο Δήμο Αθηναίων, καταλαμβάνοντας μία έδρα. (http://ekloges-
prev.singularlogic.eu/dn2010/public/index.html#{"page":"level","params":{"level":"dhm_d","id":9186
}}, τελευταία είσοδος 29 Μαΐου 2012).
8
Η Χρυσή Αυγή συγκέντρωσε τις περισσότερες ψήφους στο 6ο Δημοτικό Διαμέρισμα (2.629 ψήφοι),
Πατήσια – Κυψέλη όπου βρίσκεται ο Αγ. Παντελεήμονας, στο 4 ο (1595 ψήφοι), Κολωνός, Ακαδημία
Πλάτωνος, Σεπόλια μέχρι Πατήσια και στο 7ο (1333 ψήφοι), Αμπελόκηποι, Ερυθρός, Πολύγωνο κ.λπ..
Ακολούθησαν το 5ο Δημοτικό Διαμέρισμα (1270 ψήφοι), ΒΔ συνοικίες μέχρι Προμπονά, το 2 ο (1255
ψήφοι), ΝΑ συνοικίες μέχρι Στάδιο, το 1ο (1245 ψήφοι), Στάδιο, Ομόνοια, Πλάκα και, τέλος, το 3 ο
(895 ψήφοι), Αστεροσκοπείο, Πετράλωνα, Θησείο, Μεταξουργείο. (στο ίδιο).

7
αλήθεια των καταγγελιών αυτών για το ιστορικό κέντρο των Αθηνών και ειδικά για
την περιοχή που περικλείεται από τις οδούς Μενάνδρου, Γερανίου, Κλεισθένους,
Αγίου Κωνσταντίνου, Αθηνάς, Σωκράτους, Ευριπίδου.9
Το κόμμα του Μιχαλολιάκου επένδυσε πολιτικά στον φόβο και την ανασφάλεια
των πολιτών, συνεπικουρούμενο από την αδιαφορία ή ανικανότητα της πολιτείας να
δώσει ουσιαστικές λύσεις στο ζήτημα της μετανάστευσης και της ασφάλειας και όχι
εντυπωσιοθηρικά κατασταλτικά μέτρα, καθώς και από την ανευθυνότητα των άλλων
πολιτικών δυνάμεων που κινούνταν μεταξύ σιωπής και στείρας συνθηματολογίας
αλλά όχι συγκεκριμένων προτάσεων. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση
του Συνηγόρου του Πολίτη για την υποβάθμιση του κέντρου των Αθηνών, ¨αποτελεί
γεγονός ότι η ανεπαρκής και πλημμελής παρέμβαση του κράτους έχει μετατρέψει τα
αρχικώς μεμονωμένα προβλήματα σε ένα σύνθετο πλέγμα ακανθωδών κοινωνικών
προβλημάτων, με πιο πιεστικές όψεις τους κινδύνους για τη δημόσια υγεία και τη
δημόσια τάξη και ασφάλεια των πολιτών¨,10 ενώ προειδοποιούσε ότι ¨ η κατάσταση

9
Συνήγορος του Πολίτη, Εκτιμήσεις του Συνηγόρου του Πολίτη για το ιστορικό κέντρο Αθηνών, Αθήνα,
13 Ιουλίου 2010, σ. 1-3. Οι διαπιστώσεις του Συνηγόρου του Πολίτη ήταν οι εξής: ¨1. Η μαζική
διαμονή σε μισθωμένα διαμερίσματα της περιοχής, κατά καταστρατήγηση των διατάξεων περί
χρήσεων γης στην περιοχή, υπό συνθήκες που υπερβαίνουν κάθε στοιχειώδες ανεκτό όριο για την
αξιοπρεπή διαβίωση προσώπων. 2. Η συστηματική υποβάθμιση των γενικών όρων διαβίωσης και
κυκλοφορίας, ακόμη και όσον αφορά και αυτή την ευχέρεια πρόσβασης σε ορισμένα σημεία της
περιοχής, στο πλαίσιο είτε της κατοίκησης, είτε της ανάπτυξης επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Ιδιαίτερες δε πτυχές των όρων διαβίωσης στην περιοχή που κατ’ εξοχήν δοκιμάζονται οδηγώντας σε
σοβαρή υποβάθμιση την ποιότητα ζωής και την εν γένει ικανότητα των εκεί διαβιούντων ή
απασχολουμένων προσώπων, ελλήνων ή αλλοδαπών, να απολαμβάνουν θεμελιώδη δικαιώματά τους
είναι : (α) η δημόσια υγεία, που τίθεται σε κίνδυνο αφ’ ενός με την ελλιπή τήρηση όρων υγιεινής και
καθαριότητας, αφ’ ετέρου με την περιορισμένη συνδρομή που παρέχουν οι αρμόδιες υπηρεσίες υγείας
και καθαριότητας του κεντρικού κράτους όσο και της τοπικής αυτοδιοίκησης (β) η δημόσια τάξη και
ασφάλεια, που διακυβεύονται αφ’ ενός από τις περιστάσεις αυξημένης επικινδυνότητας που φέρονται
να επικρατούν στη περιοχή, αφ’ ετέρου από την ανεπαρκή αστυνόμευση. Στο σύνθετο αυτό πλέγμα
ακανθωδών κοινωνικών προβλημάτων φέρονται να συμβάλλουν κατά κύριο λόγο:
Η συγκέντρωση και ανέλεγκτη εγκατάσταση και κυκλοφορία στην περιοχή υπέρμετρου πλήθους
αλλοδαπών, στερουμένων ως επί το πλείστον νόμιμων εγγράφων παραμονής. Η κατά εκατοντάδες ή
και χιλιάδες καθημερινή τους συνάθροιση επί του οδοστρώματος, που καθιστά εξαιρετικά δυσχερή ή
και αδύνατη την κυκλοφορία και, κατά συνέπεια, σε συνδυασμό με την άνθηση του παραεμπορίου,
πλήττει καίρια τη νόμιμη επιχειρηματική δράση στην περιοχή. Πλήττει επίσης σημαντικά την
τουριστική κίνηση και τη συναφή επιχειρηματικότητα. Η αθλιότητα των συνθηκών διαβίωσης αυτών
των αλλοδαπών και το συνακόλουθο έντονα ρυπογόνο αποτέλεσμα. Η συστηματική και ανέλεγκτη
εμπορία και χρήση ναρκωτικών ουσιών στην περιοχή και η εν γένει παραβατικότητα και
εγκληματικότητα «του δρόμου» που συνδέεται με την αυξημένη παρουσία τοξικοεξαρτημένων
ατόμων. Η οργανωμένη εγκληματικότητα κυκλωμάτων εμπορίας ανθρώπων και σεξουαλικής
εκμετάλλευσης κυρίως γυναικών αλλοδαπής προέλευσης.¨ (στο ίδιο, σ. 2-3).
10
στο ίδιο, σ. 4. Πιο αναλυτικά, όσον αφορά την ανεπάρκεια της ελληνικής πολιτείας: ¨Από την
καταγραφή και μόνο των ανωτέρω προβλημάτων διαφαίνεται η συστηματική απουσία, καθώς και η
ανεπαρκής ή/και πλημμελής παρέμβαση του κράτους σε καίρια πεδία της κοινωνικής ζωής της χώρας,
όπου η δημόσια ρύθμιση και η αποτελεσματική εφαρμογή της είναι επιβεβλημένες. Συγκεκριμένα
διαπιστώνεται ότι τα προβλήματα της περιοχής του ιστορικού κέντρου εξαρτώνται άμεσα από : i. την
αμηχανία της διοίκησης, αλλά και του νομοθέτη ενώπιον του φαινομένου της παρουσίας στη χώρα και
ιδίως σε υποβαθμισμένες κεντρικές συνοικίες της πρωτεύουσας πολύ μεγάλου και διαρκώς
αυξανομένου αριθμού αλλοδαπών «χωρίς χαρτιά», που διαβιούν σε συνθήκες αθλιότητας και στο
απόλυτο περιθώριο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής ii. την ανεπάρκεια σχεδιασμού και την
παντελή έλλειψη μέτρων για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των κινδύνων για τη δημόσια υγεία
εξαιτίας της υπερσυγκέντρωσης στον αστικό ιστό πληθυσμών με τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά
iιι. τα γενικότερα προβλήματα σχεδιασμού, αποτελεσματικής υλοποίησης αλλά και κοινωνικής
συναίνεσης που φαίνονται να κατατρύχουν τα μέτρα καταπολέμησης της χρήσης ναρκωτικών ουσιών,

8
και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα αποτελεί ιδανικό θερμοκήπιο για τη δράση ακραίων
πολιτικών ομάδων με ξενοφοβικές και ρατσιστικές αντιλήψεις, που επιστρατεύουν
βίαιες μεθόδους και προπαγανδίζουν την αυτοδικία εκ μέρους των πολιτών σε
περιοχές του ευρύτερου κέντρου της Αθήνας με υπαρκτά προβλήματα, υπό το
πρόσχημα της απουσίας ή της ανικανότητας του κράτους.¨11 και ¨η «οιονεί
απόσυρση» του κράτους από την περιοχή, (…) επίσης συμβάλει στην δημιουργία
αντίληψης από την πλειοψηφία των κατοίκων και των επαγγελματιών της περιοχής
ότι τα σοβαρά προβλήματα της περιοχής οφείλονται κυρίως στον εκεί
συγκεντρωμένο πληθυσμό αλλοδαπών «χωρίς χαρτιά» και τοξικοεξαρτημένων και
όχι στην προαναφερόμενη αδράνεια των αρμοδίων αρχών, με αποτέλεσμα να
αναπτύσσονται αυξόντως τάσεις εθνοφυλετικής και κοινωνικής μισαλλοδοξίας¨.12
Επιπλέον, πρωταγωνιστικό ρόλο στην προεκλογική εκστρατεία της Χρυσής Αυγής
για τις δημοτικές – περιφερειακές εκλογές του 2010, έπαιξε και η αντίδραση στην
επικείμενη κατασκευή μουσουλμανικού τεμένους στην Αθήνα (Βοτανικός). Όπως
αναφέρει ο Mudde, η ισλαμοφοβία ¨κατέλαβε κεντρική θέση στο Δυτικό κόσμο από
την πτώση του Τείχους του Βερολίνου¨, ενώ οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης
Σεπτεμβρίου 2001 στις ΗΠΑ καθώς και εξελίξεις που ακολούθησαν κατά τη διάρκεια
του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» ¨βάθυναν και διεύρυναν το συναίσθημα
αυτό¨.13 Επίσης, ¨η ισλαμοφοβία (…) φτάνει βαθιά στο επικρατούν πολιτικό σύστημα
των περισσότερων δυτικοευρωπαϊκών χωρών¨.14 Σύμφωνα με διάφορα ευρωπαϊκά
κόμματα της λαϊκίστικης ριζοσπαστικής δεξιάς, ¨η κύρια εθνική και διεθνής απειλή,
σήμερα, προέρχεται από το «Ισλάμ» που το περιγράφουν ως εγγενώς
φονταμενταλιστική και ιμπεριαλιστική μετά-θρησκευτική ιδεολογία¨.15 Για διάφορα
ευρωπαϊκά κόμματα της λαϊκίστικης ριζοσπαστικής δεξιάς, ¨η κύρια εθνική και
διεθνής απειλή, σήμερα, προέρχεται από το «Ισλάμ» που το περιγράφουν ως εγγενώς
φονταμενταλιστική και ιμπεριαλιστική μετά-θρησκευτική ιδεολογία¨.16 Ο ηγέτης του
«Κόμματος της Ελευθερίας της Αυστρίας», στις αρχές της δεκαετίας του 1990
δήλωσε ότι «το κοινωνικό καθεστώς του Ισλάμ αντιβαίνει στις δυτικές μας αξίες»,
μια θέση η οποία σύμφωνα με τον Mudde, ¨βρίσκει υποστηρικτές πολύ πέραν της

στήριξης των τοξικοεξαρτημένων και χωροθέτησης των σχετικών εγκαταστάσεων. Εκτός όμως από
την έλλειψη συνολικού σχεδιασμού και την ανεπάρκεια των κανονιστικών ρυθμίσεων, διαπιστώνεται
επίσης πολύχρονη αδράνεια ή/και έλλειψη βούλησης των αρμοδίων φορέων, τόσο της κεντρικής
διοίκησης, όσο και της τοπικής αυτοδιοίκησης να ασκήσουν τα προβλεπόμενα από το ήδη ισχύον
νομοθετικό πλαίσιο καθήκοντά τους προκειμένου να αντιμετωπισθούν άμεσα τα ζητήματα, τα οποία
σχετίζονται με την δημόσια υγεία και ασφάλεια στην περιοχή. Περαιτέρω, η «οιονεί απόσυρση» του
κράτους από την περιοχή, εκτός από τα επιτακτικά αιτήματα άμεσης παρέμβασης των υπηρεσιών
υγείας και ασφαλείας, που έχει κατανοητά γεννήσει, έχει επίσης συμβάλει στην δημιουργία αντίληψης
από την πλειοψηφία των κατοίκων και των επαγγελματιών της περιοχής ότι τα σοβαρά προβλήματα
της περιοχής οφείλονται κυρίως στον εκεί συγκεντρωμένο πληθυσμό αλλοδαπών «χωρίς χαρτιά» και
τοξικοεξαρτημένων και όχι στην προαναφερόμενη αδράνεια των αρμοδίων αρχών, με αποτέλεσμα να
αναπτύσσονται αυξόντως τάσεις εθνοφυλετικής και κοινωνικής μισαλλοδοξίας¨. (στο ίδιο, σ. 5).
11
στο ίδιο, σ. 5.
12
στο ίδιο, σ. 5.
13
Λαϊκιστικά Ριζοσπαστικά Δεξιά Κόμματα στην Ευρώπη, όπ. π., σ. 138.
14
στο ίδιο, σ. 138.
15
στο ίδιο, σ. 138.
16
στο ίδιο, σ. 138.

9
λαϊκιστικής ριζοσπαστικής δεξιάς¨.17 Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, με έντονη
μεταναστευτική πίεση από μουσουλμανικές χώρες, σε συνδυασμό με την ισχυρή θέση
και επιρροή της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην ελληνική κοινωνία και στον
πολιτικό κόσμο καθώς και με την ταύτιση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας με την
ορθόδοξη χριστιανική ταυτότητα, η ισλαμοφοβία βρίσκει ένα εξαιρετικά γόνιμο
έδαφος για ν’ αναπτυχθεί.
Στη συνέχεια, καθώς η χώρα εισερχόταν όλο και βαθύτερα στην ύφεση, με την
ανεργία να εκτοξεύεται, την εργασιακή ανασφάλεια να εντείνεται, τους μισθούς και
τις συντάξεις να μειώνονται και το κόστος των αγαθών και των υπηρεσιών ν’
αυξάνονται, αντιλήψεις περί «προτεραιότητας» των «αυτοχθόνων» έναντι των
«ετεροχθόνων» είτε στην πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες της τοπικής ή της
κεντρικής διοίκησης είτε σε αγαθά και υπηρεσίες που προσφέρονται ως δείγμα
αλληλεγγύης από άλλες κοινωνικές ομάδες (π..χ φιλανθρωπικά ιδρύματα, ΜΚΟ,
πρωτοβουλίες γειτονιών κ.λπ.) κερδίζουν έδαφος μεταξύ απελπισμένων πολιτών που
βλέπουν το βιοτικό τους επίπεδο να καταβαραθρώνεται. Η αδιαφορία για τον «ξένο»
(μετανάστη, πρόσφυγα) μεγεθύνεται και η αναζήτηση του εξιλαστήριου θύματος
διευκολύνεται: όχι «πρώτα οι Έλληνες!» αλλά, πλέον, «μόνο οι Έλληνες!». Έτσι, η
Χρυσή Αυγή, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τη δημοφιλία της αλλά και να
διαδώσει πιο αποτελεσματικά τα πολιτικά της μηνύματα, ξεκίνησε και κοινωνικό
έργο σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, συγκεντρώνοντας τρόφιμα αποκλειστικά για
τους Έλληνες που βρίσκονται σε ανάγκη.
Εν τω μεταξύ, τον Μάιο του 2011, ένα ακόμα δραματικό γεγονός έγινε αντικείμενο
πολιτικής εκμετάλλευσης από τη Χρυσή Αυγή η οποία επιδίωξε και πέτυχε όχι μόνο
να προβληθεί ακόμα περισσότερο ως η μόνη πολιτική δύναμη που «ενδιαφέρεται»
για τα προβλήματα των πολιτών αλλά να συνεχίσει ν’ αντικαθιστά το κράτος σε
βασικές λειτουργίες του – την παροχή υπηρεσιών ασφαλείας στη συγκεκριμένη
περίπτωση - περιπολώντας σε υποβαθμισμένες γειτονιές της Αθήνας και
συνοδεύοντας κατοίκους στις καθημερινές τους δραστηριότητες, μια ενέργεια που
αντιμετωπίστηκε με επιδοκιμασίες από μέρος των κατοίκων. Ένας πολίτης ελληνικής
καταγωγής, ο Μανώλης Καντάρης, δολοφονήθηκε στο κέντρο των Αθηνών ενώ
κατευθυνόταν προς το αυτοκίνητό του με σκοπό να μεταφέρει την ετοιμόγεννη
σύζυγό του στο νοσοκομείο. Οι θύτες ήταν τρία άτομα εκ των οποίων τα δύο
αφγανικής καταγωγής και ένα πακιστανικής, ενώ το έγκλημα διαπράχθηκε στην
προσπάθεια των τριών ατόμων να ληστέψουν τον Καντάρη. Το γεγονός αυτό,
έχοντας λάβει ακόμα περισσότερο δραματικές διαστάσεις και λόγω της κατάστασης
της συζύγου του θύματος, για άλλους υπήρξε η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και
για άλλους η αφορμή για να αποκομίσουν πολιτικά κέρδη. Ρατσιστικό πογκρόμ κατά
κάθε αλλοδαπού ξέσπασε στο κέντρο των Αθηνών, με τους μετανάστες να
περιορίζουν δραστικά την κυκλοφορία τους επί μέρες.
Σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (Ε.Ε.Δ.Α.), η
δολοφονία αυτή ¨έδωσε την ευκαιρία σε ομάδες με ρατσιστικά ιδεώδη και δράση να
καταλάβουν περισσότερο χώρο στη δημόσια σφαίρα, επιδεικνύοντας τη δύναμή

17
στο ίδιο, σ. 138.

10
τους¨.18 Επιπλέον, σύμφωνα με την Ε.Ε.Δ.Α. διάφορες ομάδες οι οποίες ασκούν βία
έχοντας ρατσιστικά κίνητρα, συχνά είναι φορείς εθνικιστικών ιδεολογιών και
αντιλαμβάνονται αυτή τη ¨ως αποστολή¨, η οποία συνίσταται στην «προστασία» μιας
περιοχής από τους αλλοδαπούς, με σκοπό να διασφαλίσουν την «καθαρότητα» της
σύνθεσης του πληθυσμού¨.19 Ακόμα, στις περιπτώσεις αυτές, οι επιθέσεις ¨είναι
θεαματικές, ακολουθούν συγκεκριμένες μεθόδους, οι οποίες στοχεύουν στην επίδειξη
της απόλυτης κυριαρχίας στην περιοχή¨ - οι περιπτώσεις περιοχών όπως ο Άγιος
Παντελεήμων και η πλατεία Αττικής ¨εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία¨.20
Γενικά, η ρατσιστική βία στην Ελλάδα της κρίσης έλαβε ανησυχητικές διαστάσεις.
Σύμφωνα με το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας που
δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της Ε.Ε.Δ.Α. και της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ
για τους Πρόσφυγες με τη συμμετοχή 18 ΜΚΟ και άλλων φορέων, με σκοπό να
καλύψει την ¨απουσία ενός επίσημου και αποτελεσματικού συστήματος
καταγραφής περιστατικών και τάσεων του ρατσισμού και της ρατσιστικής βίας
στην Ελλάδα¨, μόνο κατά το διάστημα 01 Οκτωβρίου 2011 – 31 Δεκεμβρίου 2011
και μόνο σε ορισμένες υποβαθμισμένες περιοχές των Αθηνών (Ομόνοια, Πλατεία
Αττικής, Αγ. Παντελεήμονα) και σε κάποιες περιοχές της Πάτρας, καταγράφηκαν 63
επιθέσεις με ρατσιστικά κίνητρα: δέκα οχτώ (18) από τους θύτες αυτών των
επιθέσεων φέρονται να είναι μέλη εξτρεμιστικών ομάδων και είκοσι έξι (26)
μεμονωμένοι πολίτες, ενώ όσον αφορά τα θύματα, η πλειοψηφία προέρχονταν από
αφρικανικά και ασιατικά κράτη και είτε ζητούσαν άσυλο είτε δεν διέθεταν χαρτιά
παραμονής.21 Έχουμε επομένως να κάνουμε με θύματα από τον προσφυγικό-
μεταναστευτικό πληθυσμό, με μη Ευρωπαίους, μη Χριστιανούς, μη λευκούς.
Όσον αφορά τη σχέση της ακροδεξιάς με τη βία, σύμφωνα με την Michel
Wieviorka, ο ακροδεξιός λόγος δαιμονοποιεί διάφορες κοινωνικές ομάδες και
προάγει τη μισαλλοδοξία και έτσι, σύμφωνα με τον Hainsworth, ¨επιθέσεις σε άτομα
εθνικών μειονοτήτων μπορεί να μην αποδίδονται άμεσα σε ακροδεξιά στοιχεία (αν
και, εναλλακτικά, θα μπορούσε), αλλά ούτε και μπορεί η πολιτική αυτή οικογένεια να
αποσυσχετιστεί πλήρως από επιθετικές ενέργειες¨.22 Κατά την Karnoven, αν και τα
ακροδεξιά κόμματα «προσέχουν ώστε να μη συσχετίζονται με τον έκδηλο φασισμό ή

18
Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Η αντιμετώπιση της ρατσιστικής βίας από την
αστυνομία και τη δικαιοσύνη, Αθήνα, 19 Μαΐου 2011, σ. 6.
19
στο ίδιο, σ. 6.
20
στο ίδιο, σ. 6.
21
Πιο αναλυτικά, δέκα οχτώ (18) από τους θύτες αυτών των ρατσιστικών επιθέσεων φέρονται να είναι
μέλη εξτρεμιστικών ομάδων και είκοσι έξι (26) μεμονωμένοι πολίτες, ενώ όσον αφορά τα θύματα, 25
προέρχονταν από το Αφγανιστάν, 21 από την υποσαχάρια Αφρική, 4 από το Μπαγκλαντές και 2 από
το Πακιστάν. Επίσης, από τα θύματα, 27 δεν είχαν χαρτιά παραμονής, 23 ζητούσαν άσυλο, πέντε
διέμεναν νόμιμα, ένα είχε αναγνωριστεί ως πρόσφυγας, ένα ήταν με καθεστώς επικουρικής
προστασίας και το καθεστώς των υπόλοιπων έξι ήταν άγνωστο. (Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους
Πρόσφυγες – Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών
Ρατσιστικής Βίας - Παρουσίαση αποτελεσμάτων πιλοτικής φάσης 1.10.2011 – 31.12.2011, Αθήνα, 21
Μαρτίου 2012, σ. 1).
22
Hainsworth Paul, Εισαγωγή: η ακροδεξιά, στο Η ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ – Ιδεολογία – Πολιτική – Κόμματα,
επιμ. Hainsworth Paul, πρόλ. – επιμ. ελληνικής έκδοσης Γεωργιάδου Βασιλική, μετάφρ. Αθανασίου
Θανάσης, Παπαζήσης, Αθήνα, 2004, σ. 53.

11
με βίαιες μεθόδους, παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες με τα ακροδεξιά κόμματα του
Μεσοπολέμου».23
Στο πρόγραμμα της, η Χρυσή Αυγή καταγγέλλει και στοχοποιεί τον «εσωτερικό
εχθρό»: τον «λαθρομετανάστη» ο οποίος ευθύνεται για την αλλοίωση του πληθυσμού
και τη σταδιακή εξαφάνιση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας. 24 Η ύπαρξη
«λαθρομεταναστών» ταυτίζεται με την εγκληματικότητα: το ζήτημα της
μετανάστευσης στη χώρα εξετάζεται μαζί με τα ζητήματα της εσωτερικής ασφάλειας
και της πάταξης της εγκληματικότητας, ενώ στις προτεινόμενες λύσεις για την
αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος περιλαμβάνονται απελάσεις,
μετατροπή κάθε αξιόποινης πράξης που τελείται από ξένο σε «ιδιώνυμη», μετατροπή
της παράνομης εισόδου σε κακούργημα και επιβολή κοινωνικής εργασίας στους
παρανομούντες κ.λπ.25 Εξάλλου, για την Χρυσή Αυγή, τα μέλη ενός λαού, έχουν
κοινή καταγωγή και μοιράζονται μια πολιτιστική και βιολογική κληρονομιά, 26

23
στο ίδιο, σ. 54.
24
¨Εκατομμύρια λαθρομετανάστες έχουν εισβάλει και εξακολουθούν να εισβάλουν ανεξέλεγκτα
στην χώρα μας. Αλλοιώνουν την πληθυσμιακή σύνθεση, ώστε σε λίγα χρόνια οι Έλληνες να
αποτελούμε μειοψηφία στον τόπο μας και από εθνικό κράτος να μετατραπούμε σε πολυεθνικό και
πολυπολιτισμικό, όπως επιβάλει το διεθνές σύστημα της παγκοσμιοποίησης.¨ (Χρυσή Αυγή, ΟΙ
ΘΕΣΕΙΣ ΜΑΣ, http://xryshaygh.wordpress.com/theseis/, τελευταία είσοδος 09 Μαΐου 2012). ¨Η
ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ θεωρεί μέγα εθνικό και κοινωνικό πρόβλημα την παρουσία στην Πατρίδα μας
εκατομμυρίων λαθρομεταναστών και αγωνίζεται για μια Ελλάδα, που θα ανήκει στους Έλληνες, για
μια Ελλάδα στην οποία τον πρώτο λόγο θα έχουν τα παιδιά της και όχι οι διάφοροι τριτοκοσμικοί, που
έχουν μαζευτεί στην Πατρίδα μας με την ανοχή του πολιτικού κατεστημένου. (…) Περισσότεροι από
2.000.000 λαθρομετανάστες βρίσκονται σήμερα στην Ελλάδα και τόσο το κράτος, όσο και οι πολιτικοί
αδιαφορούν. (…) Αγαπητέ φίλε και φίλη, και εσύ θα έχεις καταλάβει ότι τα πάντα γύρω μας σήμερα
καταρρέουν και ξεπουλιούνται. (…) Εκατομμύρια ξένοι βρίσκονται σήμερα στην χώρα¨. (Χρυσή
Αυγή, ΜΕΤΩΠΟ ΝΕΟΛΑΙΑΣ, http://xryshaygh.wordpress.com/neolaia/, τελευταία είσοδος 09 Μαΐου
2012).
25
¨Άμεση σύλληψη και απέλαση όλων των λαθρομεταναστών. Ιδιώνυμο όποιο έγκλημα τελεί
αλλοδαπός. Οι ποινές δεν θα εκτίονται σε φυλακές, αλλά σε ειδικούς χώρους κράτησης, όπου
παράλληλα θα παράγεται έργο υπέρ του Δημοσίου. (…) Λαθρομετανάστες, εγκληματικότητα και
ασφάλεια Λαθρομετανάστες Άμεση εφαρμογή των νόμων για απέλαση όλων των
λαθρομεταναστών. Κακούργημα η παράνομη είσοδος με υποχρεωτική κοινωνική εργασία. Δέσμευση
της περιουσίας σε όσους μισθώνουν ακίνητα ή απασχολούν ξένους χωρίς άδεια παραμονής και κάρτα
εργασίας. Εξάρθρωση του παραεμπορίου και όλων που βρίσκονται πίσω από αυτό. Εγκληματικότητα
και ασφάλεια Απέλαση των αλλοδαπών εγκληματιών με διακρατικές συμφωνίες ώστε να εκτίουν τις
ποινές τους στις χώρες προέλευσης. Αναδιάρθρωση του σωφρονιστικού συστήματος και κοινωνική
εργασία. Αναδιάταξη και εκσυγχρονισμός των σωφρονιστικών καταστημάτων με σαφή διαχωρισμό
στο είδος και την βαρύτητα των πράξεων. Αναμόρφωση του αστυνομικού κώδικα και της σχετικής
νομοθεσίας. Μέτρα πρόληψης και καταστολής της εγκληματικότητας για παραδειγματισμό και
αποφυγή, ώστε να σταματήσουμε να είμαστε ο τόπος έλξης εγκληματιών¨. (ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΜΑΣ, όπ. π.).
26
¨Για τον Εθνικισμό ο Λαός είναι όχι μονάχα μια αριθμητική ενότητα ατόμων αλλά μια ποιοτική
σύνθεση ανθρώπων με την ίδια βιολογική και πνευματική κληρονομιά, που αποτελεί την πηγή κάθε
Δημιουργίας και εκφράζει την δύναμή του στο Λαϊκό κράτος. Το μόνο κράτος που μπορεί να εκφράσει
τον Λαό σαν οργανικό και πνευματικό ζωντανό σύνολο. (…) Τα ψευδεπίγραφα των δεξιών και
αριστερών πολιτικών αποτελούν κατευθυνόμενη πλάνη, γιατί δημοκρατία σημαίνει κράτος του δήμου
δηλαδή του Λαού που αποτελείται από ανθρώπους κοινής καταγωγής (ορισμός του Πολίτη στην
Κλασσική Αθήνα). Και το Λαϊκό κράτος του Εθνικισμού είναι η μόνη άμεση δημοκρατία. (…) Ο Λαός
γεννιέται μέσα από τα φύλα, τους τύπους μιας Φυλής και η ύπαρξή του γεννά το Έθνος σαν ανώτερη
πνευματική της εκδήλωση (ηθική, πολιτιστική, θρησκευτική).Το Έθνος προερχόμενο από τον Λαό –
Γένος, χρειάζεται για να ενδυναμώνει και να αναπτύσσεται κράτος. Μπορεί να υπάρξει χωρίς κράτος
αλλά φθίνει διαρκώς (Βλ. Εθνεγερσία των Ελλήνων μετά από 4 αιώνες υποτέλειας και κρατικής
ανυπαρξίας). Έτσι κατανοώ πως ο διεθνισμός του κομμουνισμού και ο κοσμοπολιτισμός του
φιλελευθερισμού υπονομεύουν το Έθνος όντας αντεθνισμοί (εργατικός και ταξικός)¨. (Χρυσή Αυγή,

12
επομένως οι μετανάστες, είτε πρώτης είτε δεύτερης γενιάς, δεν θα μπορέσουν να
θεωρηθούν ποτέ «γνήσια» μέλη του ελληνικού λαού.
Ο γ. γ. της Χρυσής Αυγής, κατά την προεκλογική περίοδο, επανέφερε συστηματικά
το ζήτημα της παράνομης μετανάστευσης. Σύμφωνα με τον Μιχαλολιάκο, η
παράνομη μετανάστευση είναι ένα από τα ¨σοβαρά προβλήματα¨ της χώρας,27 ενώ σε
άλλο χρονικό σημείο ανέφερε ότι η παράνομη μετανάστευση σε συνδυασμό με τη
γήρανση του πληθυσμού είναι το σημαντικότερο πρόβλημα της Ελλάδας σήμερα,
καθώς ο αριθμός των Ελλήνων μειώνεται διαρκώς την ώρα που ο αριθμός των
μεταναστών αυξάνεται.28 Κατά τον ηγέτη της Χρυσής Αυγής, ευθύνες για τα σοβαρά
προβλήματα της Ελλάδας, μεταξύ των οποίων είναι και η παράνομη μετανάστευση
φέρουν οι πολιτικές δυνάμεις που κυβέρνησαν τουλάχιστον από την περίοδο της
πτώσης της δικτατορίας και μετά.29 Τέλος, σε πιο πρόσφατο κείμενο του κόμματος,

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ – ΕΙΜΑΙ ΧΡΥΣΑΥΓΙΤΗΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ:, http://xryshaygh.wordpress.com/about/,

τελευταία είσοδος 09 Μαΐου 2012). ¨Το Έθνος για μας είναι πάνω από όλα Φυλή, Αίμα, Καταγωγή.
(…) Κυρίαρχη Ιδέα και Πίστη μας το Έθνος-Φυλή. Πάνω απ’ όλα για μας είναι το Ελληνικό Αίμα και
η Εθνική Παράδοση¨. (ΜΕΤΩΠΟ ΝΕΟΛΑΙΑΣ, όπ. π.).
27
¨Θεριεύει ο χορός της λάσπης εναντίον του Κινήματος των Ελλήνων Εθνικιστών. (…) Τις
τελευταίες δύο εβδομάδες, όταν και φάνηκε πλέον ότι είναι ζήτημα λίγου χρόνου η πραγματοποίηση
των εκλογών, τους έπιασε κυριολεκτικά λύσσα! Έχουμε φτάσει στο σημείο να αναρωτιόμαστε μήπως
τελικά η χώρα θα σωζότανε από τα σοβαρά προβλήματα, τα οποία έχει, εάν έλειπε, εάν εξαφανιζότανε
η ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ! Εάν σαν από θαύμα, (…) εάν λοιπόν ξαφνικά έλειπαν από τη χώρα τα εκατομμύρια
οι λαθρομετανάστες (…) και τόσα άλλα, μόνο και μόνο επειδή δεν θα υπήρχε πλέον η Χρυσή Αυγή.¨
(Μιχαλολιάκος Νίκος, Το μεγάλο πρόβλημα ενός αμαρτωλού καθεστώτος,
http://xryshaygh.wordpress.com/2012/04/17/%CF%84%CE%BF-
%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CE%BF-
%CF%80%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%BB%CE%B7%CE%BC%CE%B1-
%CE%B5%CE%BD%CE%BF%CF%83-
%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CF%81%CF%84%CF%89%CE%BB%CE%BF%CF%85-
%CE%BA%CE%B1%CE%B8/, 17 Απριλίου 2012, τελευταία είσοδος 8 Μαΐου 2012).
28
¨Μας λένε ότι είμαστε ακραίοι. Τι άλλο θα μπορούσαμε να είμαστε εκεί που έχουν φτάσει την
Πατρίδα μας, στην άκρη κυριολεκτικά του γκρεμού; Αυτοί μας έκαναν ακραίους, ακραίους για την
σωτηρία του Έθνους μας, για το μέλλον του Λαού μας! Και το πιο σοβαρό πρόβλημα του Ελληνισμού
σήμερα, το έχω πει δημόσια, όποτε μου δόθηκε η ευκαιρία, είναι το δημογραφικό, το οποίο σε
συνδυασμό με την εισβολή στην Πατρίδα μας εκατομμυρίων λαθρομεταναστών έχει καταστεί
κυριολεκτικά ΕΦΙΑΛΤΗΣ. Η Ελλάδα πεθαίνει. Οι Έλληνες γίνονται λιγότεροι, κίνδυνος θανάσιμος
απειλεί το Γένος μας. (…) Η «πολυπολιτισμική» κοινωνία, λοιπόν, στην οποία θέλουν να μετατρέψουν
την Πατρίδα των Ελλήνων, οι λακέδες της παγκοσμιοποίησης, που εξουσιάζουν την χώρα μας έρχεται
και την ίδια ώρα που οι Έλληνες γίνονται όλο και λιγότεροι, οι λαθρομετανάστες γίνονται όλο και
περισσότεροι! Δεν τους ενοχλεί όμως. Απλά για λόγους προεκλογικούς έχουν επιδοθεί σε αυτή τη
κακόγουστη φαρσοκωμωδία με τα στρατόπεδα και την ακατάσχετη ψηφοθηρική ψευδολογία ότι δήθεν
θα διώξουν τους λαθρομετανάστες. Σας λένε ψέματα. Ούτε θέλουν, ούτε μπορούν¨. (Μιχαλολιάκος
Νίκος, Ή Εμείς ή Αυτοί, http://xryshaygh.wordpress.com/2012/04/10/%CE%AE-
%CE%B5%CE%BC%CE%B5%CE%B9%CF%83-%CE%AE-
%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%B9/, 10 Απριλίου 2012, τελευταία είσοδος 8 Μαΐου
2012).
29
¨(…) έχουμε την τιμή να μη ανήκουμε σε καμμία από τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου οι οποίες με
τρόπο δολερό και ολέθριο χειρίστηκαν τις τύχες του λαού μας τα τελευταία τουλάχιστον 38 χρόνια!
Δεν κυβερνήσαμε εμείς κύριοι (…) δεν φέραμε εμείς τους λαθρομετανάστες, (…) δεν μας ανήκει
ούτε κατ’ ελάχιστον μερίδιο της ευθύνης σας.¨ (Μιχαλολιάκος Νίκος, Ο θλιβερός τους συκοφαντικός
μονόλογος, http://xryshaygh.wordpress.com/2012/04/26/o-
%CE%B8%CE%BB%CE%B9%CE%B2%CE%B5%CF%81%CF%8C%CF%82-
%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-
%CF%83%CF%85%CE%BA%CE%BF%CF%86%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA
%CF%8C%CF%82-

13
για τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση της 17ης Ιουνίου 2012, επαναλαμβάνεται και
πάλι η υπόσχεση της άμεσης απομάκρυνσης όλων των «λαθρομεταναστών» αν δοθεί
υποστήριξη στη Χρυσή Αυγή.30
Η Ελλάδα έχει εισέλθει πλέον σε μια νέα εποχή και η μετάβαση της σε αυτή είναι
ιδιαίτερα οδυνηρή. Ο υπέρμετρος δανεισμός του ελληνικού κράτους, οι σπατάλες, η
διαφθορά και η γραφειοκρατία στο δημόσιο τομέα, η άσκηση πολιτικής με σκοπό όχι
την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων και του γενικού καλού αλλά την
ικανοποίηση των αιτημάτων της εκλογικής πελατείας και την επανεκλογή αμφίβολης
ηθικής και αποτελεσματικότητας πολιτικών προσώπων, πρέπει πλέον να λάβει
οριστικά τέλος, αν και εφόσον η Ελλάδα θέλει να παραμείνει μέλος της ευρωπαϊκής
οικογένειας και να μην οδηγηθεί σε μια ακόμα μεγαλύτερη οικονομική καταστροφή.
Παράλληλα, η ασφυκτική πίεση των ξένων εταίρων της χώρας για δραστικές αλλαγές
στο δημόσιο τομέα και στο οικονομικό-παραγωγικό μοντέλο της χώρας, η απαίτηση
να γίνουν υπερβολικά πολλά σε υπερβολικά μικρό χρονικό διάστημα, μια πίεση που
πηγάζει εν πολλοίς και από την αναξιοπιστία και ανευθυνότητα των πολιτικών
δυνάμεων, έχει οδηγήσει στη δραματική υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των
Ελλήνων. Το βιοτικό επίπεδο έχει καταβαραθρωθεί, ενώ η προοπτική και διεξόδου
έστω και μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα απουσιάζει. Η κοινωνική ένταση και το
αίσθημα απόγνωσης και απελπισίας αυξάνονται.
Στην έρευνα για το ακροδεξιό φαινόμενο, η ανάλυση των Scheuch και Klingemann
υπήρξε η αφετηρία για την παραγωγή μιας υπόθεσης εργασίας, γνωστή, ως «υπόθεση
των θυμάτων (χαμένων) του εκσυγχρονισμού».31 Η άκρα δεξιά εμφανίζεται εδώ ως
μια αντίδραση απέναντι στον εκσυγχρονισμό, εκείνων των πολιτών οι οποίοι
αδυνατούν να προσαρμοστούν στις αλλαγές που φέρει αυτός ή τις φοβούνται: έτσι
δημιουργείται ένας «αμυντικός μηχανισμός» που δικαιολογεί αυτή την αδυναμία
προσαρμογής και αναζητούνται οι «υπεύθυνοι» αυτής της δυσκολίας ή αδυναμίας
στο πρόσωπο π.χ. των μεταναστών οι οποίοι «μας παίρνουν τις δουλειές»,
«απομυζούν το κοινωνικό κράτος» κ.λπ.32 Κατ’ αυτήν την υπόθεση εργασίας, όπως
αναφέρει ο Falter, «ιδίως σε περιόδους οικονομικών κρίσεων και σε εποχές που
συντελούνται βαθιές κοινωνικο-πολιτικές τομές, με την ανασφάλεια να μεγαλώνει
ολοένα και περισσότερο, πρέπει να υπολογίζουμε σε μια ενισχυμένη στροφή των
χαμένων του εκσυγχρονισμού προς τα δεξιά ριζοσπαστικά κόμματα». 33 Σύμφωνα με
τον Hainsworth, ¨η ανεργία και η ανασφάλεια (με την ευρύτερη έννοια) έχουν
αποτελέσει ιδιαίτερα ζητήματα για ψηφοθηρία από τα ακροδεξιά κόμματα¨, ζητήματα

%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF/, 26 Απριλίου
2012, τελευταία είσοδος 8 Μαΐου 2012).
30
¨Θα ψηφίσω Χρυσή Αυγή (…) Για ΝΑ ΦΥΓΟΥΝ ΤΩΡΑ ΟΛΟΙ ΟΙ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ και να
πάψουν τα σύνορά μας να είναι «σουρωτήρι» ΓΙΑΤΙ ΕΙΜΑΙ ΚΑΙ ΘΕΛΩ ΝΑ ΖΗΣΩ ΩΣ ΕΛΛΗΝΑΣ
ΧΩΡΙΣ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ¨ (Χρυσή Αυγή, Γιατί ψηφίζω Χρυσή Αυγή,
http://www.xryshaygh.com/index.php/ekloges, τελευταία είσοδος 30 Μαΐου 2012).
31
Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης –Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία,
Γερμανία, όπ. π., 122.
32
στο ίδιο, σ. 122.
33
στο ίδιο, σ. 122-123.

14
τα οποία ¨συνδέονται, από την ακροδεξιά, με τα θέματα της μετανάστευσης και της
ταυτότητας¨.34
Κόμματα της άκρας δεξιάς, που συστηματικά καλλιεργούν το φόβο και την
ανασφάλεια των πολιτών απέναντι στις πραγματικές ή υποθετικές συνέπειες μεγάλων
κοινωνικών μετασχηματισμών όπως για παράδειγμα η παγκοσμιοποίηση, η
μετανάστευση, ο πολιτισμικός πλουραλισμός κ.λπ., γίνονται την ίδια στιγμή το
καταφύγιο όσων πολιτών φοβούνται γι’ αυτές τις συνέπειες, ενώ θα περίμενε κανείς
ότι τα άλλα κόμματα και οι πολιτικές δυνάμεις που επιχειρούν να κατευνάσουν αυτές
τις ανασφάλειες και τους φόβους των πολιτών και να κάνουν πιο υποφερτή τη ζωή
τους, θα ήταν πιο πειστικά.35 Αυτό συμβαίνει διότι, σύμφωνα με τη Γεωργιάδου, η
άκρα δεξιά με τον «από-διαφοροποιητικό λόγο» της ο οποίος καταργεί τις διαφορές,
¨υποδεικνύει στους «εξισωμένους» (E. Laclau) «καθημερινούς» ανθρώπους «τους
υπαίτιους» της πρόκλησης καταστάσεων κοινωνικής, οικονομικής και πολιτισμικής
ανασφάλειας και καταγγέλλει την αδιαφορία και τη συμπαιγνία των κατεστημένων
κομμάτων και της πολιτικής ηγεσίας στη δημιουργία των καταστάσεων αυτών¨.36
Κατά τη Γεωργιάδου, η άκρα δεξιά μπορεί να γίνει το καταφύγιο των φοβισμένων
¨όταν καταφέρνει όχι μόνο να υποδείξει και να καταγγείλει «τους υπαίτιους», αλλά και
όταν, συγχρόνως, εμποδίζει τα αμυντικά αυτά συναισθήματα να μετουσιωθούν,
δικαιώνοντας τις ανασφάλειες και τους σωρευμένους φόβους¨.37
Επίσης, σύμφωνα πάντα με τη Γεωργιάδου, η άκρα δεξιά έχει αντιληφθεί ότι όσοι
βρίσκονται στο κοινωνικό περιθώριο και αισθάνονται ανασφάλεια, νομίζουν ότι θα
ήταν μάταια μια προσπάθεια να γίνει πιο υποφερτή η όποια αδυναμία τους.38 Στην
κατάσταση αυτή, εκείνο που έχει τη μεγαλύτερη σημασία δεν είναι η υπέρβαση των
δυσκολιών αλλά η «υπόδειξη» όσων ευθύνονται για τις δυσκολίες τους, δηλαδή, αυτό
που έχει σημασία ¨είναι η διαμαρτυρία και η καταγγελία – όχι η προγραμματικά
στοχευμένη πολιτική δράση¨.39 Η άκρα δεξιά της μεταπολεμικής περιόδου πολλές
φορές ¨απέφυγε συνειδητά την προγραμματική πολιτική δράση, καταφεύγοντας στη
λεγόμενη «πολιτική του θυμού»¨, δηλαδή ¨σε ό,τι εξάπτει τα αισθήματα
ανασφάλειας, άγχους και φόβου και σε ό,τι ενθαρρύνει τη δημόσια έκφραση της
οργής και του θυμού εναντίον όσων θεωρούνται υπεύθυνοι για την πρόκληση αυτών
των συναισθημάτων¨.40 Η «πολιτική του θυμού» στηρίζεται στην καλλιέργεια του
φθόνου και στην αντίληψη πως, σύμφωνα με τον Λίποβατς, «ό,τι μου λείπει ή ό,τι
κακό μου συμβαίνει μου το έχει κλέψει ή προκαλέσει κάποιος άλλος», ο οποίος
μπορεί να είναι συγκεκριμένος (π.χ. μετανάστης) ή απροσδιόριστος (π.χ. εκείνος που
ελέγχει την παγκοσμιοποίηση και το χρηματιστηριακό κεφάλαιο).41

34
Εισαγωγή: η ακροδεξιά, στο Η ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ – Ιδεολογία – Πολιτική – Κόμματα, όπ. π., σ. 63.
35
Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης –Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία,
Γερμανία, όπ. π., 62-63.
36
στο ίδιο, σ. 63.
37
στο ίδιο, σ. 63.
38
στο ίδιο, σ. 64.
39
στο ίδιο, σ. 64.
40
στο ίδιο, σ. 64.
41
στο ίδιο, σ. 64.

15
 Παράλληλα, σε μια εποχή διαρκούς συρρίκνωσης του κράτους πρόνοιας και
δραστικού περιορισμού των κοινωνικών παροχών σε συνδυασμό με την ύπαρξη ενός
μεγάλου μεταναστευτικού πληθυσμού, οι παροχές αυτές μπορούν εύκολα να
μετατραπούν σε πεδίο ανταγωνισμού και σύγκρουσης μεταξύ αυτοχθόνων και
ετεροχθόνων. Ο λεγόμενος «προνοιακός σοβινισμός» (welfare/welfare – state
chauvinism) που χαρακτηρίζει μορφώματα της σύγχρονης άκρας δεξιάς, μπορεί να
βρει (ακόμα) μεγαλύτερη ανταπόκριση στο σώμα των ψηφοφόρων: πρόκειται για την
εχθρότητα έναντι της αγοράς και των μεγάλων επιχειρήσεων και η υπεράσπιση της
κρατικής πολιτικής προστασίας του εισοδήματος και της πολιτικής της αναδιανομής
υπέρ των «μικρών ανθρώπων», εφόσον όμως αυτοί ανήκουν στην κυρίαρχη εθνική
κοινότητα και εφόσον έχουν συνεισφέρει για την ευημερία της κοινότητας αυτής.42
Όλοι οι υπόλοιποι, ιδίως οι μετανάστες και οι πρόσφυγες, αλλά κάποιες φορές και οι
παλιννοστούντες ομογενείς, αντιμετωπίζονται ως αθέμιτοι ανταγωνιστές των ντόπιων
στην αγορά εργασίας και στις παροχές τους κράτους πρόνοιας.43
Κατά τον Hainsworth, η «εθνική προτίμηση» και η σοβινιστική πολιτική ¨στο πεδίο
της κοινωνικής πρόνοιας¨, μεταξύ άλλων ιδεών- αντιλήψεων, βοηθούν τα κόμματα
της άκρα δεξιάς να ¨μεγιστοποιούν την επιρροή τους¨.44 Επίσης, ¨η μεταναστευτική
πολιτική και ο σοβινισμός της κοινωνικής πρόνοιας υπήρξαν σημαντικά ζητήματα για
κατάκτηση ψήφων από την ακροδεξιά, ειδικά ανάμεσα στους μη κατέχοντες, τους
νέους και την εργατική τάξη, τις κατώτερες μεσαίες τάξεις και ανάμεσα σε κείνους
που ζούν σε φτωχές αστικές και προαστιακές πυκνοκατοικημένες και διαλυμένες
περιοχές¨.45
Ακόμα, σύμφωνα πάντα με τον Hainsworth, η αντίθεση της άκρας δεξιάς στον
πολυπολιτισμό και τη μετανάστευση ¨εμπνέεται, φυσικά, από εθνοκεντρικές,
ξενοφοβικές, περιοριστικές και συχνά έκδηλα φυλετικές αναπαραστάσεις του
έθνους¨, ενώ, ¨αν και βασικά ο ρατσισμός που τροφοδοτεί το λόγο είναι από
πολιτισμική άποψη διαφορικός ρατσισμός (…) μάλλον παρά βιολογικός, αυτό
ακριβώς το συναίσθημα είναι που υπογραμμίζει το σοβινισμό της κοινωνικής
πρόνοιας τον οποίο εκπέμπει η ακροδεξιά¨.46 Η άκρα δεξιά, ¨μέσω της
μεταναστευτικής πολιτικής και της ξενοφοβίας (…) μετατρέπει σε εξιλαστήριο θύμα
τον «Άλλον» και συμβάλλει στο ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία την κοινωνία¨: στους
αλλοδαπούς και στους μετανάστες, ¨ειδικά από τις αναπτυσσόμενες χώρες,
αποδίδονται όλα τα υποθετικά ή πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας¨ όπως
¨οικονομική ύφεση, πολιτιστική διάλυση, έγκλημα και αναστάτωση, πτώση του
επιπέδου σε υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης κ.ο.κ¨.47
Όσον αφορά τώρα, τους εκτός των τειχών εχθρούς της χώρας, η Χρυσή Αυγή τους
εντοπίζει αρχικά στις υπερεθνικές οργανώσεις και στους διεθνείς οργανισμούς με την
κατηγορία ότι βλάπτουν σοβαρά τα συμφέροντα της χώρας, ειδικά σε ό,τι αφορά την

42
στο ίδιο, σ. 93.
43
στο ίδιο, σ. 93-94.
44
Εισαγωγή: η ακροδεξιά, στο Η ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ – Ιδεολογία – Πολιτική – Κόμματα, όπ. π., σ. 63-64.
45
στο ίδιο, σ. 60.
46
στο ίδιο, σ. 59.
47
στο ίδιο, σ. 60.

16
αντιμετώπιση της σημερινής οικονομικής κρίσης: η χώρα έχει «προδοθεί» από τους
κατ’ επίφαση «φίλους» και «συμμάχους» της και γι’ αυτό θα πρέπει να αναθεωρήσει
τη συμμετοχή της σε διάφορους οργανισμούς και σχηματισμούς, η χώρα ελέγχεται
πλήρως από ξένα κέντρα λόγω της σύναψης της δανειακής σύμβασης (Μνημόνιο), οι
δανειστές αντλούν τεράστια κέρδη από τους «τοκογλυφικούς» όρους των δανειακών
συμβάσεων, η περιουσία και ο φυσικός, ορυκτός πλούτος του ελληνικού κράτους
κινδυνεύει από τους δανειστές μας, την ώρα που το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων
πολιτών καταβαραθρώνεται, πάντα με τη συνεργασία των «εντολοδόχων» Ελλήνων
πολιτικών.48
Μια άλλη κατηγορία εχθρών εκτός των τειχών είναι τα γειτονικά κράτη που θέτουν
σε κίνδυνο της εδαφική της ακεραιότητα και εθνική ανεξαρτησία επιχειρώντας να
εκμεταλλευτούν τη δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Η Χρυσή
Αυγή επένδυσε πολιτικά σε εξωτερικούς «εχθρούς» και «δυνάμεις» που
επιβουλεύονται το έθνος και καραδοκούν για να εκμεταλλευτούν τις αδυναμίες του,
ενώ, και πάλι, γι’ αυτή την κατάσταση ρόλο έπαιξε και η «ανικανότητα», η

48
¨Η συγκυβέρνηση του μνημονίου και της προδοσίας εμπαίζει τον ελληνικό λαό δηλώνοντας ότι η
αφαίμαξή του είναι απαραίτητη για την… σωτηρία της πατρίδας. Στην πραγματικότητα όμως δε
σώζεται η Πατρίδα, αλλά το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Τα αντεθνικά και αντιλαϊκά μέτρα
που μας επιβάλουν οι δανειστές και αποδέχονται οι εγχώριοι τοποτηρητές τους δεν στοχεύουν στη
σωτηρία, αλλά στο ξεπούλημα της Ελλάδος. Με την εφαρμογή τους αντιμετωπίζουμε άμεσα δύο
τρομακτικές συνέπειες: 1) την οριστική αφαίμαξη του εθνικού μας πλούτου, με το ενδιαφέρον των
τοκογλύφων να επικεντρώνεται στα επιβεβαιωμένα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της
χώρας 2) την «κινεζοποίηση» του ελληνικού λαού, που εν μία νυκτί θα γίνει το ιδανικό, εξαθλιωμένο
εργατικό δυναμικό για τις επενδύσεις των διεθνών κερδοσκόπων σε μία Ελλάδα καθημαγμένη. (…)
Σήμερα η πατρίδα μας διέρχεται μια βαθύτατη κρίση. Κρίση αξιών και ηθικής. Κρίση οικονομική,
πολιτιστική και εθνική. Η ελληνική κοινωνία συνθλίβεται κάτω από την βαρβαρότητα που επιβάλλει
μεθοδευμένα δεκαετίες τώρα το πολιτικό σύστημα και οι ξένοι εντολείς του. (…) Η Πατρίδα μας υπό
κατοχή Το ντόπιο διεφθαρμένο πολιτικό κατεστημένο, γαντζωμένο στην εξουσία, εκτελεί όλες
τις εντολές εξάρτησης και υποταγής, ξεπουλώντας την πατρίδα. Με μοχλό επιβολής το διεθνές
τραπεζικό σύστημα παραχωρήθηκε η εθνική μας κυριαρχία. Η εδαφική μας ακεραιότητα
αμφισβητείται. Η δημόσια περιουσία εκποιείται. Ο ενεργειακός πλούτος δεσμεύεται. Με βίαιο τρόπο
συνθλίβονται όλα τα εισοδήματα. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις κλείνουν. Εκατοντάδες χιλιάδες
Έλληνες οδηγούνται στην ανεργία. Οι συνταξιούχοι, από το πάλε ποτέ «περήφανα γηρατειά» ζουν
στην εξαθλίωση. (…) Καταγγελία του Μνημονίου και όλων των δανειακών συμβάσεων που
δέσμευσαν την χώρα μας Αποδέσμευση από διεθνείς οργανισμούς που δεν εξυπηρετούν τα εθνικά
μας συμφέροντα. Ναι στην Ευρώπη των Εθνών, όχι στην Ευρώπη του κεφαλαίου και των
τοκογλύφων¨. (ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΜΑΣ, όπ. π.). ¨Θεωρούμε κατάρα για το Έθνος μας το πολιτικό
κατεστημένο, που εξουσιάζει την Πατρίδα μας και τους μηχανισμούς που το στηρίζουν, δηλαδή, τα
μεγάλα και ξενοκίνητα οικονομικά συμφέροντα, που κατευθύνουν την οικονομία της χώρας και τα
μέσα μαζικής ενημερώσεως, που παίζουν στην όλη υπόθεση έναν πολύ βρώμικο και σκοτεινό ρόλο.
(…) Δεν πιστεύουμε σε καμία παγκοσμιοποίηση και θεωρούμε ότι είναι αυτή ο τρόπος για την
υποδούλωση όλων των λαών της ανθρωπότητος στην παγκόσμιο συνωμοσία, που σήμερα υπάρχει. Η
Ελλάς πρέπει να αναθεωρήσει φιλίες, συμμαχίες, αμυντικούς και οικονομικούς σχηματισμούς στους
οποίους ανήκει και αυτό για τον πολύ απλό λόγο ότι αυτοί, που η επίσημη Ελλάδα θεωρεί φίλους και
συμμάχους μας, μας έχουν προδώσει κατά τον χειρότερο τρόπο¨. (ΜΕΤΩΠΟ ΝΕΟΛΑΙΑΣ, όπ. π.).
¨Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι έχουμε απέναντί μας συνασπισμένες εναντίον μας όλες τις δυνάμεις
ενός διεφθαρμένου καθεστώτος, το οποίο είναι απόλυτα ένοχο όχι μόνο για την οικονομική
χρεωκοπία, αλλά και την πολιτική και πολιτιστική χρεωκοπία του Λαού μας. Είναι απόλυτα ένοχο
για την εκχώρηση της εθνικής κυριαρχίας. Αυτό το καθεστώς πολεμούμε και η πορεία μας προς τον
Λαό έχει σκοπό πρώτα απ’ όλα και πάνω απ’ όλα την εθνική ελευθερία.¨ (Χρυσή Αυγή, ΕΚΛΟΓΕΣ
2012, http://xryshaygh.wordpress.com/ekloges2012/, τελευταία είσοδος 09 Μαΐου 2012).

17
«αδιαφορία», η «εθνική μειοδοσία» του ελληνικού πολιτικού συστήματος.49 Το
κόμμα του Μιχαλολιάκου τηρεί μια επιθετική εθνικιστική στάση καθώς προτείνει την
εδαφική επέκταση της Ελλάδας προς γειτονικά κράτη (Αλβανία, ΠΓΔΜ) και
διακατέχεται από ένα έντονο αλυτρωτισμό (ανολοκλήρωτη απελευθέρωση της
Μακεδονίας, κατεχόμενη Βόρεια Ήπειρος).50 Παράλληλα, καλλιεργεί ένα έντονο
αίσθημα απειλής και κινδύνου προερχόμενου από την Τουρκία ζητώντας μετά
επιτάσεως αμυντική θωράκιση των ανατολικών συνόρων, κατάργηση του Τουρκικού
Προξενείου και «επανελληνοποίηση» των Πομάκων, χωρίς να καθιστά σαφές τι
εννοεί με αυτό.51 Εδώ, έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι η Χρυσή Αυγή
προτείνει την επαναρκοθέτηση του Έβρου, ένα μέτρο το οποίο προφανώς έχει ένα
διπλό στόχο: την παρεμπόδιση της εισόδου μεταναστών στην Ελλάδα μέσω του
Έβρου (που αποτελεί την κύρια πύλη εισόδους μεταναστών στη χώρα) και τη
δημιουργία ενός αμυντικού μέτρου κατά της Τουρκίας.52 Τέλος, όσον αφορά την
τελευταία, αυτή θεωρείται ως ένας κίνδυνος όχι μόνο για την εδαφική ακεραιότητα
της χώρας αλλά και για την ελληνική πολιτισμική ταυτότητα, μέσω της διάδοση των

49
¨Τα εθνικά ζητήματα έχουν εγκαταλειφθεί. Στο Αιγαίο και την Θράκη αλωνίζουν οι τούρκοι, οι
όποιοι, παρά τα όποια ψηφίσματα και αποφάσεις του ΟΗΕ, εξακολουθούν και κατέχουν τμήμα της
Κύπρου μας. Τα ανδρείκελα των Σκοπίων παραχαράσσουν την ιστορία και επιβουλεύονται την
Μακεδονία μας. Το αλβανικό κατεστημένο εξολοθρεύει τους βορειοηπειρώτες και εποφθαλμιά την
Ήπειρο. Το διεθνές ανθελληνικό σύστημα μεθοδεύει τον διαμελισμό και την συρρίκνωση της πατρίδος
μας¨. (ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΜΑΣ, όπ. π.). ¨Καταγγέλλουμε την εγκατάλειψη της Βορείου Ηπείρου, τις συνεχείς
υποχωρήσεις σε Κυπριακό, Μακεδονικό, Αιγαίο και Θράκη, καταγγέλλουμε την πολιτική της εθνικής
μειοδοσίας. (…) Πιστεύουμε σε μια Εξωτερική Πολιτική ανεξάρτητη και περήφανη, μια Πολιτική
όπου η Ελλάδα δεν θα είναι υποτακτική της Αμερικής ή του οποιουδήποτε ξένου. (…) Αγαπητέ φίλε
και φίλη, και εσύ θα έχεις καταλάβει ότι τα πάντα γύρω μας σήμερα καταρρέουν και ξεπουλιούνται. Η
καρδιά της Ελλάδος κτυπά σήμερα με αγωνία στην Κύπρο, την Βόρειο Ήπειρο, την Μακεδονία, τη
Θράκη και το Αιγαίο¨. (ΜΕΤΩΠΟ ΝΕΟΛΑΙΑΣ, όπ. π.).
50
¨Η Μακεδονία μας, γη Ελληνική από τους αρχαίους χρόνους της γέννησης της Φυλής και του
Έθνους μας. Συνέβαλε τα μέγιστα για την δημιουργία, τη διάδοση και την εξάπλωση του Ελληνικού
πολιτισμού. Κατακτήθηκε από τους βάρβαρους που εισέβαλαν εκατοντάδες χρόνια μετά, όπως και
όλη η Ελλάδα. Μετά την Εθνική εξέγερση και τους απελευθερωτικούς αγώνες των προγόνων μας, το
μεγαλύτερο μέρος της ελευθερώθηκε, μερικά τμήματα παραμένουν εκτός της χώρας μας και οι
Έλληνες που ζουν εκεί μεθοδικά διώκονται. Οι ανθέλληνες της παγκοσμιοποίησης χρησιμοποιούν τα
ανδρείκελα του μορφώματος των Σκοπίων, προκειμένου να αλλοιώσουν την ιστορική αλήθεια και να
συρρικνώσουν την Ελλάδα και τον Ελληνισμό. Καμιά υποχώρηση για την Μακεδονία μας.
Χαρακτηρίζεται αδίκημα εσχάτης προδοσίας για όποιους πολιτικούς ή μη τολμήσουν και υποκύψουν
και ως εχθρική ενέργεια κατά του Ελληνισμού για όσους το αναγνωρίζουν με το κάλπικο όνομα του.
Βόρειος Ήπειρος: Άμεσα μέτρα στήριξης για τη παραμονή στις εστίες, τη βελτίωση της διαβίωσης,
της ασφάλειας και της εκπαίδευσης. Απόδοση της υπηκοότητας στους Έλληνες της Βορείου Ηπείρου.
Εφαρμογή των συμφωνηθέντων για την Αυτονομία (πρωτ. Κέρκυρας) Στόχος η απελευθέρωση και η
ενσωμάτωση στη μητέρα πατρίδα.¨ (ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΜΑΣ, όπ. π.).
51
¨Αιγαίο: Επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, δικαίωμα που κατοχυρώνεται
στο άρθρο 3 της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας και χωρίς να απαιτείται η σύμφωνη
γνώμη γειτονικών χωρών. Άμεση χάραξη των ορίων της Ελληνικής Υφαλοκρηπίδας και της
Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με βάση την αρχή της μέσης γραμμής και λαμβάνοντας ως
ενιαίο σύνολο τα θαλάσσια όρια της Ελλάδος με την Τουρκία από τις εκβολές του Έβρου μέχρι το
Καστελόριζο. Δημιουργία και εξοπλισμός νησιωτικής Εθνοφρουράς. Πρόγραμμα Εθνικής ανάπτυξης
των νησιών σε όλους τους παραγωγικούς τομείς. Θράκη: Κλείσιμο του Τουρκικού προξενείου και
απέλαση των πρακτόρων της Άγκυρας. Πρόγραμμα συνειδησιακής επανελληνοποίησης των Ελλήνων
Πομάκων. Υπερσύγχρονη αμυντική θωράκιση του Έβρου.¨ (στο ίδιο).
52
¨Διασφάλιση των συνόρων της χώρας από τις Ειδικές Δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού. Εκ νέου
διασπορά των ελληνικών ναρκοπεδίων κατά προσωπικού.¨ (στο ίδιο).

18
σύγχρονων τουρκικών πολιτιστικών (υπό)προϊόντων στην Ελλάδα, όπως συμβαίνει
και με τα αντίστοιχα αμερικανικά.53
Αναφορές στις ελληνοτουρκικές αντιπαραθέσεις στο Αιγαίο και στη Βόρεια Ήπειρο
δεν έλειψαν και από τις παρεμβάσεις του Ν. Μιχαλολιάκου, με κοινό παρανομαστή
όλων αυτών, την «προδοτική» – «αντεθνική» - «ενδοτική» στάση των Ελλήνων
πολιτικών.54 Ορισμένα παραδείγματα: επί της ευκαιρία της επετείου της 25ης
Μαρτίου, ο Μιχαλολιάκος παρουσίασε την Τουρκία ως σταθερό εχθρό και μόνιμο
κίνδυνο, μαζί με την Αλβανία, για την ανεξαρτησία και ακεραιότητα της Ελλάδας,
ενώ ξέσπασε και σε ένα παραλήρημα μεγαλοϊδεατισμού και επεκτατικού εθνικισμού,
στη φαντασίωση κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης και στην ανάδυση μιας
ορθόδοξης αυτοκρατορίας.55 Επιπλέον, για τον Μιχαλολιάκο, η ¨τουρκική απειλή¨

53
¨Η ξενόφερτη αμερικάνικη υποκουλτούρα και προσφάτως και η τουρκική στοχεύουν στην
απαξίωση του Ελληνικού πολιτισμού και στο να ξεχαστούν τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις του
έθνους μας.¨ (στο ίδιο).
54
¨Εις ό,τι αφορά τα εθνικά θέματα, είχαμε την συμφωνία του Μοντρέ με τον Ετσεβίτ το 1977, με την
οποία η Ελλάδα δεχόταν να μη κάνει έρευνες στο Αιγαίο, είχαμε το «βυθίσατε το Χόρα», του Αντρέα
Παπανδρέου, το οποίο στην πράξη απεδείχθη ότι ήταν λόγια του αέρα άνευ ουσίας, είχαμε την
ελληνοτουρκική «φιλία» με νωπό ακόμη το αίμα στην Κύπρο και το 1996 τα Ίμια και την αρχή του
καθεστώτος των «γκρίζων» ζωνών στο Αιγαίο! Η πτώση του μπολσεβικισμού στην Αλβανία δεν έφερε
την Ελευθερία στους αδελφούς μας της Βορείου Ηπείρου, αλλά πρέπει να θυμίσουμε ότι
προηγουμένως σαν υπουργός εξωτερικών ο σημερινός πρόεδρος Κάρολος Παπούλιας είχε κάνει την
άρση του εμπολέμου χωρίς κανένα αντάλλαγμα για τον Ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου! Είχαμε
επίσης λίγους μόνο μήνες μετά την υποστολή της Ελληνικής Σημαίας στα Ίμια, τον λαό να ψηφίζει για
πρωθυπουργό του τον μεγάλο ένοχο της εθνικής ντροπής!¨ (Μιχαλολιάκος Νίκος, Σχέδιο
«Αναμεταπολίτευση»,
http://xryshaygh.wordpress.com/2012/03/22/%CF%83%CF%87%CE%AD%CE%B4%CE%B9%CE%
BF-
%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BB
%CE%AF%CF%84%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7/, 22 Μαρτίου 2012, τελευταία είσοδος 8
Μαΐου 2012).
55
¨Και τότε στα 1821 κάποιοι μιλούσαν για την Επανάσταση του Γένους και την χαρακτήριζαν… έργο
εγκληματιών! Αυτός που πήρε, με τις ευλογίες των Τούρκων, την θέση του Εθνομάρτυρα Πατριάρχη,
του Γρηγορίου του Ε’, με πάσα ευκολία αφόριζε τον Κολοκοτρώνη, τον Καραϊσκάκη, τον Διάκο και
τον Μαυρομιχάλη. Ο σημερινός διάδοχός του στο Φανάρι είχε δηλώσει ότι… συμβιώναμε ειρηνικά με
τους Τούρκους για 400 ολόκληρα χρόνια! Στο πλευρό του άξιοι διάδοχοι των τότε προσκυνημένων
κάποιοι, οι οποίοι μας μιλούν για ελληνοτουρκική «φιλία»… Ποια φιλία; Ποια φιλία όταν από τα
1048, όταν ο γενναίος στρατηγός Κατακαλών Κεκαυμένος συνέτριβε στην Μικρά Ασία τον Τούρκο
πρίγκιπα Ασάν, άρχισε μια χιλιόχρονη μάχη, που ακόμη δεν έχει τελειώσει; (…) ο Πετρόμπεης
Μαυρομιχάλης υπαγορεύει την διαθήκη του και λέγει πως σκοπός του Έθνους δεν είναι η μικρή
Ελλάδα, που τότε υπήρχε, αλλά η Κωνσταντινούπολη, η μεγάλη Αυτοκρατορία, που αποτέλεσε το
όνειρο και τον πόθο για εκατοντάδες χρόνια στο σκλαβωμένο Γένος. (…) Όλα αυτά βεβαίως και έχουν
σημασία για το σήμερα, για το σήμερα του Μνημονίου και των «γκρίζων» ζωνών στο Αιγαίο, για το
σήμερα που αλλάζει μέχρι και τα σχολικά βιβλία και διαγράφει ιστορία χιλίων ετών. (…) Το σχέδιο
των αιωνίων εχθρών του Ελληνισμού προφανές: Ο «μεγάλος ασθενής», η Τουρκία, πρέπει να
ξαναγίνει αυτοκρατορία και κοντά σε αυτήν, στήριγμά της στην περιοχή μια μεγάλη Αλβανία. Γιατί;
Γιατί πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει η Ελλάδα πραγματικά Ελεύθερη, γιατί πάντα υπάρχει ο
κίνδυνος να πάρει σάρκα και οστά η Μεγάλη Αυτοκρατορία της Ανατολής των Ορθοδόξων, η οποία
και θα αποτελέσει τον θανάσιμο και αποφασιστικό εχθρό στα σχέδιά τους (Μιχαλολιάκος Νίκος,
Μάρτιος 1821 – Μάρτιος 2012,
http://xryshaygh.wordpress.com/2012/03/26/%CE%BC%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%B9%CE%
BF%CF%83-1821-%CE%BC%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%B9%CE%BF%CF%83-2012/, 26
Μαρτίου 2012, τελευταία είσοδος 8 Μαΐου 2012).

19
είναι ένα από τα ¨σοβαρά προβλήματα¨ της χώρας:56 η Τουρκία, στηριζόμενη από
τους «αμερικανοσιωνιστές» θέτει σε κίνδυνο την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας
και επιχειρεί να υφαρπάξει τον πλούτο της.57 Σύμφωνα με τον ηγέτη της Χρυσής
Αυγής, ευθύνες για τα προβλήματα της Ελλάδας, ανάμεσα στα οποία είναι και τα
εθνικά θέματα, φέρουν οι πολιτικές δυνάμεις που κυβέρνησαν τουλάχιστον από την
περίοδο της πτώσης της δικτατορίας και μετά, καθώς αυτές τα ¨ξεπούλησαν¨.58 Τέλος,
σε νεότερο κείμενο του κόμματος, για τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση της 17ης
Ιουνίου 2012, γίνονται ξανά αναφορές περί «κατοχής» της χώρας από τους δανειστές,
της, του «τοκογλύφους» αλλά και από το «σιωνιστικό κεφάλαιο» - επανέρχεται η
γνωστή ακροδεξιά συνωμοσιολογία περί παγκόσμιας κυριαρχίας των Εβραίων –
καθώς και στην ανάγκη εξόρυξης του ορυκτού πλούτου, που σύμφωνα με τη Χρυσή
Αυγή, είναι «αποδεδειγμένο» ότι έχουμε.59
Η ένταση που επικρατεί συχνά στο Αιγαίο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, σε
συνδυασμό με τις κατηγορίες για «αδράνεια» ή/και «φοβικά σύνδρομα» του
ελληνικού κράτους να προχωρήσει σε οριοθέτηση της ΑΟΖ και σε εκμετάλλευση των
«πλούσιων» κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που δήθεν θα «έσωζαν» τη χώρα εντός
μικρού χρονικού διαστήματος – μια ιδιαίτερα δημοφιλής θεωρία στην Ελλάδα της
οικονομικής κρίσης - εντείνουν τους φόβους και τη φημολογία περί «θερμού
επεισοδίου» και αδυναμίας - ακόμα και απουσίας θέλησης – προάσπισης της
εδαφικής ακεραιότητας και των οικονομικών συμφερόντων της χώρας. Ο
«εξωτερικός εχθρός» συναντά τον «εσωτερικό»: και πάλι ο «ανίκανος», «προδότης»,
«δοσίλογος» Έλληνας πολιτικός.
Η Χρυσή Αυγή (ανά)παρήγαγε και εκμεταλλεύτηκε πολιτικά τις παραπάνω θεωρίες
προτείνοντας «απλές» και «άμεσες» λύσεις για την αντιμετώπιση της οικονομικής
κρίσης στις οποίες περιλαμβάνεται η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της χώρας,
τον οποίον επιχειρούν να υφαρπάξουν οι ξένοι δανειστές σε συνεργασία με τους
ντόπιους συνεργάτες τους.60 Αν και η οικονομική κρίση και η καταβαράθρωση του

56
¨Θεριεύει ο χορός της λάσπης εναντίον του Κινήματος των Ελλήνων Εθνικιστών. (…) Τις
τελευταίες δύο εβδομάδες, όταν και φάνηκε πλέον ότι είναι ζήτημα λίγου χρόνου η πραγματοποίηση
των εκλογών, τους έπιασε κυριολεκτικά λύσσα! Έχουμε φτάσει στο σημείο να αναρωτιόμαστε μήπως
τελικά η χώρα θα σωζότανε από τα σοβαρά προβλήματα, τα οποία έχει, εάν έλειπε, εάν εξαφανιζότανε
η ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ! Εάν σαν από θαύμα, (…) εάν λοιπόν ξαφνικά έλειπαν από τη χώρα (…) η τουρκική
απειλή και τόσα άλλα, μόνο και μόνο επειδή δεν θα υπήρχε πλέον η Χρυσή Αυγή¨. (Το μεγάλο
πρόβλημα ενός αμαρτωλού καθεστώτος, όπ. π.).
57
¨ (…) η Πατρίδα μας απειλείται άμεσα από την Τουρκία, η οποία αποτελεί και το χαϊδεμένο παιδί
των αμερικανοσιωνιστών, οι οποίοι απαιτούν να μοιράσουμε τον εθνικό πλούτο του Αιγαίου, τα
πετρέλαια και το φυσικό αέριο μαζί τους (…).¨ (Ή Εμείς ή Αυτοί, όπ. π.).
58
¨(…) έχουμε την τιμή να μη ανήκουμε σε καμμία από τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου οι οποίες με
τρόπο δολερό και ολέθριο χειρίστηκαν τις τύχες του λαού μας τα τελευταία τουλάχιστον 38 χρόνια!
Δεν κυβερνήσαμε εμείς κύριοι (…) δεν ξεπουλήσαμε εμείς τα εθνικά θέματα, (…) δεν μας ανήκει
ούτε κατ’ ελάχιστον μερίδιο της ευθύνης σας.¨ (Ο θλιβερός τους συκοφαντικός μονόλογος, όπ. π.).
59
¨Θα ψηφίσω Χρυσή Αυγή (…) Γιατί λέω ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΞΕΝΗ ΚΑΤΟΧΗ της Τρόικα, των διεθνών
τοκογλύφων και του σιωνιστικού κεφαλαίου (…) Για να ξεκινήσουμε άμεσα την ΕΞΟΡΥΞΗ
ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ – ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ που αποδεδειγμένα διαθέτει η Ελλάς (…) Δεν θέλω την ξένη
κατοχή της Τρόικα και των διεθνών τοκογλύφων¨ (Γιατί ψηφίζω Χρυσή Αυγή, όπ. π.).
60
¨Για να εξέλθει η Ελλάς από τη σημερινή εθνική και οικονομική κρίση πρέπει άμεσα να
προχωρήσει στις παρακάτω κινήσεις: (…) Θέσπιση και οριοθέτηση της ελληνικής ΑΟΖ και έναρξη
γεωτρήσεων σε όλες τις περιοχές με επιβεβαιωμένα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου (…)
Για να γίνουν πράξη τα παραπάνω απαιτείται κάθαρση του πολιτικού μας συστήματος από τους

20
βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων, μονοπωλούν φαίνεται το ενδιαφέρον των πολιτών,
προβολή των άλυτων εθνικών θεμάτων, μπορεί ν’ αποτελέσει άντληση ψήφων με
τους εξής τρόπους: Πρώτον, μέσω της καλλιέργειας ενός κλίματος απειλής κατά της
εδαφικής ακεραιότητας και εθνικής ανεξαρτησίας της χώρας από γειτονικά κράτη
που θα επιχειρούσαν να εκμεταλλευτούν τη σημερινή δεινή κατάσταση της Ελλάδας,
δεύτερον, μέσω της ενίσχυσης των αντισυστημικών και αντικομματικών
συναισθημάτων των πολιτών με την περαιτέρω απαξίωση του ελληνικού πολιτικού
συστήματος και του πολιτικού κόσμου λόγω «ενδοτισμού» και «εθνικής μειοδοσίας»
όσον αφορά τα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής, τρίτον, μέσω της διασύνδεσης
της εξόδου από την κρίση με τις ελληνοτουρκικές διαφορές: ο «επεκτατισμός» και οι
«απειλές» της Τουρκίας, εμποδίζουν την Ελλάδα να εκμεταλλευτεί τον ορυκτό της
πλούτο και, επομένως, όχι μόνο να βγει από την κρίση αλλά να καταστεί μια
αυτάρκης και πλούσια χώρα. Με άλλα λόγια, δημιουργούνται γέφυρες και
συσχετισμοί ανάμεσα στα εθνικά θέματα και στην εξωτερική «απειλή» με την
οικονομική κρίση όσο και με την «φαυλότητα», «ανικανότητα» και «προδοτική
στάση» των Ελλήνων πολιτικών που μπορεί να ενισχύσει την αντισυστημική,
αντικομματική ψήφο.
Γενικά, σύμφωνα με τη Γεωργιάδου, η σημερινή άκρα δεξιά, ασκεί πιέσεις για
ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας, εναντίον «εξωτερικών» εχθρών.61 Υπογραμμίζει τη
σημασία των απειλών που έρχονται από το εξωτερικό (Η.Π.Α. χρηματιστηριακό
κεφάλαιο, παγκόσμια αγορά), των «παλιών» και των «νέων» «εχθρών του έθνους», οι

υπηρέτες ξένων συμφερόντων. Απαιτείται ΕΘΝΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ που θα υπηρετεί αποκλειστικά και
μόνο την Πατρίδα και τον Ελληνικό Λαό. (…) Η συγκυβέρνηση του μνημονίου και της προδοσίας
εμπαίζει τον ελληνικό λαό δηλώνοντας ότι η αφαίμαξή του είναι απαραίτητη για την… σωτηρία της
πατρίδας. Στην πραγματικότητα όμως δε σώζεται η Πατρίδα, αλλά το διεθνές χρηματοπιστωτικό
σύστημα. Τα αντεθνικά και αντιλαϊκά μέτρα που μας επιβάλουν οι δανειστές και αποδέχονται οι
εγχώριοι τοποτηρητές τους δεν στοχεύουν στη σωτηρία, αλλά στο ξεπούλημα της Ελλάδος. Με την
εφαρμογή τους αντιμετωπίζουμε άμεσα δύο τρομακτικές συνέπειες: 1) την οριστική αφαίμαξη του
εθνικού μας πλούτου, με το ενδιαφέρον των τοκογλύφων να επικεντρώνεται στα επιβεβαιωμένα
κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της χώρας 2) την «κινεζοποίηση» του ελληνικού λαού,
που εν μία νυκτί θα γίνει το ιδανικό, εξαθλιωμένο εργατικό δυναμικό για τις επενδύσεις των διεθνών
κερδοσκόπων σε μία Ελλάδα καθημαγμένη. Η Ελλάς διαθέτει τεράστιο στρατηγικό βάθος, που
μπορεί να της εξασφαλίσει ανεξάντλητη ισχύ και διεθνή επιρροή. Το στρατηγικό βάθος της
Ελλάδος είναι ο χώρος του Αιγαίου και η θαλάσσια προέκτασή του που φτάνει μέχρι την νήσο
Κύπρο. Η γεωπολιτική αξία της εν λόγω περιοχής και οι αναξιοποίητες ακόμη
πλουτοπαραγωγικές πηγές που περικλείει, μπορούν όχι απλά να λύσουν τα σύγχρονα οικονομικά
προβλήματα του κράτους μας, αλλά και να του χαρίσουν περίοπτη θέση στη διεθνή οικονομική
και στρατηγική σκακιέρα. (…) Η εκμετάλλευση των ενεργειακών πηγών της χώρας μας αποτελεί
βέβαιη λύση για το οικονομικό της πρόβλημα. (…) Η αποδυνάμωση σε δραματικό βαθμό, των
ενόπλων δυνάμεων, βάλει ευθέως στην Εθνική ακεραιότητα και ανεξαρτησία της πατρίδος μας, τα
κυριαρχικά δικαιώματα και τα ζωτικά της συμφέροντα. (…) Τα εθνικά ζητήματα έχουν εγκαταλειφθεί.
Στο Αιγαίο και την Θράκη αλωνίζουν οι τούρκοι, οι όποιοι, παρά τα όποια ψηφίσματα και αποφάσεις
του ΟΗΕ, εξακολουθούν και κατέχουν τμήμα της Κύπρου μας. Τα ανδρείκελα των Σκοπίων
παραχαράσσουν την ιστορία και επιβουλεύονται την Μακεδονία μας. Το αλβανικό κατεστημένο
εξολοθρεύει τους βορειοηπειρώτες και εποφθαλμιά την Ήπειρο. Το διεθνές ανθελληνικό σύστημα
μεθοδεύει τον διαμελισμό και την συρρίκνωση της πατρίδος μας. Τα συστημικά κόμματα στον
διατεταγμένο ρόλο τους, εγκλωβίζουν τον λαό και εμποδίζουν με κάθε τρόπο την γνήσια λαϊκή εθνική
αντίδραση.¨ (ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΜΑΣ, όπ. π.).
61
Πρόλογος στην Ελληνική Έκδοση, στο Η ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ – Ιδεολογία – Πολιτική – Κόμματα, όπ. π., σ.
11.

21
οποίοι θεωρούνται υπονομευτές της εθνικής κυριαρχίας.62 Επιπλέον, η άκρα δεξιά
αντλεί ψήφους και μέσω της επιφύλαξης ή αντίθεσης της στην ευρωπαϊκή
ολοκλήρωση.63 Ενώ τα κατεστημένα κόμματα της αριστεράς και της δεξιάς
συναινούν στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η άκρα δεξιά, με τον εθνολαϊκισμό της,
¨λειτουργεί ως η αντιπολιτευτική φωνή διαμαρτυρίας εναντίον της υπονόμευσης της
εθνικής κυριαρχίας και εναντίον των ευρωπαϊκών ελίτ¨.64 Η ψήφος στην άκρα δεξιά
είναι, μεταξύ άλλων, και μια ψήφος υπέρ του έθνους, της ταυτότητας, της ηγεσίας και
μια οπτικής ή πολιτικής, όσο και κατά.65 Το έθνος, η εθνική ταυτότητα, ο
εθνοκεντρισμός είναι κεντρικές αξίες της άκρας δεξιάς: κατά τον Hainsworth, ¨Το
έθνος επενδύεται με καθαρότητα, με τις ρίζες και με μια προσωπικότητα ηρωική¨ και,
¨έτσι, πολυεθνικά, διεθνικά ή παγκόσμια σχήματα θεωρούνται ξένες και επικίνδυνες
αντεθνικές απειλές για την ταυτότητα και την πολιτιστική ακεραιότητα του έθνους¨.66
Όπως είδαμε παραπάνω, η Χρυσή Αυγή, επένδυσε πολιτικά στα λεγόμενα «εθνικά
θέματα» και στο μεταναστευτικό ζήτημα, αναζητώντας και καταδεικνύοντας τους
υπαίτιους των δεινών των ελλήνων σε εχθρούς εντός και εκτός των τειχών. Όμως,
όσον αφορά τα αίτια της εκλογικής ενίσχυσης της Χρυσής Αυγής, αυτά δεν θα πρέπει
ν’ αναζητούνται μόνο στην όξυνση της οικονομικής κρίσης και στην ένταση της
αναζήτησης των εξιλαστήριων θυμάτων, στις διαστάσεις που έχει λάβει το
μεταναστευτικό ζήτημα ή τη στασιμότητα και τα αδιέξοδα στην εξωτερική πολιτική.
Για παράδειγμα, στις εθνικές εκλογές του Μαΐου του 2012, εξελέγησαν υποψήφιοι
της Χρυσής Αυγής σε διάφορες περιοχές της χώρας, όπου η παρουσία μεταναστών
και η εγκληματικότητα δεν είναι έντονη.67 Σύμφωνα με τους H. Kitschelt και A. J.
McGann, η πολιτική – εκλογική διαθεσιμότητα προς την ακροδεξιά εξαρτάται και
από παράγοντες όπως η ποιότητα του ανταγωνισμού μεταξύ των κομμάτων, η
πολιτική στρατηγική που ακολουθούν τα κόμματα και η διάταξη των πολιτικών
δυνάμεων εντός της πολιτικής αγοράς.68
Έτσι, ρόλο στην ενίσχυση της Χρυσής Αυγής ενδεχομένως, έπαιξαν και παράγοντες
όπως η υιοθέτηση της ακροδεξιάς ρητορείας από κυβερνητικούς παράγοντες περί των
μεταναστών που έχουν μετατραπεί σε «υγειονομική βόμβα» (διαβίωση μεταναστών
κάτω από άθλιες συνθήκες σε υποβαθμισμένες περιοχές των Αθηνών, υπόθεση ξένων
ιεροδούλων που βρέθηκαν θετικές στον όρο HIV) καθώς και της ακροδεξιάς ατζέντας
από την κυβέρνηση όσον αφορά το μεταναστευτικό, την εφαρμογή του νόμου και την

62
Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης –Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία,
Γερμανία, όπ. π., σ. 89-90.
63
Εισαγωγή: η ακροδεξιά, στο Η ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ – Ιδεολογία – Πολιτική – Κόμματα, όπ. π., σ. 64.
64
στο ίδιο, σ. 64.
65
στο ίδιο, σ. 61-62.
66
στο ίδιο, σ. 62.
67
Υποψήφιοι της Χρυσής Αυγής εξελέγησαν στις εξής εκλογικές περιφέρειες: Α΄ Αθηνών (2 έδρες),
Β΄ Αθηνών (3 έδρες), Α΄ Πειραιώς (1 έδρα), Β΄ Πειραιώς (1 έδρα), Αττικής (1 έδρα),
Αιτωλοακαρνανίας (1 έδρα), Αχαΐας (1 έδρα), Εύβοιας (1 έδρα), Ηλείας (1 έδρα), Α΄ Θεσσαλονίκης (1
έδρα), Β΄ Θεσσαλονίκης (1 έδρα), Κορινθίας (1 έδρα), Λάρισας (1 έδρα), Μαγνησίας (1 έδρα),
Μεσσηνίας (1 έδρα), Σερρών (1 έδρα), Φθιώτιδας (1 έδρα). (http://ekloges-
prev.singularlogic.eu/v2012a/public/index.html#{"cls":"party","params":{"id":41}}, τελευταία είσοδος
29 Μαΐου 2012).
68
Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης –Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία,
Γερμανία, όπ. π. , σ. 123.

22
τήρηση της δημόσιας τάξης με κατασταλτικά και αμφίβολης αποτελεσματικότητας
μέτρα (έναρξη κατασκευής φράκτης του Έβρου, επιχειρήσεις σκούπα, εσπευσμένη
δημιουργία χώρων κράτησης μεταναστών κ.λπ.), γεγονός που μπορεί να οδηγήσει
στην υποστήριξη κομμάτων που θεωρούνται περισσότερο αρμόδια για τα
διακυβεύματα αυτά,69 καθώς και στο να σταματήσει η άκρα δεξιά να φαίνεται τόσο
«ακραία».70 Επίσης, η εξτρεμιστική δεξιά παύει να φαίνεται τόσο «ακραία» και
προσλαμβάνει χαρακτήρα «αντισυστημικού» κόμματος, σε συνθήκες γενικευμένης
απαξίωσης των πολιτικών κομμάτων και του πολιτικού συστήματος που φτάνουν
μέχρι και το σημείο του ξυλοδαρμού πολιτικών προσώπων (ακόμα και προσώπων
που δεν έχουν εμπλακεί σε υποθέσεις κατάχρησης εξουσίας, διαφθοράς κ.λπ.), μιας
απαξίωσης που οφείλεται (και) στην εφαρμογή άδικων ισοπεδωτικών μέτρων
οικονομικής πολιτικής τη στιγμή που τα προνόμια των ασκούντων εξουσία θεωρείται
ότι παρέμειναν ανέπαφα ή μειώθηκαν σε ασήμαντο βαθμό, στην εμπλοκή πολιτικών
προσώπων σε μια σειρά από σκάνδαλα (υποθέσεις Μονής Βατοπεδίου, Siemens,
Εξοπλιστικών Προγραμμάτων) παραμένοντας ατιμώρητα και σε αντιλήψεις ότι όλα
τα κόμματα είναι «ανίκανα», «διεφθαρμένα», «ίδια» και η οποία τροφοδοτείται και
νομιμοποιείται από την ανεύθυνη, λαϊκιστική, ψηφοθηρική συμπεριφορά άλλων
πολιτικών δυνάμεων.71
Τέλος, όσον αφορά την πρόσφατη εκλογική συντριβή και την απώλεια όλων των
εδρών του ΛΑ.Ο.Σ., του πιο επιτυχημένου κόμματος της μεταπολιτευτικής ελληνικής
άκρας δεξιάς τόσο σε επίπεδο εθνικών εκλογών όσο και σε επίπεδο των
«ενδιάμεσων» εκλογικών αναμετρήσεων (ευρωεκλογών, τοπικών εκλογών), οι λόγοι
πρέπει ν’ αναζητηθούν στην υποστήριξη της ιδιαίτερα αντιδημοφιλούς δανειακής
σύμβασης μεταξύ της Ελλάδας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και των
Ευρωπαίων Εταίρων της, η οποία ήταν στο στόχαστρο ενός ευρύτατου πολιτικά-
ιδεολογικά «αντιμνημονιακού» μετώπου, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή στην
κυβέρνηση Παπαδήμου μαζί με στελέχη των δύο κομμάτων εξουσίας, του
κεντροδεξιού και του κεντροαριστερού.
Σύμφωνα με τον Hainsworth, εκεί όπου τα πολιτικά κόμματα της επικρατούσας
τάσης έχουν συνάψει συμμαχίες και συνεργάστηκαν με ακροδεξιά κόμματα για να
κρατήσουν ή να κατακτήσουν την εξουσία, η άκρα δεξιά απέκτησε νομιμοποίηση,72
αλλά, όπως αναφέρει η Γεωργιάδου, η άκρα δεξιά, ¨με την ένταξή της στο σύστημα
της διακυβέρνησης, εκ των πραγμάτων εγκαταλείπει τον ακραία διαμαρτυρόμενο
ιδεολογικό της (αντί-)λόγο, εγκαταλειπόμενη όμως και η ίδια από ένα σημαντικό
κομμάτι των διαμαρτυρόμενων οπαδών της¨.73 Στην περίπτωση του ΛΑ.Ο.Σ., το

69
Για την εκλογική υποστήριξη της άκρας δεξιάς ως «αρμοδιότερης» να αντιμετωπίσει συγκεκριμένα
ζητήματα, βλ. ενδεικτικά στο ίδιο, σ. 41-42, 64, 488 και Πρόλογος στην Ελληνική Έκδοση, όπ. π., σ.
31.
70
Για το θέμα αυτό βλ. ενδεικτικά Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης –Δανία, Νορβηγία,
Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία, όπ. π., σ. 40 και Πρόλογος στην Ελληνική Έκδοση, όπ. π., σ.
30.
71
Για την εκλογική ενίσχυση του ακροδεξιού χώρου εξαιτίας των αντιλήψεων των ψηφοφόρων για τα
άλλα κόμματα και το πολιτικό σύστημα βλ. Η άκρα δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης –Δανία,
Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία, όπ. π., σ. 38, 58, 123-124.
72
στο ίδιο, σ. 65.
73
Πρόλογος στην Ελληνική Έκδοση, όπ. π., σ. 27-28.

23
κόμμα μπορεί ν’ απέκτησε νομιμοποίηση από τη συμμετοχή στο κυβερνητικό σχήμα,
όμως, δεν ήταν σε θέση πλέον να συγκρατήσει τους οπαδούς του και ειδικά το πιο
συντηρητικό/εθνικιστικό τμήμα των ψηφοφόρων του, που δεν αρέσκεται σε
υποστήριξη συμφωνιών που οδηγούν σε «απώλεια εθνικής κυριαρχίας», σε
συμμετοχή σε κυβερνητικούς σχηματισμούς κατεστημένων κομμάτων και σε κινήσεις
πολιτικού καιροσκοπισμού. Ο δρόμος προς τους «πιστούς», «αυθεντικούς» και
«απροσκύνητους» πατριώτες της Χρυσής Αυγής ήταν πλέον ανοιχτός για σημαντικό
τμήμα των «ορφανών» ψηφοφόρων του ΛΑ.Ο.Σ.74

74
Σύμφωνα με έρευνα της Public Issue (Αθροιστικό αρχείο Προεκλογικού Βαρόμετρου (Ν = 4.607
άτομα) - Φεβρουάριος-Μάιος 2012), το 41% των ψηφοφόρων της Χρυσής Αυγής στις εθνικές εκλογές
του Μαΐου του 2012, είχαν ψηφίσει Νέα Δημοκρατία στις βουλευτικές εκλογές του 2009, το 27%
λοιπά κόμματα, 20% ΠΑ.ΣΟ.Κ., 9% ΛΑ.Ο.Σ., 2% Κ.Κ.Ε. και 1% ΣΥ.ΡΙΖ.Α. (Public Issue, Εκλογές
2012: η ακτινογραφία της ψήφου, 13 Μαΐου 2012, http://www.publicissue.gr/2011/koinwniko_profil-
sunoxes/, τελευταία είσοδος 30 Μαΐου 2012). Όσον αφορά τη διαρροή ψηφοφόρων του ΛΑ.Ο.Σ., αυτή
έγινε πρωτίστως προς τους Ανεξάρτητους Έλληνες (19) και ακλούθησε με μικρή διαφορά η Χρυσή
Αυγή (15). (στο ίδιο).

24