ISSN 1563-0366; eISSN 2617-8362

Индекс 75882; 25882

ӘЛ-ФАРАБИ атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ХАБАРШЫ
Заң сериясы

КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ УНИВЕРСИТЕТ имени АЛЬ-ФАРАБИ

ВЕСТНИК
Серия юридическая

AL-FARABI KAZAKH NATIONAL UNIVERSITY

JOURNAL
of Actual Problems of Jurisprudence

№3 (87)
Алматы
«Қазақ университеті»
2018
 ISSN 1563-0366; eISSN 2617-8362
Индекс 75882; 25882

ХАБАРШЫ
ISSN 1563-0366 • Индекс 75882; 25882

ӘЛ-ФАРАБИ атындағы КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ AL-FARABI KAZAKH

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ УНИВЕРСИТЕТ имени АЛЬ-ФАРАБИ NATIONAL UNIVERSITY

ХАБАРШЫ ЗАҢ СЕРИЯСЫ

ЗАҢ СЕРИЯСЫ № 3 (87) ВЕСТНИК СЕРИЯ ЮРИДИЧЕСКАЯ

JOURNAL
OF ACTUAL PROBLEMS OF JURISPRUDENCE

3(87) 2018

25.11.1999 ж. Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігінде тіркелген

Куәлік №956-Ж.

Журнал жылына 4 рет жарыққа шығады

ЖАУАПТЫ ХАТШЫ
Сманова А.Б., з.ғ.к., доцент (Қазақстан)
Телефон: +7727-377-33-36 (ішкі н. 12-57)
E-mail: Akmaral.Smanova@kaznu.kz

РЕДАКЦИЯ АЛҚАСЫ: Муксинова А.Т., (Қазақстан)

Байдельдинов Д.Л., з.ғ.д., профессор
(бас редактор) (Қазақстан)
Ерғали А.М., PhD докторы, доцент м.а.
(бас редактордың орынбасары) (Қазақстан)
Кенжалиев З.Ж., з.ғ.д., профессор (Қазақстан)
Джансараева Р.Р., з.ғ.д., профессор (Қазақстан)
Тыныбеков С.Т., з.ғ.д., профессор (Қазақстан)
Усеинова Г.Р., з.ғ.д., профессор (Қазақстан)
Жатканбаева А.Е., з.ғ.д., профессор (Қазақстан)
Маликова Ш.Б., з.ғ.к., доцент м.а. (Қазақстан)
Қабанбаева Г.Б.., PhD докторы, доцент (Қазақстан)
Алексеева С.В., аға оқытушы (Қазақстан)
Томас Хоффман, PhD докторы, профессор (Эстония)
Шелухин С.И., PhD, профессор (АҚШ)
Ганс Йохим Шрамм, құқық докторы, профессор
(Германия)
Рейкинин Мария, PhD, профессор (Финляндия)
Алиев А.И., з.ғ.д., профессор (Әзірбайжан)
Репецкая А.Л., з.ғ.д., профессор (Хакасия)
ТЕХНИКАЛЫҚ ХАТШЫ
Арын А.А., з.ғ. магистрі (Қазақстан)

Заң сериясы Мемлекет пен құқық теориясы және тарихы, конституциялық және әкімшілік құқығы, азаматтық құқық
және еңбек құқығы, табиғи ресурстар және экологиялық құқық, қылмыстық құқық және криминалистика, халықаралық
қатынастар бағыттарын қамтиды.

Ғылыми басылымдар бөлімінің басшысы ИБ № 12464

Гульмира Шаккозова
Телефон: +77017242911 Пішімі 60х84 1/8. Көлемі 16,5 б.т. Офсетті қағаз. Сандық басылыс.
E-mail: Gulmira.Shakkozova@kaznu.kz Тапсырыс № 8376. Таралымы 500 дана. Бағасы келісімді.
Редакторлары: Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің
Гульмира Бекбердиева, Ағила Хасанқызы «Қазақ университеті» баспа үйі.
050040, Алматы қаласы, әл-Фараби даңғылы, 71.
Компьютерде беттеген «Қазақ университеті» баспа үйінің баспаханасында басылды.
Айгүл Алдашева
Жазылу мен таратуды үйлестіруші
Керімқұл Айдана © Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, 2018
Телефон: +7(727)377-34-11
E-mail: Aidana.Kerimkul@kaznu.kz
ҒТАМР 10.77.01

Кегембаева Ж.А.
Қазақстан Республикасы ІІМ Мақан Есболатов атындағы
Алматы академиясы Ғылыми кеңесінің ғалым хатшысы,
заң ғылымдарының докторы, доцент, полиция полковнигі,
Қазақстан, Алматы қ., e-mail: Kegembaeva@mail.ru

ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ ФИЛОСОФИЯСЫ МЕН

ОНЫҢ КОНСТИТУЦИЯ ЕРЕЖЕЛЕРІНДЕ КӨРІНІС ТАБУЫ

Бұл мақалада осы қоғамның жалпыға ортақ құндылықтары, философиялық идеалдары

туралы мәселе көтеріледі. Қылмыстық құқық саласына қатысты қылмыстық құқық нормалары
қоғамдағы басымдықтар деп танылған құндылықтардың белгілі бір тобын қорғауға бағытталғанын
атап өтуге болады. Бұл тұрғыдан қылмыстық заңда қоғамдық әділеттілік көрініс табуы тиіс.
Қылмыстық жауапкершілік пен қылмыстық жазалау әділдігін негіздеу мәселесі құқыққа
қарағанда әлдеқайда философиялық болып табылады. Автордың айтуынша, соңғы уақытта
қылмыстық құқық философиясы мәселелері бойынша жұмыстардың саны көбеюде. Мүмкін
бұл мемлекеттің қалыптасуы мен дамуының заманауи кезеңіне байланысты. Қылмыстық құқық
философиясы зерттеушілерді қызықтырады, себебі ол қылмыстық заңнаманың мәнін ашуға
мүмкіндік береді. Адамның жасаған қылмысы үшін жауаптылық пен әділдік туралы, оның еркін
таңдауы мен жазаның пропорционалдылығына қатысты және т.с.с. тиісті ой-пікірлерді танымал
философтардың көптеген еңбектерінен табуға болады. Автор қылмысты және оны жасағаны
үшін жазаны анықтайтын қылмыстық заң негізгі критерийге сәйкес келуі тиіс: жаза әділ және
қоғамдық тәртіпті сақтау үшін қажетті болуы керек деп қорытынды жасайды.
Түйін сөздер: қылмыстық құқық философиясы, қылмыстық-құқықтық саясат, әділеттілік,
қылмыс пен жаза, қылмыстық құқықтың негізгі институттары.

Kegembayeva Zh.
Academic Secretary of the Academic Council of the Almaty Academy
of the Ministry of Internal Affairs Republic of Kazakhstan named after Makan Yesbulatov,
Doctor of Law, Associate Professor, Colonel of Police,
Kazakhstan, Almaty, e-mail: Kegembaeva@mail.ru
The reflection of the philosophy
of criminal law in the constitutional provisions

This article raises the question of universal values, philosophical ideals of this society. With regard to
the field of criminal law, it can be noted that the norms of criminal law are intended to protect a certain
group of values that are recognized as priorities in society. In this aspect, the rules of criminal law should
be recognized by society as fair. This question of fair criminal responsibility and criminal punishment is
much more philosophical than legal. As the author notes, recently there has been more work to appear
on the issues of the philosophy of criminal law. Perhaps this is due to the modern period of the formation
and development of statehood, when many that have become traditional values are reinterpreted. The
philosophy of criminal law attracts researchers, because it allows to reveal the very essence of criminal
law. Appropriate discourses on the responsibility of a person for the crime committed, on the possibility
of his choice, on the proportionality of punishment, justice, etc., can be found in many works of famous
philosophers. The author concludes that the criminal law defining the crime and the punishment for it
must meet the main criterion: the punishment must be fair and necessary for the preservation of public
order.
Key words: philosophy of criminal law, criminal law policy, justice, crime and punishment, the basic
institutions of criminal law.

© 2018 Al-Farabi Kazakh National University

 Кегембаева Ж.А.

Кегембаева Ж.А.
ученый секретарь Ученого совета Алматинской академии МВД Республики Казахстан
имени Макана Есбулатова, доктор юридических наук, доцент, полковник полиции,
Казахстан, г. Алматы, e-mail: Kegembaeva@mail.ru
Философия уголовного права и ее отражение
в конституционных положениях

В данной статье поднимается вопрос об общечеловеческих ценностях, философских идеалах

данного общества. Применительно к сфере уголовного законодательства можно отметить, что
нормы уголовного права призваны защищать определенную группу ценностей, признанных
приоритетными в обществе. В этом аспекте нормы уголовного законодательства должны
олицетворять собой общественную справедливость. Этот вопрос обоснования справедливости
уголовной ответственности и уголовного наказания является гораздо более философским, чем
правовым. Как отмечает автор, в последнее время стало больше появляться работ, касающихся
вопросов философии уголовного права. Возможно, это связано с современным периодом
становления и развития государственности, когда переосмысливаются многие, ставшие
традиционными ценности. Философия уголовного права притягивает исследователей, поскольку
позволяет проявить саму сущность уголовного права. Соответствующие рассуждения об
ответственности лица за совершенное преступление, о возможности его выбора, о соразмерности
наказания, справедливости и т.п., можно встретить во многих трудах известных философов. Автор
приходит к выводу, что уголовное законодательство, определяющее преступление и наказание
за него, должно соответствовать главному критерию: наказание должно быть справедливо и
необходимо для сохранения общественного порядка.
Ключевые слова: философия уголовного права, уголовно-правовая политика, справедливость,
преступление и наказание, основные институты уголовного права.

Кіріспе барлық негізгі институттары талқыға салына-

Қылмыстық заңнаманың әрі қарай жетілдіру
сұрақтарын зерттеуге кіріскенде қоғамның
жалпы адами құндылықтары, философиялық
мұраттары туралы мәселені айналып өтуге бол-
майды. Соңғы кездері құқықтық ғылым саласын-
да қылмыстық құқық философиясы мәселесіне
қатысты еңбектер көбейе бастады. Мүмкін, бұл
құндылықтарды дәстүрлі санайтын көпшілік
қауымның басқаша ойлауымен, мемлекеттің
қалыптасуы мен дамуының заманауи кезеңімен
байланысты шығар.
Қылмыстық заңнама саласына қатысты
қылмыстық құқық нормалары қоғамда басым-
ды болып танылатын құндылықтардың белгілі
бір тобын қорғауға борышты екенін айтуға
болады. Бұл аспектіде қылмыстық заңнама
нормалары өз алдына қоғамдағы әділеттілікті
бейнелеуі керек. Қылмыстық жауаптылық пен
қылмыстық жазаның әділдігін дәлелдеу мәселесі
құқықтықтан гөрі мейлінше философиялық бо-
лып табылады.
Негізгі бөлім
Ю.В. Голик былай деп жазады: «Герменев-
тика және деконструкция әдістерінің көмегімен
ерте ме, кеш пе әйтеуір қылмыстық құқықтың
тын болады. Герменевтика да, деконструкция да
қаласа объективтік шындықтың философиялық
таным бағыты ретінде қарастырыла алады. Ен-
деше, қаласаңыз да, қаламасаңыз да философия-
мен айналысуға тура келеді» (Борчашвили И.Ш.,
2009: 8).
Өз кезеңінде Р. Лукич: «Құқыққа қатысты
сұрақ әлемге немесе жалпы жаратылысқа
қойылғандай сұрақ қойылады. Бірақ құқық
қоршаған әлемнің бір бөлігі ғана, демек әлем ту-
ралы философиялық сұрақтардың жауабы құқық
туралы сұрақтардың жауабындай сәйкес бола
алмайды. Себебі құқық тұтас алынған қоршаған
әлемнен, оның басқа да сәйкес бөліктерінен ерек-
шелене алады. Осыған орай арнайы құқықпен
ғана айналысатын философияның болуы орын-
ды» – деп жазған болатын (Лукич Р., 1981: 69).
И.Ш. Борчашвилидің пайымдауынша,
«қыл­мыстық құқықты құқық ретінде мем-
лекет белгілеген қылмыстық-құқықтық нор-
малар жиынтығына сидырғаннан гөрі, оны
қайырымдылық пен әділеттілік идеяларын өзіне
сіңірген мейлінше жоғары субстанция ретінде
түсінген жөн» (Борчашвили И.Ш., 2009: 245).
Қылмыстық құқық философиясы «жазаның
заманауи жүйесін қалыптастыруға, қылмыстық
құқықта марапаттау әдісін барынша қолдануға,
қылмыстылық пен қылмыстылық емеске

ISSN 1563-0366 Journal of Actual Problems of Jurisprudence. №3 (87). 2018 135

eISSN 2617-8362
 Қылмыстық құқық философиясы мен оның конституция ережелерінде көрініс табуы
кірік­тірілген түсінік беруге көмектесе ала-
ды. Қылмыстың не екенін түсіне отырып, біз
қылмыстың нақты құрамдарын уақытында
айқын тұжырымдай аламыз және қылмыстық
заңның өзін құрастыра білеміз, қылмыс пен
теріс қылықты мейлінше айқын ажырата алатын
боламыз» (Голик Ю.В., 2004: 11).
Жасаған қылмысы үшін адамның жауап­
тылығы туралы, істеген әрекетіне деген оның
таңдауы, ерік-жігері туралы, сол іс-әрекетің
моральдық-этикалық бағалануы туралы тиісінше
талқылауларды белгілі философтардың көптеген
еңбектерінен кездестіруге болады. Мәселен,
Аристотель өз еңбектерінде «теңдестіруші және
бөлуші» деп әділеттіліктің екі түрін атап көрсеті.
«Теңдестіруші әділеттілік «арифметикалық про-
порция» қағидаты болып табылады, алмасу
қарым-қатынасын, шығынды өтеуді, мүліктік
және кейбір басқа да қылмыстар үшін жаза
тағайындауды қозғайды. Заң бұл ретте «тек
шығынның айырмашылықтарына ғана назар
аударады, ал адамдарға басқаларына сияқты
тең қарайды». Бөлуші әділеттілікте, керісінше,
адамның қоғамдағы жағдайы ескеріледі. Ол
«геометриялық пропорция» қағидасымен жұмыс
істейді, яғни абыройы мен қызметіне қарай алу.
Лауазымға көтеруде, ар-намыс пен абыройға
қарсы қылмыстары үшін жаза тағайындауда сая-
си қатынастардың бөлуші әділдігі қолданылады.
Мысалы, егер бастық ұрса, оны ұрып жауап
қайтарудың қажеті жоқ, егер бастықты ұрса,
онда ұрып қана қоймай, жазалау да қажет» (Лей-
ста О.Э., 2006: 46).
Проблеманың философиялық аспектілері
көп жағдайларда адам жасаған қылмысы үшін
қылмыстық тәртіпте қай жағдайларда және неге
жауап беруі керек деген сұраққа жауап берумен
байланысты болады. Мәселен, Канттың фило-
софиясы бойынша қылмыстық жауаптылықтың
негізі есі бар жаратылыс ретінде заң бұзушының
ерікті бостандығы болып табылады.
Канттың еңбектері қылмыстық құқықты
философиялық ұғыну үшін аса маңызды. Кант
адамның екі жақты табиғатын мақұлдады деп
түсінік берген жөн. Болмыс әлемінің бір бөлігі
ретінде адам қажеттілікке тәуелді. Алайда есі
бар жаратылыс ретінде ол әлемдегі дүниені өзіне
тартуға талпынады (бұл әлемге берген Канттың
сипаттамасы), сондықтан да қылмыстық
жауаптылыққа негіз болатын ерік бостандығын
иеленеді. Қылмыстық жауаптылықтың негізі
ретіндегі қылмыскердің ерік бостандығы ту-
ралы Кант идеясы қылмыстық мінез-құлық
себебі, әрі оның соңынан болатын қылмыстық-
136 Хабаршы. Заң сериясы. №3 (87). 2018
құқықтық зардап – қылмыстық жауаптылық
пен жаза ретіндегі қылмыстық құқықтың
классикалық мектебі деп аталатын ілімнің негізі
болып табылады. Іс жүзінде бұл тұжырымдама
қылмыстылық себептерінің проблемаларын
зерттеуден бас тартуға әкеп соқтырды, осыдан
қылмыстық құқықтың «классикалық мектебі»
іліміндегі ең осал жердің бірі болды да, ол 19
ғасырдың аяғында заңгерлердің оның бастапқы
тұжырымдамасынан бас тартуына себеп болды
(Флетчер Дж., 1998: 126).
Детерминистикалық бағыт өкілдері жауап­
тылықтың, соның ішінде қылмыстық жауап­
тылықтың негізі өзгеше дәлелін тапты.
Олардың пікірінше адам сыртқы мән-жай­
ларға толығымен тәуелді. Ол ешқашан да,
еш нәрсемен де еркін бола алмайды, оның
қылықтары қандай да бір сыртқы факторлар-
мен етене байланысты. Адамдардың қоғамдағы
мінез-құлқы табиғаттағы кез келген процесс
сияқты белгілі мөлшерде (қажеттілігіне орай)
болжамды болады. Мұнымен адам санасы мен
адам ерік-жігерінің белсенді рөлін олардың мой-
ындамауы шарттасады. Мәселен, П. Гольбахтың
пікірінше, «қажеттілік, іс-қимылмен нақты
әлемді басқарушы, сол іс-қимылымен бәрі де
жазмышқа тәуелді рухани әлемді де басқарады»
(Гольбах П., 1940: 111).
Мұндай сенімнің арқасында француз
материалистері қоғамға зиян келтірген қыл­
мыс­керлердің әрекетіне табиғи процестердің
нәтижесінде (ысалы су тасқыны) келген зиян
ретінде қарады. Осыған орай, олардың пікірінше,
қоғам қылмыскерлермен табиғи апаттармен
күрескендей күресуі керек. Сондықтан қоғам
өзін-өзі сақтау мақсатында өзіне зиян келтірмек
болғанды жазалай алады және жазалауы­ керек.
Сонымен қылмыскер қылмыс жасауға ыңғай­
ланған жағдайда, қоғам да өз мүддесін қорғауда
оны жазалауға ұмтылуы керек.
Бұған детерминизмдегі тұрпайы матери-
ализм деп аталатын басқа бағыттың өкілдері
(Молешот, Бюхнер) өзгеше қорытынды жаса-
ды. Олардың пікірінше, жеке адамның мінез-
құлқына табиғи-биологиялық цикл факто-
ры шешуші әсер етеді. Олар бұған тамақты,
ауа-райын, тұрып жатқан елінің топырағын,
мұрагерлікті, мінезді жатқызады. Осылардың
ішінде ең шешуші мұрагерлік бастама болады.
Бұл олардың жаратылысынан қылмыскердің
болатындығы жайлы ойлауына әкеп соқтырды.
Мәселен, Бюхнер көптеген қылмыскерлердің
ми құрылысында атавизмнің, яғни арғытектік
белгінің болатынын дәлелдеді. Ол олардың ми-
 Кегембаева Ж.А.
лары адал адамдардың миларына қарағанда
өзгешелеу деп санайды. Қылмыскердің миы
тарихқа дейінгі, ежелгі, жабайы адамның ми-
ына сәйкес келеді, атавизмнің әсерімен ежелгі
адамның жабайы сезімдері (қатыгездік, құртуға
құмарлығы, қан төгуге, адам өлтіруге, зорлық-
зомбылыққа бейімдігі және т.б.) қылмыс жасауға
әкеп соқтырады (Флетчер Дж., 1998: 132).
Бұл философиялық көзқарастар қылмыстық
құқықтың антропологиялық мектебінің
өкілдері қабылдаған болатын, негізін қалаушы
– итальяндық Ч. Ломброзо. Мамандығы бой-
ынша психиатр-дәрігер «моральдық азғындық
қана емес, қылмыстың өзіндік нысанын да
алып қарасақ, бұл – мұралық салдар» екенін
дәлелдеді. «Қылмыстық адамның» бұл тео-
риясы қауіпсіздік шаралары туралы мәселені
көтеруге әкелді. Мұндайларға өлім жазасы, бас
бостандығынан айыру, піштіру, стерилдеу және
т.б. жазаларды қолдану ұсынылды.
Э. Дюркгейм: «Ломброзоның әдісі егер «ав-
тор күткендей нәтижені бергенде» сенімдірек
болар еді», – деген пікір білдірді. Ломброзоны
сынай келе, Э. Дюркгейм былай деп жазады:
«бұл жалған қылмыстық типтің шындығында
ешқандай ерекшелігі жоқ. Оның бойындағы
көптеген әдеттер басқа жағдайларда да кездеседі.
Тек байқайтынымыз, ол жүйкесі жұқарған тип-
терге әбден ұқсайды. Бұдан жүйкенің жұқаруы –
көбінесе қылмысқа әкеп соқтыратыны шүбәсіз»
(Дюркгейм Э., 1990: 296-297).
Қылмыстық құқықтың әлеуметтік мектебі
(Лист, Принс, Ван Гамелъ, Фойницкий)
«тұрпайы» материализм теорияшылдарынан
адамның қызметі мен қылмыстық мінез-құлқына
табиғи ортаның (ауа-райы, тамақтану) әсер етуі
туралы ережені қабыл алды да, қылмыстылық
факторлары туралы ілімге адам санасының
рөлін жоққа шығаратын адами, оның ішінде
қылмыстық мінез-құлықтың жазмышын күні
бұрын білу туралы ережені енгізді (Флетчер
Дж., 1998: 132).
Әлеуметтік мектеп «жеке адамның қауіпті
жағдайы» теориясын алға тартты, бұған сәйкес
қоғамда өмір салты немесе жеке, психикалық
ерекшеліктері қоғамға қауіпті адамдар бар.
«Олар оба немесе алапес жұқтыру сияқты қауіп
төндіреді» (Лист Ф., 2009: 103).
Бұл қауіп нақты бір қылмысты жа-
саумен байланысты да болмауы мүмкін.
Сондықтан қоғамды қорғау мақсатында
«әлеуметтанушылар» жасаған қылмысы үшін
жазалаумен қатар (мұнысымен олар «антропо-
логтардан» ерекшеленді) «қауіпті жағдайды»
ISSN 1563-0366 Journal of Actual Problems of Jurisprudence. №3 (87). 2018
eISSN 2617-8362
тасымалдаушы адамның нақты қылмысты
жасаған-жасамағанына қарамастан, қауіпсіздік
шараларын қолдануды ұсынды (мұнан олардың
антропологиялық мектепке ұқсастығын
байқаймыз).
Әлеуметтік мектептің «жеке адамның қауіпті
жағдайы» туралы идеясын және қауіпсіздікті ал-
дын алу шарасын қолдану қажеттілігі соғысқа
дейінгі уақытта Италия және кеңес қылмыстық
заңнамасында қолданыс тапқанын айта кеткен
жөн.
Тағы бір тоқталатын жайт, қылмыстық-
құқықтық саясатта біз жалпы философиялық
бастаулардан үлгі ала отырып, оның теориясын
дайындауымыз қажет. Бұл ретте философиялық
тәсілдердің маңыздылығын асыра бағаламау
керек. Мысалы, А.Г.  Безверхов пен А.В.  Жу-
ков философиялық ойлау тарихындағы жаза-
лау теориясын зерделей келе, қылмыстық заңда
жаза мақсатын анықтауға жол берілмейді де-
ген қорытындыға келді, яғни: «Басқа жағдайда
жетілмеген, шала ілім болып практикадан өткен
жазаның теориялық модельдерінің бірі заңдық
негіз болып бекітіліп кетеді» (Безверхов А.Г.,
2001: 45). Біздің көзқарасымызша, мұндай
тұжырым идеялық-философиялық құрамдас
құқықтық норма құрылымында ақталмаған асы-
ра бағалаудың нәтижесі болды.
Қорытынды
Іс-әрекетті қылмыстандыру, ол үшін жаза
белгілеу – бұл адамдар арасындағы белгілі
бір келісімнің нәтижесі. Жаза шарасы және
оның қылмыс көлемімен шамалас болуы ту-
ралы мәселе тек теориялық тұрғыда шешілуі
мүмкін емес. Әртүрлі қылмыстар мен олардың
мөлшеріне қарай жаза тағайындауда заңнама
бүкіл қоғамның әділ сенімімен және сезімімен
санасуы керек. Қоғамға пайда келтіру
мақсатында мемлекет мейлінше қатаң емес жаза
тағайындауды белгілеп, тіпті жауаптылықтан
босата да алады. Демек, төмендегі аксиоманы
философиялық талдаудың басты қорытындысы
деуге болады: қылмыс пен жазаны белгілейтін
қылмыстық заңнама басты өлшемге сәйкес
келуі керек: жаза әділ және қоғамдық тәртіпті
сақтау үшін қажетті нәтижелерінен пайда
келетіндей болуы керек
Қылмыстық заңнаманың ұғымдарын, санат-
тарын және негізгі институттарын философиялық
түсіну қылмыстық және қылмыстық емес мінез-
құлықтың жалпы ұғымын қалыптастыруға және
сәйкесінше қылмысты теріс қылықтан шектеуге,­
137
 Қылмыстық құқық философиясы мен оның конституция ережелерінде көрініс табуы

қылмыстық заңнаманың құрылымы мен ережелері Конституцияда Қазақстан халқының

мазмұнын оңтайландыруға, жазаның заманауи бостандығын, әділеттілік пен адамгершілік тура-
жүйесін негіздеуге мүмкіндік береді. Қылмыстық лы қоғамдық түсінікті айқындайтын акт ретінде
заңнаманың осындай философиясының негізгі бекітілуі керек.

Әдебиеттер

Голик Ю.В. Философия уголовного права: современная постановка проблемы // Философия уголовного права. – СПб:
Юрид.центр Пресс, 2004. – С. 6-52.
Лукич Р. Методология права. – М.: Прогресс, 1981. – 304 с.
Борчашвили И.Ш. Уголовно-правовая политика Республики Казахстан в сфере защиты прав человека по действующему
законодательству // Избранные труды: сб. трудов. – Караганда: КарЮИ МВД им. Б. Бейсенова, 2009. – С. 245-262.
История политических и правовых учений / Под ред. О.Э. Лейста. – М.: Зерцало, 2006. – 568 с.
Флетчер Дж., Наумов А.В. Основные концепции современного уголовного права. – М.: Юристъ, 1998. – 512 с.
Гольбах П. Система природы, или о законах мира физического и мира духовного. – М.: Соцэкгиз, 1940. – 455 с.
Дюркгейм Э. О разделении общественного труда. Метод социологии / пер. с фр., послесловие А.Б. Гофмана. – М.:
Наука, 1990. – 575 с.
Лист Ф. Задачи уголовной политики. Преступление как социально-патологическое явление. – М.: Инфра-М, 2009. –
110  с.
Безверхов А.Г., Жуков А.В. Теории наказания (в истории философской мысли): оқу құралы. – Самара: Изд-во Самарского
ун-та, 2001. – 48 с.

References

Golik YU.V. Filosofiya ugolovnogo prava: sovremennaya postanovka problemy // Filosofiya ugolovnogo prava. – SPb: Yurid.
tsentr Press, 2004. – 6-52 s.
Lukich R. Metodologiya prava. – M.: Progress, 1981. – 304 s.
Borchashvili I.SH. Ugolovno-pravovaya politika Respubliki Kazakhstan v sfere zashchity prav cheloveka po deystvuyush-
chemu zakonodatel’stvu // Izbrannyye trudy: sb. trudov. – Karaganda: KarYUI MVD im. B. Beysenova, 2009. – 245-262 s.
Istoriya politicheskikh i pravovykh ucheniy / Pod red. O.E. Leysta. – M.: Zertsalo, 2006. – 568 s.
Fletcher Dzh., Naumov A.V. Osnovnyye kontseptsii sovremennogo ugolovnogo prava. – M.: Yurist», 1998. – 512 s.
Gol’bakh P. Sistema prirody, ili o zakonakh mira fizicheskogo i mira dukhovnogo. – M.: Sotsekgiz, 1940. – 455 s.
Dyurkgeym E. O razdelenii obshchestvennogo truda. Metod sotsiologii / per. s fr., poslesloviye A.B. Gofmana. – M.: Nauka,
1990. – 575 s.
List F. Zadachi ugolovnoy politiki. Prestupleniye kak sotsial’no-patologicheskoye yavleniye. – M.: Infra-M, 2009. – 110 s.
Bezverkhov A.G., Zhukov A.V. Teorii nakazaniya (v istorii filosofskoy mysli): okˌu kˌұraly. – Samara: Izd-vo Samarskogo
un-ta, 2001. – 48 s.

138 Хабаршы. Заң сериясы. №3 (87). 2018

 МАЗМҰНЫ – СОДЕРЖАНИЕ

1-бөлім Раздел 1
Мемлекет пен құқық Теория и история
теориясы және тарихы государства и права
Sartaev S.A., Kalshabayeva M.Zh., Otynshiyeva A.A.
Role of civil society in the formation of anti-corruption culture and anti-corruption consciousness................................................4
Амангалиева А.З.
Лицензионный договор в английском договорном праве............................................................................................................14
Мамонов В.В., Смаилова У.Е., Базаров Е.Т., Ергазиев Б.Б.
Идеи реализма и либерализма в векторе политики безопасности государства.........................................................................24

2-бөлім Раздел 2
Конституциялық және Конституционное и
әкімшілік құқығы административное право
Useinova G.R., Ospanova D.A., Useinova K.R., Shermukhametova Zh.
Ensuring the digitization of public services as a prerequisite for the development of cyber space in the Republic of Kazakhstan:
the experience of foreign countries....................................................................................................................................................32
Баймаханова Д.М., Сманова А.Б.
Президент Республики Казахстан – основной гарант соблюдения и защиты прав и свобод граждан....................................40
Жарболова А.Ж., Мейірбекова Г.Б.
Лоббизмнің заң шығару процесіне әсері және оның оң тұстары................................................................................................49
Mukhamadiyeva G.N., Kasymbek A.O.
Guarantees of the legality and validity of the limitation of personal immunity................................................................................60
Абдихаликов А.А.
Меры административно-правового предупреждения как инструмент защиты прав и свобод человека и гражданина........69
Otynshiev A.A., Yergali A.M., Castellino J., Lyzim A.M.
The institute of Kazakh citizenship by kazakhstani legislation.........................................................................................................74

3-бөлім Раздел 3
Азаматтық құқық және Гражданское право и
еңбек құқығы трудовое право
Мұқaлдиeвa Г.Б., Aдaнбeковa З.Н.
Комиccия шaртының Қaзaқcтaн Рecпyбликacының зaңнaмacымeн құқықтық рeттeлy eрeкшeліктeрі...................................82
Абайдельдинов Т.М.
Вопросы социально-тpудoвoго зaкoнoдaтeльcтва Pecпублики Кaзaхcтaн.................................................................................91

4-бөлім Раздел 4
Табиғи ресурстар және Природоресурсовое и
экологиялық құқық экологическое право
Джангабулова А.К., Жатканбаева А.Е., Ережепқызы Р.
Қазақстан Республикасында су қауіпсіздігін құқықтық реттеудің тетіктері..............................................................................102
Байдельдинов Д.Л.
Угрозы водной безопасности Казахстана: правовые аспекты.....................................................................................................109
Zhatkanbaeva A., Jangabulova A., Baydeldynov D., Aydarkhanova K.
The structure of water security: the theoretical and legal aspect.......................................................................................................115
Бектурова А.Г.
Система законодательства Республики Казахстан в области управления отходами производства и потребления...............122

ISSN 1563-0366 Journal of Actual Problems of Jurisprudence. №3 (87). 2018 195

eISSN 2617-8362
 5-бөлім Раздел 5
Қылмыстық құқық және Уголовное право и
криминалистика криминалистика
Кегембаева Ж.А.
Қылмыстық құқық философиясы мен оның конституция ережелерінде көрініс табуы...........................................................134
Аубакирова А.А., Кан А.Г.
Оценка доказательств в ходе формирования внутреннего убеждения прокурора....................................................................139
Mukhamadyeva G. N., Yergali A.M.
Appealing procedural actions and decisions of bodies conducting criminal prosecution as a guarantee of securing
the rights of participants in criminal proceedings..............................................................................................................................144
Шарипова А.Б., Кенжебаева А.К.
Соотношение принципа обеспечения подозреваемому, обвиняемому права на защиту с другими принципами
в уголовном процессе......................................................................................................................................................................153
Шарипова А.Б.
Реабилитация как одна из гарантий прав на защиту подозреваемого, обвиняемого в уголовном процессе..........................165
Рахмет Е.Д.
К вопросу о понятии безопасности дорожного движения как объекте правоохранительной деятельности органов
внутренних дел.................................................................................................................................................................................176
Алимова Э.А.
Формы и методы деятельности специалиста в уголовном судопроизводстве...........................................................................184
Шалкарова (Ким) И.А.
Криминалистическая профилактика преступлений.....................................................................................................................189

196 Хабаршы. Заң сериясы. №3 (87). 2018