Paglalakbay sa Mundo ng mga Tulang Tumatalakay

sa mga Isyung Panlipunan

PILIPINAS
CALAPAN

II- A2 Mindoro State College of Agriculture and Technology

Calapan City Campus
2021

Batsilyer ng Edukasyong Pansekondarya Medyor ng Ingles

Sosyedad at Literatura/ Panitikang Panlipunan
 Pambungad

A ng buhay ng isang tao ay parang

isang biyahe na kung saan marami tayong Ikaw ang tsuper sa
makakasalumuhang mga tao na mayroong biyaheng ito kaya naman
iba’t ibang mga kwento at pinagdadaanan. siguraduhing nakakabit ang
Sinasalamin ng antolohiyang ito ang iba’t
seatbelt ng iyong
ibang isyung panlipunan ng bansa na gigising
sa kamalayan ng madla. Iba’t iba man ang imahinasyon ‘pagkat
sitwasyon at pinagdadaanan ng mga kasama mahaba ang magiging
sa biyahe ngunit iisa lamang ang dahilan sa paglalakbay at maraming
pagsakay: ang maging makubuluhan ang “humps” sa daan.
paglalakbay at makarating sa nais na
paroonan.
 TIMBANGAN- 26

27- BANTAY SARADO

BALOTA- 28

29- TANIKALA
DUSA- 31
32- TANIKALANG
1- BATO SALIKMATA
HIKBI NG ISANG
KARET- 2 BAYANI- 33
3- KAHIRAPAN: 34- ZOO
SIMULA’T KATAPUSAN
WALANG PANAGINIP- 4 BARYANG SUKLI- 35

5- EPAK 36- SALAMIN

UGAT AT BUNGA- 7 INSENSITIBO- 37

8- MILKTEA 38-AWIT NG DUKHA

KONTRATA- 9 TAGU-TAGUAN- 39
10- KAHAPON, 41- LABADA
NGAYON at BUKAS
WALANG HAPPY
KRAYOLA- 11
SA BIRTHDAY- 42
12- SIPI: ANG TANIKALA 43- SUSI
NG MGA PAHINA IYAK SA DILIM- 44
BULONG NG
14- MGA TANONG NG MAGSASAKA- 13
MAKATANG MAY 45- BULONG
PAKIALAM PUTING ITIM- 46
UMAALINGASAW NA
REYALIDAD- 15
17- MUKHA NG DAYA 47- SAKUNA

QUO VADIS? SAAN KA TAKBO- 48

PAROROON?- 19
20- PAGOD 49- ABROAD

TAMBAY- 21 BAKOD- 50

22- TUWIRANG 51- MANTSA

HAKBANG
GISING!- 23 BALUKTOT- 52
25- HINDI PULA ANG
53- ESKINITA
KULAY NG BANDILA
ONSEHAN- 54
Simulan na ang Paglalakbay!
BIYAHE 2-A2
Bato
ni Jeneva B. Abanzado

Nakatitig ako sa nasa harapan ko

Isang pamilyang may magarang kotse at masaya
Kumakain sa mamahaling restawran
Habang ako kumakalam ang sikmurang nakamasid sa kanila
Karet
Elementarya nga lang pala ang natapos ko ni Relyn M. Abutan
Ngunit heto ako may dalang balutan
Pagputok ng haring araw, hinasa’t pinatalas
Nagbabakasakaling tatanggapin
Kalawanging karet nilinis, kumintab
Sa kompanyang nais kong pasukan
Sa kapirasong sako’y maingat na ibinalot
Saka sapilitang isinuksok
Malapit na ako sa inuupahan naming bahay
sa likod ng maruming pantalong suot .
Maliit lamang ito ngunit sapat na
Sa di kalayuan ay nakita ko ang pamilya ko na umiiyak
Hindi alintana sakit ng bewang at tuhod
Pinalayas kami, napakahirap
Ng kubang lalaking may karet sa likod
Ang masikip na daan agad sinugod
Nakiusap kami ngunit walang nangyari
Dala ang pag asang may maiuwing gintong butil
Nagpalipas kami ng gabi sa kalsada
Sa mesa ng kapus palad niyang pamilya
Bilang padre de pamilya hindi ko alam ang gagawin
Hindi ko maatim na makita ang aking pamilyang nagdurusa
Gumuhit ang ngiti sa labing tuyo,
Kumakalam na tiyan, kumalma’t nanahimik
Maraming pamilya ang tulad namin
nang masilayan ani niyang mayabong at siksik
Kumakayod ngunit bulsa ay nananatiling butas
Tumalon sa tuwa, sumayaw ng budots
Tikom ang bibig sa nararanasang hirap
Matalas na karet sa likuran ay biglang hinugot.
Tenga ay sarado sa mga pang-aapi at pagpapahirap

Umagos ang dugo, lupa’y namula

Mga nasa itaas hindi na yumuyuko
Kamay na makapal nasugatan pala
Hindi nakikita ang hirap ng mga nasa ibaba
Ang matalas na karet hindi na nahawakan pa
Patuloy sa pagpapataas sa sarili
Umiling ang kubang lalaki
Na animo'y madadala sa hukay ang mga yaman at kapangyarihan
“Tsk! Lugi na nga, hindi pa naabot ang takdang kota”

Ang tulad namin ay nananatiling nakatayo

Gaano man kalakas ang agos ay hindi madadala
Mananatiling matatag
Hindi padadaig sa anumang sakuna

01 02
BIYAHE 2-A2
Kahirapan: Simula’t Katapusan
ni Shiela Joyce D. Aguirre

Simula’t sapol, kahirapan ang problema

Naturingang aba, dalita, mahirap at dukha,
Sa paghahanap ng makakain, isang-kahig, isang-tuka
Yaring tubig ang panlunas sa natutuyong sikmura

Sa mata ng mayayaman, isa silang basahan

Pampahid sa basura na inangking tahanan,
Itinapon ng iba, sa kanila’y may halaga
Katiting na barya, sa tiyan ay magbibigay ginhawa

Bitbit ang lata, pumaroon sa kalsada

Nagbabakasakali na bigyan ng kuwarta,
Walang Panaginip
Mabuti’t hinandugan nang mabait na bata ni Alberto R. de Luna
Subalit, bulyaw ang alay nang matabang mama
Umaga na naman,
Diskriminasyon sa estado ng buhay Kalderong sunog
Tinitiis nila’t nagpapakatatag,
nangangamoy.
Lait-laitin man ng iba, kanilang binabalewala
Panahon nila’y tinutuon sa paghahagilap nang mangunguya. Sa gitna ng sunud-sunod
na putukan,
Karapatan nilang mamuhay ay sinapawan Radyo‘y umaalingawngaw.
Pinalayas sa iskuwater na tinitirahan,
Bagay na rin pala
Sa paglisan, dala-dala’y problema kung saan mamalagi
Pag-agos ng luha, isang malaking dalamhati ang kapwa babae?
Bulsa‘y butas
Matagal nang dumadaing sa pamahalaan
Nakakatamad
Dininig, minsan lang kung tulungan,
Binansagan pang tamad at ayaw kumayod mamalengke
Saan uumpisa kung wala ring tatanggap ng malugod? Pakiusap gabi;
sumapit ka na.
Nakagapos yaring kamay at paa
Naisin mang sumigaw, paos yaring tinig na kumakawala,
Nagmamakaawa, hanggang sa ang katawa’y napuno na ng galos
Kaunting tulong ang nais, subalit itinuring na busabos

Sa mundong puno ng pasakit at problema

Naisin mang makaahon, hindi na kinakaya,
Sa halip na tulungan, ika’y pilit na ilulugmok
Gumawa ka man ng kabutihan, wala kang karapatan, ituturing kang kriminal,

Mga isyung panlipunan na mahirap tugunan

Walang pagbabayanihan, kaya’t mabigat ang pasan,
Tatalikdan sana ang pagiging makasarili
Tiyak na lahat ay aahon partikular ang mga naiimbi.

03 04
BIYAHE 2-A2

Epak
ni Hezy Keah C. Alcaraz

Ako ay nagtungo sa isang lugar,

Umalis ako at bumalik,
Ang bida ay ang aking bunga.
Sa kubong kinasanayan ko.
Mula sa butil na aking pinitas,
Sumandok ng itim na pulbos,
Mula sa binhing naging isang puno
Karampot lang.
Galing sa biyaya ng Ama’t Ina.
Kaunti lang.

“Isa nga hong cappuccino!” wika ng nauna,

Palirit ng takure,
Sa kaniyang batid ako ay nagulat.
Sagitsit ng tubig sa butas,
Isa siya sa aking kinikilalang tumaliwas
Ito ang tunay.
Nagbigay tanong kung anong meron sa inumin,
Pikit na sisimsimin,
Alinsunod ang pamumuo ng pawis sa ilalim ng ilong.
Tamis ng gatas.
Dumaloy sa aking dila tungo sa lalamunan,
Pait, tamis at tapang.
Gunita sa mga pinipili ang mas masarap sa pakiramdam.
Banayad na dumaan sa gilid ng lalamunan.
Batid ko’y ito ay sa kapitbahay.
Hindi man pansinin sa iba ngunit iba ang halaga.
Dumarami ang lumilisan dahil dito,
Barako.
Pumupuna sa mga pagkukulang ng mga tauhan ni Ina.
Hindi niyo kaya.

Mahirap tapusin ang inumin,

Hindi baliktad ang pagtimpla.
Ngunit mahal ang bayad.
Hindi sinasadyang baliktarin ang pamagat.
Ilan kaya ang nasanay na sa ganitong lasa?
Ang baliktad ay ang tingin.
Mas pinili ang iba kaysa sa kaloob ni Ina.
Nagpabaho ng tunay na winiwika.
Iba nga ang sarap na handog ng kapitbahay.
Taliwas sa binhi.
Isa lamang ang binigay ni Ina
Kaunting higop na lang ay aking nasulyapan sa gilid,
Ngunit lumikha ng maraming lasa.
Pilantik ng kamay ng lalaking nananahimik banda roon.
Ang inumi’y kakaiba ang paraan ng pagtimpla
May maliit na paketeng inilullublob sa umuusok na tubig hanggang kumatas.
Ito ang kilala kong hindi karaniwan sa mata ng iba.

Pait at pagtindig ng balahibo.

Pagkulo ng tiyan mula sa hindi pagtanggap sa unang tikim.
Pilantik ng kama’y kinalauna’y kinuwestiyon.
Umaani ng atensiyon ngunit ‘di dahil sa hanga.

05 06
BIYAHE 2-A2

Ugat at Bunga
ni Jemalyn Almeniana

Sa mundong ating ginagalawan,

Talamak na isyu sa lipunan,
Halimbawa na lamang ang korapsyon, kahirapan at droga,
Saan nga ba ito nagsimula?

Una, korapsyon o mga corrupt na pinuno,

Milktea
ni Kyrie Elieson Asi
Pera ng bayan ibinubulsa at itinatago,
Kulang-kulang na pondo,
Si ANTONIO,
Siyang ikinayayaman ng gobyerno
Nakatira sa makipot na barong barong
Paulit-ulit na nasisilayan ang mapanghusgang mga mata.
Pangalawa, kahirapan o kawalan/kakulangan sa pangkabuhayan,
Bitbit ang bayong, galing sa paglalako ng biko
Ilan sa dahilan ang mababang sweldo,
Matapos ay papasok sa isa pang trabaho.
Kita na di sapat para sa pamilya,
Dahil sa kakulangan ng kaalaman at karanasan kaya walang trabahong mapasukan
Dumating na naman ang katapusan
Tubig, kuryente at bahay
Ikatlo, droga o gawaing illegal,
Hindi mawari kung paano babayaran.
Dahil sa nararanasang hirap ng buhay,
Kahit masama at illegal ay papatulan,
Maliwanag na ang buwan, malamig ang simoy ng hangin.
Matugunan lamang ang pangangailangan
Umuuwi bitbit ang paboritong milktea,
ang dulo ng straw ay pulang pula.
Maraming buhay ang nasisira at nadadamay,
Walang sapat na halaga para sa waterproof na kolorete si Tanya.
Sa maling pagpili na nagpapahirap sa karamihan,
Nagtutulak gumawa ng kasamaan,
Hihintayin pa bang madagdagan?

Gumising at imulat ang mata sa reyalidad,

Piliin ang makatutulong at nararapat,
Huwag magpadala sa makamundong kagamitan at panandaliang kasiyahan,
Simulan ang pagbabago, simulan mo sa sarili mo.

07 08
BIYAHE
Kahapon, Ngayon at Bukas
Kontrata
ni Derick John Barcelo
Minsan mapapaisip ka na lang,
"Kailan kaya matatapos ang kontrata ko"?
Kontrata sa trabaho at sa buhay,
Walang nakaka-alam kung kailan.
Bawat paggising ay himala,
Pero palaisipan kung paano itaguyod ang isang araw.
Baka sa isang kanto, mabaril ka.
Baka sa isang eskinita, mapagkamalan ka.
Baka sa isang kalye, adik ka na.
Sa bansang hustisya'y nakasalalay sa salapi.
Kung wala ka nito, asahan mo na.
Kontrata sa trabaho at sa buhay.
Kasabay ng pagkatapos ng kontrata sa trabaho,
Mag-ingat ka, baka buhay mo'y matapos din.
Ngayon, mapapaisip ka,
"Sino kayang magtatapos ng kontrata ko"?
Ibalik ang KAHAPON at iwasan ang NGAYON upang gumanda ang ating BUKAS.
09
2-A2
ni Denver Dale B. Bautista
Bumungad sa akin ang liwanag sa may tanglaw
Sariwang hangin ang aking natamasa
Nagsasayawang mga halaman at puno ang nakita
Ito na lamang ang bakas ng KAHAPON na kay saya
KAHAPON ang nagsisilbing bakas ng kagandahan
Doon pa lang ay talagang maipagmamalaki na
Sana maulit muli itong karanasan
Sa kagandahan ng KAHAPON tayo ay maisasalba
Dumating ang NGAYON na aking kinakatakutan
Problema, Pasakit, Pighati ang dinaranas
Tila nakagapos nang mahigpit at di makaalis
Sa panahon NGAYON maraming balakid
Isang bata na nawalan ng kinabukasan
Nalulong, Pariwara, at Pagkatalo ang naging kapalit
Kabataan ang nagsisilbing pag-asa
Tila kabataan na rin ang sumisira
Edukasyon para sa pagbabago
Kahirapan ang humahadlang dito
At biglang tumigil ang kanilang mundo
Noong hindi nila binigyan ng halaga ito
Mga manggagawa ang nagsisilbing bayani
Pero bakit marami pa rin ang nakararanas ng pasakit
Iba ang takbo kung kayo ay wala
Pahalagahan, Mahalin at Iligtas ang tanging kailangan
Di natin alam kung ano ang meron BUKAS
Maganda man ito o Masama
Gawin ang tama at ilayo sa kapahamakan
Ang ating sarili pati na rin ang bayan
Tayo ngayon ay kumilos
Tayo ngayon ay maging handa
Tayo ngayon ay magbago
10
BIYAHE 2-A2

Sipi: Ang Tanikala ng mga Pahina

Krayola ni Khim Madrigal Candava

ni Christian Dave Belijion Ako si Bahaghari.

Bitbit ko ang pahina, ang simula ng tadhana
Sa kahon ng lipunan pinagsama – sama
Lalaki o babae, bakla man o tomboy
Ang ibat- ibang kulay, tawag ay krayola.
Mga aninong uhaw sa respeto’t pagtanggap
Umuuslit si Itim nagpupumilit makahinga,
Mula sa lipunang busog sa pangungutya’t diskriminasyon
Sa kahong walang pintuan at bintanang nakasara.
Ito ang kuwento ng maling pagtingin ng perpektong mundo
Walang nabago, kahit umusad na ang panahon,
Madilim pa rin at siksikan sa loob ng kahon.

Ako si Malaya.
Nawindang ang lahat ng natunaw si Pula,
Dala ang sunod na pahina, ang mababang paglipad
Wala nang saplot, hindi makita ang bituka.
Tawag ng laman, araw-araw na iba ang lasa
Nangamba si Itim sabay na bumulong
Kolorete at maikling bestidang pula
“Ako na naman, Ako na naman
Gumigiling sa harap ng mga hayok na madla
ang malalagay sa kabaong.”
Ito ang kuwento ng prostitusyon na pilit ginagawang solusyon
Samantalang si Puting salarin ay nagpupunyagi,
Nananatiling abswelto sa ibinibintang na pighati.
Ako si Buwaya.
Kasama ang ginto, ipinambabayad sa sugo,
Narito sa akin ang huling pahina, ang madilim na kapangyarihan
Sa ama ng kahong, sugapa sa luho.
Bugso ng damdamin, kaban ng bayan ay aangkinin
Lider sa mata ng publiko kahit pa magnanakaw ang tunay na dugo
Ang Rosas na mahinhin ay naging tigasin,
Mga tukso ng salita, may anino ng kasinungalingan
Ang Asul naman na tigasin ay naging mahinhin.
Ito ang kuwento ng pagtangkilik sa nakaw ng korapsiyon
Nabalitaan ni ama at siya na mismong humusga,
Sa mga anak niyang krayola na naiiba.
Tayo ang may akda.
Pinagpapalo ng batuta at ito ay naging pasa,
Sa sariling sipi nabubuhay
Hindi lamang sa katawan maging sa isipan.
Dala ang tinta ng mga mapait na pagkatao
Nalugmok si Rosas at hindi makausap si Asul,
Inilimbag sa papel ng panahon, kasaysayan o kasalukuyan
Kinaumagaha’y natagpuan sa ba-ul.
Hindi mapunit na mga pahina, sumisiklab na tanikala
Ito ang katotohanan, bangungot ang nagwagi laban sa alapaap.

11 12
BIYAHE 2-A2
Mga Tanong ng Makatang May Pakialam
ni John Rowell G. Chavez

Kailan?
Bulong ng Magsasaka Kailan muling makikita ang mga ngiti?
Kailan mapananatili ang mga pasakit?
ni Irish Joy U. Caringal
Sa tiyang walng laman,
Pagdilat ng mata Sa blankong mesa sa hapag kailan
Sa mga taong pinagkaitan ng lipunan,
kinukuskos, upang masilayan
Kahirapan.
malanghap ang sariwang hangin Bakit?
dulot ng hamog Bakit ng mundo’y talagang mapait.
Kapag mahirap ka kulong agad o kamatayan?
na nagbibigay lamig sa
Masakit.
umagang kay ganda. Talagang masakit ang pagkaitan ng karapatan.
Bagsak ang katawan, hustisya’y para lang sa mayaman.
Kape ang sandigan sa Paano?
Paano mababalikwas ang ganitong sistema?
pagsabak; Sa ilang buwang pagpapagal,
dala-dala ang tubig Sa maghapon sa ilalim ng initan,
tungo sa palayanan, Kasabay ng pagsakit ng bulsa ay ang pag-aray ng katawan
Wala pa ring makain
yuyuko, tatayo buong maghapon
Kung meron man ay kakarampot lamang.
hindi alintana ang pagod. Ano?
Ano ang kapalit ng pansariling interes?
Pera? Sasakyan, o kaya naman ay Kapangyarihan?
Dati-rati’y masigla
Mga luhong hindi madadala sa pagharap sa kamatayan.
mataas ang halaga, Ano?
ngunit habang tumatagal, bakit? Ano bang kasalanan ng mga mahihirap?
Nabubuhay ng mapayapa, ginulo ng may sala.
bakit lumiliit ang kita?
Sino?
Presyo ng palay; Sino bang nagbubulagbulagan?
kakarampot na lamang. Nagpipipipipihan?
Nagbibingi bingihan?
Sila ba? O ikaw?
Bulong ng paghiyaw
Siguro TAYO!
ay itaas kaukulan sa paghihirap TAyong lahat ay may kapansanan.
na dinaranas ng magsasaka Mapaniwalain sa huwad na konsepto ng katotohanan.
Na kailanman,
mapa-init o tag-ulan,
Kailanman ay mabibilnag sa daliri kung sino ang may pakialam.
bagyo o tag-araw; sila’y walang sawa Sino ang may paninindigan.
sa pagbibigay ng kailangan natin. Kailan? Paano? Bakit? Ano? At sino?
Mga tanong na pilit hinahanapan ng kasagutan.
Meron kaya?
Sa anong paraan?
Sana naman?
O
Sana nalang?

13 14
BIYAHE
Umaalingasaw na Reyalidad
ni Chabelita C. Correa
Umaalingasaw na reyalidad
Walang pasintabi kong ilalahad
Mga katotohanang nagaganap
Sa lipunan nating puro mapagpanggap
Isa,dalawa,tatlo
Kahit ano pang bilang gawin ko
Wala pa ring katarungan
Sa pinaslang na anak at ilaw ng tahanan
Walang awang binaril
Walang takot na kumitil
Tapos absuwelto sa kaso
Matapos pumaslang na mistulang aso
Masakit man, ngunit di lahat ng naka yuniporme
Ay ipagtatanggol ang isang pobre
Bagamat ang iba'y huwad
Nagkukubli sa ranggong luwad
Usap-usapan ngayon
Naglahong labing limang bilyon
Nilaan daw na kapital para sa nayon
Nasan na?bat parang bangkay na binaon
Hindi bat mula yan sa kaban ng bayan
Galing sa aming mga mamamayan
Halos dugo't pawis ang inilaan
Subalit kami itong walang mapapakinabangan!
Korapsiyon ay lumaganap
Sa usapang SAP
Ngayo'y pangalan nila'y umaalingasaw
Mga opisyal na sa pera't karangyaan ay uhaw
Mayor?nasaan na ang iyong plataporme
Di bat ipinamukha mo pang magiging totoo ka sa 'ming mga botante?
Nasaan na ang iyong sinumpaan
Halos lahat ng biyaya'y pamilya mo ang naambunan
Pumaling man tayo sa usaping kuryente
Gaano man kahaba ang palugit
Kung sa panahon ngayong trabaho'y di permanente
At di lahat mabayaran pagkat marami sa ati'y gipit
15
2-A2
Mas lalaanan ng pansin kumakalam na tiyan
Pagkat hikahos sa suplay at mapagkukunan
Hamon ng pandemya'y patuloy na nilalabanan
Pati narin ang kagutuman na kinasasadlakan
Saki'y umusal usaping kababaihan
Pagkat puro "RAPE " ang aking nauulinigan
Wala sa pustura at kasuotan
Kundi sa mga taong kahalayan at laman ang nasa isipan
Walang pinalalagpas ang nanggagahasa
Mapa-sanggol, bata, dalaga, man o matanda
Ay hindi ligtas sa mga mata
Nang demonyong walang awa
Kagimbal- gimbal na kaganapan
Minaltrato,inabuso, pinatay at tinalian
Ang mga kababaihang biktima ng kahayukan
Nararapat na hatol sa kanila'y kamatayan
Marami man ang nagdusa
Sa batas na inorganisa
Ngunit sa aking palagay
Nararapat na uling bigyang buhay
Ang Death Penalty
Para takot sila'y pangunahan
Sa paggawa Ng krimen ay maiwasan
Hustisya ay patas ng makakamtan
Subalit ang napagbintangan
Ang di inaasahang maakusahan ng kamatayan
Kayat kinakailangang may konkretong batayan
At tamang pamamaraan ang gawing pamantayan
Reyalidad natin ay umaalingasaw
Sa mga batas na animoy bangaw
At tanging pera ang nagsilbing layaw
Sa mga opisyales na nangako na tila bulang nalulusaw.
16
BIYAHE 2-A2
Mukha ng Daya
ni Pia S. Cuenca

Minsa’y nangarap ang isang abang nakahalumbaba

Nagnais na makakuha ng trabahong maganda

Pamilya ang inspirasyon, pangarap ang puhunan

Rehas na bakal, aking kinasadlakan
Makaahon sa hirap, guminhawa, umunlad
Nawala ang pangarap, pag-asa’y di matanaw

Pumanaw si inay, nagkasakit si tatay

Ako’y umalis, nilisan ang tahanan
Nabaril si kuya, droga sa kanya’y nakuha
Bitbit ko’y kagustuhang mapagamot si inay

Baon ko’y pag-iyak, hikbi at paalam

Ave Maria, kaawaan mo ako
Bakas sa mukha ang biglaang paglisan
Hindi sinasadyang makapatay ng tao

Hindi na malaya, katarungan ko’y malayo

Huwag po. Huwag po, aking pakiusap
Ipagpaumanhin mo, naging mahina lamang ako
Sa pagpunit ng damit, mata’y nangungusap

Malayo sa pamilya, hinanap ang kapalaran

Nawala. Namatay. Hindi natanaw ang araw
Tawid dagat ang agwat, ako lang mag-isa
Kawalan ng hustisya, naganap, nangyari

Nawasak. Nasira. Nagbago ang mundo

Ipinagtanggol ang sarili laban sa kanila
Hatol ay kamatayan, silya elektrika
Kinapa ang bato, ipinukol, bumagsak
Alas syete bukas ng umaga,
Bumuhos ang ulan, tumulo ang dugo
Tanggapin mo, Ama
Kinuha ang saplot, umiyak sa sulok
Aking paalam

Hustisya
Sa pagitan ng dilim at liwanag ako’y naglalakbay
Wala
Tangan sa kamay ang timbang ng buhay

Tinakpan ang tenga, piniringan ang mata

Ninakawan ng pantay na paghusga

Aking kahinaa’y kanilang sinamantala

17 18
BIYAHE 2-A2
Quo Vadis? Pagod
Saan Ka Paroroon? ni Daniela R. Dayao
ni Al John A. Cusi
Hindi na kaya
Ang kumilos hanggang sa mapudpod
munti pa. Ang hirap kumuha
musmos. Ng luhong kinakailangan
hawak ay nilapag. Mga anak-pawis
pwesto. Hindi mabigyan ng maayos
1, 2, 3...
konting galaw Gobyerno? Mga Opisyal?
Tila mga buwayang lubog
Korapsyon ang motto
tumunog...
Karamihan ay mga bantay-salakay
awit.
Makapal ang bulsa
galaw,
Salamat sa buwis at pera ng bayan
at kung anu-ano pa.

Tila inaabuso
sumikat.
Ang kakayahan ng manggagawa
nagpasikat.
Ngunit di sapat ang binibigay
hanggang kinabukasan nawala.
Mga walang puso, hindi katanggap-tanggap
Ang ating bansa, wala nang pag-asa
Iiwas ba siya?
Wala nang pag-asa umunlad
Magtatago?
o sasabay
Mga ilang pulis, mga alagad ng bansa
sa agos.
Mapang abuso, sa ibinigay na kapangyarihan
Mga basag ang pula
Pakiwari'y
Nakakadismaya sila
makatatakas
Sino ba ang pwede nating pagkatiwalaan
sa takipsilim
Hindi ba’t sila?
At sasalubungin ang
bukangliwayway.
Nakakapagod
Pagod na pagod na ang lahat
akala'y kahirapan
Ano na ba ang pwedeng gawin
pagkabagot ay mawala
Upang tayo ay maayos pa
makatakas panandali
Basta ako, ay pagod na sa mga isyu
ngunit sa madalas sa minsan
Pagod na pagod
buhay ay napariwa.

19 20
BIYAHE 2-A2

Tuwirang Hakbang
ni Roseanne G. De Guzman

Dumarami at patuloy na nadadagdagan ang problemang di maresolba

Ilalaban pa ba o isusuko?
Dumadanak ang dugo sa bawat paghandusay ng walang laban
Nababawasan ang buhay sa tuwing umiiral ang di makatuwirang gawi
Iiyak, maghihignapis pero hindi makuha ang hustisya

Tambay Dapat nating imulat ang parehong mga mata

Huwag hayaang mapuwing ng maling sistema at pamamalakad
ni Joshua Lawrence E. De Guzman Ipaglaban natin ang ating kalayaan
Kalayaan sa pang-aapi at pang- aalipusta
Sa may kanto, Huwag kang matakot! Ilalaban natin to

Grupo ng kabataan.
Bukod sa palakas ng palakas na iyak ay dumarami rin ang populasyon
Nakasalamin, namamayat na.
Marami ang wala pa sa temang edad pero hindi na dalaga
Tambak ang hugasin sa lababo, Bitbit ang maliit na pislit, hinehele na dapat di nya pa ginagawa
Hindi pa oras, hindi pa dapat
Si Nene lola na
Dapat nagsasaya pa sya sa pagkabata pero may kalong na syang bata
Pudpod ang lapis,

Nawawala ang pambura Hindi plinano, hindi pinagisipan

Kaya nang dumating problema ang naidulot
Ang daming tsismis
Pano matatapos?
Ating imulat ang mata at wag patulog tulog
Isipin bawat hakbang, isipin bawat aksiyon
Para maging maunlad ang bansang kinasasadlakan natin

Bangon Pilipinas, Bangon Pilipino

Iwagayway ang bandera ng kaalaman at paghahanda
Itigil ang krimen at diskriminasyon
Gawing makabuluhan ang bawat hakbang
Nang di maligaw, upang di malihis
Bagtasin ang daan patungo sa pag-unlad

21 22
BIYAHE 2-A2
Gising!
ni Nielyn A. Dela Cruz

Tila ba sirang plaka

Ang bibig ng bawat isa
Sa paulit ulit na daing
At patuloy na paghahambing

Karapata’y tila natatapakan

Ng taong nasa upuan
Inuubos ang oras sa sarili
Maging sa mga taong pinili
Buhay na kay hirap
Satin ay nakaharap
Bumubuo ng pangarap
Upang ginhawa’y malasap
Buhay namin ay di madali
Sarili namin halos di makandili
Napupuno kami ng pighati
Pinagdadaanan namin ay sari-sari
O sadyang ang batas ay para lang sa mayaman
Hirap nami’y di alintana
Sa aba naming mga magsasaka
Sa maghapong pakikipagbaka
At sa bawat patak ng pawis na kasabay ang pagluha
Halika na’t ipaglaban ang ating mga karapatan
Hirap at pagod aming inaalay
Makakain lang kahit kalyado ang kamay
Ganito narin siguro kami mamamatay
Yakap yakap ang kahirapan habang buhay
O gobyernong aking inaasahan
Aksiyon ang aming kailangan
Kelan niyo kami matutulungan,
Nasan ang mga pangako niyong binitawan
Gobyerno ba nati’y bulag
Masyadong sakim sa liwanag
Sa kahirapan ay hindi nababagabag
Tayo kayang mga magsasaka’y kailan sisinag
Gobyerno ba’y kailangang bayaran
Upang karapatan ng magsasaka’y ipaglaban
Ang mga nakatayo ba’y makatarungan
Tayo na’t magtulong tulong
Tumakas kung saan tayo’y nakakulong
Talikdan ang mga nakasanayan

Teka, tila napapasarap yata

Ang pagtulog ng dapat ay siyang nangunguna
Hindi ba’t sabi nila’y bansa muna dapat
Bakit sila’y kung gumising ay tanghaling tapat

23 24
BIYAHE 2-A2

Timbangan
ni Aizel D. Fajarillo
Hindi Pula ang Kulay ng Bandila
ni Jake Darren Dela Torre "G aano katimbang ang salapi, bakit kailangan mamili? "
U nang salitang namutawi sa damdamin ng isang inang puro pighati
Boses na pagal - - -
H awak ang nag- aagaw buhay na anak,puso nya'y tila sinasaksak
Ang siyang naghahangad ng katarungan
I niinda ang bawat kirot,habang sa kawalan siya'y nakalimot
Pilit na humihiyaw sa pagkakasakdal
T umingin sa mahabang linya, tanging narinig nya " teh ayos po kayo ng pila"
Laban sa tiranikong hukuman.
Ako si Juan...
"K ung mayaman lang siguro ako"
Anak ng aking Inang Bayan
I sang linyang di tapos,subalit mabigat sa loob
Hindi ako isang terorista!
L inyang naghahangad subalit nakakadurog
Ngunit buong tapang na lalaban
O ras ang kalaban, subalit walang pag-usad sa kinatatayuan
Susuungin ang nagliliyab na digmaan
Hangaring magsiwalat ng katotohanan.
Umalingaw-ngaw ang katahimikan at namuo ang katangunang,
Sandata ko ang aking panulat
Walang dahas na magsusugat
Paano at saan,
Upang makamit ang patas na karapatan
Magkano ang timbang namin sa lipunan?
Hinahangad ng bawat mamamayan
Aking sinumpaang patriotismo - - -
Kasabay ng buhay na natapos,nabitawan ang katagang
"..ang mamatay ng dahil sa'yo."

Hindi mundo ang madaya,

Kundi ang timbangang nasa mata ng madla

25 26
BIYAHE 2-A2
Balota
ni Elisa Jane B. Genteroy

Eleksyon na naman.
Samu’t – saring
Mga tugtugin.
Bantay Sarado Nakarindi.
ni Leira Joy Galang
Sandamakmak.
Ang mga tao tila ay kontrolado
Ang panauhin.
Ng namumunong ating ibinoto
Mga pasalubong.
Bawat galaw may mata
Masasarap na pagkain.
Na siyang manghuhusga
Na masakit
Sa tiyan.
Tila nakakulong sa kwadrado
At saradong mga pinto
Nagkukwento.
Yan ang buhay ng pilipino
Kanilang talambuhay
Kailan kaya matatapos ito ?
Nakangiting binibigkas.
Nagbibigay takot.
Mga taong sa buhay ay hikahos
Sa aming tenga.
At tila mga nakagapos
Natutong gumawa ng iba’t-ibang krimen
Itong isang panauhin.
Upang sa pamilya ay may maipakain
Nakatung-tong pa
Sa silya.
Mga mangagagawa ay naghihirap
Ano kayang tinatanaw?
Gobyerno’y nagpapakasarap
At nais abutin.
Kailan magkaka pantay pantay
Ang tingin sa mahirap at mayaman ?
Sa wakas…
Lumayas din.
Sa susunod na halalan gagalaw tayo
Mga bubuyog
Bubuksan natin ang saradong kwadrado
Sa tenga.
Tayo ang magbubukas ng mga pinto
Nanahimik din.
Para sa kapwa nating mga pilipino !

Ngunit ano ito?

Balota.
Sa likod
May sobre.
Ginto ang laman.

27 28
BIYAHE 2-A2

Tanikala
ni Judy-Ann Gonito

Masangsang na amoy ng kalawng,

Masikip na bilibid, nakaririnding paligid.
Nakagapos na ibon, mahina at tila walang pag-asa.

Buhay ng isang yagit,

Di inaasahan, maralita’y nakapaslang
Isang kahig, isang tuka.
Malinis na kamay, ngayo’y kay dumi na.
Karampot na sweldo natamo,
Pagmulat ng mata, tila nasa isang hawla
Sa maghapong pagkayod.
Higpit ng tanikala, sa kamay na namumula.
Nakabibinging tanong, “Paano na ako?
Pamilya’y umaasa,
Mainit na likido sa mata, walang humpay sa pag-agos,
Kalam ng sikmura ng supling na iniinda.
Isang gabing pagkakasala, sa buhay ay sumira.
Kamatayan ang sentensya, sa pagpaslang sa aba.
Biglang nagdilim, isipa’y huminto.
Nakapanlulumong isipin ang kanyang sinapit,
Nawala sa ulirat, boses ng kasamaa’y sumalubong.
Dukhang tulad niya, binusalan ang bibig, karapata’y winaglit.
Karaka’y winaglit maleta ng pitagang ginoo,
Kumaripas ng takbo, kapos ng hininga ang inabot.
Habang papalapit sa bingit ng kamatayan,
Pamilyang minamahal ang siyang inaalala.
Wari’y isang osong nakakubli sa kuweba,
Nakabiting tanikala tila papalapit sa kanya,
Kabog ng dibdib, buong kalamna’y nanginginig.
Kagyat na hinila, naputol ang hininga.
Malamig na pawis na dumadaloy sa katawan,
Animo’y yelong sanhi ng paninigas.

Mariing kimis ng kamao, takot ay pilit kumawala,

Wang-wang ng parak, umalingawngaw sa lakas.
Osong kanina pang nangangatog, nilamon ng kaba
Hindi mawari kung paano aalma.

“Katapusan ko na”, agad na binulalas.

Putok ng baril, ang siyang tumalastas,
May ari ng maleta biglang lumupasay,
Hinanap ang may sala, sa direksyon nya nagmula.

29 30
BIYAHE 2-A2
Tanikalang Salikmata
ni Princess Ann B. Jacob
Dusa Malaya nga bang maituturing
ni Caren N. Hardin Yaring bayan natin?
Republika kung tawagin
Kumusta?
Ngunit kung pakasusuriin,
Okay ka pa ba?
Tila nakagapos pa rin.
Tanung nang ilan
Sa mga taong nasa karimlan.
Sulirani’y di iilan
Pag-unlad ay tila paurong.
Pakiwari ko'y ako'y isang bungkos na tubig
Ay paano susulong,
Pilit nagsusumiksik, pilit pinagkakasya
Kung tanikala ay kaladkad
Nag-uumalpas at sumisirit
Tungo sa madilim na kahapon.
Ang sariling di matantya.

Kahirapan: numero unong kalaban

Habang tumatagal, lalong sumisikip
Kahit anong pilit, bakit di makaahon,
Ang pagkakagapos, mahigpit, masakit
Pilit lumalaban, ngunit ano’t laging talo
Sa pagkakalubog, umaabot hangang leeg
Sa laban ng buhay, gutom ay karaniwan
Makakaalpas pa kaya sa kapalarang ito?
Kalam ng sikmura, tinitiis na lang.

Sa patuloy kong pakikibaka

Karapatang Pantao: tunog pangmalakasan
Dugo't pawis ang pinuhunan na
Ngunit tinatapak-tapakan lang ng karamihan
Ngunit sinakripisyo’y di pa rin sapat
Tila kayraming naparurusahan
Upang makuha ang sa aki'y nararapat
Sa kasalanang di nya alam
Tunay na maysala, hayun at malaya.
Sa bawat segundo, oras ay lumilipas
Di pa rin maapuhap aking pagdaing
Korupsyon: bitamina ng namumuno
Walang makarinig, walang makabanaag
Tila buwayang nakanganga sa katas ng madla
Tila isang kusing sa gitna ng libuhin
Maraming katanungan ditto sa’ting bayan:
Bakit kung sino pa ang nasa katungkulan,
Darating pa kaya ang araw na hinihintay ko?
Sa halip na bansa, ay sila ang yumayaman?
Makakaahon pa kaya ako sa sitwasyong ito?
Matatamasa ko rin ba ang gayon sa kanila ?
Nababahala na’t nais tanungin
O mananatili lang sa mapait na pagdurusa?
Ito na ba talaga ang bansa natin?
Puro na lamang problema’t suliranin
Ano na ba ang mga dapat nating gawin?
May pag-asa pa kayang kahaharapin?

31 32
BIYAHE 2-A2

Hikbi ng Isang Bayani

ni Lyka Maan E. Kalaw

Kasabay sa pagkaway mula sa himpapawid,

Ang panaghoy at pag-asang sumisiksik, lumiliglig.
Bitbit ang mga larawan ng mga supling,
Maibsan lamang ang hikahos at hirap na daranasin.
Zoo
ni John Vincent L. Leyesa
Kamusta, ang sambit nila
May binatang pumasok sa Zoo
Ngumiti ng saglit at pilit
Usapa’y inagwatan at inilihis Humaging sa kaniyang tenga ang mga kalapati
Sapagkat habang tumatagal, lalong humihigpit. Mababa ang lipad
Sa kabila'y kumakain ang mga buwaya
Sa pagdanak ng luha
Matataba
Kasabay ang panlulumo’t panlulumbay
Hindi lubos akalaing Naglakad siya patungong sapa upang maghugas ng maruming kamay
Kahulilip na hirap at pasakit ang daranasin Nakamasid ang mababangis na buwitre sa susunod nilang biktima
Sa kabilang dulo'y may mga asong tumatahol sa kawalan
Dumidilat upang magdusa,
Sa kamay ng batugang mapangalipusta. Maraming hayop na bulok at patay na tinakpan ng
Kamoplaheng uniporme’y nababalot ng dugo Asul na tela
Walang magawa kundi luha’y tumulo
Upang hindi umalingasaw ang mabahong amoy

Hanggang kailan ko titiisin Mabibilang sa daliri ang mga puting tupa

Ang pang-aabuso, pagmamalupit at pang-aalipin? Nagpatuloy ang binata sa paglakad
Sa kuko ng abusadong demonyo Maraming taong nakaupo sa sulok
Kahit babae’y di sinasanto.
Bulag at bingi
Sa bawat butil nang pawis sa katawan Ang iba'y sumisigaw ngunit may tahi ang mga bibig
Dagdag pasakit, buwanang sahod hindi alpasan Pinagmasdan niya ang mga kaganapan
Sigaw at pasakit aking naririnig
Sobrang gulo ng paligid
Hinagpis ng dibdib at kalampag ng daigdig
Nagpahinga siya at naupo sa kahoy na silya
Sinubok ring isumbong ang kalagayan Naghintay
Sa Konsolada’t Embahada ng ating pamahalaan
Maya-maya'y dumating si Tonyo
Pinangakuan ng kandili’t tulong
Ngunit wari’y kami’y hindi mawatasan Ang kaniyang nobyo
Ngumiti sa kaniya saba'y sabing
Mali bang ipaglaban ang karapatan?
"Naibenta ko na ang isang gramo. Sa wakas, makakakain na tayo."
Mali bang mithiing iangat ang kabuhayan?
Kung tama’y bakit ganito?
Bakit sa bawat pagsikhay ng pawis sa katawan
Kilos nami’y tinatanuran.

33 34
BIYAHE 2-A2

Baryang Sukli
ni Ivy Rose Maadia

Pabili po, pabili po!

Kay tagal naman ng tindera
Minuto ang lumipas, ngunit ngalay na ang tuhod
Wala pang umagahan, sermon ang kakainin.

Magarang kotse, huminto sa tapat ng tindahan

“Do you have water”, ika ng babae
Agad lumabas ang malditang tindera
Dali-daling binuksan ang maliit na pridyider. Salamin
ni Shena A. Macutong
Inihakbang ang paa, bitbit ang isang kilong bigas
Nagningning ang mga mata Salamin
Nangarap ng gising
dito ay naaninag
Habang hawak ang baryang sukli
kasipagan at kahirapan.
Umpukan sa may kalye Magsasaka,
“O taya, taya kayo dyan”, “tao o ibon”
pobreng manggagawa,
Itinaya ang barya
Tumalon sa galak, anong bigat sa bulsa. OFW
at marami pa sila.
Aso’t pusa, lagi na lamang kagulo May bahid ng alinlangan
Tumakbo ng mabilis
sa pagdating ni Covid
Nais makaiwas sa dilim
Hindi namalayan isang malakas na putok mas lumala pa ata?
Nakita mo ba?
Nag-kalat ang mga butil
ang maliit na liat
Gumulong-gulong ang mga barya
Mulat pa ang mata, ngunit wala ng tibok pa kagagawan iyan ng korupsyon
Dali-daling umalis, isang lalaking tila wala sa sarili. isang marka na
magdudulot sa tuluyang
Napakaraming luha ang umagos
Hustisya ang sigaw ng isang inang naghihinagpis pagkabasag ng salamin.
Nakiramay ang tindera
Dala-dala ang isang supot ng tinapay

Mahimbing na ang pagkakatulog

Ngunit napupuno ng ingay ang paligid
“O binggo na ako, yung tong nyo”
Naipon ang napakaraming barya

Taon na ang lumipas

Palaisipan pa rin kung sino ang may sala
Hindi na umasa pa,
Ang baryang sukli, ibinigay na lang dapat kay inay.

35 36
BIYAHE
Insensitibo
ni Jonel A. Magbuhos
Naririnig mo ba ang hikbi sa lansangan?
May ritmo ang sikmurang kumakalam sa kasiphayuan
Tila batang inagawan ng ginintuang laruan
Sa likod ng gusaling may bahid ng kasakiman.
Nakikita mo ba, o sadyang nagbubulag-bulagan?
Tinangay ng matsing ang pilak sa kaban.
Kasiphayuan ang paglaban kung tila pagong lamang,
Ang susunson sa daan ng panganib at kabiguan.
Ngunit hindi masasabing tama dahil ito ay labag sa batas at di makatarungan.
Lasa mo pa ba ang pandesal sa ‘yong mesa?
Humahangos ang bariya sa luma mong pitaka
Ang isang baldeng pawis na iyong pinang puhunan,
Sinuklian ng pilak na wala walang abot sa lalamunan.
Ramdam mo pa rin ba, o manhid ka sa katotohanan?
Sira ang timbangan ng lupang tinubuan.
Kasalanan ang magkaroon ng madilim na katawan.
At isang kasuklaman ang ebolusyon ng kasarian.
Amoy mo rin ba ang malansang ugnayan,
Sa loob ng matayog na gusali at upuan?
Ito bang nagnakaw upang gutom ng supling ay matugunan o itong taong nagnakaw sa batas ng bayan.
Kung gaano nabusog sa luhong kinaliskisan.
Ay gayon din ang pagkagutom ng marami sa kamalayan.
Talupan mo ang ‘yong mata at buksan mo ang ‘yong tenga.
Lasahan at damahin ang pait sa buong masa.
Kung iyong aamuyin ay may bantot sa sistema.
Pagkatalo ang magpatinag kung wala kang sandata.
37
2-A2
Awit ng Dukha
ni Camille Magsino
Panahong punong puno ng pagsubok
Maya't maya ay may isyung kinakaharap
Kaya’t pati maliit na sektor ng lipunan ay naaapektuhan
Pagsubok na kinakaharap ng Pilipinas kailan kaya masusulusyunan .
Akong hamak na mamamayan walang trabahong napagkukunan
Gastusin ay tunay na kay mahal kahit bigas ay dina matikman
pano ba kaya itong mga pangunahing pangangailangan .
Sa paglipas ng panahon ,napakahirap pagmasdan
kabiyak ng kahirapan ay ang krimeng di mapigilan
minsan nahahantong pa sa patayan
kaya't kanilang pamilyang iiyak na lamang .
Hindi Naman masasabing mali ang dahilan
na ikaw ay nagnakaw para ang gutom ng iyong supling ay matugunan
At sa panahong siyang aarestuhin sa salang pagnanakaw
kanyang pamilya ay pano pa mabubuhay
gayong siya ay ipipiit mo sa bilangguan
pati kanyang supling ay inalisan mo ng karapatan mabuhay .
Kung ating hihimayin itong pinagsimula ng kahirapan
atin ding makikitang mayroong taong may kasalanan
iyon ay taong dapat kasangga natin sa pag -ahon sa kahirapan
ngunit sila pa palang iyong nagnanakaw sa kaban ng bayan.
Pagkatapos nalaman ang kanilang kasalanan
sila ay aalis ng bansa o kaya ay mag papanggap na may sakit
upang kasalanan mapagtakapan at hindi maipasok sa rehas na bakal .
Sa ganitong pagkakataon sino Ang tunay na may kasalanan
Sino ang tunay na magnanakaw
Sino ang dapat na parusahan
May hustisya pa ba sa kabila ng ganitong kaguluhan
May batas pa bang pantay ang tingin sa taong bayan.
Sana oo ang sagot sa lahat ng gantong uring katarungan
Upang hustisya at batas ay magkaroon ng pakinabang
Sapagkat darating ay panahon atin ding masisilayan
Lahat ng kabulukan sa Gobyerno ay aalingasaw
Hustisya ay syang sasayaw
Batas ang syang mangingibabaw
38
BIYAHE 2-A2
Tagu-Taguan
ni Arnel V. Manalo Jr.

39 40
BIYAHE 2-A2

Labada
ni John Mandia

Araw na naman ng paglalaba.

Buhat ang planggana.
Nadulas sa pagkakaapak sa lumot.
Pinilit bumangon.

Nakakakita ng pera sa bulsa,

ngunit ibinalik.
Walang Happy sa Birthday
Nais kupitin ngunit, ni Kristal Rio O. Manrique
nakokonsensiya.
Patuloy lang sa pagpukpok ng pamalo. Pulang bistida ni Nene ang sinuot ko nang araw na iyon
Pinipiga upang hindi makahinga. Hindi ko kaarawan ngunit may okasyon
Mayroon silang masarap na pagsasaluhan
Lambutin na anak tulong-tulong sa pagbubumba.
Gustong tumigil at magpahinga, Sa hapag nakadantay ang masarap na hain
subalit aabutin ng tanghalian.
Patuloy lang, patuloy.
Sa halagang wampipti sa langit ay dadalhin
Palagi na lamang kinukutya itong anak. Bagong bersyon ng Iphone Pro Max 15 pangarap na bilhin
“Ay barbie sabi ko na.” Magkano pa kaya ang aking iipunin?
Binabastos at pinagtatawanan.
Fourty-eight thousand four hundred six minus wampipti and counting
Labandera pala ang nanay.

Lapnos ang kamay. Kulang pa rin, kaunting kayod pa

Pagod at pawisan. Maghihintay muli akong pumatak ang alas-dose
Bili muna ng miryenda.
Dalawang daang pisong kita. Mayroon kasing babati
Hindi ng Happy Birthday kung ‘di ng "Hi, Sweetie! What did you prepare for me?"
Isampay na sa alambre itong mga damit.
Nahalit, napunit.
Sa isang saglit para akong kandilang itinusok sa keyk
Dalwang daan pilit ibinalik.
Bayad sa sirang Bench na damit. Apoy ay 'di lagablab sapagkat katulad ng ilaw, pundido na

Kung pwede lang burahin ang mantsa.

Gamit ang clorox.
Banlawan at isampay.
Panibagong damit, mabango.

Umaalingasaw na amoy.
Hindi maaalis ng Downy.
Maituwid sana gamit ang plantsa.
Kinabukasan sana ay pahinga.

41 42
BIYAHE 2-A2

Susi Iyak sa Dilim

ni Jhon-Jhon C. Maranan ni Jessa M. Marquez

Hawak na kita Iyak sa dilim ng mga anak na naiwan

Isinilid sa kanang bulsa Dahil sa isang inang handang ibigay ang lahat
Sa aking paghugot Sakripisyo para sa magandang pamumuhay
Labis ang aking pagluha
‘Pagkat ikaw ay biglang naglaho. Nilaan ang buhay para wakasan ang paghihirap.

Luminga-linga sa aking paligid Paglakad mo palayo ang naging sanhi ng pagluha

Hawak ka na pala ng isang ale
Dala-dala ang mga bagahe sa iyong paglisan
Ang mukha niyang maamo na tila may kalungkutan
Napalitan ng kaunting saya ng dahil sa iyo. Hindi alam kung kailan muli mamamasdan
Ang iyong mga matang punong-puno ng pagmamahal.
Nagmadali akong lapitan siya
Pansin ko ang kanyang pagkakaiba sa iba
Suot-suot niyang maruming kamiseta Lumisan ka para sa pamilya
Tsinelas niyang kabiakan at sira-sira. Matugunan lahat ng pangangailangan sa araw-araw
Hirap na iyong dinaranas sa lugar na ikaw lang mag-isa
Dagdag pa rito…
Tinitiis lahat ng pagod may maipadala lamang na pera.
Walang pumapansin sa kanya
Mga taong parang ayaw siyang makasalubong Hindi kinaya ang hirap sa Pilipinas
‘Di ko mawari ang dahilan
Araw-araw sa pagkain ay salat
Ngunit baka dahil sa kanyang kalagayan.
Mahinang kita ay nagiging sanhi ng pagluha
Tinanong ko kung bakit niya hawak ang aking susi Mga anak ay di pa mapag-aral sa eskwela.
Napulot niya daw sa daan
Dali-daling ibinigay ngunit parang may pag-aalinlangan.
Sa pagkayod sa ibang bansa
Iyon sana ang makapagpapabago sa kanyang buhay Ikaw ay sinamantala pa
Ngunit, ibinalik niya sa akin ito
Sa halip na pera ang iyong maipadala
Sinambit ang salitang “salamat”
Lubos na kagalakan ang namutawi Bangkay ang umuwi sa iyong pamilya.
‘Pagkat ito’y parang ginto na napakahalaga.
Iyak ng mga kaanak ang maririnig
Ang susing iyon ay aking dadalhin
Tila nasa dilim ang lahat ng pasakit
Malapit na rin akong umuwi sa probinsya
Dahil ang buhay ko bilang kasambahay sa Maynila Nagmamakaawa itong makita ng may kapangyarihan
Napakasalimuot. Hindi makatarungan Upang ang katarungan ay kanilang makamit.
‘Pagkat labis na pagpapahirap ang naranasan.

43 44
BIYAHE 2-A2

Bulong Puting Itim

ni Maria Dimples P. Najito
ni John Karlo S. More
Sa ilalim ng silong
Totoy mag – isa ka na naman
Naroon siya’t nakaub-ob
Madilim ang daan, ilaw ay patay – sindi
Tumatagaktak ang ulan
Sa kabilang dako’y ang ingay ng wangwang
Habang nilalamon ng kadiliman
May duguang nakahandusay –
Kawawang nilalang
Umingay ang paligid
Walang bago sa masikip na eskinita
Sumulyap ng bahagya
Usok mula sa nauupos na sigarilyo
Walang nakapansin, walang nakakakita
Kaliwa’t – kanan may tagay – tagay na baso
Nagmuni muni at sinalubong ang liwanag
Huling liko patungo sa dulong pasilyo
Marumi, madilim, at mabaho
Nandilim ang paningin
Sa aking batok biglang may tinutok
At natagpuan ang sariling nakahilata
Agad napatigil sa malamig na bakal
Sa banig na langitngit
Madilim na presensya saki’y bumalot
Pinikit ang mata sabay sabing “saglit ko lang nakita ang araw”
Nanlamig at nanlambot ang aking tuhod
Isang demonyo’y may binulong
Pinilit ibangon ang sarili
“Pasensiya na napag – utusan lang.”
Iminulat ang matang wari’y namumugto pa
Maraming tao sa silid na sa kanya’y nakatingin
Natulala habang binibigkas ang katagang “maliwanag na pala”

45 46
BIYAHE
Sakuna
ni Kaiser Ken A. Panol
Sa isang malawak na lupain
Na kung saan madaming hinaing
Isang lata na walang laman sa gitna ng tag ulan
Maraming nangangailangan, maraming nag aasam
Bagay na pang pawi ng sakit na nararamdaman
Walang magawa kundi umiwas at tumunganga
At mag aantay ng padating na biyaya
Sa isang delubyong nararanasan
Tanging mga maharlika lamang ang may tiyansang maligtas
Hindi nakikita ng mga taong nasa taas
Walang pakialam at tanging sariling interes lang ang alam
Kawawang mga kapus palad
Hindi makasabay sa agos
Dahil sa mga buwayang naka harang sa ilog
Ang buhay na binigay nila, dahil siya raw ay batang ina.
47
2-A2
Takbo
ni Arlene D. Pascual
Sa mundong pabago-bago ang takbo.
Saan nga ba ang tiyak na tungo?
Patuloy na naglalayag tulad ng isang barko.
Kahit hindi tiyak ang siyang pinupunto.
Takbo dito, takbo paparoon.
Patungo sa di malamang direksyon.
Trabaho dito, trabaho hanggang doon.
Subalit di pa rin sapat sa panlamon.
Palay binibili sa mumunting barya,
Subalit kagamitan at bigas, mahal kung ibenta.
Mga kasangkapan, lokal man, ang taas ng halaga.
Kaya naman ang bulsa, wala ng pandama.
Magulang ko ako’y inabandona
Tinapon na parang maruming basura.
Di raw kayang bigyang halaga,
Saan nga ba ang takbo nitong mundo?
Paurong, paliko o pasulong.
Bakit kapalaran wari’y di gumugulong?
Mga mamamayan ba’y sumisigaw ng pabulong?
48
BIYAHE
Abroad
ni Niña Christine Pepito
Pilipinas, ikaw muna’y aking lilisanin,
Sana’y huwag kang magtampo,
Pangakong sa aking pagbabalik,
Ay mayaman na ako.
Bitbit ang aking pangarap,
Ako’y nakipagsapalaran,
Ngunit isang malaking bangungot,
Ang aking nadatnan.
Pasa, sugat, at paso,
Tanging aking mga naipon,
Walang naipadala sa pamilya,
Sa utang ako’y baon.
Tumutulog akong pagod,
Gumigising ay pagod parin,
Walang tsokolate, walang spam,
Ang ulam ko’y laging asin.
Ilang buwang ininda ang pang-aabuso,
Sa wakas ako’y nakatakas,
Akala’y makakamit ang hustisya,
Ngunit tinalikuran ng batas.
Sa aking pag-uwi,
Wala nang mukhang maihaharap,
Ang maginhawa nga bang buhay,
Ay di ko na malalasap?
49
2-A2
Bakod
ni Lyndzae Roldan
Sa bintana'y may nakasulyap
Isang eksena, wari'y nasa pelikula
Si Aling Josie, galit na galit
Nagngangalit, inihagis ang kalderong walang laman
Nagsipag-iyakan ang mga musmos na anak
Tulo na ang uhog, Malayo pa sa pagtahan
Nariyan pang sumabay ang atungaw ng aso
Gabi iyon,
Sa pagsikat ng araw,
Isinara ko ang tarangkahan
Tangan ang tasa, nagkakape
May muta pang nakadungaw
May panis pang laway
Kinuhanan ng litrato ang waffle sa ibabaw
Maraming nakaambang gawain ngayon
Kumakaway na ang modules
Hindi ako tantanan
Masarap sana humiga,
May bukas pa naman!
Iidlip sana ako!
Nang halos matuliro sa lakas ng putok
Putok ng baril sa 'di kalayuan
Hindi ako nanunuod ng pelikula
Mukhang totoo ang kaganapan
Almusal na ang kuwento at tsismis sa daan
Pumaimbabaw sa akin ang takot
Si Aling Josie,mulat ang mata’t nakahandusay
Sa bahagyang paghakbang ng aking mga paa,
Tanaw ko s’ya, naliligo sa sariling dugo
Hindi ako makalabas ng bakod
Ayokong madamay!
50
BIYAHE 2-A2

Baluktot
ni Jinky P. Sanggalang

Saksi ang araw

Sa araw-araw na binuno
Itinanim na palay
May magandang aanihin sana...
Mantsa Sana kung ang presyo nito ay nasa tama
ni Adrian James O. Saludo Ginastos pa ay hindi mabawi
Bakit nga ba ganito?
Kay puti, kay linis May hanapbuhay
Ngunit nakasadlak pa rin sa laylayan
kamisang nabili,
nahulog sa pangako May napipilitang lumayo
sa lupang madumi Tibay ng loob ang armas
markado ng putik Paniniwalaang ang siyudad
Susi sa kaginhawaan
di mapuksa, magapi Handang doon ay sumugal
Matuto at makipagsabayan
kay puti, kay linis
Siya ma'y pangbabae ang panlabas
kamisang nabili,
Sinisigaw naman ng puso'y iba
dumampi ang kamay Kilos ay hindi akma
ng mapang-husgang lipi Mali sa paningin ng iba
pinikit ang mata
Babae ang kasarian
humawa't dumami Kaya sa pangbabaeng palikuran
Pinipiling tunguhan
Ngunit pinagbabawalan,
kay puti, kay linis
mamboboso lamang daw?
kamisang nabili,
kalawang lumapat Panglalaki ang sekswalidad
sa humahakbang, nagpapawis Kaya sa kabila nararapat
Iihi lamang...
batid na hirap sa gawa
Pero iba ang kinahinatnan
sinamantala, tiniis
Saan ba dapat lulugar?
Nagtungo sa sumbungan
Narinig lamang ay...
"Bakas sa iyo ang katigasan,
paanong ikaw ay napagsamantalahan?

51 52
BIYAHE 2-A2
Eskinita
ni Marlyn Silang

Gabing puno ng poot

Nakagigimbal na pangyayari’y nasaksihan
Matang ka’y talas
Bibig na hindi makapaglahad Onsehan
Katotohana’y patuloy na ikinukubli
ni Jeian Sumawang
Sinusubukang balikan ang ugat ng lahat

Sa isang masikip na eskinita Matulin ang takbo

Tila gabi-gabi’y may piyesta Pawisan, hinihingal
Isang tahimik na lugar sa umaga
Hinahabol ang hininga, kasabay
Napupuno ng ingay at kasiyahan kung gabi
Ngunit kasiyahan ang nag-uunahang mga paa,
Nga bang maituturing? kandong ang selpon at
Para sa mga kababaihan at kalalakihan bag na sakbit
Na katawan
ni Ateng kanina lang ay masaya
Ang puhunan?
Ngayon ay nakahandusay.
Kanilang tanging paraan upang matugunan
Kumakalam na sikmura
Papasukin ang masikip na eskenita
Napakalupit ng mundo!
kakatok sa apartel
Isang lipunang puno ng husgado Inabot ang iPhone 12 Pro Max at Gucci.
Bawat kilos,
Oras, o kahit saan mang lugar ay delikado
Alinlangan na baka ikaw na ang susunod na biktima Kaliwaan
Sa eskinita
Maliliit na piraso ng supot
Sa akin ngang paglalakad mula sa paaralan,
Doo’y aking nasaksihan palihim ang pagbulsa.
Babaeng halos maliit na tela lamang ang panaklob paglabas ng pinto
Humahangos pagtakbo, Sinalubong ng karma.
Takot sa mukha’y di maipinta

Nanlisik aking mga mata Lalaking di makilala

Napatigil sa paglakad may karatulang takip
Maya-maya pa’y
sa tambakan ng basura.
Isang malakas na putok ng baril
Ang gumulantang sa masikip na eskinita

Kinaumagaha’y
Laman ng balita,
Habang ako’y
Nabalot ng takot at pangamba
Kung isisiwalat
Itong katotohanang Nakita

53 54
 Narating mo na ang destinasyon!
Nawa’y naging makabuluhan ang iyong paglalakbay.
 Hinggil sa mga May-akda
Ang Pangkat 2-A2 ay binubuo ng mga mag-
aaral ng Mindoro State College of
Agriculture and Technology Calapan City
Campus na kumukuha ng kursong Batsilyer
ng Edukasyong Pansekondarya Medyor ng
Ingles. Kasalukuyan silang nasa ikalawang
taon ng kurso at nasa ilalim ng patnubay ni
G. Aljune J. Castillo.
Abanzado Abutan Aguirre Alcaraz Almeniana Asi
Barcelo Bautista Belijion Candava Caringal Chavez
Correa Cuenca Cusi Dayao De Guzman De
Guzman De Luna Dela Cruz Dela Torre Fajarillo
Galang Genteroy Gonito Hardin Jacob Kalaw
Leyesa Maadia Macutong Magbuhos Magsino
Manalo Mandia Manrique Maranan Marquez More
Najito Panol Pascual Pepito Roldan Saludo
Sanggalang Silang Sumawang